This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible. Google books ae + http://books.google.com गिं =e bea poe क da) twee 1 ath . ५. = wer ४१ ५ च "J 4" 041 , 7 > t (1 ’ ; ‘ : ‘ | ह १११. ‘ ~§' 44 fe 4 t 4 * > : क # ।। #५ => ‘ 18; hia vues PBs A Sos bed 23 => 9 ‘ $ ४ ; : 4 ra | ज । 1 चै क - * te 4 i) . कै : in त ॥ क ~ i . ॥ > a) ‘ . , ¢ 3 ~ ; ! # ~ - | |: “ ऋ = ali : # 4 ॐ # ॐ ¶ a i त २. i # 4 ड । : - - +. i . 9 ‘ * 3. ’ = ॐ 7 4 ह * + त : 4 é > उम + = ३ + 2 j = , ~ + ॥ + ad $ 1 a । > 2 - i: जक * - क A MS ~~ i > ऋआ = कका — कि ॐ (क ' न, वी + $ — क eet = क -- क च~ a „= व्र a ~ = ~= : व्व कृ — — = 3 = - a + नच्च >. र~ ह ¢ = = न्द = ee न= <~ ry a - रे 2१ < श~ व ~ ae SAE ey > भ्ये ~ स 4 च> — ~ eh, च nm x

Mages “LIST OF BOOKS FOR SALE AT THE LIBRARY OF THE SIATIC | POCIETY OF PENGAL, + No. 57, PARK STREET, CALCUTTA 2 - ` ; AND OBTAINABLS--PROM ` TH SOOIRTY’S AGENTS, MESSRS. KEGAN PAUL, TRENCH 7 ee ~ TRUBNOER & 66, LD t x ParsRnoster House, Osarina Cross Roap, Lonpon, W. O., ano Ma. 0170" Hargassowitz, Booxsetter, Lerezic, Germany f a a i At a Complete copies of those works marked with an asterisk * cannot be supplied—some __ » Brihaddevata (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each ५६ ~ ` Brihadtiarma Puréya, (Text) Faso. 1-4 @ /6/ each ` , ‘Bribataranyaka Upanishad (English) Faso. 2-8 @ /6/ each >. Ohaitandya-Chandrodaya Nétaka, (‘Toxt) Faso. 2-3 @ /6/ each ४ *Ohaturvarga Chintamani (Text) Vols. II, 1-26; III. Part I, Fasc ` : .. 4-18.'Part II, Faso. 1-9 @ /6/ each ee ae 1 . - «'@Chhéndogya Upanishad, (English) 5280. 9 = ,. oa _ ¥:®Hindu Astronomy, (English) Fasc. 2-8 @ /6/ each ste ` - " ६19 Médhaba, (Text) Fasc. 1-4 /6/ eac bea a ~ ` . ':Kétantea, (Text) Faso. 1-6 @ /12/ each ` - < Kathé Rarit Ségara, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each .... KGrma Purana, (Toxt) Faso. 1-9 @ /6/ cac “a : ` ` *LalitasVistara, (Text) Fasc, 8-6 @ /0/ cach ae a4 Nyayabindatike, (Text) ya Kusuminjali Prokarana (Text) Vol. I, Fasc. 1-6; Vol. 11, Fasc 1-2 ८" arvan, (Text) Faso. 1-5 @ /6/ each - 7 4 Arayyaka of the Rig V (Text) Faso. 1-5 @ /6/ cach ~` ५१०३ | । ` , Aphortems of 8461१115 9, ( English) Faso. 1 ‘Ashtaafhasriké Prajyapéramité, (Text) Faso. 1-6 @ /6/ each ~ “Aévavaidyaka, (Text) Fuso. 1-5 @ /6/ each Avadaéna Kalpalatdé, (Sans. and Tibetan) Vol. I, Fasc. 1-4; Vol. II. Faso ie Ditto ` (English) Fasc. 1-3 @ /12/ each - .Madana Périjata, (Text) Fasc. 1-11 @ /6/ each Manutiké Sangraha, (‘Text) Fasc. 1-3 @ /6/ each | + #Mérkagdeya Puréna, (‘'cxt) Faso. 4-7 @ /6/ each SS SNe हका fe Purana, (English) Faso. 1-3 @ /12 each ५ . ,. OMimap | ~ , Nérade Soriti, (Text) 1०986, 1-3 @ "` Nyayavértika, (Text) Fuso. 1-2 ,.. { ®Nirakta, (Text) Vol. I, Faso. 4-6; Vol. II, Fasc. 1-6; Vol. III , ' -. Faso. 1-6; Vol IV, Faso. 1-8 @ /6/ ९५०} =... ° *Nitiséra, or The Elements of Polity, By Kimandaki, (Sans.) Fugc. 2-6 of the Fasciculs being out of stock cs gs. BIBLIOTHEOA INDIOA. [1 “Ww ^, ` । Sanskrit Series । 4 वका Brahma Siddhi, (Text) Faso. 1-+ @ /6/each .. । ए, 8 ^` : ®Agni Parfga, (Text) Faso. 2-14 @ /6/ each 14 shyam, (Text) Faso. 1-2... COrPRrOND YF ९९ &@ @ = Ph = © bad क (न (न ५ wks ४ ः ४ 6 + ॐ € © @ ॐ ५८ @ ॐ 0 € ^= oN mM ^= hee 2८ 2 #> KH COO Darsana, (Text) Fasc. 8-19 @ /6/ each 6f each ॥९/ each ५ €> Om > @ 10) aed BIBLIOTHECA INDICA: = A COLLECTION OF ORJENTAL WORKS THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Ssries.— Nos. 858, 866, 875, 888, 891. THE TATTVA-CHINTAMANI BY GANGESA UPADHYAYA, PART IV, VOLUME I. SAVDA KHANDA FROM SAVDAPRAMANYAVADA TO UCHCHHANNA- PRACHOHHANNAVADA FROM THE COMMENTARIES OF MATHURA NATHA TARKAVAGISA EDITED BY PANDIT KAMAKHYA NATHA TARKA.-VAGISA. Professor, Sanskrit College, Calcutta. ~~ CALCUTTA : PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS. 1897. = 151 (4 ; | » Lao Oe > - ^ ` त | 1 4 lbs, ~ x तत्त्वचिन्तामणौ शब्द्ख शङ | शमदा परामाष्वादादि उच्छन्-प्रच्छन्नवादान्त | ओरौमद्‌गङ्ग्टोपाध्यायविरचितं | ञरौमथ्रामाय-तकंवानौ पर विर चित-र हष्टनामकटौकाशडितं | च्रासियाटौक-सोसादटो -समानानुमल्या संत विद्यालयाध्यापक- ओरोकामाख्यानाथ-तकंवागौओेन परिशोधित | [मि १, छ का) क थ किनि SOS LIVI कि कि कलिका ताराजधान्यां यापतित fanaa सुशितं | WHR १९८१८ | ई ° USES | Digitized by Google ॐ नमः शिवाय i तन्वचिन्तामणो —=8 2/2 " |", भब्दास्यतुरोय खण्डम्‌ | अथ शब्दो निरूप्यते । प्रयोगहेतुभूता्थैत्वन्नान- जन्यः शब्दः प्रमाणम्‌ | शब्दा ख्यतुरौोयखण्डरहस्यम्‌ | न्याथाम्बृधिशृतसेतु हेतु ओ्रौराममखिलसन्पन्तेः । तातं चिभुवमगोतं तरक्षालङ्ारमादराक्लला ॥१॥ Maat मयुरानाय(९ तकवागौश्रधोमता । विषदौशत्य दश्येन्ते तुरो यमफिफक्षिकाः ॥२॥ ्रान्बौडिकोपण्डितमणष्डलोषु सन्ताष्डवेरध्ययमं विनापि | मदुक्रमेतत्‌ परिचिन्य धोरा- भिःश्ङ्मध्यापनमातनुष्वम्‌ 118 I vaatfanraruad निरूपितमिदानों चरमप्रमाणं शरब्दः(र९) (९ श्रौल्रीमथु रामायेति we | (९) द्रदानों शब्द्‌ इति Ge | 1 R | तत्त्वचिन्तामणौ निरूपणौयोऽतः शिव्यावधानाय प्रतिजानौते« “श्रयेत्यादिना, ‘ay उपमाननिरूपणानन्तरच्एनिष्ठं, “शब्दः शाब्दप्रमाकरणं, SUA WA प्रमाणग्रन्दस्य शल्तएकरणे श्र्यान्तरतापन्तेः । “निर्‌- प्त tay निरूपणं लच्ण-खरूप-प्रामाश्या दि भिन्नांपनं, wau- खष्टप-प्रामण्यादिप्रकार कश्ञानानुकूलो व्यापार दति यावत्‌, ख्यातस्य च विषयत्वमर्थः, तथाचोपमानविश्रेव्यक-खचण-सखरूप- प्रामाण्यादिप्रकारकन्नानानुकुशव्यापारानन्तरचणएनिष्टाभिन्नो यो- लखण-खरूप-प्रामण्यादि प्रकार कन्नानातुकुलव्यापार स्तदिषयः प्रमाणं शब्दः इत्यन्वयः | “wage लुप्तददितोयाविभक्तिकस्म frequ- क्रिया विगश्रेषणएतया स्तोकं पचतोत्यादाविवाभेदस्य संसगंभर्य्यादाबल- wera, are: क्रिया विग्रेषणएवस्थले अ्रभेदान्वयबोधस्येव wang त्वात्‌, BIT शब्दप्रयोग एव तददिषयता च व्यापारातुबन्धिनौ(९) तेन शब्दस्य नि विंषयकल्वेऽपि भ aft: | (९ खव्यवदितोत्तरकालकन्तव्यत्वप्रकारक-शिव्यसमवेतबोधालुकूलब्यापारः प्रतिन्चापदार्थः, स च श्वथेत्धादि निरूप्यत carat aed, निरूप्यत- दर्थ वत्तेमानसामोप्या्थंकलटप्र्ययस्य वत्तमानकालाव्यवहितोत्तर- कालार्थकत्वेन येत्यादि वाक्यस्य निरक्षप्रतिन्लात्व, खथेत्यादिना इत्यत्र भेदे gata तथाच अथेत्यादिवाक्याभिन्रप्रतिन्नानुकूलष्टतिमान्‌ मणिकार इति शाब्दबोधः | (९) द्यापारानुबन्धिने ्यापारप्रयोन्धा, तथाच शब्दप्रयोगस्य नि्विंषयक- त्वेऽपि याचितमण्डनन्यायात्‌ तच्जन्यश्चानरूपव्यापारविषयत्वेन तदि- षयत्वनिर्वाह इति भावः | WRITS शब्दाप्रामारछवादः। | केचित्तु । श्रयश्ब्दस्य ध्वंसाधिकरणएचणएट त्तिवरूपानन्तरचणए- ahaa” ufafy म शक्रिरपि तु अनन्तरचण्त्तिवे धर्ष एव शक्रिः श्रमगर चण न्तितलरूपेणामन्तरचणटन्तित्स्य शक्थता- वच्छेद्‌ कत्वमपेच्छयाभमम्तर चवण MAAS केवलस्य ग्रक्यता वच्छद्‌ कत्व लाघवात्‌ तथाचाश्रयाश्रयिभावमन्बन्धेनेवाग्वयबोधः श्रमेदसम्नन्धे- नान्वयबोध श्रयपदस्य ufafy शकणापत्तेः, श्रतए्व चाव्यया- तिरिक्रनाखः करिया विग्रेषण्लस्यल एव श्रभेदसंसगेकान्वयबोध- नियमोऽग्ययातिरिक्खल एव धालये-नामायेयोभंदाग्वयबुद्याभाव- नियमश्च, waren श्रयादिपदस्य fate शलच्षणापन्तेः । aay 'श्रथा दि पदस्यानन्तर्षणदत्तित्वेऽपि न शक्रिः श्रपि ल्नन्तरत्य एव श्रक्रिः, श्रमन्तरत्वश्च ध्वंस एव, तथाच श्रयपदोत्तरं सप्नमौोलोपात्‌ शुप्तसक्तम्य्ये समामकालौनले “श्रयपद्‌्स्योपमाननिरूपणध्वंस- स्याग्वयः(९ म तु ured, wat च anes दति my: | तदसत्‌, श्रथादिपदस्य शाचघवात्‌ अमन्तरख्णन्तित्वे श्रनम्तरत्वे वा शक्तावपि प्रते उपमाममिरूपणोपस्यापकपदाभावेमोपमाननि- खूपणामन्तर चणटन्तिलस्य उपमा ननिरूपणानन्तरत्वश्य धा विशेषतो साभा लक्षणाया श्रावश्वकलेनाभेदाग्वयबोधपकच्चस्यापि सम्यक्‌ त्वादिति | | | (९) arpa ध्वं साधिक रणढत्तित्वाश्रय इति ख ० | (९) शपि त्वगन्तरच्छश wa शक्तिः अनन्तर्त्वष्च धिकरणतया ध्वंस- विधिश्त्वं तथाचाथपदोत्तरसप्तमौलो पात्‌ लुप्तसप्तम्र्थनिषतायामेवा- यपदार्थस्यो पमाननिरूपयध्वं स विशि षशटच्च णस्यान्वय द्रति wo | 8 त्वचिन्तामणो अष च उपजोवकलमेव सञ्गतिरथं गवयपदवाच्य इत्युपमित्था- तकग्रक्रिपद विषयकश्चानस्य श्राब्दधोकरणएतया गशब्दस्यातिदेश- वाक्याथेन्नानात्मकोपमानो पजोवकलादिति भावः। नलु उपमित्या- तकशब्दप्रमाएस्य शतिर शवाक्या्थन्नामात्मकोपमानोपजौवकलत्व- दतिदेशवाक्यायेन्ञानात्मकोपमानस्यापि श्रतिदेश्वाक्यन्नानात्मक- शब्दोपजोवकलेगोपजोव्योपजौवकभावा विशरेषादु पमानमेवादौ कतो निरूपित weg पञाज्िरूप्यते विनिगमकाभावात्‌ । श्रयोपमाने श्रब्टोपजौोवकलत्वमेव मास्ति यच कौदृग्गवय दति प्रश्नानन्तरं चिजलेखादिना तादृश्रपिष्डप्रदशेनं तचातिरैश्वाक्धं विनापि सादुष्यज्चानात्मकोपमानोत्पत्तिः। न च चिब्रलेखादिना गोषदृशो- पल्थितावपि तच गवयपदवाच्यलानुपस्धितेः तद्‌ पश्धिव्ययैमभिप्राय- विषयः शब्दस्तजापि कण्यनोय इति वाच्यम्‌ । चिब्रलेखादयुपश्थिते Me प्रश्नवाक्यस्गवथपदोपस्थापितस्य गवथपदवाश्यवस्य मन- चेव बोधो पपत्तेः ्रामिप्रायिकग्रब्दकख्यनाया श्रनावश्वकल्वात्‌ । म च Nyaa तच्न्यश्राब्दबोधे वा दच्छासत्नात्‌ तदिषयसम्पादनाय शरब्दोऽवश्ये कन्पनोय इति वाच्यं। यदा AQAA दृच्छा तदा श्रब्दकल्यनाभावादिति चेत्‌, तरि, शब्दस्यापि नोपमामो पजौवकलं श्यात्‌ व्यवद्ारादिनापि शक्रिदात्मकश्ब्दोदयात्‌ क्ाचित्‌कोप- लोवकत्ञ्च तुद्यमिति, मेवं, मानतावच्छेदकधष्मव्यापकोपजोग्यता- निरूपिता या खबरूपोपजोवकता(९ तस्या एव प्रमाण्णन्तराभिधाने (९ qeqa उपनोवकतेति wo | श्म्दाख्यतुरौयखण्डे णब्दाप्रामाण्यवादः | 2 प्रयोजकलात्‌ । मानतावच्छेदकधम्मश्च इद्दियल-व्यातिन्नामल-वणे- च्ानल-सादुश्यक्नामत्वान्यतमधश्मैः, सा a शब्द एव वन्तेते मन द्वपमाने सादृ खन्नानमाचस्येव उपमित्यात्मकशक्रिपद विषयकामस्य श्राब्टधोकरणतया WW उपजोव्यलात्‌ शब्दमात्रस्य च उपमामं WANA, उपजौवयता ख खरूपयोग्यता बोध्या तेन निखिलसादृश्षश्ञानस्य गशक्रिपद विषयकोपमित्यतुपधायकलवेऽपि न चतिः उपमितिलेन शा दृश्यन्नानत्वेन काय्ये-कारणभावात्‌ BET maar शक्रिपद विषयकोपमितिखरूपयोग्त्रात्‌ । उपजौव. कता च प्रमाणएविभाजकोपाधिनियतधर्मावच्छिन्ना बोध्या तेना- तिरे श्वाक्यार्थन्नानात्मकोपमानस्य वणं्ञानतावद्छिन्नोपजोव्यता- निरूपित शाब्दलावच्डिश्नकाय्येताश्रयवेऽपि न af: शब्दलस्य उप- भितिकरणएत्वानियतलात्‌ साकचात्कारल्-चाचुषला दि कश्च श्रसु- मितिकरणतल्मियतं asada तशिङ्गकासुमितिलेम श्ानलेन अरतुमितिवेन वार कायये-कारणएभावात्‌ तेन प्रत्यच्तो पजोवकल- (९ सा च उपजोवकता Bara: | (९) साच्तात्कारलतवं चाच्ुषत्वश्वेति we | ® waa खनुमितित्वेन arama तल्लिकककानुमितित्वेन वा इति wo wo चिद्हितपुस्तकपाठः igus तु वाकार स्यानाश्प्राखचकत्वेन yaaa णव निभरः› परामश विश्रेषस्य खनुमितिषि्धेषं प्रति arc यलव्यवस्धापनेनेवातिप्रसङ्कमङ्गात्‌ Ue इारतारत्ता्थमेव mat ऋअनुमितित्वेन काये-कारणमावो म तु श्थाप्तिक्चागत्वेनासु- भितित्वेन a वा तजन्ञानत्वेन तद्िक्ककानुमितितेनेत्यवेयम्‌ | | तत्वचिन्तामग्यौ सङ्गत्या न प्रत्यच्ानन्तरमतुमाननिरूपनातुपपत्तिः५ । न च यच का श्रोषधौ wat हन्तीति प्रन्ने दशग्धलसद्ग्नौषधौ व्वरः इकौ- IHC उपमित्या उ्वरहरणकाय्ये-कारफएभावयहः तजोपमितेः शक्किपदाविषयकल्वेन शाब्दधोकरणलाभावादुपमितिल्मपि प्रमाण- विभाजकग्राब्दधोकरणलानियतमिति वाच्यम्‌ । उपमितेः शक्ि- माजविषयकलमियमेन(र) तजालुमानादिनेव काय्यै-कारणभाव- ग्रहादिति। एतेमोपमामफलस्यो पमितेर तिरे श्रवाक्यन्नानात्मकशन्द्‌- फलस्या तिदे श्वाक्यायेन्नानस्य उपनोवकतया फलतः श्नब्दोपजौो व- कत्स्योपमाने सत्वात्‌ शब्द निरूपण्णानन्तरमुपमाननिरूपणापतन्ति- रित्यपि प्रयुक्तः निरक्रखरूपोपजोवकताया एव प्रमाणएन्तराभि- धाने प्रयोजकतया फलत उपजोवकलवस्य तदप्रयोजकलात्‌, यद- wat यन्निरूपणं तननिष्टतदुपजोवकताया एव wea aq प्रयोजकतया फलनिष्टफलनिशूपितोपजोवकतायाः कारणएानन्तरं कारण्ाभिधाने प्रयोजकलासम्भवाच्च, फलनिष्टफलोपजोवकतायाः कारणनिष्ठत्व-कारणनिरूपिततल्ाभावात्‌ तद्या safe परम्परासम्ब- मेम कारणएनिष्टल-कार णएनिरूपितलाभ्यपगकेऽतिप्रसङ्गात्‌ गौ रवा | श्रतएवाहुमानदौधितौ फलत इति विहाय खरूपतखेत्युक्रमिति सम्मदायः | नव्यास्तु उपजोव्योपजौोवकभावयोस्तुच्यतवेऽपि न चति: श्रान- (९) wrt खनुमितित्वेन काय्यैकारणमभावात्‌ प्रत्यच्तत्वव्यापकोपनोद्यता- निरूपितोपजोवकत्वं अनुमानस्याच्चतमिति aay | (९) श्रक्तिविषयकत्व नियमेनेति ख | ण्ब्दाख्यतुरोयखण्डे शब्दाप्रामाण्यवादः | ॐ नत््येनियमे सङ्गतेरप्रयोजकलात्‌ fa aay aaa) waa क्रमनियामिका, सक्गतिञ्चामन्तराभिधानव्यापकतायासुप- युष्यते waar सादृष्पलिङ्गक-पद लिङ्गकागुमितेरपि fas River ्रानसामान्यस्यानुमितिकरणतया वा श्रुमामलेन तदुपजौ- व्यवस्य सादृश्श्चानल-पद जा मलवावच्छेदेन सत्वात्‌ उपमाम-ग्रब्दयोः प्ेमनुमाननिरूपनेऽपि किं विनिगमकमिति प्राङरिति daa: | लखणए-सखरूप-प्रामाण्निशूपणस्य प्रतिन्ञातत्ात्‌ प्रथमतो wea निरूपयति, श्रयोगेति ‘neater प्थिगकारणणेश्त, "यदं AMEN, यत्‌ श्रथ विषयकतन्वन्नानं, तच्छन्यः श्रमाणं शब्दः" शृतं ae? ‘cae weg? एति शच्यनि शः, अन्यया ‘mize लक्षणान्तगेतले प्रमाणएसामान्यस्य TATA भर्यान्तराग्याघ्यो- Tea) । .भरथमतो -येन केनापि प्रमाणेने वक्तर्वाच्याधंन्नानं ततो ATTA ततः ` परस्य are ` भवलिति वाक्यार्थः WIA ततो वाक्यायश्चानरूपेष्टसाघधमतान्नानात्‌ वाक्ये इचछा(१) ततो वाक्यरूपेष्टसाधनतान्नानात्‌ रतिसाध्यताश्चानयहटतात्‌ कष्टाभिघातादौ चिकर्षां ततः कष्डाभिधातादिषाधिका कण्डा- (९ wate पय्यनुयो गानदत्वमिति न्धायेगेदयर्धः | (९ खथांन्तरं अनाकाङ्कितिभिधानं, पमाणसामान्यस्य लच्यत्वे यनाका- हितस्य शब्दातिरिक्तप्रमाणस्याभिधानापत्निरिति भावः। gaa सामान्यस्य TAS प्रमायसामान्यान्तगेतप्रन्तादौ प्रयोगहेतुभूतारच- तत्वज्ञागजन्यशम्दत्वामावादब्यातिरिति तत्परम्‌ । (र) छातिसाध्यवाक्ये इच्छा इति wo | | ष्ट तत््वचिन्तामणतै दयुपादानकप्रटत्निः ततः कण्डटादिचेष्टाविभागादिक्रमेण कण्टाभि- घाताययुत्पन्तिः ततो वाक्योत्यन्तिरिति waren प्राचां मये पर- न्परया वक्ुवाक्याथेवुबो धयिषापू्वेकवाक्यलावच्छिनन प्रति वक्वाक्या- UMA हेतुतथा च way लच्णं सक्गमनोयम्‌ । वड्िना सिश्चति दृत्यप्रमाणएशब्देऽतिव्याक्षिवारण्ाय ‘adfa यथार्थल्यथेः । aq श्रयोगद्ेत्ग्तेति wrafanaw व्यथे, न fe प्रयोगाेतु भरतेनापि चूलानेन शब्दो जन्यते यदिदं व्यावन्तयेत्‌, शब्दा रेतुग्डतं ave शब्दं जनयतौ ति वदतो व्याघातात्‌ । न चायेतत्वन्नानादिजन्यषंसकारा- दिवारणाथ तदिति वाच्यम्‌ । तथापि प्रयोगद्ेत्‌ग्धतायेत्चन्नान- जन्यघंख्कारादावतिव्या्चितादवसख्थयात्‌ । तद्वारणाय श्ब्दपद रूच्य- श्चणथोरभयचापि प्रवेश्रनोयमिति चेत्‌, तं तदि तान्ते । fag श्रंपदमपि व्यथे wae श्नानविषयलखशूपस्य केवला- ग्वेयितया क्ञानमाचरस्येवा थै विषयकलवेनाव्यावन्तंकलवात्‌ । न च TRON वक्पदाथेतच्वन्नानणन्ये साचादौश्वरौयपदा्थे- Tamara च वङ्किना सिश्चतोत्यादिबाधितवाक्येऽतिव्या्निवार- णाया्थेपदं वाक्याथंपरमिति वाच्यम्‌ । तथापि कण्ठताख्वाद्यभि- घातादौ तदराक्यरूपेष्टवाधनता दि ज्ञानात्मकवाक्यायंतच्चन्नानजन्य- तया तादृशबाधितवाक्येऽतियाशतितादवस्छयात्‌ इृष्टणाधनल्ादेरपि यत्किच्चिदाक्यायेलात्‌ । श्रयारयेपदं erat खपदं प्रटतवाक्यपर- fafa चेत्‌, तथापि वदह्किकरणएकसेकातुकूलतिमानित्यादि प्रत- (९) qetquaa area weatrya दतोति क० । ्ब्दाहेतुभूतं अथच शन्दोजन्यत दतौति ग ० | ्ब्दाख्यतुरौयखण्डे शब्दापामाण्छवादः। € वाक्चा्च॑ञ्नानस्यापि waa: प्रमात्वात्‌ तष्ञन्यतया श्रतिष्यात्तिता- zai aria खणन्यप्रतिपत्तिविषयलं तच्च पदार्यऽणस्तौति वक्रौ शरस्य वा पदाथेतचचन्नानमादायाणतिव्याेदुरग्वारलाश्च अतएव तत्वपदमपि व्यथे तदु पादानेऽपणतिष्याेदरग्वारल्वादिति। उच्यते । ददं हिन प्रमाणशब्दसामान्यलकचणं शब्दमाजरश्ेव प्रमाणत्वेन साका- gree mae वा तक्ष्चणत्वात्‌ वद्िना सिश्चतोत्यश्यापि कचिदयँ प्रमाणतेना थेतचलेत्यादे यधेतवापत्तेखच किन्त कस्मिश्लयं किं वाक्यं प्रमाणं तस्येव HIT, तथाच श्रथेतचेत्यारेस्तदिशेव्यक-तस्घं- सगं क-तत्मकारकथयार्थ्॑ञानजन्यो यः स॒ तदिगरेद्यक-तत्घंसगेक- तत््मरकारकप्रमाएशरष्द इत्यथैः, एतल्लाभायेवार्थपदं, afer सिश्च- Marware सेके" वद्किकरणएक्त्वागरे प्रमाणल्ववारणाय धथार्यति, तादृ श्रज्ामजन्यसंसकारेच्छाद्‌ावतिष्या्चिवारणय प्रथोग- डेतुश्चतेति जन्यविग्रेवणं, प्रयोगरेतुग्डतलश्च वणेसामरौणन्यलं, प्रयोगस्य" awe, "थो हेतुः" या सामो, "ततो wa: तत owas दति Bat: तथाच वेसा मय्ोजन्यले खति निरक्रतत्वन्ञान- अन्यत्वं निरक्रप्रमाणशम्दलमिति wae फलितं । संखारेच्छादिख न वशेसाममोजन्यः इतरसामग्या इतरचाजनकलादिति arfa- aifs:, ष्वमिवारणाय शब्दत्मपहाय awaited, adeg कला दिव्यापक-ग्रष्दलव्याय-ष्वनिव्याटृन्तजातिविशेषः। न ख ae- प्रागभावजन्यवे wala सम्यक्‌ किं कारणकलापात्मकसामनौ- ्वेशेनेति वाच्यम्‌ । यच वणेप्रागभावप्रत्यक्े वाक्यार्थाऽणेपनौतो भासते तच वणेप्रागभावप्रत्यकेऽतिप्रसङ्गात्‌ तख वाक्धायेविगेषण- 2 १० तभ्वचिन्तामणौ | कतया निङ्क्रश्नागजन्यलस्यापि तज सम्भवात्‌ । न च तथापि ada षतौत्येव सम्यक्‌ तावतेव संस्कारादे रपनौतवाक्या्ं विषयक - बणंप्रागभाषप्रत्यलस्य च वारणसम्भवादिति वाच्यम्‌ । थथासन्नि- aR तरेय्याभावात्‌ | एतश्च Maan प्रमाणल्पके, शब्द WAS प्रमाणएत्वप्े तु तादृ श्जन्यविषयकश्चामत्वं लचणमवसेयम्‌ | aq मौ निश्चोकेऽव्या्िः यदा कदाचित्‌ येन केनचित्‌ क्रम- श्यत्क्रमोखरितामामेव तन्तत्पदानां मौनिना अर्क्रमेणतुखन्पौय- मानानां मौनिद्लोकलं तच च थस्िनर्यं यद्योगे प्रमाणशब्द तद्येविग्रेव्यक-तदथेप्रकारकयथार्थ॑न्नानजन्यलं नास्ति तादृश्रन्नान- वता मौनिना श्रगु्चरितलात्‌ setae च तादृद्रन्नानाभा- वादिति, एवं यच am यदथेवुबोधयिषया वाक्यसुच्चरितं श्रोचा तात्प्यैभ्रमेख weurfear वा तदितरयोग्यायाऽवगतः तच शओ्रोतु- TAMAS तदाक्यष्याप्रामाश्छापन्तिस्तदिगेव्यक-तत्रकारकन्नानजन्य- त्वाभावात्‌, एवं इशएकाचयुच्चरिते waar सिद्चतोत्यादिवाक्येऽया्तिः Ware: प्रशतवाक्यार्यानमिन्नतया इदं वाक्यं सुखसाधनमिति सुखखसाधनताश्ञामादेव तेन तद्राक्धप्रयोगादिति चेत्‌, न, तेषा- मपौश्वरोयतादृशश्चानभन्यतया शकएसमन्वयात्‌ । न Yaaq वद्किना सिद्चतौत्याद्ययोग्यवाक्यश्यापि करणएले aye प्रमाणला- पत्तिः, रएवमौश्वरौयतादृ गरज्चानजन्यतया घटमानयेत्याथुदासौन- वाक्यष्यापि करणले ay प्रमाणलापन्तिरिति वाच्यम्‌ । वद्धि- नेति भागस्य agi प्रमाणएतस्येष्टलात्‌ सिद्चतौ तिभागस्य (९) afeafa भागे इति qe | णब्दाख्यतु रोयखण्दे श्ब्दाप्रामाण्यवादः | UW चटमानयेत्युदासौनवाक्यस्यापि च॒ शक्षणया करणएत्विगश्े्यक- वङ्किप्रमाजननसम्यतेन लच्छलस्येष्टतात्‌ तादृ शप्रमा खरूपयोग्यस्येव weary श्रतणएव क्चिदासन्तिभ्रमेख श्रनासन्ञाद पि श्रन्वयबोध- दति खदरूपयोग्यतया श्रनासन्ञोऽपि ल्य wai न च निरा- काङ्कुस्य घटः कष्ैवमामयमं शतिरित्यारेरपि कश्मेव विशेव्यक- घटरप्रकारकयथाथंन्चानजन्यतया कंम्मेले Bett प्रमाणत्वं स्यादिति वाच्यम्‌ । चरपद-कम्मत्वादिपदस्य wewa घटः कश्मेलमिति समु दितवाक्ये चटवत्कम्मेवरूपविशिष्टे शक्रिभ्रमाञ्च घटवत्कम्रोव- विषयकश्राब्दधौजननसमर्यतेन घटः कश्मलमित्या दिभिराकाङ्ख- स्यापि तादृश्प्रमाखद्पयोग्यतेन waa) न चेवमेतललक्षणस्य व्यावर्स्यांभाव इति वाच्यम्‌) afear fagalare: सेके वद्धि- करणकर््वा ATTA” व्यवच्छेथलात्‌ | एतेन pave Una न वाक्यडेतुः वाक्यायेज्ञानं विनापि शक-बालकादिभिः(८९) वाक्यप्रयोगात्‌ । न च वाक्याथंन्चानलेम Yaarq तच्रापौश्वरोय- वाक्ायेन्ञानमस्तौति वाच्यम्‌ । तथापि विषंवादिशूकादिवाक्ये व्यभिचारात्‌ । न च वक्तुवाक्याथेवुबोधयिषापू्वैकवाक्यलावच्छिननं परति वक्ृवाक्याथश्चानं हेतुरिति न व्यभिचार इति वाच्यम्‌, मानाभावात्‌ | न च वाक्यं प्रति वाक्याथेज्ञानस्य शाचाददेतुलरेऽपि उक्रप्रणाख्या वक्रवाक्याथेबुबोधयिषापूव्वेकवाक्यलावच्छिश्नं प्रति सखविषयकेच्छादिद्ारा वाक्यार्थज्ञानं डेतुरावश्छक इति वाच्यम्‌ | (९) प्रमात्वस्येति we | (९) श्ुकादिभिरि्ति we | LR तच्वचिन्तामणौ | SHUTS वाक्यायेन्चानस्छ WaT तादृश्वाक्योपयो गिलेऽपि वाक्यायेश्चामख Wa मानाभावात्‌, वाक्यार्थज्ञानं विनापि afs- गरे्क-तत्मकारकज्चानलरूपेण श्राप्तवाक्यालुमानादिना वाक्या्े- WANT वाक्यायेन्नाने इच्छासम्भवात्‌ जौकिकम्रत्य्चं प्रत्येव विषयस्छ हेतुलात्‌ यज च वाक्धार्थश्नानस्य शौ किकसाचात्कारादेव तजेच्छा तापि वाक्यायन्नानस्य ASAA मानाभावः कण्डामि- चातादिना saarfegaiq, अतएव वाक्याथश्चानन्नानमपि न हेतुः कण्ठाभिघातादिना श्रन्यथाबिद्धलात्‌ अन्यथा जलादइरणा- MATT कपाशसंयोगादिसा्यकप्रटन्तिदारा बटादिदेत्‌- ल्ापत्तेरिति मव्यमते शच्णमिद मखम्भवि पया सिश्चतौति aa गिङक्राथंतत्वन्नागजन्यलविर हा दित्यपि निरस्तम्‌ । mada te रोयताद् शरश्चानजन्यतामादाथेव स्वे श्णएसमन्वथात्‌ । न शवं तत्वपदवेच्यै अयोग्ये ATT celery वाहृवाकयाथश्चानस्य चाजनकलादिति वाच्यम्‌ । वक्वाक्यान्नानख् वाक्याथेश्चानलेनाजनकलेऽपि WAT RM च जनकलात्‌ | अस्त वा जन्यलमच समानकालोनत्मानं लाघवात्‌ तेन काययैला- वच्छिन्लं प्रति mada काललेन ख का्थ-कारणभावाखच्वेऽपि न उतिः(४ | (९ तथाच afeiteat काय्य-कारणभावः तत्सामान्ययोरपीीति नियमे मानामावेन काय्येविशेषं प्रति कालविशेषस्य शरान विशेषस्य च कार- सत्वेऽपि काय्यैतवावच्छित्रं प्रति कालसामान्यस्य श्चानसामान्यस्य च हेतुत्वे मानाभाव इति भावः | ए्ब्दाख्यतुरोयखष्डे णब्दाप्रामाणयवादः | LR केचित्तु Tia ॒वाक्धाहेतुतेऽपि वक्कुरानुपूर्यौ ञानं हेतुरेव तथाच तच््रपदातुपादाने बाधितवाक्यानुपू्व्बौ-बाधित- वाक्या्थीभयविषयकसमू डा लम्बनजन्ये बाधितवाक्ये५ श्रतिव्धा्िः श्रानुपूर्व्वोज्नानविधया तत्र TTR हेतुलात्‌ न इर्थे्चान- aa sana faafed येन नोकदोषः arfzars: | तदसत्‌, वाक्याथन्ञानवदानुपूरवो NAV वाक्येतूले मानाभावात्‌(९ वाख्वाद्यमिघा तन्ये कर शापाटवजन्ये च वाक्ये व्यभिचारात्‌ | न देवं घटमानयेत्याघानुपूर्व्यौ मविदुषोऽपि gate: तादु शानुपूर्म्यौक- वाक्यप्रयोगापन्तिरिति वाच्यम्‌ । श्रानुपूनवौँश्चानं विमा कष्ठाभि- चातादौ ताङ्शवाक्यरूपेष्टसाधमताश्नानस्येवा सम्भवात्‌ । खोरेष्क- छतिषाध्यवाक्यलावच्छिस्नं प्रत्यामुपूर्व्वो नामस्य परन्परयोपयो गिल्वे- ऽपि कारणव मानाभावात्‌ कष्डाजिचातादिमा श्रन्ययासिद्धलाच् अन्यया खगा दिश्चामस्यापि यागादिसाध्यकप्रष्तिद्ारा यागादि- जन्यखगे हेतुत्ापन्ेरिति | केचिन्‌, प्रयोगो डहेतुग्तो यस्येति शुत्यत्या प्रयोगाद्धेतोः तमुत्पन्नमिति व्युत्पत्या वा प्रयोगेतु्धतपदं शाष्दलङूपजाति- विगरेषविशिष्टपर, तादृशं यद थेत्वन्ञानं तदेव जन्यं यख्छेति Tar श्राब्दप्रमाकर णत्वं WAY पय्येवसितं, अ्र्थपद श्च खरूपकथयनं। न सेवं शच्यतावच्छेदक-लख्णयोरभेद इति वाच्यम्‌ । लच्प्रविष्टस्य faa- (९) विसंवादिवाण्छे इति we . (९) वाक्धा्ं ्चानवदानुपर्व्व्ागमपि न aaa: मानाभावादिति we | qe | arafarntaat ननु शब्दो न प्रमाणं तथाहि करणविश्रेषः प्रमाणं, खणप्रमाकरण्लस्य\ शणेऽनिवेश्रात्‌ तयोरभेदेऽपि चतिविर- ere’) । way पूष्वेवत्‌ तन्तत्छंसगं क-तन्तत्पदार्थघरितं बोध्य- fafa प्राहरिति aaa: i खच्णसुक्मिदानों प्रामाण्यं ्यवश्थापयितु प्रथमतो बौद्धमत- -माश्द्यु निराकरोति, नव्िल्यादिना, “न प्रमाणं" न प्रमितिकरणं, ` करणएलश्च फणायो गव्यवच्छिल्ञकार णव फलोपधायकलमिति यावत्‌, मतु Saas सति कारणत, प्रमायोगव्यवच्छेदाभावस्छ वच्छ माण्डेतोरप्रथोजकलापन्तेः। नच खपत्यच-(*सखलिङ्गकाहमित्युपधा- कत्वात्‌ बाध इति वाच्यम्‌ । शब्दाविषयकातुमितिभिन्ञप्रमिल्युप- धायकान्यलस्य") साध्यत्वात्‌ | पे च weeds शब्द श्ञानपर, अ्रन्यथा न्यायमयेऽपि शब्दन्नानख्येव प्रमाणलात्‌ सिद्धसाधनापत्तेः ज्ायमान- शब्दस्य ACTA तु ययाञ्रुतमेव Ty । न च तथापि अननित- WMTW mew argued वा twa: सिद्धसाधनं एवं शब्दो गुण इति wee तञ्च्राने वा ine: सिद्धसाधनमिति वाश्यम्‌। (१) लच्छप्रविङविलच्तणप्रमात्वस्येति ae, ग० | (९) तथाच वस्तुगत्या लच्यतावष्ेदक-लच्छणयो रमेदेऽपि उपदि तानुप- हितमेदात्‌ लच्यता वच्छेदक-लच्चणभावसङ्कतिरिति भावः | ९) च varus लौ किकप्र्यच्परम्‌ | (४) च शरब्दाविषयकेति प्रमितिविश्रेषं तथाच शब्दविषयतागरून्या अनुमितिभिन्ना या प्रमितिः तदुपधायकान्धत्वस्येत्य्थः | प्ब्दाख्यतुरोयखष्डे श्रब्दाप्रामाणयवादः । १ पकतावच्छेद कावच्छेदेन साध्यसिद्धेररेश्पलात्‌(\)। न चेतद्नुमान- खण्ड एव ‘aay प्रमाणं दति वागृभञ्यागशदिःतं तत्‌ किमथे पुनरा श्ङ्ते, इति षाश्यम्‌ aw fe sama यदि न प्रमाथं तदा तेन ufsuy एव शब्दः प्रमाणं भविव्यतोति शष्दोऽपि न प्रमाणएमित्याग्रयः इड तु ्रस्वसुमामप्रामाच्य तयापि फणव्यभि- चारेण करणएत्वाभावात्‌ सख म प्रमारमिद्याश्यः। न च wey प्रमोपधायकलानभ्यपगमे गन्दश्रवणानन्तरं विशिष्टानुभवः कथं स्यादिति वाच्यम्‌ । wand शब्द ्रवणानन्तरं विशिष्टानुभवश्येवा- fag: fan पडा्थौपस्थितिखद संसर्गायहमाचम्‌ | var) शब्देन Waa तन्तत्पदाथौपखितौ Area way साचात्काराकमको fafn- Brana: दृत्यसिप्राय इति a काष्यमुपपन्तिः। wa च शब्दः asara वा शन्दाविषयकानु्मितिमिन्नप्रमित्युपधायकं न वेति विप्रतिपत्तिः, पक्तावच्छंदकसामानाधिकरणष्छेम विधेः पताव दकावच्छेदेन च भिषेधस्य सिद्धेरदेस्यवात्‌ नाजनितशाब्द बोधक meg श्न्दोगण दति शब्दे च विधिकोटावंश्रतो बाधोनिषेध- कोटावगश्रतः सिद्धसाधनमिति । केचित्तु, शब्दत्वं aA वा तादूग्प्रमिल्युपधायकटन्ति न वेति विप्रतिपत्तिरनातोऽश्तो बाधावकाशः, weary शन्दपद- (९) तथाचावच्छेद्‌ावच्छेदेगानु मितौ सामानाधिकरणयमाचेण सिडेरप्रति- ` बन्धकत्वात्‌ म सिद्धसाधनमिति भावः | (९) मनु विशिष्टमतेरानुमविकत्वात्‌ व्यनुभवापलाप दइव्खरसादाह यदेति | १९ तत्त्वचिन्तामणौ | कर शश्च तत्‌ यस्मिन्‌ सति क्रिया भवत्येव | न च शब्दे सति प्रमा भवत्धेषेति नायं शब्दः Tara” न च weet न प्रमाणमिति वाक्यस्य प्रामाखाप्रमाणयेव्याघातः, आअस्याप्रामा्येऽपि रत- प्रत्तिनिमिन्तमुभयवा दि सिद्धमेव केवलं जा तिरूपले श्रतद्याटत्ति- पते च विवाद rare | क्तो न प्रमाणं तज हेतुमाह, ‘aurelfa, ‘acafana’ waren: करणं, “क्रिया vada’ काय्येमुत्यद्चत waar: तयाच कार्चौपधायकलतवं करणत्वमिति भावः, भ्रमा भवेत्येव' wad प्रमा भवति, margifemafacecurat पदाथंख्मरणादिव्यापार- विरददश्ायाश्च शब्दात्‌ प्रमानुत्पत्तेरिति भावः। तथाच प्रमोप- धाचकलरात्यन्ताभावो हेतुः, प्रमा च शब्दाविषयकलेन श्रतुमिति- fasaa ख विशेषणोया तेन afayarafafa खप्रत्यक्ञ्चादाय न खशूपासिद्धिः। न च साध्याविग्रेषवः, तादृ गप्रमोपधायकान्यत्वस्य साध्यतया श्रन्योन्याभावात्यन्ताभावभेदेन भेदादिति इदयम्‌। “वाक्यस्य' भवद्‌ कवाक्यसछ, श्रामाण्पाप्रामाप्योः' प्रमो पधायकले (९) नायं प्रमाणभिति ae | (९) न च म wee प्रमाणमितौति we | (९) शब्दत्वस्य भातिरूपत्वे गगतजात्यनकौ कर्प्ररमते विवादः शब्दत्वस्य च्पतद्दाठत्िरूपत्वे अण्डोपाधिरूपत्वे शब्दत्वस्य mfaagtae- aud विवाद दति समु दिततात्प्ेम्‌ | WTF श्ब्दाप्रामाखयवादः । १७ द्त्धाप्यमानाविसंवादादिति चेत्‌, न,आकाहगदिमतः अप्रमोपधायकले स, “व्याघातः शब्दस्य प्रमोपधायकान्यवव्याचातः, प्रमोपधाथकये श्रायातं शब्दस्य VAI प्रमो पधायकले, अप्रमोप- धायकत्वे डि श्रप्रमोपधायकलवं भअमोपधायकलं, प्रमित्यशुपधायकषलं वा, WY श्रायातं waves प्रमो पधायकल्व, विवयबाेनेव प्रशतवाक्यनन्यन्नानस्व WAT. | श्रग्ये शब्दस्य प्रमो पधायकान्यले मानाभावः भवदुक्रवाक्यस्येव तन्न मानलादिति ara’) ्रप्रामा- esta’ प्रमित्यनुपधायकल्वेऽपि, “एतद्‌ त्या्यमानेति एतष्न्बपदा- यपस्चिति-तद संसर्गाग्रडषदषशतमनमख इत्ययः, “श्रविषंवारात्‌' अवि- संवादिश्ञानननकलात्‌ शब्दस्य प्रमोपधायकान्यलविषयकप्रमाजनक- atfefa यावत्‌, तथाच मभ एव शब्दस्य प्रमोपधायकान्यले मामं, wafting शअरप्रामाप्छश्ङष्युदासायेति भावः । ` कचि “एतदु- त्वाणणासुमाना विसंवादादिति पाठः तत्रेतच्छन्यसाध्य-साधनादिरूप- पदाथीपसख्विति-तदसंसर्गाग्रडजन्यासुमा नस्य शाब्द प्रमो पधाथकान्यल- TAIRA, तथाचासुमाममेव शब्दस्य प्रमोपधायकान्यले मानमिति भावः। न च चाव्बकिणानुमानस्यापि प्रामाश्ागन्युप- (९) खुतदुत्याप्यानुमानाविसंवादादितोति ae । (९) ^ प्रह्णतवाक्छजन्धश्चानस्य › wet न प्रमाणमिति array, ^ स्रमल्वात्‌› बाधितपिषयकत्वादित्यथंः। ` .९ तथाच यदि ‘qe न प्रमां › इति wager प्रमिद्युपधायकां तदा शब्दमाथस्य प्रमित्यमुपधायकषतव निष्य॒माण्कमिति ara | 3 , द, = तत्त्वचिन्तामणौ | परदाथैसरणादिव्यापारवतः प्रमाणत्वेन AMAA प्रमोत्पक्तेरावश्यकत्वात्‌ अतथाभूतत्वे च फलाजनक- गमादिदमषक्तमिति षाश्यम्‌ । एतत्पाठपचे सौ गतमाब्य षवे पकिल्वादिति इदयम्‌ । खमते भागासिद्धिमाड, शश्राकाङ्खादौति आकाङ्घाज्ञाना दिविशिष्टस्येत्ययेः, “आदिना योग्यताज्ञानासत्तिज्ञान- इन्तिन्नान-विरोधिजिश्नासादि प्रतिबन्धकाभावपरिग्रडः(), “पदाथ सरणादौति पटदाथस्मरणादिरूपव्यापारविशिष्टरटत्यथेः, ‘afear अवान्तरवाक्यायेबोधपरिग्रदः, AAAI न IMAI: अतुमानादिमा asarasfa श्ाम्दोदयादिति तस्य weary: ्रमाणल्वेनः प्रमाषामयौविशिष्टलेन, 'श्रावश्यकल्वादिति, तथाच aay शब्दे नोभयवादि सिद्धो हेतुरिति ara) | मन्वाकाङ्खग दिन्नानविशिष्टश्रब्देऽप्याकाङ्कय दिज्ञागरूपसामयो विर- इद शायां प्रमो पधा्कलाभावस्तवाभ्युपगत इति न भागाषिद्धिरित्य- RAT, “MAIR इति इतर षामथ्यषमवधान इत्यथः, “वकारः "साम्या दित्यनन्तर योख्यः, "फलाजनकतस्य' प्रमाफलोपधायकला- ` भाव, “कर णान्तरेति करणणन्तरे चुरादावपि खल्ाचेत्यथेः, तथाच चच्धरादौ व्यभिचार इति भावः। शअन्योन्याभावस्च व्याण- (९) enfen योग्घतान्नानासत्तिश्लान-विसोधिजिन्नासादिप्रतिबन्धका- भावपर्गिद इति we | (९. तथाच पच्चतावश्ड्ेदकसामानाधिकरण्येन हेत्वभावात्‌ मागासिद्धि- fafa ata i णब्दाख्यतु रौयखण्े WTAE | १६ डत्तिलभियमेम तज साध्यास्नात्‌ प्रमाफलोपधायकलात्यग्ताभावख्व साध्यत्वे सिद्धसाधनादिति ara: | wa केचित्‌ शब्दस्य खप्रत्यकानुमितिभिन्ञप्रमाजनकले arn भावः। न चैवं वाक्यश्चवणानन्तरं aerate: कथं खादिति वाश्यम्‌ | वाक्यघटकौग्धततन्तत्परेभ्यस्तन्तत्पराचापस्वितौ मने. वोपनोतभानात्मकवाक्यायंबोधसन्भवात्‌। न च तथापि वाक्यश्रवणा-+ मन्तरं शागब्दत्वजा ति विशेववि शिष्टवाक्या्थबोधः कथं WATE WeNTT वच्छिन्नबो धस्यापि पदा्थौपथितिखहहतमगोमाच्रहेतुकते मानसत्व- विशिष्टसाक्ात्कारमाज्येव श्ाग्दलापत्तिरिति वाच्यम्‌ | ITE पातिरिक्रजातौ मानाभावात्‌ शाष्दवस्याति रिक्जातेरण्वुपगमे तदः बच्छिमोत्पन्तिनियामकतया(९) इत्या पदजन्यपदाथौपस्थित्यादेरंतु- ताया अवश्कल्पमौ यत्वेन गौरवप्रसङ्गाशेत्याञ्ः | तदसत्‌, WyAw भ्रान्दथामि saat: शाष्दिति शत्याद्यनुभवसिद्धायाः शाब्दत्वजाते- रपो तुमश्रक्यत्ात्‌ । अतएव तदवख्डिनलं प्रति art west: यापस्धित्यादेः कारत्वकल्पनागौ रवमपि प्रामाणिकलान्न दोषाय | TAS TYR wolf श्रुतभेवेदं पुराणादिभ् इत्याकारानु- भवसिद्धेव श्राब्दवजातिः। न च surat: आवणप्रल्यच्च एव शक्तः श्राब्दत्वजातिः कथं तादु श्राजुभवविषय इति वाच्यम्‌ । अ्वोना- aaa “श्रात्मा वाऽरे ओतव्यो मन्तव्य इत्यादिश्रुतौ? मया श्रयमर्थेः श्त इृत्यादिशौ किकवाक्ये च शाब्दबोधेऽपि प्रायोगात्‌। (४ तदवच्छ्रोत्पत्तिनियामिकाया दति Go, wef ५) Cannan वाऽरे मेच्रेयि श्रोतव्यः? इ्यादिश्चताविति we, Ws । qe वक्वचिन्तामणौ | भख.तच श्राष्टे wwe aay) वः Te लणेत्यश्वा पि(\) Srey) wT we जातिरष्ठ वा तदवच्छिन्नं प्रति पदश्चागजन्यपदार्थापसख्ित्यादे तुलं, तथापि शा जातिर्मानसल्व- area तथाच चचुरारिवच्छ्दोऽपि. मत्यचममाणाकगंत एव मतु TATA । भ च तद्य AAAS यागाः ग्राब्दबोधाननम्तरं Uri आाचात्करोमौत्यतव्यवमायापन्तिः तज te नासुमितं भवा arene किन्तु शुतमेवेदं Goa दत्यतुग्यवसाधाभावापन्तिखधेति(९) वाच्यम्‌ । . . लौ किकविप्रयताखरूप(रसा चात्कारलावच्छिश्विषयत- सदमावधोखदिवयलात्‌)। अन्यथा रमि चन्दनं दतयपनोतभागा- भनार चौरं साषात्करोमोत्ययवसायापनत घौरभं न षाचात्करो- -नोत्यतुग्यवसायाभावापन्तेख(४)। न च तस्य ATA cay wiaferwerinara® यागादिग्राष्दबोधे उपनोतभानापन्निः तथाच धागादिकं श्टणोमोत्यचुग्यवसायवत्‌ घटादिकं शरणोमौत्यनु- व्यवसायः स्यादिति वाच्यम्‌ । शब्दलावद्छिलविषयतायाखवाभादेन (४ शाब्दे शक्तिः sarang श्तयेत्यस्यापौति we, ग° | ¢“ इत्यनुव्यवसायानुपपत्तिख्ेलौति we, ae | (र लौकिकबिषयतात्मकङ्ेति we, ae ©) तथाचेतश्मते We मानसोपनौतभानात्मकतया लौकिकविषयत्वा भावात्‌ यागादेः श्राग्दबोधानन्तरं न यागं साच्तात्‌ Chagas सायापत्तिनं वा ददं न साच्तातृद्धतमिन्नुब्वसायानुपपत्तिरिति भावः| | (४ gagqaaaragquaidfa wo, ग० | © पदानन्धोपख्धितघटादौनामपौव्र्चः। शब्दाख्यतुरोयखणे णब्दाप्रामाण्यवादः | २९ तादृ शरासुव्यवस्षायाभावात्‌ asd ser पदजन्यपदा्चीपस्वित्यादि- जन्यत्वं aaa तादृश्विषयतायाः खश्वादिति चेत्‌, म, शाब्दलजाते- मानषत्वन्याणतवे मानाभावात्‌ azafesdt aft खशया पदजन्य- पटार्चीपख्ित्थाकाञ्खगश्ञानादेदंतुवस्यावश्तकलेन लाघव -गौरवानव- HIM | म च शाब्दसामयोद श्रायां मानरुसषामग्यावश्यकलात्‌ मामस- सामय्येव मानमिति वाच्यम्‌ । मानमसन्ञानं प्रति शाष्दसामथ्याः प्रति- अन्धकल्वाभावस्यासिद्धतथा aden मानसषसामथ्या श्रपि षन्दिग्ध- लात्‌ । म च MAS मामसत्विरद्धते मानसलावच्छिन्नं भ्रति श्राग्दसामयौ प्रतिबन्धकलस्य कल्यमो यतया agra च म तयेति WARE मानसत्व्याणत्व-तदभावान्यतर साष्यकप्रमेयत्- हेतुकामुमानमेव प्रमाणमिति वाच्यम्‌ । म fe ममापि मामसला- वच््छिन्नं प्रति शब्दसामयोलेन प्रतिबन्धकल, aft तु श्रनुमित्यादि- बामयोखाधारणेन मानसेतर ज्नागसामयोलेन, तच्चानुमित्यायुत्यन्ति- दध्रायां - मानसोत्पन्निवारणाय भवतामप्यावश्षकमिति gat ered परन्तु विपरौतभेव गौरवं anf mae मानसल- विङ्द्धले मानसेतरन्ञामसामग्या मामसत्वमेव प्रतिबध्यतावच्छेदकं | तद्याणले तु weaaaaa प्रतिबध्यतावच्छेदकं चन्यथा रतिसखामपोसत्ते भिनविषकलौ किकमर्यवसामयोसत्ते चाच्षा- दयुपनौतभानादिसामयौ सत्वे च मामसाग्तरवत्‌ शान्दात्मकमागस- स्याणनुत्यत्यापन्तेः, किञ्च शाब्दलस्य मामसत्वब्याप्यतले Ty पदजन्य- यागाच्युपख्ितिरच्छङ्खलघटादयुपस्चितिश्च मू हा शम्ननोपस्ितिरूपा (९) शाघवश्लानसदहलशवमिति we RR तत्वचिन्तामणौ | त्वस्य ATU ATA” | तथापि शब्दो न प्रमा- तत ्राकाङ्खम-योग्यतादि समूदहाखम्बनं ततो यागादैः शाब्दबोधः तच शाष्दबोधसमये उच्छङ्लो पखितघरादेरपि मामसापन्तिः। न चेष्टा- afm, शाब्दबोधानन्तरं घरं जानामौत्यतुव्यवसाथापन्ते, श्रपि च चोग्यतासंश्रयद्‌ यामपि wey वाक्धा्थमिखयोऽनुभव- fag: ख कथं स्यात्‌ योग्यतासंश्रये षति मानससंश्रयसाममौसत्ला- दथेसंश्रयोत्पश्यापन्तेः एकपदार्ऽपरपदाथवल्रस्च योग्यतालादिति हतं पल्दितेन । | ददानो वैगरेषिकमतमाग्रङ्ते, तथापोति sangre विशिष्टस्य शब्दस शब्दाविषयकम्रमोपधायकवेऽपौत्ययेः, "न प्रमा- waa, नतु प्रमाणाग्तरत्वं यदि सखभिन्प्रमाणएत्ं तदा तद्‌- भावे साध्ये . fagerea®) | अरय म्र्यलालुमानभिन्ञप्माणतं तदा vat श्रप्रसिद्धिः तेनोपमानानश्वुपगमात्‌, ` श्रतुमानभिन्लदयेत्‌ तदा तद्भावे साध्ये सिद्धसाधनं नेयायिकेरपि शब्दशिङ्गकानुमितो Te करणत्स्ौकारादिति चेत्‌, न, ` प्रमाणानरलं हि अनु- भितिभिन्ञश्रब्दा विषयकप्रमितिकरणतं, तदभावः साध्यः खविषयक- प्रत्य्करणतया बाधवारणाय शब्टाविंषयकेति । न च प्रत्य- करणलमेव नास्ति व्यापाराभावादिति वाच्यम्‌ । खविगिष्टबुदधौ (९) कारणान्तरसाम्यादिति ge |. (१) तथाच खस्मिन्‌ खभिनब्रप्रमाणत्वामावस्य सन्व॑वादिसम्मतत्वमिति aa: | प्ब्दाख्यतु रो यखण्डे शब्दाप्रामाण्यवादः। RR णान्तरः पदाथ संसगेप्यानुमानादेव fag: तथाहि करणत्वसम्भवात्‌ निर्विंकण्पकस्येव ग्यापारल्वात्‌ । म चेवं शब्द्‌ विषयक- ब्दकरणे शब्दोगण इति शब्दे नैयायिकानां sua: सिङ्ूसाधनं दति वाच्यम्‌ | पच्तावच्डेद कावच्डेदेन साध्यसिद्धेरदेष्पलानदडि- भविन वा gear) | चदा “म प्रमाणान्तरं जलु्तप्रमाणानतगंतं, प्रद्यशखानुमित्यन्यतरल्वब्याप्यता वश्छेद कामुभवटल्िखजन्यतालकमिति यावत्‌, इदमिश्ियादामेव प्रसिद्धः ष्वंसादेरपौण्ियादिजन्यतथा श्रप्रसिद्धिवारणय अ्रसुभवटन्तो ति, खतेर्यनुमामजन्यतया w- मानस ज्लप्प्रमाणान्तगेतलसन्पादमाय wre विहायातुभवलेमो- OSH) | एतश्च न्नायमानश्रष्द करणतापरे, शब्द श्षागकरणएतापशे तु We पडोबोध्यः, तच हेतुमाह, “पदार्थसंसगंस्येति, “wa- मामत एव fag’ safafaeradia एव ग्रहात्‌, श्रसुमिति- (९ नुमात रव सिद्धेरिति ख °, खयमेव पाठः टौकाक्षारसम्मत इति | (९) वादृश्रब्दभिन्नश्ब्दस्य पच्छत्वादिव्यंः | (९ “अनुमवत्वेगोपादागमित्यनन्तर ‘wee न्द्रियसाधारणखत्वाभावात्‌ तदन- AAA वादृश्जन्धतात्वकत्वमाचविवच्तणे साध्यापसिजिः कालादि- जिषजमकतातिरूपितजन्धताया aft aquaria age faery. ताल्वस्य घटादिभन्धतायामपि सत्वात्‌ तादृश्जन्धतात्वस्य श्याप्यताव- च्छेदकत्वामावात्‌ सामानाधिकरण्सम्बन्धेगामुभवडत्तितविधिजन्य- तातस्य तादृश याप्यतावष्डेदकत्वे त्वनुमागवेपल्यं तादृद्यजन्धतावच्छेदेग तादृश्ान्यतरलव्याप्यत्वसिञ्वे वेदस्यापि सिद्धेरिति पुतव्वंकर्य णव सम्यगिति ध्येयं इद्धिकः पाठः क-चिद्ितपएरतके वर्ते | २४ ज्वचिन्तामणौ | wantin श्रगरहादिति यावत्‌, एवश्च अ्रसुमितिषामयौ- भिन्लषामयोजन्यश्रब्दाविषयकञ्चानाकरणलादिति हेतुरिति ara: | मन्वयं हेतुः खरूपासिद्धः घटमानयेत्या दि श्रष्दनन्यन्नानस्यातमिति- सामयोभिन्ञसामयोजन्यलादित्यतश्राह, ‘Aether यदा अतुमिति- सामयोभिन्नसषामगोजन्यश्चष्दाविषयकन्नानाकरणल्वादिति are, wad हेतुः स्वरूपासिद्धः तादृग्रसामपौजन्यशरब्दा विषयकन्ञानं पदारथेषंसगेश्चामेव AT करणलात्‌ WAAAY, “पदार्संषगे- Of, “सिद्धः ग्रहात्‌, तथाच तादृग्रषामसोणन्यलमेव पदारथसंसन- ज्ञाने मासौति भावः। अनुमानेन पिद्धिभकारमेवाडइ, तथाति, यद्यपि कृममाणान्तगेतले साध्ये नायं हेतुः म्भवति श्रतौन्रिये परमाण्वादौ व्यभिचारात्‌ तचापि afay ara agar’ ्रनु- मानविधया, ‘fag’ साधकल्वादित्यथेः, तथाच पदाथसंषर्गातुमाप- कत्वादिति हेतुरिति भावः। पदार्थसंषगंकातुमापकलमेव कथं तदाद, 'तथाङौति । केचित्तु शब्दो नं प्रमाणान्तर' र्यस्य शब्दत्वं तज्त्रानलं वा शअरतुभवतल्साडाद्राप्यजात्यवच्छिलकाय्येताप्रतियो गिककारण्ताव- qa Aah, ad साधकाभावादिति हेत्र्द्यः। मसु wea WATT तदा चरमानयेत्थादिवाष्यप्रथोगानन्रः९) पटाथंसंषग- बोधः कथं स्यादित्यत ary, "पदाति, अनुमानतः बिद्धि्रकार- मेव विटणोति, ‘raretattars: | (९) घटमागयेत्धादिबाक्छश्वखाबन्तरमिति we, ग० | WRIT IU शब्दाप्रामाणछवादः । Ry गामभ्याज दण्डेनेति“ पदानि वैदिकपदानि वा तात्पग्विषयस्मारितपदाथैसंसगेत्नानपुव्वेकाखि पदश्रवरानन्तर पदाथापश्थितिस्तदममर पदानि wea पदार्थाम्‌ Talay वा Gada: ओ्ओषामुमौयते न तु पदाथं- संसर्गस् meaty: एति वेगेविकमतं aval पदपशकानुमानपरकारं दशयति, "दण्डेनेति, पदाथेपश्चकनवये aaa, गुरुनये लौकिकः श्ब्दोऽसुवादकः वैदिक एव प्रमाणं amafacrera वैदिकपदानि watery वेदिकसखखलेऽयनुमानात्‌ पदाथंसंषगं सिद्धिपरकारं cafe, वैदिकेति, we वेदिकग्रब्दवेन न gear किन्तु खगेकामोऽभिष्टो- मेन यजेतित्या दिक्रमेण ser पदार्थादे ्विंग्िष्टश्नानासम्मवादिति बोध्यं । "तात्पर्यविषयेति तात्पय्येविषयौग्डतोयः स्मारितपदार्थेसंषगैः APTANA? | न च तात्पथ्येविषयौग्तोयः संसगेस्तज्त्राग- पूल्वैका फौत्येव सम्यक्‌ किं स्मा रितपरार्थ त्यनेनेति वाच्यम्‌ । दण्डेन गामभ्याजेति प्रथोगामन्तरं गोपदा्थाम्‌ पदार्थादि विषयकनश्चाममतु- भवसिद्धं श्रतुमानेनापि agar करणौयं श्रन्यथा तदिषथक- WT शब्दस्य प्रमाणान्तरलापत्निरतस्तदुपादानात्‌ । न च तयापि awa गोसंसगावगादहिक्ञानं कम्मेलं गोमन्न वेति संश्य- निवन्तेकं ay एतदमुमामाश्न ad तेन weetsad प्रमाणान्तर- मङ्ग कामिति वाच्यम्‌ । तात्पस्यैविषयः स्मारितपदा्संखशीा यज तज्च्नामपूर्वैकाणौ aaa तात्पय्येविषयस्मा रितपदाथेखंसगे- (९) cay गामभ्याजेतौति we, रवत्पाठस्येव टौकाकारसम्मतत्वमिति | 4 aq 7 लक्वत्चिन्तामणगो वा्परायन्ञानपूव्यैकाणोति" साध्यायेःर। नम च स्मारितेति यथै, तदुपादाने यथा पदाथेलरूपेण गो संगे वत्‌ कश्मतन्नानपूर्वेकालं बिद्यति तथा पदायलशूपेण घटादि संषगं वत्‌ कम्मतश्ना नपूव्वैकल- wife सिद्यापन्तेः। ग च agate तात्पर्ययाविषयतथा कथं Taegan सेक्यतो ति वाच्यम्‌ । यदा पदाथ- संखगौऽपि तात्पय्यैविषयः wa च गवादिपदेन स म स्मारितख्तदा तत्खिद्यापत्तेः। न च wet तज्चामपूम्ैकलस्य भाधादेव भ धिद्धिरिति वाच्यम्‌ । यदा asaraafa am: पूष्वेमस्ि तदा बाधाभावात्‌, स्मारिततबोपादाने तु तस्य तदानौमस्नारिततया न तांसर्गवज्तानपूष्यैकलसिदह्धिः। न च तस्िद्धावपि न चतिः उदेश्बष्य aaa गोसंसर्गांवगा हिज्नानस्छ टत्तलादधिकन्तु प्रविष्टमिति न्याया- दिति बाश्यम्‌। तथा खति दष्डेनेत्यादिप्रयोगानन्तरं घटाद्च- विषयकन्नानमतुभवसिद्धं॒श्रतुमानेन चव aq aufafa तदथं शब्दस्च प्रमाणान्रतापन्तेः एवं स्वेन ate) भ च घटादिरपि (९) ग च तथापि ततृसम्बन्धेन गोमश्वनिखयस्येव विसोधित्वात्‌ लस्थानि- aferq वदोषतादवसख्यमिति वाच्यं | ततृखम्बन्धेन तज्श्चानस्येव तच तत्‌प्रयोजकतत्‌सम्बन्धवस्वच्चानस्यापि विशोधित्वादिति भावः। (९?) साध्यत्वादिति