BIBLIOTHECA INDICA;

A

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED UNDER THE PATRONAGE OF THE
Won. Court of Pirectors of the Hast knvia Company,

AND THE SUPERINTENDENCE OF THE

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

Nos. 39, 40, 42, 45, 46 & 52.

THE UTTARA NAISHADHA CHARITA,
By ऽ" Harsua,
WITH THB
COMMENTARY OF NARAYANA.

Epitrep By Dr. E. Roer.

Vou. XI. Parr I. Cantos 12 ro 17.

CALCUTTA:

PRINTED BY J. THOMAS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS.
1855.

उत्तरनेषधचरितं

ओशर्षमदाकविविरचितं

ओओोनारायणपण्डितकृतरीकासदहित |

ओमङ्वारतवषाधिपतोनामथंसचायेन

रखषियाटिक्‌ ससायिद्छध्यच्चमदोद यामामनुमव्या
ओडाक्तर्‌ TTS TILT साहवेन HA

कल्िकताष्छराजधान्यां बार्ति्टमिष्णमद्रायन्त्रे मुद्रितं
Fae THETA ॥

WRT ९७ ७७ । To १८५५ Ve!

4
{
1

PREFACE.

8/1 Harsha’s Naishadha, a poem on the life of Nala, King of
Nishadha, is divided into two parts, the Purva and Uttara
Naishadha, or the first and second Naishadha, each of them
containing eleven cantos, a division, for which there is no ap-
parent reason, as the second is a mere continuation of the first
part, nor are the two separated by any remarkable turn in
the narrative. The Purva Naishadha was published in 1836,
under the auspices of the General Committee of Public In-
struction, by Premchander Pandit of the Calcutta Sanscrit
College, and accompanied with a Commentary of his own.
The present edition of the Uttara Naishadha was undertaken
at the suggestion of Professor Lassen, and concludes the last:
of the six Mahakavyas* of the Hindus which remained un-
published

A Mahakavya, or great poem, although belonging to the
narrative kind, is not an epic poem, which treats of heroic
characters and deeds: the Mahdbharata and Ramayana best
correspond with our idea of an heroic poem, and they are
classed under the head of Itihfsa. The eminence denoted by
the prefix “ great” refers rather to the length and general
excellence of a poem, and in one instance, K4lidésa’s Megha-
duta, to its excellence alone. Tradition, resting on general
consent, declares the six poems above enumerated, alone
worthy of that distinguishing title
` The treatises on poetical composition give a more tangible
account of this class of poetry. A MahdkA&vya, according to
` # They are the following, the Raghuvans’a, the Kuméra Sambhava and. the

Meghaduta, all three ascribed to Kalidésa, the Kiratarjuniya by Bharavi, the
S'is'upalabadha by Magha, and the Naishadha by S’ri Harsha

अ Preface.

the definition of the S4hitya Darpana, one of those treatises,
is a poem of many cantos; the hero is either a god, or a
khsatriya of good family, and of firm and elevated character ; or
the subject of the poem may be, asin Kalidésa’s Raghu Vans’a,
several princes of the same race: the principal qualities illus-
trated are, love, heroism and meekness: the narrative itself
should be taken from an Itih4sa, 88 the Mah4bhérata, or from
some other approved authority ; it should exceed eight cantos,
each of moderate length, and be interwoven with descriptions
of morning, of the sun, moon, night, the heavens, the city,
sacrifice, war, travelling to another country, marriage, ete,

. According to this definition, the form and mode of treatment |
are the test for deciding, whether or not a poem be a Mahé-
kavya ; consequently, the author of the Séhitya excludes [धा
08888 Meghaduta, and not only assigns the name of Mabdkavya
to others than those above mentioned, but gives it to some of
his own composition, Notwithstanding the difference in the
popular and the more learned definition of a Mahék4vya, there is
this common to both, that they are narratives of lofty or ele-
vated style and aspire to the rank of the highest order of poe.
try in the language.

The Naishadha is one of those poems to which the name of
Great is given par excellence; and certainly, as respects the
subject matter of the poem, it is one of the most romantic and
pathetic to be found in the literature of any language. It is
the well known story of the love between Nala, king of Ni-
shadha, and Damayanti, the daughter of Bhima, the king of
Vidarbha, which is briefly this: Nala was the most beauteous
and high-minded of men, Damayanti, the loveliest of women—
hearing everywhere of each other’s virtues and accomplish,
ments, they were reciprocally inspired with ‘an ardent love,
which they communicated to each other by the mediation
of swans—the father, not aware of their mutual attachment,
seeing the beauty of his daughter fading, resolved that she
should marry, and, with this view invited the neighbour-

Preface, iii
ing kings to Damayanti’s Swayamvara, a festival, where, in
accordance with the ancient Hindu rite, she was to choose
her own husband—along with the princes came Indra,
Agni, Yama and Varuna, the four Lokapalas, or divine guar-
dians of the world, in the likeness of Nala to deceive Da-
mayanti—having invoked those deities to aid her in recog-
nising her lover, she selected the true Nala. The story pro-
ceeds to describe their marriage and happiness, the vengeance
vowed ‘to Nala by Kali (the personified deity of the pre-
sent or fourth age), his getting hold of Nala, through an
omission of a ceremony by the king, Nala’s addiction to
gambling under the evil influence of Kali, thereby his loss
of the kingdom and banishment, his separation from the
faithful Damayanti (who had borne him company through his
reverses of fortune, when all had abandoned him), Nala’s mad-
hess, their mutual sufferings and varied miseries, the final re-
eovery of Nala from his mental malady, and his happy reunion
with Damayanti. The love of Nala and Damayanti had been
first related in the Mahabhfrata,-containing in the third part,
the Vanaparva, the episode of Nala.* Since then, it has re-
mained a favourite theme with Hindu poets, who have adorned
it, as a triumphal arch, with their poetical festoons and gar-
lands. The most celebrated of these productions-are the Nalo-
dayat generally ascribed to K4lidfsa, which, owing to its con-
tinuous play upon words, is one of the most difficult of Sanscrit:
poems, the Nala Champi by Vikrama Bhatta, a narrative partly
prose and partly verse, and 8/7 Harsha’s Naishadha.

` क Bopp published a separate edition of the text with a Latin version under the
title ^“ Nalus Mahabbérati Episodium. Altera emendata editio. Berolini, 1832.
Milman translated it into English ^^ Nala and Damayanti, and other poems trans-
fated from the Sansctit into English verse, by H. H. Milman.’’ There are German
versions af the poem by Kosegarten, Riickert and Bopp. |

- + Nalodaya, with the commentary of Prajnékaramisra, 1813, (Calcutta?), Nalo-
daya, una cum Pradschnakari Mithilensis scholiis ed., lat. interpretatione atque
annotationibus criticis instruxit F. Benary, Berol., 1836, Nalodaya, accompanied
with # metrical translation by W. Yates, Calcutta, 1844. ^

1 : Preface.

, The treatment of this subject in the Mahaébhdrata and Nai-
shadha is wholly different. The Mahabharata tells the whole
story in simple, but vigorous and noble language. It is full
of powerful descriptions of passion; the poet nowhere pays
any undue attention tothe mere form of language; his chief
exertion is devoted to attract our sympathy to the qualities
and passions which he represents. Refer, for example, to the
deep pathos in the description of the grief of Damayanti, when
abandoned by her husband in the solitude of the forest.

. 8 Harsha gives only a part of Nala’s adventures and carries
the story no further than the return of Nala to his capital
with his bride Damayanti, and the description of their first
unalloyed affection and happiness. It is poor in incident, the
greater part of the long poem being occupied with descriptions
of the kind mentioned before as indispensable in a Mahakavya.
It does not exhibit, as the Mahabharata does, a comparatively:
simple state of manners and society, but a highly artificial
one, and mirrors the terrible social corruption existing at the
time when the poet flourished. Instead of ennobling the affec-
tions, or appealing to the tenderest and most sacred feelings of
man, the love which the poet describes is earth-born and sen-
sual in a degree far exceeding the lasciviousness of some of the
Roman poets. Scenes such as described in the feast of Dama
(Canto 16, pp. 853—401) are degrading and revolting; nor.
are similar extravagancies confined to an episode like that just
alluded to—the absence of decent shame pervades throughout,
and pollutes even the hearts of the females, as is evident, for
instance, from the speech of Damayanti’s companions. (Canto
16, pp. 352—59). Even the love of Nala and Damayantt,
although generally tender and delicate and adorned with all
the graces of the poet’s exuberant fancy, approaches often to
unveiled sensuality, and may, in truth, in several places, be de-
signated a practical illustration of the Kamas’‘astra. And very
well has the author himself described the basis upon which rest-
ed the fabric ofa large portion of Hindu society in his day, in

Preface. 4

the speech which he puts into the mouth of the दात (Canto
17, pp. 435—74), the founder of an atheistical system, who
admirably demonstrates the hollowness, absurdity, and moral
turpitude of the Hindu pantheon—a speech, which, indeed, the
gods attempt to refute, but their rejoinder is rather a confir-
mation. | | |

, With the structure or frame of the poem our delight is nearly:
unqualified. The language is highly elaborate, bearing the
mirror’s polish. It never becomes common-place; and bears
throughout a sustained tone of sprighthness and eleva-
tion. ‘Although we find a continual play upon words for
many verses together, yet, not only is the sense not lost ina
mere jingle of syllables, but the general effect is often much
enhanced by the harmonious contrast of open and concealed
meanings. The variety of metres are handled by the poet with
admirable art and propriety; and the subject sparkles under
his tread as gleams the ocean-track in a ship’s wake, rich in
imagery showered unceasingly from the cornucopia of the poet’s
mind. He draws upon the countless stores of Hindu mytho-
logy, weaves quaint and monstrous shapes, furnished by Hea-
ven, Earth and Hell, into a rich string of arabesques, blending
together their strange variety so that they harmonise. Yet may
the whole be likened to dissolving views. Perfection of form and
general effect are the poet’s aim, not what we moderns consi-
der real intrinsic excellence, that is, elevation of idea, power of
invention and insight into human character, rather than skill
in the mere structure of language and in the stringing together
of imagery, truly a high but not the highest gift. The effort of
the Sanscrit poet is brilliant—so brilliant as to blind the reader
with its blaze, until he loses, or becomes unconscious of, any
defined creation of the poet’s fancy. Saraswati’s description
of the five Nalas is 8 ` ready instance of the characteristic pe-
culiarities we have attempted to describe. The poet tells of
the five Nalas: each verse has what we may term an overt and
a sub-meaning or meanings, the former applying to Nala,

Vi Preface.

the latter to the god who had assumed Nala’s form ; and, in
conclusion, the same collocation of words has a reference to the
character and manifold attributes of the five Nallas. (Canto 18;
pp. 146—148.) Among the best parts of the poem, I would name
the whole 17th Canto, especially the powerful description of the
personified deities of the chief vices, and the twenty-second, in
which the description of the moon by Damayanti and Nala is in
éxquisite taste and sometimes pathetic, each verse containing a
eomplete picture in itself, in which the rich and melodious flow
of the language is in perfect harmony with the subject.

` To sum up; in structure, force and elegance of diction, in: pro-
priety and graceful ease of vythou metre, in power of description
and felicitous use of imagery —the Naishadha ranks high, and
may enter the lists with any work of Sanscrit literature ;
but, to fit it for a place among the poems of the first order, it
wants incident, action and dignity. The hero does not rouse
our higher sympathies; he revels constantly in the gardens of
Armida—not as a Rinaldo who lays by his armour for a
while, but as one native to the place, whose soul never.soars
beyond its delusive pleasures

: The MSS. of the text and commentary which I have col-
lated for the present edition, are the following, :

Of the Text

` A. No. 655, complete, belonging to the Caleutta Sanscrif
College. It bears the date of 1711, and the name of the writer
is Ananda Parivrajaka. It is very correct

ए. Complete, it is the property of my Pandit, S’ri Sakha-
rama S/Astri, who, about 50 years ago, received it from his
father. It is also a good copy, as may be expected, having
been so long in the possession of Pandits, ।

Of the Commentary

C. No. 655, belonging to the Asiatic Society, procured from
Benares. It 18 a commentary both on the Purva and the Ut-
tara Naishadha.. It is, however, not complete, containing only.

Preface. vii

Cantos 12, 14 to 17 and 21, more or less complete. It has the
०२६6 of Samvat 1815, and is tolerably correct

D. No. 181, belonging to the Calcutta Sanscrit College. It
contains parts of the 14 to 17 Cantos; the 18 to 20 Cantos are
complete.

Text and Commentary .

E. This belongs to the Asiatic Society, and is copied froma
MS. in the Library of the Sanscrit College at Benares. It is
incomplete, containing Cantos 13 to 17 and 20 to 22. It is
dated 1807, and is not very correct.

F. Nos. 128-130, belonging to the Calcutta Sanscrit College.
It is without date, contains Cantos 12 to 16, 18 and 21, and is
tolerably correct.

An edition of the text was urgently required ; for even in
S’ri Nérdyana’s commentary, which according to a traditional
account was written about 500 years ago, a great number of
various readings are enumerated. The commentary itself is
very good. ऽप Naérdfyana has a thorough appreciation of the
beauties of his author, and is fully able to follow him into the
labyrinthine windings whether of fancy or expression. He ex-
plains with accuracy and nicety all those passages which, from
the double meanings of words or their rare use, from the
elaborate structure of the sentence or the obscurity of allu-
sion or circumstance, would otherwise remain unintelligible.
Nor is he prolix, as is frequently the case with such comment-
ators. The MSS. of the commentary would seem to have be-
come very rare. I have not seen one that was complete; and
those which have been at my disposal are very incorrect, evi-
dently owing to the carelessness and misapprehension of the
copyists, so that I have, in many instances, found it very dif-
ficult to restore the text of the commentary. I considered it,
however, unnecessary to notice all the discrepancies among the
MSS. ; the greater part of them are palpable mistakes, and to
enumerate or give an account of them would be to furnish,
not various readings, but a list of mere clerical errata,

viii Preface.

The text has been given in accordance with the reading
approved of by the commentary; and although I have been
frequently disposed to adopt a reading not favourably consider-
ed by the commentary, I have foreborne to do.so, that I might
maintain the uniformity of relation between the text and
commentary. | |

CONTENTS.

Twelfth Canto.

Other Kings arrive at the Swayamvara; they are joined by those
who came before, pp. 1-2. Damayanti, accompanied by Saraswati,
the goddess of speech, enters the assembly, pp. 2-3. Saraswati de-
scribes the Kings to Damayanti. Her account of Rituparna, King
of Ayodhy4, pp. 3-11; of the King of Pandya, pp. 12-17; of the
King of Kalinga, pp. 18-24; of the King of K4nchi, pp. 25-31 ;
of the King of Nepdla, pp. 32-39; of the King of the Malaya
mountain, pp. 40-47; of the King of Mithil4é, pp. 48-53; of the
King of Kamaripa, pp. 54-60; of the King of Utkala, pp. 61-67 ;
of Jayanta, King of Kikata, pp. 68-87. The loves of Nala and
Damayanti, pp. 88-93.

निवस

Thirteenth Canto.

Saraswati’s description of the four Lokapélas in the form of Nala, and

_of Nala in the likeness of the four Lokapélas, p. 94; of Indra in the
form of Nala, pp. 95-102 ; of Agni in the form of Nala, pp. 103-109 ;
of Yama in the form of Nala, pp. 110-116; of Varuna in the
form of Nala, pp. 117-124. Description of Nala in the likeness
of the four Lokapdlas; in the likeness of Indra, pp. 115-126;
in the likeness of Agni, p. 127; in the likeness of Yama,
-pp- 128-129; in the likeness of Varupa, pp. 130-131. Descrip-
tion of the five Nalas, pp. 146-148. Damayanti’s doubt as to
the real Nala, pp. 149-161.

11 Contents.

Fourteenth Canto.

Damayanti adores the four gods and asks for power to recognise
Nala, pp. 163-166. They grant her prayer; she recognises
Nala by those characteristics which distinguish divine from
human bodies, also by signs indicated in Saraswati’s description
of Nala, pp. 177-181. She choses Nala as her husband by
placing the bridal wreath on his neck, pp. 182-197. Nala and
Damayanti’s feelings on this occasion, pp. 198-205. The five
deities re-assume their own forms, viz. Indra; pp. 206-208.
Agni; pp. 208-209. Yama; pp. 209-211. Varuna; pp. 211-212.
Saraswati; pp. 213-214. They bless Nala; pp. 214-233; also
Damayanti; pp. 234-235. The deities prepare to return to heaven,
and the kings to their camps; pp. 286-237. At the request of
Damayanti, her father, Bhima, gives her friends in marriage to
the kings; pp. 237-238. Flowers are showered down from heaven
upon Nala, while returning to his camp, p. 288. The deities part
from Nala and Damayanti, p. 239. Bhima closes the Swayamvara
by a flourish of musical instruments, p. 240.

Fifteenth Canto.

Nala distributes presents among the bards, pp. 242-245. Bhima
enters with his daughter the apartments of the queen to inform
her, that Damayanti has chosen Nala as her husband, p. 246.
He makes preparations for the ceremony of marriage, pp. 247-250.
Joy of the citizens on seeing Nala, pp. 250-255. The women
of the royal palace adorn Damayanti for the ceremony, pp.
256-283. Nala is adorned for the ceremony, pp. 283-295. Nala’s
marriage procession, pp. 295-303. Nala proceeds to the royal
palace. Conversation of the town-women on the arrival of Nala,
pp. 304-316.

Sixteenth Canto.

Nala arrives at the gate of the palace and is received by Bhima, pp. —
318-325, Bhima gives his daughter to Nala, pp. 325-326. De-
scription of the marriage-ceremony, pp. 326-328. Bhima’s bridal

Contents. 111

gift to Nala, pp. 329-344. Description of the marriage-ceremony,

continued, pp. 344-351. Converse of the town-women, 352-359.

Damayanti’s brother, Dama, gives a feast to the assembled Kings,

pp. 360-401. Nala departs with Damayanti to his own country,

pp. 402-407. Arrival at his capital, pp. 408-415.
Seventeenth Canto.

The five gods return to heaven, pp. 416-421. They meet the
hosts of the gods, p. 421. Description of Kama, the god of
love, pp. 421-424; of Krodha, the god of anger, pp. 425-
427 ; of Lobha, the god of covetousness, pp. 428-430; of Moha,
the god of folly, pp. 431-434. Among the crowd of their
worshippers the gods see several, previously unknown to them.
A follower of Chérvaka expounds to them his atheistical system,
pp. 435-474. Indra replies, pp. 475-482. Agni replies, pp. 482-
484, Yama replies, pp. 485-489. Varuna replies, pp. 489-493.
The Charvéka’s apology, p. 494. The gods observe among the
crowd the personified deities of the Kali and Dw&para Yugas. Kali
asks about Damayanti’s Swayamvara. Indra tells him that she has
chosen Nala as her husband, pp. 494-501. Kali’s scornful reply.
He vows vengeance to Nala, pp. 501-508. Saraswati’s answer, pp.
508-509. Kali vows that he will compel Nala to desert his country
and his wife, pp. 510-511. Indra prophesies Kali’s ultimate defeat,
pp. 512-521, The gods and Kali mock at each other, pp. 522-528.
The gods go to heaven, p. 529. . Kali together with Dwé4para re-
pairs to Nala’s capital, pp. 529-531. On account of the holiness
of the town they cannot find a place of abode, pp. 531-555. At last
Kali discovers in the garden of Nala a Vibhitaka tree which he
selects for his dwelling. Here he remains a long time, vainly seek-
ing for a fault in Nala’s conduct which would give him an oppor-
tunity of compassing his ruin, pp. 555-562.

Eighteenth Canto.
Nala delivers the administration of his kingdom into the hands of
his ministers, and retires to a splendid palace, pp. 563-565. De-
scription of the palace, pp. 565-585; of Nala and Damayanti’s

love, pp. 586-675.

iV Contents.

°

Nineteenth Canto.
Morning-Song of the bards to awake Nala, pp. 676-750.
Twentieth Canto.

Nala performs the morning rites and re-enters the palace, where
he meets Damayanti, pp. 751-762. Their playful conversation
and love, pp. 763-832. Noon-song of the bards, pp. 833-836.

Twenty-first Canto.

Nala performs the mid-day rites, pp. 837-942. Sportive songs of
Damayanti’s companions in the presence of Nala, pp. 943-964.
- Conversation between Nala and Damayanti, pp. 965-984.

Twenty-second Canto.

After the performance of the evening rites Nala joins Damayanti,
p. 985. His description of the evening, pp. 586-1006; of the
night, pp. 1007-1018; of the rise of the moon, pp. 1018-1032.
Damayanti’s description of the moon, pp. 1033-1094. Nala’s de-
scription of the moon, pp. 1094-1102. Conclusion, 1103-1108.

उन्तरनेषधचरिते।

दादशः सर्गः ।

ॐ गणेशाय ममः |
प्रियाद्ियालम्ब्य विलम्बभाविला
विलासिनः कुण्डिनिमण्ड़नायितं |
समाजमाजग्मुरथे रथेोन्तमा-
समासमुद्रादपरऽपर नृपाः ॥ ९॥

SETH गूतनसमागतराजव्ंनाथे दादश सग॑मारभते ॥
प्रियेति ॥ श्रयो अ्रगन्तरं अपरो अन्ये नुपा भ्राषमुद्रात्‌ wax-
मवधीरृत्य दि गन्तेभ्यः varies: । तं कुण्डिनद्य मण्ड-
नायितं भूषणवदाचरितमलद्ारकं समाजं खंयम्बरसभामा-
org: | feat: frana: खनायचिकाभ्यः सकाशा ड़ीः
तासामनुरागजनितम्‌खदाकिण्छेन छला विलम्बे स्यैय्॑मा लम्ब्य
आविला: व्याङुलान्तःकरणाः | प्रियामुखद्‌ाक्तिणयानु रोघेना-
स्माकं विलम्बे जाते भेमीखयम्बरो जाता माऽभूदिति ger
नातिसात्छाहाः | aut विलासिनः श्टङ्गरभश्गेसहिताः। तथा
Tara: ओेष्टरथा cata विशब्बे जातेऽपि Waray
खचितं । विलासिनः वै कषलसेति विनुए (पा* ६।२।९४९॥)
रथेरुन्नमा दति समासः । -अपरोऽपर । वीष्या्ां दिरकिः॥९॥

श्‌ उत्षरभेवधचरिते।

ततः स भैम्या ववृते वृते नुपे-

विनिः खसद्धिः सदसि खयम्नरः |

चिरागतेस्तककिततद्िरागितैः

HURT TAA Te: ॥ २॥

WAU THUS यन्त्रणेङ्गित-

स्णाटाशयामासयति स राजके |

अमं गता यानगतावपोयमि-

TOA YA कपटाब्ननोख्जनः ॥ 8

aa इति। aa: सदसि समाज स मैम्याः खयम्बरोा वदते ।
किम्भूते खद्सि। dar: afar धैराग्येण विनिःखसद्धिरविंशेषेण
सुक्र्ासे्िरागतैः पूर्व्वमायातेग्‌पेठंते। तथा तकता ate
तास्ेषु पुम्यौ गतेषु राजसु विरागिता श्रथीद्धम्या SS: ach:
WHIT प्रकाशमाभैः | तथा एतेन तान्‌ खयम्नर शेषं
भराप्नानस्माभिर्यं प्राये वरिव्यतोति बुद्धा आनन्दस्य महाण-
वैरगाधकमुद्रः प्रमृदिततरीनंषस्तत्कालमागतेनंपेरते ॥ २॥
चलदिति। श्लन्ति पदानि यख्य पुरस्तात्‌ गच्छन्‌ धुरं

वहति yah शिविकाद ष्डवादी जमः जनीं भैमीं राजके राज-
सद्मध्ये आसयति ख श्रस्ापयत्‌ fa wart यानगतावपि
शििविकारोारणेनापि wat सत्यपि इयं भेमी yaya निः-
सदा जातेति कपटाद्माजात्‌ उदीग्यं GAT | farayat भविक
पटाम्रितेन तत्पदेन भेमोचरणेन यद्यन्तणं यन्त्रणा वा
पोडनं धू्॑जनस्य तदेव यदिङ्गिः श्रवम्ापनद्धचिका चेष्टा

SIEM: GT: | x

नुपानुपजम्ब विभूषितासनान्‌

सनातम सा सुषुवे TAA |

विद्ारमारग्य सरस्वतीः FAI-

सरःखतीवाद्रतनुरनृल्विताः ॥ ४ ॥

gas वसन सुवष्ैकेतकी-

प्रनपष्या*दतुपसमाडतं |
तेन Qe श्राया मवनृपदिदृखामाचविषयाऽभिप्राया यस्वा-
Gti जनीं । नायतेऽस्यां गभं दति जनिघसिभ्यां केति Grav
दिक x प्रत्यये जमिवध्यारिति (पा०७। ९ ९५)) द्धिनिषेषे
इदिकारादिति (ate ०।९\।०६। a वातिकेन ङीष्‌ ॥ ३॥

नृपाजिति। खा सनातनी नित्या रखती देवता विभूषितं
खीयसेोन्दर्थणालष्धुतमासनं येलाशुपागुपक्रम्योदि ष्व सरख-
तीना खः सुषुवे खवाचेत्यथेः | faa वाः | खुधासरसख्य अक-
तसमुद्रेषु विहारं अलक्रीडामारभ्य हलातीवातितरामाद्र-
तनूः । तथाऽनु पञ्चाद्‌ विखम्‌ग्येव उत्थितारूस्माजिर्गताः। अति
मधुरा इत्ययः । खनाभवा | श्रव्ययला्युस्हर्‌ च ॥ ४ ॥
eweafa i नारललखणोम वेम सुवसंकेतकोप्रसनस्

जारत्खखण्ादष्यादादूतं VaTadiad तस्मारधिकं वा जति
जरं सुकुमारशरीरं तु पलंमामानं ad लं टलोव्व । अय-
मवनीपतिः भवक्मयस्लरेकचिक्ः शम्‌ निजामाक्रीयां पर-
ग्पराया्तां पावनां पविचीकरणश्रोलां अयोध्यां म॒क्रिपुरोमपि
` » बरुदिति टीकासग्बतःपाढः। `

उग्तरनेघधचरि ~
9 त |

निजामयेध्यामपि पावनोमयं
भवन्मयो ध्यायति नावनौपतिः॥ ५॥
न पौयतां नाम चकोारजिहया

RUSSIAS AT |

न ध्यायति न स्मरति । परमानन्दरूपलान्भक्तसकाशादपि
तव प्रा्िरेतस्वाधिकेत्यथैः। अन्याऽपि विलासी गुणएवतीमपि
fast भ्रियामचिन्तयननन्यामेव ध्यायतील्युक्रिः । लय्यतितरा-
मनुर क्ाऽयमेतं दणीव्वेति भावः । बलात्‌ । पञ्चमो विभक्ते इति
(QT? २।६।४२।) पञ्चमी । waa: सव्वेनाक्ा टन्तिमातं
स्तिया: पुवत्‌ (aT ६।९। ee a वार्तिकेन पुंवद्भावः ॥५॥

मेति । द भमि चकोारजिक्कया एतस्य wards म॒खमेव-
UNITS चन्द्रिका प्रसलतारूपा Brag कथञित्कनापि प्रका-
रेण म पीयतां नाम। चकोारजिङ्या सत्यं चण्द्र चद्दिका पीयते,
<a वलीकमृखचद्िकति पीयतां atari अचास्माकमेादा-
सीन्यभित्यथेः। aca चिरं भवग्मरखस्युशौ तदीय मृखसेवन-
तत्परे चकोरस्य Wait इमां एतन््खचद्र द्धि कां किमिति
AMMA पाययसे श्रपि तु wage | अलीकलान्तादू-
रसाभावात्‌ wartinger पानेऽकृतेऽपि तथा सुन्द्रलात्‌
वर्छनायामसख्दादीनाम शक्लेऽपि ताद गाह्ादकलत्रस्य सेान्द-
स्य च प्रत्यचेण FF शक्यत्वादेतक्मखचद््रचद्धिकां चष पा-
aaa: | श्रय चकारजिह्या भवग्मखखेवाया ्रतलादेत-
कूखचनद्र चद्िकापानं कन्तुमशक्यमिति ai तदीयचक्वीं