we | (९) ° णवं स्व॑ बोध्यं" दइयनन्तरं ‹ न च तधाप्यनुमितौ चनपुव्व॑कल- स्थाधिकस्य भानाव्‌ श्राग्दान्यूनानतिरिक्तविषयत्वमनुमितेरसिद्धमिति वाच्यं । ्ानपूव्वेकत्वाद्यति रिक्तश्रान्दविषयविश्चेष्यप्रकारकसंसर्गाति- स्किविगेष्यपरकार संसर्गाविषयत्वमन्युनानतिरिक्तविषयकत्वं तच्च ता- quash ताकृद्रानुमितावक्तुखमिद्यभिप्रायादिति ध्येयं ' हए्यधिकः प्राठः क-वचिद्धितपुसतके ata इति | णब्दाख्यतुरौयखण्डे णब्दाप्रामाख्वादः। Rs चटादिपदेन स्मारित एवेति वाच्यम्‌ anftareae fe प्रृतपदस्मा रितेत्य्थेः प्रशतपद स्मा रितलं दितौ यपदार्थऽपि faii- वं देयं ्रन्यथा GAT करणल-ककोलोभयनिषटगोसंसम एव तात्प वन्त॑ते श्रय चाम्‌परेन करणत्वं न स्मारितं तदा तात्पय्येविषयप्रशत- गो पदेख्मारिता्थसंसगवत्पराथैलदूपेण करणएवन्नानपूष्वेकलष्यापि बिद्यापत्तेः afagt च तदानीं करणला विषयकन्नानद्यालुमवयिद्ध+ स्यानुमानादमिर्ग्वाहात्‌९ तदथं शब्दस्य प्रमाण्णन्तरतापकेः, इत्यश्च तात्पय्धैविषयो य एतद्गोपदस्मा रिताथसंसगेस्तदवान्‌ यः एतदम्‌पद- स्मारिता्य॑सज्त्रानपूष्यैकाणि एवं तात्मय्येविषयोौष्डतो च एतदण्ड- पदटसरारिता्ंखंसगेस्तदयान्‌ च एतद्कापद सरारितायेसज्त्रानपूष्वेकाणौ- त्यादिकमेण WaT साध्यं खमूदारम्ननासुमितिः। न च यदा TS नेत्यादि परयक्तेम गोपदेन सम्बन्धिविधया ्आकाश्रमपि भारिर्षं क्वलनिष्ठतत्संगीऽपि तात्पय्यैविषयः तदा एतङ्गोपदस्मा रितलरूपेण- काश्रादिसंसर्गवत्कमलन्नानपूष्यैकलस्यापि बिद्धिपरसङ्गादिति वाच्यम्‌ । हृत्या एतद्गोपद स्मारितलस्छ विवकितिलात्‌ waza att तवमपि gen विवच्षणणौयं, sar यदाम्‌परेन अयथाकचश्ित्‌ (९) प्रज्ृतपदस्मारितित्धर्थादिति क ° | (९) करणतवाविषयकच्चानस्यानुमनादनिरवादादिति खर» we | (र) ax ated शक्ति-लच्तणान्यतरसम्बन्धत्वं, तथाच सम्बन्धत्वेन तादृ- श्रान्धतर सम्बन्धच्चागभन्धपद स्मारितत्वं त्र freely, शतः SHAT श्थाकाशस्य जमकत्वत्वेन ननकत्वरूपसम्नन्धन्नागजन्धपद्‌- स्मारितत्वेऽपि न zen पदस्मासितित्वमिति | (ac तत्वचिन्तामणौ qaaa करणतलमपि स्मारितं तनिष्ठगोषंषगौऽपि तात्पय्थेविषयः तदा तस्यापि सिद्यापन्तेः, तात्पय्यविषयलं संसगे विगेषणएश्च^५ यदाम्‌- पदाचंककलनिष्ठगो पदार्थस्य समवायष्टपसंषगंतात्पर्यैण दण्डेनेत्यादि- वाकं प्रयक्तं तदा एतद्गोपदस्मारि ता यसंसगेलदूपेण एककालोगला- दिषंसगेवत्‌ ककतवभ्नानपूव्वेकल्वस्यापि सिद्धिवारण्णय | तात्प्यैविंषय- AY -एतत्‌पुरुषौया एतत्कालौना या एतद्राक्यजन्यप्रतौतोच्छा तदिषयल्य, oat एककाज्ञौगलादौ सयवाये च aay द्ठेने- त्यादिवाक्धं TIM तदा तात्य्य विषयौग्तेतद्भोपदस्मारिता्ेषंषगंव- खपे एककालोनत्वादिसंषगेवत्कम्मलन्ना नपू््यैकल्स्यापि fate: ष्टादित्याकाङ्खगमिरूपकलमपि संसग विशेषणं ea, श्राकाङ्मनि- खूपकत्वञ्च एतद्गोपद मिरूपितेतदम्‌पद निष्टा काङ्घुग निरूपकल्वं, अन्यथा . wane ऋजवचिदाकाङ्यनिरूपकलेन तरोषतादव- SAMA न च वैशेषिकैः णाब्दलजातेरनभ्यपगमात्‌ AHA आकाङ्का- निरूपकलव९ दुग्वेवमिति वाच्यम्‌ । तैरपि श्ाब्दलजातिरगश्यपेयत- एव wey खा जातिरुक्रातुमितिटत्निरलमितिलन्याप्ये्येवाग्वुप- गमात्‌, WS वा . AHP भिन्लसंसग वमेवा काङ्ग मिरूपकलं,(* एवं धदा गवि wae च तात्पर्य दण्डेनेत्यादिकं वाक्यं प्रयुक्तं अरय (९) संसगेविरेषगस्धेधस्य खयिमेख सिदिवारणायेत्धनेन aera: | (९ शखाकाङ्कानिरूपकत्वस्यापि संसं विश्रेवत्वमिति we, we | ९ छ्ाब्दबोधानुकूलानु पूर्वौ मतत्वरूपाकाद्ानिरू्पकत्वस्य श्राब्दत्वचटित- | त्वेन तादृश्रजाव्यनभ्युषगमे तस्य दुव्वं चत्व मिति तात्पर्यम्‌ | (४) आाकाडगनिरूपक सम्बन्धत्वमिति क ° | ग्रब्याख्यतुरौयलकछे एब्दाप्रामाण्यवादः | २७ च्राकाहइगदिमत्पदकद्‌म्बत्वात्‌ घटमानयेतिवत्‌ | च गोपदेन sew घटादिरपि स्मारितः श्रमूपदेन शचणया करणत्वमपि स्मारितं तथोः संसगाऽपि तात्पथ्यैविषयः एतदुभयम्तु म ॒तात्पय्यैविषयः तदा एतद्भोपद सारितायंरंषगंवदे तद मपदायेल- Say चटादिसंसगंवत्करणएत्वन्ञामपूकलस्यापि - सिद्धिः स्यादिति गोपदस्मारिता्थं ऽम्‌पदस्मारिता्ं च तात्पब्यैविषयत्वं विग्ेषणं देथं । ननु गो पदार्थाम्‌पदायंघटितसाप्ये wan तात्पय्यैविषयत्व विग्रेषणं ब्य्थे तात्पर्य विषयीगतैककालौनलादि संषगख प्रहतख्ले श्राकाद्धगया- श्रनिरूपकलतवादेवास्िद्धेः इति चेत्‌, सत्यं, तद्भयचरितसाष्ये ग देयमेव तत्‌, किन्तु यजाभ्याजपदमपि पक्लोरतं तच चारुकूलतव- विषयलवाख्यसम्बन्धदयमेवाकाङ्खग निरूपकं तदभिप्रायेण मूले तदु- पादानभिति wa रमणोयं। श्राकाङ्कादिमत्पदकदम्बलादिति गोपदाकाङ्कादिमद मपदलात्‌ दष्डपदाकाङ्घा दिमहापदता दित्यः, खमूहाखम्नमख परामशः, शश्राकाङ्खरौत्यादिना योग्यतापरियः, यत्पदाकाद्कगयोग्यतावद्यत्पदं भवति तत्‌ तन्तात्पथ्येविषयौग्धतो घः ट्या तत्यदस्मारिततात्प्येविषयोग्तस्याय्याकाङ्घाभिरूपक- dah: तदाम्‌ यो art. तत्पदोपस्यापिततात्पय्येविषयौग्धतायचैः तज्च्रामपूर्ैकमिति सामान्यसुखौ व्या्िः(र विग्रेषयाप्तौ “वटमान- (९) यद्‌ यत्पदाक्षाङ्कायोग्यतावद्‌ यद्‌ यत्पदं मवतौति we | (९) वेदं fer यत्तद्धां सामान्यत उदाहइरगवाक्धाधौनसामान्यग्यानि- arma: ततो विग्येषहेतुपरामणः, खथ वा तावृ्ोदाषरणानगन्तरं Ro तक्चचिन्तामणोे येति दृष्टान्ताङ्गतेः। एवश्च बद्धिना faqateret टापदाकाङ्- दिमल्छिच्पदे व्यभिचारः सिचृपदा्स्य एतह्वापदोपश्ापिताथे- संसगेवत्वाभावादतो यत्यदयोग्यतावर्त्व हेतावुपान्त, तद्थंख न चत्यदार्थाबाधिताथेकलव, तथाखति यत्पद इयेन पदा मोपस्ापितः परस्परमबाधितायेकन्तु भवति ata व्यभिचारापत्तेः तदुभयपद- समारितखेवार्थस्याप्रसिद्धेरपि तु इत्या यत्पदस्मारितार्थाबाधितार्चंखय ae Gad तत्‌, भ्रबाथंदय एव तात्पय्यैविषथत्वं विभेषणं देयं, अन्यथा तात्प विभेव यत्यददयं TaN अथ च त्या सारिताचेकं परस्यरमबाधिताथैकश्च भवति ata व्यभिचारापत्तेः aad favthinea actemfug:, अरवाधितलन्तु तात्पग्विषयसंरगण बोध्यं अन्यया verde तात्पर््यण यत्यददयं vgn तद्ंसभं तात्पथ्थै नासि किन्तु sericea warfare वेते ava ्भिचारापनतस्तात्पय्यैविषथतत्पदा्ंसंसमंखेवापरसिद्धेः। भ च सामान्यहेतौ enfin ततोऽस्ादेव श्चाप्िविणििखपिेषेवोः wearer विग्धेषरूपेणेव साध्यसिद्धिरिति यत्तड्घटितसा- मान्यब्याप्तिन्नापकसामान्धोदा् LTS काय्यै-कारणमावः तथाच यत्पदाकाङ्का-योग्यतावद्यत्पदं भवति तत्‌ तत्तात्प््यविषयौ भतो यः द्धा तत्दस्नारिवितात्पयैविश्यौभतस्या्ंस्य weargifre- पकसं सगे, तान्‌ यो Seat तत्पदोपद्यापरिततात्पग्यैविषयौभूताचंः THATS TRS KETO सामान्यहेतौ श्यापधिपरषात्‌ अम्‌पदं गोमल्वन्भताच्नागपुव्वंकं गोपदाकाङ्कावदम्‌पदत्वादिति कमेय हेतुषु व्यात्ति-पत्तधम्भताच्चानात्‌ समृष्ालम्बनात्मकात्‌ वत्त- इटितसमूदालम्बनात्मकानुमि ति विष्यतोति | प्ब्दाख्यतुरौयखण्डे शब्दाप्रामाण्छवादः | Rr योग्यतासत्तिमन्वे सति संखृष्टाथेपरत्वात्‌ तत्पर- तदारणणाय संसगतात्यय्यैकले aaa विगरेषणमुपादोयत्तामिति वाच्यम्‌ । तथापि यदा चट-क्मैलयोर भेद षंसगं aay चरमिति रुक्तं ठत्तिलसंसशं तात्पय्यै नास्ति तदा तदम्‌पदे यभिषारापत्ेः श्रम्‌ पटोपस्छापितार्थ॑स्य तात्पंविषयोग्धलसंसगेवत्वाभावात्‌ यतस्ता- त्पय्ैविषसौश्धतो घरतादाव्यसंसगौमाम्‌पटायेनिष्ठः श्रमूपदायेनिष्ठ- azefaadaig न तात्पय्येविषय इति, यदा लाधाराधेयभाव- waa तात्पर्येण चटः asafaf प्रयुक्तं तदा तत्क्मेलपदे(९ व्यभिचारः HUAI चटपदाथस्या काङ्ग निरूपकाभेदसंसगेवस्वा- भावात्‌ Bat थत्पद्‌ काञ्खुग वत्त्व विगरेषणं | म च तथापि ख दोष- weary: awe ताद्‌ त्यसम्बन्धेनान्वयनोधजमने चटपद्‌ा- काङ्काव्वादिति वाश्थं। श्राकाङ्धानिरूपकसंसगेाबाधितलस्य योग्यताघटकलवलाभाय तदुपादानात्‌ तद्यं निगेशितहेलथेः इत्या यत्पदोपष्यापिततात्पग्यैविषयौभ्तार्थतात्पय्येविषयाकाज्ग निरूपक- अननन्धेमाबाधितस्छ तात्पय्येदिषयोग्ताथेखय श्या समारकं aad भवतौति 84 सुखम्‌ | yeaa लो लावतोकारोक्रेतुद्रयं दूषयति, योग्यतेति, ननु संङ्ष्टाथैपरलं एकपदाये संषगवाम्‌ योऽपरपदायसतत्रतोतोच्छ- योश्चरितत्व, तथाच योग्यतोपादामं ay विसंवा दिवाक्यखलेऽपर- पदार्थखेकप रा संसगेवच्वाभावा दरेवभावेनेव व्यभिचारस्य बाधित- (९) तद्ुट -तत्कम्मत्वपदे दति We | RR avafrnnat सन्निधिम्वादेति न हेतुः, सखो योपयैखत्परत् तत्परसन्िधिमच्वं वा असिद्वं date प्रागप्रतीतेः | त्वादिति चेत्‌, म, deere हि एकपदार्चऽपरपदायेसंघगंपरती- तौ्छयो चरितल्वं एवश्च विसंवादिवाक्ये यमिचारवारणाय योग्य- तोपारानं, योग्धसतात्पय्येकेण वाक्येन थत्र पदार्थस्मरणं ग जनितं ay व्यभिचारवारणायासन्तिमल्वे षतौति स्ारकलत्वाथकं, 'तत्परेति संङ्ष्टाथेपरेत्ययैः, . तथाचेकपदार्यऽपरपदा्यसंषगेपरतीतौष्छयोच्चरि- तल षति आसन्तिमच्वा दिव्ययेः, wife योग्यताहुषश्लनौया। न च हेल्वोरभेद इति वाच्यं । विगरेव्य-विशरेषणभावभेदेन(\ भेदात्‌ केचित्तु we योग्यता म मवेश्नोया। न चाज ोग्यताया- श्रप्रवेशेऽथोग्यवाक्ये व्यभिचार इति are}. एतदोषस्यानाप्तोक्र- इत्यादिना खयमेवाये वच्यमाणलवात्‌ इति प्राहः | aya दूष्माद, शसखष्टो . होति एकपदा्ंखवगेवान्‌ थोऽपरपदायेस्तत्‌परल्मित्यथः, “तत्परेति तत्परत्वे खति afafy- मत्वचेत्ययेः, "वाकार्यं, . “श्रसिद्धं" प्रूतातुमानात्‌ पूर्वमन्ञात, विगिष्टश्चाने विगेषणषानं हेतुमाइ, ‘aia एकपदा्थसंसर्ग- aac प्रागप्रतोतेरिक्यधैः। म चेवं भवतामपि साध्या ufafgfifa वाच्यम्‌ । यन्तद्वा सामान्यतोव्यातिखलेऽप सिद्धख्येव साध्यस्य पच्चधद्मताबलात्‌ सिद्धहतुप्रसिद्धिश्चावण्यमपेकितेति भावः। इदमुपलच्णं waaay योग्यता विशेषणमपि व्यर्थभित्यपि बोध्य। (९) विग्ेषण-वि गरेष्यभावमेदेनेति go, ग ० | WTAE णब्दाप्रामाख्यवादः | Re संसष्टत्वप्रकारकप्रतौलिपरत्वं ततव्मकारकप्रतोतिपरस- जिधिमश्वं वा श्रनाप्तोक्ते निराकाङ्क च व्यसिषारि। नन्वेकपदार्येऽपरपदाय संसगेपरतौ तौ RNS LAG STATS ATE mafia सति afafuad तत्परसन्निधिमत्वमित्यत श्राह, 'संङ्ष्टलप्रकारकेति एकपदार्थऽपरपदायंसंङ्ष्टलप्रकारकेत्ययेः, अज sara विषयकलमाचं wr खशूपासिद्धं स्यात्‌, “write इति श्रयोग्य cath । न चेतद्‌युक्तं योग्यताया डहेतुघटकलादितिः वाच्यम्‌ | “अनाप्तोक्रपदस्य स्िरजलाभिप्रायेण पयसा बिश्चतौत्धा- धनाप्नोक्रविगेषपरलात्‌ । न च तत्रापि म व्यभिचारः vere योग्यत्वादिति वाच्यम्‌ । सौखलावतोकारमते fe श्रन्यप्रयोजक- Sua योग्यता सा च तच वन्त एव जणत्वस्य सेककरणएलान्वथ-~ परयोजकरूपतेम तस्य करकायां सत्वात्‌, केषाञ्चित्मते “write इति दितीयदेतौ दूषणं तच योग्यताया श्रमिषेश्रत्‌, "मिराकाङ्ख चेति Yaa दूषणमिति ध्येयं । “भिराकाङ्खे चेति घटः awa मामयनं तिरित्यादावित्ययः, aera कश्मलपदायेख्याकाञ्जय- ` freqadaninfagr साध्यासत्वादिति भावः | | | ननु यद्‌ाग्वाजघालर्याष्याता्थयो विंषथतश्ूपसंसगं = arate दष्ठेनेत्यादिवाक्यंप्रयुक्ं ्रतुकरुललसंसगें च area मासि तदा तदा- क्यजन्यज्ञाने न्यायमयेऽसुकूलल भ षग म भाषते ATMA च तदानोम- श्वाजपदाथैसंसगं लवशूपेण तद पि सिद्येदित्यत we, "खंसगेस्देति अर्वा जधालर्थाखाताथयोः date, 'बज्प्रकारकलेऽपौति aH $ 49 avafarnraat संसर्गस्य बहप्रकारकत्वेऽपि नानमिमतसंसगे सिदिस्तस्य त्यर्ययाविषयत्वात्‌ | अन्यथा शब्दादप्यभिमतान्वय- बोधौ न स्यात्‌ | wave विशेषशण-विशेष्यभाववदथै- कनि तद्बोधपूव्वेकाणि वेति न wre | aw स्मारिता्थैसंसगेवन्तीति are, मत्वर्थैश्च इूपववेऽपौत्यथैः, ‘safaaafa दण्डेनेत्था दि वाश्यजन्यन्नानविषयतया जेयायिकानभिमतेव्यथेः, ‘aw अ्रनभिमतसंसष्य, तथा चेतदर्थभेव मया तात्पय्यैविषयत्वं संघगे विगरेषणमुपान्तमिति भावः । “अन्यया तख तात्पय्येविषयते, mary’ दण्डेनेत्या दिवाक्यात्‌, न्यायनये इति शेषः, “अभिमतान्वयबोधः' चअभिमतोयोऽग्वयषोधः एकसंषगेमाच- विषयकश्ाष्टबोधं इति यावत्‌ ख न स्यादित्य, “श्रतएवः अन- भिमतसंसगं सिद्धिप्रसङ्गादेव, “विशेषण-विशेग्ये्यादि, साथेकानौत्ये- तावक्माजोक्तौ aie न सिद्धिरित्यतो 'विग्रेषण-विग्रेषभाववदिति ` विरेषणता-विभेव्यतान्यतरवदित्यः, विगेषणल्मपर पदार्थं निष्ठवे- थिष्प्रतियोगितया भाषमानलं, विगरेव्यत््चापरपदाथप्रतिथो गिक- ्गि्यामुयोगितया भाखमानलमिति ara: | दोधति तादृशा TRAY! । | wala साध्यमाशद्खय दूषयति, ‘afaanrfer, waft तात्पय्येविषयोग्डतो at ger एतत्परदस्मारिततात्पय्यैविषयार्थ॑ख्य 0 efanadetfated स्यादिति कन । =. (९ वद्नौधपव्वकाणेति वेति are | (र खं सगं माचविषयकश्ाब्द्रोध इतीति we | श्ब्दाख्यतुरौयखण्डे WMATA | २५. . िङ्गतया wad । न चान्योन्याखयः, WATE इंसर्सतदच्मिति साध्याथैः, एवं wad तत्तत्पद्‌ मादाय नानैव साध्यं परत्येकमम्‌पदादि कमेव पकः tae ww एव eM watt त्वलुमिति-परामर्थाविति बोध्यम्‌ । नन्व मलयः कः aaa) संयोग-समवायादेः पके बाधितलादित्यत श्रा, ‘Aa afa, “लिङ्गतयेति, “लिङ्गपदं veut, अन्यथा पदानां fay ल्ाभावेम बाधापत्तेः, WE एव तादाद्थसम्बन्धेन लिङ्गमित्था येग घा, 'न्ापकलं' कारणौशलश्ानावच्छेद कल) । ननु ^लिङ्गतयेत्रि किमथ ज्ञापकलमाजस्धेव waa दोषाभावात्‌ । न शैवं नेया- fa®: सिद्धषाधनमुद्धावमौयं तैरपि शब्दस्य श्नापकलस््ोका- रादिति वाच्यम्‌) न चि नैयायिकेः ख विवादे इदमनुमाए किन्त वाक्धश्रोत शिषिकनये यया रोत्या अरतुमानविधया शष्टात्‌ gaat खा रोतिरुपदश्येते तज च नेयायिकेः सिद्धसाधमोद्भा- वमपसङ्गगभावात्‌ अन्यथा 'सिङ्गतयव्युक्षावपि सिद्धषाधनोद्धा- वभसम्भवात्‌ नैयायिकः शब्दस्य शिङ्गतयापि भापकलस्नोकारात्‌ PATA GAA तदापत्तख नेयायिकेरपि तदङ्गी- कारादिति चेत्‌, न, ब्ैशेषिकभये पदानां लिङ्गविधयेव श्चापकलेनं तस्य खरूपकयममाजपरतवात्‌ FAG श्चापकलमा वेवेति दिक्‌ fq चेति, Wa श्ापकलसंषगेंय एतादू शरसंसगे सिद्धौ तहृष्टान्तेनं (९) काः सम्बन्धो मत्वं इति Ge, ग ° | (र) क्लामनिष्डायाः कारणतया विषयदिधयावण्डेदकत्वमिन्धथेः | aq तत्वचिन्तामणै सुमितिहेतुत्वेन ^ अनादित्वात्‌ । wt) wea. - माचेणार्थासिद्धेः। प्रमापकत्वे तेनैव व्यभिचारात्‌ | दृष्टान्ते न्नापकत्वसम्बन्धेन ताद्‌ शसंसगे सिद्धिः दृष्टान्ते wren एता ्रसंसगं सिद्धावेव पक्वे न्नापकलत्वसम्बन्यन तादृ शसंसर्गविद्धि- रित्थन्योन्या्रयः, श्रन्योन्या ्रयाभावे हेतुमाह, ृव्ेपूर्ववेति पूरवै- yaret वाक्यानां उन्तरोत्तरवाक्ये तादृ ्रसंषगानुभितौ दृष्टान्त- विधया प्रयोजकलेनेत्यथेः, “्रमादिलादिति परोयसाध्यसिद्धषृ्टा- भतो यघाध्ययिद्धेरादावनपेकितत्ादित्य्यैः | केचिभु हेतुवेनेत्यनन्तंर छेदः, तथाच हेतुलेनेत्यन्तमन्योन्या- अयाभावे हेतः, why ylay । गन्वेवमनवस्ये्यतश्रार, “श्रना दि- त्वादिति वौजाङ्कुरवदनादिलादित्धयैः, तथाच प्रामाणिकौ श्रन- वस्वा म दोषायेति भाव द्याः | तदषत्‌ । पञ्चम्यन्तनेव सुख्य- | हेतुप्रयोगनियमात्‌ दतौयाया अ्रसक्गततवा पन्नेरिति ध्येयम्‌ | | “्ापकत्वमाचेणः न्नापकलत्वसम्बन्धेन, स्मारितपदाथदंषर्मद्य षा- we इति we: श्रयं ति एकपदार्थ श्रपर पदाथसंसर्गा सिद्धरित्यथैः, WARE तथा श्चानमिति भावः । मतु स्ारितपदा्थ॑संस् वन्तो ति न साध्ये करणोयं किन्वेकपदाथंसंसगेवत्यपरपदार्थं यदेकपदा्ं- da तष्जगकानोति साधनौयं तथाच मोक्रदोष wa श्राह, श्रमापकल इति एकपदाथेसंसगेवत्यपरपदा्ं थदेकपदाथसंसर्गश्चानं तष्जमकल्व इत्यथः, साध्य दूति ग्रेषः, "तेनेव अनाप्तो केनैव, कर- (१) प्व पव्वेतत्तदनुमितिदेतुलनेति we | WIAA शब्दा प्रामाण्यवादः | CX) - काभिप्रायप्रयुक्रपयसा सिश्वतौत्यादिवाक्येनेषेति यावत्‌, एतदनु- AAAI AAA चान्वयप्रयोजकशूपवत्वस्य योग्यतालात्‌ RUA क्रद्ेतो स्तरा पि स्वादे कपदाथेसंखगेव्वस्यापरपटा- ्यऽभावेन साध्यस्य साखत्वादिति भावः । बाधाभावरूपयोग्यताया- हेतुविशेषणत्वे तु श्रमापकलं प्रमोपधायकलं, प्रमाखरूपयोग्यत्वं वा, श्रायेऽजभितश्ाब्दबोधके wee व्यभिचारः, we निराकाङ्ग- रेरपि खरूपयोग्यलेना काङ्खग दि मल्वविगेषणं हेतौ व्यथै योग्यताव- त्वस्यैव wR यदि च साकाञ्चुग््ब्दतवेन खरूपयोग्यता तदा आ काङ्घुगवत्वमेव सम्यक्‌ योग्यता दि विग्ेषणं व्यथं दत्यादोनि दूष- णान्यवसेथानि । | केचित्त “श्रापकत्वमाेणः श्चा पकत्वसम्बन्धेम, साध्यत इति शेषः, “श्रथति, “श्रथः, ete: संसर्गामुमितिरिति यावत्‌, श्रदासिद्धरि- ah, अ्रभावप्रतियो गितावच्छेद केम हि सम्बन्धेन साध्यं साधयत्य- नुमानं ज्नापकलश्च माभावप्रतियो गितावच्छेदकं इल्यमियामकला- दिति ara नमु ठत्तिभियमाकसम्नन्ध एव साध्यतावच्छेदकसम्बन्ध- द्यत श्राह, ्रमापकत्व इति watts, प्रमा विशिष्टज्ञानं तव्जनके सम्बन्धे इ न्तिनियामकसम्नन्धे इति यावत्‌, साध्यतावच्छेदके दूति गरेषः, "तेनेव" पदेनेव, 'व्यभिवारादिति परे टत्निनियाम- कसम्बन्धेन पदाथंसंसर्गा सत्वात्‌ इत्याहः | | भिश्रानुयायिनस्त, ननु “समारितायसंसगंवमौत्यज स्मारितप- TATRA साध्यं एकपदा्ऽपरपटासंसगेवति चदपरपदा्थन्ञानं तत्लनकल्वं वा श्राय आर, “arama ३७ avafamaat त्रानावच्छेदकतया च संसर्गसिद्िः न्नानन्नानस्य afe- -. चयविषयकत्वनियमात्‌ | Sy णि पम aes sacs sith VHAMAMIR AAAI, श्रयेति एकपदा्थेऽपरपदाथे- खसर्गा भिद्धेरित्यचः, प्रवत्तकञ्च तजन्नानमिति ara: 1 we ary, “पमाप्रकल् इति एकपदार्थेऽपरपदार्थ॑ष सगंवति यन्तजन्नानं तष्नन- कल इत्यथः, साध्य इति शेषः, ‘Aa’ श्रनाप्तोक्तनेबेत्याह्ः( | तदसत्‌, अनन GMA साध्यत्वात्‌ Wasa ` च मल्र्थतया साभ्यतात्रष्डेद सम्नन्धलात्‌ | ननु भवदुक्रातुमानाद्यापकलेन weld संसगंन्नानं faq संप्रगस्ह क्रयं fague व्यापकलेनाग्टहोतलादित्यत are, न्ना भास्रच्छेदकतयेति wan sat षस्य पिगरेप्रणतावच्डेदक- तद्या वङ्िन्नानालुमितौ वद्धिवदच(९ तद्गानमित्यधेः । अनुमितेः संसर्गा व्रगादने प्रमाण्णान्तरमाद, ` “न्ञानन्नानस्येति, ‘afavafa ` जामविषययावदिषवकल्वादित्ययेः, चावदित्यकरणे यत्किधिदिषय- बिषयकत्व सिद्धावपि संसगेविषयकलाबिद्धेः। नतु नायं नियमः | ऋनमितिपदजन्ये श्राब्दश्नाने WMT Waa इत्यतुमित्यादौ ख व्यभिचारात्‌ भं च विषयविभिष्टतच्ा तजन्नानावगाडि- wre तजन्नागयावद्िषयविषयकलमिति नियम इति वाच्यम्‌ । az: wa इति wae घरज्नाममित्यादिशब्दतो न्नाने (९ खन्वयप्रयोगकरूपव््वं योग्यतेति भावः। (९) वड्कित्ववदकरेति क ०, ग ° णशब्दाख्यतुरोयखष्डे ्ब्दाप्रामाश्यवादः | Re. dav च सम्बन्धिन wa farqaaa | यभिचारात्‌ । न eo asrafarahararafarafafireaer दजैनीनावगाहिज्नानस्छ तजूज्नाभयावदिषयविषयकलमिति भियम- हति वाच्यम्‌ । उक्तसंसगं ज्ामानुमितेः संसर्गज्नानविषयोग्धरतयविदि- श्यविथिष्टतया dwigriranfyaaamfag: ata विवार । न च तज्न्नानयावद्धिषयो पितेरग्यव हितोन्तरवत्तिं यत्तजन्नान- विषयकं श्चानं तत्षजुज्ञानयावदिषयविषथकमिति नियमः, श्रसुव्यव- घायादौ तथा aia उक्ासुभित्यादौ च ज्ञानविषयस्य नोपख्ि- तलं श्रमुवसायादौ च व्यवसायादित एव तदिषयस्योपख्ितलं प्रते च पदार्थसंसर्गश्ामानुमितिजमकौेग्डतपरामर् aa पदायसंसगश्नान- यावदिषयाणासुपख्वितलमिति वाच्यम्‌ । तथाप्य चट इत्यादि- श्ञानाग्यवदितोत्तरन्नानवामित्यरुमित्यादौ 0५ व्यभिचारादिति, मैवं, बाधकाभावे सति तज्‌न्नानविषयकं agra तत्तजृश्ानयावदिषय- विषधकमिति नियमात्‌ owed कारणणभावादैरेव बाधकस्य aera व्यभिचारः । मन्वेवमपि wafer: wre भानं कथं ` दित्यत आआर,. ‘duit चेति व्यापकविगरेषणविगरेषण्ौग््तसंसगभे चेद्यः, “सम्बस्थिनः' aria, “विग्रेषकत्वादिति farwasaata grr परामश विगेषणलादिल्ययेः । मनु तयापि गोलाभ्याज- लादिरूपेष्ण गवाभ्याजना दिसंषगं सिद्धिः कथं ख्यात्‌ स्मारितपदायै- | लवादिरूपेशेव व्यापकताग्रहात्‌ WARE AMT श्रत श्रा, (९) ऋ्चानाग्यवहितोत्तरेत्यस्य खनुभिल्यादावित्वनेग ae सम्बन्धः | (र) तथा ज्ञाबमिति खम, a | ge ava चन्ताममौ पकछ्षधम्मताबलात्‌ व्यापकत्वनाण्षौतस्यापि AAA Ces- षस्य fafa: | wad ान्तिन्नानमपि भमः स्यात्‌ । ज चेष्टापत्तिः, इं श्वर स्यापि चान्तत्वापत्तेः। इदं रजतमिति. मादिव शुक्तौ . रजतन्नानवानयमिति मस्य चरा नात्‌ खान्तिन्नप्रहत्यापत्ते | 'पच्ध्मेतेति, ्यापकलेनेति तद्रधेणेष्यादिः “संसं विगरषेति गोवाभ्याजमलवा दि विगिष्टोपख्ितसंषगेस्वेत्ययेः । अख दिषयकं शानं भम दृत्यमिपरायेष्णाग्रङते, “अयेवमिति, "एवं" न्ामन्नानस्येव्यादि- - नियमे, श्वान्तोति wae न्नानमित्यथेः, भमः दयादिति oe व्यात्निवशाह्ुमविषययावदिषयकलेन तस्यापि भ्रमविषयौ ताबदे - जिष्चविषयकलादिति भावः । waa तलश्चानस्यापि अमले म कञ्िदोष इत्धाश्रयवतः awe निराकरोति, ‘a चेति, शश्र ` aff, we सरवन्नवेन सवंधमदिषयकन्चागवत्वादिति भावः । भनु ` बाधकाभावे सतौति विगरेषणादेव नेश्वरन्नानस्य waa ae स्मान ` विषयकलेभेव धर्भिंाहकप्रमाणेन fagftaracarere, “दद रजत- भिति, ‘oarfafa, भ्रटत्यापन्ते रित्यनेनान्वितं, ‘ari ware- व्यवायात्‌, “भान्तिशनेति भान्तिन्नपुदषस्येत्यधंः। भमविषथयाः दिषयकवेनोभयोरष्यविगरेषादिति ma: | एतदप्यापाततः, रः ज्ञानवानयमितिन्नानेन रजतलविशिष्टेद विषधकश्ञानवानथमिः ज्ञानं faafad, इद विगरेष्यकरजतलप्रकारकञ्ञामवामिति wi: आरे प्रहत्ताविष्टापत्निरेव तस्यापि WAT रजतलप्रकारकलेन भवः ॥ के । शब्दाख्यतुरौयखय्ये शब्दाप्रामाण्वादः | ४९ ततः प्रठन्तिस्तो कारात्‌, We तस्य भमविषयथावदिवयकलेऽपि इट- लाव च्डेदक-परडनिविषययो वे चिष्ागवगादिविन तस्मात्‌ परटश्यापादन- मसङ्गतं । न चेष्टतावन्डेदक-प्रटृन्ति विषययोरसदैशिष्टस्छापि थावद- म्तगंतत्वेन तदवगादिवमच्छेवेति वाच्यम्‌ । तथापि प्रटस्षिविषये इएटतावच्छेदकाप्रकारकलात्‌(९ तस्मात्‌ प्रश्यापादनासन्भवात्‌ तादू- श्रज्ञानच्येव WTNH | श्रय Lema weaver fare शि- qrafeaa प्रवन्तेकलमित्यभिमानेम प्रहत्यापादने, किञ्च owe HINT भमानुव्यवखायेऽसदेगिष्यमवम्सं विषयः तश्च संसगेमय्या- दयैव भविष्यति श्रन्यरूपेणासतो भानानङ्गोकारात्‌ तथाच प्रटत्ि- विषये इृष्टतावच्छेदकप्रकारकल्मस्खेवेति चेत्‌ । म। तादूश्वयाप्यन- द्रे कढठमतेऽपि ताद श्भरषानुब्यवसायात्‌ weaver वे गिष्ध- विषयकलप्रयोजकव्यवसायरूपपरत्यासत्तेः सम्भवात्‌ तन््तेऽप्यवश्वम- नुवसायय्छ वे शिष्विषयकलात्‌ प्रट़त्तिविषये दटश्तावच्छेदकवि- शिष्टबदधव्येवसायादिरूपसा मयो सत्वेन प्रटत्तिविषये इृष्टतावच्छेदक- परकारकलाखच । न च शक्तौ रजतलाभाववतो तिबाधबुद्युन्तरं भरमा- सु्यवघायात्‌ प्रत्तिरापाद्यते «= wand तच प्रतिबन्धकसन्मेनासु- व्यवसाये wat न रजतलं प्रकारः तन्मते न्ञानभ्नानस्येति नियम- बणेमावण्पं रजतत्वे गि्यं waa’) aq संसगेमर्य्यादया नान्यप्रका- रेण सम्भवतीति aw प्रटृभ्तिविषये रजतलप्रकारल्वादिति वाच्यम्‌ | तन्बरतेऽपि बाधकाभावे स्तौति विज्रेपणएसद्वावात्त् रजतलवेशि- (९) इ ङ्तावच्छेद क प्रकार कत्वाभावादिति we, ग | ९ रजतत्ववेधिष्यविषयकत्वमिति we, Te | 0 ४ तत्वचिन्तामणौ | ay सखमविषयविषयकत्वेन न समत्वं ममविष- याणा सिद्धासिहिपराहतत्वात्‌ इति, तब aera: | श्या विषयकलात्‌ बाधबुद्धिरूपवाधकसद्भावात्‌, श्रतएव शक्रिविशे- ग्यक-रजतलप्रकारकश्चानवानयमिति श्ाब्दादिज्नानात्‌ प्रटन्तिरा- पाद्यते तजाखनमते wat THe गिष्चोपस्यापकपदाभावात्‌ wat भ. रजतलत्रथिष्छ विषयः तकते च व्यापिबलेगावष्दं तद्ध विषयत्वा दित्धपि परां, तज्रापि कारणाभावरूपवाधकसद्धावा- दिति aya: | अथेवमिति vias असद्िषयकलमेव भमलमिति ateint वेगरेषिकेकदेग्रिनः शिद्धान्तसुपन्येश्च दूषयति,(र) "यत्ित्यादिना, अन्यथा “श्रथेवमिति पूर्वपक्षिणं प्रति यच्तित्यादिनाकपे ‘aw वच्याम- दर्यस्छानलुगुणतापन्तेः “श्रथेवमिति पूरवेपकिणाऽगे सिद्धान्तानमि- धानात्‌ तदुपरि दोषाभिधाने तस्येव ॒शिद्धामकरण्णौ चित्यादित्य- aaa” | (भम विषथविषयकलेन' भमविषययाव दिषयकतेन, न waa’, श्रापादयितु शक्यमिति गेषः, “सिद्यसिद्धोति भ्रमविष- थाणां यावतां सत्वास्वाभ्वामित्ययेः, “पराइतत्वादिति श्रापादनस्य व्यारतलादित्यथेः, zafararet यावतां wa तददिषषयकल्वेन कथं (९ भ्नमविषयविषयकत्वेनाभ्नमत्वमिति क ° | ९) भ्मविषयस्येति we (९) सिडधान्येव दूषयतौति we | (४) खन्ययेव्यादिर्वसे यभित्यन्तः पाठः ख ०-ग °चिद्धितपुल्लकदये मासि | शम्दाख्यतु रौयख्े शब्दाप्रामाख्यवादः | ४४ मैवं, अअसदिषयकत्वेन a wad” भमविषयाणां भरमल्मापादनौयम्‌ सम्म्ाज विषयकत-भरमल्यो विरोधात्‌, wWae- चेत्तथापि wea श्रापादकतावच्छेदकको रिप्रविष्टलेन श्रापादक- तावच्डेदकप्रकारकापादकश्चामाभावादापादनाम्भवात्‌ WA: घस- गंमर्य्यादयेव भानाङ्गोकारादिति भावः। यदा श्रसत्वसेत्तदा तदिषयकतमप्यषदेव तथाच तेन कथमापादनौोय श्रषति व्याप्य भाषेनापादकलस्यानुमापकलस्य वा श्रशम्मवादिति भावः । ‘aw व्याघातरूपायां समाधानयुक्ताः(९) ‘agra इति दुषणमित्यादिः, 'मेवमित्यादिना. अ्रसदिषयकलतस्छ भ्रमरूपतानिराकरणावसरेऽनु- पदमेवेत्यथेः, एतत्छमाधानं तदा सम्भवति यद्यसदिषयकलतं wa भवति श्रन्यया सग्प्रा्विषयकल-ग्यधिकरणएप्रकारकवरूपप्रमाल- waa विराधाभावेनेतत्छमाधानासम्भवात्‌ तस्येव दूषणौ- यत्वादिति भावः । ्रषदिषयकलेनेति, धान्येन धनवानित्यादरा- विवाभेरे तोया, waa’ अआमपदप्रठन्तिभिमिन्त, तथाच भम- पद प्ट सिभिमित्तं मासदिषयकलत्वरूपमिति समुदितार्थः + केचितु wae? aaa, एतोयार्योऽवच्छिन्लं, तथाच भमपद शक्यत्वं मासदिषयकलावच्छिल्मिति समुदिता इत्याहः 1 'आरमविषयाणमिति, एक्रि-रजतत्व-तदेशिष्यानां सर्वेषां पार- (९) सदिषयकत्वेनाश्रमत्वमिति we | | (९) ‘ay श्याघातरूपायां समाधानयक्षावित्ययं प्राठः. ख०-ग ° चिडिर्व. परक दये wife | । (र) सन्भाग्रविषयकत्व-भ्रमत्वयोरिति ख०, Te | 88 ` तत्वचिन्तामणौ | स्वात्‌ किन्तु व्यधिकरशपकारकत्वेन । न च भमस्य wv व्ययिकरणं प्रकारः, रजतत्वप्रकारकत्वस्य owas सश्वात्‌ अन्यथा ase”) प्रमाणाभा- माधिकलादित्ययंः । नन्वेवं सदिषयकत्वेऽपि रजतत्वभमख् यथा मलं तथा रजतत्थमविषयकञ्चानस्यापि भमलमस्ित्यत we, "किन्ति, ‘afuacefa विगेव्यताव्यधिकरणेव्ययेः, अनपि कतौया yaaq । मतु व्यधिकरणप्रकारकल्वे waa एव भम ज्ञानं कथं म भम इति azerneraray, “न चेति, ‘afar ` ware efi न च प्रतिधथोगिवाशकपदस्य(९ अनुथो गिवाषकपद- समानलिङ्गकलनियमात्‌ व्यभिकरण्मिव्यज् गपुंखकलिक्रकत्व- मलुपपनञं प्रकार इत्यस्य पुंशिक्गकत्वादिति वाश्यम्‌। waft व्यधिकरणमिव्येवालुयोगि व्यधिकरणएमुदिश्य प्रकारभेदवषिधाना- इतः सामान्यतो नपुंसक शिङ्गलमेवोचितं प्रकारग्रष्दश्य च अरज- इलषिङ्गकलाख नपुंसक शिङ्गतमिति भावः । “रजतल्वप्रकारकवस्येति मस्व WMA प्रक्नारोग्रतस्य रजतत्वपरकारकलसेत्यथः, शङ्गिविगेग्धक- we Safa बोध्ये, ae रजततवप्रकारकलवस्य Basen, Sarnia रजतत्वाभाववदिगेव्यकलवावच्छिलरनततप्रकारकलाश्रय- WSs इत्यर्यः, प्रमाणाभावादिति, श्रमाणं ' प्रमा, wat रज- (९) wate इति we | (९) प्रतियोगित्वमनुयोगित्वश्चाग्वयबोधस्य aq स च प्रकार्स्येति भावः | प्रब्दास्यतुरौयखण्डे शब्दाप्रामारछवादः। ९५ वात्‌। ननु प्रतारकवाक्ये ` व्यभिचारः विशेषद्भमेन तक संसगेन्नानाभावात्‌। न ख संसर्गमप्रतौत्यं वाश्व तल्ाभाववदिशेव्यकलाच्छिश्नरजतलप्रकारकल्वाभावादित्य्थ॑ः, भम- प्रमातिरिक्र च विशिष्टञ्चाममप्रसिद्धमिति ara) | केचित्तु न्यया" भमविषयकन्चानमाते एष्मादौ रणतला- देगयभिकरणस्य Hata, “भान्ती ति रजतल्वाभाववदिगेष्यकरज- तलवप्रकारकज्ञागोच्छेद्‌ इत्यर्थः, श्रमाणेति, तथा सति wa- ग्रारकस्य wea wae gaat रजतलादिवै शिष्चावगादिलेन wert तदभाववत्वावगादनासम्भवेन रजतलाभाववति weet रजतत्वप्रकार कल्वरूपभ्नान्तित्वावगाहनासम्भवा दिति भाव इत्थाशचः | अन्ये ठु ‘NIU श्रस शिष्छविषयकलस्य भमत्वरूपवे, “भा - TSI भरमंमाचस्टवो च्छेद्‌ः, प्रमाणेति, ्रानश्चागरेत्यादिष्यातनि- बलात्‌ भान्तिग्राहकस्य सर्वस्वा सदेभिष्यविषथकतथा way विष- WAAR भाव TTB: | सदसत्‌, amt THAT fH श्वविषथकलेऽपि watt aad च प्रमालानपायादिति सङ्केपः । ननु प्रतारकेति agra चटवति was परग्रतारणष्छया युक्ते घटाभाववद्ूतललमिति विसम्नादिवाक्ये cet, तेनं wre पकार कवाक्ये च व्यभिचार इत्यथिमग्न्धेन ग पौगर्श्वमिति ae, विशेषेति untae वकुधेटवद्ग्छतशमिति qe निखथसच्ेने- ` रथैः, सखेति घटाभाव-तलयोः संसनश्ञानाभावारित्ययैः | ©) विश्िे्नेन निरविक्क्चाग्यारत्त, तथाच मन पत्य निविकस्यकन्चानस्य प्रसिदधतवेऽपि नं तिः | ae ` वश्वचिन्तामवौ | र्ना न सम्भवतीत्याहार््यं तस्य संसगेत्तानं सम्भव- ` तौति" बाच्यं। तावत्यदन्नानादेव शुकस्येव वाक्षरच- भ च बाधाभावरूपयोग्यता विग्रेषितद्ेतोख्तजाभावात्‌ कथं व्यमि- चार इति वाच्यम्‌ । '्योग्यताविरशाचेत्यनेनाख् zee सखय- जेव वच्छमाणएलवात्‌ | | , .. केचित्तु अन्वयप्रयोजकरूपवत्व' योग्यता हेतौ प्विषटेति , मेष्णा ग्रडूते, “नन्विति, तथाच “्रतारकवाक्ये इत्यस्य करका- कर्कोन सेक इति जामानेम We करकाकरणकतेनम सेक- , बोधो भवलिति प्रतारणेच्छछया waa पयसा fret वाक्ये इत्यथैः, चये च॒ बाधाभावरूपयोग्यता हेतौ प्रविष्टेत्यमिप्रायेण "योग्यता विरहाश्चेति समाधाष्यत TITS: | "संसग" एकपदार्थऽपरपदार्थसंषमे, "वाक्यरचना" वाक्योटेभ्यक- wafer, “await, तस्ाप्रतिबध्यवादिति भावः। यद्यपि आहाय्यैन्नानषन्वेऽपि प्रमापूष्वकत्वपय्येवसा यिषाध्यविरहाद्मभिषार- श्तदवसख एव, तयापि स्फुटात्‌ तदुपेद्छ दृषणाग्तरमाद, (तावत्पदेति खखादिरूपेष्टषाधनतया शआतुपूर्वोज्ञानादेवेत्यथैः, aris विनापौति गेषः। मनु werefafowe -वाक्या- नुङ्लङृतौ वाक्धायेश्चानरूपेष्टषाधनतान्चानमेव हेतुरिति खवि- . घयकञ्चानेच्छादारा `प्रतारण्णखलेऽपि . वाक्धाथेन्नानमवश्समपेकि- (९) तस्य सं सर्गस्य न्नानमस्तोतीति क ० | प्ब्दाख्यतुरौयखष्डे शब्दाप्रामाण्छवादः | 88 नोपपत्तेः। अन्यश्रापि awa तन्त्त्वादिति चेत्‌, न, तद्वा क्यमेतस्य पदाथेसंसर्ग बोधयिष्यतौत्याशयेन वाक्यप्रयोगात्‌ तस्यापि संसगेन्नानात्‌ योग्यताविर- ee) अतरव विसम्बादिवाक्ये शुकवदु्चरिते न तमित्यत श्रा, श्रन्यचरापोति परलि-पश्भिन्नस्य मूखं-वाखकादे- वाक्धानुकूलकृतावपौत्थधैः, ‘ada सुखादिरूपेष्टषाधगलेनानुपूरवौ- mre । ` श्राश्येनेति waged: । श्रन्ययाज्ञाताचंदान्यथा- बुबेाधयिषाथाः८ प्रतारणलादिति भावः। ततश्यापि' प्रतारक- स्यापि, ‘diwimearfefa पदार्थानां? परस्यरसंसगे न्नाना दित्यर्थः, संसगंबोधनेच्छां प्रति संसग न्नानन्ञानदारा संषगेन्नानस्पापेकितलात्‌ संसगेश्चामं विना प्रतारणाया श्रसभ्भवादिति भावः। न च विशेषद शेनसत््वात्‌ ` कथं संसरगंन्ञाममिति ` वाच्यं । श्रादाय्येसंसम- ज्ञानस्य यथाकथञ्चित्‌ संसगेश्ानस्छ(? चख तत्सत्त्वेऽपि सम्भवात्‌ । म च तथापि संसगेन्नानजन्यलं areata व्यभिवार इति are । wigan साध्यला दित्यमिप्रायात्‌ । aq तथापि प्रमापय्यैवखायिखाष्यविरदाद्यमिचार एषेत्यखरसादाह, "योग्यतेति, बाधविरह एव योग्यता हेतौ afsefa भावः। तएव" Bat माधाभावरूपयोग्यता विगरेषणादेव, श्ररकवदुञ्चरित इति एकपदार्थ (९) रकप्रकारेण QAI प्रकारान्तरेण WTAE इत्यर्थः| (९) प्रतपदाथगामिति कर | (९) लोकिकाप्रामाण्याश्रयस्येत्यर्चः | ae तच्चचिग्तामणौ | MITT | शब्दात्‌ संसगेप्रत्ययस्तु योग्यताभरमात्‌ | wa संसगेन्नानं विना शुकस्यान्यस्य वा सम्बादि- ऽपरपदा्संषे ्ानवदन्येगो रित इत्ययः । यद्यपि तादग्रयोग्य- इत्ययः । चद्यपि तादृ श्रयोग्य- ला विश्ेषण्ठारुपादाने प्रमापय्यैवसायिषाध्यविरदिणि तन्तातृपरयैक- विखम्बादिवाक्यमाच एव व्यभिचारो भवतौति श्ररुकवद्श्चरित- तवपय्न्तारुधावने धथ, तयापि तादृ श्रवाक्ये एकपदा्थंऽपर- पटाचंञ्चानमाचपूरवंकत्वसाध्येऽपि व्यभिचारः सम्भवतोति तावत्प- येकाशुधावनं । म च तयापि इएकोष्रिते शत्यश्येव अम्यक्लाच्छ- कवरिति व्यथेमेवेति वाच्यम्‌। शकोचरिते तात्प्यंग्भरेलभाषेन व्यभिचारासम्भवात्‌ पुवचसि तु एकपदार्थःपरपदार्थसंसगेश्चामा- भावेऽपि इदं वाक्यं सेक-वद्धिकरणत्व-संसगाणां aa जनयविति घामान्यतस्तात्पय्येसम्भवादिति भावः। ननु यदि तच न योग्यता afe कदाचित्‌ कथं तज deine: रेवभावा दित्यत श्राह, ‘gearfefa, प्रयोजके पञ्चमो, श्योग्यताभ्रमादिति, %a- भ्रमादसुमितिरिति भावः। ‘daira विनेति अपरपदा्यं एकपटार्थसंषगेक्ञानं९ fated, उश्चरिते इति te: । इएकवाक्ये तात्पथ्यैषरितदेलभावाद्ममिचारो न सम्भवतोत्यत We, “न्यच afa, तापि saad -एकपटा्षश्गश्चानाभावेऽपि ददं ara अतख-चट-संघर्गाणां a जनयविति सामान्यतस्ता- ma सब्भवतौति बोध्यम्‌ । arf वद्ठगत्या चटाभाववति भूतले घटवर्ग्डतशमिति aria प्रतारणेच्छया WER घटा- (९ एकपदायेंऽपरपदार्थ॑संसर्गश्नाननमिति Ge | WALA शब्दाप्ामारयवादः | ४९ वाक्ये अान्तप्रतारकवाक्ये च व्यभिचारः कथं वा तच संसगेप्रमा वक्तन्नानानुमानासम्भवादिति" चेत्‌ । न। यदि ` तच संसगेप्रमा तदा Aquat भाववद्ग्तलमिति वाक्ये इत्यरथः, योग्यतावत्वलाभाय भान्तेति, "व्यभिचार दति प्रषतैकपद्‌ाथंषंसगेवतप्रशतापरपदायन्नागपूरवेकला- भावादिति भावः। न ख मरान्तप्रतारकवाक्ये कथं व्यभिचारः saat water बुबोधयिषात्मिकायाः(९ FATT RTE: संसर्ग न्ञानजन्यलनियमेनं प्रतारणान्ययानुपपश्या एकपदार्थसंसगंवद्‌- पर पदा थेश्चामस्याहाय्यैस्यापि विषयाबाधात्‌ प्रमारूपस्यांवश्छकलतात्‌ सामान्यतस्तादृ ्रपरार्थन्नानपूरवकलस्सेव साध्यलादिति वाच्यम्‌ । ma स्तारसिकन्नामस्य प्रमालेन विवक्तितिलात्‌ काकताज्लौय- VACA STATS प्रमाणान्तरफललात्‌। Bar “arena रकवाक्ये इत्यसय भनाम्तप्रतारकस्येव वाक्यं इति Bary करणा- पाटवजन्यवाक्य इत्यर्थादिति मन्तयं । ‘ay’ तेषु way, ‘deanna’ VAY, प्रमालपय्यन्तानुधावनस्य यर्थ्ात्‌, ‘arent fat, बाधादिति भावः। ‘acqedfa. बेरे - यथा ई श्रोयसंसगेप्रमा- पूवेकत्माद्‌ाय errand तथा प्रृतेऽपौत्यर्थः,. यदि न संघर्गप्रमां तदा एतदाक्यशन्यप्रतौत्यप्रसिद्या तात्पय्ै्रितहेलभावादेव मै (१) BRAG चानानुमानासम्भवादितोति eo | (९) खन्याथेबुबोधयिषाल्मिकाया इति Ge | ® साध्य इत्यादिः wag पाठः w-a-fabeaqernea atte) ` 7 ५९. ` बच्वचिन्तामणौ आकाहृा-योग्यतासन्तिश्च न्नातोपयुज्यते, Wear श्राब्दथधरमानुपपत्तेरिति। उच्यते। Weare प्रवत्तकं व्यभिवार इति भावः। उक्तमिति प्रत्यचखण्डे उत्पन्तिवादे Tare: | ननु श्राकाङ्कुग दिन्नं विनापि शब्दश्चवण्णानन्तरमतु- भवषिद्धः पद्‌ाथंसषगेबोधः स पैगरेषिकमते कथं श्यात्‌ हेतुविगेष - फौगताकाङ्काद्यज्ञानेनानुमानासम्भवात्‌ शतः शब्दोऽवग्ये मानान्त- TARA इत्यत श्राद, “श्राकाङ्केति, भवन्मतेऽपि श्ान्दबोपे दूति रषः । “श्रन्ययेति धदि ताः खरूपषत्यः श्ाब्दघोकारण- ater: शग्रा्देति शाबष्दबोधस्याकाङ्खादरिभरमेशतुपपन्तेरित्येः, सखदूपषदाकाङ्घगदेरभावादिति भावः । Grad न सङ्गच्छते QUAM: खद्ूपषद्‌ पयो गित्वे शाष्दभ्रमानुपपन्तावपि ्राकाङ्खम- ant: खरूपसदु पयो गिवे तददिरहात्‌ afea शिद्वतोत्यादौ श्राष्दभ्मस्वलेऽपि खरूपसत्योस्तयोः सत्वादिति ध्येयम्‌ । agqe- जेनेव प्रकारेण स्वे शब्दात्‌ संसगंबोधो भविश्यति fa nee प्रमाणान्तरलेनेति वैशेषिकाणां पूर्वपचः तच गृढाभिखनिवः समाधानमाह, शश्रयेन्नाममिति ददन्तावच्छिन्ने areas | रजतप्रकारकं न्नानमित्यथेः, ‘nana’ इदं रजतं म बेत्यादि- संगशयाभावप्रयोजक, तादृश्रसंश्रयप्रतिबन्धेकमिति यावत्‌, यथाश्रु तन्त न सङ्गच्छते रजतादि निष्टष्टसाधनतादिन्नानखय उपादान- yaaftua ददं रजतमित्यादिप्रत्यचस्य च प्रटन्तरंतुतेनेदं © श्रान्दधोकारणानोति शेष इति क ० । श्ब्दाश्यतुरोयखण्डे शब्दाप्रामाण्वादः | ur ag agen गोरवात्‌ व्यभिचाराच्च, श्रतो रजतन्नानवानयमिति aa न प्रवतेव किन्त्व रजतमिति aa, इदमपि ma रजतविषयकमितिं रजतमित्यादि वाक्यजन्यश्राब्दवोधस्य कापि प्ररत्यनुपधायकलात्‌। यदा ‘nada’ तादाव्यसम्बन्धेन रजतादिप्रकारकप्रटन्तिखरूपयो- faa, तथाच mead तदिग्ेव्यक-तक्छंसगेक-तत्रकारक- प्रटत्तित्वावैच्िनं प्रति ayaa शाब्दबोधादिषाधारणेन खामान्यतः कारययै-कार णभावान्तराभ्बुपगमाच्छाष्दबोधेाऽपि तादृश प्रृत्तिखरूपयोग्य इति मासङ्गतिः, एवमयेऽपि । "न त तजुन्नान- भानमिति न तु तादृश्श्लानन्नानमित्ययेः, “ववभिचाराचेति ताद्‌ शश्ञानन्ञानसच्वेऽपुक्रसंश्रयोत्पादचेत्ययेः, GAH इदं रजत- भित्या्भेदप्रत्यकाव्ाथमानायां sew व्यभिचाराचेष्ययैः। घामा- न्यत oma” प्रहृते योजयति, "रजतन्नानेति रजतपदाथसंषग- वदिद्श्पदा्थेन्ञानवा मित्या्तुमानिकं भ्रानमित्यथेः, श्नानवानयमि- त्यभिधानन्तु आकाङ्घादिमदाक्यमथोक्रललिङ्गकपुरषपंशकानुमाना- भिप्रायेण, uma तु तादुग्रन्नामपूवेकभमिदमिति बोध्यम्‌, ` ददं रजतमिति cz रजतमित्याकारकं श्चानमित्य्ैः, what प्रवतत कमित्यजार्न्ञानपदेन रनतविषयकं न्नानसुक्रमिति भमेएाशङते, "इद मपौति, संसग विशरेषणतया रजतपदाथेतशूपेए waft ऋक णपि ~ = छ (९) सामान्यत उक्तेति we, Te | ४२ तत्षचिन्तामथै चेत्‌, -सत्यं, न तु रजतत्वप्रकारकं Waa तथा, ; चन्यथा ` यरान्तस्येव खान्तिन्नस्यापि प्ररत्तिप्रसङ्कः भानादिति भावः । भरमजिराकरोति, “खत्यमिति, न तु रजतवब- प्रकारकमिति न तु रजतलात्मकतादा्यषम्बन्भेन ` इदन्तवावच्च्छिशन रणतप्रकारकमित्य्ः, यथागरुते “किचचेत्यादिना वच्छमाफेन va RTT: ; | | ih इद रजतमित्या दिवाक्यभवष्णनन्तर मिदं रजतं ग वेति संसयाभावस्ालुभव सिद्धतया ततृप्रतिबन्धकौश्तन्ना- नमावश्यकं astra निवेहतोति तजिवाहाय शब्दस्य मानाम्तरतल । यदा इदं. रजत मित्या दिवाक्यश्रवणानन्तर तादा- RIGA रजतप्रकारकप्रटन्तिखरूपयोग्य WT सवषिद्ध॒तच्ो- क्रानुमानान्न निवेहतौति तदथै शब्दस्य मानान्तरत्वमिति भावः | . केचित्त न तु रभतलप्रकारकमिति न लिदन्त्वावच्छिनन समवायसम्बन्धेन CHANTRY इत्याहः, तदषत्‌, तथा सति न्यायनयेऽपि ददं रजतमिति वाक्यात्‌ तादृश्रग्राब्दबोधा- सम्भवादसामश्चस्या पत्ते रि ति ध्येयं | . मतु Wt यत्र यज द्यत्मकारकं श्ञामन्नानमपि तच तत्मकारकमिति(र९) नियमादुक्रानुमानमपौ दग्वावच्छिन्ने तादाम्य- सम्बन्धेन रजतप्रकारकमिद्यत श्राह, त्रन्ययेति तादृश्रनियम- इत्यथे, "भान्तस्छेव' इदं रजतमिति waa, 'भान्तिन्नख्य' तादू- शभ्नमदिषयकश्चानमानस्य, श्रठन्तिप्रसङ्गःः निर्क्रसश्यप्रतिबन्ध- (९ शसङ्कतत्वापत्तेरितोति खम, we | | (९ तश्र तक्नत्संसग क-तत्तव्रकारकमितोति कण | ण्ब्दाख्यतुरौोयखष्दे शब्दाप्रामाखवादः | wR तदुभयसङ्करा पत्तिश्च" । शतेन. लक्षणायनुराधा- WIAA वाक्याथेधौरेतुः तात्पय्येष्व पदाधेसंसगे- विशेष प्रती्युदेश्यकत्वं, तथाच तद्‌ ग्रादकानुमानादेव तात्पयन्नानावषच्छेदकतया संसगेसिहिरित्यपास्तं« 1 प्रसङ्गः मिङ्क्रमश्रयप्रतिबन्धरूपफलो पडितलप्रसद्ग इति यावत्‌, यदा au श्रट्तिप्रसङ्गः' निरक्प्रठन्तिखङूपयोग्यल प्रसङ्गः, ‘agate भरमविषयकेश्वर न्नान-भ्रमयोरभेदापत्तिरित्यथः, उभयोरेव व्थभिक- रणप्रकारकश्चानवादिनि भावः । “एतेनः इदन्वावच्छिले तादाक्ब- सम्बन्धेन रजतप्रकार कज्चानस्येव CS रजतं न वेति संश्रयप्रतिबन्धकलेन्‌ AGMA’ ताद्‌म्यसम्बन्धेन रजतप्रकारकप्रटत्तिखरूपयोग्यलेन्‌ वा, ‘tf परास मित्ययरेतनेनान्वयः, “लच्णादौति शचणादिख्वले weeny विनिगमकानुरोषेनेत्यर्थः, wafer anaes, तात्पय्यद्दस्या हेतुले ‘aah: प्रवेशयेत्यादौ लाक्षफिकखले यष्टिधरख्छ शाचणिकार्चस्येवाग्वयबोधः न तु शक्याथेख्येत्य् विनमिगमकाभावापन्तेः एवं भोजनसमये सेन्धवमानयेत्यादिप्रयुक्रे णवणस्येवाग्वयनोधो न तु अशवसयेत्यत्रा पि विनिगमकाभावापन्ेञचेति भावः। ंसगेप्तोत्युरेभ्- कल्वमिति(९ एकपदार्थंऽपर पदार्थसंसगेप्रतोतोष्छयोचरितत्मित्ययैः, "तात्पय्यन्नानावच्छेदकतया' तात्पस्येवर कश्चानावच्छेद्‌ कतया, “संषगे- (९) सदहूयसङ्करापत्िखेति क ०, Go | | (९) इति पराामित्यपि पाठान्तरं दैकृश्पाठ Ta टौकाकारसम्मत इति | , र ‹पदार्थसं सर्ग विष्रोषप्तौग्यदेश्यकत्वं ' इत्यत्र “संसग प्रतौ्यद श्यकल्वं ' दति कस्यचिग्मृलपुतकस्य पाठमयुखत्य दैदृश्षः पाठो एतो मथुरानाथेनेति सम्भाव्यते | ४9 तक्वचिन्तामणोौ किच्च व्यापकतावच्छेदकप्रकारिकानुमितिरतः" सा- रितपदाधेसंसगेत्चानपृव्वकाशौत्यनुमितिः स्यात्‌ नतु सिद्धिरिति, wa: कि wee प्रमाणान्तरतलेनेति ओेषः, अन्यथा शंख- गे सिद्धेरनपास्तत्ेमालग्रकतापातात्‌, "परास्तमिति, ददं रजतं न वेति खंग्रयप्रतिबन्धकश्चामस्य AeA रजतप्रकारकप्रन्निख- ङूपयोग्यन्नानस्य वा श्रतोऽसम्भवादिति भावः। भनु तथापि निर्क्रषंश्रयप्रतिबन्धकलतवं निरक्रप्रटत्तिखशरूपयोग्यलं वा न तावदि- दग्वाषच््िल विगेव्यक-ता दाम्यसंषगेकरणनतप्रकारकश्चानत्ेन श्रपि त इदग्वाश्चय-रजतयथोरभेदसं षरगावगाडिन्नानवेन We सामान्य WRAY WANTS एव इदं-रजतयोरभेदः अचर रजताभेद इत्या- fenrrenfa तादृश्रसश्रयप्रतिबन्धकलं तादशप्रतन्तिखशरूपयोग्यत्व- घेति मन्यते तन्ते शब्दस्च प्रमाण्णन्तरत्वमनकमेव उक्षारुमाना- पि तादु श्र्नानमिवेाहादित्यरूकेराइ, “किति, “्यापकतावच्छे- ठ्केति व्यापकतावच्छेदकलन ग्टहोतधमेप्रकारिकेवेत्यर्थः, 'स्ारित- पायं ति एतद्रजतपदस्मारिता्थं घर्गंवदेतदिदन्पदस्मारिता्थश्चान- gears: नन तु रजतश्नानेति न तु रजताभेदवदिदंशाने- ae, तथाच येनेदन्त्वाश्रय-रजतयोरभेदसंसगेो वगा हिन्चामलयेनेदं रजतं मः येति संग्प्रतिबन्धकल्वं तादाव्यसम्बन्धेन रजतप्रकारक- म्डन्तिखरूपयोग्यलयं वा श्रभ्युपगम्यते तेनापि रजति निरवच्छि- करजतत्वपरकारितानिरूपिता श्रभेदसंसगेभ्रि चाभेदलातिरिष्- () ततः इति. we | एब्दाख्यतुरीयखण्डे एब्दाप्रामाण्वादंः। ५५ रजतन्नानपूव्येकाणौति तस्मात्‌ TAWA Wei शब्दा देव | अतरव प्रहतत्यथ॑मनुवाद्‌कता शब्द स्येत्यपास्तं(५। प्रकारिलाजिरूपिता था इदं रजताभेदवदिति धौ विषयिता चेवा- वच्छेदकको रौ प्रवे्नौधा, अन्यथा प्रमेयवत्‌ पदाथेवत्ममेसंसरभवत्‌ पदाथेखंसगेवत्‌ रजतोयप्रमेयवत्‌ रजतो यजा तिमदित्यादिज्नानस्ाणुकि संशये प्रतिबन्धकल्वापत्तेः प्रूतामुमानाश्च तन्न si रजतलवश्पेण रजतस्यामेदवेन च श्रमेदस्याभागात्‌ पटाथतवेनेव रजतस्य संसरगलेनेव चाभेदस् भानादिति भावः । ‘sada mafafa ct रजतमिति वाक्यश्रवणानन्तरमलुभवसिद्धस्येदं रजतं म वेत्यादिसंश्रयाभोवश्छ प्रयोजकं श्नाममित्ययैः, यदा तादुश्रवाक्यन्रवणणमन्तर मनुभवसिद्ध तादग्यसम्नन्धेन रजतप्रकार कप्रन्तिखरूपयोग्यं rasa, “श- ब्दादेवेति, उक्रानुमानव्यवच्छेदमाजे ATU नोक्रानुमाभादिष्ययैः, अतः शब्दा मामान्तरमिति TE! भरन्रौमांसकमतं निराकरोति, ‘aa एवेति यत एवोक्तातुमाने स्रारितपदायेलमेव प्रकारः न तु रजतत्वादिकं श्रत एवेत्यथेः, “दति परास्तमित्यनेनाग्वयः, ‘news’ ददं रजतमित्यादिवाक्यश्रवणानन्तरमिदं रजतं न बेत्यादिषंशया- भावसन्पत्यथे तदान तादृश्संश्रयप्रतिषन्धायथेमिति यावत्‌, यद्या तादश्रवाक्यश्रवणमन्तर तादादयसम्बन्धेन रजतप्रकार कम्ररे्तिखसूप- योग्यन्नानाये