RSW: Sa: | ५

द्मां किमाचामयसे न चशुषो
चिरं चकोरस्य भवन्भुखस्पुशो ॥ ९ ॥
त॒ बिरकालम्‌न्तमस्य waaay सेवनात्‌ तयोागेतश्मखचन्र-
चद्दिकापानं am | उन्तमसेवया fe दुरापमपि ay सुप्रापं
warren: | चिरकालमेतम्मखकान्तिं सादरं किंन पश्-
स्यपि तु wad टणएीव्वेति भावः । यद्वा fagrat wa
एवाखाय्े सामथ्यादेतस्मखचनद्रचद्दिकायाञ्ातिबङलाखकोा-
-रजिह्येयं कथञ्चन पोयतां नाम । वन्युखस्युगे खकोारने -
ae पानं युक्रम्पीयसारपि नेचयोर्भुयणा विषयस्य . यणे
सामथ्येखद्धाबात्‌ कि पुनव्विशालयेःरमयोरिति भावः । एते
चकारस्येव 45 ward Qua दति नेयोरंमणोयत्वं चदधि-
कापानयोाग्थत्वं॑विल्लाकनचातुय्ये च खचितं i wa wa:
प्रत्य वसाना यलादतिबद्धौत्यादिना (GT? ५। ७।५२।) WHT:
aaa | शिचसेति (पा. ९।९। ७४) कर्जभिप्राये क्रियाफ-
लविवक्लायामात्मनेपदे प्राप्रेऽपि भिगरणल्वान्निगरणएचलना-
Magia (ate ye iso) परस्मेपदप्रापेराचामयस इति
चिग्यं । एवं सति चकारस्य went चिरं भवग्भुखस्पुशो ata
यतः लग्बुखसेवां बङकालं Fea द्यैः wa एवेमामे-
तग्छखचन्रचद्िकां किं नाचामयसे सामय्याखच्भ्यामिति
शेषः । इति समाधानं । श्राचमनमावामः Bsa अस्तोति
आचसामवती करोतोत्य्थ तत्करोतीति (पा ३।१५।२६।)
खचस्थवातिंकण्यम्तस्य सल्षणप्रतिपरोाक्रपरिभाषया प्रतिपदा क्र-

द उन्तरमेबधचरिते।

अपां विदारे तव दारविथमं

करोतु AL एषदत्कारस्तरन्‌ |

कटोरपोनाचङुचदयोतर-

जरटन्तरः सारवसारवोर्मिजः ॥ ७ ॥
प्रह्छवसानाभावात्‌ निगरणादि (पार ६।३।८७।) खतरेणामु-
SHIRTS HA पर सपद ख विधाना न्ञ्ज्ापूर्व्वके वि-
धिरभिद्छ इति परिभाषया परष्मीपदं न भवतोति वा।
आचाम दति म कम्बमिषमाम्‌ दति मिलनिश्ेधाद्रखला-
भावः।॥ ६॥

अपामिति। ₹ भमि श्रारवेण सहिताः सारवाःसरय्वा

दमे सारवा एवम्भूता ऊकोयस्ेग्या जातः एषदुत्करो विन्डुस-
महः wut विदारे wit सद जखक्रोडायां wat तव इार-
विभ्रमं लक्छब्बन्धिहारविखासं करोतु t किम्भूतः । नीरे तरम्‌
सवमामः । तथा कटोराऽतिकटिना पीना ser acter
que स्तनद्वयी ware परिसर sent अतिशयेन
wag विध्रौग्यमाणतरः। जलक्रीडाव्रादिच्छिलस्लदीये म॒क्रा-
शार इव Raat | श्रय च Gaal सकस भमोशारः कि-
मयमिति विशिष्टां भान्ति जगयतु। विगतहारे दमे हार-
विलाख इति विरोध । अय च एषदुत्करोा इरि णङ्गः क्रोडा-
अदेशे क्रीडां करोलिति ga । सरयुकीडाप्राघ्य्े एनं टणीखवेति
भावः । देविकायां सरय्वां च भदेदाविकसारवाविल्यमरः।
दाण्डिनियनादिदधतरेण (पा०द। ४।६७४।) साधुः ।। ७ ॥

STEM GN! | ॐ

्रखानि सिन्धुः समपूरि गङ्गा

कुले किलास्य प्रसभं स भ॑य ।

बिलङष्यते चास्य यशःशतेरश

सतां मदत्सम्भुखधावि पोर ॥ ८ ॥

एतद्यशरःक्ीरभिपूरगादि

CART वचनं कवीनां ।

अखानोति। Wa कुखे वंशे wale: WATTS: दष्गीता-
आदरे सिन्धुः समद्र: पातालपर््यन्तं अखानि खातः। क-
पिखलभ्रापदग्धानां तेषामेवाद्धरणाथे भगीरयेनानोतया गङ्गया
समपूरि पूर्धीहेतः। तथा ओरघुगायेन रावणबधाथे प्रसभं
waa स सिन्धुः dead बन्धनं नेष्यते किखेति पराणप्रसिद्ध-
मेतत्‌ । स एवेदानीं अष्ट च्नःशतेः विख्धमते च । सर्वं समुद्र -
मेव प्रति पीरूषं किमिति शतवन्त इत्यत आइ अररे यक्ष
मेतत्‌ । सतां महतां परुषं महतामेव eae धावति प्रषर-
तील्येवे्ीलं। चुद्रान्‌ छपयापे्त एवंविधा wa yee: ।
्रोरघमायख यस्िन्‌ वंशे सम्पद्यते तस्मिन्‌ at wast
ऽयं we untfe समुद्र पारगामोति एनं टणोग्वेति भावः |
भ॑द्यते । बधेः कमणि खरि वभरतेखलं च रूपं ॥ ८॥
एतदिति । एतस्य यशस एव रोरधेर्यः पुरः तं गारते एवे-

We एतदोययश्ाव्ंकं कवीनां वचनं आगे तलस्य साने
पतति निमणष्नति । कातुमसामथ्योदागगेचरोऽखय यशःखमद्र
द्व्यर्थः | अन्योऽपि समुद्रः प्रवाहावमादी अगाधे ela | तया

< उन्तरनेषधचरिते |

एतङ्गुणानां गणएनाङ्ूपातः

प्रर्थिकी्तीः खटिका क्िणोाति ॥ < ॥

भाखदंशकरोरतां दधद यं NC कथं कथ्यता-

मध्यष्टापि डि कोटिरस्य समर रोमाणि सत्वाकुराः।

नोतः संयति वन्दिभिः aig यन्नामवखषावली-

मन्त्रः सम्मयति प्रतिरिति*भुजां SAA MATA? 11
एतस्य शग्यादीनां गणानां गणनाथे ्रङ्पातेाऽङ्विन्या सः भ्र
afaat afcat कौर््तीरिव खटिका लिणाति हिनसि। बह-
इविन्यासे हि खरि काचया भवति । एतह्ुणएा अणतिभूयस्ा-
इणयितुमशक्याः । एतहुणानां पुरस्ताद रिकीत्तिनं प्रतिभासत
Tae: | एनं setae: । लिणाति। लघुपधलात्‌ (ate 1k
८६।) गणप्रसक्तावपि सञ्ज्ञापुव्यैकविधेरनित्यल्ाहुणाभावः॥९॥

भाखदिति । ई भैमि भाखते वंशस्तख्य करीरतां तदङ्क

TS दधानः CHARA वयःसन्धेा वन्तंमानः अथ च मुक्ता
यक्रलाद्‌भाखान्या वंशा वेणस्तदङ्करलं दघदतितेजसी अय-
ग्टतु पनामा वीरः कथं कन प्रकारेण कथ्यतां वयतां अपि
तु वशयितुं न शक्यत इत्यथः । fe यस्मात्‌ समरे वन्तेमानस्यास्य
श्ध्यष्टापि साद्धं चयोति प्रसिद्धापि कारिः साद्धचिकाटीनि मा-
मृषशरोरे सितानि रोमाणि सत्वस्यान्तर्वीर रयेत्ेकस्याङरुरा
द्वाङकुराः वीररणात्ारेन सङ्कामे रोमाश्चयुकरोाऽयं भवती-
व्यर्थः । तथा अस्य मामवखावलोमन््ः Ware दति. नामा-

* दितिनग्टतामिति टीकासम्मतः पाठान्तर: |

CIRM: Sat: | ९

तादग्दीधैविरि्चिवासरविधो जामामि यत्का
WE यत््मरतिकिर्नमम्बुधिपयःपूराद्रे गाडवः |

रपङ्भिरूपे मन्तः संयति बन्दिभिः अुतिपथं कंपं नीतः
भ्रापितः खम्‌ प्रतिशितिषतां रिपुणा दोषो area एव खन्ना-
सत एव क्रीादैष्योख ये कुकीगसाः सपालान्‌ सष्षयति |
एतच्लाममा जाक नाद्धौतार्नां अजां बावे युद्धाय न प्रस-
tea: | सिद्धवेदिकमन्तश्रवखाख फणिनां war भवति |
swefa साङ्धंकारियस्य सञ्ज्ञा । WET नित्य्ुखिगः।
ganar खेलिदहान दव्यमरः॥९०॥

ताङ्गिति। ₹ भनि eq Crm: सप्रताप एव तपनः Ga:
कासाङ्किरां पार wont ग area कस्यापि qafaqawa
द्व्यर्थः । स कः। च्रं तादृग्दोधे चतुह्॑मन्वमारपरिमित-
त्ाख्महापरिमाणं fafcfgarat agfea तद्य faut करणे
यस्य यदौोयल्ाबतेजारूपस्य ख्यस्य atat fasitaat जा-
नाभि। gaia दि वसकरर॑वार्‌ ब्राह्यमपि fea दिगलात्‌ Gare
ae तश्चतुग्यगसद्सखपरिमाशल्ारेतदिनमिश्माजा र्थं
निष्भातुमश्रक्धमिति तदिखलक्णेन चिरकालावश्ायिनाऽति-
दीर्चेफतदीयप्रतापतपनेनैव fairy श्क्यं ग लन्येनेत्य हमत
THUG: | तथा WY श्रस्नृधिपयसः YC प्रवाहमष्ये वाडवा वड-
are: यच्येतदोयप्रतापतपमस्य प्रतिबिम्बूप इति we |
जलानगखयेाः सहावखानविरोधात्‌ वाडवेोऽग्निनं भवति किन्तु
प्रतापद्धय्धस्य सखिखे प्रतिनिन्बं waft | किम्भूतः सः। व्याम-

¢

९० उन्तरनेघधचरिते।

व्यामव्यापिविपक्षराजकयशस्ताराः पराभावुकः

कासामस्य न स प्रतापतपनः पारङ्किरं गाते ॥ १९१॥

दष्याकीर्तिकलिन्दशेलसतया ATG यदादयः

वीर्तित्रेणिमयो समागममगाद्गङ्गा TUTTE |

तत्तसिन्विनिमज्य बाडजभटेरारम्मि TANTO

रग्भानन्दनिकेतनन्दनवनक्रीडाद्‌ राडभ्नरः ॥ VP I
व्यापिन्यो विपललराजकस्य रिपुराजकस्यास्यला शां स्येव ताराः
wearfe खप्रभावेण पराभावकः तिरस्कस्ता । खग्ंणापि
व्यामव्यापिवेरि चन्द्रस्य चद्धिकारूपं यशा rearfe च पराग्ड-
यन्ते | एतत्‌प्रतापद्यंस्य पुरखादेरियशांसि ग ATTA: |
पराभावृकः । लषपतपद SSH A । 2 । श | १५९ ॥
तद्योगे न लोकेति षोजिषेधात्‌ (are ९।६।६९।) तारा
ईति दितीया॥१९॥,

Safa । We रान्तः Tram areca तया जनिता
को्षि्रेणिः racer aah तद्रूपा ओतलाद्ङ्गा देव्या
ut frqet पलायनाव्यनिताऽकोत्तिः Sa कलिन्दजैखसुता
यमुना तया AUT सह यद्यस्मात्‌ रणप्राङ्गणे सङ्गामभूमो
शमागममगात्‌ संयोगं प्राप तत्तस्नात्‌ कारणात्‌ af प्रया-
गमञ्न्नकं गङ्गायमनासङ्गमे een: चउचिययोाधैः श्र
तरैः विशेषेण निमज्य लचलणथा देर त्यक्ता रमापरोरमा-
wea निकेते नम्द्नवने देवोद्याने क्रीडायां यः आद्र
अ्सक्िस्तस्याडङम्बरा area आरमि आरथं। याऽपि vara

` STE: erat: | ६९

इति श्रुतिखादिततङ्गुणएसतुतिः *

सरस्वमीवाङ्मयविस्मयोत्थया |

शिरस्तिरःकम्यनयेव मोमजा

न तं मनोरन्वयमन्बमन्यत ॥ १३॥

युवान्तरं सा वचसामधोश्चरा

सखराम्डलन्धक्ुतमन्तकोकिला |
निमज्जति साऽपि सितासिते सरिते varie wer मन्दमवने
रभा चग्यराभिः ae क्रीडति) ares: चचिया विराडित्य-
मरः । area रभेरश्रबछिटोरिति नुम्‌ (aT? 81% 1 ER i)
परोरम्भेति | उपसर्गस्य wena (पा ° ६।३।१२२) दीर्धः॥ Veit
द्तीति । भीमजा भिरसस्तिरःकेम्यनयैवं anqreniiq
set तं मभारन्वयं odes मनवभ समुत्पन्नग्ड त्‌ परथे नाग्वभन्यते
माङ्गोचकार। किम्भूता । इति पूव्वीक्प्रकारेश sft कधौ-
wit खादिता शाद्रमाकणिता aqeafadar । किभ्भूतथा |
सरखत्या वाद्मुयेन जनिते विस्मय अखययं ताद्‌ त्धयोत्पक्न-
यां । शिरःकम्यनस्याभयद चकलाद्‌ा खथाभिनयरतः कन्पस्तन्ि-
राकरणाथौ जात CTE: | HS मनुवंश्वात्छस्य Frade सा-
-भिंलांषलोात्‌ कम्याभिशषितसेन्दग्यो दयव्ंमादाऽनन रा गः॥६९॥
युवेति | सा वचसामधीश्वरा सरखती निभ्राकरस्य ज्ञातिः

* सितासिते सरिते aa aya तचाज्ञतासोा दिवमत्यतन्ति।
32 aa विखञजन्ति धीरास्ते जनास म्टेतत्वं भजन्ते ।
इति काचिदट्क्‌ ॥

* गुथख॒तिरिति पाठान्तरः। We Ho To |

१२ उत्षरनेषधचरिति।

शशंस संसक्तकरेव AEM

निशाकर न्नातिमुखोमिमां प्रति ॥ १४॥

न पाष््यभूमण्डनमेणलाचमे

विलोचनेनापि qu पिपाससि |

पराशिप्रकाशाननमेनमो्तितुं

तरङ्गयाऽपाङ्गदि ण दशस्तिषः ॥ ९५॥
सदशं मखं यस्यास्तां चन्दराननामिमां प्रति युवान्तरं अन्यं
at wwe वखयामाख । किम्भूता । खराग्तेन न्यक्घतसिर खतः
मन्तो वसखन्तदष्टःकाकिला यया। तथा fe नदशा यस्यां fafa
वद्यं नोयो युवा तिष्ठति afewr तदौयया दिशाऽऽभिमुसख्येन
संसक्षकरव सम्बद्धरस्ता wae तं निर्दिशेति यावत्‌। aaa
वाणो माधुर्थेणेवाश्टणाख्तु राजन्यमुराणगेणेति खराग्डतपदेन
खचितं Suet eas वर च्‌ (पा° 218 | you!) अय प्राणे-
अरोत्थादेः कथं साध्व । अन्येभ्याऽपि quar इति (पांर।
ei) twafafa खेत्रयाः सतारित्यवेडि ॥ २४॥

नेति । हे एणा चने amis तवं पाण्डाग्डमण्डनं ने चाभ्यां

म पिपाससि परमेकनापि न arene चुडामणि सक्ररत-
wa नुपं पिपासस्यपि म ग पश्सि तावत्‌ पात॒मिङखखपि नत्य-
ard: | अरनुचितमेतरित्थर्थः । wate तावन्न पिपाससि परं
विखाचमेनापि न पिपाससोति «rat मेचाग्यां न पिपाससि
परमेकनापि म पिपाससीति ati aaa त्वं ज्रशिवत्‌ प्रकारं
प्रसं Wat यस्य तमेनं au tfed cufes: FATS

ITU! Tat | CR

भुवि भमित्वाऽनवलम्बमम्बरे

विदन्तुमभ्यासपरम्परापरा |

अचा मद्ावंशममुं समाचिता

TATA नृत्यति MMAR ॥ ९९॥

इतो भिया भूपतिभिर्वनं बना-
श्रपाङ्कदिभ्ा मेचप्राम्तदेेन तरङ्गय अतिसुन्दरमेनं कटाक
विललाकयेति भावः ॥ ९५ ॥

भृवीति। दे भेमि महावंश महाकुलीनं अमु समाचिता एत-
crafa याबत्‌ एवंविधा freq नर््॑को स्कौातुकं यथा
तथा धनाभिखावरादित्येन गुत्यति अदा अख्ये लाकगतं क-
ठकं नन्तंकीगतमिति न Geren fears cet भूवि भमिला
सकलं मण्डलं BAT: | Tera यथा तथाम्बरे
गगने विदन्तु चरणाभ्यासपरम्परायां परा आसक्ाऽभ्यासपर-
ATT चापरोत्छष्टा एतदीवा कोन्तिग्धंलाकं पव्वमभिव्याण
लाकान्तर व्याप्रातीतव्यथेः। सेनाद्यनवलम्ननेन सरोातसारहवम-
मसुमिति ani नन्ंक्यपि gee भूमै भमिला निराञ्रयं गगने
नतिंतुं अभ्याखपरा खती महानां वेणमाञिल्य वेणोारूपरि wr-
oa मुत्धति। wae महान्तं yeast afar ग्॑कोति ar
at fe afefa भूमावपि गन्तुं न warfa a भिरालम्बं म-
हान्त वेणमाञ्चित्य मृत्यतोत्यतीव fed इत्यादि ज्ञातव्यं वंशा
वे कुले at ष्टस्य वयवेऽपि चेति विशः ॥ ९६ ॥
Xa Tia दत अस्नाद्राञ्चः सकाशात्‌ भिया भयेन वनाद

X ~
९8 उक्षस्मषधचरिव।

दरद्धिरुशचेरटवोतवमोयुधो ।
निजापि साऽवापि चिरात्युनः पर
पुनः सखमध्यासि विलंस्मन्दिर ॥ १७ ॥
आसोदासोमभूमोवलयमलयजारेपनेपष्यको ति
सप्नाकूपारपारोसद AAA AAT: |
नान्तर मटद्धिर्गच्छद्धिभंपतिभिरखेरतिश्येनांरवोलमर ण्थानी -
त्वमोयषी प्राप्ता सा प्रसिद्धा निजा Varia att चिराद्रनान्त-
रभ्रमात्‌ पुमरवापि प्रापतं । तथा तंच पर्य खं सोयं विलास-
मन्दिरं रतिष्टदं पंगरप्यध्याखयिष्ठितं वनवुडधीवेत्यथैः। राञ्य-
BATAIIGaT ऽनेकवारं AANA पनेरन्यच TAT पनसंजांग-
चऋनीत्ययेः । wie वैरिनगरे्थुद्ासितानीतिं भावः। उपे-
अिवानित्यच GF (पा 8181 Qe 1) उपसर्गस्यातन्लादौ-
य॒षीत्यच RT: ॥ ९७॥
्रसींदिति। ₹ मेमि श्रकादीरात्पर उक्छ्टाऽन्यो वाकं
श्रासोद्धवेदा श्रपि तु एषंविभेोऽ्यमव aaa: कंखिदिव्ध्थः।
किम्भूतः | rat समुद्र लचणां श्रां अ्रभिवयाप्य darafed a-
मींवखयं तस्य मल यजां जेपनं ्चन्दनाङ्गरागसररूपं नेपथ्यं षणं
तदेव afte कोतिचन्दनंधवलितसमद्रम्‌रद्रितभूमण्डखः।
तथा सप्तानां ्रकरूपारपाररीणां समुद्रपरतीराणं ममाहारः
सक्नाकरूषारयारी सेव सदनं निवासस्थानं यस्य सक्तसम॒द्रपर-
तोरवासो या war Maas घनमविच्छिननं उद्गीत उचैर्मःय-
मानद्यापप्रतापा यस्य चापञ्च प्रतापञवा यस्यसः । तया

Crem: Ba: | ६४

वीरादस्मात्परः कः पद्युगयुगपत्पातिभूपािभूय-
दुडारलनोडुपलीकरपरिचरणामन्दनन्द HSS ॥ १८॥
भङ्गाकीत्तिमषोमलोमसतमप्रतयर्थिसेनाभट-
HAAS ककाननेषु विलसत्यस्य प्रतापानलः।
aaa चरण्युगखे य॒गपत्समकालमेव पातिनः पतमश्रीला
नमस्कारकारिणा भूपास्तेषामतिभूर्यासि sfarsfa यानि
Gerrans तान्येव वन्तुललादुक्चललाद्‌ LTA गसषजरूपा-
qxfea: तासां कराणां किरणानां परिशरणं ae:
Tate तेन अथच तासां रस्ते्यत्परि्रणं चरशसेवा तया
छलाऽमन्दं नन्दन्ताऽतितरां ALERT AMA नखा VARAPTRT
थस्य चरणपतितष्कखराजभनिरोामखिकिरणसंवद्धिंतनखका-
न्तिः । wet प्रतापवान्‌ अत एव स्व्वनुपतिवग्वचरशः एता-
ga: काऽपि भासि तस्मादेभं टशीष्येति भावः। war ऽपि
पल्नीकरछतखरणसंवाहमेन नन्दति ॥ ९८॥
भक्गेति । wa मरतापानलंः भङ्ग पराजयेन जनिताऽकौ-
fai: सेव श्वामलाश्यषौ तवा मखलोमवतमा अतितरां मलिनो-
भूताः प्रत्यथिंसेनाभटाः शजरसेनिकश्ूराः तेषां Aw समूहः
fa श्यामलास्तिन्द्ककाभनानि सेषु विखघति विशेषे दोणते।
तक्ारेतदीबाश्रतापागलादुत्पतिता उत्थिता भाखलाखखारा-
ead भवाक्ि ecedtetd भानुः ge: ywawafe:
wantin दम्मोलिष्वैञजः एते स्पुखिङ्गाः ae अरग्रिकणा
इव WISE जगतां wearer ae स्फुरन्ति ray |

१६ "^ . ` उन्तरनेवधचरिते।

तस्मादुत्यतिताः स्फुरन्ति जगदत्सङग स्णलिङ्गाः स्फ

भालोडूतभवाक्तिभानुङ्नभगजम्भारिदम्भालयः ॥ १८ |

एतदन्तिबलेव्विलाक्य निखिलामालिक्रिताङ्गों भुवं

CEMA UR a जङ्गमगिरिस्ामखमाधायिभिः।

FAR: प्रथुरोतद्यसमरप्रक्तपनमस्रामर-

शरेणोमध्यचरः पुनः कितिधरक्तेपाय we धियं ॥ Re
तिन्कवनामि fe वामानि भवन्ति तच पतिताऽ्चिः चटच-
zim कुर्व्वन्‌ स्फलिङ्गान्‌ मुञ्चति। मदत्छपि दरनेादिषु
स्फुलिङ्गलारोपेण प्रतापानलस्यातितरां माहाक्ये चितं | यस्य
SUT एवम्भूताः स कथम्भतेा भवतीति ॥ ९९ ॥

एतदिति । ङ भैमि एतद्य पाण्डास्य उग्रसमरस्य pera

उपनन्ना षमागताऽमरश्रेणो दवसङ्कः AWAIT: तस्य aw
दिश्चमाने दे लव प्राप्त इति यावत्‌ एवम्भूतः एथर्नष्यः VE:
पुनः जितिधराणां पव्वतानां Sore araercara धियं बुद्धिं
धत्ते। fa ला सक्गामाङ्गणस्य wife मय्यादायां जङ्गमानां
स्थानात्‌ Barat गच्छतां गिरीणां स्तामस्य अमाघायचिभिः
भाजि gare: चलद्‌ तरगिरितुस्यैः एतस्य द श्िवल्ेः fa-
faut wa आखिङ्गिताङ्गीं वयाप्रदेणां विलेक्य | qe एयना
खधमुःकाच्या अङ्गमप््वतानुत्छाय्ं चेचादि विभागः कतः ।
एतङ्जाम्‌ FET सक्गामदशंनायंमागत्तेन एथुना एते पर्व्वता
tia बद्या एतदुष्ारणे पुनरपि बुद्धिः रतेत्ययः । चतर ग-
Wawa दाङ्णरणरसिकलश्च gra ii ee tl

"WTR! Gat: | ge

asia दासीङ्गितविदिदभजा-

` भिते नन्‌ खवामिनि पश्य TTA ।
यदेष सोधाय्नरे WTS
चलेऽपि काकस्य पद्‌ापणायदः ॥ २९ ॥
ततस्तद्‌ परसतुतभाषितेत्थिने
सदस्तद शरेति CS सदःसदः,

शशरंसेति । इङ्गितवित्‌ भैम्बभिप्रायज्ञा काचिह्‌ासी विर
भजा wie बभाषे । ननु हे खाभिनि दताऽखां fafa लं कतुकं
wai किं तत्‌ । शोधः सुधाधवलितग्टदं तस्यायमू॑दे भस
वन्तंमाने नटे चललाक्त्तकतुस्ते वायुवभ्राखलेऽपि पटाञ्चले
पताकावसनाश्चले यत्‌ एव काकस्य पदापंणे चरणस्थापने wr-
यदः waaay चेनःपुन्येन प्रत्तिंनिंबैन्धः तत्कैतुकं
पश्येति सम्बन्धः | श्रगन्रक्तायां भैम्या श्टङ्गारचेष्टां भावयतः
पाण्डयस्यायं यथा पटाञ्चले उपवेशनाथं काकस्य ग्रदाऽन॒चित-
स्था । UTS were मैम्यां दुरभिनिवेश दरति wears
खरस्वतीङ्ततदषंननिवारणाथें वा दयमुक्तिः। दतः wage
मकैतुकात्‌ सकाश्चादितिवा॥२९॥

तत दति ।. ततः तस्या दास्याः पन्वा क्रमप्रस्ततं भाषितं
वचनं तस्मादुल्थितेः सदःखद्‌ां सभ्यानां we: ETS: तत्छदः सा
सभा wafa सतोकं । तद चनं gat Ta wafer Ga: |
wa: सदःशेतीकरणाद्धेतारस् भुपतष्डानिः way ववष

7

१७ TUCATTALLA |

स्णुटाऽजनि न्लानिरतेऽस्य भूपतेः

सिते हि जायेत शितेः सुलक्तता ॥ २९॥

ततोऽनु देव्या जगदे मदेन्रभ्‌-

` पुरन्दर सा जगदे कवन््यया |

तदाजंवावजिंततजंनोकया

जनो कयाचित्यरचित्खर्ूपया ॥ २३ ॥
स्फुटा Wala | श्रचाथान्तरन्यासमाह | हि यस्मात्‌ सिते एएभ-
वस्तनि शितेः BUGS Gael प्रकटता जायेत । सभ्यशा-
wang साऽधिकविवका जात इत्यथः | षः खत एव श्यामः
सभ्यदारूवश्ादधिकः श्यामा जात दूति are: श्रश्वेति। तिडः
शक्ये इत्यस्मात्‌ ्यन्तात्कम्पंि शुडात्मनेपदं ॥ Re It

तत इति। ततः कयाचिक्लाकातत्तरया अनिरूपितरूपया

देव्या वाण्या ARYA: महेन्रनामकपव्वैतसम्बज्िना देशस्य
परन्दरं खामिनं we wag सा जनो खयम्बरा जगदे
खक्ता। किम्भूतया जगतः एका देवतान्तरपरित्यागेन वन्द्यया |
यतः परा Her चिञ्ज्ञानलचणं खरूपं यस्यास्तया तया तस्या
Har aiid WHAT तेनावजिंता aera Hat तजनी
यया । afer वंनीचे नुपे विषये ar Sart va वा यद्‌ाज॑वं
aa तया । जगदे कश्मणि तङ्‌ । वाचंयमपुरन्दरो चेति
निपातनात्‌ पुरन्दरः साधुः तजजनीकयेति नद्तखेति कप्‌ ।
(Ao ५।४।९५३) BAST (९1 ४। ८४) कर्डप्रवचदीय-
त्वात्‌ पुरन्दरमिति दितीया॥ ke

SIM: Ga: | १९
सखयम्बरोद्याङमरे वृणीष्व @
मरेन्रशेलस्य मरेन्द्रमागतं |
कलिङ्गजानां खकुचद्य्रिया
कलिङ्गजानां VY तच कुम्भयोः ॥ २४॥
अयं किलायात इतोरिपिरवाग्‌-
भयादयादस्य रिपुला वनं |

खयमिति। & भैमि खयम्नर उदा स्तघ्नणे महे उत्सवे
श्रागतं मरेद्धशेखस्य ACR खामिनं sila) तच पष्वताप-
ufad देभरे कलिङ्गदेगे जातानां गजानां waa: खकुचदय-
जिया खर कलिं समानशेभाष्यद्रव्याभिखाषनिमिन्तं कलं
ष्टण । दस्िकभास्वत्‌क चसाम्यमभिलपिख्न्ति परं न प्रा्य-
न्तीति भावः | खयम्बरोद्वाद एव मर उत्सवा यस्या स्तन्सम्बृद्धि-
रितिवा।॥२४॥

अयमिति । wa कलिङ्गदेश्राधिप श्रायातः किल yaa
दति ईरयन्तोति श्रिणः पारास्तेषां वाक्‌ तस्याः सकाशाद्धयं
तस्माद्धेताः we रिपुरय॑दनं रयात्‌ पलाय्य गतवान्‌ ATUT ।
रिपरिति आल्येकव चनं । Fae ₹ेतुमाइ । तान्येव श्रयं खमा-
यात दव्येवंरूपा्क्षराणि arg ताः wat: शटकेरेवाकथिताः
व्रद्ेतदीयरिपे रत्खापगिरः अरतिश्चितनिद्राप्रलापवाषः एक-
स्ाप्यच्चरस्छ व्यत्यासं विना पटद्धिः शकम्वेनेऽपि ख रिपुरजासि
भीषितः। पलाय्य वने गतानामपि frqat उत्लापप्रलापि-

Re उत्तरनैवधशचरिते |

अतासद्दखापगिरस्तद क्षराः *
पटद्गिरबासि शएवैर्वनेऽपि सः॥ २५॥
इतस्तसदिद्रतभृष्दुज्जिता `
प्रियाऽथ दृष्टा वनमानवोजनेः।

शशंस पर्टाहुतमात्मदे शजं

शशित्विषः शोतलशोलतां किल ॥ २६ ॥

तास्ता गिरो ase: efx: शकेव्येनेऽपि चाखिता वैरिणः
स्थातुं न weary: । अरतिष्एूरोाऽयमिति भावः॥ ९५॥ `

दत द्ति। दत WATS: सकाग्राच्चषन्तोा भीता श्रत एव
विद्रुताः पलायिता भृश्तो राजानः तैरुज्छिता परित्यक्ता
प्रिया खखप्राणेश्चरो वनमानवीोजनेभिं जने दृटा श्रय पञ्चात्‌
Wasi भवत्या देगे किमपुब्यमिति aga vat सती भ्रभि-
farsa श्गेतलशोलतां किल प्रसिद्धे दिमखभावत्मेव ख~
दे्रजातमाखयें wie च्रकययत्‌। खदेर वियोगाभावाचग्धक-
राणां शोतलल्वं वने च वियागादुष्णत्वभित्यथैः । प्रियेति जा-
WHI | Nam वियोागञ्वरभराक्रान्ता BA वने चग्ध-
कान्तिमष्णामन्‌ भवतीत्यथेः ॥ २६ ॥

- * alla carat रव तां मिरमिति पाठान्तरः। Woy Ta a
टीकासम्मतः।

इदेशः Gat | २९

दनोऽपि किं बोरयसे न Bera
नृपान्धनन्वाणगुणे्व्वशंवद्‌ान्‌।
गुणेन Wea विधाय fx
AAA TIAA वशं ॥ २७ ॥
एतद्चीतारिनारो गिरिबिलविगलद्रासरा निःसरन्ती

` खक्रीडादंसमेादयदिलशिश्श्ठशप्राथितोन्निदर चन्द्रा |

xa इति। हेभेमिलवं इतेाऽपि राज्ञः सकाशात्‌ किमिति
न वीरयसे श्रा भवसि ्रपितु तस्मादपि शूरा भव। किं
वीरा न भवसखपितु वीरा भवस्येवेति वा । fe भूतादितः।
नपान्‌ अचरन्‌ धन बाणाञ्च गुण चापशर नेोर्वीरूपेन्कंडनि-
रुपकरणैः कत्वा ANITA FATA HAM: | farayat लं । उर्वी
वलयं उन्वशोरूपाऽतिखुन्दरी | किं रला । तमेनं awhile
रादिभिरुपकरणै््विद्धिषां जैचं wea केवलेन चापादिलेशसं-
सशंरदितेन सेोन्दग्यादिना गणेन माव्या च कला निभैरम-
वितरां ararecfea वा यथा तथा व्रं विधाय । बङ्साघनेः
पराजयतेऽस्यैकेनेव साधनेन जयकरणादिव्यथः मेर्व्वीमाजेण
नयाद्‌ाखर्यस् । श्रयं सर्व्व॑भ्याऽपि वीरः श्रस्मादपि वमिद्यपे-
TH वीरयषे। शुरवीरविक्रान्ताविति wife: uv gen

एतदिति | रएतस्माद्भीतानामसेणां नारी एतद्धीतारि-
मारो गिरिबिले पव्व॑तकन्दरा्यां विगखदासराऽतिवाहितदि-
वखा। तथा राज निःसरम्ती बिलादहिगिगेच्छनी। तया

RR उत्तरनेषधचरिषे।

MAK यत्तन्नयनजलमिलनर CAT aI

परत्यासत्तिप्रहष्यत्तनयविदसितेराश्वसीन्यश्वरोच ॥ RE Ht

श्रस्मिन्दिम्बिजयोद्यते पतिरयं मे स्तादिति ध्यायतो

कम्पं साल्िकभावमच्चति LATA धरा।
तदनन्तरं खः खकोया मदीयः क्रीडादंस एवायमिति मारा
ग्रान्तिस्तया ग्रदिलः मदीयमेनं दसं देदीति ्राग्रदवान्‌ शिश
स्तेन wi प्रथितो याचित उन्निद्र यामेव॑भूता ait
WRIA सामथ्याभावात्‌ तदाय्रहशान्यभावात्‌ दुःखवशा-
चस्माद्भूरि TE आक्रन्दत्‌ रराद तस्नाद्धताबेडतरे नयनजले
भिलन्‌ प्रतिबिग्नरूपेण खद मानोा यखन्दरद्पा ₹ंसस्तश्य याऽन्‌-
बिम्बः fawa यख द्ध दंसस्यानुबिम्बोा वा तख प्रत्यासत्या सा-
मीणेन मदीयः क्रीडादमाऽयमागत दति वद्या प्रइग्यता
मादमानस्य तनयस्य विदसितेहासेः war तदायदशान्तेराश्च-
सोत्‌ ्राश्वासं प्राप परित्यक्रसखीयसम्यतस्मरणात्‌ कनके
छयेव भ्रान्ताऽसीद्यादि मनसि war ware traf
चामुञ्चत्‌ । श्राश्वसोत्‌ । लङः रद ख पञ्चय दत्यषटक्रसाव्वधातुक-
aera खुङ्धि वा इयन्तश्षणेति ठद्धिनिषेष रूपं । न्यश्चसोत्‌।
afe अङ्ाग्येगालबयारिव्यषएक साव्वधातुकसयाडा गमः (पा०७।
द।९८)॥२८॥

शअस्िन्निति। हेभेमि अस्मिन्‌ cfs दिम्विजयायाद्यते सति

रिपवश्च ते Surat cere दाराः परिया वश्वन्तिनो
धरा शयी wa राजा मे पतिः सखरामो साद्ूयादिति धायती

BEM: Sat | RR
अस्येवाभिमुखं निपत्य समरे ARS निजः
पन्धा भाखति दश्यते बिलमयः प्रर्थिभिः पार्थिवैः ॥ ९९ ॥
विद्राणे रणचत्वरादरिगणे चस्ते समस्ते पुनः
कोपात्कोऽपि निवत्ते यदि भरः कीच्या जगल्युद्धरः।
आगच्छन्नपि सम्मुखं विमुखतामेवाभिगच्छत्यसो
द्रागेतच्छुरिकारयेण ठणिति च्छिन्नापसपंच्छिराः ॥ Bolt

चिन्तयन्ती सती सालिकेषु मध्ये कम्यलस्षणं साल्िकभावं श्रञ्चति
गच्छति | अन्यसखामिदधचकं श्कम्पलक्षणं भ ममुत्पातं wiH-
तव्यः | एवमन्याघ्येवं ध्यायती ahaa भावं प्राप्नाति | तथा
समरे श्रखेवाभिमुखं शस्ता घातेनिं पत्य Ge ऊद्धंदेश्रमथवे मं
quer याख्धद्धिः गमिग्यद्धिः प्र्य्थिंमिः पार्थिवः भाखति
खग्यंमण्डलमस्ये निजः खयो बिलमयः पन्था दृश्यते afaar
WIT लाकं खग्थमण्डलभेदिने परिव्राड्‌ यो गयुक्त्च रणे चा-
भिमुखे इत «fa वचनात्‌ । श्रय च छययं विलसपा wer-
ताऽपि चियमाणेदु शते । अतिश्एरोाऽयमिति भावः ॥ ९९ ॥

विद्राण इति । चस्ते Wasa एव रणचलरात्‌ रणाङ्ग-
णात्‌ विद्राणे पलायिते मस्तेऽरिगणे मध्ये काऽपि भटः WET:
कापाद्यदि पननिंवत्तते। यता जगति कल्या aT उद्धः
स्यातः HI भटः श्रय सम्मुखमा गच्छलपि विमुखतामेव विग-
तम॒खलत्वं प्राप्नोति श्रधिगच्छति । रथ च सब्मुखमागच्छल्पि
पराञ्मुखो जात इति विरोधाभासः । यतः। द्राक्‌ whe

2g SUCATTALLA |

ततसतदर्व्वी्रगुणाद्तादिव
खवक्गपदोऽङ्गलिनालदायिनैी |
विभोयतामाननमुद्रणति सा

जगाद्‌ वैदग्ध्यमयेङ्गितेव तां ॥ Be ॥
अनन्तरं MATS न्नृपान्तरं
तदध्वदक्तारतरङ्रिङ्गणा |

एतस्य efrarcay उशिति यथा तथा खण्डितमपष्पंदधः
पतत्‌ शिरो यस्य खः ठणिति लादकष्टाखिसहटजशन्दान्‌-
aca | ufaytisafafa ata: ee tl

तत दति। ततः at भेमीतां वाणीं प्रतिवचनमन्तररोव
दति जगाद। इति किं। ्आननमुद्रणा मैनं विधोीयतामिति।
किम्भूता । aa उर्व्वीद्धसख् गणाकशंनसमुत्पन्नाद ह्ुतादाञखग्या-
दिव खवक्रपद्मे अङ्गुलिरूपं नालं तस्य दायिनो wa एव
वेद्‌ ग््यमयं एतचातुयंबडकलं tied चेष्टितं यस्याः खा । वचन-
निषेधाय आराञ्चग्ाभिनयार्थ॑ञ्च मृुखेऽङ्गलिर्दी यते । वखंननिषे-
धाथ दन्ताङ्गुलिसहुणाद्भुतादिषेति लाकैरप्रेितमि्य्थैः |
पदम च नालं भवति।॥३९॥

श्रनन्तरमिति। श्रनन्तरं तदखंमनिषेधानन्तरं सरखती
मुपान्तरं तां dat प्रत्यवदत्‌ । किम्भूता तख वथंनोयनुपान्त-
रस्याघ्वनि afefa दूश्स्ताराणामतिविशालानां तरङ्गाणां
garnet रिङ्गणं गतिचंखाः। दृग्वयापारदगितवषंनोव-

Wee: समेः। Re

दणौभक्तयुष्यशर YAN

` खलीव्रतेजःपरिभलभूतलं ॥ २९ ॥
तदेव किन्न क्रियते न का क्षति.
यदेष तदूतमुखेन ATLA |
प्रसीद काच्चौमयमाख्छिनत्त ते
प्रसद्य काश्चोपुरभपुरन्दरः ॥ ३३॥
मयि fafa लभ्ये
दिगेव तु स्तब्धतया farsa |

sara i faa नुपान्तरं । दणणीभवत्‌ Vitae:
कामा यस्मात्‌ तं । तथा खतीव्रतेजसा परि भूतं वभीरतं are
भूमण्डलं येन तं । .तरङ्गितेचएेति च पाठः ee it

तदिति। नु भेमि एष काञ्चौपुरस्य wafer भुवः पर
न्द्रः तस्य at प्रति प्रहितस्छ दूतस्य मखेन खन्देशवचनेन तला
य्वर्दीयवरणादि काङ्कति aga faa क्रियते अपि तु तदेव
क्रियतां । एतदुक्तं ुष्वेन्यास्तव का ata: काहानिरपितुम
कापि। अस्मिन्‌ प्रसीद, अयं नवरते were अ्रमन्यमानाया
श्रपिते काञ्चीं मेखलाबन्ध yey इढात्‌ wifey भिथि-
SIG | श्रधीरतया यन्धेरुन््ोषनमसहमानस्ारयतु वा,
एमं sures भावः ॥ ee ll
| मयीति । चापं दधत्‌ arg वैरिषु दिपन्नयं राजा दति
पृव्वीक्रं feat नयं मोतिं सम्यग्‌ उपादिदिव। इतिकिं। ₹े

४

९६ उन्तरनेषच चरिते |

TAA चापं TATA किप

wa नयं सम्यगुपादिशट्‌ Feat ॥ ३४॥
अद्‌.समितसुखवोरथोवत-
चुरद्जाकस्बुग्डणालद्ारिण |
दिषद्गणस्तेणदगम्ननिद्यरो
यशामरालावलिरस्य खेलति ॥ ३५ ॥ `

fea: मयि मलत्छमोपे नबरतयेव विनोततयेव खिति्निंवासाऽय
च खराञ्ये खितिलग्यते। स्तब्ध तयाऽविनोततया तु पनदिंगेव
पिलद्ुन्‌ तेऽतिक्रम्यते। tafe मला भविग्यथ तदं चापवत्‌
स्थितिं area sar बाणवत्‌ दिगन्तं यास्यथेति वचनं
विनेवोक्रवानित्यर्थः । नघस्तम शब्द योार्वक्रावक्रविनीतार्थपरत-
SHIT ॥ २४ ॥