मित्यर्थः, उक्ररूपानुमानात्तदषम्भवादि ति भावः। “श्रसु- ACHAT शब्दस्येति उक्रूपानुमानानन्तरं शाष्दानुभवशजनकता शब्द- ` स्येत्यर्थः, सवो क्रानुमितिमामयौसन्मवेनो क्रष्पानु मितेः परागृत्पादा- (९ agen ‘qouanfafa पाठान्तर | wd , . ` तत्वचिन्तामशो शाब्दानुमित्योभिनप्रकारकत्वात्‌ रकविषयत्वाभावेन दिति भावः। तथाच wet न्‌ प्रमाणमिति शेषः । प्रमाकरणं हि प्रमाणं प्रमा च श्राररोतमानयाद्यनुभवः ग्टहोतमाचयारोतरातुभव- इति यावत्‌, पटो द्रयमित्थादिन्नानोन्तरं भायमानसख घटो za- मित्यादिश्नानस्य प्रमाल्षम्यादरनाय माचपदं(५, खसमानाधिकरण- खाव्यवहितपूवेवन्ति निश्चया विषया विषयकेतरालुभव इति फलितार्थः, श्राष्टबोधख न तथा तस्योक्तानुमितिरूपतादु शनिखया विषया विष- यकलात्‌, संशयोन्तर प्रत्यचातुमित्योः प्रमालसम्पादनाय निखयवेनो- पाटानं, खत्वघरितलादनत्ुगतत्ववारणणय(९ चरममिषेधदयोपादा- नमिति भावः। wad शब्दमा स्येव ग्टरोतमाचय्राद्यलुभवमाच- लनंकलेनाप्रमाणत्वं वच्छमाणएलर नौ मांषकमते तु लौकिक ग्रब्दस्येव तथाल्वादप्रमाण्लं afeag प्रमाएमिति न तेन ae ureter) ‘gavage विदृणोति, श्राब्देति, ‘fafa शाब्दबोधे रजत- ara: प्रकारल्वादनुमितौ च स्मारितपदाथैलस्य प्रकारतया दित्यथैः; “एकविषयलाभावेनेति शाब्दबोघस्योक्रानुमितिविषयमाजविषथक- ® aura agama एएष्टौतेतरघटय्ाहित्वेन न एएष्डौतमाषयाहदित्व- ` fafa ata | (र?) मनु खसमानाधिकरण-खाव्यवद्हितपव्ं वत्तिनिख याविषयविषयकानुभवः प्रमा इत्यनेन व सामन्नस्ये निषेघद्योपादानं यमिग्यत are, च्ननु- गतत्ववारणाय -चरमनिषेधद्योपरादानमितौति, निषेधदयोपादानेनं प्रतियोगिखत्वं खचितं न त्वनुयोगिखत्वं, तथाच शखसमागाधिकरण- खाव्यवहितपव्वंवत्तिनिखयाविषयाविषयको यो यः खसामानाधिकरण्ण- खाव्यवहदितपव्वं वत्तित्वोभयसम्बन्धेन खपिशिद्धनिच्याविषयाविषयको योय द्रति यावत्‌, तत्चदनुभवभेदकूटविशिद्ानुभवः प्रमा इति फलि- वार्थः खपदद्यं मेदप्रतियोग्यनुभवपरमिति | शम्दाख्यतुरोयखष्डे श्ब्दाप्रामाण्यवादः | ५७ अमनुवादकत्वात्‌ तस्येव प्रमाणत्वात्‌ | AAA प्दार्षा- त्वाभावेनेत्यथेः, “श्रमनुवादकलादिति ग्रहोतमाजग्रारौतरवादिव्य- थः, ‘aaa तथ्यापि श्ब्दस्यापौति यावत्‌, श्रमाणल्ादि ति गटरोत- मात्रयाहौतरानुभवकरणता दित्ययैः, इद श्च सुगमसमाधामलादुक्ं | वस्तुतश्च सवच शाब्दबोधपूरवसुक्षरूपानुमितिषाममौसचे. मानाभा- वेन यज प्रथमं नेतादृश्चानुमितिषामसो ata गरोतमाथ्रारौ- तरानुभवकरणतल्सम्भवः | किञ्च खसमानाभिकरण-साव्यवदितपूवं- वर्तिं निश्चया विषया विषयकेतरामुभवतवं न naa तया सति धटः सत्तावानित्याद्यसुमितेः परामश विषयमा विषयकलेमाप्रमा- ATTA: UE श्रग्टहोतयाहि-तदिगेव्यक-तस्मकारकानुभवल्वं तज amard, अरग्टरोतयाहित्श्च ग्टहोतयारौतरत्वं सषमानाधिकर- ख - स्वाव्यवहितपूवैवभ्तिखसमामाकार भिखयविषय विषयकेतरत्वमिति यावत्‌, तथाच खसमानाधिकर ए-खाव्यवहितपू्व॑वलि-खसमा- माकारमिखयविषयविषयकेतरतदिगशेव्यक-तत्मकारकानुभवत्वं ay ana, तादृश्रामुभवकरणतवश्च ay anauafats फलितं, (९ पलम्विषयमाचविषयकतवेन घटः सत्ताश्याप्यवाभिति wernt faa माच्रविषयकत्वेनेत्यथेः | न च पवतो वद्िव्याप्यवाभिति परामर्शं जायमानायाः पर्व॑तो वह्िमानित्यनुमितेः परामश्रंविषयमा्रविषयक- त्वेन प्रमात्वापत्तिसम्भवे प्रसिडखयलपरित्थागोनिर्वौज इति वाच्यं । परवै- aaa प्रागनमुमवात्‌ तादृशप रामं स्य वहित्वेन महागमौयवज्ञा- दिविषयकवेनम उक्ामुभितेस्तादृ पराम षयपरवंतौैयवद्िविषयक- तवेाप्रमात्वासम्भवात्‌ | 8 ४८ तत्वचिन्तामणौ स्तात्पय्ै विषयमिथःसंसगेवन्तः अकाह्कादिमत्यदसा- सरसमामाकारलच्च waa aren तदिगेयकलावख्डिन्नततका- रिता तादृ ग्रतद्िशरेष्यकल्वावच्छिन्लतत्रकारिताग्रालिलं, इत्यघ्चोक्रा- मुमानस्य शाब्दबोधसमानाकारलमेव नास्ति शाब्दबोधे araz- कपदार्चःपरपदा्ः प्रकार उक्रानुमाने ज ततृसंसंद्ति भेदादिति क्तः शाब्दबोघस्याप्रमालं । एतेन aren यदि शाब्दधौदे- AAT WAI ग्टद्ौतमाजयाह्मतुभवमाजजनमकल्वा द प्रमाणएलं ATA तद्धिगे्यक-तप्रकारकम्रतौ तौ च्छयो्चरितलरूपतथा तञ्‌- चान एव श्ाब्दबोधविषयोग्डतस्य सरवस्येव प्रथमं भानादित्यपि निरस्तं । यथो क्रतात्पय्येन्नानख्य शाब्दधौखमानाकारलाभावादिति ध्येयम्‌ | नतु मा शदुक्तातुमाना दिदम्षावच्छन्ने रनतलादिप्रकारेण रणतादिससगेश्चानं तथापि विभि पदाथेप्कादौदृग्रातुमानाद्‌- भविग्यतोत्या ग्रयेनाशङते, ‘afafa, “एते पदार्था इति ददन्वा- श्रयरजतादय दत्ययेः, ‘aaa तात्पय्यैविषयौशतो यः परश्य- THVT दत्य, WI दइदन््वाञ्रयरजताद्‌ यस्तात्पय्यैविषय- संसगेवन्त इति साध्ये ददं रलतं न बेत्यादिषं्रयनिवन्तकन्चानस्य न जिवोहः दरदं रजतसंसगवदित्याकारकमिञ्चयस्येव तादृशरसंश्यनिवन्त- कल्वादतो BA यस्य संषगंबोधो वस्ततः शब्दाष्नायते तं wefy- ल्वा तात्पय्यविषयोगततत्‌संसगेः aude: इति लाभाय "मिथः- ` पदं, तथाच दरदं रजतभित्यादौ इदं रजतसंसगेवदित्यादिक्रमेण साध्यं, रजतमानयेव्यादौ च कमलं रजतसंसर्गवदानयनं रजतकमे- एब्दाख्यतुरौयखण्डे शब्दाप्रामाण्यवादः। ५९ AANA तिस्तात्पग्यं विषयोौग्रतामयनसं समंवतौत्या दि करमेण नानेव साध्य पचछोऽपि नाना aque त्वमुमितिः, sada यदा- मयम-छगथोर मुकूललवसंसगं तात्प तदा रतिं पर्ौरृत्यामयन- संसग साधने रतौ श्रानयनस्य विषयत्वखंषगंस्वापि fafxat गदि- ति 'तात्पय्यैविषयेति dwifated । न च तस्िद्धौ रतिविर रः उदेश्वस्यागुकरूलत्वसं सगं ज्ञानस्य टन्तलाद धिकन्त्‌ प्रविष्टमिति न्याया- दिति ave) तरिं तदानौं तद्िषयकबुद्धेरतुभवसिद्धाया च्रसु- मानादटन्तला तदनुरोधेनैव शब्दस्य प्रमाणाम्तर तवापत्तेः । एवं सर्वच बोध्यं, तात्पय्येविषयलश्च रएतत्पुरुषोयेतत्‌कालोना चा एतदुभय- पदजन्यसंखगंप्रतो तौ च्छा तददिषयत्वं, तेन न संसगमा जस्येव पुरुषा- न्तरोय-कालान्तरोय — वाक्याम्तरजन्यप्रतोतोष्छा विषयलादयोन्तर- तादवख्णय । श्राकाञ्चगनिरूपकत्वमपि संखगेविगेषणं देयं, इतरया यदा शृत्थानयनयोरनुकूलले समानकालौमते च see तात्प तदा शतावानयनस्य शमानकालोमलषंषगेस्यापि fare: ख्यात्‌ । आकाद्खामिशूपकलश्च एतत्यददयाकाङ्खामिरूपकलं वाच्यम्‌, saat तख्छापि कुजचिदाकाङ्खगनिषरूपकत्वात्‌ । न च वेभ्रेषिकेः शाष्दलजातेरमभ्युपगमादाकाङ्खग निरूपकलं दु वेचमिति वाच्यम्‌ । तैरपि श्राब्दतल्वजातिरग्युपेयत एव परन्तु सा जातिरसक्रातुमिति-' डन्तिरलुमितिलग्यायेत्येवाभ्युपगमात्‌ । we वा तत्‌ संखगेभिन्न- संषगेलमेवा काङ्काभिरूपकसम्बन्धेत्वमिति न काणनुपपत्निः। द्द्‌ रजतमित्यादौ इदपचक-रजतखंसगेषाध्यकातुमाने तु तात्पय्यै- (९) बोध्यमिति ge, म | ई व्वचन्तामौ fara ` धंखगे विग्रेवमरुपादेयं इदं-रजतयोरभेदसंषरगे षमान्‌- कालोनलसंखगें च तात्पय्येदध्रायां समानकाल्लोनलसंघरग धिद्धिवा- रणठायावण्ठं शआआकाङ्गनिरूपकलयेन dat विशेषपोयः, तथाच तत॒ एवामेदवंखगेमाजे तात्पय्ैदभ्रायामपि तात्प््याविषयसंसर्गांन- दसिद्धिवांरण्ात्‌ ससर्गान्तरख्य rarer gr निरूपकलविर शात्‌, एवं रजतमानयेत्यादावपि क्मलपकक-रजतसंसगं साध्यकानुमाने तात्य- विषयत्वं संखगेविगरेषणमनुपादेयम्‌ रलत-क्मलथोराधाराघयभावे warren च संगं तात्पय्यैदश्रायां कमले cae संख गंबिद्धिवारणायावण्यमाकाङ्खगनिषूपकवेन संसा , विग्ेषणणैयः, तथाच्च रणत-कमेवयोराधाराधेयभावसन्बन्धमाजे तात्पर्थदश्रा- थामपि aa एव तात्पर्याविषयसमानकालोनत्वा दिसंसनंबिद्धेवा- रशादिति बोध्यम्‌ । त्राकाङ्कदौति रनतपदाकाङ्खु दिमत्पद- खारितलादित्यचः, आदिना योग्यतापरियदः, oy सारितत्रमाचं धट-पटयोरपोति रणतपदयोग्यतावत्पदस्म रितेलसुक्त, रजतपद- धोग्यताक्तवं रजतपदार्थाबाधितार्थकलं । म च रजतपदयोग्यता- RUTH रजतमानयेत्यजाम्‌परोपख्वापिते कर्मवि ANA AA . Cantar यदि दम्पद-रजतपदै तदुभयनिषाकाञ्घु निरूपकतदु- ` भयतात्पर्थविषयोग्रतरणतसंषग wants यभिचार दति वाच्यम्‌। एतद्रजतपदार्थाबा धिता्थकेतदि दण्पद स्मा रितलस्य हेतुतलात्‌ यद्द्र लेतपदार्थाबाधितायेकयत्यदस्मारितं भवति तन्तत्पददइयतात्पयं - विषवौग्ततत्पद दयनिष्टाकाङ्खा निङूपकरजतसंस्गवह्ववति रणतेने- 7 anfgarmeerra rica रितरजत निष्टकरणला दिवदिति सामान्य- प्रब्दाख्यतुरौयख्डे श्ब्दाप्रामारयवादः | ft मुखो afe 1 म च तथापि. रजतपदा्यैलं रनतपदभन्यख्ति- विग्रेव्यत्वे aq weufeat चटादावपोति घरारिलाशण्िकरजत- पद चटितरजतमामयेत्यादिवाक्यश्चाम्‌पदोपस्छा पिते चट जिषटकशले व्यभि्ार इति वाद्यम्‌ । रेजतास्तिमश्वेन रणतपद्‌ विषेषण्णत्‌, रजतासन्तिञ्च रजतान्यविगशिथकस्त्यमुपधायकलवं । भ च तथापि रजतमा नयेत्यज्राम्‌ परेन कम॑त॑त्वक्पेण स्मारिते चटनिष्टठक्मवे ्यमि- वार्‌ इति area) रजतपदार्थाबाधिताथेकल्रपदेन रजतपदाथै- बाधिताधौपखापकभिन्नलसूछ विवक्िततवात्‌ चटनिष्ठकमेवस् रजत- पदार्थं बाधितत्वात्‌ । एवश्च थद्रगतान्यविगेव्यकसख्मत्यनुपधायकयद्र- लतपदजन्यसति विश्वा धितार्थपस्ापकमिन्नयत्थद स्मारितं भवति तन्तत्पददयतात्पथे विषयो श्ततत्पददयनिष्टा काङ्ग मिरूपकरभतसंघ - गेवद्भवतोति सामान्यतो व्यक्तिः फलिता । न च तयापि seat: | दौरितेऽपरत्यायक्े रजतमाभयेत्धजाम्‌परोपस्था पिते रअतनिष्टकमले व्यभिचारः तज तात्प्यंगभंसाध्याप्रसिद्धः तात्पयवत्वेन देहु विगरेषणेऽपि रजत-कममतवयोसादाव्यसंसगंतात्पय्यके रजतमानयेत्यभाम्षटरोखा- ` पिते रजतनिष्टकमेले व्यभिचारः तात्पय्येविषयोग्डरतरेजतसंसगेश्य रजततादाव्यस्छ रजतकम्मलेऽभावादिति वाच्यम्‌ । इद रजतमान- येत्यादौ शदङ्भ्यलादिपकलक-रजतसंसगं साध्यकानुमाने तात्पविष- थावस्य संसं विग्रेषणएत्वाभावेन व्वभिषारविरदात्‌, ay तु ata रितं साध्यमुधारौयते ay योग्यताचटकावा धिततस्य तेन्तत्पद. दथतात्पय्ैविषयौग्तसंसगंए विवश्षणोयतान्‌ | श्राकाङ्ख विगरेषण्टो- way रजतं कमोलमित्यज रजतपदार्थाबाधिताधौपश्थापककण्य- qR तक्यचिन्तामयौ ब्पदोपश्चापिते रजतनिष्ठकमवे रजतपद-कर्मत्पदोभयनिष्टाका- छग निरूपकरजतसंसगेवत्वाभावेन व्यभिचारवारणाय, aaa रजतपदाकाङ्कगवत्वविर हात्‌ । यद्यपि क्मलपदेऽपि तादाव्यसम्बन्ये रजतपदाकाङ्खवत्वमचख्येव तथापि तन्तत्पददयनिष्टाकाञ्खगनिरूपक- खम्नन्धेनाबाधितलं योग्यताघटकं वाच्यमेतक्वाभायेव चाकाङ्घमपद- fafa भावः। हेवन्तरद माह, योग्यतेति एतद्रनतपदयोग्यतास- न्तिम्वे सति रजतसंसगेपरेतदम्‌पदस्मारितलादिव्ययैः, बद्वद्र- लतपदयोग्यता सतन्तिमल्वे सति रजतससगेपर यत्पदश्मा रितं भवति तन्तत्पददयतात्पय्विषयौग्डतसंषगेवद्भवति रजतेनेत्या दिवाश्यखटा- पदादिख्मारितरणतमिष्टकरणएलादिवदिति सामान्यसुखौ afi: अतोनान्बयदुष्टान्तासिद्धिः, अचर रजतमानयेव्यचाम्‌परेम qaaa- enw स्मारिते घधटनिष्टकमेवे व्यभिचारवारणाय रजतपदयोग्य- तावत्वं विरेषणं, रजतपद योग्यता च रजतपदजन्यद्धति विरेव्याना- चितलं, तथापि वक्ता यच रजतसंसगंप्रतौ तोष्छया रजतमानयेत्या- दिवाक्य प्रयुक्तं मोजा च रणया रजतपदेन Be: स्नारितः भ्रम्‌- पदेन च चटनिष्टकमेलं स्मारितं ay acfasada व्यभिचार- इति रजतपदासन्तिमक्ं fated, acy रजतपदजन्यरनतमा- अविगेव्यकस्तिसमानकाललोनस्रतिगोषरलत्व, माजपदोपादानाद्यज रजतमामयेव्यादिवाक्यस्थरजतपदेम रजत-घटोभयविशेग्यकथमूहा- खम्बनसरतिजेनिता तज घटनिष्टकमेले न व्यभिचारः, सतिदयाज- गकत्रेन च रजतपदं विगरेषणौयं नातः क्रमिकरजत-घटविग्े्यक- खतिदयमादाय ance निस्तात्पय्येकेण घटादिसंसर्गता- गरब्दाख्यतुरौयखष्े शब्दाप्र।माख्वादः | dg रितत्वात्‌ येग्यतासत्तिमश्वे सति संसगंपरपदस्मारि- तत्वाद्‌वा, Barta योग्यताविरहात्‌ न व्यभि- चारः, तच बाधकंसत्वात्‌, तज्नन्यन्नानस्य समत्वात्‌ त्पय्यैकेण वा रजतपदोत्तरामादिपदेन स्मारिते रजतकर्मल-कर- शलादौ व्यभिचारवारणाय रजतसंसगेपरतप्रषे शः(९। यथ्प्येवमपि रभत-कमेत्वयोः तादाव्यसंखगे एव तात्पस्यैद श्राया माघधाराभेयभातेम रजताबाधिते waa व्यभिचारस्तयापि तात्पर्य विषय- संसर्गेएाबाधिताथेकल विवचणान्न व्यभिचार Tawra तदुपाद्‌ान- मिति? ध्येयं । aq करकाभिप्रायेण प्रयुक्ते पयसो सिश्चतौति वाक्ये व्यभिचार इत्यत श्राह, “्रनाप्तोक्र इति, योग्यताविरह एव कुतस्तदा, "तत्रेति, "बाधकसन्भवात्‌(८९ बाधकस्लात्‌ । wea प्रयोजकष्टपवत्रमेव योग्यता खा च तज्राख्येवेत्यत Wy, ^तव्लन्येति, तथाचान्वयप्रयोजक्टपवत््वस्य WAI तव्लन्यन्नानस्य wad न स्यात्‌ योग्यताभ्रमस्य तत्रयोजकस्याभावादतो बाधविरह एव योग्यतेति भावः । asa द्रवोग्धतजलाभिप्रायेण प्रयुक्तं पयसा मिश्चतौति वाक्यमपि प्रमाणं न स्ादयोग्यलात्‌ न छ्येकाकारवा- (९) रजतसंसगेपरेतौति Be, We | (१) तात्पपय्यैविषयसंसगे णावाधितत्वलामाय तदुपादागमितौति we, mo | (९ टौकाता शैतृ्पाठधारगेन ‘uma’ इयत कुचरचिग्मृलयुसतके | ‘arama’ इति पाठो aia इन्यनुमोयते | १8 . तस्वचिन्तामणौ रकाकारवाक्छस्यापि बाधकसस्मासक्वाभ्यां येाग्या- योग्यत्वात्‌ । श्रथ प्रतिपर्षजिं्नासां प्रति योग्यता सा च श्रोतरि तदुत्पाद्यसंसगौवगमप्रागभावरूपा- RIB बाधकप्रमाविरदा येग्यता warafendat- प्रतियागिन्नानमासन्निः ताश्च खरूप सत्यो Waar न तु Tar गौरवात्‌ तदोधं विनाऽन्वथानुभवे विलम्बा भावात्‌ संसगे निरूप्यत्वेन प्रथमं दुरवधारणत्वाच्चेति न तानि लिङ्गविग्रेषशानौति चेत्‌, न, येाग्यतादि- we योग्यल्लमयो ग्यत्श्च सम्भवतोत्यत WY, “एकाकारवाश्य- स्येति, "बाधकेति विषयवबाधसक्वासत्वाभ्या मित्य्थः । “wifs, यद्यपि योग्यतादिश्नानस्य कारणत्वे श्यवश्चापितमेव तथापि संसगंघरितवतरेन दुरोदलान्न तासां क्ञातानां शाब्दबोधो पयो गिलमिति दूषणोद्धा- दाय garage । श्रतिपनतुः' ओतुः, ‘frarat प्रति योग्यतेति, अजिक्नासोरपि वाक्याथंबोधाद्योग्यतालुधावन | योग्यतामेव fag- णोति, "तदुत्पायेति प्रहतवाक्योत्पादेत्ययेः, बाधकेति एकपदार्यं - ऽपरपदायेषसर्गाभावनि याभाव इत्यथः, “श्रव्यव डितेति एकसंषगं- प्रतियो गिज्ञानाव्यवहितापरसंषगं प्रतियोग्यपस्धिति रित्ययेः, हेतवः" असमश्ये श्राब्दधौरेतवः, "न तानि शिङ्गविगरेषणानौति, तासां ५ नता लिङ्कवि्नेषणानौतौति we, naa प्राठः सध्विदितमू लपुखके awa | WAT ख्यतुरौयखखे शब्दाप्रामाण्यवादः | ९१५ Wea sf तदैभिभमिन संतगप्रत्ययादन्यथा शब्दा भासेष्छेदप्रसङ्गः। राजा ytarareia पुरषं वेति संशये विपये चै वैक्धार्थपोप्रतिबन्धाञ्च, येग्यता- ` सिङ्गविगेषणतरे तासामन्नानद्‌ ्ाथामपि वाक्धायेबोधो नायते ष म ्यारिति तदशुरोधेन शब्दश्यातिरिक्प्रमाणलापकतेरिति भावः | मन्विदमेवा सिद्धमित्यत ary, “श्रन्ययेति, तद मिमानेन संशर्गाप्र्यव- cat: '्राम्दाभाखेति निराकाङ्खगनासन्नायोग्यवाक्यात्‌ ब्राब्दा- भाषो न स्यादित्यथैः, तथाच sweat नाकाङ्खुादयः किन्तु तात्पय्यैविशरेष BTATET, पदाव्यवधानमासन्तिः, तदभाकवमरमा- विरहः यज्र ae येन सम्बन्येनाग्वयः तज तेन deve age ar योग्यता, डेतुमिविष्टमपौदमेव श्राकाङ्कगदिक, तजन्नानश्च न्याय- | मतेऽपि शाब्दपौेतुरिति भावः। wag eae . ` चक्षन्तर मार, "राजा Batata राजा एुचविशेव्यकतात्पस्थप्रकारः पुरुषविशरेव्यकतात्पय्धप्रकारो वेत्ययः, "विप्धेय इति. राजा पुरषं नाकाहतोति व्यतिरेकनिश्चय इत्यधेः, array अयमेति gat रान्न: पुरूषोऽपसाग्यैतामिति वाक्यात्‌ पुरुषे रानान्वयधौ- प्रतिबन्धारेत्ययैः । तथाच चद्ंशय-वतिरेकनिखयौ चयदुत्पक्नि- प्रतिबन्धकौ तनिश्चयसद्धेतुरिति नियमवसेन sangria: (९) पदाच्यवधानमाच्रमासत्तिरिति क | | Q) तदभावप्रमाविरः wy यस्य येनं सम्बन्धेनान्वयधौः aT तस्य तत्ससं- jaw तेन Pars wera चेति Ke | 9 ९६६. त्वचिन्तामणौ याश्च संशयसाधारणं Waals हेतुः, ख-परबाधक- प्रमाविरहः क्रचित्‌ निश्षौयतेऽपि aay घटा arait- ` त्य खयेग्यानुपलब्धा चघटाभावनिश्चयेनान्यस्यापि घटप्रमाविरडा निश्चौयते । कबिद्बाधकप्रमामाध- कारणमिति भावः | अरव्यवधानसंग्रये शान्दबोधाभावात्‌ तजिषेयो- ऽपि हेतुरिति बोध्यम्‌) । aq परप्रमायां ्रथोग्यलेन fay विगेषणौग्धतख- पराधारणतदभावपरमा विर दूपयोग्यतायाः सवज निखेतुमश्क्यतया कथमनुमितिरिव्यत आद, श्योग्यतायाखेति, “हेतुः अनुमितिहेतुः, भवनरते चथा meaty दति भावः! मनु संश्यसाधारणमित्ययुक्रं तज्िखयस्य कस्यचिदप्यसम्भवेम्‌(९) aay ततूसंगरयस्येव हेतुला दित्यत we, “ख-परेति, "बाधकप्रमा- | विरहः तदभावप्रमाविरदः, “अन्यद्यापौ ति, चंटाभावव्ेन हेत्‌- नेति Te नलु तथापि तदभावप्रमाविरहरूपाया चोग्यतायाः संशयसाधारणं न्नानमल्मितिदेतुरित्ययुक्तं तदभावप्रमा विरहसं्र- ` दभ्या ` ' तलधंषर्गालुमितेरषम्भवाक्तदभावप्रमाविरहसंशयषामपौ- द्रायां | तन्तदभावोभयकोग्पख्िति-विग्षादगरेना दिसते तद~ . भावं ्रथसामग्या आव्यकलान्तदभावपरमा faced तदभाव- सं्रयातमकलात्तदभावश्चानस्य प्रतिबन्धकस्य सत्वादिव्यत श्राह, (९). (खव्थवधानेत्यादिः बोध्यमित्यन्तः पाठः क-खचिदितपएस्तकदये नास्ति । (९) क्चिदप्यसम्भवेमेति क ° | छब्दाख्यतुरोयखण्े शब्दाप्रामाण्यवादः | ९७ विरसं ण्येऽप्यम्बयनाभः बाधसंशयस्यादूष खत्वात्‌^ | कचिदिति, भ्रमेति तदभावप्रमेत्ययेः, ‘wade’ तल्घंसर्गा- मुमितिः, "बाधेति तदभावसं्यस्ेत्यर्थः, तदभाव मिश्चयलेनेव प्रतिबन्धकलादिति भावः। यद्यपि शिङ्गतावच्छेदकप्रकारकपश- धर्मतानिखयष्ानुतिद्ेतुतया योग्यतायाः संगयसाभारणं ज्ञानमनु- मितिषेतुरि्यङ्गतं, तयाययेतहोषस्य 'वयग्छित्यादिना qenaa वच्यमाणएलान्लासङ्गतिः | केचित्तु लिद्गतावच्छेदकपकारेण पचधमेता निचयोमानुमिति- हेतुः पवं तटत्निरयमालोकोध्रूमो वा उभयथापि afeera इत्य वद्किष्याप्यवानयभिति ware च व्यभिचारात्‌ । किन्तु ग्या्निप्रकारकपच्चधमेता भिश्चयः घ च प्रते सिङ्गतावच्छेदकयोग्य- तायाः सन्दे हेऽप्यश्येव | म चावच्छेद्‌ कन्दे हाद्य feet भवतौति वाश्यं। उक्रसल एव व्यभिचारादि ति(९ भावः। cars: | तदत्‌ । श्रचेतदभिप्रायकले * वयन्ित्यादिना वच्छमाणसमाधानासङ्गते, श्रनया युका शिङ्गविग्रेषणोग्तयोग्यताया अनिखचयेऽपि अनु- fafaaararz | 7 (९ बाधकसंग्रयस्याषुषकत्वादिति me । ` (९?) श्थातिखखाच् साध्यामाषवदषटसित्वरूपा, द्ापकसामानाधिकरण्यस्य व्या्ितवे ` लिषतावच्छेदकमानस्यावष्कत्वात्‌ खन्यथा धमश्यापकवद्धि- समानाधिकर्णरासमवाम्‌ waa इति च्ानादप्यनुमिग्यापत्तिः। र) व्यभिचार इतौति ख | (s avafamtaant किण्व तवापि यग्यतादिङ्कं प्रामाण्ये प्रयाजकं आत्तो त्वस्य तथात्वे गोरवात्‌ अनापतोक्तेऽपि संवादेन . maT w?weg STAT MIT WA न्यायनये श्राब्दबोधदेतुः a तरु योग्यताया ज्ञानं श्ाष्दबोभे कारणं awa, परम्माया- अथोग्यवेन ख-परसाधारणवाधकप्रमा विर दरूपाया्ब्ठाः सर्वैव भिसेतुम्रक्थला दित्यत wry, ‘atures, ‘Way न्यायनये शब्दबोधे रेतः, 'ख-परेति पूर्ववत्‌ । नसु तथापि संश्यषाधारण- fark सं्रयषाधारणं हि mei तदा शराग्दधौरेत्‌ः सम्मवति यदि wfengue: कारणं भवति, भ चेवं, एकपदा्ःपरदार्था- भावपरमाविरहङूपवाधकप्रमा पिर दषं ग्रयष्ठ ९ छक्रूपेण प्राद्माभाव- meat -विश्रिष्टबद्धिमाचविरो धिलादित्यत ary, करितामेति, “अन्वयमोधः' न्यायनये शाब्दबोधः, "बाधेति पा्माभावेत्य्ैः, इति खक्गमयन्ति | | warrncaa योग्यतादिन्नानस्य Yad area, fagerfert "तासां ari हेतुरित्यन्तेम, ` ‘anfy नेथायिक- स्यापि, ‘sree प्रयोजकः श्ाष्दप्रमायाः प्रयोजकं, “ardtee- स्धेति म-प्रमाद्‌-विप्रलिष्ठा-करणपाटवात्मकदोषचतुष्टयाभाव- वदुक्रलस्तेत्ययेः, “AUT? गश्राष्दप्रमाप्रथोजकले, “अनाननोकतेऽपौति भाग्तपरतारकवाक्षे करणापाटवजन्ये चेत्यं, (संवादेन विषया- (९ योग्यतायाख WIT कथं तन्नये एाब्दबोधदेतुरिति we, Te: | (९) गकपदार्थेऽपरपदार्थामावप्रमाविरश्संश्रयस्येति we | (र) नेयायिकस्य गयेऽपौति we, Te | WTA TAS शब्दाप्रामाख्छवादः। १९ UAW | Va ज्ायमानकरणे प्रामाश्यप्रचाः- लकतया न्रानमावश्यकमिति तासां wa हेतुः, तञ्च बाधेन । मच तज ईश्वर एवात्र इति वाच्यं। तयायाप्तोक्रला- भावात्‌, Waar शश्वरकष्ट-ताश्वाद्भिधातजन्यलाभावादिति भावः। इदमु पशषणं विषमा दिशकवाष्येऽतिप्रषहेल्यपि बोध्य) एवश्च" शान्दप्रमाप्रयोजकले च, (श्ञायमानकरणे" इति सप्तम्यथी नि- अन्वययास्य श्रयोजकेत्यनेन, श्रामाश्यप्रयोगकतया"९ शाब्द प्रमाप्रयोजकतया, ्ायमामकरणशष्द निष्ठले सति शाब्द प्रमाप्रथोजकतयेत्ययेः, “Nanas शाबष्दबोधकारण्णभ्वतं . शानं योग्यतादौ विषयता सम्बन्धेनावण्ठकमित्यचः, ज्ञाननिष््राब्द- ज्ञानकर एतायां विषयतासम्बन्धेन वच्छेद कलमावश्छकमिति तु फणि- तोऽचैः। यत्‌ ज्ञायमामकरणमिष्ठतले सति यत्लातीयप्रमाप्रयोजकं | तत्‌ ज्नानवनिष्ठतव्नातौ यश्चानकारणताथां विषयतासम्बन्धेना वच्छेद्‌कं यथा. प्रमानुमितिप्रयोजकं व्या्धिविशिष्टपचधमेलमिति सामान्य सुखो व्याक्चिरिति भावः | afer “श्ानमावष्यकमिति विषयताशम्बन्धेन शाब्दधौकारण- ` श्वागवत्वमावश्टकमित्यथः, यत्‌ न्ायमानकरणनिष्ठले सति यष्लाती- ` यप्रमाप्रयोजकं तत्‌ विषयतासम्बन्धेन तव्नातीयन्ञामकारणन्नानवत्‌ ` चथा प्रमासुमितिप्रथोजकं व्या्षिविगिष्टपदधमेवमिति सामान्यतो- श्यातनिरिति भावः । CTH: | तदसत्‌ । भगवज्चानमादाच श्राष्द- (१) प्रामाख्प्रयोजकरूपवत्तया इति शस्यचिग्भूपुरकस्य पाठः | © , सच्वचिन्तामणौ समभिष्याहारविशेषादिनेति। मेवं । यव विमलं जसं ` बृद्धिखरूपयोग्यं कालान्तरोयपदायेख्मरणं दैवाद्योग्यतादिविष- यकमादाय च सिद्धसाधमापन्तेः। अरज श्योऽवथवेन्धियसन्निकं चथुरादिनिष्टे foaming च प्रत्यक्षप्रभाप्रयोजकत्वमादाय व्यभिचारवारणाय स्यन्ते, गडयोऽवय- वेदियसन्िक्षादिख भ श्ञायमानकरण निष्ठः, चचुरारे शायमान- करणत्विरडात्‌ | न्नायमानकरणलश्च श्ानावच्छिलतव्नातोयप्रमा- करणताव्व, अन्यथा चक्रादेरपि चकुरादिशिष्गकासुमितिं प्रति भ्ायमामकरणतया तदोषतादवस्ण्यात्‌ प्ायमागकरणधूमादिनिष्ठ- खूपादौ प्रमालुमितिमादाय व्यभिचारवारणाय तव्णातोयप्रमाप्रयो- ` जकमिति, तव्नातौचप्रमाप्रयोजकलश्च तष्लातोयप्रमालावच्छिन्नप्रयो- wae, तेनात्मशिङ्गकालुमितिमादायात्म-मनःसंयोगबाधाभावादौ न व्यभिचारः । व्थािविशिष्टपशचधममेतावशिङ्गतेन प्रमानुमितिलाव- fed प्रति हेतुतेति मतेनेदमलुमागमिति म दृष्टान्नासङ्गतिः। न चेवमाकाङ्कुगसत्योः खरूपासिद्धिः wanda अन्यथा- सिद्धतया ग्राब्दपरमालावच्छिनं प्राधप्रयोजकेलादिति वाच्यं । च्राका- ङुगसन्तिविग्रिष्टयोग्यतालेन श्ाब्दपरमालावच्छ्िलं प्रति प्रथोजकल- मिति arn fra तदभिधानात्‌(९) । प्रयोजकलश्च कारणए-का- रणतावच्डेदकयाधारणं, तच्च कारणतावच्छेदकव्ाङन्तान्ययािद्धि- (९) प्रयोगकत्वमितिमतेनेतदभिधानादिति we, ग | शब्दाख्यतुरोयखष्डे शब्दाप्रामारयवादः | ७१ इत्यश्ुत्वेव नद्याः कच्छे मदिषश्चरतीति अणति तबा- चतुष्टयरारित्ये खति नियतपूर्ववत्तिलं,(९ श्रन्यथा प्रथोजकलतवं यदि कारणतावच्छेदकल्वं तदा पूवेपकिण्ये योग्यताद्‌ावसिद्धिः तेन योग्यतारेः शाब्दप्रमायां खरूपसष्ननलययेवाभ्युपगमात्‌ । यदि च भनकल्वं AIHA खरूपापिद्धिवेगर षिकेर्योग्यतादेः खरूपसष्नमक- APIA | अच खलिङ्गकपर माश्रं व्यभिचारः तख प्माजुमिति- ला वच्छ प्रति हेतुत्वात्‌ विषयतासम्बन्धेन श्ायमानजिङ्गनिष्ठलाञ्च | न ख विषयता तिरिक्रषभ्नन्धेनेव न्नायमानकर एटत्तिलं विवङितमिति ara तयापि श्रात्मलिङ्गकप्रमानुमितिकारणोग्डतसकिङ्गकपरामरं व्यभिसारादिति Wi al व्या्तिविशिष्टपच्धमेतावलिङ्गत्वेन प्रमानुमितिलावच्छिशनं प्रति हेतुतावादिनये सश्िङ्गकपरामशेलेम प्रमारुमितिलावच्छिन्नं प्रति Wa मानाभावात्‌ ज्चानान्यवे रति ` चेत्यपि वा विग्ेषषयीयं । म च प्रमानुमितिलादेः कायेतावच्छेद्‌- कलाभावादसिद्धिरिति वाच्यं । we प्राचोनमतारुयायिल्ादिति। hea श्रामाख्छप्रयोजकङूपवत्तयेति पाटः, तच ज्ञायमानकरणे (९) म॒ चा कारगतावष्छेदकग्याडत्तान्धयासिदिसामान्धाभावनिवेेनेव सामन्नस्ये Wasa व्थंमिति वाचं | न्धथासिदधिलस्यामुगतस्या- भावात्‌ तन्तदन्धथासिद्यभावकूट गिवेशस्यावश्यकतया कृूटलाघवांमेव तदुपादानात्‌ । र्ते वादृान्यथासिदधिराडिधमा्कथनेनेव सामश्नस्ये नियतयपव्येवत्ितवरूपविेष्यदलं gatas पुन्वेपच्चोऽपि freer, च्च नियतपुन्भवत्तिगतान्यधासिद्धमावघटितक्रूटनिवेशये कूट- we Tanti महागौरवापत्तिरिति विभावनोयं | en | त्वचिन्नामणौ काह्कादिकमस्ति। न च नदौ-कशच्छयाः संसं इति, व्यभि- WIT | अत खव AAAS प्रयोजक AAT । अथ WY श्रामाश्यप्रयोजकरूपवन्तया ATA शाब्दप्रमाप्रयोजकयोग्यता- दिमल्परकारेण चलाने, “aaa अवश्य कारणमिति तार्थां wri रतु रित्यर्थः, तत्मकारकन्चानख्य We ase सुतरां इंतला- दिति भावः। तत्मकारकज्चागच्येवावण्पं हेतुवमस्त चज्च्रानावच्डिन्न- य्नातौ यप्रमाकरण्णतावत्‌ AMAA CTPA तव्ला- तौयप्रमाप्रयोजकरूपवत्वप्रकारकश्चानस्य विषयः यथा fey न्नाना- ` बख्छिन्नातुमितिप्रमाकरणतावद्ूवति अनुमितिकारणौश्तं यदनु- भितिप्रयोजकब्या्तिविभिष्टपक्चधमेतावत्तप्रकारकं ज्ञानं तदिषयोऽपि भवतौति ब्यात्निरिति भावः। भनु छपायाभावान्नाां ज्ञानं कथं ष्या दित्यत श्रा, तच्चेति, खममिव्याहार विशरेषः, श्रा काुगगाइकः, आदिगष्ादाखन्ति-योग्यताग्राहकशरोजा्नोपदे श्परि गह । “येति, WAAR अशचलेबेत्यक्त, तच्छ्रवणे "जखमित्यनेन जनिताग्व- यबोधलादाकाङ्खम न स्यादिति भावः। aang तच्छ्रवणेऽपि यक कारणाकारविरशहाश तेग सममन्वयवोधोजातस्तबापि व्थमिचारो- बोध्यः, आ्राकाङ्कादिमत्पदस्मारितलोपपन्तयेर ‘setae, नदौ- कच्छयोः del इति तात्पयविषय दति ite, अन्यया agra नदौ-कच्छयोः संखगंसत्वादलग्रकतापत्तेः, व्यभिचारादिति कच्छे ` (९) तन्मां न प्रमोजकमिति खर | (९) स्मारितित्वोपपत्तय इति खम, we । शब्दाख्यतुरोयखष्ये WRITS! | eR यावत्समभिव्याहृतेत्यपि लिक्रविशेषशं कतिपयपद्‌- ` स्मारिणस्तु संसगंप्रत्ययोलिङ्गाभिमानादिति चेत्‌। न। तत्सन्दे हेऽपि वाक्षार्थावगमात्‌। तच cataract तात्पय्यविषयगदौरंषगभावादव्यभिचार इत्यथैः । म च तथोः Sait वक्तलात्परव्याभवेऽपि शैरोयतात्पर्यसलात्‌ कथं व्यभिचार दति we अनेन वाक्येन प्रतौतेरजननादौश्वरतात्प्बेसाप्यभावात्‌ | यचचप्येवं तात्पय्यैविषयंसर्गेण योग्यतावस्वश्च हेतौ प्रवे्ाद्मभिचारो- ऽपि न शमवति। तथापि तात्पर्य्याघरितदेतुपचे इद दूषणं zee! वश्चुतस्ठ॒ एतदख्रसेनेव "वयन्निति वच्यतौति बोध्यं । गन्वेवमा- ` MHA तव मते प्रामाश्छप्रयोलकता म स्यात्‌ masa aimee प्रमासुत्पारादिव्यतश्राह, शत॒ एवेति आ्राकाङ्कादि- ` म्वेऽपि प्रमातुत्पादादेवेत्यथेः, . तस्माच" योग्यतादि माषे, किन्तु तात्पस्यैमपौति भावः। व्यमिचारोदाराय wet, “stants, यावदिति च्रूयमाणथावत्मभिव्याइतपदवेत्यथेः, भूयमानानि याव- त्धमभिव्या तपदानि यच्छेति वजजत्रोडिः, “शिङ्गेति श्रूयमाणथा- वत्छमभियदइतपदकलभ्वमा दित्यथेः, “ARIAS श्ूयमाणथाव- ममिव्याइतपद कलसन्दे हेऽपौत्यथेः, तथाच म तस्य लिङ्गविगरेषणलं सिङ्गविग्रेवणश्छ निितच्येवाशुमापकलादिति भावः। इदं षमाधि- ` सौ कर्ययादुक्तं । वस्ठतो aw समभिव्याइतथावत्पदश्रवणेऽपि कार- शाकार विरहान नदौ-जशयोरण्वयबोधः AY कच्छे एवमपि यभि- चारस्द्वद्य एवेव्यवधेयं । गृढाभिसन्विराह, ‘atta, आ्रग्रयम- `. 10 | | es वक्वचिन्तामखौ ` चेत्‌। न्‌ । अन्धकारणाभावेन" पदमेव भान्तिजिनकं wares स्तदेवाधान्तिं जनयत्‌ केन वारणौयं । | असं सर्ग ग्रहस्तजेति चेत्‌ । न। सं सगे बाधकाभावात्‌ । अथाप्तोक्तत्वं लिङ्गनविथेषशं तदेव वा far ia मदौ-कच्छयोः संसर्गे WAM, MATA ATA facrne, “न्येति, fasquere शिङ्गाभावादिति भावः। ` “पदमेवेति, सखातण्व्येखेति, शेषः, “दुष्टमिति दोषाभाववषदश्त- faarh, "तदेव" पदमेव, तथाच मं प्रति लाघवेन गशब्दन्चामले- नैव came कारणलकल्यनाटिति भावः । श्रा्रयमुद्‌बाटथति, "आसं सर्गेति, ‘daa इति संसर्ग इत्यथेः। न च कारणएबाध एव बाधक इति ards तष्य कारणएले मानाभावादिति ara: | व्यभिचारोद्काराय पुनराशङूते, “येति, “state” श्राप्तोक्ृपद- Sf, WHINY प्रकतवाक्या्थंगोचरथया्थेश्चामवदतुषन्धोय- मानव, TY AMIS प्रशतवा क्यजन्यप्रतोत्यप्रसिद्या प्रङूतवाक्धार्था- nfag:, amfegt च भगवन्ात्पम्यैमाद्‌ाय तात्पययेगभंषाध्यस्यापि त्वादिति भावः। एवं तरिं योग्यतादि बिभरेषणं quad आह, "तदेव वेति श्राप्नोक्षपदस्मारितव्मेषेत्यवेः, नदौ-कष्छयोः sei” ` गदौ-कच्छयोः संसगेरूपग्रहतवाक्यारथो, “waited? यमाण थावस्षममिव्याइतपदकले सति यथाथेन्नामवदु कलं, कच्छपदे इति TE | मन्वा प्नोक्रलस्य STAT एव शाष्दप्रमाजनकलान्दन्नानदश्ा- . - ७ अन्धकारखामावे इति खर । - . - जब्दाख्यतुरौयखष्े WMATA: | Oy wafafa wena न्ायमानस्य हेतुत्वेन तब न्नान- मावश्यकं VAM न्नातस्येव सङ्गस्य, तदवगमशच सोके भमाद्मुलकतया महाजनपरिग्रहेण बेदे सृतौ चेति चेत्‌ । न । ae कुबचिद्‌ाप्तत्वमनाप्तस्यापि सर्वव- ~~ 49 -~ ~ यामपि मम वाक्यादलुभवसिद्धो बोधः स भवन्मते कथं erfey- . विेषणस्यामिखितल्रादित्यत are, “श्राप्तोक्रवश्चेति, श्रमाण्छे' were शाब्दप्रमाजनकलतवे, ‘fa’ अतो हेतोः, “तदन्तयेति श्राप्तोक्रलव- सथा WARM पदस्य शाब्दबोधदेतुत्ेन तवाणाप्नौक्षलन्नानं भाष्दबोधात्पूवंमावष्छकमित्यथेः , . श्यार्चिमन्तयेति यया व्धात्निम- war श्चायमानश्च लिङ्गसछानुभितिदेतुवेन व्यास्िन्नानमनुभितेः पूवैमावष्यकमित्ययेः, । म च STAT प्रामाच्यप्रयोजकलं पूर भिराशतमिति are) भमा दिशन्यलचरिताप्तोक्षलखेव गौरवादिना प्रामाश्छप्रयोजकतानिराकरण्णदिति भावः। सम्बादि शूका दिवाक्येऽपि तादृश्रययार्थन्नावता परमेश्वरा LAST AAT TAT TT TH सत्वान्न afer) भन्वाप्तोक्रवन्नानं कथ श्टादित्यत ary, 'तदवगमखेति, "लोके रौ किकवाक्ये, श्वमादौति, शश्रादिना प्रमाद्‌-विप्रशिष्छा-करणापाटवपरि ग्रहः, “महाजनेति विश्िष्टब्यव- हियमाणार्थवोधकलेनेत्यर्थः । ama fae श्राप्तोक्षलस्च लिङ्ग विगेषणतयं दूषयति, "अज छुभवचिदिति, “ame यवा्थश्नान- वत्व, “अनाप्नस्या पि' प्रङतवाक्यार्थेगोचर ययाथन्नानथन्यस्यापि, तथा- | is - शद . र ५ तत्वनिन्तामयौ f TR ५ -जाप्तत्वमप्रमिते, ura: पुरुषधम्बेत्वात्‌ प्र्तवाक्याथे- यथा्न्नानवष्वन्वाप्तत्वं प्रथमं Tay, भमा्यमूलक- . त्वस्य प्रलिसं वाद्‌ादेख तद्‌ म्राहकस्यान्नानात्‌ Nats reaver शआप्तोक्ततवे जिङ्गविगेषण्येऽणक्व्यभिचारस्तदवस्य- इति भावः | “सवजेति, शकलवाक्धांगो चरययायेश्चानवत्वसित्थरथेः, प्रमितः wafeg, श्परथिद्धौ हेतुमाह, “भान्तेरिति, wre ` `वाक्या्थगोचरज्ञामख् arta eatery भागतः एरुषधमेला- सुपपन्तेरिति भावः । भ्रयमं' arated, दुं" xfige, निश्चेदमश्रकयस्य च भ लिङ्ग्रेवणल्वं शिङ्गविगेषणनिख्याभावेनातु- | मित्यषन्भवापन्तेरिति भावः। बुभिंखयलमेव उपपादयति, ‘neta घत्बादेति सम्भा दिपरठस्षिप्रयोजकलेत्ययेः, “श्रादिपदास्षन्नादोष्छा- प्रयोजकल्वपरि यदः, ^तद्याहकख्येति आपततानुमापकलिङ्ग विशेषण Sark, ws प्रहतवाक्यार्थेगोचरथयार्थ्नागवाम्‌ भमाद्यमूखकेतद्‌- ATRIA PATE] खत्नादिप्रम्तिपरयोजकेतदाक्यप्रथोक्ृलात्‌ दत्यादि- क्लेष यकद सामान्यतोग्याघ्या आप्तलस्यानुमेयलादिति भावः । "अज्ञानादिति प्रतवाक्ये अश्चानादित्थथेः, प्रटन्तिसम्नादख वा- कायेनोधाघोगप्शयत्यनतेरत्तरकालमेव UTM वाक्यार्थश्चामातपूवे तदन्नानात्‌ तदज्ञाने च तेनेव हेतुना भमादयमूलनस्डालुमेयतया भरमा्मूलकलस्धापि श्वानासष्चवादिति भावः । गन्वेवन्तवापि कथं शाब्दबोधः श्नायमोनेत्यादिब्ात्तिबलादाप्तोक्षलनिश्चयद्व तवापि शराष्दपौडेतुलादित्यत wy, श्रेत्तिखेति were wafer: प्ब्दाख्यतु रोयखब्े WRIT | £9 सन्देहादपि । fare प्रलतसंसगे अथमथान्तो यथाथै- त्रानवान्वेति संसगेमप्रतौत्य न्रातुमशक्यं वाक्धाधैस्या- ` पूव्वत्वात्‌ | वयन्तु ब्रूमः बाधकप्रमाणाभावो योग्बता refag we ्राब्दबो धजनकलवमिति यावत्‌, “खन्देदादपि' आप्तोकवसन्दे हाद पि, जागावच्छिनेत्या दिष्याप्तौ frre गौ रवेण साध्यकोटावपवेशाकद्या ्निबलेनाप्तो MANTIS] शाब्दधौडेतु- लवात्‌ तव॒ च शिङ्गविगरेषणतया तजिशयय्यावष्ठकलादिति भावः । afen जु यदि प्रकेरुत्तरकालमेव प्रटन्तिसम्बादग्रहः तदा सम्नादिप्रटन्िजनकल्वद्ेतुमा प्रामाश्यमिखयेऽन्योन्याश्रयः प्रामाण्छ- निखयानन्तरमेव प्रन्तेश्त्यादसम्भवादित्यत wey, श्रदटन्तिखेति,. 'सन्देहादपि' प्रामाश्यसन्देहादपि, निष्कन्पप्रहकायेव प्रामाष्यनिख- यख्य प्रयोजकलादिति भावः । इति याच । रेतुज्चानाभावेन दुर्निंखयलसुक्वा साध्याप्रसिद्या figura, ‘frat, भ्रशतेति प्रहतकमव-रनतयोः संसग इत्यथः, वचाचंति ` रजतसंसगेवति aaa रजतसंषगंविषयक ल्ञानवानयमित्ययंः, खघग- मपतौत्येति कमैल-रनतथोः संसगमप्रतोत्य Wafers, ‘arene ` कमले रणतसंसगेवचवस्याप्तवघटकश्छ, शश्रपूैलात्‌" कर्मव-रजतयोः संसगेपरतौतेख पूवेमन्ञातलात्‌ । ग चेवमा्तोक्षवसन्देह एव तव कचं ` स्वात्‌ को टितावच्छेदकरूपेण को्युपख्ितिविरहादिति we । मम (९) xarsfcfa wo, Te | as. | तस्वचिम्तामनौ साख न शिङ्गविशेषणं वाधकप्रमाणमाजविर्स्य Rae निखेतुम शक्यत्वात्‌, तत्संश्येऽपि शन्दादम्धय योधाश्च लाघवात्‌ योग्यताया एव शाब्दप्रमाप्रयोजकेव्वनाप्तो TSAI AT TW श्ाब्दधौ हेतुत्वाभावेन सन्दे हाभावेऽपि चतिविरहादिति भावः। गह नरी-कच्छयो स्तात्पय्यैगभद्ेतविरदादेव म व्यभिचार caararare, ‘aafrafa, “बाधकेति एकपदार्थेऽपर पटार्थाभाव- निखयसामान्याभाव इत्ययः, “शअरश्क्यलादिति परप्रमाया अयोग्य त्वादिति wed) । तज्िखयाभावे च लशिङ्गतावच्छेदकप्रकारक- -fayfrgarnacafafaa स्यादिति भावः। तल्धंश्रयेऽपौति योग्यतायाः संग्रयेऽपौत्यथः, तस्या लिङ्गवि शेषणवेतु तत्कथं स्वात्‌ जिङ्गलावच्डेदकमकारकलिङ्गनिखधय्ानुमितिदेतुलादिति भावः । न च घाध्यवन्देहातिरिकंभ्यान्यजिङ्गतावच्छेदकम्रकारकलिङ्गना- mangas तञ्च योग्यतायाः सं ्रयदशायामपि सम्भवत्येव छक्नरूपेण योग्यतासन्दे दस्य खाध्यषन्दे इपय्येवसश्नत्वादिति वाच्यं | | गौरवात्‌ शाध्ययाप्यसाध्यवन्तासं्रयादलुमित्यापन्तेख । 4-9 साष्य- देतुमेदेनारमितिकाय्यै -कारणभावभेदादच योग्यतांभे संग्रयसा- धारणं Waa हेतुरथीग्यताभावाप्रकारकलविगेषणे गौ रवाैयर््था- चेति are) शष्दश्चवणामन्तरवदन्यबापि एतत्घाध्यव्याणेतद्धेतुम- -कलासंग्रथादसुमित्यापन्तेः। इदसुपशकचणं यथोक्तौ व्यभिचार न्ना- (९) ाब्दान्वयबोधाष्वेति क ° | (९) दति ध्येयमिति we, ग | ग्रब्दाख्यतुखेयखण्े WTA: | ¢. शब्दप्रामाण्ये तु योग्यतायाः संशय-निश्चयसाधारखं waa” प्रयोजकमिति शब्दः प्रमाणमिति | गद्‌ श्ायामपि वाक्धाद्रुभवचिद्को बोधः कथमनुमानाव्छादतः wegt मानाश्तरमित्यपि ate) भसु भवन्मतेऽपि योग्यतासग्रवदश्ायां क्रं array: तन्िखयथ्य शओाब्ददेतुलारिष्यत are, श्रष्द- परामाख्छे लिति शब्दे प्रमाजनकले वित्यथेः(९) । ` | अन्रातिनव्येगेषिकाः(२ शिङ्गतावच्डेद कंप्रकारकशिङ्गनिश्चयो- गानुमितिरेतुः परव॑तटन्तिरयमाशोकोधुमो वा उभयथापि वद्धि- ara wey वह्धिव्याप्यवागयमित्यादिपरामशेखखे च व्थमिचारात्‌ | fry श्या्यलप्रकारकलिङ्गनिश्चय एवानुमितिरेतुः ख च प्रते- सिङ्गतावच्छेदकयोग्यतायाः संग्रेयेऽपि सम्भवत्येव । किञ्च योग्यतायाः संश्यद शायासुक्ररेतौ व्यभिवारश्चानद शायाश्च व्यमिचारिणोऽव्यभि- चारिणो वा पषटन्तेरपशट तेवां देवन्तरख् न्नानादेवामुमितिः खात्‌ किं श्रब्दश्च प्रमाणाशरलेम। नतु पद-पटार्चपवकानुमानात्‌ संसमै- बिद्धावपि घटमागयेत्धारिगब्दश्रवणानन्तरं चटकरम॑कानयनातुकूल- शेतिमा जित्या टि विग्रेषण-विगरेव्यभावेन प्रतोतेरसुभवसिद्धाया श्रस- मावः अनुमाने -पदायंसंसमेख्छेव विगरेषणतया wearer: शब्डोऽवश्यं मानमङ्गोकाय्यै। न लागुमानानन्तरं मनसा तादृशप्रतोतिसम्भव- (४ संशयसाधारणं चागमिति ख । (९) शराब्दप्रमाजमकत्वे ferred इति क ° | , ^ खच्रभिगववेश्ेषिका इति खम, ae | co क्चचिन्तामवै दति are) तथा wet गौरवात्‌ मानाभावात्‌ श्ष्दश्रवणानन्तरं प्रथमत एव॒ तदाकारज्चानस्यासभवसिडूलाच्ेति चेत्‌, कमंतवादिकं quite वस्तुगत्या कर्मलादौ चटादेर्याषशः संसगः प्रतीयते तत्धं- संख चटादिकं साध्य, एवमानथनादिकं water कमलादिका साध्यं समूहाखम्बनपराम््ादिगशेष्ये विग्रेषणमिल्यादिन्यायेनार्थषमा- जग्रा तादृष्लुमितिरिति न कोऽपि ate) न चेवं we: कने- लमानयनद्धृति रित्यादि निरा काञ्घललेऽपि चटकमंकागयनारुकूल- छतिमानि्यादिबोधापन्तिः शअरतुमितौ wane: कारणलाभा- बादिति-वाश्थं। areca तजातुमित्थात्मकताद्श्रमोधस्य नेयायिकेनापि दुवारतात्‌ । अच न पचतौग्यादौ कचमभावे शत्या- रेरग्वयबोधः तादाव्येनाधाराभेयभावेन च सम्बन्धेन बाधान्तेन सम्म न्धेमातुमातुमग्रक्धलात्‌ । न च प्रतियोग्यतुचो गिभावसम्बन्धेनारुमा- तथ्यं नैयायिकमतेऽपि तेनैव सम्बम्धेनाण्वथमोधादिति awed । we व्या्निरूपकलात्‌ तादाम्यातिरिकदत्यनियामकसन्नन्धष्ठेव व्या्य- निरूपकलात्‌ । एवं चटमानयेत्यादौ छत्यादावानयनादेः कथमन्वष- बोधः अनुकूशलादेरत्यनियामकलादिति चेत्‌ । न । इत्यनियाम- कसम्बन्धसख्यापि व्थाक्तिनिरूपकतात्‌ । न च तथापि ग्याघ्या्यन्नान- दभ्रायामपि वाक्थादसुमवषिद्धो मोघः घ कचं स्यात्‌ कारणाभा- वेनातुमित्यघम्मवादिति वाच्यं । तादृश्रासुभवच्येवाशिद्धेः याघ्यादि- " च्लानानम्तरमेव वाक्या्थबोधस्तौ कारात्‌ । न सानन्तव्या्यारिन्ञान- कष्यने गौरवलाचवेन weqea प्रमाणान्मरत्ं कश्यते इति वाच्यं । वाक्ार्थातुभवपूवै wiarfefagra: vartrafeata नियमतो श्ब्दाख्थतुरौयखद्छे छब्दाप्रामाणयवादः | च व्या्या दि विषयकलस्लौकाराद तिरिक्रकण्पनाभावेन गौरवाभावात्‌ } वस्ततस्त॒ ae-wunza asfaur-afataarteygiat परष्परव्यभिलारेण विशेषत एव काय्ये-कारणभावो न तु सामान्यतः एवश्च श्ाग्दबोधखलाभिषिक्तायामरुमितौ श्राकाङ्खा रिज्ात्तसेव हेतुः न तु यार्िपषधम्येतादिन्नानमतो व्या्यादिश्चानविरहेपि a उतिरिति प्राः, तदसत्‌ शब्दश्रवणाननतरं जायमाने वाक्ा्चेवोषे श्राम्दतल्जातिविगेषस्याश्ुमथें इटो मि भ्ुतमेवेदं पुराण दिभ्ब श््था- धनुभवसिद्धलेनापकोतुम्रक्यलात्‌ | न चेवमर्थापयामोत्यरुव्यवसा- यबलाद यापक्तेरप्याधिक्यापत्तिरिति ae तादृ ासु्यवसायस्य इष्टापत्तेः । . वस्त॒तस्ता दृ प्रा नुव्यवखायस्येवाभावात्‌ । न च तादृशा मुग्यवसायसिद्धः शाष्दत्वजा ति विगरेषः(४ श्रशुमितितव्या् variate are | वाक्यश्वणानन्तरं जायमानस्य वाक्याथमोधस्यागुमितिले मानाभावात्‌ प्त्यखमिन्नानुभवलस्याप्रयोगकलात्‌ । न चानुमिति- सामग्येव मानं, तस्या एव तदानौमसिद्धेः रनु मितित्श्क्वेऽनुमिगो- मौत्यसुव्यवसायापत्तेख | श्रथामुमितिमिन्नले एव fa मानं । न शानुमितिले प्रमाणाभाव एव मानमिति वाच्यं । श्रतुमितिभिनञलं प्रमाणाभाव एवाजुभितिले मानमित्यस्यापि खुवचत्वादिति चेत्‌, araad, तथापि भवतो नामिमतबिद्धिः मानुभितं न arena शुतमेवेदमिति प्रतीतेः सवे हभवसिद्धाया एव मानलाञ्च । ` केचिन्त॒ श्रब्दश्रवणामन्तर जायमान वाक्धायेबोधस्यासमिति- ङ्पवे साध्यनिश्चयद्‌ शायां सिषाधयिषामन्तरोण ष भ ख्यात्‌ पशच- (९) तादृश्रानुमवसिद्धश्ाब्दत्वनामजातिविश्रेष दति we, ग * | 11 = avafarntaat ताविरशादितव्यतिरि्यते wee: । भ च सिषाधयिषाविरहवष्डा- sera विरदोऽपि पचतायां sara इति वाच्यं । तथा ति सिषाधयिषा-ग्ाम्दसामसौ विरहविशि्टसिद्यभावलेन पच- ताया wafafaeaa गौरवापन्तेः । न च ffwerd न कार | warreca प्रविष्टं afi तु श्रभावविगरेषपरिषायकं कारणलन्तु तदभावग्यक्िलेनेति न गौरवमिति are) saree तद्ध क्रिविन कारणले बहतरकास्यै-कारणभावविशोपप्रसङ्ग दति awe प्रति- पादितलादित्याङ्ः। तदसत्‌ । शअतुभितावपि genre हेतुत मानाभावादिति wa पञ्चवितेन। | (९ तथाच weedeat साध्यगिखयसत्वे weal fice- विश्िकसाध्यनिश्यामावसत्वान्न पच्तताष्ानिः। Q) तथाच बाधनिश्चयामावस्य सत्मरतिपषच्तनिखयामावस्य श्यवष्डेदकधम्भ- दणरंमामावस्य च तादृ श्तादृश्रामावत्वेन CUR एधक्‌ कारणत्वं सर््वानु- wafad, यदि वन्तदाक्ठित्वेनामावकारखत्वं सौकरियति तदा बाधनिखय- सत्रतिपच्चनिखयावष्डेदकधम्भद शने तितयान्यतमत्वावच्ित्राभावस्य तद्यक्छित्वेन कार खत्वसम्भवात्‌ तादृष्कार यावं falta, विलोयेत च । समानविषये श्राब्दलावच्छित परति प्र्यक्चसामय्यमावस्य अनुमिति- सामग्यभावस्य च VU कार्यत्वं, तापि तादृश्रसामम्रौदयान्यतर- त्वाव्छित्रामावस्य तद्यक्छित्वेन कारणत्वसम्भवात्‌ । तचद्य क्तितवेगा- भावकारगत्वं यदि न Stray वदा तादृश्ान्यवमल्रावच्छिन्नामावस्य तादृश्यान्धयवमल्वावच्छिन्नामावतयेगेव कारणत्वमवण्यमङ्ोकाख तथाच तादृश्रान्यवमत्वस्य ग्रख्थ्रौरतया तदपेच्तया प्रत्येकरूपावच्छन्नाभावस्य प्रक रूपावच्छिन्नामावत्वेग RTS लाघवात्‌ भ तादृश्रकारयत्व- विलयप्रसङ्क दति भावः | शब्दाख्यतुरोयखण्डे शब्दा प्रामाण्यवादः | 10 11 । कवक (९) तथाच तादृशश्राग्दबुडिदयप्रागभावविर णव तच कार्य्यानुत्ाद- प्रयोजक दति. भावः | (९) तन्तदाक्ित्वावष्डित्रविशेषकारणतयेति we | WATTS शब्दाकाङ्खवादः | ९०१ तन्तद्ङ्धिलावसख्डिन्नोत्यन्तिनियामिकायासीकद्यक्ररभवादैव छन्न सले ` चतुर्थादिषषएे ` सामान्यसामयोतस्तादृ प्शाष्दमुद्यापत्थवमवः विगरेषसामसौखदिताधा एव सशामान्यसामग्याः फलोपधायकलात्‌ दति वाश्यं। त्तद्यकतिवावच्छिननकारषवमादाथातिपरषङ्गवारणे बतरसामान्यकार एविशोपापन्तेसखषयेव efile तभ तदुारण- अन्यताद्‌ श गराम्दघौ प्रागभावस्य हेतुलासिद्धेख। भ च तादग्रगराब्दबुङ्धौ argues: प्रतिबन्धकले खष्डवाकधायंवोधानन्तर खष्डवाक्यारयै- . चरितमडहावाक्यायेनोधो भ erfefa are | aerarardatue खण्डवाक्या्यंबोधपूरस्कलानश्ुपागसात्‌ अनंजितान्वयस्येव यन्धकार- VAAN | WB वा मडावाश्या्थबोधषामयौ उन्तेजिका एवं क्रमिकशाम्दबोधदयतात्पय्ेग्रहो ऽणुत्तेजकः तेन वक्षः करमिकशाब्द- भोधदयेच्छायां कमिकशाम्दबोधदयं aq) न चेवं ay wait अट ` इति वाक्यप्रयोगाभेन्तरं पदार्थोपस्ितिः wa: awe इति वाक्योपखितिखेव्येकः कालः ary शएक्तामिशौ चट इति शाब्द बुद्धिः ततः Ga: कलख दति वाक्यभन्यपुनःपदार्योपख्ितिः तच पुनः इक्ताभिन्नो we दति शाब्दबोधो भ स्यात्‌ समानाकार- श्ाब्दमोधस्य प्रतिबन्धकस्य त्वादिति ays तच प्राथमिकशाण्द- MIATA चतुयेखण एव तादृग्धान्दबोधानतरान्यपगमात्‌ । WE वा तद्धाक्यजन्योपश्धितिग्यक्तोनां sit एवं यद्यद्‌ पश्ितिशवि समानाकार शाब्द बो धसत्वेऽप्य्वयबोधसासामेवो Thera nrefcfa dea: | 20 RR wafer अत्र न्रा्छ-तदितरास्बयप्रकारकजिन्नासानुङ्खशप- दार्थोपश्थितिजनकत्वे सत्यजनिततात्पय्धेविषयान्बय- खोन्दङोयं wavary, “अथ न्नाप्येति, (ज्ञाय-तदितरयोः' तत्पदार्योपस्वाप्य-तत्पदार्यो पष्वाप्येतरयोः, योऽन्वयः संसग खस्रका- रिका था former तदतुकूलेत्यथेः, तदुभयपदार्थंयोः तन्छंसगे- प्रकारकेत्यादिकं त॑वुभयपदायेयोसतपंसर्शेणान्वयमोधे weg इति पर्यवसितार्थः । ज्नाप्येतरल् निवेशे a प्रयोजनाभावात्‌ नौखो घट- इत्यादावभिन्नयोरप्याकाड्गसत्वाश्च जिश्नाषानुकूलतवं तत्‌सरूपयो- ग्यते तेनाजिन्ञासोरपि अन्वयबोधविकलो न aq’) we षत्य- न्तेन az: कष्मलमित्यादिखरूपायोग्यनिराषः, राज-पुजथोरग्वय- लोधमाबतात्पय्यैकेऽयमित्यादौ राज-पुषयोरणग्वथबोधानन्तरं राज- erat creat war Tare fatace म च तज तात्पय्येन्नाना- भावादेव म AMAL राज-पुरुषयोरग्बयबोधः तात्पम्येधमे जाते राज पुषयोरन्वथबोधानन्तरं राज -पुरषयोरन्वयबोधः wafag एषेति वाग्थं । ग्न्धहृतेवातुपदभेव ACTS वच्छमाणलात्‌ राज-पुषयो- रन्वयवोधमाबतात्पर्णके अयमेतौत्यादौ तात्पथ्यैभ्रमेण राज-पुरषयो- CHARA AAT तात्पय्यैप्रमया राज-पुरुषयोरभ्वयबोधसन्पादमाय तात्पय्यैविषथेत्यन्वथबोधविग्रेषणं । म चेवं खणष्डवाव्धार्यबोधाननारं खष्डवाख्यार्यघरितमहावाक्धा्यबोधो न श्यात्‌ एवं राज-पुषाग्वय- । (९) वत्पदगन्यश्चानविषय-तत्यदनन्धच्चान विषयभिच्रत्वनिवेगरे Vag । ` (९) खम्धयबोधो म विफल दति ख ०, म | WIRY TAT ae. WTA GTS 7 २५ बोधत्वेमाकाङ्का, घटं मांनथतौत्थे धट मित्युक्ते किमा wate पश्यति वा, अनयतीत्युकते किं परं अन्धदेतिः farstrar भवति । धटः कम्मेत्वमानयनं कतिस्त्यिषागे बोध-राज-पुरषान्वयबोधोभयतात्पयकेऽयमेतौत्यादौ तत्प्र ` पौर्वा पय्ैक्रमेए राज-पुभरयो रण्वयवोधामनरं राज-पुरवथोरग्वध- बोधश्च म श्यादिति वाच्यं) तत्कालोन-तत्पुरवौयत्विगिष्ठ-खन- ` नितलाभाववन्तात्पभ्थेविषयान्वथबोधकतलस्य विगेव्यद लेग विर्वचित- , त्वात्‌ । म चेवं तादृश्राग्वयबोधदयतत्पय्यैके ्रयमेतौत्यादौ राज पुजरयोरन्वयमो धामन्तरं राज-पुरुषयोरन्व यबोध्मये राल-पुजयो- - रपि पुमरग्बयबोधः स्यादिति वाच्यं। खष्डवाक्धार्थबोधाननार . खण्डवाक्यायेघटितमदहावाक्धार्थबोधवदिष्टलादिति aa: | -चटमान-; ` थतोत्यज्न सत्यन्तद खसत्व प्रतिपादयति, “बटमानयतोति, “वरमि- - am इति केवलं चटमिल्युक्त इत्यथैः, “किमामयतोति किमाननं. चटक््मता निरूपकं देनं वेत्यथेः, ‘aman केव्षमानयतौ ¬. | qm इत्यथः, fa घटमिति “किं घटनिष्टकम्मैलं शआआनयननिष्ठनि- । पकता कमन्यनिष्टकम्मेलं ्रानयननिरूपकताकं वेत्यथ, “जिज्ञासा भवति wait भवति, wat घटकश्मवानथनयो निरूपकतात्मकषम्बन्ध- परकारकजिन्नासाखरूपयोग्यपदार्योपख्ितिजगकलमिति ta) । ` fawrat विना प्रश्रासुपपक्या केवलं चटमित्याटिशख्ले घरमित्या- (९) ft घटनिष्टकम्भतवमानयननिष्निरू्पताकमन्धदे त्ययं इति we | (९) cad दति we | : ०४ तश्चचिन्ताममैौ भेदेन नाम्बयोऽयोग्यत्वात्‌, घटस्यानयनमिति तु मा- न्वयबोधः घट इतिपदात्‌ सम्बन्धित्वेन षटस्यामुपल्ि- तेः । रान्न इति ge जनिताम्बयबोधत्वात्‌ न पुर षमाकाङ्कतौति चेत, afe नाम-विभक्ति-धात्वाख्या- MICHA तादृ्रपदार्योप्थितिजनकल्सिद्धिरिति भावः। waa चटः कष्मैवमानयमं शतिरित्यभर घटपदस्य कोलेऽभेदंशगेण चटा- न्वयबोधे साकाश्वादभेदेन कथं नाग्वयधौ रित्यत we, 'बटद्ति, aaa तु भवत्येवान्वयबोध दति भावः। . गरु भ भवतु चट-कष्मेवयोरभेदान्बयबोधः श्राधेयता सम्बन्धेन कथं म भवतौत्यत- wy, “वटस्यानयनमितोति, घटदत्तिकषमेतवदानयनमेतादृग्र- इत्यर्थः, ‘avad, ‘aafaany श्राधेयत्वश्ूपसम्बन्ध विगेषशत्वेम, चटाधेयतालवेन घटाधेयलस्यातुपखितिरिति तु समुदिताः, तथाच आपेयलरूपसम्बन्धविगेषण्त्वेन चटाच्युपभ्वितिरेव धट-कश्लयोराधे- यतषूपसम्बन्धप्रकारकजिन्नासाजनिका Teas च तव्नगकल्वाभावेन ATSMTATHTLAT STS ताद्प्रान्यनोध इति भावः। इलतोऽजनि- तेत्यादर्ग्याटन्तिं दग्रेयति, राज्ञ इतीति रान-पुजयोरग्वयनोध- माचतात्पय्यैके श्रयमेतोत्यादौ we इति पदमित्ध्यः, “पुजेरेति, un इति शेवः, ‘a पुरुषमिति राज-पुषयोरग्यबोधोन्तरं म राज-पुरवयोर 'वयबोधं भमयतोत्ययेः, तथाच ay राज-पुचयो- रन्वयबोधोश्र राज-पुरुषयोरन्वयबोधवारणायाजनितान्वयबोधक- MIG । म चेवं तज राज-पुभयोरन्वयमोधोन्तरं राज-पु रुवयो रन्वय- शब्दाख्यतुयोयखण्डे शब्दाकाङ्वादः | Roe तार्थानां घर-कम्बैत्वानयन-छतौनां खंरूपेणोपस्थि- तिनाम्बयप्रकारकजिन्नासानुङ्कणेति तच aang स्यात्‌ । घटः कम्बैत्वमानयनं रतिरित्यच घटमानय- तौत्यनेवान्वयबोधः स्यात्‌, न हि तच पदाधैखरूपाणं ¦ बोधे तात्पय्येभमेऽपि राज-पुरुषथोरन्वयबोधो भ सात्‌ अनित- तात्पथ्यैविषयान्वयबोधकलादिति are । तजर जनिततात्पय्येविषया- न्वथनो धकवेऽपि तात्पय्ेभ्रमेण स्जनितत्ाभाववन्तात्पय्यैविषयान्वय- बोधकलस्यापि भ्रमात्‌ शाष्दबोधोदयात्‌ खरूपसत्था श्राकाङ्ाया- अहेतुलादिति भावः। इतिचेत्‌ तर्दति श्रासयला दिसम्बन्धविगे- away घटाशुप्धितेरेव घट-कम्यैवा्ोराभेयलादि समन्धप्रकारक- जिन्नाखाजनकवे इत्यथः, “खरूपेणोपय्थितिः' आधेवलारिसम्बन्धा- विशेषएलेनो पथ्थि तिः, ` “श्रग्वयप्रकारकेति चट-कम्नलाथोराधेयत्ा- | दिसम्बन्धप्रकारकेत्ययेः, av चटमानयतोत्यज, नाकाङ्कुण यादिति आधेयला दि सम्बन्धेन घट-कमलादयोरण्वयबोषे may ब ति दित्य, घटादिपदात्‌ केवलघटादौनामेवोपखितेरिति भावः। ‘az इति, यदि खषूपेणोपथ्ितिरेव तद मुक्ला तदेत्यादिः। भमु विलक्ण्वटाशयुप्धितिरेव तादृश्रजिन्नासाजनिका चटः कण्मवमान- | यनं शतिरिव्य् घटादि पदजन्यधटाद्युपख्ितिख ब तचा विल्णे- त्यत आह, "न रौति, ‘aw घटमामयतौत्य्, “एतदेलशच्छेनेतिः us Se a SS RS ree! = (९) म तश्राकाङ्केति we, खर | dog -atafeonratalt | wearin, बथाणां qe समरे प्र थमं थती crs इति पुरुषेण area किन्तु yea तत~ waste व्यथैमजनितान्वयबोधत्वमिति | | fl elt S a = अटः कबमलमित्यादिवाक्धस्घटादिपदणन्यघटाधुपञ्धितितेखधब्ेने- ae; ` तथाच्च ॒पैलचष्यमेवाप्रसिद्धमिति भावः । “अलनितेत्यादै- दक्परथोजनं ` दूषथति, “चधाणशामिति राज-पुज-पुरुषाशामिः्यथं erry? एकदा, ` प्रथमः अणनिताग्वयबोधदधा्यां, यतः” ता- व्य्ेपौ विरइतः, (तत एव तात्पर्य विर दादेव, ‘waste’ eft ताग्ववबोधद श्रायामपि, “पुरुषेणटन्वेतत्यशुषब्यते, ‘ae मिति नोत प्रयोजनकभित्यर्ेः । यथाभुतन्तुः ग॒ सङ्गच्छते, चटमागवेध्यादौ धारावाहिकशराष्दमोधवारणायाजनिताग्वयबोधकलदल्डावश्यकतया वेयर््याभावात्‌। ` | केचित्‌ ‘enifafe यथाश्रुतमेव ary म च घटमानयेत्यादौ धारावाहिकश्ाष्दबुदधरवारणाय wera कतो वेयब्यमिति are i wafadt ` खसमानाकारषिद्धेरिव श्ाष्दबोधेऽपि खषमा- लाकारश्राष्दनोधस्छ प्रतिबन्धकतयेव धारावाडहिकश्राब्दबोधाभाव- सम्भवात्‌ अन्यथा तदुपादानेऽपि TAT श्ाण्दधोरेतुतथा अविनभ्दवस्तजश्नानमादाय धारावादिकश्ाष्दबोधदथापत्तेदु्वा रल्ाटिल्यनिप्राय CATH: | | wag धारावादहिकप्रत्यचद्धेव धारावादिकश्राष्दस्याषयग्धुपग- WATTS WHEAT: | Roe fa ओ्रौमद्‌ गङ्केशो पाध्यायविरचिते तश्वचिन्ता- मणो WHARF CRIMI हा वादुपूष्वेपश्चः ॥ मार यर्थ मित्धमिप्रायः, अतएव fegrraes अगितोनयवोधेऽति- स्या तिवारृणायु विगेप्रणं कर्तो acer नोक्षमिति पराहः^)॥ ०॥ दति ओ्रौमयरानाय-तकंवागौ श्र विरचिते तत्वचिन्तामणिर दस्मे . ` ` शब्दाकाड्ुगवा दूर्व्व॑पशरदख्यं ॥ ` ` ` न atta iA \ 3 1 .. ` ` Rec ` . तच्चचिन्तामणौ ` . अथ श्ब्दाकराङ्मवादसिद्धान्तः। ~ उच्ते। अभिधानापय्थैवसानमाकाङ्क यस्य येन विना न खा्थन्वयानुभावकत्वं तस्य तदपय्यैवसानं, अव WERTH ETT ETAT स्यम्‌ ॥ टौकाकारोकं श्णमेव परिष्क्य सिद्धान्तयति, “्रभिधानेति, . अभिधानपदं करणब्युत्पत्या श्दोश्वारणममिधन्ते तस्यापय्यैवघामें फलानुत्पादः, तथाच तदुश्चार फजन्यताइ ग्ाग्दबुद्धौ तद्‌ चारणलन्य- तादृश्रशराब्दधोप्रागभाव warp फलितं, तच्च ॒पूीक्ररूयेख ` दुष्टं । भ चाभिधानपदं भावययत्यत्या शन्दमोधपरं तच्यापययैवसामें अभावः तचा तादंशग्राब्दबोधे तादृग्रश्राष्दबोधाभाव STR ETA फलितां इति ae धटः कम्मेतमित्यादावतिश्याभिरित्यतः पारिभाषिकमभिधानापय्येवधानपदाचंमाह, ‘wath, यत्पद निष्टय- mam विनेत्थयेः, न स््ार्थान्वयामुभावकलमिति न तादृ्ा्यबोध- इत्ययः, ‘ae तदिति तत्पदश्य तत्पदवक्वमित्थधैः, 'अपरयवघा' तादृ गरा्थबोधे श्रभिधानाप्थयवसाणं, तथाच चापद निष्टयत्पद- व्यतिरेकप्रयुष्ठो auratus तत्पदवत्वं तादृ्रा- न्वयबोधे अभिधानापग्येवसानं दति फलिताः । पद्लमज wea, WRITS शब्दाकाड्कवादः | Rog प्रयक्तलश्च कारणाभावात्‌ कार्याभाव इति प्रतौ तिसाकिकः ख्ूप- सम्बन्ध विशेषः, त्मतिथो गिजन्यप्रतियो गिकलं वा anges, भवति चाव्यवरितपूरमवर्भितारूपसमभिव्याहारसम्बन्पेम धरपद निषटस्यासु- खारधदस्यं॒॑व्थतिरेकप्रयुक्तो घटवत्कम्रेवमिति मेदाग्युद्यभाव- दति तादृशान्वयबोधे घटपदस्यानुखारपदवत्वमा काद्य । एवं विनि- गमना विरशादग्यवहितोन्तरवर्तिंतारूपसमभिव्या हार सम्बन्पेनामुखार- पद निष्ठस्य were व्यतिरेकपरयुक्रोऽपि घटवत्क्मैलमिति er ` maga wagers चटपद्‌वत्वमपि तादृशान्वयबोधे Sry, घटः कंशमलमित्यादौ श्रन्यवहितपू्वैव्तिताङूपसषममि- व्याहार सम्बन्धेन धटपद स्य कश्मेतवपदवत्वमव्यवडितोत्तरवरितारूप- समभिव्याहार सम्बन्धेन कम्मलपदस्य घटपद वत्श्च न चटवत्‌ करमैल- fafa भेदान्वयबोषे श्राकाङ्खय, अ्रव्यवदितपू्वैव्तितारूपसममि- व्याहारसम्नम्भेन धरपद्‌ निष्ठस्य कश्ैवपदस्यावदितोत्तरव्तिताख्प- समभिव्याहारसम्बन्धेन कश्मेत्पद्‌ निष्ठस्य quay च व्यतिरेक- थोचैटवत्‌कम्मेल्मिति भेदाग्वयबोधाभावाप्रयोजकलात्‌ कारणाभा- qaqa कार्य्याभावप्रयोजकतात्‌, श्रव्यवडहितपूर्वैव्तिं तासम्बन्धेव चट- पद निष्ठस्य क्मेत्वपदस्याव्यव हितोन्तरव तिता सम्नन्धेन AAAI मिष्टस्य चट पद्‌ ववस्य वा तादृग्रभेदाग्वयबुद्धावदेतुलात्‌ | म च घटपदेऽनु- खारपदटवत्व्यामुख्ारपदे घटपद वल््वस्य ख घटवत्‌ कश्यैलमिति भेदा- QRH जलं चरदृत्यादावपि तादु श्राग्वयबुद्यापन्तिः अव्यवडितोनत्तर्वन्तितासम्बन्धेन घट पदेऽसुखारपदवत्वश्याव्यवहित- पूयवर्तिंतामम्बन्धेनानुखार पदे अटपद वत्स्य च ay सत्वादिति 27 Ria | तक्वचिन्तामयै TY) यादृग्र्ममिव्याहार सम्बन्धेन यत्पद निष्टस्ध यत्पदस्य व्यतिरेक- HQ चाद शान्वयुद्धभावस्ता दृ शसमभिव्या हार खम्नन्धेन तत्पदस्य तत्पदवक््वं तादृशान्वयबोधे wag विवकितलादित्थञ्च waa- हितपृष्यैव्तिताशूपसमभिव्या शार सम्बन्धेन aut अनुखारपदवत्व- मव्यवडितोन्तरवत्तिंतारूपसमभिव्यादार सम्नन्पेनानुखारपदे चटपद- aaa वा तादृ श्रभेद्‌ाखषयबोधे BAHT! न च यादृश्रसमभि- व्याहारसम्बन्धेन यत्पद निष्ठश्च यत्पदस्य अन्यो यादृश्राग्बयबोध दति भावगभेमेव waung लाघवादिति वाच्यं । म हन्वयबोधाभावा- we नानं कारणं येन गौरवं दूषणावदं खात्‌, wh तु ATA RAM तत्पर य तत्तत्पदकववमेवा काङ्ग, तज्चचानभेव श्ाब्दधौ- ` हेतुखत्य रिषायकञ्चान्वयबोधाभावान्तं । न च तच गौरवं दोषमा- वहति, परिचायकशब्दलाघव-गौ रवयोर किचचित्करत्वादिति भावः। इदञ्च न्नायमानग्रब्दकरणतामते, श्नब्दश्ञानकरणतापके तु याष्श्र- समभिव्याहारसमनन्धेन यत्पद विगेयक-यत्पदःप्रकारकोपख्ितिव्यति- Target यादृ शान्वयवुद्यभाव दति waza विवश्णोयं, उन्तरद शन्तु तुष्धमेवान्यया श्रसम्भवापन्तेः, पद न्नानस्येव कारणतया घटवत्कग्चै- afafa मेदान्वयवुद्यभावादौ घटपद्‌ निष्टस्यानुखारपदादे य॑ तिरे- कस्याप्रयोजकलवात्‌ ACUI का्यभिवप्रयोजकलात्‌ | म चेवं घटः कणलमित्यादावव्यवदहितपू्वेवत्तिता सम्बन्धेन घटपदे कममोल- पद वत्वस्याव्यवदितो त्रवल्तिंता सम्बन्धेन कथ्मैतलपदे धटपदवत्वस्य च चटवत्‌कम्मतलमिति मेदाग्वयगोषे आकाङ्खालापत्निः तादृशमेदा- ग्वयबुद्यभावस्याव्यवहितपूव्वैवन्निताबम्नन्धेन घधटपद्‌ विगरेथक-कमैल- शष्दाख्यतुरो यखणडे शब्दाकाङ्खगवादः | २९१. पदप्रकारकोपस्थितेः श्रव्यवहितोश्वर वन्ति ता सम्बन्धेन aaa विशे- व्यक-घटपदप्रकारकोपस्ितेख व्यतिरेकेणापि प्रयुकलान्‌ श्रव्यवहित- पूषेव न्तिता सम्नन्धेनामुखारत्वरूपेण कश्मेलपदप्रकारकघटपद्‌ विगेव्यक- ` भ्रमस्याव्यवदडितो त्र व्तिता सम्बन्धेनाुखारलत्वशूपेण ageauzfan- व्यक-घटपदप्रकारकभ्मस्य ख तादृान्वयबोधजनकलादिति ala | यतसंसगंक- यत्पदल्वधभ्भितावश्छेद कक- यत्यदल्वि गरेवएतावच्छेदकक- faqaafatangat याद्‌ गाण्वयनुद्यभावस्तनछम्नन्पेन तत्पद्लविगिष्टे तत्पदल्ववि शिष्टवत््ं तादृशान्वयबोधे श्राकाङ्खेति कविकितलात्‌ । म च तथापि श्रवयवदहितपूम्बैवरन्तितासम्बन्ेम घटपद्‌ लावच्छिन्लनिष्ठ- कषरोलपदत्वावच्छिल्लवल्यारावतिव्यात्चिः az: ai घटमिति समू- हाणम्बनस्य घटवत्‌ कश्मलमिति भेदान्बयबोधजमकतया घटपदल्व- ध््रितावच्छेद कक्यग्यवहितपूव्वेवतिता संसग क-कमेलपद लावच्छिश्नप्र- कारकनिखया दिव्यतिरेकेणापि प्रयुक्रलात्‌ तादृ शान्वयबुद्याभावख्येति वाच्यं । तथाविधनिश्चयलावच्छिञव्य तिरेकप्रयुक्रलस्य विवितलात्‌ घरटपदवधग्धितावच्छेक काव्यवहितपू्वेवन्तिता संसग ककम्मेल् पदत्व विगेष- एतावच्छेदककनिखयलाद्यवच्छिन्नाभावप्रयुक्र्च न घटवत्‌ कषोलमिति मेदाश्वयबोधाभावः कारणतावच्छेदकावच्छिन्लाभावेनेव प्रयुक्रलात्‌ कार्याभावस्य, तक्मतियो गिजन्यप्रतियो गकलवे तक्मयुक्तवमिति पञ लन्यतल्मेव तादशं विवच्णौयमिति न क्िदोषः। एवं यादृश्र- ग्राष्दाभावोऽपि यादृश्रशानब्दलघरितघर्म्मावख्डिश्नाभावो विवचितस्तेन तादृ ग्रसमूहालन्ननेन wifey aid घटदटत्तिकलमिति aq हाणम्बन शान्दधौजननात्ता दु ग्रसमूदालम्ननात्मकघटदत्तिकम्मवमिति- RRR वत्वचिन्तामयोौ भेदान्वयबोधाभावस्य घटपदल धष्धितावष्छेदककाग्यवदहितपूर्व्तिता- घंषगेक-कष्मेलपदत विशेषणता वच्डेद्ककनिञख्चयलावच्छिलाभावप्रयुक्र- . लेऽपि न तिः काय्येतावच्छेद कावच्डिन्नाभावद्येव कारणतावच्छेद- ` कावच्छछिभावप्रयुक्रतेन चटटन्तिकग्मेवमिति भेदाग्वथनुद्धिवघरित- धर्मावच्छिन्नाभावस्य निरकनिख्यलावच्छिश्नाभावाप्रयक्रलात्‌ तादः श्रभेदान्वयबुद्धिलघटितधम्मेष्य तत्काय्थेतानवच्छेदकलादिति नाति- श्यािग्रद्धापि, इत्यञ्च कमोत्व-कद्वेत-कर एत्या दि विग्रेव्यकाधेयताषंष- गेक-च्रट-पटादिभरकारकश्राब्दबोधेऽग्यवहितपूष्बेवर्तिता सम्बन्धेन चट प्रटादिपरेऽरुखारा दि मत्वमब्यवडितोन्तरवन्तिता सम्बन्धेनातुखारादि- परदे चटपदादिमच्व्चाकाङ्शग तेम घरं परं घटेन पटेन इत्यादावेव ` तादृश्राग्वयबोधो न तु घटः कश्मलं पटः Be चटः कदल पटः waa घटः करणत्वं पटः करणएलमिल्यादौ तान्वय बोधः, एवं हति-व्यापाराश्रयला दि विगरेग्यकातुङ्गलत्व- विषयिल- निरूपितला दिसं कागयन-गमन-द ग्ना दि प्रकार क्ाब्दबो धं प्रति अव्यवदितपू्ैवरत्तितासम्नन्भेन श्रानय-गच्छ-पण्यपदादौ ल्यादिपद- वत्वमब्यव हितोत्तर वत्तितासन्बन्धेन त्यादिपदे आ्नय-गच्छ-पश्य- | पदादिमल्वश्चाकाञ्खग तेनानयति गच्छति पण्यतौत्यादावेव arg- आयनोधो ब तु श्रानयनं कृतिः गमनं व्यापारः CAAA caret तथान्वयवोध इति frac. भ चैतेषां wre हेते मामाभावः कमोत्वादि विगेग्यकाधेयताषंषगंकघटादिप्रकारकश्रान्द- बोधे विभक्रिजन्यकम्मेलादयुपस्धितेहं तुतलाग्युपगमादेव घटः कषमेल- मित्यादौ तादृ शाचयबोधाभावसम्भवादेवं इत्या दि विग्रेयकानुक्रल- प्ब्दाख्यतुरोय खये शब्दाक्षाङ्कगवादः। RUR त्वा दि संसर्ग कामयमादिप्रकारकश्चाब्दबोधे तयादिम्र्यणन्यश्थायुप ख्थितेद्ंतुलाभ्युपगमेजेवानयनं हृतिः गमनं व्यापार इत्धादौ तथा- न्वयबोधाभावखम्भवादिति AY! WAS घटाम्‌ टा-षट धट-टा इत्यादौ घरौऽस्ति Vw wet चटोऽस्ि पटश्चामयेश्यादौ च तयान्यबोधापत्तेः श्रमादि विभक्रिजन्यकश्मेलाच्युपश्ितिखल्वात्‌, एवं तिरानथमं waa तिरित्यादौ श्रागयनमस्ति पचति चेत्यादौ चं ` तयाश्वेयबोधापत्तेश्च॒ त्यादि प्रत्थयजन्यकत्याचुपखितिसत्वात्‌ । . न Page Wa पिपरौतयुत्यनञसख चेः aid घटः कममैलमित्यादौ Verna wef कश्रौलमित्याद्यन्वयबोधः कथं स्यादिति are) विपरोतव्य॒त्पन्नस् कम्मेला दिपदेऽनुखार- त्वादिभ्रमादेव तच तादृश्शाब्दबोधोदयात्‌। ब fe वद्ठगत्या घटपदादौ श्रतुखारादिमल्वस्य श्रनुखारादौ घरटपदादिसत््रस्छ वा ज्ञानमेव तादृशश्राष्दबोधे हेतुः, aft तु घटपदलादिधभ्भिताव- च्छेद्क कानुखारल्वा दि विगेषणतावच्छेद ककं श्रनुखारपदत्वधश्विताव- eran घटपदत्वा दि विशेषणएतावच्छदककं वा भरम-प्रमाखाधारणं ज्ञानमेव तादृग्रशान्दवुद्धौ हेतुः, aw पुंसः कण्मैत्वपदादौ मातु- | खारवभ्रमः तस्य तु घट-कश्मेतादि पदात्‌ घर-कम्मेलाद्योरुपस्ित्या मानसोऽन्वयबो धः शब्दप्रयोच्यत्व गिवन्धेनख शान्दत्वानुभवः। न चेवं घटद्टस्िकष्रोल मित्या द्यन्वयबोषे चटमित्याद्यानुपू्ववौ विशेष way श्रानयमामुकूलह तिरिव्याद्यन्वयबोधे च ्रानयतौत्या्यानुपूव्बौविशेष- आकाङ्केति फलितं तथाच घटमानयतौत्यादौ धारावाहिकशाब्द- बोधापत्तिः amare सखप्रयोष्यतन्तत्यदा्थीप- Rte 3 तक्वचिन्तामणौ श्वितिदारेव हेतुतया way जातेऽपि तादृश्पदा्थापखिति- दारा तत्त्वादिति ary अरति विषयान्तरसघ्चारादतौ धारा- arvana धारावाहिकशाब्दबोधोऽपौग्यत एव । wy वा श्रतुमितौ समानाकारसिद्धिरिष शाब्दबोधेऽपि उक्रक्रभमेण समा- भाकारश्राब्दधोविंरोधिनोति मणितो fared: | मनु तथापि कषमताविभेव्यकाधेयतासंसगंकघटग्रकारकाग्वय- गो भेऽव्यवदहितपूरव्यैव्तिंताखम्बन्धेन घर पदेऽनुखारवत्वन्नानस्य waa- हितो्तरवन्तितासन्बन्धेनातखारे घट पदवन्नान्नानस्य चोभयो तुले परस्परं व्यभिचारः प्त्येकन्ञानमाजादपि तादृग्ग्राब्दबोधोदथात्‌ दष्ठ-चक्रवससुचयन कारणलद्दासम्भवात्‌। fry घटं घटौ sary कशं कलसौ कलसान्‌ gal gal कुम्भा नित्यादौ चटस्छामयनं कशघस्यानयनं कुमाष्यानयनमित्यादौ च तादृश्रान्वयनोे व्यभिचारः) म च तज घटमित्यालुपूर्न्ो सरणादेव तादृशाग्वयबोघ इति are विनिगमनाविरहात्‌ चटादिपदे श्रौ कारादिमक्तं कलसादिपदे- ऽसुखारा दिमत्वमेव वा तादृशान्वयबोधे आकङ्क घटमित्यच च तत्‌खरणादेवान्वयनोध इत्धंस्य सुवचलात्‌ wag ति विभेग्यकानुकूल- त्वा दिसंषगेकानयनप्रकारकश्ान्दगोधेऽव्यवदितपू्वैवर्तितासव्बन्धेनान- यपदे तिपदवक््वक्ञानस्य अव्यवडितोष्तरव्तिंतासम्बन्धेम = fanz श्रामयपदव्वन्नानस्य चोभयोरंतुतवे परस्परं॑व्यभिचारः, आनयति अआनयतः श्रानयन्ति प्रापयति प्राप्तः प्रापयन्ति इत्यादावपि 7 लाद्ग्ा्थबोधात्‌ afar) अयाव्यवडितपूव्ववन्निं तासम्बन्ेन चटोपश्वापकभामपदे कभलोपस्था पक विभक्रिमलनस् श्रव्यवहितो- शब्दाख्यतुरौयखण्डे म्द! काङ्कावादः | २९१५ त्रवल्तितासम्बन्धेन कलोपस्छापकविभक्तौ घटोपस्छापकनामपद- “ame च दइयोराका्गाल, इत्यश्च घटं घटौ घटान्‌ कलसं कणलसौ कलसान्‌ Fa कुम्भौ कम्भानित्यादौ घटस्यागयनभित्यादौ च न wife व्यभिचारः घटोपस्यापकमामपदल्वेन कश्मलो पस्थापकविभक्नि- लेन च -सर्वषामनुगमात्‌ । नापि ay घटमित्यादौ घटादिपदस्य पटे शचण्या पटडत्ति कशनौलमिति बोधसवापि भ व्यभिनारः | म च तयाणुक्रयोदेयोरेव परस्णरं व्यभिचार इति वाच्यं । विभि- गममाविर देए उभयो ज्नामदेव हेतुलसिद्धौ wisteritginza तादूशश्राब्दधोने तु ्व्येकमाचन्ञामादित्यनायत्याभ्युपगमात्‌, एव- डति विभेव्यकानुङ्गलला दिसंसगेकानयना दि प्रकारक ग्राष्दबो सेऽब्यव डि- तपूल्वेवत्तितासंसगे ए आनयनोपस्यापकधातौ रत्युपखापकाख्यातव- लस्य श्र्यवहितोत्तरवन्तिता संसं ण रतयुप्यापकास्याते श्रागयनो- पग्यापकधातुमत्तस्य च द्रयोराकाङ्खावं एवश्चानयति श्रानयतः श्रानयन्ति प्रापयति प्रापयतः प्रापयन्ति इत्यादौ म कापि व्यमि- चारः आ्आनयमोपस्यापकधातुतेम छतयुपस्थापकास्यातलेन च स्व॑षा- मरुगमात्‌, नापि यत्र पचतौत्यादौ पचादिधातोरानयने equa आमयमानुकूला तिरि त्यन्वयवोधस्तचापि व्यभिचारः भ॒ ag घटभिल्यादवमादि विभक्रिविरहात्‌ कथमन्यबोष दति are) तजराशुखारलादिमा श्रमादिखपत्या waaay. दति सन्बैसिद्धलात्‌ अन्यया श्रनुलारादेः ae शक्रिविरदात्‌ ततः कमला दिश्ाब्द- बोधानुपपत्तिः इत्या पदजन्यपदा्चापलितेः we wen ey चेत्‌, म, घटाम्‌ घटश्स्‌ इत्यादावपि षटटत्तिकश्रंवमित्याच्ग्बय- ` २९९ वक्वचिन्तामयौ ` gravee: चटरोपस्थापकनामपदे श्रम्‌-श्सादि विभक्रिमत्वश्य सात्‌, भामव-विभक्रिलयोर्षातुलास्यातवथोच सर्व्पैसाधारण्योरतुगतयो- रभावात्‌ ALAC TTA TATA । अपिच चटाद्यपखापकमामा- «feat कम्मेलादयुपखापकविभ्ादि मल्वस्य येन केनापि रूपे भानं हेतुः तादुशनामत्व-विभङ्किलादिना वा घटपद्ल्वाभ्पदलादिना वा, are: प्रमेयलादि रूपेण ज्ञानादपि श्ाब्दश्चानापन्तेः, म दितौयः चट मित्यादौ चटादिपदस् नामलादिकममादिषपदस्व विभक्िला- दिकमविदुषोऽपिः श्ाब्दबोधोदयात्‌, मागधः अ्रननुगमताद्वखात्‌ दति sas: ्रव्यवहितपूम्यैवन्तितासंसगेक-घटपदतधक्वितावष्डेद क- काशुखारत्वा दि विगेषणएतावच्छेदककनिश्चयतेन कारणता तादृश- . भिख्चयविभिष्टकष्धोविगेग्यता काधेयतासंसगंक-चटगप्रकारकग्माब्दनुद्धि- लेन area, एवमव्यवदितोन्तरवन्तितासंसगेकानुखारत्वधभ्विताव- च्छेदकक-घटपदत्वविरेषएतावच्छेदककमिखयतेन कारणता तादृश निदयविभिष्टकषमोलविगरे्काधेयलसंसर्गक-घटगकारकशराग्दव्‌ द्धितेन कार्ता, वैभिष्यश्च साधिकरणावच्छेदेम सखाध्यवदहितोन्तर्षण- ` afta, we संसग विधया प्रविष्टमिति तदमनुगमो म दोषाय SSAA सम्बन्धानतु गमयस्यादोषतायाः alway अन्यत- मलादिना यथाकथश्चिदलुगमखम्भवाचच । एवं we घटौ घटान्‌ कलसं कलयौ कलसान्‌ Bl Hat कुम्मानित्यादौ यथ्दानुपूर्नबौतः कमल विगरेव्यकाधेयतासंसगेक - घटमकारकान्वयनोधोऽलुभवयिद्धः तत्त- दानुपूर्यौ निखचथविशिष्टलमेव स््ाधिकरण्णवच्छिजस्ताव्यवहितोन्तर- विता सम्बन्धेन काय्यैताव्र्छेदके प्रवेश्य तन्तदानुपूष्बौं विशेषा श्म्दास्यतुतोयखब्े MTG RTA | ९९७ काङ्घुमनिख्चय-कम्मवविगेष्यकाषेयतासंसगेक-घटपरकारकश्राब्टबोधयोः काय्यै-कारणभावः कण्पनौ यः परत्यारुपूर्व्वौषटकपदयोर्विभेय- विग्रेषप्यभावभेदात्‌ उक्क्रमेण काय्यै-कारणभावदवमिति म परस्परं व्यभिचारः, wata कटेव-कर यला दिविगरेग्यक-घटप्रकारकान्वय- बोधेऽपि चटेन चटाण्वां qe: कशसेन कशषाभ्यां कलतेरिव्याथानु- पूर्वो विगरेषात्मकाह्वग मिख्यानां कम्मलादिविशरेयक-पटादिप्रकार- कान्वयबोषे च पटं पटौ पटाम्‌ ae TA वस्तानोत्यायागुपूर्गनौ- विग्रेषात्मकाकाह्गनिखयानां कास्ये-कारएभावः। भन च तथापि पदार्योपस्थित्यादिना तत्तरानुपूष्वौं विशरेषात्मकाकाङ्खामिखयनागे- ` ऽपि जाब्दबोधोदयाद्चमिचार इति वाच्यं । खप्रयोज्यतस्तत्यदा्थौप- स्थितिशम्नन्धेनेव तस्य हेतुतया तज्नाशरेऽपि तेन मम्नन्धेम age | एतेन तप्ममेयमित्यादौ तदादि पदेनापि घटा दिनिष्ठकमरलाघुप- खितिदारा क्म्या दिविशेव्यकाधेयतासंषगेक-घटा दि प्रकारकान्वय- गोधजननात्‌ तज चटमिल्याधानुपूर्ववो विेषात्मका कामं नामस व्यभिचारः, एवं घटः प्रमेय इत्यादौ केवलघटादिपरेनापि घट- निहकम्मेलादौ शचणादिना कश्मला दि विश्रेव्यकाधेयतासंसगक-घटा- दिपरकारकाग्वयबुद्धिगनमात्‌ तच घटमित्याच्यामुपू््वौ विशरेषात्म- marae cate facta खाधिकरणावच्छिन्स्राव्थवहि- तो्तरव्तितासम्नन्धेन ana मिञख्चयविशिष्टतादृश्राब्दबोधं प्रत्येव ANTI निख्चयामां हेतुलात्‌ तदादिपदजन्यतादृश्रश्राष्द- बुदधेशखातचालात्‌ | ` ५५ वत्षदानुपूर्व्वौव्यादिः कर्पनोय द त्यन्तः प्राठः ग° we पुरक मास्ति । 28 Re , त्चचिन्तामगयै i MAYO क्रममलोरेश्रक-चटविधेयकग्राब्दगुद्धिलखच धटमि- WTAE ANNA काङ्खामिखयकाग्यैतावच्डेदकतथा तदादि- पदरनन्मकमेल विगरेश्रक-घटयप्रकारकश्राब्दमोधे म alee fate UR तादृश्रोरेश्य-विधेयभावापन्नवाभावात्‌^ घटमिद्यादौ ख कम्मैवत्वावच्छदेन धटसंग्रयविरोधिविप्रयिताब्याप्रतादृश्विषयिवाया- अत्भववलेनाभ्यपेयलात्‌ anew’ | aga । तथापि चरं घटौ टाम्‌ AUG HAT कलसान्‌ KATA विग्रषाणां ITT द्मभिष्रारबार एायोक्तकमस्यावश्यमुसर णौ यत्वात्‌ | भ चेवंरूपेण डेत्‌-डेतुमद्धाबे we: कमलभित्यादाबपि कर्म॑व- विभेत्रकाभेयलषंसरगक-घटग्रकारकश्ान्दवो धापन्तिः) चटं कलय- मिव्याघातुपूर्बौ विशेषात्मकाङ्खगश्चानानां तादृग्रन्षानाव्यवदितोक्नरब- fragrant प्रत्येव डेतुला दिति वाच्यं । घटं कलषमिल्या- TAA विग्रेषश्ना नाव्यत्रडितो सरवत्यतिरिकतादृषरनराष्दबोधष्याप्र- बिद्धतवा Taare विगेषन्नानात्मकविग्रेषापनौ विर्‌ दादेव तच ताङग्ग्राङ्दबोधारदयात्‌ विशेषषामयौसडहिलाया एव सामरान्यषा- AA HAIR) ग च घटं कलसं CATA ्ाना- वद्धितोकर वनेति रिष्रसादृ्रगराब्दबोभः तत्पदादिलन्यतादृशः जराश्होप्र एव afegwea घटः; कमौलमित्या दौ उत्पन्तिप्रसङ्गः (९ केचित्त्विति we, ग° | ८९ र्कपदो पस्माप्यपदार्थानां उदेग्-विधेयमावाखीकारादिति ara | (९) इत्वाडरिति we, ग°। , © मोग्वाच्चानबलादेवेत्यादिः। शब्दाख्यतुरोयखस्छे WRK TYTATS: | २१९ नाम-विभक्ति-पात्वाखयात-क्रिया-कारकपदानां पर. दूति aver) तत्पदादिअन्यता ड शश्राष्दबोधे खजन्यघरनिष्ठकषला- द्ात्मकविशिष्टोपसथितिद्धारा aqefenrre हेतुतया तदभावा- देव तस्यासम्मवात्‌। तादृघ्ोपसल्ितिदारा तत्पदादिज्नागस् कायैः तावच्छेदकश्च तत्पदादिश्नागविशिष्टताश्प्राब्दनुद्धिलं षेभिष्शच खाधिकरण्णवच्छदेन खजअन्यघट निष्ठकमेव विषयकत सद्‌ पस्धित्यव्यव - featucafta, इत्यञ्च शत्या दि विेव्यकामुकूललवा दिसंसरगंकागयमा- दिप्रकारकश्राब्दबोधेऽपि श्रव्यवहितपूष्वेवन्तितासंषगं कानयनपदल- धर्मितावच्छेदकक-तिपदत्व विगरेषशतावच्छद कक नि श्चयलेन कारणता तादृ निश्चय विशिष्टशत्यादि विगरेव्यकानुक्शलादि संसगेकागयमादि- प्रकारक शाग्दबुद्धिलेन्‌ RAAT, एवमव्यवदितोत्तरवर्तितासंसगं क- तिपदलधर्मितावच्छेदककानयपदलन विशेषणएतावच्छेद कक निश्चथतेन कारणता ताङ्‌ शजिञ्चयविगि्टशत्यादि विग्रेव्यकामुकूलला दिसंसगंका- मयनादिप्रकारकशान्दबु दधित्वेन काय्येता दृत्थादिक्रमेण श्रागयति आभयतः श्रामयन्ति प्रापयति प्रापयतः प्रापयन्तोत्यारियद्दानु- gata: wet waver वा छत्थादिविग्रेयकानुकूलल्वा दिसंसगे- कानयनमादिप्रकारकान्वयनोधोऽलुभवषिद्धः तत्तदा नुपूर्व्वौ fray काथेतावच्छेदके प्रवेश्य प्रत्येकाुपू््वौ घटकपदयो faite fae भावमेदात्‌ कारे-कारणभावदयं बोध्ये, wai रतिरित्यादैः तु विगेषसामभौ विरहादेव न तादृग्रथाब्दबोधोदय दति समाः | wey wed सङ्गमयति, नाम-विभक्नौति घटादिपदातुखारा- RRe arafernrarat wat विना न परस्यरस्य खार्थान्बयानुभवजनकत्व | दिपदेत्ययेः, ^धालास्यातेति आनयादिपद-व्यादिपदेत्यथैः, ‘firn- कारकपदेति त्थाद्व्यवदहितपृष्वेवरश्यानयादिपद-षटादिपदाव्यवहि- तोक्तरवश्वेसुखारा दिपदेत्थयेः, "परस्परं विना wera पर va परस्यरं विनेति योजना, श्रव्यवहितपूवंवर्तिलादिषंसरगेख परस्पर विशरेष्यक- परस्यरप्रकारकोपख्धितिं fateh, “ग eras ` यातुभवलनकलमिति ग तादाक्यातिरिक्रषम्बन्धेन कष्मैतादि विशे ग्यक-चटादिप्रकारक-हत्यादि विशरेव्यकानयनादिप्रकारकानयनादि- विभेग्यक-चरकषोला दिप्रकारकग्राम्दबोधजनकव faa, अतः कश्च त्वादि विभेष्धक-घटा दिप्रकारकमेदाग्वथनोधेऽग्यवद्दितपूल्ैवन्तिता अम्ब aa जटादिपरेऽनलुख्ञारादिमत्ं अब्यवदडितोन्तरवन्तिताषम्बन्पेनानु- खारादिपदे घटादिपदवत्वं वा wang, शृत्यादिविग्रेयकान्‌- | थनादिप्रकारकभेदान्वयनो धेऽवयवडितपूल्ववन्तितासम्बन्पेनानया दिपदे | त्यादिपद त्व श्रव्यवहितोत्तरव भिितासन्बन्धेम त्यादिपरे भ्ानया- दिपदव्वं वा श्राकाङ्घुग, ्रागयना दि विशरेव्यक-चटकष्येलादिप्रकार- waaay घटादिपद्‌ाव्यवहितोक्नरवश्येतुखारादिपदे त्यादि- पदाचब्धवहितपू्वेवर्स्यानया दि पदवत्वं त्या्न्यवदितपूल्वेवर्ष्यानयादि- पटे चटादिपदाचव्यवहितोन्तरवत्तुखारादिपद वत्व वा श्राका- Sia Fe wate आनयनादिविगरे्यक-षटक्लादिप्रकारकभे- दान्बयवोधे अव्यवदितपरनववन्तिता सम्बन्धेन घटादिपदाग्यवदहितोन्तर- ` बश्येलुखारादिपदे त्याद्यव्यव डित पूष्वेवक््यानया दिपदवत्वस्य weafe- गब्दाख्यतुखोयखके शब्दाकाङ्कावादः | RRL atavafiareaay त्था्यग्यवदहितपूष्वेवर्यागयादिपरे . घटादि- पदाव्यवहितोश्सरवच्येलुखारादिमच्वख्च वा AAA घटं पटं कुखश्च(नयतोत्यादौ व्यवधानेऽपि आनयना दि विशरेव्यक-बटकण्यवा- दिप्रकारकमभेदाण्वयबोधात्‌ । भ चाव्यवधार्मांश्नो भ सम्बन्धकोयौ faawate: किन्तु पू्व्वैवज्निंलोष्तरवन्तितवमाचं सम्बन्ध इति वाच्यम्‌ । एवमपि आनयति घटमित्यादौ श्युतृक्रमेऽपि ताद्‌ एभेदा्वयबुद्या ay तदुभयो राकाङ्घुगलासम्भवात्‌, तथापि argursyty) पूर्वैव ज्िलोक्तरवभ्तिलान्यतर सम्बन्धेनानुखाराथव्यवहितपूभ्ववन्िघटादिषदे त्या्यव्यवहितप्म्ववर्स्यामया दि पदवत्वस्छ पूर्येव्तिलोत्तरव्तित्ान्यत- Tama त्याद्ब्यव दित पूर्वेव्यागया दिपदेऽगुखाराचग्यव हितपूष्वै- वे्निंषटादिपद वत्स्य वा magia, तेनानयति घरं घटमान्‌- यतौत्यादे रुभयय्छेव VY, परन्तु WIT सम्बन्धतावच्छेदक- SARITA) काय्यै-कारणभावद्यं, इतरया तु काय्ये-कारणभाव- चतुष्टयं, कारकपदेत्यस्च चाशुखाराद्यव्यवहिवपृष्वेवन्तिघटा दिषपदे- त्यधैः, घट-परटङ्खान्धानयतौत्यादौ चटपदाव्यवङहितोन्तरवस्तिपटा- दि पदाग्यवहितोत्तरवन्निङ्द्या दिपदोन्तरत्वसम्बन्धेन त्या चन्ानयादि- पदे घटादिपदवत्वमेवाकाञ्खग इत्यादिक्रमेण बोध्य? दत्यभिप्रायः। मनु. नौोलोचटसेगोधनं चटोरूपमित्यादौ संयोग-खलाधेय- लादिसम्बन्धेन चट-धन-रूपादिविगरेग्यकः नौण-चेच-घटप्रकारकः | (९) यान यनादि विरेष्यक-घटकम्भत्वादिप्रकार कमेदा।न्वयगोधे इत्यः | (र) gaara सम्बन्धत्वाभ्युपगम इति क ° | (९) वाच्यमिति ae | RRR तत्वचिन्तामणौ gat न शाब्दबोधः, एवं वेषः पश्यते age पचतोत्यादौ कटेल- कोला दिसम्बन्धेन पाका दिविग्रेव्यकः चेज-तण्डुलादिप्रकारकः कुतो न शाब्दबोधः, एवं प्रति गच्छति चेत्यादौ sucaftiarfe- खम्बन्धेन गमनादि विरेकः पाकादिप्रकारकः छतो न श्राब्दबोधः। भ॒ च नामा्थंयोर्मामा्थं-धालवेयो्धालर्धयोख भेदेम परस्परम- ग्यमोध्छ(\ WAG तच तथा ्राब्दबोध इति वाश्यम्‌ । निराकाङ्खलमनम्तरेणाग्युत्यततर्निवंकमगक्यलात्‌ WRTYTAY एता- दृ श्राब्दबुद्धावनिर््वयनात्‌ । श्रय तकामेयमित्थादावेव तादृग्रभा- ब्दबोधः fag: तदादिपदेन ताद्श्विग्िष्टोपख्ितिदधारा arg: श्रद्माष्दबोधजननात्‌ तथाच तादृश ्राब्दबोधे प्रति लजन्वताद्श्- विशिष्टोपख्वितिसम्बन्धेभ तदा दिपदश्नानस्य हेतुतया तदभावादेव MAA agua । म च तथापि षंयोगादिसम्बन्धेन चटाचुदेश्ठको नोलादि विधयकः कुतो न शाब्दबोध ¦ तादृ्ोटेन्स- विधेयभावापन्ञश्नानं प्रति तदादिपदश्चानस्याद्ेतुलात्‌ विशिष्ट पटायेवे तु ताष्श्रविषयिताविरशदिति वाच्यम्‌ । ay fy a- कंय क्रादिषट-तदौयधन-तहन्िरूप-तत्कदंक तत्ककेकपाकाचात्मक- सम्बन्ध एव चटल-धमत्वादिषूपेण wer खखणया वा seqrfefa- amar यथा नौखस्त ze Wwe वाटी पटस्य em agee शतिः Sweted इत्यादौ ata तादृश्ोरेश्व-विधेयभावापन्ना meaty: प्रसिद्धा, सण्प्रदायमते तु Mee घटः Wwe धनं चरटच्छ रूपं तण्डुलं पचति Sq पच्यते इत्यादावपि agum- (९) प्रर स्परमेदान्वयबो धस्येति Go, No, | WET CNA WAHT ATA: | RRR sqafg: ufagt meat च तज षष्धाच्यये खयो ग-खलादेः खंखने- तचा प्रकारतया | भानाभ्युपगमात्‌, एवश्च Vela कसलमित्या- न्वयबोधे घटादिपदे दितोयादिविभक्रिम्वादिकमिव arenfe- पदे षष््ादिविभक्िमि्वमेव तादृशान्वयबोधे श्राकाङ्का, खप्रयोष्य- इतिन्नागजन्यनोश-वटादुभयोपख्ितिषन्नन्धेन च तभिश्चयख ता- दृश्रान्वयबोधे हेतुत्वं तेन तादृश्विभक्िम्वन्चानेऽपि ततो ate- चटाचमुपख्ितौ गन तथान्वयबोधः, सम्मदायमते च पूर्यवर्नि- त्ो्सरवर्भिलान्यतर समभिग्या हारसम्बन्धेन ष्या्न्तनोखारिपदे घटा दिपदवत्रमपि MENTING Way, खप्रयोष्यटन्तिन्नान- लन्यविेव्य-विग्रेषणसंसगेपस्थितिसम्बन्धेन अ तन्निद्चयस्य ae, तेन mwa az: Wwe धनं दृव्यादो षषट्यादिना संयोग-खलारेरुप- खितिदश्रायां समागकालोनलादिसम्नन्धेम नोज-चेनादेष॑ट-धनादौ HI: समानकाञ्ोनला दिसंसगेष्य षध्याधरुपश्या पितलात्‌, TAG यथा घटः ककलभित्यादौ चटमित्याचासुपूर्ौ विगरेषाकाङ्ानिखय- रूपविशेष्रसामयो विरहाहटटन्ति कम्मलमित्याच्न्वयबोधामावस्लया Meee इत्यादावपि ware विरेषात्मकाकाङ्खमिखयरूप- विभरेवखामयो विरहादेव नोदेण्छ- विधेयभावापन्नतादृग्रान्यबोध इति चेत्‌, तरिं Net घटोऽस्ति Nel घटमागयेत्यादौ area, नो शादेषेटादावन्वयो न aq घटायुदेश्छक-मो शा दि विधेयक- meaty गौशादिपदे वष्वादि विभक्रिमष्वस्छ खप्रयोच्यनोल- | घटा्युभयो पल्थितिशम्बन्धेन हेतुतया तद्भावात्‌ प्रहृते षटादेर्नौ- (९ चटादावन्वयः कथं स्यादिति wo | : २9 arte ataat | परमते नौलोषटोऽस्ि AMS घटमानयेत्यादौ ATAT- थानां ATTRA A परस्यरमम्बयबोधः विशेषला- खादिपदोन्तरविभक्नुपश्चापितलात्‌ | सम्प्रदायमते तु खक्कान्यतर- aman ` षष्टवा्न्नोलादिपदे घटादि पदवत्वस् सखप्रयुकनोल- चटतादाग्योपख्धि तिसम्बन्धेमासष्वाश्च तादाग्यषबगख् नोलादिपदो- सर विभक्वसुपश्चापितल्रात्‌ इत्यत ary, "परमत दति, नामार्या्ना प्रथमा विभक्रिखम भिग्याइतनामार्थानां, यचा नौोलोषटोऽस्तौत्यादौ, नक।(रकार्षा" कारक विभश्न्तनामार्थानां, यथा नौलं घटमानये- त्यादौ, THA कुतो नाम्बयस्तदाद, "विगरेवणान्वितेति विग्रेष- वाचकनोलादिपदोन्तरप्रथमा-दिती यादि विभल्वयेख्धय संख्या कषमेला- That, ^शअरनन्वयादिति प्रश्र्थेतावच्छेदकमोजलला्वच्छिसेन सममनन्वयप्रसङ्गा दित्यर्थः, सुवथेसंख्थायाः खषमानपदोपान्तेतरसम्ब- aa खखमानपदो पात्तेतर विशेषणं यन्तदनज्वितल नियमेन प्रथमा- य्थंखंख्यायाः awry घटादि विगेवण्णतयान्बितस्व नौलादे- विेषणतया श्रन्वयासम्भवात्‌; संस्या-कालाद्यतिरिक्रविभक्थेखय सेतरसम्बन्धेन सेतर विशेषणं यन्नदमन्वितत नियमेन च दितौथा- ` दचथंक्मलादेस्तादाम्यखम्बन्धेन चटा दि विग्रेषणतथान्वितख्च नौलारे- fanqenat श्रश्वयाषम्भवादिति भावः। षम्मदायमते घटमानं येत्थादौ wees: संसगतया प्रकारतया च उभयथा भानाग्वुपग- मात्‌ यन्बहृतापि “यदेत्यादिना विभक््थेस्छ प्रकारतथा deiner उभयथा AAA वच्छमाणलात्‌ खसमानपदोपक्तेतर षम्बन्ध-खेत- WATTS शब्दाकाङ्गावादः। २२५ म्वितविभक्तयर्थानम्बयादिति न विशिष्टवैशिष्येनान्बयः fara: समाजः। अस्माकन्तु नौल-षटयोरभेदानु- भवबलादभेद्‌ एव Gat: विशरेषणविभक्तिः ayaa | रसम्नन्धयोर्मियमे wey नशु -नौश-घटयोः qc क्लादौ नौलविशिष्टधट विगिष््रत्ययः कथं स्यादित्यत श्राह, तोति, ‘a विशिष्टवैशिष्येनेति, श्रतएव एतन्मते ffweafine- भाय एव न इत्ययः, ‘fara: समाज इति किन्वर्थयोर्मल- कश्मत्योधेट-कश्मेवयोः समाजः एकस्यामेवागयनारिक्रियायामन्वय- इत्ययः, wetted इत्यर्थे तद्धितप्रत्ययात्‌, एवश्च He घटमामये- त्यादौ नौलकम्क-घटकमकानयनासुक्ूलति मा नित्याकारकोऽग्व- यबोधः, Tet घटोऽसि caret च एकनौलोऽसि एकषटोऽसि इत्यन्वयवोध दति भावः। तत्‌ किमिव निर्भरो मादृश्ामित्यत- श्राह, श्रस्माकन्तिति, “श्रभेदानुभवबलात्‌' श्रभेद संसर्गकान्वयबो - धस्यामुभवसिद्धलात्‌, “wig एव sat इति श्रमेदो नौल-घरयोः संघगेमर्य्यादया भासत एवेत्यथैः, भ्रमेद्‌ातिरिक्सम्बन्धेन घटाचुदे फक- गोला दि विधेयकशान्दयुद्धि प्रत्येव ATMA yea विशेषात्मकाकाङ्का- faqaat भिरक्रो पश्थितिसम्नन्धेन tae saa Aeaqz- मागय नौ शोत्पलमित्यादिषमासख्ले नौोलादेरन्वयाबोधप्रशङ्गा- दिति भावः) wad प्रयमा-दितौयादि विभ्य dea MS प्रहत्धयतावच्छेद कनोललावच््छिन्ेन सममन्यबोधः कथं हा दित्यत श्राह, “विगेषेरेति, 'साधुलाथमिति सावधारणं अ्रभेद्‌(- 29 Re । तस्वचिन्तामणौ MARY आाकाङ्खासन्पत्यथेमेवेत्धथेः, न तु तदयेख नौखलाद्यवच्छि- aa सममन्वयबोघ इति भावः। यद्यपि विग्रेषणविभक्रभेदाग्वय- a कथमाकाङ्घगसम्पादकलं । न च नलेन घटमानयेत्यादौ च्रभेदान्वयबोधे श्राकाङ्खयभावाद्दिशरेषणए-विगरेव्वाचकपदयोः खमान- विभक्िषमभिन्या हारस्वाभेदेनान्वयनोधे श्राकाङ्खालान्तख्य Way अन्पादकलमिति वाच्यम्‌ । ae: नोशोत्पलमित्यादिषमा- बचे सुन्दर दपि दधद मित्यादावख्मास्यले चभेदान्वयबोधा- qari i च तच लुप विभक्तिसमरण्णादेवान्वयवोध इति वाश्यम्‌। तदस्मरेऽपि अभेद थबोधात्‌ राजपुरुष द्रव्या दिषषटौतत्पुवादौ शप्तविभक्तिसारणेमापि समानविभक्रिकलातुपपन्तेख तज षष्ट्या एव WHAT HA प्रथमायाः, एवं नौलोत्पलस्टेव्थादिकश्येधारयादावपि छ्विभक्तिखरणेम समानविभक्रिकल्वासम्भवः तच AW प्रथमाया एव GUM नतु VM न च मरयमादेलु्लेऽपि ततृषरण्णदेव तजागन्वयबोध इति वाच्यम्‌ । श्फुटतरानुभवविरोधात्‌ । way विरद विभक्रिरादित्यमभेदाग्वयबोषे तम््रमित्यपि निरस्तं । विर्दू- विभक्तिरादित्यं fe विशरेषणएवाशकपदे विशेव्यवाचकपदोन्तरवि- भक्तिमिन्न विभक्िरा रित्यं, विगरेब्यवाचकपदे विशेषणटवाचकपदो- कर विभक्िमिश्नविभक्रिरादित्यं वा, नाधः सुन्दरं दधोत्यादाव- असिद्धेः प्रतियोगिकोटौ विभ्वे प्रसिद्धिसम्भवेऽपि तद्राहि- ` याभावात्‌ स्तोकं पकतोत्यादावभावाचच । म दितोयः, cate लोलोत्पलमित्यादौ wag: मरतियोगिकोटौ विभकपरवेशे प्र (९) ्मेदान्धयबोधामावापन्तेरिति we | ग्रब्याख्यतुरौयखग्डे शब्दाकाङ्कावादः। २९७ यदा समानविभक्तिकयोरभेदानुभवबलात्‌ .विथेष- सिद्धिषम्भबेऽपि axa स्तोकं पचतीत्यादावभावाश्च | | अत एव विगरेषणवा खकपदे विशेव्यवाचकपदोन्तरानुसन्धौयमानवि- भक्रिमिन्नविभक्रिरा हल्यं, विशरव्यवाचकपदे विग्ेषरवाचकपदोत्त- रागुषन्धौयमानविभक्िभिन्नविभक्तिरादित्य वा तदित्यपि न, ata पचतीत्थादावभावात्‌ सुन्दरं दधि दधीदं नोलोत्पलमित्यादौ लप विभकङ्गिमसमरतेाऽपयभेदान्वयबोधाख, fetta राजपुरुष द्ग्धादि- बष्टौतत्‌पुरुषादौ नौलात्यलखेत्यादि कधारथे च सप्तविभकतिसर- सेला्यनुपपन्नेशेति । तयापि यादृश्-यादुश् विगश्रेषण-विगचेव्यवासक- MAIS दिपदसमभिव्याहारात्‌ नोल-चटाद्योरभेदानयबोधोऽनु- भवलिदड्धम्तादृश-तादूश्मौ ल -चरादिसममिव्याहार एव भौोल-घटा- शोरमेदान्वयमोषे mag, समभिव्याहार कचिदव्यवडितपृष्वेव- सिल, कचिदग्यव हिता श्तरवन्ितलं, कचित्‌ पूव्वेवन्तितन्लत्यद पूष्मैव्ि- वादिकः, कचिदुन्तरवर्तिल्तत्पदोत्तरवन्तितवा दिकं दति कमेण बोध्यं, mafaqua च खविश्िष्टनो रघटाद्यभेदाग्षयनृद्धिलावच्छिशं प्रति डेतुलमिति म परस्यरं व्यभिशारः, तादृश्सममिव्याहारमध्ये ज घमानविभक्रिकयोः समभिव्याहारोऽपि प्रविष्ट इति विगेवर विभ कराकाङ्जुम सम्पादकत्वं युक्रमिति we | | a प्रहत्यथेतावच्डेद काव च्छिन्ना न्वितलायेबोधकत्वे सम्भवति तत्प- रिष्यागखागौ चिन्यादाह, "यदेति, “श्रमेदानुभवबलादिति, मेदस संखगेतया प्रकारतया .चोभययातुभवसखो कारात्‌ त्ययः, ‘faiwer- ARC — araGarqtaat शाग्वितिविभक्त रभेदा्थंकत्वं अतो fadtqu-fasenr- वाजुभावकत्व तत्पदयोः, न परस्यर विना। दार- मित्यबाथ्याहारं विना प्रतियोग्यलाभात्‌ न arat fatfa, विगेग्य-विगेषणएवाचकपदोश्तरप्रयमा-दितीयादेरिव्यचेः, “विगरेषण-विग्रेव्यभावेति परस्पर विगेष्य-विगेषभावेन स्ारथैताव- च्छेद कावच्छिश्नानुभवजनकत्वभित्यथेः, ^तत्यदयोरित्यनन्तरं केदः विग्रेषटवाचकपद-तदु न्तर विभक्रष्थो रित्ययंः, “भ परस्परं विनेति न. खार्थतावण्डेदकावच्छिश्नयोः परस्परं विगेग्य-विगषणभावं वि- नानुभवजनकलमित्यथेः, इत्यश्च मौलघट दत्याटावेकत्ववन्नो लवान्‌ तादृग्रनौखाभेदवां शच) ` एका घट दृत्यम्वयबोध दृति ara: | ननु शृत्यादि विशेषकारुकूलत्वा दि संसगंकानयमादि प्रकारकग्राब्द- बोधं प्रत्यानयनादिपदे त्यादिपदवलशधैवा काङ्कालि केवल TWIT मिल्युक्षावपि श्रानयमहृत्या दिरूपार्याध्याहारात्‌ दारक्कानयना- apenas इत्थन्वयबोधः कथं wigae: कण्डेलमित्यादाविव ावदिशेवण्षामयौ विर हा दित्यत wre, “दारमित्थकेति, शश्रध्या- हारं विनेति ्रागयतौत्यादिपदाध्याहारं विना, न खाति न ATTRACT ARAB दत्यन्वयनोधजगकतवमित्थयेः, अन डेतुमार, श्रतियोग्यलाभादिति, कारण्तौतानयपरतिथोग्युपखिते- रभावादित्यथः, ser पदजन्यपदार्योपखितेः श्ाग्दमुद्धौ रेतुला- दिति भावः। नतु खर्गकामो यजेतेत्यादौ खगं कामस कार्योयाग- (९) खकत्ववन्नौलाभेद वां खेति wo | . शन्दाख्यतुखेयखष्दे शब्दाकाङ्कावादः | २२५ न्व यानुभावकंत्वं, विश्वजिता यजेतेत्यच ममेदं काय- सिति प्रवन्नकतात्पय्थैविषयन्नानं नाधिकारिणं विनेति ASTHIBT | यदा कर्तुरिवाधिकारिणेाऽपि wanes लाभ- दति प्रतोतेः Gate यजेतेत्यादौ च तदप्रतौतेख विध्यपस्धाय- RIAA सह खगकामान्वये सगेकामादि पदे स्ारिपदवक््वमेव MART वाच्या तथाच विश्वजिता यजेतेत्यादौ खर्गकामरूपा- थाध्याहारात्‌ कथं तादृगशरान्वयनोधः आकाङ्काविरहादित्यत श्राह, “विश्वजितेति, “ममेदमिति सगकामखेदं रतिखाध्यमित्याकारक- मित्यथेः, ‘sadafa, प्रवत्तेकतात्पय्यैविषयौग्तं श्ानमित्यचैः, 'नाधिकारिणं विनेति, प्रथमान्तखगंकामपद्‌ाध्याहारं fata, "तद्‌काङ्खति, तज्राकाङ्ान्नाममिल्यथेः, श्रखयेवेति गरेषः। aA रिबेति यजत्र पचतोतिपदमाचं प्रयुक्तं भतु चेर रादि तज यथा पाक-कत्यारन्वयबो धानन्तरमनुमानाचे जा रि कटं विगेव्यकाग्बथ- rgd, श्रधिकारिणोऽपि' विश्वजितित्यादौ खगेकामखापि, “आेपादेवः श्रतुमामादेव, श्रतुमानं afd, तेन ‘Pena afin दति wee म dba, "लाभः, विध्यथेका्यैवेऽनयबोधः, "तदन्वयः" विष्य क।य्येवे तदन्वयः, “श्रानुमानिकः' श्रनुमितिरूपः, यदा (लाभः, उपथितिः | ननु खगेकामस्यानुमानत उपस्ितावपि काय्येत्ेन सह तदग्वयः गरष्दप्रतिपाद्य एवेति स दोषस्तदवस्थ RRe सश्वचिन्तामबो दति तदन्वयो न शब्दः किन्वानुमानिकः, गौख- लाक्षणिकयोरननुभावकत्वपश्चे तदुूप्यापितस्याध्या- इत्यत wy, दति तदन्वय दति सखगंकामख्यादेपाल्लाभेऽपि पद्‌- अन्यपदार्योपथ्यितिरभावान्न तदम्बयः शाब्द इत्ययः, तथाच तचा- काङ्ा विरद्ेऽपि न चतिः इति भावः । नलु चन्द्रे तिलकं गङ्गायां जोष दत्यादौ सप्तम्यर्याधेयलविगरेव्यक-निरूपितलसंसगंक-सुख- लौरादिगौण-लाचणिकाथेप्रकारकान्वधबोधं प्रति चश्-गङ्कादिपदे .. खपनम्यादि विभक्तिमत्वमा काङ्ख तचोक्रणवणमव्यापतं गोक-खाशणिक- पद विषयकज्चानयोगे णक चपिकपदो पा पितार्विषयकशाम्दासु भवं प्रत्यजनकलेन सप्नम्यादि विभक्िप्रकारक-चष्द्र- गङ्गा दिपद विशन ग्यकज्ञानाभावस्छ तादृ गान्वयबुद्धभावाप्रथोजकल्ात्‌ कारण्णभावस्तेव का््याभावप्रयोजकलवा दित्यत श्रा, "गौ ए-लाषणिकयोरिति, गौष- खाचणिकपदश्ञानयोरित्यधेः, साड्श्ात्मकशक्थसम्बन्धो गौरो न्तिः तदितरषम्बन्धो waar, “श्रनसुभा वकल्पे * श्रतुभावक- = ल्वाभावपरेऽपि, "तदुपस्ापितख् नारुभावकलं" ATTEN PASTE भवविषथत्वाभावः, तदुपस्ापितविषयकाुभवाभाव दति चावत्‌, ‘encad विनेति चश्र-गङ्ा दि गौप्य-शाचणिकपद विपरष्यक-सक्षम्या- दिषूपेतरपदप्रकारकोपल्थितिव्यतिरेकपरयुक् दत्यथेः, गौणए-लशाक- शिकथोरनतुभावकलवादिन।