अद दति । अरस्य UM: यशारूपा मरालावलिश्सप-
fefeaat भटानां गणाः arrest at wae तस्य
ङ गम्बुनिद्रे नेचवाष्यप्रवारे खेलति । किम्भूता । अ्रदःसमिति
WAY रणे खष्मुखागता ये वीरा रेषां aad स्ीसमूहः तख
वेधव्यवशात्‌ चरन्ता ये भुजाकम्बवः ग ्ुःबलयानि त एव खटणा-
शानिरति श्रपनयति भक्षयति वेत्येवं भ्रीला | kare खणा-
लाहारान्निञ्मरोादक Mela रणे सब्भुखागतानां चरणां बधात्‌
तत्‌स्ियः शङ्खुःबलयानि स्फारयन्ति रुदन्ति च तेन We
कोत्तिंभंवति ॥ २५ ॥

STC: AA: | २७

सिनदूरुतिमुगधमूदनि धृतस्कन्धावधि्ामिके

व्यामान्तःसपुशि सिन्भुरोऽस्य समरारम्भोद्धर धावति ।

जानोमेो नु यदि प्रदोषतिमिरव्यामिश्रसन्ध्याधिये-

वाऽसतं यान्ति समसनाड्जयुजातेजःस्सं शवः ॥ ३६॥

चिन्दुरति । नु भेमि समरखार मम उद्धुर उधुक्तेऽस्य सिन्धुर

गजे धावति खति waar arem: चजियास्तेषां भुजाते्जा-
सखेव oaeaiva: ger aad विनाश्मस्साचलश्च यान्ति
गच्छन्ति तत््रदेाषतिभिरेण रजनोमुखसम्बस्िना तमसा व्या-
मिश्रा मिलिता या सन्ध्या तखा धिया बुद्धा भ्राग्धेवेति वयं
जानीमः) वाक्यार्थः wal i दिवारजन्याः सन्धो भवः सान्या
रागस्तद्भान्येत्यथः | किम्भूते सिन्धुरे। सिन्दूर चयुत्या मुग्धे मनोजः
agi we तस्मिन्‌ । तया wat स्कन्धाववधोरत्य श्लामिका खा-
भाविकी कव्मललेपमण्डनजा वा कालता येन तसन्‌ । तथा
उच्चतया व्यामान्तःस्पुशि गगन मध्यस्यशिनि। तथा समरारम्भा-
द्रणदर्यश्रवणात्केापदुःसहे aT | TTS यान्ति तहिं खायङ्ा-
खतिमिरसंयुकषन्ध्याधियेवेति वा । सन्ध्यापि किञ्चित्कष्नलतु-
ल्यतिमिरयुक्रा सिन्दुरवश् खता रक्रा वरणदि गन्तस्प्िनी
चेति पूीक्विशि्टदस्तिद्भेने यति ard सन्धयेतिबुद्धेव तेजः-
खय्वणामस्तगमनं यक्तं । एवंविधं गजं दृटा सब्वैऽपि पलायन्त
aaah: । जानीमेऽय तदेपि पाटे sued यदित्य्थै तदा
तदिव्य्थ ज्ञेयः! श्ामैव श्वामिकति are कप्रत्यये । प्रत्यय-
खादितं (पां७।२। ४४) heen

Rc उन्तरनेधधशच्चरिते।

fear देल्यरिपोरूरः quad WITT

सोदन्मकटकोरकछ्षचिमसितष्क Aa TT ।

Siren निजसद्म पदममपि agpeanraagierd
र्तातन्तुभिरन्तर दय भुजयोः ओरस्य विश्राम्यति ॥ ₹७॥

सिन्भोजेचमयं पविनमद्जकतत्वी रियत

यच सान्ति जगन्ति सन्ति कवयः कं वा म ATA: |
दितेति । ओलेच्जीरद्य we भजयारन्तमंध्ये विथ्याम्यति
ओभा च । किं war रत्यरिपेविष्योः खभवनं खस्य ग्रहं उर्‌ः
feat तथा तज्निजसद्म पद्ममपि उच्छित्वा । किम्भूतमुरः ।
UAT WHA शून्यतलच्णेन देषेण स्फुटं ्रासीदन्तः
स्थिरोभवन्तः HATA ST ऊर्णनाभकीरास्तेषां करणेन fasta
ते रचितं ङंचिमं fanaa दव सितढचं मण्डलाकारं श्वेतं गभी-
ण्डखापन खानं तद्धवन्‌ ANA केस्हभाख्यो मणिर्यच ।
किमभूतं पद्यं । तेलतातन्त॒भिः मकंटीङखजेः मवंरोखवखदृः
BATA aq: | व्यक्तं प्रकट मवनद्धतं बद्धं विषतन्तूनामेव
खूतातन्तुलेनोक्रिः । परस्परमतिदूरे द्वेऽपि भवने प्रति गता-
गताभ्यां आन्ता सती द्यं परित्यज्यातिसमीपवत्तिनारस्य
भुजयोरोव wars: waa निषीदत्य चेव खिरीभवतीत्यर्थैः |
कौस्ठभख धवललालुताङवतेन कमलदताणाञ्च सादृश्यात्‌
लूता तन्तृलेनो पर्चा । लूता स्तो तन्तुवाये सखादि त्यमरः ॥३७॥
सिन्धारिति। wa faa समुद्रस्य Fe पविच्मुज््वलं
पावनश्च तत्कोन्तिपृन्ताद्ुतं यथारूपतडा गाञ्च we नि-

इादश्नः Sat | २९

यदिन्दुरियमिन्दुरश्चति जलश्चाविश्य दृष्येरोा

यस्यासौ जलदेवतास्फटिकमूजागन्ति AAT: ॥ BEI
Wa । यच कोत्तितडागे जगन्ति लान्ति उञ््चलीभवन्ति सामं
च gata । यडल्यंमविषये के वा कवयः स्पुरख्तमाथा श्रपि
वाचयमा मोनिनोान सन्ति रपि तु सर्व्वऽपि मजिन एव
भवन्ति इत्यथः । श्रथ. कं वया जलपक्िणः कवयः। यच
के weafau, केवा तापसा म सन्ति रपि तु महति तडागे
बहवः ufewarqarg विन्दयते। rede कीर््तितडागस्य
निन्दुभियं wafa प्राप्रोति यदपेच्वया चन्द्राऽखीयानित्यथैः।
अथ च मदहतस्षडागस्य जलबिन्दुशाभामिन्दुरश्चति यदीया
निन्दुरिवेन्डुरित्यथः । यस्य च जलं श्राविश्च प्रविग्येव दूश्येतरों
ऽखदादिने चयेारविषयभूतोाऽषा जगति विद्यमानः स्फटिका
एव भूर्यस्य स कलास एव यागेश्चरः स्फारिकस्रीगशिवशिङ्ग-
ear जलदेवता sft स्फुरति । समकायलाणष्नले far:
स्फटिका म दूते टयमेव स्फटि कपरील्षा | उज्वल तरेतत्‌-
कोत्तिंकल्तोलज्ञावित इव RS न दृश्यते eI चा-
fam जले प्रतिबिम्बितः सन्‌ यद्न्दुभरि यमश्चतीति वा श्रसा-
बिन्दुरेव यस्य जलमाविश्ाद शलः स्फटिकनििंता aac:
षन्‌ जलदेवता लागन्ति । MATA चद्रोऽपि समका-
aaa दृश्यत care इति वा । स्युशेदिति वचनात्पव्वोतिरिक्र
काले TATSUYA AA तु WAT पविज्लात्‌। TATA
च भूलाकख्वस्थेव कतिपय रौव जनस्य SANA तु लाक-

ae SULATTULLA |

तअ्न्तःसन्नापवाप्यैः स्यगयनि न दशस्ताभिरकर्छयिष्य-
ननङ्गेनानस्तिलमाऽऽरचयति पुलकश्रेणिमानन्दकन्दां।
न स्ताणभङ्गभोरः कलयति च शिरःकम्पनं तन्न विदयः
WATS कीर्तः कथमुरगपतिः प्रोतिमाविष्करोति ॥३८॥
चयललानांलान्तस्य qwfad शक्यत्वादस्य चाशक्यलान्तस्य
च श्यन्दरेकसर्व्वसखत्वादस्य ख विन्दुरूपचन्रतात्‌ समुद्र च श्रीवि-
WRIT जलदेवतायाः GHATS च यागेश्वरस्य जाग्र्नात्‌ |
एवंविधा यशसो काऽपि नास्तीति भावः । यागेश्वर दति wat
जलदेवता wate | भ्रमो काया सफरिकभूः यागेशरः कै-
लास जागर्त्तीति। वाचि aar wa इति (at 212 1 Be)
खचि वाचेयमपुरन्दरो चेति (are ९।९।९९) सा्ुः॥२८॥
अन्तरिति | यस्मात्‌ उरगपतिः शेषः अन्तःन्ताषवाष्यै-
रानन्दाश्रभिः wet दृश नेचाणि म सखगयति नाच्छछाद्‌-
यति । यतस्ताभिदुंग्मिः एतह्मुणानाकष्टयिव्यन्‌ सन्‌ चच्ुःखव-
स्लादश्रुभिने चाच्छादने गृणानाकलंनशङ्या अनन्दाभ्रुभि-
ERA नाच्छादयति तथा WAT एव कन्दे मूलं यस्यास्तां
पुलकम्रणिं रोामाश्चपद्किमपि श्रारचयति करोति । यतः
श्रमस्तिरो माऽविद्यमानरोमा । तथा सन्ताषात्‌ शिरःकम्पनं
न करोाति। यतः चणोभङ्गभोरुः । यद्यं Agri कन्पयि-
aifa afe भूमिः पतिखखयतोति भिया। aera कारणादे-
तस्य कीर्तीः WaT ओेषोऽन्तःकरणे समूत्पलां wif कथं
कमान्येन प्रकारणाविष्करोाति प्रकटयति वयं तन्न विद्यः |

CSW: TA! | ar

आच्‌डायममञ्जयब्नयपयुयच्छल्यद्‌ण्डानय

संरम्भे रिपुराजक्ष्ञरघर ङम्सखलेषु खिरान्‌ |

सा सेवास्य एः प्रसोदसि तया ATA कुतस्वत्‌कुच-
रद्ागर्िषु तेषु तान्‌ धृतवते दण्डान्‌ प्रचणडानपि ॥४०॥

आञ्चयथंरूपकीत्तिंर यमिति भावः। सदखमु खलाश्च दति
बहकत्वं Nec

आचुडेति । संर युद्धसभ्भमे सति जये पटुरयं राजा
रिपवखते राजानख तेषां कश्चरष्टाकुम्भस्थलेषु दूरनिखा-
ततया ख्िरान शल्यायलो रस्य wafer दण्डान्‌ शरान्‌
प्रासान्‌ वा श्राचृडाग्रं GPT मयादीरत्य यद मच्जयन्निच-
खान। सा एतत्कटेका तदीया VAAWA सेवा तया सेवया लं
WH कुतो न प्रसोदसि। किम्भूताय । तव कुचस्यद्धागद्धिषु Fe
साम्याभिलाषिषु तेषु कुम्भस्यलेषु तान्‌ पूव्वाक्रान्‌ प्रचण्डान्द्‌-
ण्डान्‌ तवते कृतवतेऽपि । येन fe महती खेवा क्रियते aa
प्रसच्नीभूयते । श्रति शरोऽयं तस्माद्‌ TWA: ॥ ४० ॥

सतेति । घा भैमी faafsat तं राजानं उपादसत्‌
इसितवतो यतः कीत्यं वखंयितुं शक्यं AES यस्य एवम्भूतमेव ।
fe यस्मात्‌ निषधेग्धवेभवं मलसामथ्यं गिरां पारे वागगेचरं
वर्थयितुमपि न शक्यत इत्यथः | नलादेतस्य न्युलत्वादुपहास
ra: | किब्भूतया सितश्रिया । तहणशर्कणा तदोयगुणा कर्थ
नसमूत्यन्नेन सखेन वितीखयेव द त्येव Hada | तथा Tale

BR उ्लरभेषध चरिते |

feat खक्रणिलीयमानया
AEN तद्गुणशम्मणेव सा |
उपादसत्‌ कोत्यमदत्त्वमेव तं

गिरं fe पारे निषधेन्द्रवेभवं ॥ ४९ ॥
निजाक्तिलच्छी द सितेणशावका-
मसाऽवभाणीदपरं परन्तपं |

परेव तदिम्बलनभियो भुवा

भुवा विनिर्दिश्य सभासभाजितं ॥ ४९॥
छपा नुपाणामुपरि कचिन्न ते

नतेन दादा शिरसा रसादशां |

Tear लोयमानया संसभि्ा । कीत्यभिति श्रसद्रुणारो-
पणाय चक्रं पदं ॥ ४९. ॥

निजेति । wat वाणो श्रपरमन्यं परन्तपं राजानं wat
परव पुब्वैमेव fafafew द शंयिला at भैमं अभाणीत्‌ उवाच |
किंभूता at. निजाच्छालंदया नेजकान्धा इयित एणश्रावको
स्टमभिगश्टर्यया | किंभूतया war तस्य वषनोचस्य राज्ञा दिशा
aay चलनेन दृ क्पातेन कला चाः भियस्तासां wal स्थान-
भूतया । किंभूतमेनं । सभया सभाय्ैर्मनान्नतया सभाजितं
दृष्टं पूजितं वा। रिपतापकारलादग्वयकमामानं वा॥ ४२॥

हृपेति । हे भमि ते तव नुपार्णां मध्ये कचिद्यपरि कस्या-
uate छपा नास्ति we कष्टं किमष्यवलोक्छऽपि नेति न `