पि सुख-तोरादिगौणए-लाचणिका्थे- | प्रकारक-निशूपितत् 1दिसंसगंकाधेयलविभेग्यकशाष्दालुभवं प्रति wx- गङ्खादिषदे सम्या दि षिभक्तिमलरूपा नुपू विगरेषध्रागख हेतुना- WATTS WRUNG | RAY wawane fan arqurad । घटः कम्मेत्वं न ee ee ana wafed गङ्गानिष्टलं इत्यादौ ताद्रा्यवोधाभा- वात्‌ । म चेवं गौण-लाचफिकयोर्मासुभावकनमित्यखच कोऽयं इति वाच्यं | श्ाष्दानुभवं प्रति WHATS काय्येकारणभावो न तावद्‌- ह्तिम्बन्धेन तत्मकारकपदन्चानलेन त च्छाग्दयु द्धिवेन, wa: wie सथणान्यतररूपतयथा तेन रूपेण saa गौरवादपि तु wwu- aay गक्रेलचुतया whined narra fren गिमकारकपद- ज्ञानत्वेन कारणता तच्डाब्दनुद्धिवेन काय्येता गङ्गायां घोष इत्या- दावपि शक्रिसम्नन्धेन तोरान्वयप्रतियोगिप्रकारकपदशन्चानमख्येव. aaa तो रान्वयप्रतियोगितया शक्रिसम्नन्धेनाधेयचप्रकारक- सप्नमौ विभक्तिन्नानस्यैव तयालादतो गौणौ लचणाटन्तिने परज्ञा मनिष्टगराम्दबोधकारणतायाः शांसगिंकविषयतासम्बन्धेनावच्छेदिके - त्येव तदचैत्वात्‌, म तु गौण-शाकणिकपद्‌ विषयकञ्चानस्य न केनापि wae श्ाब्दामुभवहेतुलमिति ace, abofeufiada भमा- त्मक-गद्गादि पद न्ानस्य तेनापि हेतुला्युपगमादिति ara: wat) समुचितं दृष्टान्तमाह, श्रध्याइतस्ेवेति, श्रह्पस्वापितस्य प्रवादा- Vaart, यथा शपथा पितप्रवा हा दि विषयकातुभवाभावो गङ्गा दिपद्‌ विभेव्यकसप्तम्या दिरूपेतरपदप्रकारकञ्नान्यतिरेकप्रथुक्रस्तथा ` लखणोपस्था पिततौरादि विषयकानुभवाभावोऽपौत्यर्वः । ममु क्म (१) तदुपस्यातितस्याचं स्याध्याषृतस्येवेसरपद विनेति we |) तदुपस्था- पितस्याध्याहतपदस्येवेतरपदं विनेति ae | (९) अवरापोति we | RRR । त्वविन्तामणोौ madd कृतिरित्यादौ अभेदेन नान्वयबोधोऽयोग्य- त्वात्‌ तत्नत्पदेभ्यस्तात्पय्थविषयतन्तत्पदाथंसखरूपन्नानभ्ब पदान्तर fata) घटमानयतौत्यबेव ata तथा- म्बयतात्पर्ययेऽपि क्रिया-कारकभावेन नान्वयः, नाम- लला दि विशेव्यकासेयलादिमेद संषगंक-घटा दि प्रकार कान्वेयबुद्धिं प्रत्येव चरटमिव्याधानुपूष्वौं विगरेषस्याकाञ्खगत्वात्‌ घटः कष्मेलमित्यादौ ताद्‌- श्रशाब्दबुद्धि्माऽष्ठ अभेदयंसरगे ण कुतो नान्वयबोध इत्यत आद, "घटः कष्मेतमिति, “श्रयो ग्यलात्‌' योग्यतान्ञान विरहात्‌, योग्यता - अरमदश्रायान्तु भवल्येबेति भावः । मतु यदि ay न योग्यता तदा तत्पदार्योपस्थितिरेव कुत इत्यत sty, "तत्तदिति, “पदान्तरं fanafa, का तु कथा योग्यताया cae” । नलु श्राघेयतलादि- संखगेक - कमला दि विगरेष्यक-चटादिप्रकारकशाब्दबोधे Fe fear qual विगेषरेवाकाङ्खाले घटः कश्मेवभित्यादावपि कदाचित्ता- ema तात्पय्येद्‌ रायां तादृग्रायनबोधो gaat स कथं स्यादित्यत आड, ‘aefafa, भ्रमेणेति श्रययार्यं नेत्यथेः, wie salar, तथाचायया्यतयाग्बयतात्पर्थंऽपौल्ययेः, ALTA तया- न्वयबोधानुत्यस्या तदिच्छाया श्रययायेलमिति भावः । क्रियेति चटक्ौकानयनानुकूलकतिमा नित्यन्यबोधञ्च कदापि नेत्यथेः, अच aay, “नामेति, चत इत्थादिः, “श्रन्वयबोधे' अरभेदातिरिक्र- (९) चटादिपदे खनुखारादिपदं fatterd:, योग्यतायाः का कचा योग्य- areata पदार्यापश्ितिः स्तरा मविष्यतोति भावः | WAC ASW शब्दाकाद्वादः | Rag विभक्ति-धात्वास्यात-क्रिया-कारकपदानां अन्वयबोधे तान्येव पदानि समथानि नतु तदथेकानि पदान्त- राणि। aft: करणत्वं area कम्मता पाकः रतिः इष्टसाधनता शइत्यादिपदेभ्यः afaaied पचचेतेत्यजेव अन्वयावोधात्‌, अप्निकरणकोदनकम्पेकपाकविषयक- छतिरिषटसाधन इति तु वाक्य न पद्‌, तरव BIT aman खार्यान्वयबोधे, "तान्येव पदानि, भामादि पद षम fare farmnfzeuraa पदानि, 'समर्थानि' खरूपयोग्यामि। way किं प्रमाणं इत्यत आर, शभ्निरिति, !शतिरिष्टसाधनतेति, श्तोष्ट- साधनत्वं fae: इत्येकदेशिमताभिप्रायेरेदं । ननु नाम-विभक्वा- ` दर्यामामभेदा तिरि कसम्बन्धेमान्वयनोधे भामादिपदसमभिन्याइत- farmizta सखरूपयोग्यत्ेऽभ्रिकरणकौ दनककेत्यादावभ्चिनौ दमं परचेत्यचेवाग्वयबोधः कथं स्यादित्यत श्रा, अ्रभ्चिकरण्केति, इति तु वाक्यमिति इति च वाक्यमित्यथंः, ‘a पद” न तादृश्रायेप्रत्या- at, अप्निमौदनं पचेदित्यच fe श्रग्निरिंष्ठतासम्बन्भेन विशेषणतया ढतौयायेकरएवेऽन्वेति, कर णत्वश्च निरूपकतासम्बन्धेन विशेषतया पाके, काय्येलस्य\) उतो याये ्रद्धिनिंरूपिततलसम्बन्धेन विरेषणतया दतौयायेकाय्येले,(९ तच्चाग्रयता सम्बन्धेन विगरेषएतया पाके, एवमोदनं निष्टतासम्बन्धेन विगरषणएतया fattened कमते, avery निरू- (१) जन्धत्वस्येति we | (९) द्रतौयां्थ जन्यत्व इति we | 20 | RRB avataritrat faa पिधेडिपदाध्यादहारः, क्रियापदाथेस्यान्यत उप- wee eee पकता घम्बन्धेन विशेषणतया पाके, wag विषयितासम्बन्येन विशे QUA विष्यो, ताकृ्पाकविषयककृतौ च विधेरर्थाम्तरमि- हसाधनत्मा यता सम्बन्धेन विगेषण्तयाऽन्वेति, अग्निकरस्वत्यादौ च अ्भ्निपदस्याग्निनिष्ठे waar, करणपदस्य करणता निरूपक wear, तरैकरैशे करणतायाश्चा्चिनिष्टस्याभेदेनान्वयः, तादृश्रकरणता- निरूपकस्य तु wave पाकपद्‌ा चख पाकनिरूपितस्येकदे गरे पाके इभेदेनाग्वयः, एवमोदनपदं श्रोदननिष्टपर, कम्मपदं कम्मंता मिरूपके शाचणिकं, तदेकदेशे कम्मतायाश्च ओरोदनमनिष्टस्यामेरेनान्बयः, तादू- शरकश्मता निरूपकस्य लखणया Wwe पाकनिरूपितस्य एकदे पाकेऽभेदेनाग्यः, तादृश्निषूपितस्छ^५ तु लणया विषयपदायेख विषयिताश्रयस्येकदे ओ विषयितायामभेदेनान्वथः, विषयिताञअजयय्य तु क्ञतावभेदेनानवयः, इ्टपद श्च इ्टनिरूपितपरः तस्य च साधनपदार्थेक- SH शाधनतायामभेदेनाग्वयः, साधमस्य शृत्यादावभेदेनान्यः, ्रभे- qaqa एकदे शाग्वयासदहिष्णुतायाश्च विषयपदद्येवा भ्िनिष्टकर- शतानिरूपकौदन निष्टकब्मेतानिशूपकपाकविषयिणि weer, श्रन्यत्‌ स्वं तात्पय्येया दकं, तादृश्रविषयिणि शतेरभेदेनान्बयः, इष्टपदमपि तात्पयैपाइवं, साघनपदश्चेष्टषाधनपर, तस्य च कतावभेदेनाग्वयः इति भावः। श्रतएवेति यतो नाम -घालाख्यातादि भिर्यादृश्रान्वय- ` मोधो ` जन्यते तादृशान्वयबोधे तान्येव पदानि समर्थानिनतु पदान्तराणौत्य्यः, “क्रियापदा्स्येति धाल्थश्या पिधानद्त्यधः, ee 1 er +e ee ee ee (\) qrnqewey पाकनिरूपरितस्येति wo | शब्दाख्यतुरौयखणे WAIHI: | २६५ सितौ अपि कारकानन्बयात्‌ असामथ्यैष्च खभावात्‌। नासन्नमपि अासन्रतादशयां Waaaqyaq वा अन्वयबोधसमर्थैमेव । विना सिष्बतौत्यव क्रि- या-कारकपदयोरभ्बयबोषे VAM अयोग्यतान्नानं aaa? धातुं विना, “कारकेति कष्मेवान्वयासम्भवारित्ययेः । नतु. पदल्वा विशेषेऽपि किञ्चिदेव खदूपयोग्यं किथिनेत्यत्र fa निया- मकमित्यत आह, "असामथै्चेति, सखश्ूपा योग्यवघेत्यचः, 'खभा- वात्‌" | aay विशेष्पाकाङ्खात्मकखशूपयो योग्यतावच्छेदक- ध्मोविरहात्‌ । नन्वेवममासन्नस्यापि खरूपायोग्यवादेव शाब्द बो- - धाजमकलोपपत्तेः किमा सत्तः एरयक्‌हेतुवेनेत्यत, We, “्रनासक्ञ- मपौति व्यत्रहितोच्चरितमपौत्यथेः, “श्रासन्नतादश्रायां" श्रव्यवधाने- नाग्वयप्रतियोग्युपखितिदश्राया, दृदश्चाव्यप्रतियोग्युपखित्यव्यव- धानस्य BSAA, तज॒न्ञामस्य Wags ary, शत्रास- ललभ्रमेण वेति, “श्र्यबोधसमर्थमेवेति श्रन्वयबोधोपधायकमेवे- त्यथः, तथाच तख खरूपायोग्यले ततः कदापि फलोपधानं न दयादिति भावः। नतु नाम-विभक्गिधालाख्यात-क्रिया-कारकप- दार्थामामभेदा तिरिक्रषम्नन्धेनान्वयबोधे मामः दिखमभियाइतविभ- हवादौनां खरूपयोग्यले afea सिचतौत्यतच्र कुतो न agar बोध. इत्यत we, वङ्किनेति, शवामर्यऽपि' ` खरूपयोग्यवेऽपि, ‘gitar’ श्रयोग्यतानिञ्चयः, “श्रतएव' अयोग्येऽपि खषूपथो- ग्यलल्वादेव | नमु योग्यताभ्रमदग्रायां खद्ूपयोग्यताभरमादेवाग्य- RRA | तत््वचिन्तामणौ प्रतिबन्धकं दाहे समर्स्याप्यम्मम्मंणिरिव । अतएव योग्यतासमात्‌ प्रतिबन्धकाभावे ततोऽप्यन्वयबोधः। नहि खभावतोऽसमथं आरोपितसामर्थ्यं वा. दहति uufa वेति, प्रते तु पदाथैसखरूपन्रानं न त्वन्वय- waist | पुरुषपदं विनापि रान्न इत्यस्य पुचेण समं खार्थान्व्यानुभावकत्वं इति न तदाकाङ्का | | बोध इत्यत wy, न रोति, “@araitsand” दस्तगत्धा अरज- aa, श्रारोपितषा मध्यै" श्रारोपितजनकताकं । गतु घटः कमल fare: खरूपयोग्यले तज श्ाब्दप्रमानुत्पादेऽपि कचिच्छाष्दभमो जायत एव ख कथं स्यादित्यत श्राह, ‘nua लिति, az: क्ै- लभित्यादावित्यथैः | नन्वेवमजनितान्वयबोधजनकलस्छ AAA विरदादयमेतौत्यादौ राज-पुजथोरणन्वयबो धानन्तरः दितीयकच्चणे राज-पुरुषयोरन्वयबोधापत्तिराकाङ्खय सत्वात्‌ पुरुष विगेक-राज- ्रकारकान्वयमो धस्याजनितत्वाद लुमितौ fegita षमानाकारक- शाब्दबोधस्य प्रतिबन्धकताया रपि तच वक्षमग्रक्यलादित्यत राह, “पुरुषपदं विनापोति पुरुषविगरेव्यकराजपरकारकान्वयबृद्यजनकल- tan, aura’ जनितखार्यानुभावकलव, "न तदा- IQA म तच्राकाङ्कुत्यथेः, राण -पुरुषयोरग्वयबोधजनिकेति se: तत्पदथन्यग्राम्दबोधे तत्पदअन्यश्राष्दबोधसामान्यस्येव प्रतिबन्धक- वादिति भावः। उम्दाख्यतुरौयखग्डे शब्दाकाङ्कावादः | २९२७ यदा चयाणां सरणेऽजनिताम्वयबोधदशायां पुर- षान्वये तात्पर्याभावात्‌ नान्वयबोध इत्यग्रेऽपि तथा | न चख .पुचस्योल्िताकाडूत्वात्‌ तेनैवान्वयबोध इति वाच्यं । तात्पयैवशात्‌ पुरुषेणेव प्रथममन्वयबोधात्‌। ` श्रतरवान्वयबोधसमथैत्वे संति अजनिततात्पग्थैविष- नन्वेवं राज-पुज्रयोरण्वयबोधोष्नरः तात्पय्येभ्रमेऽपि राज- qe षयोरग्वयबोधो न स्यात्‌ प्रतिबन्धकसत्तादित्यरुचेरार, "वरेति; "त्रयाणां" राज-पुत-पुरूषेतत्‌ याणं, शश्रजमितेति पुतेण सम- मजनितान्वयबोधद शायामित्य्थः, 'तात्पय्योभावात्‌' arate भावादेव, ‘safe पुतेण सममन्वयबोधे जनितेऽपि, तथा” we wad तात्पय्येमिश्चयाभावादेव नान्वयबनोधः, amare. भवत्येवेति भावः। नतु पुत्रेण सममजनितान्वयबोधदश्रायां quai पुरुषेण सममन्वयधोभे भवति किन्तु gata aw पुजस्ोत्थिताका- aaa asi न तु तात्पय्यन्नान-तदिरदौ fiat इत्थाश्दङ्ते, “न चेति, उत्थिताकाञ्बुग्ात्‌, ससम्बस्िकलात्‌, ससमनन्धिकलश्च सम्बन्ध्युपस्ितिमियतोपस्थितिकत्व, भवति डि खजन्यपुंस्लादरिरूपं पुजलादिकं राजादिघटितमिति भावः(९। ‘arden ता- TAMA, ‘Qala क्षति दित्यादिः, afenta पाटः, तथाचोत्थिताकाङ्खा व्यभिचारिणोति भावः। “श्रत एवेति चतु- च्न्तात्तसिः, श्रयमेतोत्यादौ राज-पुचयोरग्वयनोधानन्तरः राज- (९) क्षित्‌ पुरषेकेवेति awe | (९) राजादिघटितमिन्यैः | RRC | तच््वचिन्तामणेै यान्वयबोधत्वमाकाङ्कति केचित्‌ । प्ररति-प्रत्ययाभ्या- पुरुषथोरन्वयबोधवारणायेवेत्यथंः, अवयवो धमते सतौति तदि- शेगव्यक-तत्मकारक -तक्छंसगं काग्वयवुद्धिजनकले VAT, “WATT तदिगरेव्यक-तत््रकारक-तत्घंषगेका्यबोधे WAHT, अच सत्यन्तेन ae: कम्मेलमित्या दि निराखः, अनकतावच्डेदकन्तु तन्तदातुपूर्नवौ- विगेषविशिष्टवमेव, ^अजनितेश्यादिना राजपुचान्वयनुद्धिमाचता- AAAS राज-पुजयोरग्वयनोधानन्तरं राज-पुरुषयो- रण्वयवोधनिराखः, राणपुवान्वयमो धमाचतात्पय्यके अयमेतोत्यादौ तात्पय्यैधमेण राज-पुरुषयोरम्बयनोधे जातेऽपि राज-पुजयोरन्वय- बोधे श्राकाङ्खासम्पादनाय तात्पस्यैविषयेत्यन्वयबोधविगरेषणं । 4 देवमस्माद्राज-पुजयोरग्वयनुद्धिः राज-पुरुषयोरण्वयबुद्धिश्च भव- वितौच्छयोच्चरि तेऽयमेतौत्यादौ तात्पय्यैयदपौरव्वापय्यैक्रमेण राज- युभयोरग्वयबोधामन्तरं राज-पुरूषयोरन्षयबोधेऽपि wager न ष्यात्‌, एवं घटमानयेत्यादौ am: क्रमिशग्राब्दबोधदयेश्छायामपि श्राम्दबोधदये श्राकाङ्खम न स्यादिति ari अजनितेत्यादिना तत्काल्ीग-तत्पुरुषोय-खननितापर््ा यत्कि चचिन्तात्पय्येविषयताव- च्छेद कलस्य विवचितलात्‌ तत्कालोनल-तत्पुरुषौ यलयोः खजनित- खविगश्रेषणत्वात्कालान्तरे पुरुषान्तरे वा तादृश्रश्राब्दबोधजननेऽपि म्‌ चतिः, तत्कालपदं फलोग्डतशाष्द बो धाव्यवदडितपूर्वदणपरं । न चेवं तादृश्रसम्‌ हालम्ननतात्पय्थकेऽयमेतोत्यादौ रान-पु्योरग्वय- TWAT राज-पुरुषयोरन्वयबोधसमये रा-पुच्रयोरपि पुनरणग्वय- ग्रब्दाख्यतुरोयखदे ्रब्दाकाङ्भावादः। Ree बोधापन्निरिति वाच्यं । खण्डत्राक्धायेबोधोत्तरं खण्डवाक्याथे- चटितमदहावाक्यायगोधवदिष्टवात्‌, तात्प विषयलशच वक्रूतदितर- साधारणप्रहृतपद्‌ जन्यलप्रकार केष्छा विषयत्व तेन एएकादि वाक्धस्यले भगवन्तात्पय्ैमाद्‌ायाकाङ्घासौरभ्यं । भम चेवं राजपुत्रान्वयबुद्धि- माबतात्पर्थकेऽयमेतील्यादौ राज-पुचयोरन्वयवो धानन्तरमपि राज- पुरषयो रग्वयबोधे श्राकाङ्घापत्तिः भगवत्तात्पथ्द्य राज-युरुषान्वेय- Mista स्वादिति वाच्यं । तदाक्येन राज-पुरूषयोरण्वयबो- धाजननान्तदवाक्यजन्यलप्रकारकभगवदिच्छया रापुरुषाग्वेथबोधे विरात्‌ भगवदिच्छाया श्रययार्थलाभावनियमात्‌ । न च तेनैव वाक्येन TNA कालान्तरे ABA वा पुरुषस्य राजपुरषा- न्वयमो घलननात्‌ तद्वाक्यजन्यलप्रकारकभगवदिश्छाया श्रपि राज- पुरुषान्वयबोधे सम्भव इति वाच्यं । यत्र तस्मादेव वाक्यात्‌ पुरूषा- न्तरस्य कालान्तरे तस्येव वा -पुरषस्य राज-पुरुषयोर्यबोधसतज राज-पु्रयोरन्वयबोधोत्तरमपि राज-पुरुषाश्वयबोधे श्राकाङ्म- BHU CEA, राज-पुरुषयोरन्वयबोधाभावञ्च सतोऽपि राज- पुरुषान्वयबोधे भगवत्तात्यय्येस्य तदामो Wana तात्पय्यैवरि- ताकाङ्गुन्नानविरष्ादय वा तसमादाक्यादिदानोमेतस्य पुरुषस्य तदिगेव्यक-एतत्मकारकान्बयबुद्धिभंवलित्याकारकं तत्कालोमल- तत्पुरषौ यलप्रकार TAT घटकमिति नोक्दोषः। न च तथापि यत्न am: राजपषुचाश्वयबृद्धिमात्रे aaa’ ओ्रोतुङदासौन- पुरुषान्तरस्य वा, राजपुरुषान्वयनोधेऽपि Aral तजर राजयुबा- न्वयवो धानन्तरमपि राजपुरुषान्यनोपे श्राकाङ्घापन्तिरिति ave t ९8० तत्वचिन्तामणै ` मन्बयवोधे.जनितेऽपि वाक्येकवाक्यतावतक्रिया-कारकः पदयोरजनितान्वयनोधत्वमा काडर | श्टलात्‌ तदानों ओओतुरुदासौमपुरुषष्य वा. राजपुरुषान्वये तात्यस्यैमादाय निर्क्राकाङ्खयन्नानसन्वे शाब्दबोधस्याफभ्युपगमात्‌ । TAG. वक्रतात्पय्थेमेवान घटकं इएकादिवाक्यखले च तात्प चघरटिताकाङ्घाभ्रमाच्छान्दबोधः. विगेषदभ्चिनान्तु ततः श्राब्दबोधे मानाभावात्‌ अन्यथा ATTA कुतः शाब्द पौेतुैक्रतात्प- SITE wea एका दिवाक्यश्यले व्यभिचारात्‌ am-afe- तरसाधारणतात्पय्थन्नानख् Rad च ओोतुरदारौ गपुरषख्य वा तात्पग्बन्ानमादायातिप्रसङ्गयत्‌ । न चेवं घटः कममैलमित्यादा- वपि सत्यन्तदरभ्रमार्‌ घटदत्निः कम्मेलमित्याद्यम्वयबोधापन्निरिति वाच्यं । घटः Maire wefan द्धिजनकताश्चानात्मकविपरो तव्युत्यन्तिमतस्ततोऽपि तादृग्रशाब्दबो- ween इति भावः। मनु घटमानयेत्यादिवाक्यं कदा चिद्घट- वत्कबोलमित्यवान्तरवाक्या्थनज्ञानं जनयिलापि घटकष्मकानयनानु- कूलष्टतिमानित्यन्वयबोधं जनयति तत्केचिन्तमते कथं स्यात्‌ श्रज- निताग्वधबोधकलरूपाकाङ्खग विरहादित्यत रार, प्रतौ ति, “wae बोधे श्रवान्तरवाक्यार्थबोधे, 'वाक्येकेति एकवाक्यतापन्लवाक्यदय- वदित्यथैः, क्रिया-कारकपदयोरिति ‘way इत्यनेनान्वयः, “अ्रजनितेति तात्पर्यविषयेति गओेषः, खणनितापय्याप्तघरकर्कान- धनारुङ्कलहृतिमा नित्याकारकनोघधलरूपयत्कि चिन्तात्पय्यैविषयता- शब्दाख्यतुरोयखण्डे शग्दाकाह्कगवादः | २७१ weg” पद्विगश्रेषजन्यपदार्थोपल्ितिः घटः वच्छेदककलतवरूपाकाङ्खगस्तेवेत्यथैः, wa केचिदित्यषरसोद्धावनं, त- ` fey खजनितापर््याप्तयत्कि्चिसात्पथ्यैविषयतावच्छेद कलां ्रश्ा- Ta Wea मानाभावः राजपुज्ाग्वयब्‌द्धिमाचतात्पय्येबे- eats राज-पुजयोरन्यबो धामन्तरं राज-पुरुषयोरग्वय- बोधाभावस्य तात्प्यन्नामाभावारैव सम्भवात्‌ अन्यया तदंशन्ञामस्य Wars राज-पुचायवुद्युत्पन्निखमये राजयुरुषाग्वयबोधस् gaia विनश्वदवस्यतादृ शज्नानमादाव राज-पु्रयोरन्वव- बोधामन्तरमपि राज-पुरुषयो रग्वथबोधश्य दुर्व्वारलाच्च । न 4 तदं शज्नानस्पाडेतुवेऽपि घटमानयेत्यादौ समानाकारधारावारिक- शाब्द बोधापन्तिरिति वाच्यं । घारावाहिकप्रत्यच्वद्धारावाहिक- शाब्द बोधस्ापौष्टलात्‌ | WY वा श्रसुमितौ समानाकारसिद्धेरिव शाब्दबोधेऽपि क्रमिकश्ान्दनोधदयेष्छाविररविशिष्टश्राष्द धियोवि- रो धिलं शाघवात्‌ wa तद शज्नामस्य हेतुलपक्ेऽपि विनश्य दवस्छतदं श्ज्नाममादाय क्रमिकश्याब्दबोधदयस्य gate) किञ्च अनितान्वयवोधकलन्नानसत्ेऽपि श्लोकादौ पुनरतुसन्धानेमाभ्वाषघ- कामस्याग्वयबो धद गेमान्तन्तद नुसन्धानजन्यश्राब्द बोधे तन्तदमुसन्धाम- निष्टाजनितान्वथबो धकलन्नानं कारणं are” इति मदद्गौरव- षण भक (र) नवोनास्लिति we | (१) तनत्तदमुसन्धाननिष्ाननितान्वयगो धकत्वन्चानमेव कारणमिति we | 31 २९२ तस्वविन्तामणै कमौत्वं आनयनं कतिरित्येवम्बिधपदाजन्यपदार्थोप- fafaal आसल्िरन्वयबोधाङ्गमित्यासत्यभावारेव- म्बिधशब्दान्नान्वयबोधः त्वयाप्येवम्बिधपदा्थी पस्थिते- faafa ata) “पद विशेषेति घट मानयेत्थादानुपूरव्वौँ विशेषघट- HAM ALAS TTT fe जन्यधट-कमेवाद्युपस्वितिरित्यरथैः | गन्वे- वमप्यमतुगमवाडख्धं कारणतावच्छेद कगौ रवं पुमरधिकं लशाघवाद्‌- चटमानयेत्याथानुपूरनवौं विभेषश्नामस्येव Vaal चित्यात्‌ । म च तत्पद- जन्यपदा्चौ परस्थितेः एयक्‌कार णलस्धावश्यकलाद्गौ रवमिति ae | az कलसभित्या दि प्रतयेकानुपूर्व्वौ चटकतन्तत्पदब्यक्रिभेदेन कायै-का- रणभाववाञष्यं कारणएतावच्छेद कगौ रवश्चापेच्छय घटादिशाब्द बोधमाचं प्रति ड्या श्रब्दजन्यघटाद्ुपख्ितिलेन काकार णभावेक्यकश्यमाया- एव लधघुलादित्यषर सादाद, “घटः कमेवमित्यादि, "पदाचौपश्ितिः' चट-कर्मलाश्युपथितिः, इत्यञ्च AACA कारणतावच्छेदलाद्‌घटं कलसमित्यादिसकलातुपूर्व्बौखाधारण् एक एव काये-कारणभाव- दति भावः। अज sw शब्दजन्यतेन पदाथौपस्थितिरविशरेषणौया तेन यथाकयञित्पदा्थापस्यितिमादाय नातिप्रसङ्गः । श्र्यध्या- इारवादिगये तु यथाश्रुतमेव wy । श्रन्वयबोधाङ्गमिति कर्मला- दि विगेक-षटादिप्रकारकान्वयनोधाङ्गमित्यथैः। म चेवं दितौया- पद्-कमतलपदोभयगो चर षमू हा लम्ननेन यच कमेलो पस्थितिस्तनाप्य- ष्वयबोधो नस्यादिति ari) ताद्श्विभक्रिञ्चामाजन्या या कमे- (९) इत्यादि ध्येयमिति ae | प्ब्दाख्यतुरौय खगे शब्दाकाङ्का वादः | षद्‌ ` राकाहग रेतुन्वेनावश्यमभ्युपेयत्वात्‌, जनितान्वयबो- धात्‌ नान्वयान्तरबोधः तात्परय्याभावादित्याकाह्गयाः कारणत्वमेव नास्ति, किन्तु सखजनकोपश्ितेः परि चायकत्वमाचरमिति। त्वादिपदभन्योपख्वितिः तरन्योपस्धितिलवेम हेतुखस्य विवक्तितत्वात्‌, "एवम्बिधशब्दादिति घटः कमलमित्यादि खश्ूपायो ग्यशब्दा दित्यः, “आकाङ्ाहेतुत्वेनेति श्रा काङ्ग निख्चयसहकारिलेनेत्यथंः, अन्यथा- ऽग्रहोतामादिपदश्क्रिकस्य ` चटभित्यादि निश्चयवतो az: कमेव- मित्यादेषैट-कर्मलादुप्धितौ तथान्यबोधस्छ दुव्वरल्रापन्तेरिति भावः । जनिताग्वयबोधादि ति श्रयमेतोत्यादौ पुत्रे जमिताग्वय- बोधाद्राजपदादित्ययः, (नाग्वयान्तरबोध इति म पुरूषेणग्वयबोध- इत्यर्थः, wana एवे तिगेषः, "तात्पर्थ्याभावादिति तात्पर्य॑न्नाना- भावादित्ययेः, एवं धारावादिकसमानाकारग्राब्दमु grata भषद्‌केव गतिरिति भावः। शश्राकाङ्कमयाः' श्राकाद्भुगज्नानस्य, 'खजमकोप- feat शाम्दमोधजनको पश्थितेः'। aa “नव्या इव्यसखरसोद्भावनं, aging भेदकूटानां विग्ेव्य-विगरेषणएभावे विमिगमकाभावात्‌ ग॒रूतरानन्तकाय्ये-कारणभावप्रसङ्गः, अनन्यथा चटा दिपदवद नुखार- पदा दिगिश्चयतवरहितं यद्यत्‌ Agana साघवात्‌ डेतुलौ- चित्यात्‌ arr घट-कश्मलाचुपखितेव्यापारलाच्च नातिप्रसङ्गग्रडा- पोति दिक्‌ | Res तक्वचिन्तामणमै इति ओरौमद्गङ्गेशो पाध्यायविरचिते तच्वचिन्तामसौ ` शब्दा ख्यतु रौ यखण्डे शब्दाकाह्गवादसिडान्तः । समात्तोऽयमाकाङ्कावाद्‌ः ॥ इति भओ्रौमथुरानायतकंवागौ श्रविरचिते तत्वचिन्तामश्िरदश्य श्रब्दाख्यतुरौयव्वष्डरदय्ते शब्दा काङ्कावादरइख्छम्‌ ॥ घमाप्तमाकाड्गवादरस्छम्‌ ॥ अथ योग्यतावादः वि यः AT का योग्यता, न तावत्‌ सजातौयेऽन्वयद्शेन॑, चथ योग्यतावादरदस्यं | आकाङ्क निरूण योग्यतां मिरूपयितुं एच्छति, भसु केति,.९ आकाञ्चयदिकं VERT यत्‌ Wage तचादिपदग्राद्या योग्यतां केत्यथेः, अरज शाब्टवोधलचणेककार्य्यासुकूललमेव सङ्गतिरिति भावः । 'सजातौयेति, तत्‌षजातौये तल्छजातौयस्यान्वयदशेनं संस faqaaa तच्छाब्दबुद्धौ योग्यतेत्यथेः, ्रसि च पयसा सिश्चतौ- त्यादौ प्ररुतसेकसजा तौये पयोऽम्तरकर णएकसेके परहतपयःकरणएकल- सलातौयस्य पयोऽकारकरणएकलतवस्य संगं निखयः, afer सिश्चती- त्यादौ तु wanna कापि सेके व्िकरणकल्सजातौयस्य कष्यापि वदङ्किकरणकलश्य संसगेनिखयो नास्ति बाधितलात्‌। न स तभ तत्दंखगे निश्चयसच तच्छाब्दबोधे योग्यता Tae सम्यक्‌ विं सजातौयत्पय्यैन्तनिवेशेनेति वाच्यं । गेरटृतन्तिघटो she इत्यादौ Teefaazent तन्नौशब्यकेः शाब्दबोधानुपपत्तेः शाब्दबोधे तदरग्यक्रौ ARISTA: संसगेनिद्याभावात्‌, सजातोयलोपादाने तु तद्‌चरटषनातौये व्यन्तरे wean नोशब्यह्षमारस्य (९) ay केयं योग्यतेति खर | (%) ag केयमिति कण, ख | aed | arafearataait यथाकथञ्चित्‌ साजात्यस्याव्यावत्तंकत्वात्‌। पदा्थता- ----~ pe संसगेनिखयो ada एवेति a काष्यनुपपत्तिरिति wa) wa येन केनापि wae साजात्यं विवच्चएौ यं८९) wafamaecarqu वा, sr तज्िष्टघम्मावच्छिनने afaeuntafeqa संसगेनि- खयस्तज तच्छाब्दबोधे योग्यतेति फलिताः, दितोये अ्रन्वयिता- वच्छेदत्वं यादु ग्रधम्मेविशिष्टस्य तस्य फलोग्धतग्राष्दबोधविषयलं तादुश्रधश्मेलं, तया च तद्कब विभिष्टतदिगेव्यक-तद्धभं विगिष्टतदि- गेष्कश्चाब्दबोधे तद्धमेरूपेण यन कुचचित्‌ तद्धमेरूपेण यख कस्यचित्‌ संषगं नियो योग्यतेति पय्येवसितायः। तच म प्रयम- cary, "ययेति, “्रद्यावन्तंकल्वादिति afar सिद्तीत्यादौ सेको a afeacun इति बाधनिख्चयद्श्रायां शानब्दबुद्धेरव्या- वन्तंकल्वादिव्ययेः, तादृ श्वाघनिखयषवेऽपि क्रिया वद्धिकरणिका प्रमेयं वह्किकरणएकं सेको द्श्यकरणकः सेकः प्रमेयकरणकः सेकः प्रभेयवान्‌ इत्याकारकस्य सेकनिष्ठधर््मावच्छिश्ने ब्िकरणल- ` निष्टर्मावच्िलसंसगे निखयस्छ सम्मवात्‌। न च तदानीं Arey निख्चयसन्भवेऽपि बाधनिख्यस्य प्रतिबन्भकलादेव नान्वयबोध इति वाच्यं | तथा सत्या वश्वकलान्तदभाव एव Fate किमेतस्या हेतु- < 4 a a a a as ae a e 9 (९) faafaafata we, ae | (९) खद्यनातत्वस्य वाक्धाथत्वात्‌ पदाथंतावष्छेदकत्वामावेन पदा्थ॑ताव- च्छेदकधर््मयेत्यपेच्यान्वयितावच्डेदक धम्भप येग्तानु धावनं | WAAL यखद्े योग्यतावादः | २७७. वच्छेदकेन साजात्यस्याद्यजातः पयः पिवतौत्यादावभा- वात्‌ वाक्या्थेस्यापू्वेत्वाच्च! नापि समभिव्याहत- ~ = तेनेति भावः) भाग्य इत्याह, “पदायेतावच्छ केनेति, wafa- तावच्छेदकधमेरूपेण तत्‌ सजातोयेऽन्वयितावच्छेद कधमेरूपेण तत्‌ष- जातोयससगं मिखयय्ेत्यथेः, “श्रभावादिति, तजर श्ान्दबोधात्‌ पू- ष्वमद्यजातवलरूपेण RUIN पयःपानकटेलत्वरूपेए पयःपाम- कठैतवसंसगं निश्चयाभावादिति भावः । "पद्‌ायथेतावच्छेदकेनेति यथा- | FAG म सङ्गच्छते पद्‌ायेतावच्छेद्‌ कलस्य प्रतपद्‌ायतावच्छेदक- त्वस्य च केवलाग्वयितया तेन eau साजात्यविवच्णेऽपि afar fagmaret क्रिया वङ्िकरणिका saa वङ्किकरणएकं सेको द्रग्यकरणक दत्यादिभिश्चयमादाय सेकः सकरणक दइव्यादिभि- quae सातिप्रसङ्गतादवस्छयात्‌ सन्दभं विरोधापनेः श्र्जाते- त्यादि प्र्तदूषणासङ्गत्या पन्तेख प्रमेयत-मनुव्ययाद्याञ्रयनिष्टस्य भि~ छा प्र्यथा्च॑तावच्छेद काश्रयत्वादेःर) पद्‌ाथेतावच्छेदकलात्‌(९ तेन खूपेशाद्यजातमजातौये पयःपामकटेलषंसगे निखयस्य तजापि स्वा दिति ध्येयं । दूषणन्तरमाद, ‘ama, पयषा सिश्चतौ- (९ तथाच श्ाब्दबुदधौ बाधबुदेनं प्रतिबन्धकत्वं किन्तु ततस्ते बाधाभाव- रूप्यो ग्यताविर्हान्न एणब्दबोध इति भावः | (९) प्रमेयत्व-मनुष्यत्वादे निं ष्टाप्र्ययायंतावच्छेदकाश्रयत्वादेखेति Wo | प्रमेयत्व-मनुष्यत्व-जिष्ाप्र्ययाथं तावच्छेद काश्च यत्वादेरिति we | (२, प्रमेयत्व-मनुष्यत्वाश्रयत्वादेः जनमधावृ सर क्तप्र्ययायंतावच्छेद कत्वादिन्य्चः। age arafanitaat व्यादावपोत्यादिः, पयसा सिश्चतौव्यादावपि वाक्या सेकला- चवच्छिश्ने पथयःकरणकला च्यव च्छिशसंसगं गिखयय्या पूव्वैवाखच सरै श्राब्दबोधात्‌ पू्यमभावाचेत्यर्थः, तथाच पयसा सिश्चतौत्यादावपि यदा तादृश्रमिञख्चयो नास्ति तदापि शाष्दबोधस्यातुभवसिद्धला- इयगिचार इति भावः। gauge दश्ेनपदस् निखयपरत- मभिप्रेत्य, संश्य-निखयसाधारणश्नाममा परते तु नेतहोषदयाव- काशः, अद्यजातेत्यादावप्यद्यजातलावच्डिने Wea संश aaa, एवं war धिश्चतौत्यादावपि सेकः पथःकरणकलसंसगेवानिति frqafacezurat सेकः पयःकरणक- लसंसगंवान्न मेति सं्रयात्मकधंषनेन्नानसम्भवात्‌ । ग च यदा तादृश्सग्रयोऽपि arf तदापि तादुश्रशराब्दबोधाद्वभिशार इति वाच्यं । तदानौं ्राब्दबो धा शिद्धः, अन्यया agutafee तद्ध प वच्छिश्लवत्वरूपनिष्कुषटयोग्यतापचेऽपि व्यभिचारस्य दुव्वांरलात्‌ | agar करकाभिप्रायप्रयुक्े५ पया सिच्चतौत्यादौ सेका म जलत्वाश्रयेतद्भाक्रिकरणक दति सेके करकाकरणकत्बाधनिखय- दश्रायामपि सेकलत्वावच्छिन्ने जलकरणकलल्वप्रकारेण करकाकर- एकलाग्वयबोधापत्तिः, तादुश्वाधनिख्चयद शरायामपि सेकल्वरूपेण सेके जलकरण कत्वलच्ूपेण जणकरण कलस्य संगे निखयाभावात्‌ | म चेष्टापत्तिः, साग्मदायिकेस्तदानौं तादृ शायबोधद्यामभ्युपगमा- दित्येव दूषणं, नव्यमते तु वच्चमा एनिष्कृष्टयोग्यलापेचया गौ रव- मेवा दूषएमित्यवधेय | queues क त ee ee ee ee eee ee ष्की (९) भलत्वरूपेय करकाबो घेच्छ योषित Kare: | श्ब्दाखयतुरौयखण्डे योग्धतावादः | २९९६ केचित्तु we atta afar. fawatetet सेको म वह्धिकरणक इति बाधनिखयदशायां सेकल्वावच्छिन्ने वद्किकर- एकवलरूपाग्वयितावच्छेद कावच्छिननसंमगे ज्ञाभा सम्भवात्‌ ara fas वद्किकरणएकचलरूपविभिष्टधर््ानयितावच्छदककशाब्दगो- धासमबेऽपि fatal विशेषणमिति न्यायेन सेको वद्धिकरणएक इति शाब्दबोधो दुर्वारः, तजर वद्धिल-करणएल चादेः प्रत्येक धश्मस्ेवाग्व- यितावच्छेदकतया ययोक्षबाधमिश्चयसतेऽपि चेकलावच्छिनने करणए- तत्वावख्छिश्नस्य करणएततावच्छिश्ने afgaafequ च संषगं- जिश्चयसम्भवारित्याङः । तद सत्‌, श्रन्वयिता वच्छेदकल्वरूपेश wae ग प्रवेश्रः परन्तु सेकल्वावच्छिश्ने करणल्तलूपेण करणत्वं प्रकारः करणत्वत्वावच्छिन्ने afeaa वद्धिः प्रकारः दत्याकारकश्चाग्दमुद्धिं प्रति सेकनावच्छिन्ने वङ्किकरणकलत्वरूपविशिष्टधर््रावच्छिन्तमंसगं- wa योग्यतेत्यादिक्रमेण शणं विवचितं, wat विशे विगेषण- मिति न्याधेम विशिष्टस्यैव वैशचिष्चमिति maa च Bat afe- करणक दूति शाष्दबेधस्य यथो कवाधनिखयसत्तेऽसम्भवात्‌ उभय- साधार ण-वह्किकरणकलतलावख्छिश्प्रकारताया एवेाक्रक्रमेण शच्छ- तावच्छेदके प्रवेशात्‌ । न चोभयसाधारणएविगिष्टप्कारतायां मामाभाव दृति वाच्यं । तथा सति रक्रदष्डवाम्‌ पुरुष इत्यादि- freqgt पुरुषो न रक्रदष्डवानित्यादिबाधवुद्धेः परतिबध्यपरति- बन्धकभावदयापनेः वच्छमाणनिष्वु्टयोग्यतापरेऽपयुकरदोषख्च दुगा रलापन्तेेति दिक्‌ | | समभिव्याइतेति प्रतेत्य्थः, तदौयतत्‌ संसर्ग याप्यधण्मवत्नं aa 32 २५ ° तक्वचिन्तामणौ पदाथेसंसगेव्याप्यधम्पवश्चं, वाक्धायैस्यानुमेयत्वापन्तेः | न च वस्तुगत्या संसगेव्याप्यो यो WaT त्च न च्रातमुपयुज्यते इति नानुमेयः det इति वाच्यम्‌ । योग्यताधमाश्डाब्दभमानुपपनेः। अतरवानन्वयनि- घं तदोग्यतेति फलिताः, ‘areata unawaface- स्वलोयग्राब्दनाधमाजस्मेव पू्वमेकपदार्थऽपरपदा्ंषंसगंस्यातुमाना- पन्ते रित्यर्थः, एतत ग्रयविर दश्वले यज ay wey ततेव ` itn ga एतज्िद्चयस वयाभ्वपगमात्‌ व्याणवन्ता नि्य- अत्वेनातुमितिसामयौख्वादिति भावः। ‘dwarfs, तदौय- तत्घंसरगग्या त्ययः, ‘acafafa, adie तदथोग्यतेति wa: । "योग्यताभरमादिति, we शाग्दभ्रमानुपपन्तौ wa” afi सिश्चतोव्यादौ यता निरुक्षयोग्यताया wat मन तु खशूपसतौ सा अतः श्ाष्दभमानुपपन्तेरित्यथंः | न चेयं शाब्दप्रमायां हेतुरिति वाच्थं । बाधनिख्चयदद्रायां wegen: fees विगष्टरूप- वन्तादाश्यप्रतिपादकसचेषद्त्यादिवाक्यजप्रमायामग्यातेखेति भावः | ~ (९ योग्यताभ्नमादित्न्न पञ्चम्यर्थः प्रयोज्यत्व, rere शाग्दभ्नमानु- पपत्तौ तथाच योग्यताभमप्रयक्ता या श्राब्दभ्नमानुपपर्तिस्तत दरथः, wary तदि षययोग्यत्वाभावप्रयोव्यत्वं, मवति arate निरक्त- योग्यतायाः खरूपसत्धाः कारणत्ववादिनस्रव मते stanford we शाब्दभ्नमाभावः, सिडधान्तिमते तु तदुब्नमादेव श्ाब्दभ्नमः इति ara | प्यब्दाख्यतुरखोय खक योग्यतावादः | २५९ अयविर ह खव योग्यता खरूपसतोौ हेतुः तच ATAT- केचित्त निसुक्रयोग्यताया wage: maa: ata fie care: । तदसत्‌, faqmataanzarfeas fe we- . म्यथो HAIAYRT al, AY wee निरुष्षयोग्बताशम-, जन्यलदधेवासिद्धेः योग्यताभमजन्यलस्य प्रठताुपयो गतश्च Ag भिधानस्य व्थलापत्तेः | अत एव न दितीयोऽपि. तद्ुमिधानसख ardent fin Wei") । ro ‘aa एवेति afm सिश्वतौत्यादौ शाब्दभरमारुपपन्तेरेवे-, त्यथः, aw’) saat भगवत एवान्वयनिख यस्य. सष्वेदा सतत्वा- दिति भावः। ददमुपलच्णं पयसा सिश्चतौत्यादाबेकस्य पुरुषस्या- नन्वयभरमशत्ते पुरुषान्तरस्यापि शाब्द प्रमातुत्पत्यापन्तेखेत्यपि बोध्यं । श्रमन्वयमिखयेति, तद्र्ोऽन्वयितावच्छेद्‌ कसम्नन्धावच्छिन- agala fear fiat गिता काभावप्रकारकनिश्चयसा मानयस्व विशे- —— (९) amuamtger wana योग्यताविस्हादेव weagurd(c- स्येव वक्तुमुचितत्वात्‌ तत्‌ खलोयशाब्दबुदधर्यग्यताभ्नमस्य नन्यताया- उत्तर्वारितायाचख प्रदश्ंनागयष्धादिति मावः। वस्तुतस्तु शाब्दभ्वमो म जायत खव ततेत्याशङदममपनेतुं योग्यताभ्मनन्यतया तस्य ofatz- दंशिंतेन्येवाच्र ध्यागवोनं aaa । - (९) यथ सेको ग व्डिकर्णक इति निखयस्तच मास्तु afen fee ` तौति प्राग्दभ्नमः यथ तु स मास्ति तत्रैव तादृ्णाब्दभ्नमस्य निष्यरि- पग्थिकत्वेन कर शाब्दभ्नमामुपपत्तिः न्धयामावनिगेयामावसयेव योग्य- तात्वस्य aman यदुक्त खनम्वयेत्ादि तदपि न, ईंचसौय- लावृश्र मिग यस्य सर्वदेव सश्यादित्याह state | २५२ तच्वचिन्तामयौ भावनिश्चये तत््रकारकशानब्दन्नानानुदयात्‌ इति परा- aa” । नापि सममिष्याहतपदार्धसंसर्गाभाव- पव ग्यतावच्छेदकतासम्नन्धेनाभावः,.९ ताद्श्रनिद्चथसामान्यस्य विशे व्यतावच्डेदंकल्वाभावो वा तद्ुर्मावच्छिन्ने तद्धर्मवच्छिन्लस् योग्य तेत्यथैः, afer सिञ्चतोत्यादौ सकलेऽपि घटादि निष्ठश्च afieax- एत्ाभावप्रकारक निखययस्ताभावसत्वाद तिबयािवारण्टाय सामान्यपदं, 'खशूपखतौ हेतुरिति, यज विगेव्यतावच्छेद कता सम्बन्धेन aguia- ` द्डिन्ञप्रकारकशानब्दबोधः, ay विशेषणता विशेषसम्बन्धेन भिरुको- sara इति शामानापिकरण्यप्र्यासत्या खरूपसतो हेत्रिग्य्ंः, खरूपषद्धेत्‌वे व्यतिरेकसहलार प्रमाणयति, "तेति, तद्धग्भावख्डिल- tau. ‘agalaafagqa दति खस्य agalafeararanar- रकनिखय wae, 'तप्मकारकेति ae agalafeq agat- वच्छिन्लप्रकारकशाब्दयोधामुदयादित्ययेः, "परास्लमिति। मच agatafea तद्धरमावच्छिनल्ाभावप्रकारकतत्पुरुषौोयनमिञ्चयसामा- न्याभावसङ्धरावच्छिश्ने तत्‌ पुरुषौयतद््ावच्छिनपरकार कान्वयबोधे योग्यतेति विवच्प्यौयं sat मोक्रदोव दति वाच्यं । सौोयानन्बय- निख्चयविरहद ्ायामयोग्य ऽतिब्या्यापन्तेः केवथान्वयिन्यव्याघ्यापन्ते- ,. ` दुर्ग्ारलाञ्चेति भावः। सममिव्याहइतेति प्रहटतेत्यथेः, तदौयतत्‌- () इत्थपास्तमिति ae, we | ®) aatahen argubrare स्च wa तद्र्मेऽपि यवनण्डेदकता- सम्बन्धेन afaaqrarafefa भावः |. ए्ब्दाख्यतुतोयखरे योग्यतावादः | Rue व्या्यधम्पेश्रन्यत्वम्‌, प्रमेयमभिषेथमित्यादौ संसर्गाभा- वस्याप्रसिद्या तदनिरूपणात्‌ गेहनिषठषटाभावे प्र- denture तेन संसर्गेण तर्योग्यतेति फषिता्ेः | Ty भ्नातमुपयुज्यते इति ग शाब्दभ्रमातुपपत्निः MAA वस्तुगत्येतस्यासच््ेऽपयेतद्र मादेव शाब्दभ्रमोपपत्तेरिति भावरः । “wW- शिच्चेति, प्रमेया दिता दाद्यस्य केवलान्वयिलादिति भावः। तदनि- , रूपणात्‌" उक्रयोग्यताज्नामा सम्भवात्‌ । नन्वे कपद्‌ार्यान्वयितावच्छेदक - संसर्गेऽपरपदां मिष्ठवाभावव्यायधन्नशून्यलं सेति नोक्रदोषः( इत्य Rie, "गे हिष्ठेति गेहे घटाभावनिश्चय दत्यथेः, 'तज्ञिश्चयेऽपि' उक्योग्यतानिख्येऽपि, ^घरोऽस्तोति वाक्यात्‌” we घटोऽसोति वाक्यात्‌, “रन्वयज्नानातुद्यादिति योजना, aus योग्यताले गेडे घटोऽस्तौत्यादौ बाधनिश्चयमच्तेऽपि wafaqaes शाब्दबोधा- Ufa म च बाधमिश्चयस्य विशिष्टबुद्धि माच प्रतिबन्धकलात्‌ तत्ष- त्वादेव न तदानीं शाब्दबोध tfa वाच्यं। तरिं ्रात्रश्यकलात्तद्‌- भाव एव हेतरम्ह॒ किमेतज्‌न्नानस्य yaaa तदभावस्वे एतज्‌- (९) प्रमेयमभिपेयमिव्यादौ न देवं कोऽपि खभिधेयादिङस्ित्वाभावो यः प्रमेयतादाल्यत्वं व्याप्नोति, श्याप्नोति waar, away वन्तेत ~ खव प्रमेयतादान्यस्य इति नोक्तदोष दः, जगदृषित्वात्‌ प्रमेय- तादाल्यस्य गगणादस्तु तथात्वादिति भावः । afer सिष्चतोव्यादौ ल्तगासन्वच्च॒वङ्िक रणत्वौ यखरूपसन्बन्धत्वस्य | संकनिषत्वामाव- व्याप्यत्वात्‌ वह्िकरगत्वौ यखरूपसम्बन्धस्य से कार ्तित्वादिति भावः | २५४ तश्चचिन्तामणै मिते षटो,स्तोतिवाक्या्न्निश्चये.ष्यन्बयन्नानानुद याच्च नापि बाधकप्रमाणाभावः, अन्य यद्बाभकं Az भावस्यायोग्येपि aa । नापि प्ररतसंसमंबाध- कस्याभावः, प्रतियोगिसिद्यसिदिव्याधातात्‌। -न ख maa व्यतिरेके एतदभावन्नाने वा शओ्राब्दबोधाभावश्य अतुभव- सिद्धलाभावादिति wa | बाधकप्रमाणेति तज तत्‌संसरगभाव- प्रमाविगरेष्यत्वाभावंस्तज तद्‌ योग्यतेत्यधेः, एतस्या शानं श्राब्दघो- हेतुरिति न श्ान्दथमालुपपत्तिः, बाधनिषयदग्रायाश्च नेतञ्‌- ` grea इति बाधनिश्चयदग्रायां न शाब्दबोधातिप्रषङ्र दत्य - भिमामः। केवलाग्वयिन्यप्रसिद्धितादवसख्थयश्च खथमेव वद्छयत- इति म सन्द्भविरोधः ` विशरेषाभावाभिप्रायेण दोषमाइ, “अन्यजेति, ‘gay यद्‌बाधकं अन्यनिष्ठं यद्ङ्किकरणला दि षंसर्गाभावप्रमा- विभेष्यलं तदभावस्य सेकाद्‌ावपि सत्वा दित्यथेः, तथाचातिप्रषक्र- ? b> PnP) bib lel hm ५०३] 181 ॥६।९8; ‘la Ljk Pel bape Be ‘bitkh bm 113.1890 83213 {8 Mbinbieiitie>e | ए BIS (1) 101५०11५] bb. -५ २९02 ०1५७२] (| 0 (५ ९।।।९।९।० 2119] | 0. (५२30५७19 ०11९०11६ ।९ 121 ४५) ५५५६५ Abbie} ०५१११०1६ ६०9 २०४६1२२५ 19.149 bale bD ।८। ८६९] 9५109 8.1413 6 ४ | : 109 १ ५1 1 911२।2०।२1 20००२] 00 (212११०५ ved) - ध] 0 {21 2० ॥० (५१८।०१७।०।० >] 119 [२००६1] 91 >| ०९0 Ue -ध।।३४।०)० {21120 ‘biel {RR} ४0०७५७४ 2) Ri) Pls, नु -14] DJA 19५4100 3९ | 1911012 11४9 211५५ | bma>? eR | ple 19 ५] ००४२।०५।1५ elk biel Pel) Bll | :Dlb Blake ० Web pale ` «Jae: - Ro _ तत्वचिन्तामणौ छअथासज्िवाद्‌ः | आसत्िाव्यवधानेनान्वयप्रतियोग्युपथितिः, सा शअयाखन्तिवादरदस्यम्‌ | एककाय्येकारित्षङ्गत्या योग्यता जिष्हप¶णानन्तर श्रासत्तिं fa- पयति, “श्रासन्तिखेति श्रन्वयप्रतियो गिनोः पदायेयोरव्यवधाने- नो पस्थितिरासत्तिरित्यरथंः, सखाव्यवहिततलसम्न्धन तन्तत्पदार्थापश्ि- तिमतौ तन्तत्यदार्योपश्ितिसतत्पदार्थं तत्पदा्थष्या सत्निरिति तु फलितार्थः । न चेवमासन्नानासन्ञविभाग एव BA: खमूदालम्न- गरूपपदार्योपस्थितेरेव waa शाम्दबोधोपयो गितया गिरि्ेक्रम- प्रिमान्‌ देवदत्तनेव्यादावपि शाब्दानुभवाव्यवहितपूर्वव्तिंखमृहा- लम्बमरूपोपस्थितिमा र्‌ायाव्यवधानेनोपस्धि तिषच्वात्‌ उपस्थितेरेक- त्वेन व्यवधानासम्भवात्‌.« इति वाच्य । भेदगर्भाव्यवधानख्य पूर्व्वो तरचणसाधारण्स्याच प्रवेशात्‌, तच्च खष्वंसाधिकरणएभिन्ञते सति यः खप्रागभावाधिकर एषमयप्रागभावानधिकरणएच्णएस्तदवच्छदेन ख- (९) तावतृपदजन्यसमूदालम्बनेको पखितेव्ैवधानाभावादिति मावः | शब्द।स्यतुरोयखष्छे चासत्तिवादः | ace समवा चिदे शोत्यन्तिकल्वे सति खभिन्नलं, इत्यञ्च wad या प्रत्येक- पदेभ्यः प्रत्येकपदार्थानां afanafa: wae, न लन्वय- बोधाव्यवडितपूर््ववत्तिषमू राखम्बमरूपो पस्ितिः(५। अत एवासन्ति- Wa हेतुः प्रत्येकपदजन्यप्रत्येकपदार्योपयि तौनामाषएविनागिभौमां युगपच्छाम्दमो धपूव्वेमसम्भवेन खरूपसङ्धेतुलाषम्भवात्‌। नचेवं दण्डी कुण्डल वाससौ देवदत्त इत्यादावेकविगरेव्यकं-नानाविगेषणका- भवयमोधस्यले श्रासत्यभावप्रसङ्गः तन्रेकविगेषणोपस्थितेरधिगरेषणान्त- रो पथ्थित्याः व्यवधानादिति वाच्यं । प्ररेतान्वयबोधाननुय्चण्णे यः खष्वंसाधिकरणएचणस्त द्विन्नलस्य चाव्यवधानघरकौग्धतसत्यन्तद शार्थ- लात्‌, विग्रेषणन्तरोपस्थितिच्णश्च भ प्रतान्वयनुद्यनु यणः, अ्रननु- गुणतश्च फलबलकस्यं, यादृ श्याद्‌ श्चएव्यवधानेऽपि . waugtyt- ऽनुभव सिदध तत्तत्‌ चणएमिन्नचणएवस्येवा नसुशुएतवश्पतवात्‌ । अरत एव गिरि्बुक्रमित्यादौ भुक्ता दि पदार्थोपस्ितिचणो ay वेकपदोश्चार- | want चिरतरं विलम्ब्यापरपदमुच्चरितं तच व्यवधायकश्णोऽपि चाननुगणएः तचान्वयवो धानुत्यत्तेरिति तदुभय नाघन्तिः। म चेवं धच पदोपल्िति्येवधानेन्‌ . पदार्योपख्ितिशचाव्यवधानेन तताणा- सत्यापक्निरिति वाच्यं । तत्पदोपस्ित्यव्यवहिततत्पदो पश्ितिन- भ्यायास्तत्पदार्यो पश्ितेरब्यवधानेम तत्पदार्योपस्धितिः तत्पददय- भन्ये aunts ्राखन्तिरिति fale । एवश्च aa पदोपख्ि तिरब्यवधानेभं पदार्थोपस्ितिख् व्यवधानेन, ay वा पदारयोपस्यितिरष्यवधानेग पदोपस्यितिख व्यवधानेन तनोभ- (९) समू्ालम्बगोपस्ितेरेकतया खमित्रात्वामावादिति ara | gee तष्वचिन्तामयौ यज्ापि arf, किमवेकपदोपश्थितिजन्यपदार्थो पखितिरपरप- दोपखितिञ्च समूदालम्ननरूपा ततोऽपरपदार्यापस्ितिः पदान्तरो- ufafiy समूहाणम्बमशपेत्या दि क्रमेण पदार्थोपल्यितिस्तजेवाखत्ति, पदौोपस्थितेरव्यव्धानमपि पूर्वो त्तर एसाधारणप्रहताग्वयबोधाम- नुगारचणचरितं बोध्यं । न चासन्तिथिमाच्छान्दबोध इति सर्वे मयते ख gaia वाच्यं aw व्यवदितपदोपस्थितावष्यवहितलधो- dafearat पदार्योपस्धितावव्यवहितलधौर्वा asa तत्‌ सम्भवात्‌ | श्रधेवं श्रासन्निश्नानस्य शाब्द बोधद्ेतुले खरूपषत्याः पदजन्यपदा- aiqfea: एयककारणवे faa) न च विगेषणन्नागघाध्य विचचिष्टश्चानमिति विग्रेषणएन्नानवेन तत्कारणमिति वाच्य । we fanaa . पदाथ विषयकलेन विगेषणक्षामलादिति चेत्‌, न, तदिलम्बेमापि श्राब्दधौ विलम्नात्‌ तस्यापि एयक्डेतुलात्‌ । न च तद्भातिरेकस्थले आसत्ति विशम्बादेव शाब्दबोधविलम्न इति वाच्य | म grata: eect हेतुः, किन्तु तज्‌नज्ञा नमेव, ve ayia रेकस्थलेऽपि सम्भवा दिति निणंयद्टतः। तदषत्‌, एकलडुपखाण- हृति-वन्तमानलयोरग्वयनबोध्चलेऽग्यानेः( यज लिप्यादिना एकदेव परदजातमनुमितं खतं वा ततः खमृदालत्बनं पदाथंवगेखमरणं जातं away ay प्रत्येकपदार्योपस्थितेरभावात्‌ । a च anf क्रमिकप्रत्येकपदार्योपस्थितिः कल्यनोयेति वाच्यं । अ्रलुभव विरोधात्‌ ्रत्येकषदार्योपखितिमन्तरेणापि ay शान्दबोधस्सातुभविकलात्‌ । किञ्च एतस्याः Bega खयमेव निरहतं कमिकमत्येकपदा- Se ane cae ais ea (९) मदग द्वधानविशिपरदभन्यपदार्योपस्थितिरुभागादिति भावः | ए्ब्दाख्यतुरौ खये ासत्तिवादः RE योपल्धितेः श्ाम्दबोधात्‌ gel चिरविनष्टैलात्‌ । नाणेतजन्नानं कारणं मानाभावात्‌ । म इुपश्ितिन्ञामविणम्बाच्छाब्द्वोध विलम्न- आनुभविकः । न च देवाददृष्टादिना पदा्थ॑सूतौ पदअन्यलभ्वेमेण शब्द्बोधोदयात्‌ aqmaaifa हेतुत्वमिति वाच्य। दृश्या पद्‌- जन्यपदार्यापस्ितेः ASIN VAI] AAR णब्टबोधाभावात्‌ श्रव्यवधाांगरवेयर्थथाश्च । ग चेतद्भ्रमानन्तरं श्ान्दामुभवद्‌ नादेव तज्ज्ञानं हेतुरिति वाच्यं भ हि यतृसत्वे यदुत्पन्तिखदेव तत्का- रणं, चटाव्यवडितपूष्ववत्तियावत्यदाथानारमेव घटद्ेतुतवापन्ते, । भ ख पद्जन्यपदार्योपस्ितौ श्रव्यवहितलाव्यवहितपदजन्यवयोः a व्यवहितत्व-व्यवहितपद्‌ जन्यलनिश्चये च श्राब्दबोधानुत्पन्तस्तन्निथयो हेतुः तयोः प्रतिबन्धकलत्वकश्यने गौरवादिति ave । तात्पर्य दिश्नामसत्वे व्थवदहितपदजन्यत्ग्रदेऽपि शब्दो द भेनाद मुत्पन्तेरेवा- सिद्धेः। न चेवं व्यवहितपद्‌ कदम्बात्मकन्नोकादौ योजनया कवि- तायामेवान्वयबोधो a व्न्ययेत्य् fa alafafa वाच्य । योजमायास्तात्पय्येयाहकलात्‌, श्रत एव यस्य योजनां विभेव तात्पय्यै- गरदसश्य न ante waa”) श्रनषयप्रतियो गिपदं तदुपख्ा- WHIT तथाच तदु पस्थापकपदो पच्ित्यव्यवधानेन तदुपस्यापक- पदोपस्थितिम्तयोराषत्तिः, न तु पदार्योपखितौमामव्यवधानमपे- faafafa केषाच्चिश्मतमपास्तं । वच्यमाणान्योन्याञ्रयग्रङानुल्यितेच (९) eats पदशन्यपदार्थोपस्थितेरासत्तिविभया शाब्दबोधे ऽहेतु- waa | | 37 age | avafa मणे ` समू हालम्बनपदोपस्थितिमादाय ere: weareqrreg- विभागव्याघातापन्तेख । न च. मेदगभंमव्यवधानं विवचणौयं, mq- MATA A?) एतजन्ञाष्य SHETTY कार णले मानाभावाच। केचिष्मु अव्यवधानेनेति विगरेषणे eater, अरन्वयप्रतियोगि- पदश्च अन्वयप्रतियोगिन उपख्ितिर्खादिति eq अन्वयपरति- ोग्युपस्ापकग्रब्दपरं, तथाच तत्पदार्थाज्िततत्पदा्थ्रान्दबुद्धौ तत्यदे तत्पदाव्यवधानमासननिः, ग तु उपश्वितौमामव्यवधानं faafari, मौ निन्नोकादौ च लिप्यादिरूपदोषविगरेषादव्यवधानभ- मेणान्वयबोधः । न चेवं श्लोकादौ योजनयाणयन्वयबोधो न ष्यात्‌ वक्रा we व्वधामेमोचशरितमिति विग्रेषदशेनेन अआमासम्भवादिति वाच्य । योजनयोपस्धितवाक्याम्तरादेव तचान्वयवोधात्‌ नतु wafer, अरव्यवधानश्चामनुगुणच्चणन मेदाभेदसाधारणं ख- परसाधारणश्च fats तेनेकशडायुपस्या पितयोः शति-वन्तमान- त्वाद्योरन्वयबोधेऽपि न काष्यलुपपन्निरित्याः । तदप्यसत्‌, वच्छ माणान्योन्याश्रयग्रद्धानुत्थितेः तात्पर्य्या दिश्चानसत्वेऽग्यवधानन्नानाभा- वेऽपि श्राष्दनुद्धेरानुभविकलाश्च | (९) च्यासत्तेः | | (९) रखकलढपस्धाप्यक्लति-वत्त मानत्वयो रन्वय बोध BS ऽब्याप्तेरि ्यादिदोष- सन्वादित्यथः। (९) शाब्द बोधाननुगुखः खध्वं साधिक रणान्यत्वे सति खप्रागभावाधिकरण- ` समयप्रागभावानधिकरणो यः चणस्तदवच्छदेनोत्पज्तिकत्वं न तु मेद- गनमिति | | श्ब्दाख्यतु रौयखणे खस्तिवादः | REL च समृतिर्नानुभवोऽतोनान्योन्याश्रयः। अथ नानावि- mary sre परजन्यपदार्योपश्ितिरासत्तिः, tay खरूप- सत्येव हेतुः । अतएव fragt “arefrg यथपि खङूपसत्येव प्रयोजिनेत्यादि प्राभाकरोपाध्यायेगोक्तं । न चेत्या अपि कारश्लें मानाभाव इति वाच्यं । तथा aff श्रानयेतिवाक्यमाकर्पयतः प्रत्यकेण घटं पश्यतो चटस्य शाब्दबाधापन्तेः चटमानयेति वाक्यमाकणेयतः कारणतया चटपदादाकाश्रस्मरणवत शआ्ाकांश्रस्य श्राष्द बेाधापत्तेख । Wry “अरव्यवधानेन' ठ्तिसंसगंकपदप्रकारक- ` शानाव्यवधानेन, तादु ग्रपदप्रकारकश्चामजन्येतिं यावत्‌, श्रन्वय- प्रतियोग्युपस्ितिः" ` पदा्थोपश्थितिरिति । श्रतणएव वच्छति श्र वदन्ति सन्निधिम पदजन्येवान्यनेषधे हेतुरिति, waar aze- feat: 1 न चेवं. गिरिभुकमभ्निमान्‌ देवदन्तेनेत्यादितो गिरिर- fara ya देवदत्तेनेत्याद्यन्वयनेधापन्तिरिति नाच्य । तथा तात्प- ग्या दिग्रहस्वे इष्टापत्तेः कदाचित्तज तथान्वयभेधष्य सररेबेष्ट- त्वात्‌ । न चेवं कचित्‌ योजनायाः कथमपेकेति वाश्यः | तात्प- aad तदुपयोग रयुक्रत्वादिति* प्राहः । ॥ नम्वव्यवधामेनान्यप्रतियोग्युपश्धितिरास्तिरक्रा सा च weg- बुद्धिरूपैव, तथाच श्ाष्दबुङ्धौ जातायां amar amt च शराब्दनुद्धिः ्रासत्तिन्नामस्य. शाष्दधो हेतुतया दित्यन्योन्याश्रथ इत्यत- अर, ‘at चेति, "नानुभवः' न शाब्दानुभवः। (९) तदपेच्तेतीति ae | RER तत्चचिन्तामणौ = श्रे्णक-कम-कत्त-करणाधिकरण-करियादिकमिकप- दन्नानजन्यकमिकपदाथेस्मृतौनां न यौगपद्यं सम्भवति स्ाशुतरविनाशिनां क्रमिकाणां मेलकानुपपत्तेरिति कथं तावत्यदार्थान्बयबोधः विग्चेषणन्नानसाध्यत्वादि- नव्यस नतु sw पद्‌जन्यपदार्योपस्ितिरासत्तिर्क्रा साच UTAH ANY तस्यामप्यामत्तिः कारणं सापि शाब्दभाधरूपैव तस्याश्च यदि श्रपराखन्िः कारणमुच्यते तदा WTR फलोगता चेत्तदान्योन्याख्रय इत्यत AY, "सा Vatarw: | प्रसङ्गात्‌ अन्वयने धनिर्वादकपदजन्यपदार्थोप्ितिपरिपारौं प्रदशैयितुमा श्रङ्ूते, “श्रयेति । मव्यास्त॒. se पदधौजन्यपदार्योप्धितिखेदासत्तिस्तदा माना- विशेषणकस्थले'९ कथमन्वयवेाधः पदार्योपखितौनाभेकदाभावादि- व्याग्रहूते, “च्रयेतोद्याह्ः । | ‘fay feats म च anaqzatetaacaraasta प्र्येकपदानुभवजनितप्रत्येकपदार्थस्मरण्णहितसंस्कारेभ्य एव सक- शपदायेगो चरमेकस्मरणं सम्भवति तथाच सकलपद गो चरेकसमरण- पय्यन्तालुधावनं विफलमिति वाच्य । प्रकाराम्तरेख पदार्योपख्ितेः श्राब्द बाधहेतुलात्‌ पद ज्ञानजन्यलो पपन्तये तचातुधावनात्‌ | ¶विशरे- वणक्नामखाध्यलादिति वविगेषणः पदार्थे, तदुपख्वितिखाष्यलादि- ५ cat कुण्डलो वासखलौ चेच इत्ादिखकञ | श्ब्दाख्यतुरौयखब्छे ्ासस्िवाद्‌ः | RL शिष्टत्नानस्येति चेत्‌, ओष्र्येकपदासुभवअन्यसंस्क- रमेलकादेकदेव तावत्पदस्मतिः तत रकदैव तावत्य- SIAN सत्यां AMAT | न चान्धविषयक- au, त्या पदधोजन्येत्यादिः, ‘fafiewae’ शाब्दानुभवश्य, "जे खकात्‌” समूहात्‌, ‘wer तावत्यदरुएतिरिति सकलपद गो च- रसपतिरिव्यथैः। ननु ste प्रत्येकपदामुभवोऽपि न सम्भवति तया fe चोत्पन्नः, ततो दितौ यणे चघलनिविंकश्पकमकारोत्प- fay, श्रथ हतौ यचणेऽकार-तत्निव्विकल्यकं घत्व विभिष्टधौः रोत्प- त्िधैकारनाश्रख, equed श्रत विशिष्टधोः 2-zafafaawana- कारनाग्र्चरमाकारोत्पन्तिख तदानौञ्च घकारभानं न सम्भवति प्रत्यकं प्रति विषयस्यापि हेतुलात्‌, ततः wat टव विगिष्टज्ा- नमकार-तच्चनिभिकन्यकं टकारनाशः तदानीं प्राथमिकाकारभानं म सम्भवति nad प्रति विषयस्यापि हेतुल्ात्‌। ततः gee श्रलविगिष्ठुद्धिः अकारनाग्रौ, | तदानीं टकारभामं म सम्मवति तदभावात्‌ । तथाच कथं वणेसमू दात्मकपद गो चरश्रोजानुभवः | न चं पूव्यपव्वेव्तीपनयसडितान्यवणेसन्िकर्षात्पद गोचरश्रो चानुभव इति वाच्यं | वेहिरिद्धियजप्रत्यचे उपनतं विगरेषणतयेव भासत इति fa- यमेन प्रत्येकवणंसमू डमुख्य विशे यकपदप्रत्यखस्यो पमयमय्यीदया श्राव- फलासम्भवात्‌ पदः परत्यक्ते प्रत्येकं waa ade मुख्य विगरेव्यत्ात्‌ | न च पूब्धवरतौऽण्यद विगेषतया ay भासत इति वाच्यं । पव वणं ऽग्यवणेविगरेषणएतवनियामकस्य तल्छन्बन्धस्याभावादिति। मैवं | | २९8 वच्चचिन्तामग्यै संस्कारेण नान्य सरणमिति वाच्यं । वाक्यार्था नुपपत्या फलबशेन संस्काराणां परस्यरसहकारेश चादिषमुदायमाचं न घटादिपदं ट-चादेरपि घटपदलत्वापन्तेः रपि तु अव्यवडितो्तरत्वसम्बन्धेन प्यपू्वेवणेवदु ्षरोन्तरवणं एव पटं Aq अवणान्न TAY aA पमयसदकारेणाव्यवहितोन्तरल- घानन्धेनोत्तरोत्तर वं विगरेषएतथा पूष्यप्वैवथंगहसम्मवात्‌ | ay घसमानकालोनप्रागभावप्रतियोगिटलं खमानकाल्ौनलस- WAT चध्वंसवत्‌रत्व वा चरपदलमिति । तन्न ) चपट दत्धस्चापि घरपदल्वापन्तरिव्यलं वि्षरेए। “शअन्यविषयकसंस्कारेणः श्रन्यमाजविषयकसंख्कारेणख, ‘aay सरणं" मान्यविषयकस्मरण, तद विषयकश्स्कारो न ततृष्मरणजनक- दति यावत्‌, यथाश्ुतन्तु न सङ्गच्छते घटलविषयकसंसकारेण घट- त्रान्यघट विषयकस्मर एजननात्‌ दण्डो पुरुष इति विशिष्टसंस्कारेण ` तादुशविशिष्टसर णजननाख व्यभिचारापन्तेः(\) घट-पटविषयक- रत्येकसंस्काराभ्याञ्च न घट-पटयोः समृहालम्ननस्मरणमित्यभिमानः! तथाच - स्वजन कथं समूहालम्बनरूपतावत्‌पदा्ख्तिः नाना- पदार्थगो चरसमूहाशम्बनसंस्कारस्थले तत्‌ सम्भवेऽपि'९) प्रव्येकपदार्थं- माजविषयकमानाषंस्छार स्ते तदसम्भवात्‌ इति ara) ‘auqa- ` ® तादृ्रसंस्कारस्य पुरषान्धदग्डविषयकलत्वादिति भावः | ‘ Q) तग्माघविषयकसंस्कारेखेव तदन्धविषयक स्द्यजननात्समूहालम्बन- संसारात्‌ समूष्धालम्बगरत्पत्तौ बाधकामावादिति मावः । ग्रब्दाख्यतुरौयखणे धासन्तिवादः | Rey तचेकस्मरशकल्यनात्‌ । प्रत्येकव्णसस्काराणामिवा- नेति स्वेन सकरपद्‌ाचगो चरेकस्मरणरूपस्य awe प्रमाएसिद्ध- aaa, तदन्यथासुपपश्येवेति शओषः। कचिश्च ‘aaa दूति पाठः AW स्र सकलपदार्थगोषरैकस्मरणे प्रमाणएसिद्धे इत्यथैः, FAT प्रत्येकपदायंमा चगो चरसंसकाराणमपि, "तच" सकल- . UG, “एकस्मरणकण्पनात्‌” एकसमरएलमकताकश्यनात्‌, इदच्च परहदयानुरञ्चनमाचं। TGA घट-परेडियसन्निकषाभ्यां श्रां समाजग्रस्तघट-पटषमृहालम्नमप्रत्यचवत्‌ स्वेषामेव संस्काराणमेकदे- .. ` वोद्ोधकलाभादा्॑समाजयरस्ता एकदेव तावत्पदा्ंखूतिरित्थभ्ापि न किमपि बाधकं । श्रलयेकवंति, 'वणेपदं पदपर, “पद समरणे” तावत्पदख्मरणे, SUTRA परत्येकवणेसंस्कारेभ्य श्रासुपूर्वौ विगरेषविभि- BATU पदस्य समरणाशुपपन्तेः। ममु चटपदस्मरणमन्तर घट- पदायोम्‌पद योः समूहाखम्ननो पय्ितिस्ततः कम्मेतल-श्रानौपदयोः षमू- हाशम्बमो पर्ितिप्ततोऽलुभवसामग्या बरवत्वादचट-कममलयोरण्वथ- बोधः तत श्रानौपदो पल्थितिनन्यानयनोपसितिराख्यातोपितिश्च AAU, ततोऽनुभवसामग्या बशवच्वाद्‌घटविशिष्टकष्मेल- द्या मयमेऽन्बयनोधः इत्या पदजन्यपदार्यापस्थितिमाच्य सखत्यसुभ- वखाधारणच्य शाष्दघो हेतुत्वेन घट-कष्ेलयोः WWE नाशेऽपि . श्राब्दबगोधात्मकविनण्यदवखतादृशोपश्ितिसत्वेमानयने तदग्वयबोधे बाधकाभावात्‌ तत ्राख्यातायेृत्युपश्थितिखतो .चटवत्कम्मेलविश्चि- SAAN शतावन्वयनोध दत्याच्याकारेण श्र॑वान्तरवाक्याचान्व- २९६ ~ वक्वचिन्तामयौ मन्धगतिकतया पदस्मरणे | अथ “यद्‌यदाकाहिनतं योग्यं सन्निधानं waa । तेन तोनान्वितः wre: देर _ = ,99 ` ॐ $ पदेरेवावगम्यते”। न चवमन्वयान्तराभिभानं न स्यात्‌ विरम्य व्यापाराभावादिति वाच्यं। रवमपि प्रथम- मनन्बये हेत्वनुपन्धासात्‌ उत्तरस्य we साममग्रौ- यवो धपूरग्वैकमेव महावाक्यार्यान्वयबोधसम्भवात्‌ किं पद पदाथषम्‌- इ खम्बमखार पेनेत्या श्ङ्ते, “श्रयेति, खायो काङ्धितं सखायेयोग्यं यद्यत्‌ 7 7 सन्निधानं प्रपद्यते खाय पस्थित्यव्यवधामेनोपस्ितिविषयो भवति, तेन Balham: ar; "पदेरेवाभिधौयतेः पदेः प्रयममतुभा- wa) अनन्तरः महावाक्यार्थबोध इत्यन्वयः, तथाच कि पदपदा dat: समू हाखम्ननस्मरणेनेति भावः। न चेवमिति, “एवं घटा- दिपदेनैकवारमवान्तरवाक्या र्थान्वयबुद्धिजनने, “श्न्वयान्तरेति पुन- ससाश्महवाक्यार्यन्नानं न स्ादित्य्थेः, ‘faces, श्रष्द-बुद्धि- कर्णा) ‘face’ एकवारं फलं जनयिता, व्यापाराभावात्‌" पुनः फलान्तरजनकलाभावा दित्यथेः, wea जनितान्वयबोधत्वेन निरा- काङ्ुप्वादिति भावः । “एवमपोति | ware अवान्तरवाक्याथे- बोधानुत्पादे, न fe प्रयोजमबतिभिया erat काथ नाजेय- तौति ata | ace होति, ‘sate’ महावाक्यायंबोधष्छ, (९) न्पदेर वावगम्यते, इच “पदेरेवाभिधौयते' द्रति रंहस्यरृत्सन्भत ` पाठः | (९) शरब्द-छाग-क्रियेतत्‌चयाणामित्थे' | श्ब्दाख्यतुरौयख्छे आसत्तिवादः | REO वैकल्यं न पूरवैस्येति चेत्‌, अस्तु तावदेवं तथापि चरमं ताबत्पदाथेषटितवाक्यार्थानुभवे saa गतिरनन्ध- ‘2. निराकाङ्गुतवरूपं, “न पूर्व॑ष्य' मावान्तरवाक्याथेबोधस्सेत्यथेः, तथाच भवग्मतेऽपि सामयौक्वेनावाम्तरवाक्यायेबोधख TATA . तात्पस्ये विषयान्वथबो धस्यालमनान्न मिराकाङ्कलमित्यवश्चं SAT . एौयमिति भावः। श्रस्तु तावदिति, कचिदिति गेषः। “एवमिति विनापि समू हालम्नमस्मरणं खण्डवाक्यायेबोधदारा महावाक्यार्थबोध इत्ययः, “चरममिति aan घातथेमादाय करठै-करणधिकरण- दौनां पदाथेनामन्वयबोध इत्ययः, aa faut विगरेषफ-विेश्यभा- वामापन्नानां कढ-करणणधिकरण्णदौनां चरमो पस्ितायामेकसख्यामेय क्रियायामेकचर दयमिति न्यायेना्यनोधसततेति wfeark, ‘ona गतिरिति षमूहाशम्ननपदार्थसतिरेव गतिरित्यथंः, भ हि तच कर्जादौनां परस्पर मवान्तरान्षयबोधः सम्भवति, परस्यरमयोग्यता- दिति भावः। यदा “चरमं' खण्डवाक्यायबोधोत्त रक्रमिकचलरमपदो- पस्थिति-चरमपदा्थापख्ित्यारमम्नर, "तावत्यदा्थंधरितवाक्धाथोासु- भवेः महावाक्या्चबोधे, यत्र घट-कश्म॑लयोरम्वयनोधानन्तर नौ- पदा्स्येवोप्धितिने तु तिपदोपश्थितिर्द्ोधकविरडात्‌, ततो az- विशिष्टकम्मेलस्य मौधाल्चऽन्वयबोधः तदुक्षरमेव तिपदोपख्ितिः(" ततः faverarfefa: agent aang तु [ग (९) तिष्यदोपश्ितिरिति Be | 38 Res ` avatar teat फलिताः, ‘ona गतिरिति, ay aeanitiauaa चरम- पदाधौपश्थितिषमये नाशादिति ara: ।. weg ‘ag तावदेवमिति भवतु शमयौवशाप्मथम ae- वाक्यायेवोधस्तयापोत्ययेः, “चरमं तावत्पदार्थघरितवाक्धा्यातुभव- दति महावाक्याथेबोध इत्यथः, ‘oka गतिरिति षमूहाखम्ननपद- पदाथख्तिरेव गतिरि त्यर्थः, पदजन्यपदार्थखतेरेव शगष्दधौडेत्‌- । तया खण्डवाक्यायोनुभवरूपपदार्चापख्ितौ महावाक्यार्थबोधासम- वात्‌, अतएव aay fara विग्रेषणमिति न्यायेनैब्रान्वयबोधो न तु fafweafwafauar, पदजन्यविगरेषणतावष्छेदकम्रकारकविभे- AURA, WAIT “Agr युवानः भिग्रवः कपोताः खज यामो युगपत्यतन्ति । तथा fe सर्ववे युगपत्पदार्थाः परस्परेण्ान्व- विनो भ॑वन्ति) इति प्राभाकरा वदन्ति । we पदायौपश्िते- ट्या पदजन्यपदा्ेख्तिलेेन न कारणता किन्तु ख ति-श्राब्दातुभव- साधारण्पदन्ञानविशिष्टपदार्यापथ्थितिलेनेव, ae व्यापकधष्मैेऽपि मििताव्यमिचारकलवात्‌ वे गिष्छश्च ठन्तिलकणसम्बन्पेन पदार्चप्र- -कारकयपदन्नानौय-पदार्थेखति-ग्रान्दानुभवटत्नितन्तष्जन्यतात्मकज- न्यता विशेषम्बन्धेन तेन॒ पदन्नानजन्यालुमितिरूपपदार्योपख्धितेः, समवायेन सम्बन्षितया घटादिपदजन्याकाशख्तेशख्च नम श्ाष्दबोध- हेतुत्व, तज्न्जन्यतामामननुगमेऽपि सम्बन्ध विधयेव प्रवेशाददोषः। ५ Sar युवानः शिग्र वः कपोताः पतन्ति wet युगपद्यथा च | खले तथाम afear पदार्थाः परस्पररेणान्धयिनो भवन्तीति Te | शब्दाख्यतुरौयखष्डे यासन्तिवादः | | REE इत्यञ्च खण्डवाक्यार्थवोधात्मकपदार्थोपस्वितितोऽपि महावाक्धार्च॑- बोधे बाधकाभावः, तस्या श्रपि तादृश्जन्यताशम्नन्धेन weqrafafh- त्वादिति चेत्‌, न, शाब्दामुभवभिं्टजन्यतायाः कारणता वच्छेद्क- azaa गोरवात्‌, सखतिनिष्ठन्यतामाचसम्बन्धेन पदन्नानविशिष्ट- पदाथेश्तिवेन तादृ ग्रनन्यतामाचसम्बन्धेन पदन्नानविशिष्टपदार्थो- पख्ितित्वेन वा लाघवादरेतुलाज्नि्िताव्यभिचार करूपस्यागुरताया- मेव सन्दिग्धव्यभिचारशूपेण कारणत्कश्यनाभावात्‌ । ayy परज्नानविशिष्टपदा्थेखरतिलादिकमपि नमे प्रवेश्यते परन्तु विशल- चणएतन्तद यं विषयकलेनैव तन्तदथंविषयकश्राब्दलावच्छिन्नं प्रति हे- तुता, वैलचश्यश्च पदजन्यपदाथंस्तिनिष्टशराग्दबुद्धिसामान्यजनक- ` तावच्छेदकतया पदजन्य-तत्तत्पदाये सपर तिनिष्ट-तन्तत्पदायेशाष्दन्‌- द्धिजनकतावष्छेदकतया वा लाघवात्‌ fag: afaaarat जाति- fata: | सति-शाब्दानुभवसाधार णएपदार्योपस्ितिमाचस्य हेतुत्वे च म aga Fanaa: सतित्-ग्ाब्दलाग्यां साद्धर्य्यापन्ते । म च तवापि faa Ba यच पदजन्यपदा्थखतावद्धोध- कान्तरवश्रादुच्छुञ्खनलपदायोन्तरसख्यापि भानं ay तत्पदाचेद्यापि manage: नातेरांश्िकत्वाभावादिति वाच्यं । शाब्दबोधोप- धायकपद्जन्यपदायेरूताबुच्छृङ्कलपदार्यान्तरभाने मानाभावादिति WIS: । तदषत्‌, WY लाघवात्‌ wea पदायेखतेरेव शाब्द Head तथापि fara विग्रेषणमिति न्यायेनेव शाब्दबोधो न तु तिशिष्टवेभिष्यविधयेत्युक्रमयुक्रसेव, यच fe खण्डवाक्याये- बोधोत्तरं ममूहालम्बनपदार्थस्मतिः Aaa विशिष्ट | | Ree | तक्वचिन्तामयौ गतिकत्वात्‌ । अच वदन्ति, सन्निधिनं पदजन्येवान्वय- ata: हारमित्यादौ अध्याहृतेनापि पिधानादिना अन्वयवबोधदशेनात्‌। न च पिधेहीति शब्द रवा- वैगिष्यविधचा महावाक्यार्थगान्दमोधस्च gale खष्डवाक्या- चबोधात्मकस्येव विगरेषतावच्छद कप्रकारक जिखयस्य त्नात्‌ । न fe सामान्यतो विगिशवेगिश्नुद्धिलावच्छिश्नं प्रति विग्रेषशताव- च्छेदकप्रकारकनमिद्यस्य डहेततायामपि . wha तन््मिति रतं विस्तरे । “aa वदन्तोति, प्राभाकरा दति te) ‘afafa’ पटार्योपथितिः, तच्छाम्दबुद्धौ पदजन्येव तदुपश्वितिनं हेतुरिति फलिताथेः, किन्तु तदुपखितिमाज तदन्वयप्रतियोग्युपख्ापकयत्‌- ` किचचित्‌पदशन्ञानेति भावः । ean पद्‌ माचाशवणेऽणुष्डंकुन्ल- पदार्योपस्ितिमादायान्वथनो धापन्तेः,. “Marwan पदश्नानं विना waar: “शअम्वयबोधद श्रना दि ति, तथाच किं षकल- पद गोचरस्मरणनेति भावः । agag तथाच ay grr पद्‌- जन्यपदार्थोपख्ि तिरासन्तिरि ति भावः । श्र ग्ब्दश्चामजन्यघरो- पस्ितिलं चटश्राष्दबु द्धिजमकतावच्छेट कल्ल वेत्यादि विप्रतिपत्तिः | ` यद्वा चटमुख्य विशरेग्यक शाब्द बोधतं चटदन्ततया शब्द्‌ ज्चागजन्यल- (0 श्चन्धयया' खन्वयप्रतियोग्य॒पख्यापकयत्विष्धित्पदच्चानागपेच्छतदुपख्ि- तिमाषस्य Fae KAT | , ९ aw afararcrfeanta: | श्रब्दास्यतु रौ यख्डे खासत्तिवादः | RR ध्याहियते, अत्तपयोगात्‌ । अथस्येवाग्बयप्रतियो- गित्वेनोपयोगित्वात्‌ आवश्यकत्वाच्च । भअर्थापत्तेरप- पाद्‌कविषयत्वात्‌ | न च शब्द्माचसुपपादक, अपि व्याप्यं म वेत्यादिविप्रतिपत्तिः, तेन न्यायनयेनापि जातिविशेष सैव जमकतावच्छेदकतया पद्‌ श्ामजन्यलादेजनकतावच्छेदककोटा- वपरवेशेऽपि न तिः । wart -विधिकोरिर्भेयायिकामां मिषेध- कोरिरर्याध्याशारवादिनां प्राभाकराणां, न्यायमयेऽपि चटटटन्त- पदक्ञानं विनापि ae संसर्गं विधया भानाद्ाधवारणाय fate ` तालेमोपादानं, afin विनापि द्रब्यपदादिना wee था घटप्रकारेण घटवतो बोधनाग्रस्येति, यदि च इव्यलाटिरूपेण पटादौ शक्तिग्रहादेव लाघवश्ञानसदकारेण दइव्यादिपदाद्रव्यलादि- पेण घटादे न्ाममभ्यपगम्यते तदा तु लाचवज्नानाजन्यवेनापि ` श्राष्बोधो fare इति दिक्‌ । न चेति, तेति शेषः, "अध्या- ` दियते" wad, “श्रनुपयो गात्‌" श्रप्रयोजनकल्वात्‌,(* तया शब्द रतौ मानाभाव cf भावः । “रन्वयप्रतियो गितन श्रनवयबोध- विषयतेन, तदु पख्ितेरेवेति शेषः, भर्थोपख्ितिद्धारा तस्छाणुपं- यो गिल्रमस्येवेत्यु श्रयादाइ,(९) श्रावश्छकेति पिषेरिश्न्दोपखितिं कश्पयिला पि पिधानरूपपदार्योपस्ि तिकश्पमस्याकत्वाचेत्ययैः । डहेत्व- मारमा, श्र्यापत्ेरिति ‘salar: शरतुपपन्निकर एकार्यापत्ते, (उपपाद कविषयकलात्‌' साचादु पपाद कमा्रविषयकलात्‌, तथाचाख्य षणि, य ३ म रि (९) निष्पयोजनकत्वादिति we, me | र?) इत्खरसादादेति qe RoR ` सक्वचिन्तामयौै तु तदथः, भअरवश्यकरूप्याथेसा ह चर्येण देववशसम्यन्न- शब्दसमतेरन्धथासिदेः, अन्यथा पदबोधितस्येवाथेस्वा- पुरुषस्य पिधानोपश्यापकपदटोपख्ितिं विना इारमिति वाक्यात्‌ पिधानश्राग्दब्‌ दविर लपपननेत्यतुपपत्तिकरण्कायापत्येव पिषेदिग्न्दो- fafa: कल्यनोया, तच न सम्भवति श्र्थापत्तेः खाचादुपपादकमा- जविषयकलनियमादिति भावः । इद मापाततः, एवं सति दिवा- ऽभो जिनो दैवदन्तस्य पौमलान्यथानुपपत्या राजिभो जित्वमपि न feqa भोजनस्य खाकचात्पौनलानुपपादकलादिति ध्येयं । ‘neg माज" पिधानोपद्थापकग्रष्दोपखितिः, उपपादकः शाादुपपादकं, "तदर्थः" तद्ोपस्थितिः.। aq ay देववभेन शब्दश्मरणं तेन चार्थस्ति; ay यदि पिधामशाष्दबुद्धिलावच्छिकन प्रति श्ब्- श्नानविशिष्टपिधानो पखितिलेन कारणत्वे क्तं तदान्यचापि तद्‌- प्थापकश्ब्दो पस्थितिरवभ्यं कण्यनोयेत्यत we, “अवश्छकलर्पेति पिधानश्राब्दबुद्धिलावच्छिलं प्रति कारणतावच्छेद कलेनावग्चे कर्य मयेत्यर्थः. ‘siya श्रयो पस्थि तिस्य जन्यता सम्बन्धेन सदचरितलेनेत्यथैः, “अरन्या सिद्धेरिति जन्यतासम्बन्धेनान्ययासिद्धि- निरूपकला दित्यर्थः, तथाच तचापि श्ब्द॒न्नान॒विशिष्टपिधानोपखि- faaa® कारणलमिति भावः । “श्रन्ययेति श्रद्यान्ययासिद्य- निरूपकत्रे इत्यथैः, “पदबोधितस्छेवेति पद जन्यपिधानाच्ुपख्िति- ` (९ शब्दच्नागविश्िदटपिधानोपस्ितित्वेन कारणतावष्ेद कत्वेनावष्य- maar इति ग ° | (९) शब्दक्नानविश्िरपदार्योपस्थितित्वेनेति ae | ्म्दाख्यतुरोयखण्डे arafaae | RoR न्वयबोधकत्वमिति नियमशक्िकल्यनापकेः। खार्था म्ब यपरत्वाश्छब्दा नां दारसिति न पिधानाम्बयबोधक- ame = cee किक + चणक 1, 1 eemmereereceusecc ence लेमेवाग्वयबो धलननकल्मित्ययः, ‘faa गर्धम्मणए नियमशक्र कारणतायाः कश्यनापन्तेरित्यथेः, ARTA कारणावच्छेदकल्क- ल्पनापत्तेरिति तु फलिताः । केचित्तु मनु यत्र saan गब्दार्थयोरभयोरेवोपस्ितिस्तज यदि पिधानश्राब्दनबुद्धिलावच्छिनं प्रति पिधानोपस्ापकपदोपख्ितेः कारणलं HH तदान्यत्रापि तदुप्थापकशब्दोपखितिरवश्व ae Naga we, “श्रवश्धकरूप्येति पिधानशाब्दलावच््छिनलं प्रति हेतु- anager, “श्रथः पिधानोपस्ितिः। तथाच तच्रापि पिधानोपस्थापकपदो पस्थितेने कारणत्वमिति भावः । “श्न्ययेत्यस्य विवरणं “पदबो धितस्येवेति, “श्रन्वयवो धकत्व अन्वयो धविषयलं, ‘ वतत्वचिन्ामणौ ze छच्छतथा कथं तजातिव्यात्तिरिति वाच्यं । परैस बेदला- PAT तस्छालच्छलनादन्यथा तज सत्यन्तप्रतो HAT AAT TIT: aq बेदत्वाभावेऽपि पुराण-वेदव्याख्यानादे रिवाध्ययननिषेधोवाच- निकः शद्रादोनां। यत्त गेडे घरोस्तौत्यादि.प्रत्यचजन्ये गे हे घटौऽसौत्या दिलौ किक- वाक्येऽतिव्याश्चिवारण्णय सत्यन्तमिति, तलः वच्यमणयु्वा श्रदृष्ट- लनकाष्ययन विष्ये सतोत्यनेनापि विगेषणोयतया aafaarti- विरहात्‌ | 7 प्रमित्यविषयायैकल्माजोक्रावषम्भव इति जन्यान्तं प्रमितिविणे- घण, .शब्दोपजोव्य तिरिक्तमा तस प्रमाण विग्रषणलेऽप्यसम्भवः . श्न्दो- पजोव्यतिरि क्तम प्रमाणेन बेदा्ात्मकग्रष्देन Azria प्रमापण्णदतः शरन्दातिरिक्रलमपि प्रमाणविगरेषणं, ्म्दपद्‌ चच शब्द न्रानपर, ्रन्यया अन्द-तदुपजौग्यतिरिक्रममारेन बेदा्यात्मकगरम्दन्नानेन वेदा च॑ प्रमापणादसम्भवतादवख्ण्यात्‌ शब्दस्य चाप्रमाणलान्न तमादाया- सम्भवः, श्ब्दक्ञानातिरिक्लमाजोक्तावप्यसम्भवः श्ब्दन्नानातिरिक्रः प्रमाणेनालुमानेन वेदार्थस्य प्रमापणदतस्तद्‌भयातिरि क्ृत्मुपान्त; दत्यञ्चासुमानेन साध्यादिप्रसिद्यथे' बेदस्ापेचणान्ञासम्भवः । नन्व शब्दो पज विल्वं न शष्दजन्यलं व्या्निश्चानादेरप्यतयालवेनासम्भवापत्ते। मापि तनमूलकलं, तयापि चचुरादेदौ पदानादिप्रटत्यादिमूलका- zeae विधिवाक्यमूलकतया तच्लन्योपनोतभानमादायासम्भवाभा- बेऽपि अवणेन्दियजन्योपनौतभान विषयाथेकलादग्या्यापत्तेः श्रवणस्य मित्यतथा श्रवृष्टदारापि श्रब्दामूलकलात्‌ श्रात्म-मनःप्रतिनि्य- प्रष्दाख्यतुरौयखग्डे AAA! | -३५१ प्रमाएजन्यानु मित्यादि विषयायकतया श्रसम्भवापन्नेख । श्रय दितोय- प्रमाणएपद मसाधारणप्रामाणएपरं तेनात्म-मनःप्रतिप्रमाणएमादाय ना- ` सम्भवः, प्रमित्यविषयायक्ेत्यच्र प्रमिति उभयषा दि षिद्धलेन खज- ज्यश्चामसामानाकारलेन -च॒विग्रेषणौया, खपदमन्यलप्रतियोगि- वाक्यपरं तेन अवणजन्योपनोतभाममादाय aah, मवा श्रात्या द्‌ च्छावानात्मलादित्याद्यमुमिति विषययत्‌ किञचिद्के खमकामोय- जेतित्यादिषेदेऽव्याभिः, न वा श्रभिषेयं प्रमेयवत्‌ श्रमिषेयत्रादि- त्या दि सामान्यप्रत्या सत्तिजञ्नानमूलकानुमितिविषयाथंकलात्‌(९) श्रस- मावः । न च तयासत्यदष्टस्य जन्यमाबद्ेतुतया चसचुरादेजेन्यप्रमाण- माजखयेवादृष्टद्ारा विधिवाक्यमूलकलतवेम अवणएस्येव शब्दमूलक- -प्रमाणणतिरिक्रासाघारणप्रमाणएलात्‌ अवणायोग्यायकदृष्टायेकभार- तादावतिबयाच्यापत्तिरिति वाच्यं) श्रदष्टादारकशब्दमूलकलस्य faafanaa चचुरादेरपि तादृश्रप्रमाणतिरिक्रासाघारणप्रमाणएतया तष्जन्यप्रमितिविषयायंकत्रेम तचा तिव्याश्निविरहात्‌, श्रदृष्टादारक- श्रब्दमूलकप्रमाणश्च विशेषणएश्चाना दि विधया श्न्दअन्यपदा्चौपयिति- वाश्ार्थाुभवप्रयोज्यानुमानव्यक्रिरेव प्रसिद्धा । न चेवं मेर्यादिकं श्रष्दजभकमित्यादिदृष्टाथेके भारतादौ aguae afanfe: शब्द न्षाना तिरिक्रतादृ ग्श्ब्दमूलकप्रमाणतिरिक्रासाधारण्प्रमाणएन- (९) सामान्यलच्तणाजन्धानुमानजन्यानु भमितिविषया्यंकलत्वादिग्यर्थ॑ः, शब्द- मूलकतवव्यावत्तनाय सामान्यलच्तणाजन्येति खभिधे यत्वप्रमेयत्वादि- ` सामान्यलच्तणाजन्धेत्ययेः । ४२ | avafarn teat न्यखजन्यज्ञामममानाकारतदचं विषयकोभयवादिषिद्धप्रमितेरपशिदः शब्दस्य च चचुराद्योग्यत्ाद्भेर्यादेख अवणायोग्यलात्‌ मनःप्रश्- aq साधारणलात्‌ अलुमानादे विगरेषणश्नागविधया शब्दशन्ञानजन्य- लेनादृष्टादारकश्रब्दमूलकलादिति वाच्य | शष्दमूखकलपदेन शब्द ठत्तिज्नानप्रयोज्यता विगरेषस्य विवकितलात्‌ तचाचानुमानजन्य्रमि- तिविषया्यंकलादेव भ तचातिन्यात्भिरिति खेत्‌। ग । तादृद्रप्रमा- णातिरिक्रासाधारणप्रमाणेन बेदनिष्टाकाङ्घादिन्नानेन वेदार्थं श्राब्दबोधनननाद्सभवापन्तेः, आकाञङ्जुगदि न्नानष्याकाङ्ारिखिङ्ग- कालुमितिकर एतेन विनश्यदवश्तथा धारावादिकदितौयग्राष्द- बोधकारणवेन चाघाधारणमरमाणलवात्‌, MUTA प्रमिति- विगरेषणे शब्दशन्नाना तिरिक्तस्य वेयथ्यप्रसङ्गात्‌ । अथ यष्न्यख- लन्यन्ञानषमानाकारश्नानसामान्यं षाकात्यरन्परयातिपरन्परया Wy- ्टादारकश्रष्दशन्ञानजन्यश्चागप्रयोच्धं AM श्ब्टोपजो विप्रमाणत्व, खप- दमन्यलप्रतियो गिवाक्यपर, सखजन्यन्नानसमानाकारलश्च BIT यर uw येन येन रूपेण दय्‌ विषयौकरोति तज ay तेन तेन पेण तन्तदवगाहिलं, इत्यश्च मनसोऽपि न वेदखले तदतिरिक- प्रमाणत्वं मनसा वेदा्थेगोचरानुभवजननेऽवश्तं षाखात्परम्परया अतिपरन्परथा वा वेदज्ञानजन्यवेदा्यन्नानापेचष्णत्‌, एवं बेदनिष्ा- काङ्कदिश्चानमपि भ तदतिरिक्प्रमाणं तेनापि बेदा्ेगोचर भाब्ट- बोधजननेऽवण्ठं शरब्द न्नानजन्यपदाएयौपल्थितेरपेषण्णत्‌ एवं कमेणात्म- मनोचोगग्ररीरादैरपि न वेदसे तदतिरिक्रममाणल्े, लौ किक- वाक्य-दृष्टा्थकभारतादि श्वे लौ किकवाक्य-भारतादिन्नाने तश्लन्य- णरब्दाख्यतुरौयखरछे AYA | ६५९ ` पदा्थपस्धितिवाक्यार्थानुभवमूलकामुमामग्यक्रिख तादृशं wary’) प्रसिद्ध, चचुरादिमा कदाचित्‌ इृष्टाथेकभारता दिअन्यन्नानखमाना- acest विगरेषवएश्चाम विधया श्ामलखशप्रत्यासन्तिविधया वा ATEMANTA दि न्वानजन्यन्नानापेचफात्‌ तादृग्रभारतादावतिगात्ति- रतः सामान्यपटोपादाग,५) चचुरादिजन्यन्नानसामान्यद्य शब्दन्नाम- प्रयोच्यत्वाभावात्‌ चचुरादेरपि तदतिरिक्रप्रमाएतंया चचुरादि- लन्योपनोतभानसामान्यप्रत्यासन्तिजश्नानविषयलतस्य AAW रादेरपि तथालेभ तष्छन्याजुभित्या दि विषयत्वस्य च aera सल्वाद- awa इति खजन्यन्नामसमानाकारतं न्नानरविग्रेषण, इत्यश्च चचु - रादिभा श्रत्मादिमा at वेदसमामाकारश्चानजमनेऽवश्ं साजात्य Tata AMAIA तेषामपि तद~ तिरिक्रलाभावाललासम्मवः। भ च तयापि सवश्यान्यथातुपपक्या यो गजधमोख्यापि निर्विंकल्पकजमकतया योगजधश्मेअन्यबेदाथेगोदर- ्ञानात्मकोपगयसरका रेण चुरा दिअन्यवेद जन्नानसमानाकार ज्ञानस्य सामान्याश्तगेतसख्य गशब्दन्चानजन्यन्ामो पयो anna”) बेदस्धलेऽपि (१) ब्द-तदुपजौ विप्रमाशमिग्ययैः (९ चर्दरादिभन्धकादाचितू्‌कच्चानद्य विग्रेषशविधया शब्दश्चागजन्दच्नान- प्रयोञ्यत्येऽपि विश्ेषणच्चागस्य एन्दडत्तिक्नानभन्यच्चानत्वेन पयोजक- त्वविश्हाव्‌ त्रानलच्यप्रत्यासिविघया णब्दश्चामजन्यच्चागपरयोन्य- त्वेऽपि उमयवाद्यसिद्धक्षानाप्रयोज्यत्वविर हात्‌ शब्दच्चानजन्धवाक्धा- ानुमवसरूपन्नानलच्तश प्रयोज्यत्वेऽपि श्चागलच्तणप्र्यासत्िलच्च णा- लौकिकसत्रिकर्ष॑स्य परेरगभ्युपगमात्‌ सामान्धपदं ella ध्येयं | (९) शरब्दशन्चानजन्यन्नानप्रयोज्यत्वाभावेनेति Bo, Te | 45 १५९ तस्वचिन्तामयौ wares निरक्षशब्टोपजो विप्रमाएलमिति वाच्यं । उभयवाद्बिद्ध- ज्ानाप्रयोच्यवेन तादृशश्नानसामान्यस्य विग्रेषणणोयतात्‌ । शब्दा सुभवजनितस्तिपरन्पराधौनानुमिति विषयतया वेदा्थेस्तासम्भव- इत्यतः परम्परयातिपरन्परया बेति, अदृष्टस्य . काय्येमाषडेतुतेम चच्तरादिना गेहे घटोसतौत्यादौ लौ किकवाक्याथे विषयकञ्ञानजनने- ऽपि भियमतोऽदष्टदारा विधिजन्यन्नञानापेचण्त्‌ तादृश्रप्रमाणाति- रिक्रप्रमाणएजेन्यप्रमितिविषयायेकस्याप्रसिद्या श्रसम्भव इत्यतो ऽदृष्टा- इारेति, शब्दश्नानप्रयोष्यवमानोक्तौ भेरय्यादिकं शब्दजनकमित्या- दिग्रष्दषरितदृष्टा्थकभारतादौ arena? चातिव्या्षिः प्रमाणएमा- चेशेव तद ्ंगोचरज्ञानजमनेऽवश्ं शब्द ज्ञानापेवणादतः शन्दन्नान- जन्यन्नानेति। न चैवमपि तदतिग्यात्षिस्तदवस्या प्रमाणएमाचेशेव तदर्थंगोचरश्नानजनने शब्दशन्ञानजन्यस्य गशब्द्-ग्रष्दतलविगिष्टश्षानस्य भियमतोऽपेषण्णदिति वाच्यं । खल्या शब्दशन्नानजन्यक्नानस्य विव- लितत्वात्‌। म चेवं शब्दा तिरि कविगरेषएत्वत्ेयथ्य बेदाद्यात्मकशरब्देन | वेदा्ंगोचरन्नामलनमने५ awa शन्दन्नामकन्यपदार्थोपखितेरपेच- णात्‌ शब्दोपजो विप्रमाणणातिरिलविग्रेषणेनेव तस्यापि वारणात्‌ शब्द श्ञानणन्यवाक्यार्यातुभवप्रयोज्य मि्युक्तौ च बेदगतपदजन्यपदा्ध- सतिषन्यानुमानेन Feria प्रमापणदसम्भवापन्तेरिति वाच्यं | aque शब्द न्नानाजन्यन्नानद्वारा यष्नन्यतस्छ विवकितलात्‌ बेदाथगोचर ्राब्दबोधख्च शब्दन्चानाजन्यन्नानदारा म वेदाद्यात्मक- (५) वेदां गोचरानु भवनन इति ख | शन्दाख्यतुरौ TGS तात्प््येवादः | १५५. . weeny दति तददिर्भावः। अरखष्डभेदप्रतियो गिघरकतया अन्य विग्रेषस्य संसर्गलपरिचायकतथा वा अरतिष्याघ्याद्यवारकल्वेऽपिं न श्ब्दन्ञाभाजन्यन्नानदारेत्यस्छ वे यणे, मोपादेयमेव वा शब्दाति- fina विशेषणं, qa च श्ब्द-ग्ष्दोपजोवोत्यन .दितोयशष्द- पदस्य श्नामपरतया श्न्दश्नामोपजोगोति सबुदायाथैः। न चाद्या शम्दभन्यश्नानवा मित्या दिशष्दे शाबष्दबोधघरितदृष्टा्चकभारतादौ तादृरवेदे चातिष्यात्षिः प्रमाणमाचेरेव तद्र्चंगो चर भ्नानलननेऽवश्स WRATH साचात्‌ परन्परया वा श्रयेत्‌ भ्ानन्ञाने(९ साकात्‌परम्परया वा विषयतया न्नानस्य प्रयोजक लादिति वाच्यं । यतः प्रमाणन्तरजन्यन्नाने शब्दजन्यतभ्रमान्तथेव सामान्यशच्णप्रत्यासत्या श्रब्दजन्यन्नानस्य BT ततस्तज्‌श्चानसद- कारेणेवानुमानाद्‌त्मनिष्टगन्दजन्यज्नानवस्वयदस्तत्ैव तदनुमाम- ` शन्यतद थेविषयकन्ञानस्य श्ब्द न्नानजन्यन्नानप्रयोज्यत्ाभावान्तव्लन्य- प्रभितिविषया्थेकलरेना तिव्यार्चिविरषात्‌ | हितोचप्रमाणएपदश्च ख- रूपकथयनं, प्रमितिविषयायेकेत्य्न प्रमितिपदं ` खनन्यन्नानसमा- माकारानुभवमाचपरं तादृ शश्चाममाचपरं वा, प्रमालपय्येन्तप्रवेशे RAMA, सखजन्यज्ञानसमानाकारे तिविगेषणत्‌ प्रमेयला- भिषेयत्वादि सामान्यलचणप्रत्या सत्तिजन्नामासोनेन प्रमेयममिधेयव- दित्यसुमित्यात्मकन्ञानेन स्वस्येव Aerie विषयो करणेऽपि ना- समाव इति । मेवं । san शब्दवानित्यादि शब्द लविशिष्टघरित- ययन नकि री कि कि त Bee ह । () arianaa इति we | . ett: तश्वचिन्तामणौ दृष्टाथैकभारतादौ. तादृग्रवेदे warfare: प्रमाणएमाजेशेव तदयै- विषकञ्ञागजननेऽवश्ं॑श्ाष्टवजातेन्ानमपेच्छते eA च\) साक्ातपरम्यरया वा शाब्द aT श्वानं प्रयोजकं जातियदख्य व्यद्धिगदप्रयोष्यल्मियमात्‌, शाब्द बोधविषयकन्चाने च साचात्‌- परन्परथा at विषयविधया mesa प्रयोजकमिति aera निरक्रशरब्दो पज विप्रमाणातिरिक्रप्रमाण्लन्यप्रमि तिविषयाथकान्य- लादिति। उच्यते megan qua ware वा गराब्दश्चानपरयोज्य्च ` vam तदतिरिक्श्चागविषयायेकान्यने सतौति सत्यन्तायैः, प्रमाणए-तष्लन्यलादिप्रवेे प्रयोजमविरदात्‌, परभ्परयथा अतिपरम्परया वा श्राब्दश्षानप्रयोञ्यातिरिक्रेन बेदात्मक- श्रष्दलन्यश्राष्दबोधेन वेदाथेश्य विषयौ कर्णाद सम्भववारण्णाय शाब्द- ज्ञानातिरिक्रेति ज्ञामविेषणं, . शाष्दन्नानातिरिक्न्चानेनातुमि- त्यादिभा acre विषयोकरण्णादसम्भव इति arn श्रति- परम्परया वा शब्दश्चानप्रयोख्यातिरिक्रति न्नानविश्रेषण, cere fara: साध्यप्रसिद्यादिद्धारा परण्परया वेद न्नानप्रयोज्यवाना- सम्भवः । शब्दज्ञानप्रयोज्येत्यच खजन्यन्नानसमानाकारकञ्चानजन- कलेन शब्दो विग्रेषणौयः सखपदममन्यतललप्रतिचो गिवाक्यपरं, तेना- कृष्टष्य काय्यैमाजे Bae श्ञानमाजरसेवादृष्टदारा WATE गङ्गाखानादिबोधकविधिवाकयश्नानप्रयोज्यतेऽपि म तादुग्रन्नानान्य ज्ञानाप्रधिद्धिः, गङ्गाख्धानादिबोधकविधिवाक्यस् गेहे घटोऽसौति (१) तभश्चाने चेति Ge | श्ब्दास्यतुरौयखद्दे तात्पर्यवादः । १५७ लौ किकवाक्यषमानार्थकलाभावात्‌, म वा श्रात्मा शान्दवाभिल्या- zrafaanfa: ्रात्मा श्ाब्दवानित्यादिमानषलौकिकप्रत्यचामुमि- व्यादेरपि खषमानाथंकश्रब्दन्ञानप्रथोच्यातिरि कतया शाष्दश्चाना- तिरिक्रतया च तददिषया्थंकलात्‌ ma - शाब्दवादित्थादिमान- सप्रत्यलादेः ख विषयशान्द बोधननकग्त ब्द न्नामप्रयोज्यत्वेऽपि तस्य श्रष्दस्यात्मा शाब्दवानिति वाक्यासमामा्थेकलात्‌ । भापि वेदगत- प्रत्येकपदजन्यप्रत्येकपदार्योपखितिप्रयोख्यामुमितिविषयधाथेकतया a. सम्भवः प्रर्येकपदस्यापि बेदजन्यन्नानसमाभमाकारकन्ञानजनकतया पदार्थोपश्धितिमूणलकानु मितेरपि तादु शशब्दन्नानप्रयोग्यतात्‌। श्रत- एव शब्टचटितदृष्टाच॑कभारतादौ.५ तादुशदृष्टाथेकवेदे च नाति- aft: तदये विषयकञ्नाममाजस्य श्ब्दश्ञानप्रयोच्यत्वेऽपि(९ खजन्य- HUAI AAT ANT STATA SAT | न च तयापि श्रात्मा शब्द प्र्थलसमवायोत्यादिरूपशब्दघरितदृष्टायकभारतादौ ATW — qewaae afar: श्रत्मा शन्दप्रत्यकसषमवायोतिश्रब्दस्यापि तदर्थान्तगेतलेभ(२ तदथं विषयकन्ञानमाचरस्येव खजन्यन्नानषमानाका- (\) मेर््यादिकं शब्दजमकमिव्यादिदृष्छाथंकमारताराविद्य्थः (९) विगरेषणच्चानादिविधया साच्तात्‌कारणोधूतप्म्दच्चागप्रयोज्यत्वस्य तच्र खौकारे Baar कारणो भूत श्ब्दन्नागप्रथोन्यत्वस्य निखिल- वेदाथ॑दिषयकशान्दगोधे न्धाग्यत्वात्‌ चरमव्याख्ाने शन्दातिरिक्तपदं quaata ध्येयं यदि तत्र न खीक्रियते तदा चापि अशौकासादत- रवे्यादिकमसङ्गतमित्यमि ध्येयं | (र) आत्मेत्यादि वाश्चार्थान्तगेतत्वेनेत्ययेः | + १५८ तत्वचिन्तामकौ रज्ञागजनकग्रष्दन्नानप्रयोच्यलादिति वाश्यं। शरष्टश्नानप्रथोष्यपेन श्रब्द ठत्तिक्नानप्रयोज्यता विशेषस्य faafeaary । न च तचा्यात्मा श्राब्दवानित्यादावतिग्यास्िस्तदवस्था stan शाब्दवाजितिवाश्य- जन्यश्ान्दबोधस्य श्रात्माः श्राब्दवानितिवाक्यायंतया तदथंविषयक- न्ञानमाचस्येव शओ्ान्दबोधद्वारा५ sar शाब्दवानितिवाक्यटत्ति- ज्ञानप्रयोच्यल्ादिति वाश्यं। awe घट इत्यादियत्किश्ि्छाब्दे | शओ्राष्दलं zeta तयेव सामान्यलच्णप्रत्यासत््या निखिलग्राब्दमोधस्य चलाने ततस्तनेव Maman शाब्दवानिति भिखिखग्राब्दबमोधप्रका- रिकारुमितिस्तचेव तदलुभितिग्यक्रेस्तदयेविषयिकाया श्रात्मा ग्राष्दवानितिवाक्धटत्तिन्नानाप्रथोग्यलात्‌ सामान्यललण्ाजन्यन्नाने विषयस्या हेत्‌तवात्‌ सामान्यलखणाजन्यन्नानस्योभयवा दि षिद्धल्वाभावे- ऽपि तदलनुभितिग्यक्रेरुभयवा दि सिद्धलात्‌ परमये शाब्दलप्रकारक- यक्किञ्िच्छाब्दन्नानादेव भिखिलशाब्दबोधप्रकारकतदलुमितिव्यक्र सत्पतेः । न च तयापि शब्दट्तिन्नानाप्रयोग्यया सुखलव दुःखा- सभ्भिन्नटत्ति सुखमा चटत्ति धश्मेलादित्यनुमित्या विषयौशतायेक- वेदेऽव्या्िः किं बह्मा प्रमेयत्वा भिधेयलादिषामान्यलच्णमप्रत्याः सत्तिजज्नानापभोनेन प्रभेयममिधेयवदित्यतुमित्धात्मकञ्चानेन स्वे- स्येव acre विषयो करणाद सम्भव एवेति are | तदन्यज्ञानख्व(९) खजन्यज्ञानसमानाकारवेन विगरेषणौयलात्‌, सखभन्यन्नानसमानाका- (९) विधयविधया शाब्दबो धद्ारेत्यर्थः | (२) जशन्दरत्तिन्नानप्रयोञ्यातिरि क्न्नानस्येति we | शब्द्‌! स्यतुरौयखण्डे तात्पथ्येवादः | ३५९ Tag खजन्यन्ञामविषयिता विक्षच्चणएविषयिताश्चन्यल, ara यत्र aq येम येन रूपेण यद्‌यद्दिषयोकरोति तज तजर तेन तेन क्पेण तत्तद्वगाहितं वा, azarae fiat गिवाक्यपर, अतएव वेदस्यापि यत्किञ्चिदथेस्य यागादेरिच्छागुमित्यादिविषयलेऽपि नाव्याः, श्रतएव च वेदेकदेशो न वेदः यदिशिष्टभागस्य तादृश्र- च्ञानाविषया्चकलं ata तश्वात्‌ । न च तयापि सार्ववन्यान्यथा- awa योगजधश्मेस्यापि भिधिकष्यकजनकतया योगनधम्मेजन्य- खजन्यन्नानसमानाकार प्रश्यक्षविषयायेकलाद्वेद्‌ स्याषम्भवः मोच्ेतु- खअवणाप्रयोज्यत्वेम तदन्यन्नानस्य विगरेषणेऽपि सुखत्वसामान्यलच्ण- पर्यासत्तिजखगों यसुखन्नामजन्येम सुखं दुःखासम्मिनलं सुखलादि- त्यादिकूट शिङ्गकानुमानेम “ay दुःखेनेत्यादिवेरायेस् विषयो- RUAN: तादृरेश्वर ज्ानविषया्थकलादमभ्भवसेति वाच्यं | उभयवादिषिद्धलेनापि तदन्यज्ञानस्य विग्रेषणौयलात्‌ योगजधश्मे- प्रत्य्च-कूट लिङ्गकानु मिल्योभेगवजृश्ञामस्य च प्राभाकरासिद्धलात्‌ | न च तथापि वेदार्थस्य योगनधम्ममूलक्रानुमानविषयलादसम्भव- दति वाच्यं । arcana azafafaam: प्राभाकराषिद्भलात्‌, मोखडेतुश्रवणाप्रयोख्यत्वेन वा तदन्यन्नामं विगरेषणोयं । श्रय तयापि प्रमेयत्वा दिषामान्यलक्तणप्रत्यासत्या बेदगतपदाये-बेद गतपदार्थता- वच्छेदकानां ज्ञानं ततः प्रमेयलादिरूपेण वबेदगतपदार्थंषु प्रमेय- त्वादिरूपेण वेदगतपटाथंतावच्छेदकानां प्रमेयलादि हेतुना श्रनु- भितिस्ततः प्रमेयतया दिमोषेण केवलपदार्ये तावच्डेदकप्रकारेण केवल- UZ सरणं ततस्तत्‌खमर ण्स रका रे णामु माम। दे दजन्यन्नानसमा- R¢e तत्वचिन्तामणौ नाकारक्ञानमिति क्रमेण aera तादृशन्ञाम विषयलतादखम्भवः | न च तादृ्रानुमानजन्यवेदजन्यश्चानसमानाकारन्नानं कारणवाधेम न प्राभाकरसिद्धं तेन सामान्यक्षषणानन्युपगमादिति वाच्ये । तेन सामान्यलणानग्युपगमेऽपि पचता वच्छेद्‌ क-साध्यतावच्छेदकादि्र- कारेण यत्कि द्ाक्िज्चानादेव पच्चतावच्केदकाञ्रये यावति शाध्य- तावच्छेदकाञ्याणां SAAT AAP TTA कारणवाधाभावा- दिति चेत्‌, न, मोषख्छ बहधा fraftaary प्राचामसष्मतलाच्च | म च तथापि सुखलादिसामान्यलच्णया खण्डशः सुखादेरुपस्वित्या ae दुःखाघम्मिश्मित्य दिपरत्यच्च-तखूलकातु मित्या दिषमवेन तदि- षथा्थकल्वा दसम्भव इति वाच्यं । तजृज्ञानातिरिष्कतवेना पि श्रान्त विगरेषणौयलादिति सत्यम्दशनिष्कषेः | | afer सिद्चतौत्याश्ययोग्यवाक्यजन्यन्नानसमानाकारश्ञामख् भमलनियमेन उभयवाद्चसिद्धतया तचा तिव्याक्निः, एवं safe- व्यादिष्लोकेऽपतिबाश्निः तस्य निरथकलत्वेन सत्यम्तदखख्छ तजापि सत्वात्‌ मन्त -ब्राह्णयोववंदत्वमित्धमियुक्स्य ALATA AAAS: प्रमाणश्रब्दलमिति, स्तोजस्य च निरयेकतया न प्रमाणशब्दत्वं ae बेदलाभावेऽणष्ययनमिषेधो वाचनिक एव शरद्रादोनामिति भावः | प्माणशरब्टलश्च प्रमितिजनकतथा भेयायिकबिद्धग्रन्दलं तेन परनये fad, सक्ंकलबो धकवेदे(रमाव्या्भिः। न चेवं तन्नयेऽप्रमाणौग्त- कितिःखकटेकेतिवादिवाक्येऽतिव्यात्तिः.» aa श्म्दाप्रयोच्यकितिः- TS (९) यतो वा इमानि भूतानि गायन्त दत्धाद्याकास्वेदे इत्यरथः । , (® मारतादिवाक्येऽतिष्याततिरिति खर | ए्ब्दाख्यतुरौ य खण्डे तात्पय्येवादः | ६६१ सकटेकेत्याद्यनुमितिविषयाथेकवेऽपि तादृश्राुमितेरोश्वर षिदेषि- भरांभाकरासिद्धतात्‌ तेना सत्‌श्यातेरनङ्गो कारादि ति वाच्यं । खज- न्यान्तद लेनेव(९) aw निरसनौयत्वात्‌ तश्चाजुपदमेव स्णटोभवि- व्यति । खरग साधनलनाद्यनुमापकाश्रमेधादौ आत्म-मनःप्रतिनित्य- waaay चातियथाशिवारणाय meatier, मन्वादिखति- भारतादावतिव्या्तिव्रारणाय जन्यान्तं, तस्य वेदजन्यवाक्याचेन्ान - जन्यत्वात्‌ बेदादथ प्रतोत्य त्यादि प्रणयनात्‌, श्ब्दपदं वाश्याये- Way Waray, जन्यश्नानाजन्येत्येव faafad . तथो भिंषेशे प्रयोजमविरष्ात्‌, न्यायमये बेदस्यापौश्चरोयश्षानजन्यतादसम्भववार- णाय अन्यपदं, जन्यन्नामजन्यता ख फलोपधानरूपा याद्या तेनं वेद ज्ञान प्रत्यपि अन्यक्ञानस्य खरूपयोग्यत्मेऽपि मासम्भवः। Uy गन्दजन्यवाक्यायंन्नानेत्यसख श्राष्दन्नानेत्यथेः, इति as, भारतायेस्मरणएजन्यभारतेऽति याः तस्य समर णएजन्यतेन श्राब्दश्चाना- जन्यत्वात्‌, शाब्द क्ञामाजन्यत्पदेन शाब्द न्नामाप्रयोच्यत्वविवचण्ेऽपि भारतगतप्रत्येकपद जन्यप्रत्येकपदाथस्धतिषशकारेण मनसा श्रनुमा- नादिना. वा विशिष्टभारताथं प्रतीत्य प्रयुक्रे भारतेऽतिवयान्नः । म च जन्यश्नामाजन्येत्युक्तौ सत्यन्तविशेषणं प्रमाएश्ष्दवमित्य प्रमार- विगरेषणचच aifafa ares दृष्टायेकवेदे . श्रतिव्या्चिवारणय सत्यन्तस्य कंफङडत्यादिस्तोतरे श्रतिव्यात्तिवारणाय प्रमाणएल्विशेष- णस्योपादामात्‌ | ७ च्मन्ययाख्याते रमङ्गोकारादितौति Ge | ` (९) शष्टजन्यवाक्धार्थश्चानाजन्यदेनेत्य्थः | 46 ada avafarntaat अय परनये ईश्वरानभ्युपगमात्‌ न्यन्नानाजन्यलं न कापि बेद्‌- इत्यसमावः । न च तन्ते ace नित्यलात्‌ नासम्भव इति ars | तथा सति वर्णानां नित्यत्वं विना तद्घरितवेदागुपूर््या fire घममबेन शब्दमाजस्यैव नित्यतथा wacte नित्यलार्भारतादा- वतिब्यात्तितादवस्थादिति रेत्‌, म, जन्यश्चानाजन्यवपदेन जन्वं- sma यन्नेया यिकथिद्धं तदन्यत्वख्छ विवकितत्ात्‌ । अतएव तकातेऽपि अन्यपदानुपादानेऽसम्भव इति जन्यपदं खाक, अखष्डा- भावचटकलवाख्च म समति न्ेयाकिकसिद्धेत्यस्च aad, Warare- बाधारणलचण्पदे त्‌ तश्न देयमेव, इकायुक्वेदखमानाथेकसपत्यादे- रपि तावत्पद्‌ विषयकभन्यन्नानजन्यलाल्लातिव्यात्निः एवं यन््रादि- wa वर्णोत्पत्तिखोकदरेनये यम्घ्रोत्यितश्छल्यादावपि नातिव्यार्षिः तयापि वादकजन्यज्नानजन्यलात्‌, वाय्वाचचमिषातनद्धत्यादौ मामाभावः वायवाद्यभिघातख्छ sahara मानाभावात्‌, तत्‌- FRI कस्यचित्‌ way तस्यैव फलो पधानात्मकजन्व- तायास्तज सत्वाच्च WAT aay Hay च काम्दे-कारण- भावात्‌ । न च तथापि भगवदुश्चरितमहुरूत्यादावतिद्या्िरिति वाच्य । तस्य भगवदुञ्चरितते मानाभावात्‌, भगवद्गोता च बेद- एव तत्रैव “ भगवद्गौताद्ूपमिषत्‌ खिति अवण्णादिति a तजाति- arfa:, wg वा तदन्यवमपि fated बेदातिरिके श्ब्दापजोविं प्रमाणमाबगम्याथेके भगवदुक्रवाक्यान्तरे मानाभावात्‌ । अथ मास्वतिग्यात्निखयाप्याधूनिकोक्रवेदे सखति-भारतादैरथें प्रतत्य HAR देववशरसम्पन्ने वेदे चाव्यार्गिः तस्य न्यायनये बन्द शब्दा ख्थतुरौषखण्डे ATAU: | ५३. प्रमित्यविषयाथेकत्वे सति शब्दजन्यवाक्याधेत्तानाजन्य- प्रमाणशब्दत्वं वेदत्वम्‌, ईं श्चरौयप्रमायाः^\ शअरजन्धत्वात्‌, न्ामजन्यत्वादिति चेत्‌, म, प्रमाणएश्रब्दवपरेन एतादृ श्रप्रमा णशब्द- लातौयत्वस्य विवशितत्वात्‌ साजात्यघ्चातुपूर््या तेन नातिप्रसङ्गः, तया साजात्यलाभायेव च mee इत्यश्चादिबेदमादाथेव wis wquugfa: नित्यानुमेयवेदखोभयवाद्यसिद्धतया न खच्छः . तेन aM विरदेणो क्षजातौ यलाभावेऽपि न तिः । भ च भगव- ` दुक्रवेदब्याश्याने adnan चातिन्याप्निरिति वाच्यं । श्रदृष्टलन- काध्ययम विषयतावच्छेद कावच्छिलत्वे सतौत्यमेनापि विगरेषण्णैयलात्‌ वेदश्याख्यारेरष्ययनं डि नादृष्टजनमकमिति | Sumy वेदत्मखण्ड़ोपाधिः तश्च यावदणंगरे वेदग्यवहारः प्रमारषिद्ध स्तावत्‌सु ्याखञ्यटन्ति तेन प्रत्येकवणेदडे न ana, द्धा शक्रिविशेषसम्बन्धेन ozad an यथा धातुलाख्यातलादरि, विग्ेषपदोपादानान्न वेदसन्नकश्ररोरादावतिव्या्तिः सभ्बन्धागतु- गमस्यारोषतया श्क्यतावच्छेदकभेदेन शक्तिरूपस्य सम्बन्धस्य नाना- त्वेऽपि 4 खतिः। यन्धस्तु- प्रृतो पयिकपलतावच्छेद कमा चमिवंचम- पर इति प्राहरिति aac: | | afad gat aca वेदानामोश्वरोयवाक्या्येन्ञामजन्यवेनाज- न्या मदशस्यासम्भवितलादित्यत wy, ‘Katranarar इति te- (र) ईश्र्प्रमाया इति Ke, we | (९) वेदपदवस्वमेव वेशत्वमिति we | ade वक्वचिन्तामयौ बेदार्थस्यानुमानादिविषयन्वेऽपि अनुमानादेरवेदोप- जौवकत्वात्‌। aitat भारतादिभागस्य च Ae समानाथेकत्वेऽपि शब्दजन्यधौ जन्यत्वात्‌ Vary प्रतौत्य ततप्रणयनात्‌। सजातौयोचारणानपे्ोचरितजातौ- ओोयवाक्यार्थश्नामस्येत्यथेः, तथाच शब्दजन्यल विग्रेषणेनेव तदारेण- fafa भावः । शब्दोपनोग्यतिरिकलदलस्य व्याटत्निं करतो दगे- थति, शेदायस्ेति, ‘sqarraifa शअनुमित्धादौत्धयेः, arfe- ` पदादुपमितिपरियदः “aq दुःखेनेत्यादि खगं पदादिश्क्तियारक- वेदार्थेख्योपमिति विषयव्ादिति भावः। ‘saat’ wafa- QT अजन्यान्तद लस्य Bey छलतो द्यति, 'खतौनामिति, नभारतादिभागस्यः भारतादेर्भाग विगेषस्य ` दृष्टाथैकेतरभारतायेक- ३ेशरस्येति यावत्‌, बेदष्मानायेकलेऽपिः तादृ शप्रमित्यविषया्थैक- asfa । faq पौरषेयलमिति are समाधन्ते, वजातीरेति ` स्लसमानजातोयवाक्यस्य TNT Ma तदनपेचं तदप्रयोच्य- यद श्चारणं कण्ठाद्यभिचातः प्रयन्नो वा तव्लन्यजातौयल्मित्ययेः, BINA तन्लन्यजातोयवनश्चानुपृ्यां विवचितं, cere ध्यापकोश्वारणमादाय न सिद्धसाधनं, पूर्वाध्यापकोच्चरितवेदन्नामा- Sawa ततो वेदाथेप्रतौ तिरूपेषएटषाधनतान्नानादेदे द्च्छा ततो बेदशूपेष्टसाधनतान्ञामात्‌ तत्तद तुकूशकष्टाद्यमिघातादौ प्रयत्नरतः कणष्टाद्यमिघात इति क्रमेणाध्यापकोच्ारणस्य पूर्व्वाध्यापको क्रखस- | मानातुपूर्वौ narararanateqafaaafeta भावः । वेदाद्वारता्ै श्ब्दाष्यतुरौयखररे AAA! | ६९५ यत्व॑पौरषेयत्वं, आद्यभारतेऽपि तज्नातीयत्वानन व्यभिचारः | श्रथवा वेदत्वं सजातौयोच्वारणानपेघ्ो- ? प्रतोत्येवाद्यभारतप्रणयनाद्‌भारते व्यभिशलारवारणय खसमामजा- तोयेति, एवश्च तस्य विजातौयषेदर न्नानप्रयोजच्यतेऽपि खसमानजा- तोयभारतन्नानाप्रयोच्यलान्न व्यभिषारः, पयमानवेद-भारतयो- वाध- व्यभिचारवारणाय सञजातौयतलमिति श्रतएव aware पूर्वौ कभारत-ख्त्याद्योरपि न व्यभिचारः, तचाणाद्यवेद्मादाय त्नातौयत्वमल्वात्‌ प्रयोज्यतपदेन खजन्यवाका्येज्नामदारा प्रयो- श्यत्वमेव॒विवङितं भअ्रन्यया भारते व्यभिचारापत्तेः श्राद्यभारतो- quanta भारतनिष्टभारतार्थग्तो तिरूपेष्टमाघनतान्नानात्मकस्य भारतज्नानस्य प्रयोन्यलात्‌ । म चास्मदारौीनां वेदममानागुपूर्वोकं वाक्यं करणापाटवादिना ae तच तद्ेदवाक्ये are ` तदाक्योच्चार णएजन्यत्वसत्ेन तदाक्यमादार्यांग्रतः सिद्धसाधनं एवं चनाद्रन्यायेनोश्चरितरुत्यादितोवाक्यायै ney देववश्राद्यचं वेदषमागातुपूरन्वौकं वाक्यसुच्चरितं त्र तादृशो खारणएजन्यलसत्वेन तदाक्यमादायांश्रतः सिद्धसाधनं दति वाच्यं । पच्तावच्छेदकाव- Sta साध्यसिद्धरदे श्चलात्‌, अतएव निखिरवेदानामेकधमनावच्छे- देन cae agent निगय दूति ९ दिक्‌ । 'तव्नातोयलादिति, asa मेदाघटितलात्‌ मिष्ठाप्रत्ययायातौोतवस्य चाविव- ` चितलादिति भावः। सजातोयोच्चारणेति घजातौयो चारणामपे- — =» ~ cee ew + ५५ ~~ eee ग्म (९ निर्मर इतीति wo | acd व्वचिन्तामणे afcagin प्रमाणतावण्छेदकवाक्धदट्तिधम्मेत्वात्‌ स्मृति- MAT | यदा वेदाः शब्दाजन्यवाक्याथैगोषरयथार्थ- WARM: प्रमाणशब्दत्वात्‌ भारतवत्‌। न च पल- माने वेदे बाधः भारते मन्वादिस्मृतो च व्यभिचारः तेषां ` दिकं कत्वात्‌, तादशन्रानजन्यजातौयत्वं वा साध्यं, तवाप्येतदभावादेव वेदेऽपोरुषेयत्वव्यवहारः | शोचरितजातीयमाचदन्तिलं, तेन देववश्षम्पश्लवेदमादाय न fag- aed, दितौ यसुश्चारणं वा पूर्ववत्‌ अरयंन्ञानविभरिष्टलेन विशेष पौयं, भ्रमाणतेति, श्रजेदामोन्तमबेदा दि माचटन्तितन्तद्राक्तिवेदा- नो न्तनबेदत्वादिधर्े व्यभिचारवारणाय श्रमाएतावच्छेदकेति, प्रमाणतावच्छेदकल्वं श्रध्ययनानुष्टानान्यतर विधि विषयतावच्छेद कलव, भवति च “@raratsaaa:” ““सतिरध्यातययत्यादि विधिविषय- तावच्छेदकं वेदल-खतिलादि, उश्चरितवस् श्ब्दधश्मोलादश्वमेधलादौ श्यभिचारवारणाय(९ "वाक्यटन्तोति, अश्वमेधलादेरपि “शरश्मेधेन जेतेव्या्तुष्टानविधिविषयतावच्छेदकलात्‌ | वश्ठतस्तु प्रमाणता- वच्डछेद कत्वमध्ययन विधि विषयतावच्छेद कलं, 'वाक्यटन्तोति च ख- खूपकयनमिति wag । ‘meri शब्दन्नानाप्रयोव्येत्ययेः, | तेन न तादुग्रख्त्थादिजन्यतलमादार्थांग्तः बिद्धषाधनमर्यानतरः वा, आनुपूर्यौययार्थन्नानजन्यतयां ग्रतः सिद्धषाधनस्यार्थाननरष्य॒वार- (६) Pee ike CLIC LAG धम्मं द्य मिचारवारखायेति We | परब्दाख्यतुरोय खणे तात्पय्यैवादः । ३६७ लन्वप्रयो जकमिदं वाक्या्थैगोचरयथःयैन्नानपृष्वंकत्व- मेव शब्दप्रामाण्ये तन्तं न तु ताहशन्नानस्य शन्दा- ` जन्धत्वमपि गौरवात्‌, अन्यथा वेदेऽपि तव दिकदंक- त्वेन प्रामाण्यं स्यात्‌ लोके तथा SWAT, TIT अनादिमौमांसासिश्चन्यायेनावगततात्पय्धात्‌ Aes प्रतीत्य पुच्धपु्वबाध्यापकेन उच्रितादेदादु्षरोचतर- स्याप्यध्ययनतदयथप्रतौतिरित्यनादितैवातः किं खत- ` न््रपुरुषेख तत्प्रयो जनस्य परतन्त्रादेव fae: | fa शाय ‘areata warded इति xe) (तादृशेति, we सषलातोयेति शरष्द विशेषणं देवं तेम wat भारते च न व्यभि- सारतादवख्छये, ‰एतदभावादिति खसमानजातोयोश्चारणणनपे- चोज रितजातौयतल-्रब्दाजन्यवाक्यायंन्नामजन्यजातौयत्योरभावादि- त्यथः, “श्रन्ययेति प्रत्यचादिना wharinetfanaa तथा दभनेन तत्कश्पने इत्ययः, "लोके" लौ किकवाक्ये । “मो मांसा सिद्धेति लाघवा दिज्नामसदश्तेत्ययः, “न्यायः अनुमानं, “श्र्ययमतद यंप्रती- तिरिति waat सति तद यप्रतौतिरित्ययेः, ततो anata इति शेषः । 'खतन्त्रपुरषेणेति सजात योच्ारणामपेचवेदोचारयिटपुड- way, “परतन्तादेवेति तादृश्योश्ारणषापेखवेदोशारयिषटपुङ्‌- | चादेवेत्यथेः । ममु सर्गा्चकालोगबेद प्रयो गख वेदजन्यवाक्यायेन्नान- waist म सम्भवति प्रणये बेदोच्छेदादतो भगवत्‌बिद्धिरिव्यत- आड, ‘faafa, ‘gaara इति डहेतुतावच्डछेदकावद्छिभभिश्नस्येव ads ` त्त्वचिन्तामणै TARTAN न VAT: कालत्वात्‌ वक्षमानकालवत्‌ | न चांओे बाधः AY चाश्रयासिद्धिः, भ्रंशत्वेनानुपादा- नात्‌, VAR न वेदश्रन्य इत्युदेश्यप्रतौतेर सिकः नांशतः सिद्धसाधनं, तथा पव्वकालौनं वेदाध्ययनं ग॒व्वैध्ययनपूरव्वकं अध्ययनत्वात्‌ इदानौन्तनाध्ययन- वत्‌। न च लिप्यनुमितवेदाध्ययनेन व्यभिचारः, लि- येरध्ययनपुव्वकत्वात्‌। न चेवं भारताध्ययनमपि तथा श्यात्‌, तस्य भारतादावेव व्यासादिकतेकत्वेन कथना- दिति। उच्यते । वेदधामागण्याधौनं तत्रामाण्यमित्या- पलतावच्डेदकलवात्‌ पूर्ति एतत्‌पूरवंकाख इत्यः, "न बेदशन्य इति, ` द्यपि बेदवानित्येव वक्कमुचितं तथापि पराभिमतेदश्न्यलाभा- बलप्रकारक सिद्ययं मित्यममिधानं, “Wy प्रलयरूपे, ‘sit चेति कगकाले Fart, श्राञ्रथासिद्धिः' सिद्धसाधनात्‌ Wann, “शतेन विशिष्य प्रलयत्वादिमा, उरे श्यप्रतौ तेरि ति पचतावष्छेद का- वच्छेदेन प्रतीतेरित्यथः, शर्वैध्ययने ति, ‘Gane’ Weitere, श्रन्यया पूवं षगो याध्ययमपूवंकलेन सिद्धसाधनात्‌, ‘fat खशूपकथनरिति ` मन्तव्ये, “श्रध्ययनलात्‌" बेदाध्ययनत्वात्‌, wat न व्यभिंचारः। “शिपेरपोति, साच्ातृपरन्परासाधार णप्रयोव्यतमा बस्य प्रवेशादिति भावः। “न चेवमिति, भारताध्ययनं भारताध्ययनपूर्वकं भारता- ध्ययनला दित्धनुमानसम्भवादिति भावः । "तस्येति, तथाच बाधान्न TETAS AY तत्थियैवादः | ११८ wrt | नं चं पुथ्येवेदप्रामाणयोपौनमुततैरषेदपा- मोण्यमिति ध्यक्तिमेद्माहाय नात्माश्चय दर्तिं वाच्यं | रवं तन्यषयेस्यांपिं तत्पुववेध्रामण्यात्‌ प्रामाश्यमिव्धेन- eran) अनादित्वादैयमदोषे ६ति epi म॑ । भूल मतप्रमाखान्तराभावात्‌ अ्रन्धपरभ्यरापातात्‌ । खत nerd वेदं एवं सर्व्व वेद भूशमिति चेत्‌। A) सर्ववेषा- मेषं परवेदापे त्वेनं खतः प्रमा शत्वाभावात्‌ । अत- खं MTVU आतिः सतेराचारं दत्व विश्चातवीन- परानपेक्षमूलस्तप्रमाणाभावादन्धपरम्पराभयेन तज बिद्धिरिति भावः। Sarre इति वाक्यायेयथार्न्नागपूवैकलेन Aq asa” प्रमारौग्डतवेदजन्यलाभौ मभिति पर. न्परथा बेदजन्यपामाश्याधोनं वेद्‌ प्रामाण्मित्धाद्मामय इत्ययः, | 'समूलभरतेति, बेदगन्यप्रमाया मित्यादौ arate, भ्रमाणाम्तराभावा~ दिति खतः प्रामाद्ाभावादिल्य्थः, “अन्धपरग्परेति प्रमासामान्यच्छ खतः प्रमाणएमूणकल्या्निभङ्गमसङ्गा दित्ययंः, खतस्वश्च सखेतरपरा- माख्ाधोगप्रामाश्केतरत्व मित्यथेः, “वे दे" बेदजन्यशच्चाने, "परषेरा- पेशलेनेति परवेदप्रामाण्धाधौगप्रामाष्छकलेनेत्यथैः, '“विश्वासवौजेति , प्रमासामान्यथापकेत्ययेः, “परानपेखेति सेतरप्रामाखाधोनप्रामा- warts: “श्न्धपरन्परेति स्रतिजन्यश्चानस्याप्रमालप्रसङ्गभयेने- त्यथः । भनु वेदप्रामाखमप्यपरवेदप्रामास्छाधौनं महाजनपरियरहादेव 47 Roe < तच्चचिन्ताममौ बेदमूलकत्वकख्यना | अनादिमहाजनपरिग्रहादनादि- बेदप्रवादप्रामाश्यावधारणेऽपि तन्निर्वाहकेतरानपेध- मुखबूतप्रमाणाभावेनानाश्रास रव अन्यथा समृत्याचा- THUY प्रामाण्यावधारणे प्रमाणमूलकत्वकख्यना^' न स्यात्‌। तस्मादाश्चासवोजपरानपेकषेश्वरपत्यक्षमूल- कत्वादेव वेदस्य प्रामाण्यं महाजनपरिम्रहादवधा- aa) शतेनानुमानमपि fate) मूखलभूतप्रत्यं `विना बेदप्रामाण्यासुपपत्त्या साध्याभावसिन्ौ बाधात्‌ eA YS A णी तत्मामाष्यावधारणादिव्यत wy, नादौति, “परि्हादिति मङहाजनपरिगडडादित्यथः, "परिग्रहः, अध्ययमाष्यापन-तदर्यानुष्टा- भादि, ‘afaawata महाजनपरियहनिर्वाहइकं यकाहालमानां WIAA प्रमाणं तद्रपेतरप्रामाण्याघोनपामाष्केतर मूखग्डतप्रमा- चकत्ाभावेनेत्ययेः, “wry एवेति वेदजन्यप्रमाया ऋप्रमाल- ; Wey wae: “एवमिति महाजनपरिग्रेणेत्यथैः, श्रमाणमूखक- लेति बेदमूलकवेत्यथेः, arena प्रामाश्यवोजेत्यथेः, "परान- परेति fran, ‘Semmes श श्ररोयोपादानमत्धरेत्धथेः, ‘arama श्रध्ययनपकालुमाममपोत्यथैः, ‘nad विना नित्यप्रत्थकमूल्लकलं विना, भ्रामाश्वातुपपत्याः खतः प्रामण्यासुप- , (%) प्रमाखान्तरम्ूलकल्परनेति ge, To | ए्म्दाख्यतुरौयखण्छे तात्पय्यैवाद्‌ः | ROR ननु वेदो न पौरुषेयः श्रस्मय्यमाशकतेकत्वादिति बाधकमल्विति चेत्‌ । न । कपिल-कणाद-गोतनरैस्त- ` ` fae वेदे सकतेकत्वस्मरणस्य प्रतीयमान- त्वात्‌ । न च मूलभ्रूतानुभवाभावात्‌ सरणातुपपत्तिः, पौरुषेयत्वानुमानादेवामुभवात्‌। Waa तच बाधकमिति चेत्‌ । न । रवं सत्यस्मरणाननुभवयोर- पश्या । घत्‌प्रतिपक्षमाश्ङते, "भव्ति, वेदत्वं न ॒पौद्षेयषटजि अरध्ययमविधि विषयतावच्छेदकले सति अअय्येमाणकटकाटसिलात्‌ व्यतिरेकेण aad दृष्टान्त इत्च aad, चथायुते “खा ते भववित्यादौ व्यभिचारादिति ana, खाव्यमाणकदरंकलं खति- बो धितपौ रूषेयलकलं, तादृशरसूपतेरप्रवरद्रूपलेऽपि कपिलादौनां qiangut तादृग्ररूतिन्नामसत्वाद्धेतुः aenfag दति war धत्ते, "कपिलेति, “सकरठैकवस्मरणसेति पौदषेयलमोधकसतेरि- त्ययः । ममूलण्धतेति खतिकदैरवेरे पोर्षेयलानुभवाभावा दित्यर्थः, तद्ोधकमूखन्डतश्रुतिविरहादिति भावः । “इरणामुपपन्तिः' सति- प्रणयनाुपपन्तिः, “श्रतुभवादिति whiadae पौरुषेयतानुभवा- दित्यथेः, तथाचानुमानार्वेदे पौरुषेयत्वमवधाय्यै सतिप्रण्यनमिति भावः । “श्रस्मरणमेवेति We GTI सरणाथंकन्ञानपरं, wha- HAT पौ रषेयत्यविषयकसमरणाभाव एवेव्यथः, तज बाधकमिति वेद गोचरपौ रषेषलामुभवा दिबाधकभित्ययः, सरतिकतुस्तद्गोचर- सार णाभावेम तद्गोचरानुभवाभावः साधनौयदति भावः । “wa- ROR ववचिन्तामकौ श््चोग्धाश्रयात्‌ | WA तदथेस्मर AAT ass प्रमाखस्वा- rag । न fe भाविस्मरणम्रपेश्य प्रमाखमनु- भावकं । ^“ तस्मात्तपस्तेपानाश्नत्वारो बेदा अजायन्त ` wee सामानि aise” इति कठेशवखात्‌ ^ प्रति- मन्वन्तरष्वेषा श्रुतिरन्या विधौयते” इत्यादिकद- BUMS । पौरुषेयत्वे बाधकं विना अथैवादमाबत्वस्य वक्तुमशक्यत्वात्‌ | #स्वयम्भूरेष भगवान्‌ वेदो गौत- रणाननुभव्रयोरिति श्र्मरवानतुभवषिद्यो ae: | अरणाभावेना- सुभव्राभावस्राभरने (्यभिचारम्नष्वाइ, “श्रये इति, उपेकात्मकज्चानखखले हति गरवः, अप्रयोजकल्मप्याह, श रहौ ति, भगवतो वेदकढेले Age यौरूषेयलाहमानं परमाणसुक्का afi खएतिन्नपि) प्रमाणयति, शतसा दिति, “तपस्तेपानात्‌' परमेश्वरात्‌, “खक्‌, वेदभागविगेषः, anf wet, ‘Mant’ भगवतो वेदकटरेलबोधकलसुतेः, “न्येति fafreraglaerd:, इति aaa: विभिन्लव्धक्तिकेति तु MAE, आरुपूर्यीभेदकश्यलाथां गौरवात्‌, “कर्टखरण्णदिति क्षगवतो बेदकद्रेवबोध्कस्ते रित्यथेः। “भयेवादमाजलस्य' स्ठुति- जाचलस् 1 we वेदस्य नित्यलबोधकभारताद्ेव aga पौर्षेब्रले भाधक्रमिति तटस्वाग्रङाद्रामाङ्, “aaatcia fire इव्यथः, ‘UA ज~ AY ुत्रिनह्भतो pone we | शब्दाख्यतुरौ यखय्दे तात्पर्यवादः | ROR Wal पुरा । शिवाया ऋषिप्रयन्ताः autiicn न कारकाः” इति महाभागवतपुराणौयवाक्स्य श्रुति- विरोषेनान्यष तात्पयात्‌ | न च काय्यपरमेव प्रमाणं, क्त खरणस्य सर्व्वबाविध्यथैत्वात्‌ सकवुकत्वाथैवादस्य ` स्वगं- नरका्थैवादस्येव “tacquraia” इति विधि- ayaa | साधयिष्यते च सिद्वाथेस्य प्रामाण्यं a चैवमानन्दोऽपौश्चरे स्यादिति nei तष मानान्तर- विरोधात्‌ । पुरुषस्य भरम-प्रमादादिमभूविष्ठत्वेन बे भगवानित्यपि वेदस्य विगरेषणं | “काय्येपरमेवेति विधिसमभिव्या- इतमेवेत्ययेः, “तस्मादित्यादि विध्यसषमभिव्याइतलात्‌ न प्रमाण fafa भावः । 'कठसमरणस्येति कटेलबोधकस्रतेरित्य्ः, "्रविध्य- uatfefa विष्यसमभमिव्याइतलादित्ययेः, तथाच भारतादैरपि व्यासादिकटंकता न स्यादिति भावः। सकटेकला्थवादस्सेति "तसा दित्यारि विष्यसमभिव्याइतवाक्यस्येत्ययेः, “खर्गेति “aq दुःखनेत्या्च्ेवाद खेत्ययेः, ‘fafa, श्रथवादस्याप्रामाख- वादिनापि विधिगरेषौश्ताथेवादस्य प्रामाश्ाभ्युपगमादिति भावः | ‘fagriafa विध्यषममिन्या इतवाक्यय्येत्ययंः। "न चेवमिति, “नित्यं विज्नागमागन्दं ब्रद्यत्याद्य्॑वादस्वादिति भावः। (तेति, सुख- Arawaza पु्छशन्यतकल्यमात्‌ तच्ानन्दपदेन दुःखाभावाभिधा- मादिति भावः। यिष्ठत्ेनेति बडतरदो षाश्रयलेनेत्यथः, ‘a2 ey avaferrtaal araia इति Wi at धभ्िग्राहकमानेन नित्य- सर्व्वन्नत्वेन fag तच दोषाभावादिति। इति श्रौमद्‌गङ्गेशो पाध्यायविर चिते तच्वचिन्तामखो शब्दा खतुरौयखण्डे तात्पय्यवादः ॥ [णि क्चिदधेदे, “अनाश्वासः श्रप्रामाश्छप्रसङ्गः, कतुभ्वेमा दि दोषनन्यल- सम्भवादिति भावः। दति ओओमथरानाय-तकंवागौ विरचिते तत्लचिन्तामणिर द्य शब्दा ए्यतुरौयसखण्डर दस्मे तात्पय्येवा TTA ॥ एम्दाख्यतुरौय खणे शब्दाभिश्चतावादः। ३०६ अय भाब्दानित्यतावादः। ननु तयाप्यप्रयोजकं पोरषेयत्वानुमानं नित्य अरय शब्द्‌ नित्थतावादरइष्यम्‌ । “भिन्येति नित्यलेन यज्ञिदौषलं तेनेव प्रामाष्छोपपन्तेरिग्यधैः। न॒च fazed न प्रामाश्छप्रयोजकं तेषां adarvea नित्यतया विशषम्ना दिवाक्यमाशरेऽपि तस्छ्वादिति Tea! मिदषलपदेन दोषा- भन्यानुपूर्वौ कल्य विवचितलात्‌, श्रातुपू्वौ च ant शम्द संमबेत- पदार्थान्तरं सखा च वेदे भित्था wary afr, अन्यथा वर्णानां aay नित्यत्वेन नित्याभित्यविभागो न स्यात्‌ । भ सेवं faa न निदाषलप्रयोजक्रं षदोषवाक्येऽपि तस्त्वादिति are नित्यल- पदेनापि नित्यामुपूर्वौकलस्य विवङितलादिति। केचितु -भित्यतेन निदौषलेन चेति प्रयोजकदयपरतथा(९) व्याचचुः(\, । age नित्यत्वं यदि यथाश्रुतं तदा विसम्नादिवाकष्ध- माजेऽतिव्याततेः wrap विशिष्टानां वर्णानां ade भित्यलात्‌, यदि च नित्यानुपू्ौ विशिष्टलं तदा शलौ किकवाक्यमाच . एवा- (५) प्रयोजकत्वपरतयेति wo | ` (९) चाचक्रुरिति we | १०९ -तत्वचिन्तामबौ निद्धषत्देनैव ततप्रामाण्योपपन्षेरिति चेत्‌। न। वशानां अनित्यत्वेन तत्समूहस्य सतरामनित्यत्वात्‌ । न च तदसि, तथादि वशेात्मकः शब्दोऽनित्यः समवेतत्वे सत्यत्पत्तिमच्वात्‌ घटवत्‌।.न च हेत्वसिद्धिः, carat arn । एतेन मित्यलविशिष्टनिदंाषतयेति विशिष्टप्रयोजकपरतया व्याख्यानमपि परास्तं। नित्यव- मिद्षवे चदि qarga तदा विसम्नादिवाक्यमाज एवातिव्या्षिः, नित्यलं यदि नित्यानुपूर्नौ- कलं तद्‌ा लौ किकवाक्यमाचर एवाव्यानिः निहोषलांगरवेयर््ाप्तिच | यदि च faa यथाश्रुतं fiqied दोषाशन्धातुपूर्बौ कलं तदा faqatuaaatfat दिक्‌ । यद्यप्येवमपि भिधषल्व म प्रामाश्चप्रयोजकं विषम्नादिशएकादि- वाद्येऽतिव्यात्नेः प्रतोताचं विपरोतप्रत्यायनेच्छाया दोषत्मते भा- माप्रतारकवाक्येष्वव्यासेख, तथापि प्रसङ्गादरष्णानामनित्धत्वं wa यितुं तदोष्ुपेच्छ वर्णानामनित्यले aqarrgga अनित्यलं साधयति, "वर्णानामिति, ‘aque - बटस्या तुपूरनवो fare, "सुतरामिति, अन्यथा ` अनेकसमबेत नित्यस्य जातित्नियमेनानुर्या- जातिलापत्तरिति तद्णनामनित्यल। "तथा रोति पचतावच्छेदक- घामामायधिकरण्येन साध्यसिद्धेदेष्यलेनां प्रतः सिद्धसाधनवारणाय व्णाताक इति वशरब्दवाश्थ इत्यथः, तेन रूपादाव्थान्तरवारणाय sq दति, ध्वंसे व्यभिचारवारणाय ‘wala षतौति, “यश्चकेति ~ (९ श्रतौतार्थ्यादिः मत Ker पाठः खएस्तके नास्ति । एष्दाख्यतुरौयखगे शब्टानित्धतावादः। ` Ree गकारः इदरायामुन्पद्यमानोऽस्ि कोलाहल इति प्रत्य - यात्‌ । न च व्यश्काभावात्‌ प्रागनुपलब्धस्योपकख्धि- मां तस्य, उत्पन्नो गकार इति प्रत्ययात्‌ । न चायः मौपाधिकः, अन्योत्यत्ताव्द्यमाशायामपि तदनुः भवात्‌ | न च समयमाणारोपः, बाधकाभावात्‌। अन्यथा घटोात्यस्िरपि न सिद्धेत्‌ | | यत्तु ओ्रोच्रालुविधानात्‌ पदं खशोमौत्यबाधितानु- SAA BWA ग्रहौतुमशक्यत्वाञ्च ओओच- TENA सा च घसमानकालौनप्रागभावप्रति- ागित्वं॑टस्येति प्रागभावगप्रतियो गित्वमुत्यत्तिम कण्ड-ताश्वाद्यभिघातादेरभावादित्ययेः, WY AIM हेतुः, ‘ae उक्नमरत्ययस्य, षय इति शेषः । ‘org इति -उत्पश्यवगा - हिवमनुभवसिद्ध मित्यथेः, श्रौ पािकः' ave, "अरुद्ममाणायां श्रननुश्धयमामायां, Ways गकार इत्यादि प्रत्याद्वर्णमासु- व्पस्तिमत्वं साधितं | अरन्ये तु ज्रामुपूर्नवौँप्रत्यकतादेव वर्णामामुत्पन्तिमत्व सिध्यतो त्याः, Tage दूषयति, ‘afefa, “पदमिति sarqysay- विशिष्टवंमित्यथेः, aga agar, खमानकारनेति, तद्‌- ष्वंसाभिकरणलणागुत्पन्तिकतवे सतोति विशेषणोयं, aa विल- pi १९८ ` 3 avafarntaat ate प्रत्यक्षमिति, aa, घन्नानानन्तरभ्नानविषयत्वं ZETA NATTA सा च HAT शयते घट- पटश्नानयारिव । तदु पनौता च श्रोचविषयः। नतु स ware गकार ९ति प्रत्यमिन्नाबाभितमिदमित्यकैका- wa गकारादिव्यक्तयः। यद्यपि प्रत्यभिन्नाया नित्यत्वं a विषयस्तथापि नाश्कत्वाभिमतशब्दान्तरादोनां म्ितो्चरिते नातिप्रसङ्गः, “रत्यच्चमिति आरुपूव्बौपत्य्ादेव fe. इ मित्यर्थः, ‘amata, अन्यथा मौनि्लोकाग्यातैरिति भावः, भ येश्वरोक्स्यले न्ञामानन्र्य्णा षम्भवादव्याश्तिरिति वाच्य । चन्ना- नानमारमव्यवधानेनम ew भववित्यमिप्रायविषयले तात्पर्य्यात्‌, यच्च च wafer ग तथाभिपरायसम्मवस्तचापौग्रमादायैव तत्‌सम्भवः। नन्वेवं सा श्रोजग्राद्या न स्यादित्यत we, “खा चेति, 'वट-पटज्ञानयो रिवेति घट-पटश्नानयोरानन्तय्यैभिवेत्ययेः, “AGI . Pav’ मानसोपनौता,८९ पदं श्टणोमौत्यमुव्यवसाये लौ किक- विषयतानुभवो fates एवेति इदयं । “इदमिति अनित्य लासुमानमित्यथः, “एकै काएवेति एकैका नित्या एवेत्ययः, ‘meat म्तरादौनामिति, श्रादिना तदुन्तरोत्पन्नपदा्थान्तरपरियहः, ` (४ wan टस्योत्पत्तिमत्वं fag णवं वर्णान्तरस्यापौचर्थः। `. (९ ware मानसोपगयेनेव sae तद्भानमिति माबः। ` एम्दास्यतुरौयखे शब्दानि्यतावादः। Ree Satreaasta तावतकालौनतां गकारस्य णङ्ञा- तौति “तावत्कालं श्िरण्वेनं कः पञथ्ानाशयिष्य- तौति पराभिमताशुविनाशित्वब्यतिरेकान्नित्यताया- मेव पय्वस्यति। न ख धम्मिणो गकारस्य भेदेऽपि रकजातीयत्वेन Naf, तथा सतिं asta fafa: स्याब्रतु स रवायमिति। अथ तारत्व-मन्दत्व- वि रूङधम्माध्यस्तविषयत्वेन सा AWA) न चख तारत्वादौनां खाभाविकत्वं . विरङ्त्वष्बासिद्ं, ax. सतारो गकारस्ताराग्मन्दोऽन्य LIAM TATA तत्‌सिङ्धः। न wat शेत्य-द्रवत्वे खाभाविके इत्य VARI VAI तत्‌ किं यो यद्गतत्वेन भासते 'तावत्कालौनर्ताः सिरकालौोमगकारामिन्लता, “अए्विनाशिव- व्यतिरेकादिति, विल्लम्बविनाभितलबाधसडशतादिति गेषः, .विलम्ब- विना शिल्वाभावस्योभयसश्मतत्वादिति भावः। पय्येवस्यतोति वेः wae, तथाच वर्णौ नित्यः विक्लम्बविनाभशिलाभावे सत्या- ufanfrarnafeqaaafafa भावः । ‘ar’ श्रभेदप्रत्यभिन्ा, 'सखाभा विकल seas, खाभा विकलवे हेतुमाह, मन्द इति मन्दो गकारस्तारो गकार द्त्ययेः, faaga हेतुमाह, तारादिति, मन्दलावष्छेदेन तारभेदग्रहादिति भावः। ‘aqfegicfa तयोः श्रष्दे ठन्िल-विकरद्वयोः सिद्धेरिव्ययंः । snmga, तत्‌ किमिति, se तच्चचिन्तामणौ स awa रव तथा सति रक्तः पटः जरितः स्फटिक- इत्यादावपि तथां स्याद विशेषात्‌, न, रक्षत्वादौना- ` मन्यधम्प॑त्वस्थितौ स्फरिकादौनाश्च तदिरूद्धम्यैत्वे स्थिते जवाकुसुमादेरन्वय-व्यतिरेकानुविधानाद्‌बाचधेन तब यान्तत्वात्‌। न बेह तारत्वारैरन्यधम्मेत्वेनोप- fafa: | नापि गकारादौनां तदिरुदधम्मेवच्वं, नाप्य न्यस्य तारत्वादिधभ्िणोऽमुविधानं। न. चावश्यं सखौहतवायारेव धम्ाम्तारत्वादयोगका रादिगतत्वेन भासन्ते इतिः वाच्यं । स्पर्शाग्रहे त्वचो व्यापाराभावेन त्ववा ASANTE | न च अवसा तद्‌ ग्रहः, अवायवौय- त्वेन वायुमाचधम्मामग्राहकत्वाच्चक्षुवेत्‌ । तारत्वाद्यो qa श्यात्‌, रक्रत्वादेः स्फरिकादिघम्मवं aq, “wager ष्छटिकादतरधरमेलव्यवस्थिता वित्यथः, प्रमाणान्तरमाइ, “स्फटि- केति, tamtare, वेति, “श्रन्वयेति, wfearet cna इत्यादिः, ‘aria’ रकरत्वाभावख्य yarufagaa, “श्रनु विधानमिति, तारलनादिप्रत्यय इति we. नन चावश्यमिति भवतामपि तार- ` मन्दशब्दोत्पत्तौ विजातोयवायुसंयोगस्य नियामकलादिति भावः । "स्याद" स्य््राविषयकथाकात्कारे, व्या पाराभावेनः जन्यलाभावेन, “द्रवायवोयतेन' श्रवायवोयवदहिरिगश्रियवेम, तेन aafa a afy- शरब्दास्यतुरौ यणे श्ब्दानित्यतावादः | । 3 या न aqua: आ्आावणत्वात्‌ कादिवत्‌, वयुषा न श्रवणमाचम्राद्यधम्मीमुकत्वात्‌ पटवत्‌, WA न MITA वायुधम्मेष्वनिधम्भाः वायुधम्मस्य ध्वनेर- ग्रहात्‌। न च ध्वनिरूपः शब्दो नमोषत्तिरेव तथा सति तङ्धम्मेतारत्वादिग्हः satis वाच्यं | तारोऽयं गकार इत्यव ध्वनौनामस्फुरणात्‌ तत्‌कार णाभावाञ्च। न च. व्यक्तया विना जातिस्फुरशं, तस्या व्यक्तिसमा- नसंवित्‌संबेत्वात्‌ | न च स्मयमाणतारत्वाद्यारापः, IT, AWE सन्ना- द्रव्यत्ववारणणय, एवमुक्षरज wry यया- योग्यं माज्रपदमध्याहाय्यै। “श्रतएवेति, वच्छमाणएषध्वनेरग्रहादिति- दोषादेबेत्ययेः, “श्रयशादिति श्रवणमाबग्रहासम्भवादित्यथैः, तथाच afway विना कथं जातिग्रह इति wal गतु तारलादिभेव aR स्णुरणएमभ्युपगम्यतामत शआ, ^तत्कारणेति गकराथुत्पन्ति- ` मये ध्वनिकारणो भरतस्य शङ्खदेरभावादिव्ययेः। मनु तारला- दिकं जातिविग्रेषस्तस्य शब्द टन्तितेऽपि तल्नियामकतया वायु मिह वैजत्थमावश्वकं तथाच शाघवात्‌ तदेवास्त॒ किं शन्द्वेजाल्याम्तरे- (९) न चाग्रहकत्वं लौकिकप्रयच्ताजगकत्वमेव तश्च मगसो areafata au विद्धेषणमिति वाच्यं । च्ागमाचस्येव मनोजन्धत्वात्‌, खन्न च लौ किकविष यित्वावच्छि्रजगकताप्रवेरे वथमिचारानवकाश्चादिगरेषय- Tay बोध्यं | RE _ तच्वचिन्तामणौ बाधकाभावात्‌ प्रथमतस्तारत्वा्ग्रदप्रसङ्गाचेति। मेवं । तारत्वादया न गकारादिजातयः गत्वादिना BET प्रसङ्गात्‌ । न च नानैव तारत्वं, ताराकारानुगत- प्रत्ययाभावप्रसङ्गात्‌। न च सजातौयसांसषात्कारप्रति- बन्धकतावच्छेद क शब्दहत्तिजातिन्वेन नाना तारत्वेषनु- रेति गौरवमेव बाधकमित्यस्लरसादाह, "प्रथमत इति सादृण्ठ- विगरिष्टगकारादिुद्धिं विनेत्य्ेः, सादृष्ठविशिष्टधरिश्नागच्य छाये माणारसेपे हेतुलादिति भावः। सजातोयेति खाश्रयसनातोये- व्यथः, श्रतिबन्धकतावच्छेदकेति ज्ञानविषयतया प्रतिबन्धकताव- Sat, मन्दवुुत्ा विर हविभिष्टतारलौ किकसालात्कारलेन शौ किकविषयितया तारग्रन्दवल्ेनैव वा काय्यैषददवन्तितया प्रति- बन्धकलादिति भावः तारशब्दस्॒ स्रङ्पतो a Afar. देशाग्तरे तारग्रब्दसन््ेऽपि मन्द शब्दस्याग्रापन्तेः चाद्श्तारला- अयग्रहे यादृग्रमन्दलाश्रययदो न जायते तादृ ग्रमन्दलान्रयाचात्‌- | कारं प्रति ताद््तारलाञ्रयषा्षात्‌कारलेन प्रतिबन्धकलं तेम अर्मववामेव शब्दानां किञ्चिद पेच्छ तारल-मन्दल्वेऽपि च ग चखतिः, प्रतिबन्धकाभावकूटख हेतु तेनैकविधमन्दल्ाश्रयग्रे नानाविधता- रलाश्चयग्रस्य प्रतिबन्धकल्वेऽपि म कतिः । अच सावच्छिल्ाभाव- घाखात्‌कारप्रतिबन्धकतावच्छेदके गलादौ मधरतरग्ष्देमोत्‌कट- [कस (९) खरूप सन्न प्रतिबन्धक इति Ge | प्ष्दाख्यतुरोयखद्छे श्यब्दानित्यंतावादः | acy विषयशूपतथा स्पशा दिगदप्रतिबन्धाच्डम्दठत्तिमधुरतरते चाति- , व्यार्धिवारणय साश्रयसजातोयेति, साजात्यश्च रणएतव्याप्यजात्था तेम सर्णादेगै एलादिना मधृरतरग्ष्दसनातोयलेऽपि ma खतिः। न चेवं मध्रतर र्द्ध खसमागजातौयकटुग्रम्दयदहं NAA प्रति- बन्धकतया सजातौयसासातृकारप्रतिबन्धकतावच्छेदकं मधुरतर- wea एवं गलावच््छिन्नाभावसाकात्‌कारस्यापि गकारविषयक- तया गलादिकमपि श्जातौयसाखात्‌कारप्रतिबन्धकतावच्छेदक- fafa avez) गणएवब्यायजाव्या स्ञाशरयसजातोयसाकलात्‌कारमाब- ठत्तिधनावच्छिन्नप्रतिवध्यतानिरूपितप्रतिबन्धकताया विवक्ितिवात्‌ मधुरतर शब्दस्य च खाविषयकसाचात्‌कारलावच्छेदेनेव(\ प्रतिब- न्धकल्वात्‌ उत्‌कटमधुररसस्यापि रसान्तरसाचात्‌ कारप्रतिबन्धक- तथा तच्लाततावतिप्रसङ्गवारणाय गब्दटत्तिपदं, समवायेन weze- ्ितालाभाय जातिपदं, तेन मधुररसमिष्टोत्‌कषंस्यापि काशिक- तया शब्दटन्तिलऽपि न तदहोषतादवस्षछछा । न चाच प्रतिबन्धकताव- च्छेदकलं यदि तत्पय्यो्यधिकरणलं तदा तारेऽस्भवः मन्दबुभु्ा- | विरइषदशटततार त्वस्यैव तत्‌पर्य्या्यधिकरणएलात्‌, sa) तत्‌कोरि- प्रविष्टव तदा मन्दबुभुत्छाविरहां ओर मन्दलस्यापि प्रवेश न्दवे- ऽ्यतिप्रसङ्ग इति वाच्यं । प्रतिबन्धकतावश्छद कत्वपदेन शन्नानविषय- तथा प्रतिबन्धकतावच्छेदकसमवेततया तत्‌कोरिग्रविष्टवस्य faa- (१) एवं गल्वावच्छित्रसाक्तातृकारप्रतिबध्यतावच्छेदककोटौ ments साधारण््राय साच्चात्‌कारत्वाप्रवेश्राख नोक्तदोष दति बोध्यं | (९) qatar aaa | | axe सत्वचिन्तामणौ कितलात्‌ । मतु तथापि area विरशविभिष्टमन्दुसुा स ` हतमन्दशम्दषालात्‌कारलेन ` तारग््दयदं प्रति प्रतिबन्धकलात्‌ मन्दवेऽतिप्रसक्गः। म च मन्दश्रब्दन्नानं arent मन्दग्रब्दालुभवो लायतामित्यादिभेदरेन तच्छब्दसाशात्‌कारो जायतां तत्‌पुरुषोष्- श्रष्दसाच्ात्‌कारो जायता मित्यादिभेदेन च WAY अ्रमतु- गमात्‌ कथमेकरूपेण हेतुत्व) मन्दगरन्दसाक्ात्‌ कारे च्छालेनातुगमे nad जायतामित्थादेरपि शङ्कहापत्तेरिति are तन्तदिच्छा- न्यमन्दषाचात्‌ कारे च्छालेनासुगमादिति - चेत्‌, न, wafemra- भन्दगुभुष्पावे शिष्यानव च्छलेन प्रतिबन्धकताद्रा विशरेषणो वलात्‌ | सा्मदायिकास्त तारबुभुक्छाविरइविशिष्टमन्दबुभुष्छाल्वन मन्द ayaa सामामाधिकरण्डपरत्यासत्या तारगरब्दयदप्रतिबन्धिका न तु ASAT तच प्रवेश CATS: । तदसत्‌ | मन्द्‌ श्रष्टासच्वेऽपि तादृगेच्छायां तार ग्ब्दायदप्रषङ्गादिष्टापन्तौ चातु- भव विरोधात्‌ | greg प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वं प्रतिबन्धकतावष्डेकलपय्वा्- धिकरणखाश्रयषाच्ात्‌ कारलकल्व, मन्द शष्ट सालात्‌ कारव न तथां बुसुल्धा विर वेभिष्छादेरपि तज xan । न चेवं तारलेऽ्यषम्भवः तापि बुभुा विरश्वेगिश्चस्य प्रवेश्रादिति वाच्यं । मन्दबुभुन्छा- विरदविशष्टतारशन्दषाकात्‌कारलवेन fe न प्रतिबन्धकलवं किन्तु ATCA TAMAS मन्दवुसुखा BE, काग्येतावच्छे (९) कथमनेन रूपेण हेतुत्वमिति खर | WRIA Vay शब्यानि्तावादः | ४८५ गमः, तदप्रतिसन्धानेऽपि तारत्वानुगतप्रत्धयात्‌ । ता- रत्व-मन्दत्वे ख न शब्द टलिजात्मै संप्रतियोगिकत्वात्‌ | Say A तारग्ष्दगररकालौनमन्दश्ब्दसाचात्‌कारत्वं तथा खति तारगरब्दासत््ेऽपि मन्दनुभुासम्वे तारगरब्दगरदकालौनमन्दगरब्द- साश्षात्‌कारापक्तेः किन्तु मन्दमुभुत्छोतरमन्दशष्दसाकात्‌ कारल,(९ इत्यश्च तार गष्दग्रहकाले सामान्यसामसौोमग्यादथा मन्दसाकात्‌- कारवारण्ाय तदकालोममन्दषाखात्‌क्रारे केवलं तार च्रब्दसाखात्‌- कारलेभेव प्रतिबन्धकलमिति तारण्रब्दसाचात्‌कारलश्य तत्पर््या- ्यधिकरणएलादित्याङ्ः। AI! काय्यै-कारणभावदयकख्यने गौरवात्‌ मानाभावाश्च। भे च तवापि विशेवश-विेव्यभावेन विभिगमना विरहात्‌ काय्ये-कारणभावदयमिति0र are) तथापि तवापि कास्यै-कारणभावषतुष्टयात्‌(२ तन्तदिच्छान्यमन्दबुभु्छोष्तर- लस्य काैतावच्छेदकधटकतया का्यैतावच्छेदकगौ रवं पुनरधिक- मिति fea. | | 'सद्प्रतिसन्धानेऽपि' ताद शावच्छेदकलाप्रतिसन्धानेऽपि, argy- प्रत्ययस्य कद्‌ाचिदपला पम्भवादाह, (तारत्व-मन्दतवे चेति, न शब्द्‌ (५ मन्दबुम॒त्‌ साविशिष्टमन्द्ण्ब्दसाच्तात्‌कारत्वमिति ge | | (९) वि्ेषण-विष्ेष्यमावमेदेन काय्यै-कारणमावदयमितौति we | (९) मन्दबुसुत्घोत्तराब-मन्दसाक्षात्‌कारत्वयोस्तारानुत्तरव-मन्दसाच्ताव्‌- aerate विपरषण-विशेष्यमावमेदाव्‌ cad: | ग चोत्तरत्वावण्छि्रं प्रेव हेतुत्वात विष्धेष्यप्रवेश् इति वाच्यं । aqucesft वथा सम्भ- वात्‌ प्र्तासङ्गतेरिति ध्येयम्‌ | 49 Ree तत्वचिन्तामणौ नापि तारत्व-मन्दत्वयोर्विराधः, य खव गकारस्तार- आसौत्‌ स Wan मन्द इति समयभेदेन वर्ुभेदेन च तयोरेकत्वप्रतीतेः | ARI न तारतरस्तारा- maior इति मेदप्रतौतिरस्तौति चेत्‌, न, wiser: ऽभेदे भासमाने विशि धम्मिभेदप्रतौतेर्धन्मैमेद विषय- त्वात्‌। VW घटे लाहितोऽयं न श्यामद्दानौमिति प्रतीतिवत्‌। न च MAD WAY मन्दगकाराभि- रा a oe टकम ति; aay , शष्दटन्तिजातितथा ataragaa इति भावः। "नरष्टटन्ती ति Berna तेन- ana नेाप्रसिद्धिः,९ “शप्रतिथोगि- कत्वादिति सावधिकलवादित्यथः, श्रयमस्माश्लारः अयमस्माश्न्द- इत्येव प्रत्ययादिति ara: | रसादिट््युत्कर्षापकषेजतेस्कातेऽभावा् व्यभिचार इति भावः। ग्ष्दटन्तिजा तित्वमभ्वुपेत्याइ, नापौति, “आसोदिति खयलम्ध इत्यथैः, शअन्ययातोतनानन्वथात्‌ । वकषभेदेन चेति, य एव gage तार safer ख एव We मन्द- खश्चरित इति amen tah, "तथोः" तारल-मन्द्तयोः, तारो- ऽयं न तारतर इति gerard, “स्तौति, श्रभिकरण्ाभेदप्रत्यभिन्ना माधिकेति we: ) भासमान इति प्रमाणसिद्ध cae, 'धर्मति तारल्वादिघभेद विषयत्वादिव्यथैः, ‘MAI तोव्रगकारषाका- वकारे णेत्यर्थः, मन्दनुभुत्छाविर दसदतेनेति we, “श्रभिभवादिति (९) aad शरुणगतजात्नद्ोकारारिति ara: | WRAITH शब्दानित्यतावादः | ३८७ भवात्‌ तयोमेदः न हि तदेव तदभिभावकं, तस्यैव तेनैव - तदैव ग्रहणाग्रहशयेाविराधात्‌ इति: वाज्यं । तारत्वव्यश्ञकवायेाबेलवच्वेन मन्दत्वष्यश्कवाय्वमि- भवात्‌ मन्दत्वस्या्रहणात्‌ | सन्तु वा तार-मन्दरूपा- दयोऽभिन्नारव गकारास्ततप्रत्यभिन्नामे बाधकाभावात्‌ | तस्मात्‌ वायुधम्मा रव ॒तारत्वादयः शब्दगतत्वेन साचात्कारपमतिबन्धादिव्ययेः, “त्रभिभावकमिति शाखात्कारप्रति- . ` बन्धकसाक्वात्कार विषयतावच्छेदकसित्ययैः, ‘aga’ गकारण्येव, ‘ada afaaa काले, ‘aay’. पुरुषेणेव । ‘aaa’ प्रति- बन्धकलेन, 'वाखभिभावा दिति वायोस्तेन सह सामानाधिकरण्थादि- त्यथः, तथाच तौव्रगकारसाचात्कारो ग प्रतिबन्धकः किन्तु ओ जावच्छेदेम विजातोयवायुसम्बन्ध एव प्रतिबन्धक इति भावः | ‘afirar एवेति पाठः ताररूपा गकाराः सर्व्वंऽभिन्लाः मन्दरूपा- मकाराः सर्मऽभिन्ञा द्यः, न तु तार-मन्दयोरभेद इति भावः | श्रत्यभिन्नान इति स. एवायं तारः ख एवायं मन्द इति पूष्वी- न्तरतारयोः पृथ्वीत्तरमन्दयोखामेदप्रत्यभिभ्ायाः `. VATA बाधका- भावादित्थथैः, 'मापौत्यादेरभ्यपगमवादेनेव उक्षलात्‌ । सखमतेनोप- संहरति, "तस्मादिति, ववायुधर््राःः वायुखमवेताखण्डोपाधिङूपाः, शर्द समत्रेतले मलादिना सहरपसङ्गात्‌(९ नानातोपगसे . गकार eae — भन कक cs =. Gres ०००० ew क्क ७ - क्का) +> ०० [1 —- षि, | ewes ००० ee Dotseces ase +905 (९) तम्मते साह्च्येस्यानु गतधम्मभमाज्रबाधकत्वमिति ara: | gee avafadrat भाषन्ते दर्प॑शधम्भा इव मुखादौ ATTA स्पशपुर- सकारेण कगेशष्कुलोत्वगिन्द्रियेख तार-मन्दजनकवाय्‌- नां त्वयाप्युत्कर्षपपकषैस्योद्भूतस्यशेस्य च ata mata वा । चश्रारेयंख वायुधम्पैग्रहस्तजायेग्बत्व- मुपाधिः, अन्यथा MAG खगुणा न ia इन्द्रिये ककारखाधारणताराकाराशुगतप्रत्यच्ारुपपस्तिप्रसङ्गादिति भावः । न चेवं. गलादिकमपिः वायुधश्जाऽस्ठ तारलारिवत्‌ adwa- ware शाघवादिति as! य एव गकारस्तार श्रासौत्‌ ष- एषेदानौं मन्द इतिवत्‌ककारादौ गकारादिनेन प्रव्यमिश्चा विरहात्‌ प्रत्युत ककाराद्भकारोऽन्य इत्यादिप्रतोतेरिति इदयं । “ख्थैपुर- स्कारेणेति wi विषयौ रृ्येवेत्यथः, ‘adi कष्‌ वच्छेदेन लगिश्ियवल्तिकर्षंणेत्यथेः, यथा चचुभौ खकावष्डिकनल गिन्धिथसन्नि- कष्येव धूमस्पशेयाङकल्वं तथा कर्णेग्रषवुद्यवच्छिशल गिदियसन्नि- कर्वद्धेव तादृ शस्यशरेयाहइकत्वमिति भावः। श्रत एवान्यावच्छेदेम aft fxaafaate न तद्ग्रहणमिति। 'उत्कर्वेति, अन्यया का््यैवैजाल्यं नस्यादिति भावः। ‘eqnetefa, ae caraqaave वायोः शब्दाजनकल्वादिति भावः। नन्वेवं BTA तन्न zea) तारं स्युरामोत्यतु्यवखायापत्तिखेत्यत श्रा, “ATA, ‘ag गहणमित्यरुषव्यते, “अन्यथेति सवार द शेनमाचात्‌ Ht इत्यरथः, (५ कर्मावच्छितवुाद्यपद्तत्वचा ange न स्यादिति we | ए्ब्दाल्यतुरोयखणे शब्दोनित्यतावादः | ६८९. तथा दशनात्‌, WHat न पाथिवरूपग्राहकं अपाथि- वेन्दरियत्वात्‌ रसनवत्‌ इत्याद्यपि स्यात्‌। We योग्यो- योग्येन WA STU WYRM वा, योग्यता च फल- बेन कल्पयते, तदि ओषरस्यापि वायुधम्पेमदे तुज्यं | न च तारो गकार इत्यव वायोरप्रतौतिः, वायुन्वेना- ` प्रतीतावपि तारत्वादिजैव तत्मतौतेः, यथा अ्मित्वे- नाप्रतीतावपि अयोगोरक्े Brfea इति प्रततिः . ननु वायु-शब्दयोरूवचा BAT वा ग्रहे केन तारोऽयं गकारदत्यारोप इति चेत्‌, न, उभयेद्दरियग्राद्यथेार- संसगोप्रहात्‌ संसगेव्यवहारः। असु at त्वगिद्दिथाप- ‘aur दशेनादिति खद्णाग्राहकलत्वर्‌ भ्रेना दित्यथेः, "न पार्चिंवशूपेति, Tame: एथिवौसमवेतषन्ायाइकतथा व्यभिचारवारणाय रूपप्‌, तश्च रसेतरगुणपर, अतएव we व्यभिवारवारणय डेतावपा- faafa, ae पक्षमतया(४ व्यमिचारो न दोषाय, तवगग्माद्यत्वेनापि वा णो विग्रेष्णोयः। "न चेति, लक्‌ च argue विमा न तद्‌- न्तिजातिगप्रहषमर्येति भावः। लखा तारलग्रहपक्े इद,(९) "ाय्‌- लेनेति, वायुलख्छ त्ते att state दोषादग्रदति भावः । लया तारलप्रहपके wea, "गन्विति, परमतेनाह, ‘ag वेति, (९) प्रतिबन्धिसुद्रया त्रापि तस्य साध्यत्वमिति ara: | (९) QP वायम्रहापेच्ता न स्यात्‌ | १९० तत्वचिन्तामणौ नौतस्य MAU: AAs वा तारत्वम्रहाऽपोत्युक्त, उत्प्तिमस्वश्वासिन्खं तत्‌प्रतौतेः श्रुतपुव्वाऽय गकार इति प्रत्यभिन्नानबाधितत्वात्‌ । ननु प्रत्यभिन्नव तया बाधिता गत्वजात्यौपाधिकोऽमेदप्रत्ययो गकारे सम्भव- ` तीत्युक्तमिति चेत्‌, न, गत्व जातेरसिष्ः भेदे भासमाने मेद प्रतौ तिर्जातिमालम्बते। न च गकारमेदप्रतौति- ` रस्ति, .तारत्व-मन्दत्वे अपि न भेदत य ण्व तारः a रवेदानौ मन्द इति प्रत्यभिन्नानात्‌, गकारानित्य- त्वेऽपि तथा सम्भवतीति चेत्‌, afe नित्यत्वेऽपि aa- न खमतेऽन्ययाण्यातेरभावात्‌ । "तयेति उत्पज्तिप्रतौत्येव्ययंः, "बाधि- तेति ग्यह्यमेद विषयतेन बा धितेत्यथेः, न व्या्मेद्‌ विषयेति यावत्‌, fanfe wat विषय दत्यत are, (लेति, “गत्वजातेरिति : गकारस्येकलेतकव्यक्रिमा जटन्तिलादिति भावः । भसु आतेरसिद्धा- वप्यनुगतधम्मान्तरमभेद प्रह्यमिन्नाविषयथः | ष्यात्‌ यदग्रे कोलाहल Wheat दोषान्तरमाह, "मेद इति, “भाखमानेः अतुभवसिद्ध, अन्यथा चटा दिष्यक्यमेदप्रत्यभिश्चानमपि दम्तजलाच्चल्ति e- fafa भावः। नतु तारत्वादि विर्द्धधर्ण मेदोऽनुमेय इत्यत आरद, तारेति, ‘zea’ भेदारुमापकौ, कचित्‌ तथेव पाठः, ‘a एवेति तथाच विङद्धलाभावान्न मेद शिक्गत्वमिति भावः । 'गकारानित्यल्व- ऽपि, .मकारस्लोत्पत्तिमच्वेऽपि, “तयेति व्यक्भेद प्रत्यभिन्नेत्यथेः, (९) घटादिव्यक्यमेदप्रयभिच्लानेऽपि दत्तजलान्नलिर्ति खर | णब्दाखयतुरौयखण्डे णब्दाभित्यताषादः | REL शष्कलौत्वगिन्द्रियो पनौतवायुधम्मीत्पन्तेरुपाधित्वं सम्भ- वति | न च वायोरप्रतौतिः, उत्पन्नत्वेनैव तत्प्रतौतेः लोडहितन्वेनेव जवाकुसुमस्य स्फटिके | असतु वाः प्राग- नु पलम्यमानत्वे सति उपलभ्यमानत्वेन उत्पन्नस्य. ` सादृश्येन सतोत्पत्तिमच्वारोपः। न शैवं घटादावपि नोत्पत्तिः सिद्धोदिनति वाच्यम्‌| कुलालब्यापारान- न्तरमनुभूयमानघटस्य तद्यापारात्‌ प्रागजुभरूवमानेन घटेन नाभेदोभासते किन्तु Ae श्वेति तच oT aw सिध्यति, गकारे त्रुन्पत्तिप्रतीत्यनन्तर aw- ताश्वादिव्यापारात्‌ पुव्वमनुख्यमानगकारेणमेद्प्र- aay) दौपवत्‌ स Asan रव । अथ शब्द्‌ उत्पद्यते श्रारोपरूपला दिति भावः । तहिं तुष्धन्यायतयोत्पक्तिमक्वप्र्यथस्यापि भ्रमत्वं सम्भवतौत्यार, ‘AV ति, "उपाधिल्लमिति श्रारो्यलमित्ययैः, तथाच विनिगमकाभावादुत्पन्तिम्त सन्दिग्धमिति भावः(९। अ्रसु- waar भिषेधति, न चेति, स्फरिक इति, तादाव्येनेति शेषः । सनु तदान नियमतो वायोस्तारलेनातुभवकखने. वायु- त्वामुभवप्रतिबन्धकदोषकण्यने च मानाभावो गौ रवश्चेत्यत. श्रा, “अस्तु वेति, सादृश्यं विना तादृ्रधोरस्द्धिवेति भावः) "खः" कष्टताश्वादिग्यापारः, व्यञ्जक एव शब्दस्य TAH एव, ‘Teele (९) ऋअमेदप्रत्यमिश्लामादिति we, ग | (९) सन्दिग्धासिद्धमिति ara दति ख. | ReER arafanntaat gener सति अपकरषवश्वात्‌ माधुय्यैवत्‌ अतश्वा- परममशत्वे व्यभिचारवारणाय विशेष्यं, परमाणपरिमाण्े महत्वापे- aaqes व्यभिचारवारणाय wari न च तयापि परमाणे- ` रलस्य द्रणएकाएलापेषयोतृषृ्टवान्तरोषतादवख्यमिति वाच्यं । अपकर्॑पदेन सखाश्रयषजातोयप्रतियो गिकापकषेख्छ विवच्ितव्ात्‌ खपदमपक्ैपर, VM Bwana) । न चं सत्यकवेय््य॑मिति वाच्यम्‌ । श्रभ्निख्शपिचयाऽ्यन्तापर्ष्टे योभ्नो- प्द्यारम्भकपरमाणगतोष्णस्यशं व्यभिचारवारकलात्‌ । खाशरव- समानाधिकरणद्रव्यविभाजकोपाधिमहृन्तिवेनः wratd faze | we तेन शकंरारसाश्यपेयापषृषटे तण्डुला दिरखाश्चपेखया wee जख्लपरमाणरसादौ न व्यभिचारः wacarter तजापकषेविर- wy, खपदमपकषंपरः । यदि च परमाणपरिमाणे श्णएकपरि- माणापेखयापि गोत्करवीऽस्ति किग्वपकषं एव तस्यात्यन्तापरुष्टलेन wifagay शअधिकदेगरव्यापकलेनेव परिमाणष्योक्कष्टवमिति शणकिरणाबद्यामाचार्ययैरभिहितलाच्च, तदा तु सजातोयेत्यलुपा- दाय तादृ्रोपाधिमहून्तिप्रतियोगिकलेनापकषं एव विगेषण्णेधः | ` केचिन्तु प्रत्यवे सतोत्यनेन विशेषाश्च परमाणुपरिमाणादौ व्यभिचारः । न च सत्यगावेचथ्य, Faxes तात्पर्य्यात्‌, किम्ूत्कषे- वत्ववटितद्ेतौ प्रत्यकं बहिरि द्ियजवेन विग्रेषण्णयमत श्राक्म- परिमाणस्य प्रत्यश्त्वेम म तच व्यभिवार इति प्राहः | (७ aeme परिमायत्वेन सजातोयत्वेऽपि तद्याप्याखल्वादिनात्या भ aU तच YUN वेति त दपेच्तयापकवंसतकरेति भावः | श्ब्दास्यतुरोयखय्छे शब्दानित्यतावादः | BER नित्यत्वमिति चेत्‌। न। तारत्व-मन्दत्वयोरुत्कषौपकषे- योगकारे पुव्वेन्ायेनासिद्ेः सिद्धौ वा जातिसङ्करभये- नोत्कषापकषयोजात्योः रसत्व-शब्दत्वव्धाप्ययोर्नानात्वेन रसशब्दसाधारण्याभावात्‌ । WATT सजातोयसा- छात्कार प्रतिबन्ध कतावच्छेदकसामान्यमुत्कषे; तत्मति- RAVAN TT विषयतावच्छेदकसामान्यमपकषेः इति साधारणो हेतुरपास्तः । तारत्वादेगेकारनातित्वा- fed: | साधनावच्छिन्रसाध्यव्यापकमूक्तेगुणत्वस्याओौ- ` श्रनुमितातुमाने गौरवादाह, ‘aa एषेति, अरनित्यवमिति, शब्दे साधनोयमिति Te: | “साधारष्येति, तथाच शब्द टच्युत्कर्षा- पकर्ैवरितव्याक्षिरेवासिद्धेति भावः । "सजातीयेति, wa हेतुदये ATTA, गगम-परमाणपरिमाण्टत्तिजात्योरनिंरक्प्रतिबन्धकताव चे दकल्व-प्रतिबध्यतावच्छेद कल्वयोरसत्वेन व्यभिचाराभावादुभयनिवेशे प्रयोजन विरहादिति Ba श्रमूत्तमाचटरतिदितादरौ( साध्या- व्यापकतया ‘aaa, इदञ्च सनिहितद्ेत्‌ दयापेचया श्रन्यथा सुखादौ कर्मणि च साध्याव्यापकलापातात्‌, श्युएपदश्च समवायेन मूकेटन्तितालाभाय, घ्वनिख वायुधश्मं इति मतेनेद- भिति न ध्वनौ साध्याव्यापकता, श्रभ्रौचेति ओजाग्राष््णएलतवस्ये- व्यथः, मातः ओओषसंयो गादौ व्यभिचारः, ष्वमिभिन्नभावलावच्छिश्न- (९) qafaarafeaafafa we | 50 Res | ताचचिन्तामबौ qa चोपाधित्वात्‌ अप्रयोजकत्वा्च | न fe कार शापन रव उत्कर्षऽपकषेख, wares परमाणौ च परिमाणे प्रत्येकं सत्वात्‌ | न चोभयस्येकच ae कारणप्रयोज्धं, रकैकवद्‌दयोर पि प्रत्येकमेकत्वात्‌। स्या- देतत्‌ ओ्ओोषव्यापारानन्तरमिदानो श्रुतपुव्यौ गकारो नास्ति विनष्टः कोलाहल इति प्रतीतेः प्रत्यक्षमेव श्ब्दानित्यत्वं विनाशिभिावत्वेनोत्प्तिमश्वानुमानादा, प्रत्यक्षप्रतियोगिकाभावत्वेन fe nara ध्वंसस्य घट- री साध्यव्यापक बोध्यं तेन ध्वनि-तद्धंषयोने साध्याग्यापकता, wa- काते. meena ध्वनेः षदिश्वियेश्कालस्य च May qaace, छत्वषैवत्े सतौ ति Preval दोषान्तरमाह, “श्रपरयो- THe fa | “सजातोयेत्था दि हेतुपरल्वे “परममहतौत्याचयिमग्रन्द- विरोधात्‌ sagen निराकरोति, "म होति । भरत्येक- मेकलादिति, तथाच प्र्येकषन्तानिथामकारेव एककनोभयसक्नोप- TAT तज सकारणकलं प्रयोजकमिति भावः। शलोबब्यापारा- नन्तरमिति ओष-मनःखंयोगाननरमित्यथेः । गनूत्पज्निमत्वमेवा- fret तच्च म प्रत्यसिद्धमित्यतश्रार, “विनाभरिभावलेभेति, (उत्पन्तिम्वासुमानादे fa, “अब्दा नित्यलमित्यसुषव्यते, “waaay wean, तेन न मूरत्तसामान्याभाषे व्यभिचारः, ‘dee शब्द () च्व निभिन्रतार्त्वाव्छित्रसाध्यव्यापकत्वमिति Ge | प्ब्दाख्यतुौय WMATA: | १९५ ध्वं सवत्‌ न तु विनाशग्रहे प्रतियोगिसमबायिप्रत्यश्चत्वं तन्तं wala naan: | afefxarare- $पि प्रतियो गिसमवायिनि गन्ध-रसाभावयोग्रंहणाञ्च। नोभयं गौरवात्‌ स्मृतघटसंयोगध्न॑सामप्रत्यक्षत्वापाताश्च | न च प्रतियोगियोग्बत्वस्य तन्त्रत्वे वायुस्यशध्व॑सोऽपि प्रत्यक्षः स्यात्‌ इति वाच्यम्‌ | आश्रयनाश्रजन्धस्य तस्व (Wee, “विना श्रे" fara, ‘aati धोष्वंसेत्ययेः | मतु खया इकेश्ियग्राद्यप्रतियो गिमवायिद्धस्तिमा शत्वं wanaye- तन्त्रमित्यत श्राह, ‘afefxafa, "गन्ध-रसाभावयोः' गन्ध-रस- ध्वंसयोः । ननु तदि द्धिययाद्प्रतियो गिकष्वंसल्वं प्रतियोगिषम- वायिनो शौ किकपरत्यच्षवश्च इयं नाशरप्रत्यसे तन्तमित्यत sry, "नोभयमिति, ‘aust खतघरयोयैत्योगष्वंसप्रतयशं भतेलादौ तस्याभावप्रसङ्गादित्यथंः, तदानौं प्रतियोगि-समवायिनो्लौकिक- neefacefafa भावः। यदा कदाचित्‌ रत्य विषयप्रतियो गि- समवायिकमाश्रलश्च प्रयोजकवे च मानाभाव इति Weal | ‘nape: दयादिति वायौ प्रत्यलः स्यादित्यथंः, श्रन्यया कालादौ amare भ्युपगमादिष्टापन्तेः सम्भवात्‌ | 'याइकेति, वायुघटितेद्धियषज्निकरषं- विरहादिति भावः। मन्ेतावता शब्दध्वंसप्र्यलसम्मवेऽपौदानौं ओके = (९) खं प्रतियोगि वदुग्राहकेन्द्ियग्राद्यो यसतत्समवायो axel | (९) aware मौरवादेव acta ग वामिति ara | : xed तज्वचिन्तामणौ गराहकेन्दरियसन्निकर्षाभावात्‌ | किच्च यस्य ae यचा- नुपलब्धिविरोधि तस्याभावस्तव ख्यते इति. योग्या- श्रुतपूर्व गकारो नास्तौत्यत्यन्ताभावप्रत्यचासम्भवः श्रधिकरणतया तदे गरिष्यावगाद्यभावप्रत्यचे९ तद्योग्यता विशगिष्टप्रतियो गिमत्वानुपल- fasta योग्धातुपलभेरंतुवात्‌ अन्यया जलपरमाणौ एयिवौलं भाखतौत्यपि प्रत्यचाप्तेः। न च मददङ्खतरूपवदि श्ियबम्बह् विगर बणताया एव एयिवोलाद्यमावयाहकलात्तदभावादेव न तादृग मत्यखषमिति वाच्थं। तथापि द्यूशजले ए यिवौलाभावबन्निकषेद ्राया- मुपनौतजलपरमाणप्रकारेण तादृ गलौ किकप्रतयचचस्छ दुर्वारत्वात्‌ । ya ary ATE WHATS ceraftata “aeacarut प्रयिवी- लाभावसाचात्कारो न भवतोति प्रामाणिकप्रवादख्य च जलपरमाषु- aferafente एथिवौलाभावषालात्कारो न भवतोत्यथं इति TY शलपरमाणसन्निकषेदग्रायां एयिवौलशुन्ययोग्यवस्न्तर- सज्ञिकरषस्यावष्ठकतया एयिवौलाभावलौ किकसाचात्कारस्लावभ्क- लेन ay जखपरमाएघरितसन्निकषंजन्यलाभावस् शपथनिर्ैयवा- पत्ते रिव्यतोऽत्यन्ताभावयहमण्युपपादयति, ‘gia, “यस ॒सल्- fafa प्रतियो गितावष्छेदकसम्नन्धेन यद्भर्म्मावच््िन्ञस्य सत्वमित्यथः, ‘aw श्रधिकरणे, “श्रनुपलसिविरोधि' खावच्छिनवे शिष्यावगाहि- लो किकप्रत्यच्ाभावाभावापादकं arafeqaa शिष्यावगाडहिलौ किक- -अव्यच्चापादकमितियावत्‌, ‘wera’ तद्धर्मावच्छिन्नात्यन्ताभावः, [8 OTe = क 20S 06 भक कक कक AO CS क जनो कक वाक PO Cw~RENEO Rese ०७-09-७७ (४) बहि रिग्धियेय खायोग्यमुख्यविश्ेष्यक ज्ञानाजननात्‌ सन्॑साधारखा- येदम्‌ | शब्दाश्यतुरौ यखण्छे शभ्दानिल्यैतावादः । ‘Ree नुपलब्धाथः। Wawa पथिवौत्वाभावो गलौयपरमाणो न प्रत्यक्षः Naa वायौ Sana” । अस्ति च ‘aa wey श्राधाराधेयभावसम्बन्धेन तदिभरिष्टतया साखात्‌- करियते । ay तशादौ समवायादिना चटषत्वेन समवायादिना चटोपशम्भस्छापादमबम्भवादतौद्ियंयोगादिना घटाभावम्रत्यल्ा- पत्तिवारण्णय प्रतियो गितावच्छेदकसम्बनयेने्युक्, थद वच्छिभेतयु- पादानामनसि महत्वसमानाधिकरणोद्रूतरूपाभावसखाचुषोगोद्ूत- ङूपतावच्छिन्नाभाव इृत्यवधेयं | “एथिवौल्वाभाव इति जलपरमाणौ एयिवौलं नास्तीति न साचात्कार इत्यथैः, लपरमाणयेदि एथिवौलवाम्‌ स्यात्‌ एचिवौतवे शिष्छावगा दिशौ किकचाचुषविषयः स्यादित्यापादगस्य णणपरमाण्ादौ व्यमिशारेणासम्भवादिति ara: | वायौ Sora इति वायावुचरूतरूपाभाव इत्धयैः,(९) वायुयैदि मर्वे खति चचुःसन्निकरषादिमले च सल्युद्रूतरूपवाम्‌ श्यान्नदो- ` ्तरूपवे गिष्ावगा हलौ किकचाच्षविषयः सधा दित्थापादनघम्भवा- दिति भावः) यद्यप्येवं जलपरमाणावपि एथिवौलाभावषाखात्कासी eat भलपरमाणचंदि मदुद्ध तरूपवत्वे खति चचुःखन्िकर्षादि- मन्वे च सति प्रथिवोतल्वान्‌ स्यात्तदा एथिवोत्ववन्तथो पलश्येतेत्या- UAW BARAT! म च पकच्वाटन्तिध््माविशेषितेन agui- afequenafa विवक्ितमिति are: एवमपि भलपरमाणुयेदि (९) मदति वायौ रूपामाव इति क ° | (९) मति वायावुदुभूतरूपामाव इत्ययं इति we | 8९७ तत्वचिन्तामगणौ तथा शब्दे तस्य VS समवधाने च प्रतोतिप्रसङ्गात्‌। निरधिकरणाभावप्रतितिर्नास्तौति चेत्‌, न, इहेदानौँ Tae” ware सति चशुःसज्निकर्षा दिमत्ते च सति एथिवौत्वान्‌ स्यात्तदा एयिवौतलवन्तयोपखण्येतेत्यापादनषम- बेन तज एथिवोलाभावचाचषस्य qatar. तथापि पचाटन्नि- wale परतियोगियाहकातिरिकेभ चाविगरेषितेन यद्धर्रावच्छिन- समेनेति विवचितं गन्धवदणभिशलादिकश्च^) प्रतियोगियाइका- तिरिकभेषेति भातिप्रषङ्ग इत्यभिमानः। न रेतस्य योग्यातपणब्धय- wa. घटवति तले चटाभावजौ किकपरत्यक्षभमासम्भवः तज वाखवघटखलरेनापादनासम्भवादिति वाश्यं। अद्या अभावखौ किक- ` अव्य्षमम्नोपयोगिलादिति दिक्‌ । विषषरण्छसखत्तानुमानरदस्ते श्तिरेकिगन्येऽतुसम्भेयः । प्रते योजयति, “रषि वेति, नतस्य aa समवायेन WU BH, ‘aaa च मनःघंयोगे च, श्रतौति- प्षङ्गादिति शष्दप्रत्यशापादनसम्भवा दित्यः, चयदि agua खति शब्दवान्‌ Great श्र्दवन्तयोपलम्येतेत्यापादगच्य निरपद्रव- त्वादिति ara) ^जिरधिकरणेति श्रधिकरण्णानवगा हिनौत्यथः, अधिकरणस् प्रते भानं न सक्मवति ओजस्याधिकरणस्य ओओषा- . (९) गन्धवद्धिन्नत्व इति we | (९? गन्धवद्धि्त्वादिकष्ेति we | (९) योग्यानुपलम्भपदार्थत्व इति we | (४) यदि मनःसंयुक्तत्वे सति शब्दवत्‌ स्यात्‌ वदा खावशसाच्तात्कार- विषः स्यादिश्यापादानस्य निरपद्रवत्वादिति भाव इति we | ए्ब्दाख्यतुरोय खणे शब्दानित्यतावादः | Ree ब्दो नास्तौति प्रतीतेः | तस्मात्‌ यचाधिकरणे Sr समये वा प्रतियोग्यव ana ay तदभावो निरूप्यते | WAV सद्भ्यामभावो निरूप्यते इत्युक्त, शब्दाभावस्य च स्वतरषेन्द्रियसन्निरृष्टत्वात्‌ नाश्चये सन्निकर्षापेक्षा । इन्द्रियविग्रेषणतया नाभावग्रहणमिति चेत्‌ । न। योग्यलादिल्याश्रयः, इति प्रतीतेरिति इल्युपनौतश्ोजादि विषयक- प्रतौतेरित्यथेः। aad योग्यप्रतियोगिकष्वंषस्य कु्रचिटधिकरणे nae भवति gufesas किं मियामकं अरधिकरणयोग्यतस्स तज जियामकल्वागभ्युपगमादित्यत श्रा, "तस्मादिति, ‘aw यज्व, ` ‘ay दिशुपाधौ, ्रतियोम ava दति प्रतियोगौ प्रतियोगि- मष्वोपलम्ममापाद यितु शक्रोतोत्य्थैः, ‘ay तदभाव इति aaa तदभावो निरूप्यत wae, न तु तस्यापि ate तन्त्रमिति भावः। “श्रतएवेति थत एव श्रधिकरणयोग्यलं न शब्दाभाव wae तन्तं ava, ‘agi’ प्रामाणिकाभ्वामधिकरण-प्रतियोगिर्भ्यां श्रभावो निरूप्यत cath ग तु योग्याभ्वामधिकरण-प्रतियोगि- भ्वा