RIEU: BA | ae

भवन्त्‌ MAN लाचनाश्चला
निपेयनेपालनृपलपालयः ॥ ४९ ॥
ऋजुत्वमोनश्रुतिपारगामिना
यदौयमेतत्परमेव FRAT |
य॒क्रेत्यथः | किंभूतानां । लत्छतावश्चावश्रा च्छया गतेन fircer
रसायां भूमै दृग्येषां रसां पश्चन्तोति च| way पामा
भूक्लाम बावत्‌ किन्तु बव लेोचनाश्चलाः अपाङ्गदृगंः fade:
सादरावलाकमादः घा Aqrarat Swat ware राजातं
पिवन्ति सादरं wafer एवंभूता अलय भरमरभूता भवन्त ।
शमं तावत्‌ कटाक विंलाकथेएय्थंः ॥ ४३ ॥
चजतेति | लुत्वमवक्रता wae म्िचवारिलवादिरूपा
विनोतता च तथा ara fwd afyany शुतिपार-
गाजिता आकषंपुलंता बेदपारमामिता च एवंरूपमतीवा-
वितरां बिण्वासविधायि विश्वासकारि विगतश्वाखकारि मनि
हितग्रव्ययकारकद्च श्रखीकपवनाग्वासवश्रादा अासानावकारि
यद्गेयमेत शेषितं परं wi खलबव्यतिरिकश्च wa जनं दिंखितु-
मेव इन्तुमेव प्राणएप्रियधमग्रहणाथेमेव च ण तु लभव्यधममा च-
wart न चार्जवादिगणशाजंनप्रयोजनं। सेाऽख वज्रस्य
मदान्‌ अ्रच्याऽतिदीधं्च श्रः दाभ्िकोा cain अरति इति
खूपकं । अतिष्रएरोऽयमिति भावः। द्रभ्मिकं याक्ट्‌ट्कंतत्‌
aa एतस्य शरे विद्यत cae: | दाभ्भिकेन यक्कियते तरेतख्छ-
रेख क्रियत cae cf ati cat feat माथा च प्रयाजन-

हि

Re उत्षरनेवधचरिते।

mala विश्वासविधायि चेष्टितं
बद्धरमद्दानस्य स॒ दाम्भिकः शरः ॥ ४४॥
रिपूनवाप्यापि गताऽबकीष्ठिता-

मयं न MAAN AAA |

wut विर क्तानपि र क्तवन्तरान्‌
निकछछल्य यन्तानखूजाखजब्युधि ॥ ४५॥
पतल्येतत्तेजाङ्तभुजि कदाचिद्यदि तदा
पतङ्गः स्यादङ्गोक्ततमपतङ्गापद्‌द यः।

ae प्रयोजनमिति (पां ५।९।९०९) ठन. तेन चरति
बा चरतीति (at ४।४।८) SH ४४॥

रिपूनिति। यावन्तो जनास्तावतां TMA तदेव WA तद-
स्यास्तीति एवभूतोाऽयं राजा रिपनपि ware प्राणापि वा
अवकोर्थिंतां चतब्रततवं न गतः प्राप्तः | यद्यस्मात्‌ खषरीरादि-
विषये wi विरक्षानऽननुरागिशाऽपि wa चेनं दृष्टा विगत-
रुधिरा नपि तान्‌ रिपून्‌ युधि निर्य बाणेज्डिलाऽखजा रुधि-
रेण रत्वा रक्रवन्तरान्‌ र क्रवन्तोाऽनुरागिणाऽयच TH विद्यते
येषु ते cma: अतिशयेन र क्तवन्ता रक्रवन्तरा एवंभूतान-
जत्‌ खकार । प्रैरिणामपि रञ्जनात्‌ चतत्रतलं ग जातमि-
त्यर्थः | रक्रवन्रान्‌ WITATT Fill ४५॥

पततीति, पतङ्गः SA: एतस्य तेज एव Banana: afar
यरि कदाचित्‌ कञ्िन्तपि समये पतति तदा तदहि ayt-

CTEM: erat: | ee

यशोऽमव्येबोपार्भयितुमसमर्थन भिधिना

कथञ्छित्‌ रीराम्भानिधिरपि छलस्तत्मतिनिषधिः ॥ ४९॥
यावत्योलसतयवास्तभवदुभयदरिल्लमलेखोत्षरोये
सेतुप्रालेयशेस चरति नरपतेसतावदेतस्य ALTE |

WA: WHAT: पतङ्गानां weal रेरदादससला
था ्रापदसतासां STA येनेवन्भूत एव स्पात्‌ तत्तेजसाऽतितरां
खन्नापवश्चात्‌ पीडितः खात्‌। एतत्तजाऽपेलया Ger रदीना
वश्चपेयया Weage cad: । ausae aw: कथश्ित्‌
केनापि प्रकारेण उपाजंयितु मस मर्थेनेव विधिना ब्रह्मणाऽति-
महान्‌ शीराम्भानिधिरपि adagraawe; प्रतिमिधिरम्‌-
कश्यः wa: कथध्ित्‌ छत एति ati यश्च इव यश्रःसद्श्-
fafa ari मुख्याभावे हि अतिभिधिरपि क्रियते सीरादणय-
वलं Te यश care: । एवंविधः प्रतापर्वान्‌ awe FFT
$पि नास्तीति भावः। सुख्यापेक्या प्रतिनिधे्न्यनलादे कदीप्या-
पिन: चीरोारादगेषदोपव्यापिन्याः कीरषैराधिक्याख uve x

यावदिति। दे भैमि सेतम्राखेयैल Arena: खेत:
प्रालेयन्नैलख fewer यावत्‌ यावन्तं देण्मभिव्या्य
तिष्टतः यावत्कालं ता वर्तेते वा एतस्य मरपतेः कीर्जिस्ता-
aerate चरति श्रमति। किंभूते सेतुश | पलस्वगाजाप-
त्ययारोवणकुवेरयेारवार श्रषटडभूमिभूते ऽपि वाद्छभवन्धेः
छषशभूमित्ं प्राप्ते उभे दे ऽपि ये हरिते दक्जिणोन्तरे दिती
तयाः MAW WAAAY Talay रोमाली BUC

ae SUCATTWELR |

यावत्माकप्रल्यगाशापरिव्रढनगरारम्मणसतस्भमुदा-
RY सन्ध्यायताकारचिरवितिशिखागाणओामावुभ च ॥ ४७ ॥
युद्धा चामिमुखं रणस्य चरणस्येवाद सोयस्य वा
TSU खपरान्तर निपततामृन्बुष्य बाशावसीः |
पष्वैकायावरणवस्तं तद्र पौ | समुद्र बन्धनशिलापरण्यरा दकिण-
fear रोमखानीया। हिमाचल उन्रदिग्बस्न्वानोयः |
तथा प्राक्‌ च प्रत्यक्‌ च श्रारे प्राचोप्रतिच्यो दिश तयोः
ufcadr खामिभाविश्धवरुणो तयोर्ये नगरे aqarazrcare
आरम्भः afer रूम्रयारिव सन्दरी मुद्रा ्राकारो यथे-
waar उदयास्ाचला च यावन्तं दे्मभिव्याण तिष्टतः
चुष्वेवत्‌ | किंभूतावद्रौ । प्रातःसायंसन्ध्ये एव रक्तलात्षताका-
इदो ताभ्यां रचिता निर्जिता fearat fae? tre om
गाभा ययल । treefa । anne गमादिलाम.
(पा०४।९।९०५।) वाद््रभवदिति। ची चेति (पा०७।४।
Rai) दीर्धः | उभाववयंवै ware उभया ते इरित रेति
ware पुंवद्भावः दति ati gon | |
यद्धेति। aaa cre श्ररोणां fart: yar श्टात्‌ बला-
marty faatfod afefa eer स्यरद्गमणमग्डत्‌ । frayar-
MAST MINI Baars ्राद्सोय खच्च रणस्वाभिम॒खं
सन्मुखं प्रारम्रमभिलकीरत्य वा बाणावलीः अरपङ्कोरन्मच्य
मक्का युद्धा वा निपततां बाणपद्िवर्षणेन युद्धं wat Tear
पतितागाभिति यावत्‌। रथ च अन्तःकरणे क्परान्तरं खसखा-

इादशः समः | as

fea Tease: खिन्नं भरोखाथवा
UMTS बटादिलाटितमभद्रमावरीषं FAT ॥ ४८ ॥
न दवणादुडारे न MRSA AAAS

समाङृष्टो Cer वियति न eel न च भुवि।

Fut पश्यत्मस्य कच न विशिखान्‌ किन्तु पतिल-
दिषदक्षव्ेरनुमितिरमून्‌ गोचरयति ॥ ४० ॥

कमः परख चातर न्युनाधिक्लतारतम्यं बुद्धा वा ्रादसोयस्छ
weeds अभिमुखं बाणा वलीरग्यच्य निरायधीभूय निपततां
इतथरणयादंष्छवस्नमस्का र gaat | frat चिरः। र णसमुख-
पशे fas वा are: खण्डितं सदधाऽवगतीभवत्‌ waite भूमा
पतितं सत्‌, तथा चरणपसे, अथवा निजमिये भरण खीय-
भयबाञस्येन वा fas सत्‌ अवमतीभवत्‌। fetta बलाद्‌
बिखाखितं बामदचिणभागसरकारीकहतं। वेरिशे यरि युध्यन्ते
afe faa एव । ये च विशारका dicey ते wenfe परि-
त्यज्य राजानमेव शरणं गच्छन्ति जोवन्तीति। एवकारेणान्यः
शरण्या न विद्यत इति खचितं श्रन्यदपि भाराक्रान्तं नसम-
वति। वा weg: ब्रव्येकविकश्ये॥ gs il

मेति) ugarqactiat गुणां इष्टिः we विभ्रिखान्‌
we ग कस्िन्नपि ठणादुद्कधारे निष्काश्रने उपाद्ागकाले न
पश्यतीति ख्व सम्बन्धः। तथा कञ्िश्लपि aware मायी
बन्धागकाले म । आञ्ुतिभ्रिलं कलां aerate खमाश्टै

aw उशरमेवधंचरिति |

द्मखखसिष्नमवेत्य शासिका

अगाद दबं कियदस्य वश्यसि |

भण प्रभूते अगति खिते गुणे `

रिदाप्यते सद्टवासयातना ॥ Yo ॥
क्त म afeafa सम्यगाकषंणकाणे न। तथा माचनानन्तरं
वियति कस्मिन्नपि गगनदेघे a) तया क्िन्नपि weg वेथ्य-
वेधे न । तथा wafafig तता निर्गत्य भुवि कस्िन्नपि भू-
प्रदेशे पतितान्न wafer । तरिं किन्त पतितानां बाणाचघातच्ल-
तमश्बंवेधवजादतप्राण्टाणां मिष्टा दिषतां ae: दृढं
प्रत्य afeftiancenfes: wer याऽमुमितिरनमानज्नाभं
अमून्‌ बाणान्‌ गोचरयति ज्ञापयति । चेदनेन बाणाभ मृक्रा-
सत तेषां वचसि दिद्रापि कथं भवेयुरित्याद्यनमितिः। चचः-
अभेरिति पाठे wera विध्यतीति भावः ॥ ४९ ॥

दमेति। हास्यतीति हासिकाऽतिनोचा चेटी दमख-

सुखिन्तं तदं नबाङख्धनिरपे्ं तस्मिन्नरक्रं वाऽवेव्य wrart
देवीं सरखतीं जगाद दे देवि Ss ae कियत्‌ एतदीयं कि-
यशरितं वच्यसि व्ंयिव्यसि श्रपि तु away प्रत्येकं व्ंयितुं
म शक्यत इत्यर्थः | गणे: सेन्दग्योदिभिः प्रभूते महति अगति
खितिऽपि इ नपे सङ्कटवासरूपा मदं वसतिरूपा यातना
सङटावामेन वा यातना तीत्रवेदना waa प्राणते इति
भण कथय । eh गणाः स्य जगत्परित्यञ्धास्िन्नेव सदन
गिवसनीति एकेनेवकारेण वसय । पथग्वंनाऽसामथादि-

इादन्नः Sat: | Re

षीति दासी किमप्यसङ्गतं
FAST नोचेयमनिप्रगख्मते |
अदा सभा साधुरिनीरिणः AT
` न्यषेधदेतत्िनिपानुगान्‌ जनः ॥ Yd UI

we: । वाक्यार्थः कं । अथ च भूयसि । वन्त॑माने जगति मथ्य
गुरि देव कष्टरूपवसतिपीडा प्राणते न aaa एतस्धिन्नि-
वारे गणा उद्धिजन्त एवानदेत्नादेकोऽपि गणाऽच गाखीति
भण्त्युपहाखः | wa कियद्च्छसि कथय । अतःपरं मा a
वादीः | तस्माजिर्मृणमेनं गणिल्ेन कियन्तं कालं वं यिख-
सीति कथयेति वा । खितैरिति पाठे मृणविशरेषणं । प्रभूते-
रितिच॥५०॥

ब्रवीतीति । जनः Twa: क्रुधा खसखामिवखंनविधालसम्‌-
maa काधेन इतीरिणे भाषभाणनेतखय कसितिपद्यानुगान-
मुलराच्चवेघत्‌ frarcarare | इति fa दद सभार्या भेभ्वा
दासी किमपि अषङ्गतमयुक्ं नवोति वदति का कस्वेव्यारि
भाषमे। ततोऽपि दासा अपि सकाशान्नीषा इयं खेटो अति
प्रमरभते farct vere भाषते । नियामकः काऽपि गास्ि।
WR अयुक्रलादाखय्यं साधः eat | विरुद्धखशणया काकावा
अकारप्रहेषेण वा असाधरोतादृश्ो सभा न कुजापीति।
ज्रवीति वन्तमागसामीष्ये भूते खर्‌ (at श।२।९६३५))
बरधखेति पाडः VATS: | गडः Wes ॥ ५९ ॥

ge उन्तरनेषधचरिते।
HAAS नपं छपामयो
मुखेन तहिङमुखसममखेन सा |
दमखसारं वदति ख देवता
गिरामिलाभूवदतिस्मरियं ॥ ५९ ॥
विलाचनेन्दोवरवासवासितैः
सितेरपाङ्गाध्वगचन्दिकाच्चकतैः।

अथेति । रथ छपामयो बलहृपा सा गिरां देवता मुखे
अन्यं wd efor दमखघारं aca a 1 fran । तखा
we नृपस्य feqe दिजिभागः we eye । frag नपं ।
दखाभूवत्पुषूर वसमिव | frat । अतिष्दा अतिक्रान्तसमरा
्रीर्यखयास्तां॥ ५२॥

विलाचनेति। ₹े भेमि त्वं अपाङ्गाष्वगाया नेचप्रान्तद्ू्प-
भागगामिग्याखरिकायाः नेचमध्यगनोलगेाखकसवाञ्चलेरिवा-
असेरतिरोर्धैनिलाकनव्यापारैः कटाश्ैरिति यावत्‌ तेः Bar
fara वस्वन्सरविलाकमव्याजात्‌ चपामपाशत्य माद्यं ae
यादिष्ठामिनं मायाः सम्यद्रपाया TAT sed वा कितिलिवं
निभालय विलोकय | किंभूतं । इचः कायकान्तेः Wed
आ स्यदीभूतं । farce: । विसे चने एव इन्दीवरे Ate
त्पलं नीलात्पखतुख्छे भेजे तयामध्ये वालः fafawar arfe-
लैभाषितिः नयगनोलिन्ा गोलोरुतेरिव्यचेः। तथा भितः was |
मील श्रेतकाण्तिभिः कटारेन्विंसाकयेत्यर्थंः। wa च विशा चन-