मिल्यक्षमित्य्ः । मतु size ओओचासम्बद्धतया wend इद्दियसम्बद्ध विगरेषणलाभावात्‌ कथं प्रत्थकल्मित्यत sre, "ब्दा भावस्येति, 'खतएव' साचादेव, ‘wea’ ओओ, ‘chal, तथाच शब्दाभाव awe: अ्रभावले सति साचात्कारकारणेखदियसन्बद्ध- (९) भन्धेवमित्यादिः यचैवेन्न्तः पाठः ATER नास्ति | gee तज्वचिन्तामणौ अयोग्यत्वस्योपाधित्वात्‌। अन्यथा गुणस्य सयुक्त समवायेन ग्रहणदशंनात्‌ न समवायेन शब्द यः स्यादिति | मैवं । सत श्व हि शब्दस्य व्यश्ञकविरहा- द्नुपरन्धिमाचं न तु ध्वंसः, तत्तद्याप्येतर सकलतदुप- विग्रेषणतारडितत्वा दित्यतुमेयमिति भावः । श्रयोग्यलस्येति श्रयो- ग्यलं विषयतया साल्ात्काराजमकलं योग्यातुपलयिर दितत्वं वा । "अन्येति खचारदशेनमाजेण ae इत्ययः । श्यादेतदिति neat waren, “मैवमिति, “श्रतुपलसिमाजमिति कदाचिद- ` शुपलसिमाजमित्य्ः । गतु गकारादेः सम्डेदा सत्वे शोके ददानो gaya गकारो नास्तोति म्रत्यक्ातुपपत्तिरिव्यत श्रा, "तत्त- great प्रतिथो गि-प्रतियो गिव्यायेतरम्रतियोग्युपशम्भकयावत्कारण- विशिष्टप्रतियोगिमत्वातुपलयिरूपाथा योग्यातुपलमेरभावा दित्यचेः, yagat गकारो नास्तोति म्त्यलासिद्धेरिति शेषः, अच प्रति यो गिमन्तालुपलविमाचोपादाने श्रन्धकारद रायां निमौलितनयम- द्रायां सुषु्यादिदभ्ायाश्चाभावग्रत्यक्वापत्तिरतो श्ियमाचप्रतियो - गिकात्यन्ताभावपत्यापक्निख्ातो विशिष्टान्तं, श्रतोद्धियमाचप्रति- योगिकात्यन्ाभावस्ले च प्रतियोग्युपलम्भाप्रशिद्या नातिप्रसङ्गः, परतियोग्युपलम्भपदस तदि शियजन्यप्रतियो गिशौ किकप्रथश्चपरलात्‌, थावदित्थशते अन्धकारादावपि घटाद्यभावचाचुषापत्तिः चवुः- संयोगा fran ferent fare went fem ATC TA दतस्तदु पादां, aranaacnrat प्रतियोगि-तदि शियसज्ञिकषांदेः प्रतियोगि ्ब्दाख्यतुरीयखष्डे शरब्दानित्यतावादः | ७०९ लम्भकसमवधाने तदनुपलसिरूपयो ग्यानुपलम्पेरभा- बात्‌। प्रतियोग्युपलम्भकब्यश्रकवायोरभावात्‌, विनष्ट- पारकयावद मगेतस्य स्येज्रासन्मवादग्या वार णयेतरान्तं यावत्‌- कारणविगेषणं, प्रतियोग दियसज्निकषंञ्च प्रतियोगिव्याप्य एव । ग चेवमतोतानागतचलुरादियक्रौनामपि ताद ग्षटादियाहकलात्‌ यावत्रतियोग्युपलम्मकसमवधानं न writes इति वाच्यम्‌ । प्रतियोगि-तद्चाष्येतरनिष्टानि तदि ्वियजन्यलौ किकम्रत्यदनिरूपि- ताजि धावन्ति कारणतावच्छेदकामि खाश्रयसम्नन्धेन तदे शिष्श्य विवक्ितलात्‌ । नतु तथाणत्र ग्यायतायां व्याणदिभि प्रतियोगयुप- शम्भकता वश्छेद कसम्बन्धः प्रतियो गिदिगि च area घटकं तेना- तौतानागतचटाद्यभावप्रत्यखे परतियोगिनिष्ठमरत्वोदूतरूपादेव्येव- Kz: इत्यश्च प्रतियोगौद्धियसश्िकर्षादेमं व्यवच्छेदः तस्येखियेऽपि सत्वेन प्रतियोग्यब्यायलात्‌ प्रतियोग्युपणम्भकतज्त्ामव्यक्तिलावच्छि- arate प्रतियो गिव्यायेतरतथा श्रसम्भवापन्ते साख्या जन्य - संयोगनाग्रख wae व्यभिचाराचच व्यासब्यटन्तिगएमत्यकेतोर्या- वदाश्रयषन्निकषेश्य तादृ ग्मरतियोग्यपलम्भकथावदन्तगेतस्याभावात्‌, अतएव काछिकसम्बन्धेन प्रतियो गिव्याणलवा सिधानेऽपि न निस्तारः प्रतियोग दियसन्निकषदिः प्रतियो गिविमाश्रक्षणेऽपि सत्वेन तस्यापि काशिकसम्बन्येन प्रतियोग्यव्यायलात्‌ शआालोकादेर्घरटलादिष्याण- तथाऽन्धकारेऽपि घटलाद्यभावचाचषापत्तेखेति चेत्‌, न, प्रति- यो गि-तद्यायपदेन प्रतियोग्युपलम्भाखाधारणएकार एस्छ विवशितलात्‌ प्रतियोग्युपलम्भासाधारणएकारणलच्च यादु शप्रतियो गिग्रा दकेऽसत्यपि 5 1 9० - वश्वचिन्तामणौ प्रतौतिरपि त्वगिन्दियोपनौतव्यश्चकवायुस्यशध्वंसोपा- fata वायुर्नत्पादकः किन्तु व्यश्ञकः cars विं विनिगमकमिति चेत्‌। न। इदानौं Barger गकारो नास्ति विनष्टः कोलाहलडति प्रतोत्यनन्तरं पुनः अवे AAAS गकारः पुनः स Cars कोलाश्ल- इति प्रत्यमिन्नानमेव, घटरध्वंसप्रतौत्यनन्तरश्व स waa चट षति न प्रत्यमिन्नानमिति तब विनष्टप्रतौत्या यादुग्राभावम्त्यकं angina वाश्यमिदश्च खंखगाभावपर्थे रेतः. श्रत द्धियान्योन्याभावपरत्यचय्छले प्रतियोग्युपलम्भकाप्रिद्धः उपमापरस् जौ किकप्रत्य्परलादिति दिक्‌। मनु तथापि विनष्टः कोलाहल इति nae wee ष्वंससिद्धिरिव्यत आड, विनष्ट- प्रतीतिरपौति, 'वायुसपशष्वंसेति, न्यायनये वायोरतोद्धिवतया वायुष्वंसमपदहाय वायुख्यरानुधावनं । ग च वायुत्छशरध्वंघोऽपि कचं लगिख्ियोपनौतः warm aa गाइके शयसन्िकर्षा- भावादिति are कालस षडिद्धियग्राह्मतया ^ कालघटित- खश्िकर्ेण काले ae an प्रत्य्चसम्भवादिति भावः । वायोर- व्यश्चकले योग्यातुपञष्डिः सम्भवत्येवेत्यभिभ्रायेणा श्रते, "वायुरिति, “किं विनिगमकं" किं प्रमाणं । भत्थमिन्नानमेवेति, “विनिगमक- मित्यहषव्धते ) नन्वेवं घटादेरपि लाघवान्नित्यवमद्छ विनष्टमरतो- , ५ aq खमतानुसारादुक्त, बस्तुतो maa shy AUT Ba क्ाल- स्ातौन्वियत्वेऽपि न तिस्तथेवानुभवात्‌ | एब्दाख्यतु रोयखष्डे शब्दानित्तावाद्‌ः। goa wa wa सिध्यति । sawa तारत्व-तारतरत्व-. मन्दत्व-मन्दतरत्वप्रतौतोनां भमत्वकख्यनादरः प्रत्य भिन्नानमाबस्य सअमत्वकल्पनमित्यपासतम्‌। wy सतौषप्यमेदप्रत्यभिन्नानात्‌ | स्यादेतत्‌ शब्दः प्रयलं साध्यः तदनभिच्यद्यत्वे सति तदनन्तरमुपलभ्यमान- तेरन्यदौ ध्वंस विषयवेनेवोपपन्तेरित्यत आड, "धटध्वंसेति । “्रत- एवेति, “शरपास्तमित्ययेतनेमाग्वयः। ‘uarg aatfafa तारव- तारतरलादिग्रतौतौनां यथायेलेऽपौत्ययैः, “श्रभेद परत्यभिन्नानादिति यथार्याभेद्‌ परत्यमिन्नानषम्वा दित्यर्थः, तत्मरतौतौनां खाश्रयव्यश्च- लात्मकपरण्परासम्बन्धेन(५ वाय॒निष्तारलाद्चवगा हिवादिति भावः | 'तदनभिव्यञ्चल इति, प्रतिबन्धकविधूननदारा ्रयन्नयन्चे षटनादौ व्यभिचारवारणाय सत्यन्तं प्रयन्नजन्यलो किंकसा चात्कारा विषयलपर, कालादौ व्यभिचारवारणाय "तदनन्तरसुपलभ्यमानलादिति az ग्वय-व्यतिरेकानु विधायिलौ किकमरत्यचविषयलवा दित्थयैः, यो ge ,. शौ किकसषाचात्कारा विषये खति यदनषय-व्यतिरेकानुविधायि- शौ किकषाकचात्कार विषयो भवति ख as इति सामान्यसुशौ व्यारिर्मातो जन्यमाजस्य प्रयन्नजन्यतथा यदन्वथ-व्यतिरेकानु- विधायिलाचंकस्य तदनन्तर पदस्य au, दष्डाद्यनभि्यञ्चे पटादौ दण्डा दिजन्यलाभावेन सामान्यतो व्याप्तौ यभिचारवारणाय तद्‌- (९ शखाश्यजन्यतवासकपरम्रासम्बन्धेगेति ख ° | ४०४ तत्वविन्तामणतै त्वात्‌ पटवत्‌, अभिव्यश्जकत्वं हि शन्द्रियसम्बन्धप्रतिब- न्धकापनायकत्वादिन्दरियसन्निपापकत्वादा५ कुद्योत्सा- TIAA पटादौनां, तदुभयमपि शब्दे न सम्भवति नि- त्यसमवेतत्वेनावरणापनयन-सन्निधापनयारभावात्‌ । पादानात्‌ । ` ग॒ च प्रयन्नानभिव्यश्यायामपू्येदेवदन्तलादिजातौ व्यभिशार इति वाच्यम्‌ । जातिमत्त्वे सतीति fanaa, इत्वश्च सामान्यतोब्याप्तौ चचुरादिमादाय चटादिटन्तिरूपादौ व्यभिचार वारणाय सत्यन्तं। न च शब्दस्यापि बुभुत्सावश्रात्‌ कग्रस्कुयव- ख्िनल्लममःषंयो गदारा प्रयन्रव्यश्लाद सिद्धिरिति args तद्धिल- शब्दस्य qatacufefa wa) सामान्यतोग्या्यमिप्रायेष ¢- am: पटवदिति, ay afaauafigaran प्रथन्नव्यश्यतेऽपि तन्तुसंयोगादिमादाय साध्य-हेतुसत्वादिति भावः(९) । wapafay- que सखरूपासिद्धं निराकरोति, “अभियश्जकलं tifa, प्रयत्न- स्येति शेषः । "द द्धिथसम्नन्धेति विषयेश्ियसम्नन्षेत्यर्थः, ‘cfxa- सन्निधापकलयादिति विषयस््ेद्धियनिकटदे श्रामयनद्ारा मा दिभिष्ठं वेलच्च्मित्यथः, स्तौ-पुंसप्रभवलभितिपाटेऽपययकेवी थैः, agit अतुभवसिद्धं, “उपाधिरितिकशमयुत्पत्या परग्परया त्रारोपप्रकारौग्धतमित्यर्थः, “इद्धियासन्निकरपंण' द न््ियसननिकर्षा- दि विरहेण, “ग्रब्दभेदेति, "भेदः" वैलच्ष्छं, तदन्नानेऽपि भेदपत्यय- cay मानमाह, "यत xfa, तेनेव हेतुनेति गेषः । “waar तजृन्ञानानन्तरमेव शब्दभेद प्रत्यये, "तत्रभवले' wM-dafefas- jaqa, ‘Wena’ शब्द निष्ठवेलचष्यप्रत्ययः, ‘Agra’? wee- निष्ठव्ैलचष्यन्नामाख, “त्रतुमानमिति स्ती-पुंसादि निष्ठरैलचच्यानु- मानमित्ययेः, (छपाणान्वयेति यदा इपाणे meine तिस्तदेव मुखे दौषैलारोपो न पुनरादशदौ तक्नत्ययद भरायामित्यन्वय-तिरे- | कालुविधानादित्यथेः, ‘eae मुखदौघेलवदिति शपाणनिष्ठतया भासमानस्य मुखस दौ घेवप्रत्ययवदित्ययेः, शरैपपन्निकमिति . # + [पी me (९) स््नो-एैसादिप्रमेदत्वमानुमविकमुपाधिरिति पाठान्तर |. end , , .. . - बष्वचिन्ताममौ ` VARTA Teel शुकादिगकारगतत्वेन भा- सते . वायोरुपलन्धिस्तनैव ङूपेणेति चेत्‌ । न । ग- कारगतत्वे बाधकाभावात्‌ । न चाभेदप्रत्यभिन्नानं बाधकं, a हिय रव शुकशब्दः स शव सौशब्द इति प्रत्यमिच्रानं, अन्यथा तेषु भेदक्नानाभावेन वकुवि षानुमानं. न स्यात्‌ | न चाभिव्यश्जकवायोरेव बेल- QU शुकाथनुमापकं, तस्य गकारारत्तित्वात्‌ तच अन्याग्वय-व्यतिरे कान्ययानुपपक्या दि सिद्ध मित्यथेः, “बापाधिकलत्वमि- ति, श््द निष्टवेलचष्यप्रत्ययस्य यथाकथस्ित्‌ स््यमाणारोपरूपतव मित्यर्थः । न च शपाशे मुखदोषेतवारोपस्यातुग्धयमानारो पर्ूपत्मेव न तु श्येमाणरोपरूपत्रमिति कचं दृष्टान्तलमिति are | यादृशं ata BUTE तादृ श्दोचेलस् सुखे ्रारोपाभावेन auf स्मय्येमाणद घलान्तरारो परूपतलमित्यभिप्रायात्‌ । ्यच्चकवायोरि- ति, वायुनिष्टवेखलण्यस्य तवाप्यावश्यकलादिति भावः । गकार गतत्वेन भाखत इति, प्रतो तिस्त॒ परम्परासम्बन्धेन प्रमारूपा साषात्‌- सम्बन्धेन भ्रमरूपेव वेत्यन्यदेतदिति भावः । amr विना कथं जा- faay इत्यत श्राह, वायोरिति, वायुषन्तु stare भासत इति भावः । मनु meg ष्वंसादिकश्यनागौरवमेव बाधकमित्यत श्राह, अन्ययेति, “अन्यया auntie, भेदज्ञानाभावेनः न्नाय- मामवैख्ष्याभाषेन, "तस्येति, तथाच गकारं wate इएकाथ्- श्रिते साध्ये वायुगिष्ठवंलचच्यस्य न॒ qugafafa भावः । WATT शब्दानित्धतावाद्‌ः | 9३७ चारोपे श्रनुभितेभान्तत्वापातात्‌। तस्मात्‌ ; यथा RUM गौः Tar गोरिति मेदे भासमाने गकारानु- गतप्रतौतिगेात्वमासम्बते तथा शुकादिगकारेषु. भेदे भासमानेऽयं गकारोऽयमपि गकार इति बुिगेत्वमा- ननु पकधषमेतान्ञानमुपयभ्यते तच्चा चारो परूपमेवा विकलमित्यत- आह "तत्र चेति गकारादिषु वायुमिष्ठवेशकचष्यस्य पक्चधशेतारोप- इत्यथः, “्रनुमितेः' श्रसुमित्यमुव्यवसायस्य, “भरान्तलापातादिति भ- वज्ञयेऽन्यथास्याव्यभावेन पचचधम्मेता निश्चयाभावादतुभि्युत्पादाषम- वादिति भावः। न च परम्परासम्बन्धेन वायुटत्तिवेल्यं लिङ्गमिति वाच्यं । Wana व्याप्यतामवच्छेदकल्ादिति ara: । “अरनुमितिरिति ययाञ्चुतन्तु न सङ्गच्छते विषयाबाधेन कूटजिङ्ग- कानुमितेरपि प्रमालसम्भवात्‌ । मतु एक-प्रारिकादिगकारादोनां परस्यरभिन्नलेऽयङ्गकारोऽयभपि गकार इत्यादिप्रत्यभिन्चानुपपन्तिः(९ व्यह्षभेदस्य तददिषयला दिल्या शङ्कामुपसंहारव्याजेन निराकरोति, "तस्मादिति, भेदे भासमान दति इत्यलुभवसिद्धेन वेलचष्छेन भेदे षिद्ध इत्यथैः, “गोतलमाणम्बत दूति न तु amici: ‘ane माने' सिद्धे, गकार इति बुद्धिगेलमालम्बते न तु यक््भेदमि- त्यथैः। नतु परन्परास्बन्धस्ापि व्याप्यतावच्छेदकतया वायुनि्ट- (९) इति हदयमिति खर | | (९) प्रत्यत्चानपपत्तिरिति क ° । eqs ct | ˆ -- waa इति nara च Rena ` चोपपद्यते | fare गत्वादिकं यदि. न. जातिस्तदा. areaTwenent न स्यात्‌ तथा fe नगरादौ बहभिर्वशौानामेकदोच्ारणे दूरस्येनानभिव्यक्तगका रादिवगेविभागं कोलाहलम्राषं शरुयते। न च तच व्णान्धस्य ध्वनिरूपस्य शब्दस्य श्रुतिः व्ैशचष्ठेनापि परन्यरया शएकाथु्चरितलानुमानसमावः। शसु वा ata’ water ्रककण्टाद्यमिदितलं(५ साध्यौरत्य इएकौयला - तुमाभमिल्यव्लरयात्‌ ` ककारारैरेकैकले केल-खल्वा दिजात्यतुपपश्या aut भेदं साधयति, ‘feels, "गलादिकमिति, गलादिजात्तेस- व॑ष्यकले व्यक्तिभेदिाऽप्यावण्यक दूति गूढाभिसन्धिः, "कोला हशप्रत्यय- दूति कौलादणव्यवदार इत्यथः, ‘asf’ जनेः, वर्णानां" बहनां वर्णानां, ‘canta, qua waratea न तु यादशब्दापेदया खकर्णावच्छिन्नखेव शब्दस्य ग्रहादिति ध्येयं । “श्रनभिव्यक्ेति अन- भिव्धक्षकला दिजातिकमित्यवैः, 'कोशादलमाच॑ weeaqealy, ‘gay यत्‌ yaa, तदेव कोलाहलव्यवहार विषय दति ta.) | तथाच वणेलावान्तरकलादिजातिमत्तया श्रप्रतो यमानशब्दसमृरत- त्वमेव aera aq गत्वा दिजात्यभावे न सम्भवतोति भावः । नन्वप्रतौतष्यनिलावान्तरजातिकष्वनिव्यकिसमूह एव ` कोलाहल- व्यवहारविषय इत्यत श्राह, “न चेति, तच कोलाहशव्यवदहार- (४) शुक कग्टाद्युष्वरि तत्वमिति ° | (र) इति ma इति ऋक० |. ... WTS गरञ्दानित्यतावादः। eRe सेम॑वति, तद्भिव्यश्ञकमेरोताङनादेरभावत्‌ | न ख वर्णाभिव्यच्जका रव ध्वमिव्यश्काः, सन्निषानेऽपि शरुय॑ः WIND वर्णे तच्छवणप्रसङ्गात्‌। न च वर्णामिव्यश्जकः वायुभिरेव दूरे ध्वनिमाच्रमभिव्यज्यते, कव्यश्कस्य गव्यश्ञम दव वणव्यश््कस्य ध्वनिव्यश्जनेऽसामणथ्यीत्‌ तत्समथैशङ्कादेरभावाच | न च तच शब्द्त्वमेव प्रतौ यते म शब्द्‌, MHA जात्यग्रहात्‌। न चाभिव्यश्चको वायुरेव कोलादइशत्वेन प्रतौयते, शब्दत्वेन प्रत्ययात्‌ wa, तद भिव्यश्चकेति ष्वन्यत्यादकेत्ययेः, ष्वनोनामनिल्यतया५) यथाश्रुतासङ्गतेः । श्वनिवयश्नकाः' च्वन्युत्पाद्काः। दूर दति दु रवसहकारा दित्ययं , तथाच सन्निधानेऽपि ष्वमिर्जायत एव | व्यश्जकाभावात्‌ म श्रूयत इति भावः। aq फलबलाहूरल्लोपडि- तानां वणेव्यश्चकानामेव aw सामथ्यं स्यादित्यत ay, ‘aqaa- यंति ध्व निजनगकेव्ययेः, तथाच grace विना कथं aw ध्वनि तौ यध्वमावेवेति ara गौरवात्‌ मानाभावाश्चेति ara) गद्ममाणव्यक्िकश्न्दत्मेव ated afer निराचष्टे, न सेति । श्रभिव्यश्नकेति ककारादिव्यश्नकेत्यथः, sazqaru- न्योन्यभेदिकाः wearer: गकारादिव्यक्रय ` एव कोलादणश- ¦ (९ ध्वनोनामजिव्यत्वोपगमादिति we | ,, . ee . ; see | ` वत्वचिन्तामयैी सन्निधावपि तथा प्रत्ययप्रसङ्गा्च। गकारादिग्रहेभपि तेषां परस्परभेदाग्रहात्‌ कोलाहलधौरिति चेत्‌, न, तेषु वैधम्म्याभावात्‌ . तदभावेऽन्धोन्याभावस्याभावात्‌ स्व रूपग्रहणात्‌ समौपे . वहग कारेषु भेदाभावेन तद्‌- TY कोलाहलधोप्रसङ्गाच्च | अनेकयर्योजच्ारणस्य तदे तुत्वे दूरेऽपि तदप्र्यापन्तेः। तस्मादवश्यं गत्वादि- जातिरुपरेया zeae गकारादिग्रहेऽपि कोलाहलबुद्ि- श्यवद्दारविषय इत्याश्रङते, 'गकारादोति, “परस्परभेदाप्रशादिति परस्रनिष्ठो यो भेदस्तस्या ग्रहा दित्यथेः, वेधर्म्यान्योन्याभावसख- रूपाम्‌ भेदान्‌ क्रमेण faney दूषयति, "तेष्विति, गलादिजातेखठ- यागश्युपगमादिति भावः। तदभावे" Feeder, “अन्योन्याभाव ष्याभावादिति अन्योन्याभावद्य वेधम्म्या्याणत्वादिति भावः । ननु वेधम्म्याकराभावेऽपि खरूपमेव तादाक्येन Aue eas वा भेदो are: ae मेदवलेनाप्रहात्‌ कोशादणप्रत्ययः स्मा दित्स्त- राद विद्यमानभेदायदो नियामको विद्यमामभेदायरशो वेति विकश्य We दोषमाह, समौप इति, "बहगकारेषु" asf fry गकारेषु, तदह इति, age च ` तवान्ययास्याल्यापत्ति- रिति भावः। fara दोषमाह, “्रनेकेति, ‘agae’ कोला- इशपौडहेतुले, दुरेऽपौति, बङमिरेकदा गकारोचारणेऽपोति we, ‘waa गत्वा दिना तिरिति, गलादिजात्यभ्युपगमेऽनेकगकारादिब्- क्रिरगत्या विद्यातोति भावः। नतु खन्तु कोलारलनुद्धि- व्यपदे ग्रान्य- शम्दाख्यतुरौयखग्डे शब्दानित्यतावादः | eet व्यपदेशो | अलि च शब्दस्य कोऽपि च जातिविशेषः PIM: यस्मात्‌ प्राच्यादिदि्देशविशिष्ट शङ्खप्रभव- त्वमनुमौयते, अ्यपदेस्यत्वेपि द घछष्ौरादिमाधु्या- वान्तरवत्तससश्वात्‌ | अन्यथा दिग्देशविशिष्टशङ्खम- atat ग्रहे ओ्रोषस्यासामर्थ्यात्‌ तत्‌प्रतौतिनं स्यादेव + तथापि गत्वादिना परापरभावानुपपत््या शुकादि- यारुपप्या गलादिका जातयः एवमपि शएकादिप्रभवा एवौका एव मन्तु ककारादियक्रय इत्यत आर, “त्रस्ि चेति, "यस्मात्‌" जाति- faingat, भ्राश्यादौति, तथाच इएकककारलस्यापि ang प्रभवलरूपतेजात्यभेदादवेद इति भावः। मतु प्राचोप्रभवलादेर्जाति- पतल एव तदाञ्रयककारादौनां MATa तदेव कुत इति चेत्‌, ग, प्राच्यादिप्रभवश्कौैयाेकैक ककारादि विषयकतेनेव तादृशव्यक्निय- डेऽपि प्राश्यादिप्रभवत्व-तदःप्रभवत्वसन्देरात्‌ . प्राच्यादिप्रभवलादेमं- त्वादिव्याप्यला तिविशरेषल्वावश्यकलतात्‌ जातिविगरेषखकारे -च दोष- वशात्‌ तादूग्रनात्यप्रहकासे एव तादृशसंश्योपपन्तेः, इत्यञ्च कदम्ब- गोरकन्यायेन शब्दोत्पन्तौ अन्यथा want प्राचौभवलादेरसमभ- वात्‌ वौचि-तरङ्गन्यायेनोत्यत्तौ च देशान्तरेऽपि arm sign देश्ान्तरजन्यतावच्छेदकजात्या सङरप्रसङ्गाश्च, “शङ्केति दृष्टान्ता, एकादिकमपि बोध्यं । श्रव्यपरे श्यविऽपि' कंख्यचित्‌ we प्रहन्तिनिमिन्नलाभाववल्ेऽपि, "तत्त्‌" ` प्राच्यादि प्रभववजाति- सत्वात्‌ । MAMI. ता दृश्वेजात्याखौकारे, "परापरभावालुपपन्येति 56 Th |. , वत्वचिन्तामणौ गक्रारादिषु न जातिविश्रेषा इति चेत्‌, शुककका- रादिषु कत्वादिव्याप्या नानाजातिभिन्ना तया प्रत्येकं श्कककारादिषु शुकादिप्रभवत्वमनुमाय तद्यवहारः, नतु शुकककारादिषु शका जातिरस्ति शुकप्रभवत्वा- warrant तद्यवहारकारिका वा, गत्वादिना सदर. प्रसङ्गात्‌, TAY न नाता अनतुगतन्वेन ततोऽनु- गतव्यवहारानुपपन्तेः | अतरणव तारत्वमपि गत्वादि- ACMA, Aaah शकारादौ एकादि- MRA एएकादिप्रभवल्न्येणन्यप्भवगकारादौ गला दौनां ्वादिति भावः | (तथाः गन्या्यनानाजात्या, इएकादि- mag इका दिप्रयोज्यल, एवं देग्प्रभवलमपि देश्रप्रयोच्यत, अन्यथा कण प्ष्कुख्यवच्छिशे शब्द जन्यश्न्दे तव्न्यलाभावादलप्रक- तापत्ते, शरकप्रयोग्यटन्तिखुजातिविग्रेषः शएक-तहे्रजन्यताव- द्र कजातिग्यापक एव्‌, AMMA: शएक-तरे ्रजन्यतावण्डेदक- आात्यारुमान्च व्यतिरे किणेवान्वषषडहचाराभावात्‌, तादृग्रजन्यता- वच्वेद कलात्यतुमानच्च तदन्ये राप्रभवल्वेऽपि सति तहेग्प्रभवला- दिना व्यतिरेकिणेव | तद्यवदारः” श्रडुकादिप्रभवोऽयं गकार दति Wau, "ह्ूरमसङ्गादिति गलाभाववति wart प्रुफम्रभवतस्य wea चान्यप्रभवगकारे गलद्छ च सत्वात्‌ इएकपरभवगकारे तद्यो, अरसाबेग्राचेति भावः । “नागाः शएकप्रभवलादि याप्य -विदद्ध- FAW ATM, शअशुगाततद्भतवडहाराहुपपत्तेरिति भावः। aU MTA ATS शब्दानिद्यतावादः । 88 व्याप्यं नाना न तु गत्वं तन्िश्चयेऽपि गत्वसम्देहश्च व्याप्यतावच्छेदकरूपानिश्चयात्‌। न ` षातुगतव्यवडहा- रानुपपत्तिः, सजातोयसाक्षात्कारप्रतिबन्धकतावच्छेद्‌ः कत्वेनामुगतेन नानातारनवे्नुगतव्यवदहारसम्भवात्‌, तदन्नाने ` व्यवहारासिङ्धेः। तारत्व-मन्दन्वे न जातौ सप्रतियोगिकत्वात्‌ इति चेत्‌, न, तारत्व-तारतरत्वादय- ` उत्‌कर्षादिरूपा आतिविशेषा खव ते चाश्रये द्य माण र्व Ww न तूत्कर्षावध्यपेश्षाः यया मधुर- ककार-खकारसाधारणएकप्रभवलप्रकारकाशुगतवब्यवहाराजुपपनेस्त- जापि साम्यमेव तथापि तादृध्राजुगतबुदधिरपामाणिकोत्यभि- ्रतयेत्युक्रमिति भावः । “रत एवः गकारासुगतव्धवहारारुप- पत्तेरेष, ‘aq गलमिति, मामेति we) भगु तारलादे्- त्वादिष्याणले तन्निश्चयो न स्यादित्यत श्राह, -तज्िखयेऽपौ- ति तारल्ादिनिशयेऽपोत्यथेः, व्याप्यतावच्डेदकेति तारलादि- निष्ठगत्वा दिव्याणताषच्छे द करूपाभावादित्यथेः, तारण्वादेर्वायुधष्य- लवेनाग्याप्यलादिति भावः। Keg पररोत्या पर veut, समते तु व्या्लेनाश्चानद्‌ शायामेतादृशनिशयेऽपि संशयो पपन्तिर्बाध्या । “प्रमु गतब्यवहारामुपपत्तिःः ककार-गकारादिषाधारणतार-द्त्या- कारकाशुगतवष्यवहारामुपपन्तिः | “सखप्रतिथो गिकलात्‌ wafufrey- एापौननिरूपणकलात्‌ ।. "म॒ वत्कर्षावष्यपेचाः' भ दत्कर्षावधि- 898 तत्वचिन्तामणौ तरत्वादय उत्कषेष्यवहारः wacarter कुर्वन्ति तथा मन्दा्यपेक्षया तारत्वादिव्यवदार, उत्कर्षस्तु जआ- -तिरूप्रादन्योऽसम्भावित रव, गकारे तु नैवं, अन- ग्यथासिद्वभेदप्रत्ययबखेन वक्तविशेषानुमांनबखेन चख तत्सिद्ेगेत्व-कत्वव्याप्यतन्नानात्वस्वीकारात्‌ । तवापि विषयिष्ेव स्मतौ तिः । “तारल्वा दिव्यवहारमिति, त्ारलादि- | नातयः ` wait fat we: । अतः तारतादौनां onfaa fag ब्यवहाराथंमवध्यपेचार्यां न दोषः। एवं विल्लच्णप्रतो तिबजान्तख- ठृ्निकलेऽपि acd away जातिद्वं घटतल्-कलसलादौ माना- भाव दति न त्वेतादृश्जातिदयमिति aera) नलु नाना- गकारेषु उपाधिनेव गकारालुगतमतिरस् तत्कथमनुगतमग्यवहारा- -न्यथानुपपश्या व्यापकणातित्वं गलस्येत्यत Ae, "गकारे तु नैवमिति, Se? न व्यापकजातिकर्पकाभ(वः, wa हेतुमाह, “शरनन्ययेति अरनुगतधग्यावगाङिम्रत्धयबलेनेत्ययः, ककार-खकारादिसाधारण- -इ्एकौोय इत्याकार कानुगतप्रतौ तिस्खसिद्धेति भावः । भसु देवदन्त- प्रभवल्वाद्युपाधिभेवानुगतवुद्युपपनत्तौ किन्तप्भवलजाव्येव्यत श्रा, ‘afafa वक्कादिविग्रेषो देवदन्तप्रभवत्वादिः, तथाष्‌ वक्ृविग्रेषरूपो- पाधिरपि म जातिविगरेषं विना सिद्यतौति ततश्लीकार आवश्यक- -इति भावः। ‘aurea शकोयतादेगंल-कलतव्ाप्यमानाजातिल- -स्लौकारादित्ययः | “RRO शकारे तु नेवभित्यस्त यथा कंल-खलादिव्या्यनानाः ए्रब्दाख्यतुरौ खणे शब्दानित्यतावादः | ४७१ वायुत्तिन्वे शुकादिककार-गकारादिव्यश्जकवायुनां विजातौयत्वं वाच्यं तथाच ककारव्यश्ञकवायुत्व- ara” यदि शुकवणोभिव्यश्ञकवायुत्वं तदा. wa गकार व्यश््ञकवायो. न स्यात्‌, अथ व्यापकं तदा सव्वे रव कव्यश्जञकवायवः शु कवर्णा भिव्यष्ञकवाययः Ne शएकप्रभवत्मनुमाय एुकोयककार-खकारादिसाधारणषु शएकौयलवयवहारखथा LAT गकारे गलव्या थनानानाल्या' WATT SAGA न तञ्चवहारोऽपि तु गलव्याणेकजाल्येवेत्यथेः, शएकौयल- गयाप्यतायां किं प्रमाणएमत-श्रार्‌, “्रमन्यथासिद्धेत्यादि, तथाचानु- गतप्रतौ तिमिष्वाडाय गलादिप्रती तिनिव्याहाय च गवजातेः इक- तदन्यगकारषाधारणतवेऽनायत्या तद्यायत्रमिति भाव caw: | अपरे तु यत्र एक एव इएकौयो गकारखतेकग्यक्तिदृन्तितया प्रुकोयतवस्य जा तिलाभावाष्लात्या इएकप्रभवत्वमतुमाय श्रटकगयत्- व्यवहारो नेत्याह, “गकारे तु नैवमिति, went च॒ गलादेः इएकोयलजा ति्यापकले किं माममिति wera समाधत्ते, “श्रनन्यये- त्यादि पृथ्यीक्रायेकमित्याङ्कः | 'तवापौति, ववायट़त्तिवेः शकोयला दिजातौनां वायुटत्निवे, “विजातोयत्व' गकारव्यञ्चकवायु विलातोयलं, “न स्पा दित्यस्य शएक- (५ ककारादिव्यन्नकवायतश्याप्यमिति ae | (९) श्रुकककारण्यन्नकवायाविति we | ‘pee 7 arafentrat ` स्यस्तस्मादायुषटत्तित्वेऽपि तासां नानात्वमावश्यकं 1 अयातु सो-पुंसादिगकारभेदस्तथापि यावदक्षभेद्‌, मनन्ता wa नित्या वर्णाः प्रत्यभिन्नानादिति चेत्‌, अश्यत्पाद-विनाश्परतौतौ सत्यामपि स ware गकार इति प्रत्यभिक्ना, अस्ति हि तदनन्तरमष्यत्पाद्‌-वि AMAA | न चोत्पादप्रतौत्यमेदप्रत्यभिन्नयोरन्यत- रस्य wet विहायान्यद्बाधकमस्ति, न वानयोः ` परस्यरं बाध्य-बाधकमामे विनिगमकं येैकथान्त- त्वेनाविरोधः स्यात्‌। कथं वा मेदामेदन्नानयोरन्य- वर्णामिव्याश्चकवायलमिन्धादिः, ‘aet इकौयलजातौनां, उत्पा- दादिपत्यय-मत्यभिन्ञायोः परस्यर प्रतिबन्धेन प्रत्यभिन्नाया ew दावगादिलासम्नवेनानायत्या तच्नातौयामेदावगाइनाच्छम्दस् नि- ह्यतायां न प्रमाणलमिति समवधन्े, “शस्त्पादेत्या दिगा ्रमाण- यितुं म reer इत्यन्तेन । गतु यदि व्यक्रिभेद ्ानाशचाने प्रत्यभिन्ना तदेवाविरोधाय म्रत्यमिश्चाया विषयभेद कण्पना get तदेव न, परन्तु थदोत्पश्यभेदव्याप्यतया तज॒न्नानकाले कटाचिद्यकरिभेदगरह- एव प्रथमतो भातस्तदा तत्‌प्रतिबन्धकवश्रात्‌ प्रत्यमिन्ना न लायत- एवेति विनिगमना विरेषणोभयोरेव प्रमाणतया प्रत्यभिज्ञाया निन्यले प्रमाणलमचुशलेवेत्यत आह, "कथं वेति, तचाच aren भेदग्रेऽपि तदुश्तरषणेऽनुभवषिद्धां प्र्थमिश्वा विषवभेदकश्पनां re ee निजकर्म = = WTS शग्वानित्तावादः। 88 बाबधांरितं परस्परप्रतिबन्धकत्वं परिभूय प्रथमं तयो- रेकसन््ेऽप्यपरोत्यत्तिप्रसङ्ग इति सङ्कटप्रविहत्वेन प्रत्च- faut शब्दनित्यत्वे प्रमाखयितुं ब शक्यते ।. Ae वभुत्परिमस्वादिनाप्यनित्यत्वसिङ्धिः कथं, इत्थं, उत्पा- दादिबुि-प्रत्यभिन्रयो रप्यवश्यं विषयभेदः, ` एकविष यत्वे विरोषेनैकानन्तरमपगरानुत्पतलतिप्रसङ्गात्‌ । . रवण्ड भेदे mama प्रत्यभिन्नायाः सजातौयत्वं विषयोः न व्यक्तयमेदः। न चैवं तज्नातीयोऽयमिति स्यात्‌ a तु सोऽयमिति वाच्यं | तज्नातौयत्वप्रतौतेरपि सोऽय- मित्याकारद्शनात्‌ यथा सैवेयं गाथा तदेवेदमौषधं agin: छतं मयापि प्रत्यहं कियमाणमस्तीत्यादौ। न विना कथं सा दित्यचेः, इति सङटेति, तथाच प्रत्यभिन्ना तष्ना- तोयाभेदावक््ननेति भावः । मनूत्पाद्‌ादिप्रत्ययानामेव विषयभेदः कश्प्यतां विनिगमकाभावात्‌ tery कथं तेषां शब्दाभित्यते प्रमाण त्रमित्याश्रड्ते, ‘afafa, बिद्धाम्तयति, “दत्यमिति, र्यभिन्नायाः साष्लातोयलावगाइने साधकमाह, "एवश्चेति, ‘wiz, तद्यक्षिला- वज्छिलञप्रतियो गिताकभेदाभावः, ‘xf स्यात्‌" इत्यभिल्ापरः wr! नतु Tahaan इत्यञ्च तावदणेसमूदस्याुपूर्वोलि तश च नित्येकतया तदत्वावच्छिन्नाभेद विषयतेनेवोपपन्नौ तत्मश्यमि- जायास्तव्नातोयलावलम्ननमसम्भवदु क्रिकमेवेत्यत शआागुपूर्यां नाना- esc तच्वचिन्तामयौ हि तावदगमाजमानुपुव्वौ, जरा-राज-नदौ-दोना- दिषु तन्नानात्वात्‌, किन्तु तदुच्चारखानन्तरसमुचारलं तजन्नानानन्तर We वा तच्च नानेति तदतौ गाथापि नानैव | नचाभेदे भासमाने उत्यादादिबुदिरेवान्- स्योत्पादादिकमवगाइते, गकार गतत्वप्रतौतेर्वान्तत्व- प्रसङ्गात्‌ | न बेशटापत्तिः, अभेदे भासमाने तदिर्ड- धम्मेवश्चस मानुदयात्‌ विनिगमकाभावेनोभयस्यापि त्वमेव साधयति, न होति, ‘aq नेति, तथाच ताद्‌ शरानुपूर्या- तऋकतन्तदधाक्तिलावच्छिन्नमेदाभावष्य तादृश्रासुपूरवौरूपेदन्वविभिष्ट- वैगिष्यावगाहित्वं न सम्भवति तादृशानुपू्यां veritas विगेषणविषयकतद्धानासम्भवात्‌ We Maya VATA TS ूल्यवच्छिश्नमेदाभाव एव विषयो वाच्यः, तथाच तदेव तष्नातौय- लावगाइनमिति भावः । ‘fa’ इतिद्ेतोः, ‘away ATE MTA- yaaa, “गकारगतल्वप्रतौतेः" yatoaararii ets गकार- दूति प्रतौतेः, “wae भाषमाने' प्रथमं मेदाभावरूपविग्रेषदर्भने विरोधिनि afa, “तदिरुद्धधषौवत्श्रमासुदयात्‌" तददिपरोतन्नानानु- दथात्‌, “विभिगमना विरदेणेति,\ उभयोर्याया््थश्च उत्पादादि- yaaa तदौयोपादाना दि विषयकले प्रत्यभिन्नायाख तव्नातौोयला- 0 विनिगमकामावेनेत्बच विनिगमनाविस्हेबेति कस्चिन्भृशपुसतकर पाटः | Wagaya ग्रब्दानि्यतावादः। ete AMAA, कुतस्तरि तस्या Maer fra, we प्रथं न Renal Bawa Rzaws तदन्नानात्‌ कचित्‌ ar भ्रान्ता, तस्माद्यव मेदप्रतौतिस्तदितरबधकाबाध्या तच प्रत्यभिन्नैव न भवति भवन्तौ वा तज्नातौयतवमा- लम्बते, न तु यान्ता, विश्रेपद णमे भरमानुदयात्‌। अपि च यथा शङ्कगदिध्वनौनां उन्पल्ति-विनाशप्रत्ययात्‌ anfea एव सिद्यतौति तथालमावश्चकमिति भावः । "तष्याः, प्रत्यभिज्ञाया, "यच भेदप्रतौतिरिति, तदितरबाध्काबाध्या' ‘afz- तरेण' प्रत्यभिश्चेतरेए, बाधकेन" श्रप्रामाख्छन्यानादिना, ‘sane’ आस्कन्दिता न भवतौत्यथंः, । लगु वर्णानामुत्पाद विनाश्रकश्यनापे- चयोत्यादादि प्रत्यायामां भमलकण्पनेव युकत्यतश्राह, ahs चेति । मनु गवाद्यविषयकप्रत्यदविषयवणेस्तोमलत्वं न कोखाइजतं ता- दृ श्नोपाध्यप्रतिषन्धानेऽपि कोलाहख्प्रत्ययादन्यया शूपलादिकमपि चचुमाजग्राह्यग्‌ एल्याद्युपाधिरेव व्व्मतेऽपि are किन्तु अ्रब्टलभि- USGA AT कोलादशतलमत एव कलाश्च विषयक प्रत्यचविषय- स्योपनौतभामद श्रायामपि ग्टहोतभेदकवणेस्तोमः कोलादइण दत्या- कारको मानुभवः तच्च धर्ान्तरं दूरता दिग्यश्चमतः सन्निधाने ब mea इत्यत we, “अस्ति चेति, ‘wee’ ada, ‘srarfefent mMy-ayifezarat, ‘fafwemgretare, भ्रभवलं' प्रथोष्यलं, यख्मादनुमौयत Tau, तेन श्रूयमाणवणेग्यक्तो नां तत्तहिगाच- जन्यवेऽपि न व्यभिचारः । शङ्खः वेभिष्यं विलक्षणा त्कार हितत, 67 8०. । तत्वचिन्तामणौ तारत्वादि विरुदधम्मेसंसर्गाचानित्यत्वे सैवेयङ्गजरौत्या- दिप्रत्यभिन्ना तज्नातौयत्वविषया तथा वयीप्रत्यभि- त्रापि । अन्यथा ध्वनयोऽपि नित्याः स्युः उत्पत्ति-वि- “श्रादिना विपश्चो प्रगते रुपयदः, सटकारि विगेषवशात्‌ weet वशोत्पाद कलमते चेदं । ननु दिग्देपयोच्यध्सासाधारणएपद्‌ WHATS THAN तिलानुपपत्निरित्यत Wy, “श्रवयपरेश्यवे- ऽपोति ्रषाधारणपद शक्यतानवच्छेद कवेऽपौत्यर्थः, "माधुर्य्यावान्तर- वदि ति, wa’ दिगादिग्रयोच्यजातौना मस्ते, "न स्यादेवेति, तथाच तादृग्रजात्यशुरोधात्‌ गकारव्यक्नौनां मानालाद्वष्छं गकाराद्यतुगत- ल्यच गलादिजातिरभ्यपेतव्येति तदवच्छि्नामेद विषयिष्ठेव प्रत्य farm भविष्यतौति न्यायमतनिगभंः। wet, 'तथापौति, “परा- परेति, शकौोयलादिकं कत्वसमानाभिकरणजातिमिनं श्रव्यभिवा- रिकलव्यमिशारिलात्‌ खूपत्वादिवहटला दि वदेति भावः। ककारगत- शएवंगेयलस्य कलाव्यभिचा रिलादुकहेतोः खरूपासिद्धिरित्या्येन परिहरति, शएकेति । ननु कलादिव्यापयायाः श कौयलजातेर्नानाने ककारादावनुगतः श्टकोयतव्यवहारः कथं स्यादत ae, “तया चेति तादृ ग्रनानाजाल्या चेत्यर्थः, “एएकादिप्रभवतव' तत्मयोज्यलं wea, “न चेति,९ निरस्यति, 'गतवादिनेति, wa विमा mated wart mala विना च गवं स्तौगकारे व्त॑मानं शकौय- गकारे मिथः सङो णमिति ara: | (९) ‘eters "तया चेतिपाठः क्चिन्मलपुतके वर्तत इति | (९) ईदृ श्व्याख्थाने “न वित्य "न चेतिपाठो यज्यते | जब्दाख्यतुसेयखण्डे शब्दानित्यतावादः | 8४९ भनु agate गलादिकमेव हशकौयत्वादिग्याणं भाना कर्थं मोचयते इत्यत श्राह, 'गलन्विति, त्रननुगतल्वेनेति, यद्यपि ara भिरेव गलभातिभि्गकारेषु कष्टावच्छेदश्यविलसणप्रयन्नप्रभवत्मनु- माय तेनेव गणेग्रशक्रतावच्छेद कजा तिमदष॑लेनेव a) अ्रनुगतगकार- व्यवहारः सम्भवत्येव तादृश्चोपाध्यप्रतिषन्धानेऽपि गकारानुगतमत्या श्रमुगतलख्लौकारे तु इकप्रभवलवाद्युपाधेरप्रतिसन्धानेऽपि शएकोक- गकारादिनामावर्शेव्वसुगतमल्यमुरोधात्‌ तेष्वपि इएकप्रयोज्यजाति- प्रसङ्गे gait: तथापि इका दितत्त्राणिप्रयोव्यजाति्ेदि कला- दिपञ्चाश्रष्लातिग्यापिका तदा प्राणिग्रतसञुश्वरितेषु ककारादि- पञ्चागश्दरेषु तन्षप्राणिपरयोच्यजातिशतस्लौ कारेऽतिरि कपञ्चाशव्ना- तिकश्यनागौरवं स्यात्‌ कलादिपश्चाग्रव्लातौनां तन्तप्राणिप्रयोज्य- जातिग्यापकले ठु प्राणिग्रतखमुच्च रितेष्वपि कादिपश्चाग्रदरषु कला- द्यः पश्चाश्रदेव जातयो गतु शतानि इत्येव गल्ादिजातेरमुगतले मूलयुक्रिः, इदन्तु बोध्यं कलवग्याप्यश्एकप्रभव-तत्तहे ग्रपभवतारलमेकं एवं खकार दिवर्णन्तरेव्वपि जन्यतावच्छेदकजातेर मनुपगसेऽपि चत्यभावादन्यथा श्रडकोयल-तरे प्रभव -तारलादौमां जातिषाङ्- BR: WHATS तदे शप्रभवल-तारवजातोयसाचात्कारप्रतिबन्भ- $तावच्छेद कश्ब्दजातिलाद्युपाधिभिरेव ककारा दिष्निवान्यदेभौय- $कारादिष्बपि शएकोयलाद्नुगतबुद्धेः सम्भवात्‌ शककलभेव सामान्यं द्याञ्च तारत्व-तहे ्रपरभवतमेकं शएकगकारस्य तद्‌ शप्रभवतारस्य ३ ann जातिद्यखौकारे. साहृग्धादिल्यपि वदन्ति । “श्रतएवेति (९) गपटेन गशेश्गो धनादिति ara | ७६ . तस्वचिन्तामदै भत्वादेरनुगतल्वारैवेव्यथेः, मनु ATG गव्व्याणले तल्लिख्चयदश्रायां गल्खन्देहो न्‌ स्यादिरोधिव्याप्यनिखयस्य wire wy, 'तजिखय- दति, न्या्यतावष्डेदकरूपा निखयादिति, तादेण fayaiada व्या्िस्मारकलात्‌ इति ata) व्यापकषामानाधिकरष्यरूपव्या्य- मिप्रायेखेव वायं न्धः । नतु तारलरश्य aa ककार-गकारा दिषु तार इत्धनुगतग्यवहारः कथं स्यादित्याग्रद्ते, “न चेति, परिडरति, SATA la, द त्यश्च तदूकारादयं शब्दस्तार इत्थ पञ्चम्यर्थः ATW, तच्च ग्रष्दश्चाचात्कारमरतिबन्धकतावच्छेद्कजातिमत्‌पय्यवथितस्च तार- पदा्थस्येकदे गे ग्रष्देऽन्वितं, तेन गकाराच्ात्मकग्रष्दसालात्कारप्रतिब- न्धकतावष्डेदकलातिमामयं WET इत्याकारकस्त्ान्वयबोधः। ग च मत्वा दि गतोत्कषंस्येव तारलवश्यापि शावधिकले बाधकाभावाद- बधित्वमेव werd इति वाच्यम्‌ । तथा खति तद्ूकारापेचया मन्देऽपि ad तद्कारान्ञारोऽयमिति प्रयोगापभ्भिः arguaenit- MICA खापेया मन्दश्न्दाम्तरसाखात्कारप्रतिबन्धकतावष्डेक- लात्‌ ARRAY अन्यथा तद्गकारादसौ मन्द इत्यपि प्रयोग- स्त्र न्‌ aq, यदैव डि वेजात्यात्मकापेचया तारत्वं तदेवान्यापे- या मन्दत्मित्यश्युपगमात्‌, अतएव क्ुबलयमरत्वा दुक्छष्ट fave cams पञ्चम्या नावधिलमथेस्तथा खति विर्षमहत्वादु्कष्टं कुब- शअयमडइत्नमित्यपि प्रयोगापन्तेः कुवलय निषठश्य स्ष॑पाश्यपेखयोत्कषसय विष्वमदत्वावधिकल नियमादन्यथा विष्वमदत्वाद पशष gaara इत्यपि प्रथोगो म स्यादेकमइत्वापेखया उत्कवेस्येवापरमंदत्ापेच- धापकरषरूपतवात्‌ किन्तु कुबलयमहत्वा दिष्वमदत्वसुत्कष्टमित्यत्रापि शब्दाख्यतुखयखख्े शम्दानित्यतावादः | eye तारेथ्येमेव wean, तश्च परिमाणसाशात्कारपरतिबन्धकतावच्छेद्‌- कौश्तजा तिषपय्यैवसितस्य sate एकदेशे परि माणेऽन्वित, तेन कुवलयमह्वात्मकपरिमाणएगो चरसाच्ात्कारप्रतिबन्धकतावच्डे- दकौोभ्रतजात्याश्रयो विश्वमरत्वमित्याकार एव॒ तमाग्वयबोधः, साश्रयादज्निद्रग्यषमवेतत्वसम्नन्धेगो्छष्टमरचस्यापहृष्टमरत्वसावात्का- रप्रतिबन्धकल्ादिति मिश्राद्यतुयायिनः। परे तु तुखव्यक्किटन्निकमपि awd away नेवं किन्तु लातिदयमेव विशणबुद्धि षिद्धलात्‌ षटल्-कशसत्योभंदे प्रमाणए- विरहारैेक्धस्लौ का रात्तयाच गकारावधिकं wares तदति तङ्का- दावधिकस्य तारत्वस्य विरदहान्द्रकारावधिकतारव्यवहाराषम्भवादर- afuaaa पञ्चम्ययेः। न च तारलस्छ सावधिकतवे जातितं न स्यात्‌, अप्रयोजकत्वादन्यथा सथोगादेः घावधिकषे रणएलं न ख्यादिति संयो गादयोऽपि निष्यृतियोगिका एवेति किनं रयाः, एवश्च कुव - सयमरत्वाद्‌्छष्टं विशूषमरत्वमित्यचापि नोक्क्रमे णान्यबोधः कचि- तदिश्ा उक्कष्टमडत्वस्यापलएटमहत्वसा ात्कारमप्रतिप्रतिबन्धकले प्रमा- एाभावात्‌ सन्निकषेविरहारेव मदच्वाटतस् चुदरख्छ परिमाणगह- सम्भवात्‌ MII तवाणप्रतोकारात्‌ षटमत्वादुत्लष्टगगनमरत्वमे- fengarme खगेसुखमित्थादौ ताड शवुद्यषम्भवात्‌ गगनमद- त्वार षेटमदत्वसालात्कार प्रत्य विरोधिलात्‌ किन्तु तज्राष्यवधिलमेव पञ्चम्यथः, ख चोत्कषंपद वाश्यात्मकं एवोत्कषंपरस्यार्यःज्वितः, तथाच कुबलयमरवावधिक यदु त्कषेपदवाच्यं तददिष्वमरत्वमित्याकारक- एव तचाग्यबोधः तत्तहुणचेकपदोन्नरपञ्चम्याखन्तहुणन्वितखञार्था- 8५४ तस्वचिन्तामणथो ` वधिलख्य तहुोत्कषं भिन्ना टन्तिखरूपसम्बन्धेनेव centage धरिण अन्वयबोघं प्रति साकाङ्घुलादेव fanned कुबशयमदत्व- मित्यादिप्रयोगस्यासम्भवादिति प्राहः | खतन्तरास्ह तारललसुत्कषेला दिक्ाखण्डमेव धर्मान्तरं सौकुर््वा- weed सावधितलमाश्रयम्तः कथितव्यवहारसुपपादथन्ति, afer | wed, ‘areata, ‘anfaatfanafefa खेतरन्नानाधौन- | प्र्य्वसामान्यकल्वा दित्यर्थः, ब्राह्मणएल्रादिजातौ व्यभिचार सन््ेऽपि खरूपासिद्या परिहरति, "तारलेत्यादिना, “उत्करषशूपा इति जा तिले हेतुगर्भविशेषणं, श्रतएव वच्यति, 'उत्कषं स्वित्यादि, न विति cade योऽवधिष्तज्घ्ानसापेषा zy दति gers: | WHAT AAA AT इत्थादिष्यवद्ारः स्मादत we, 'उत्कषेव्यवहारमिति उत्कर्षायैकतर-तमा दिप्रयोगभित्यर्ः, “तर- maa इति खधभ्मिकया सजातौोयगोचरसाचात्कारप्रतिबन्धकता- वच्छेद कजा तिमत्वलचणणोत्कषत् बुद्धा सहता इत्यर्थः, “कुन्बन्तो त्यस्य मधुरादि श्रन्दोत्तरमिति शेषः, प्रुतिश्रक्ययोगे ए-ककयेणोरन्यतरस्थो- Si एव तर-तमयोरतुश्राखनात्‌ इति भावः । “मन्दाद्यपेच्येति मन्दादिश्चानमपेच्छेत्य्थः, ^तारलादिव्यवशारमिति, ‹तारल्-तार- तरलादयः' ‘gantfa च दइयमनुषज्यते, तथाचाश्रयसन्निकर्षा- इद्यमाणेऽपि तारलादौ शन्दसाचात्कारप्रतिबन्धकतावच्छेदकजाति- त्खच्णएतारलवं म ग्टहौोतमतस्तदानौः न तारलब्यव्ारस्तादयेणेव aera तारपद श्रक्यतावच्छेदकलादिति भावः। मतु गकार- स्योत्कषेवत्ने मधुरतरो रस इत्यादिक दव गतरः शब्द इत्यपि Waray एब्दानिद्यतावादः। ' ४१५१५ व्यवहारः WA श्राह, “गकारे तु मेवमिति ms तुन मधुरादि- शब्द्‌ इ वोत्क्र्षायेकतर-तमा दिव्यवदार इत्यथः, गकारस्य गपद्‌ क्यता- नवच्छेद कतया सजातौयसासात्कार प्रतिबन्धकतावच्छेदकनातिम्त- are तर-तमादिष्यवद्ारं प्र्यकिथित्करलादिति भावः। नमु गकारो गोत्कर्षेवाम्‌ तर-तमप्र्थयाप्रहतिग्रष्दलादन्यया कलादिना सङरप्रसङ्गादत रार, ्रनन्ययेति, भदः' वेल, "वक विगरेषः' इएका- दिः। मनु इएकौयलाथुत्कषस्य melee कल्वादिभिः साङ्ग्यभिथा aaa वाच्यं तद्र वयश्चकवायुभिष्ठमेकेकं लाघवात्‌ तत्कस्प्यतां आश्रयव्य्चललक्णपरन्परा GAs तादृशेकजात्या गकारादिषु ब्ररको यलव्यवदारसम्भवादत श्राह, तवापौति, एकोयल्ादिजातेरिति Wa) "तासां" एकौ यतलादिजातोनां, wed, “श्रथेति, “aT एवेति, नित्याभिरेव तन्तदणव्यक्तिमिख्तदक्ररलुमानसम्भवादि ति भावः। भ्रत्य भिन्नानादिति स एवायं ale: ककार शत्या दिप्रत्यभिज्ञानादित्ययः, निरस्यति, “रस्ति ₹ोत्यादिना ‘awe इत्यन्तेन, बाधकः श्रप्रामा- WAT, “श्रमयोरिति स एवायं गकारो गायं AAT दत्याकारक- भेदाभेद न्नानयोरित्ययेः, .मेदोऽच aay, ददानोसुत्पश्नलादिकमि- त्यपि कञित्‌। ‘agenfasaafa नित्यता याहकधश्मसाधकतया स- न्दिग्धलेनेत्यथेः । गनुकदि शोत्पत्तिम्न्ञानमपि सङृटप्रविष्टमेमेति तदपि कथमभित्यले प्रमाणोकन्तव्यमिन्या गरङ्ते, "नन्वेवमिति, उन्तर- यति, इत्थमिति, “विरोधेनेति, पूर्व्वामुगतव्यक्रिभेदस्थेदानौसुत्पादस्छ च मियो sana परस्यरग्रहविरोधिलादिति भावः। fa- वयभेदमाह, ‘wats “न ग्यत्वभेदः' न पूर्व्वागुग्धततन्लद्यक्िलाव- rt: ल्वचिन्तामगौ च्डिजासेदः, इति स्यात्‌" इत्याकाराभिलापः स्यात्‌, तव्नातौय- लेति । न चेवं त्नातौयोऽयं गकारः सोऽयं गकारदत्यलुभववोरवे- ल्या सुभवापलापप्रसक्चः, wa तहु न्तिगत्वजाव्यवच्छिलस् fara जहन्तिगत्वाव च्छिश्नग्याभेदः सन्निहृष्टगकारे भाखतदत्येव सएुटतरवे- MAGGI] । यन्तु TTA गकार इत्यत गलवभात्यव- च्छिलस्य स एवायं गकार cae गव्वावच्छिलस्य wit भाषते इत्येव धरैलचष्यमिति तन्ुच्छं, तथा सत्ययं चटो sexes भकारो गकारदत्यन्वयस्य उरटेष्सविधेथतावच्छेद कयोरेक्येनासम्भवा- ध्तेरिति प्येवं! गतु wal विशेषा वच्छिन्नतन्तदणेसो मप््येव- fart: पूर््वापरगायाग्या्नोरेवाभेदसम्भवात्‌ aid गाथा cae शब्द मित्यतावादिनां मते तव्नातौयलस्यावगारममसिद्धमत श्राह, ‘a होति, मौनिद्चोकस्यानुपूष्बौः सखम्पाद्‌ यितुमाह, तल्न्नानेति, ग्याख्याततत्वमेतत्‌ | ag सज्िषृष्टगकारस्य प्रत्यभिन्नायाः पूर्वा लुश्रतव्यह्मभेद सिद्धावुत्पत्तिमन्बप्रतौताषन्यदौयोत्पत्तिरभासते इत्येव विषयभेदः fa भ स्यादित्याशङ्ते, ‘a चेति, निरस्यति, “गकार- गतलेति, “श्रभेद शति yatquaemica faqacarat afz- इद्धस्येदानौसुत्पदच्यमानला दिषकषेख्य भमासम्भवा दित्यः, पूर््वानुग्धत- लद्चक्षिलस्याधुनातनोत्पश्यभावावच्डेद कतया ABM व्याव्तक- धद्नविधयाऽधुनातनोत्यत्तिमच्भ्रमविरो धिलादिति भावः। नतु ng क्षिता वच्डेदे नाधुनातनोत्पत्यभावस्या निखयद्‌ प्रायामेवाधुनायसु- wet गकार इति wa बाधकाभाव इत्यत श्राह, “विनिगमढेति, 'उभवसखेति. ख॒ एवाचमिदानौसुत्पन्नोऽयभिति जागदयस्तेत्यथेः | WATT TSS श्ब्दानित्यतावादः | ४५७४ नाश-तारत्वादि प्रतीतीनां प्रत्यभित्तानवलेनो पारधि- त्वात्‌ । न च वर्णेषु तारत्वेनैव भासमाना भ्वमय- उपाधयः सम्भवन्ति, न तु ध्वनिषु वर्णासशननकःण- ताखवाद्यभिघाताभावादिति are | वर्योशारशदशा- यामपि गुजेरीकादिजनकानाममावात्‌ । तस्मात्‌ उत्यत्ति-विनाश-तारत्वादि प्रत्ययस्य प्रत्यभिन्नानध शं तुल्यत्वे इयोरपि नित्यत्वमनित्यत्वं ari न चोभयोरपि एच्छति, ‘grata, ‘vay’ प्रत्यभिन्नायाः, wie’ qatg- भतव्य्यभेदः, उन्तरं, "यजेति, "कचित्‌" were, ‘er तद्रजतमि- तिप्रभिक्चा, तदितरेति प्रत्यमिन्नेतरसख्य बाधकप्रमाणश्च बाध्या नेत्यथेः। नन तु भरान्तत्यश्च व्यह्षभेद्‌ानवगा हितयेत्यादिः, ‘fasre’ व्य्वभेदस्य, ‘aia’ विरोधिनि स्तौति ta: ननु. गलादिकम- खण्डो पाधिष्पमेवा स्लित्यतः प्रतिबस्धिमाह, ‘aft ef | '्रह्यमिन्नामवसेनेति चेवेयं रस्जरौत्यादिप्त्यभिन्चावरेनेव्यथः, “श्रौ पाधिकलादिति शाखात्परन्परया वान्यभिष्टोत्पा दादि विषयक त्ादित्यथेः। “डपाधयः सम्मवन्तोति वणेनिष्ठतया प्रतौयमानस्यो- त्पादादेराग्रयाः सम्भवन्तौत्ययेः, ‘Aaa घ्वन्युत्पादद् शयां वणेजनककण्टाद्यमिघाताभावादित्ययेः। भ च तदान वर्णमुत्पादेऽपि स्मय्यैमानतन्निषटोत्पादादिरेव aren cara: wat भाषत दति वाच्यम्‌ । तदनो वर्णाभावे तत्छाभ्िष्यरूपदोषविरदात्‌ श्राञ्रयषा- ९ भगु गल्वाद्यविषयकरेादि' प्रतिबन्धिमाइ aft चेतोन्तः पाठः क्चर्‌ टौकाएकक्रे ata, परन्त्वयमेव प्राठः समौ चौमत्वेन प्रतिमाति | 58 ‘sys aratanrrat नित्यत्वमेव, उक्तन्यायेन प्रत्यभिन्नायास्तन्नातौयत्व- विषयत्वात्‌ | किञ्च यदि aay: शब्दः स्यात्‌ तदा वाद्यालोकाभाषे घटस्येव Wana शब्दस्यानुप- लम्भात्‌ AAA: स्यात्‌, न व्विदेदानौं शब्दो नास्तौति न्निष्यङूपपरग्परायन्नन्धविर दाच साचात्‌ परन्परथा वा न भागवकाव- इत्यभिप्रायात्‌ | ‘adrercefa, तथाच वरौच्चारणदथ्रायामपि न ध्वनेर्त्पादनियम इति भावः । इदन्तु समाधिसौकर्य्यादुक्तं । वस्तु- ag वर्णानुत्पादेऽपि वायुनिष्टोत्पा दादेस्तज्िष्ठतारल्वा दिषै खचण्छस्य च ध्वमिनिष्टोत्पाद-विनाग्र-तारलवादिप्रतौतौनां साक्षात्‌ परम्परया वा विषयलमन्भवादित्यपि बोध्यं । उभयोः" ध्वमि-वणेयोः, ‘on- न्यायेनेति watt साकात्सम्बन्धेनोत्पादा दि परत्ययस्च भमलप्रसङ्गेनेत्यथैः, श्रत्मिन्ायाः' ata शनंरोत्या दिप्रत्यभिन्नायाः, 'तव्नातीयल्विष- यल्ादिति तष्नातौयलादिविषयकलस्येव लयातमतलादिल्यर्ः, "तव्जातौयलादिपदात्‌ दजंरौलाद्यवच्छिन्षप्रतियो गिताकतन्तदराष- मेदपरिग्रहः। मनु शाघवाद्धनेरपि भित्यलान्युपगमे साकात्घन्बन्धेनो- त्पादादिःप्रत्ययस्य भमलमेवोपेयत cae, ‘fafa, ‘are- लोकाभाव इति वाद्यालोकस्य घटादिव्यश्चकस्दाभावे xan, वव्यश्चकाभाव इति विलचणएवायुषयो गरूपव्यश्चकस्याभाव ~ ह = ~ क च -~ = > — ~ & _ ~> ज क कः कां क ~ वि क = - al ==. = ts ee et es Ss a ष्‌ -ज- ~ =--* 2 ~ --+ i ats eat i ~~ जि च भ > इ; ~ ewe ~ ~ => +~ य ~= >~ न Se ge ee ea = न ~ = at ~~ = ; (= = ह ~ = - = ~ ~ ~ 9 ~ अस्र , 24 <— od क , मक्कन [न ग Es Se tt : ४ : $ क~ ~ = ~~ न द a > . ~ 4 < न ma ख~ क ~ ee इय SS ~ eee ee — a = (द न्क, ~ ms ee et OS, श ~~ ^~. (= ---- =-= =-= =-= ग~ Ree भ क कः a ~ >. Bs काः - क fe ~ का, ~ . > का ae ee ee “SASS SO 4 Te ee a ge = ee te c कर = “. eters i । tema ऋ भ ५४४ x ~ rr न प = स eS Ste eee So = न्निः थ > Ps ~ ॐ = =r pe eel Me “ine Neal ge भक ("न~~ ~ मद ye 2 १ >= ie Cow क ee > | जदि = - > * ~ क ये Sar — > er en Ex 2 ears wes =e द [~ 4 SS ey ४ > द इ ~ A के = ml = ट ग न = =-= tae > = - ~> कः EN See tT 2 ete en Ae Re ore = * = a me re Se — स च - — os SSS - ~ (४ Tey Soa es 4 ~ भ क a ns SERS i : =e TS व === ट व ~ a - ॐ ae ae Se ae ५ * ~+ "च + ॥ क = व a5 = t = oie स ॐ ooo ses । a Sots Pewee ee Ht i Nk ee ; ee Se ape -= {>= = = > ‡ > व 3 ra eA ~ तु (टर पे : Makes <~: ~ o> च हि ज 5: - rt t न्द्री a. - च 4 = -\ । 4 > $ न es ee ES sat डः a Eset = Sota ae न piesa eal tatters ieee see Part Sasa ie Sa : r स्यु क्तः ध ~उ -- > (5 7 iY. <2 - भि = यः