“AA

TER: TH: | 9९

जपामघाङ्लल्य निभान्निभालय
सितिंहितं मालयमाखयं FA ॥ Ye ॥
दमं पररत्यज्य पर रणादरिः
स्वमेव AT: शरणं मृधाविशम्‌ |
न वेत्ति यच्चातुमितः छतस्मयो

न SATA शेलभुवाऽपि शक्यते ॥ ५४ ॥

तखयानां मीलात्पलानां वासेन परिमलेन quale: सितैः
तिर्यगायतन्नरीललत्वादपाङ्तुल्यमागंगामिन्या Brera Wye:
RCIA | तथा CA; कान्तः WHS खानं । तथा मः
शिवः आलया ae शिवमालिनिवासिनं चद््रमेवेनं राजानं
जपामपाङुच waa: | मः faa ary पद्मायामिति fas: |
निभाखय। चुरादावात्ममेपरि मः पाठात्‌ पर सपर Feed नि-
भालनं मिभालखदाक्िभालर्वास्तादु भ्रं कुष्विति। तत्‌ करोतीति
शखिकि(पा०्२।९।२६।द्‌०९वा०) AQATY साधनीयं wean

दममिति। रे भैमि corga: पलायितः saa: aa-
wa, अरिः एतस्य WE परं अचुभूतमथचातिमहान्तं इमं
परि व्यञ्य खमेव खोयमेव अरणं एं मधा ट थाऽऽविज्त्‌ |
लदौयाऽदं at Tear एनमेव शरणं रङितारं रतगन्वला-

दप्राध्य खण Sas गत Tae: | यद्यस्मात्‌ दु गेया विषमया

tee भूः तचा गिरिदुर्गे शेत्यथेः। तयापि दइतेऽस्मानरुपात्‌ जातु
म शक्यते दति न afr i गिरिदुगे भविष्टऽपि बलात्‌ तताऽपाृव्य

G

४२ उन्लरमेषधच्चरिते।

श्ननेन राज्ञाऽ्िषु दुभगीरते

भवन्‌ घनध्वानजरल्नमेदुरः |

तथा विद्‌ राद्विरद्‌ रतां गमो

यथा स॒ गामी तव कलिशेलतां ॥ ५५ it

न्यते खण प्रविष्टा इन्यतडइति किं are अतः खगर्प्रवेन्ना
व्यथं Tae: । अथय च पव्वेतपुश्चा दुगंयापि चातुं न शक्यते |
Aza Waa शृरणामतश्च रच्त्येवायमिति ara: | शरं गद
रङिज्रारिव्यमरः॥५४॥ |

अनेनेति | एतदरणे सेाऽतिप्रसिद्धा विशेषेण दूरोऽद्रिरथ
च रादणाचलसथा तेम प्रकारेण ्रदूरतां सामोष्यं गमी
मते यथा येन प्रकारेण तव कंलिज्ैलतां कोडाप््वतत्वं गामी
गमिग्यति । किंभूतः । अतिवद्‌ान्येनानेन राज्ञाऽथिषु याचकंषु
विषये दुभगीरृतः उपेच्लाविषयतां श्या चनोयर्तां प्रापितः |
अत एव व्ययाभावात्‌ नवा घना मेघास्तेषां ध्वानः अब्द शस्मा-
श्जातैरुनैभंदुरः परिपषटा भवम्‌! विदूराद्रौ fe गवमेघशनब्दा-
LAMM उत्पद्यन्ते ताख यासर्कर्नीयन्ते। sfsig बड
प्ररे खति तच कस्यापि यादकस्यागमनाद्यभावाद्रन्नैः कत्वा.
ल्दुपवनान्तं YTARST भवति ख एव रन्नमयलाच्व क्रीड़ा
qaqa भविव्यति । अरति वदान्यो यमिति भावः । भवद्‌-
चमध्वामेति पाठे wag] Bara घनध्वानेभ्य इति व्याख्येयं |
गमो गामीति पू्वेवत्‌॥ ५५ ॥

Re: समैः। a

नस्रप्रत्यर्थिप्थ्मोपतिमुखकमलग्ानताग्टक्गजात-
कायाग्तःपातचन्द्रायिनचरणनखश्ेणिरेणेयने जे |
दभरारिप्राणवाताग्डतरसलरोभूरिपानेन पीनं

aN sy € ° सांयुगीनं रि
भूलाकस्येष भत्ता भजभुजगयुगं सायुगोनं बिभति ॥ ५९॥

नमेति। र tuare tear खरिणपातस्तखेजवनेगे यस्या-
खब्धबुद्धिः | एष्वयवभूते वा Fe यख्ाः। भूलाकख wit
एष राजा संयुगे साध सायुगोनं caries भुजदवरूपं भज-
west ated विभभ्िं । किंभूतः । गबा: प्रत्य्थिषटश्चीपतयः
भनुपालेषां म॒द्धान्धेव कमलानि तेवां werar चागता
तद्रुषा WHT जाता काया अमरसम्बन्धिनीया शाभा रष्ठ-
ता तस्या अन्भःपातेन agaw प्रतिभिभ्नितेन werfaart
waagrefca चरणनखभ्रेणियस्य | किंभूत । yartt षद-
trapacret प्राणाख्वात एवातिप्रियलादग्टतरससखस्छ we-
Cet तरङ्गाणां भूरि अतितरां पानेम पोनं पीवरं | सगब्व-
नुपप्राखवियागकरणेना्ज॑सि । समानाकारलादतिश्रूरकष्य-
are भजथः ade । सपाणाञ्च पवनाशनलात्‌ प्राणाख्यैः
पवनैः Gara चक्रं । दप॑रहितांखरणपातिने वेरिणा रक्ति
सदयाननव्श््रारयतव्ययमिति भावः। Wea) एष्या अप्य
WPA TH (Ale ४।९५।९२०)) War अवयवा cape
Wat SRA (We sigicue)) सयुगोनं । खाध्वर्थे प्रतिज-
mifeata खन. (पा० ४।४।८९)॥५६॥

gy: UCAS |

PATA समर दरशिरश्चन्दरशषस्य शोष-
स्यारेभूयः फणसमुचितः कायय्ठोनिक्रायः |
दुग्धाम्मोधेमुनिसुकनचासनाशभ्युपायः
© mF ¢
BITS क जगनि न जागत्यदःकोत्तियूरः ॥ WO ॥
श्रध्याषहार्‌ tia wae atarax: क afer जगति न
wats a प्रकाशते पित्‌ खगेपा ताखमर््वल्लोकेषु स्फुरति,
शोकजयव्या पिल कमणा | किम्भूतः । CETTE यञ्चः
तच्छ यः शेव एकता ART अध्याहारोा wawEer पश्चद-
कलाभिः पूरकः । खगंङ्गला frafrcfeager येन चाड-
wee: क्रियत care: । अन्यजाणयृर्शवाक्ये किमपि Gray परा .
न्तरमथ्याइत्य वाक्यपूरणं faa) तथा Tears: सप॑राजस्छ
भूयांसः weeagrar: फणा केषां समुचिता येग्योऽतिरोषैः
काथयष्टीभिकायः भरौरखण्डिकासमुहः। फणसदसस्य wre
खहसैण भवितव्यं । पाताखं गला तदोयभिष्टशरीरपृरण्ं
क्रियते tard: । तचा FAT TMS चखकनं सङ्कुचितदस्तपानं
तस्मा दयस्तासा भयं तद्य are निरासे अभि सामच्चस्येनापाषः
साधनं TTT: | कायब्युहः WTC EN: | पूष्वमेकाकिलेन
WAT HAAS TTA ATA SITAR TTT TT एक-
व्यागेकपामे सामथ्याभावाश्जखलमाचस्य चख चोरतापादनादुग्ध-
यथ्रसाख खरूपत्वाहुग्धे sina यश्रसि दुग्धभ्नम दति दुग्ध
यश्रसानिंं तु भशक्यलात पानाभावात्‌ | चयाभावसाधनभूत
DUT: ATIAWSY इत्यथः ॥ ५७॥

STEM: AT! | ४.५

राच्नामस्य शतेन किं कलयते Vf शतघ्नों कृतं

aaa दशेव जयतः पद्मानि GATS |

कत्तु सर्व्वपरद्छिदः किमपि ने शकं ATTRA वा

तत्सह्यापगमं बिनाऽसि न गतिः काचिदतेतद्रिषां ॥ ५८ ॥

राज्ञामिति | नाका waut चतुःअ्रतीखारकष्टकसच्चितां
रतिं अस्तं कषयतो धारयतः sa creat waa किं aa |
तेन wee मारणात्‌ तै रने केर प्यस्य किमपि कन्तु म शक्यत
TAY: | अथयचयः अतमारणवम्थः wer शृङाति तस्व ब्रत-
सद्धाभितेराजभिः किमपि कन्तुः न wea तथा राजां
we: कि । शतं पूर्यतां । चतः we वेध्यं भिनन्नोति लरभि-
wa खद्निदः । a fe कुचविदप्यप्रतिशतसायकस्तस्य we-
wquia किमपि aw म wma cae: | तथा राशां vy:
पद्मसश्चेः राजभिरपि किं। ares किमपि कन्तुः म शक्यते,
यते Ea Vals कमलानि पद्मसद्यकान्वैरिणश्च yaa: |
a fe कमण तुष्मे ज स्तस्य WIA: पराभवे न। Wy Tat
भ्ृष्ेपमाजेष पद्मषष्यापरिमितान्‌ राज्ञा जयति तस्य पद्मसद्चैः
राजभिः किञ्चित्‌ we म श्रक्यते। तथा वा सम॒चये रान्न
UTE WPI: we किमपि rw ने अयं ।
यतः सर्व्वं च ते परे शव तांज्डिनिन्ति तष्य । at हि वैरिमाच-
wat THES परा सञ्चाः wea: किं कुव्वेन्ति। awar-
eae feat TQ arcana पलाधनंश्रयचपराद्रूपायाः
सद्धाथा ्रष्यपगमं vfcarracae. विना arfaxtaarts

ad उन्तरनेधधचरिसे।

वयस्ययाऽऽकूतविदा दमखमुः

fad वितल्याभिद षेऽथ भारतो |
दूतः परषामपि पश्य याचतां
HUST खनिवेद त्वरां ॥ ५०८ ॥
छताऽच SAN वचनाधिकारिणी
MAHAL दासि ददासि का सनौ |
ईतोरिशस्तन्नपपारिपाशिकान्‌
SALA यूक्रिन्यवक्ेयत्‌ ॥ ६० ॥

an खेदे अरसष्ये याद भविग्यंराजोविष्यम्‌ waged नास्ति
तस्मात्पलायनमेव ओवनापायः । warfaqra ₹न्तीत्यथैः |
GG ्ररव्ये सद्धायां। want | अमनुख्यकटठके चेति ठक्‌ (षां
द।२।५२१॥४८॥ |

वयस्ययेति। अथ दमखसुराकूतविदाऽभिप्रायश्चया वख-
waar war fad वितद्य हसितं waar भारतीति अभिदधे
amt | इति किं Garcia लं wae aT Gade
याचतां प्राथयमानानाभिताऽसमानुपात्परोषामन्येषां राजं
सखनिवेदमे खव्शंने एव तरां कालविलम्नासदहनलं पश्च एतड-
संनाद्िरमेति भावः । अन्यामपि वर्शयेत्यथैः ॥ ५६ ॥

शतेति। way: खलामिन एव gic: कोपवन्नाद्‌ भूभङ्गः
दति asin रिशा भाषमार्णांख्ाचुपपारि पाश्िकान्‌ राज-
रेवकरान्‌ न्यवन्तंबत्‌ BINA भुखेपमाजे तेनैव a निवारिता

STEM: TA: | 89

धराधिराजं निजगाद भारती
मदुग्भुखेषदलिलाङ्गधचितं * ।
दमखसारं प्रति सार वन्नर

कुलेन शेलेन च राजखचितं ॥ ९१॥
कुतः Had वरलाकमागतं

प्रति प्रतिन्नाऽनवलाकनाय वा |

cae: एति fa & दासि अज्र creat वचनाधिका-
fray भाषणाधिकारिणो रेवीकता लंका सती का भवन्तो
केन प्रयुक्ता षती रय चासतो कुखटा का AAA ददासि
wa त्वं aquaria । पारिपाश्चिकान्‌। परिपा््चं वसन्त
परिमुखश्चेति (ate ४।९।९८ ) चकाराक्‌॥६०॥

धरेति। भारती दमखसारं प्रति धराधिराजं नुप निज-
गाद कथयति Rad: किंभूतं । तस्स वखंनौयस्य नृपस्य
ewe aye रैव दइखितेन किञचित्परिवन्तितेनाङ्गेन करादिना
खचितं ज्ञापितं, तथा सारवकलरमतिबलिष्ठं। तथा कुलेन
Fray खभावेनाचरणेन वा राजसु मध्ये खचितं योग्य WE |
कुलन्ोलाभ्यां सारवन्तरं RAT aT ६९॥

ga दति । = भैभिते त्वया आगतं खयम्बराथें वरलाकं
परिण्टष्टन्द प्रति aia श्रनवलाकमाय अदर्शंमायेवम-
AAT ड ष्ठमामेन प्रकारेण VAM कुतः कस्मात्‌ कारणात्‌ हता

* वशितास्यद्चितमिति पाठान्तर | सं Fe |

ec उन्तरमेवध wa |

अरपोयमेनं भिथिलापुरन्दर

fata दृष्टिः शिथिलास्तु ते वरं ॥ ee 1
न पादि पारीति यदब्रवोरमु

ममे तेनेबममूदिति क्रुधा ।
रणक्ितावस्य विरोधिमूद्रंभि-

विदश्य दनेनिंअमोष्ठमास्यते ॥ ९९॥

अपि लयुक्रमेतत्‌। वेति पाठे करुते वेल्यन्वयः। अनवखेकमायेवेति
अवधारणा्था वा। नं केवलं यरणायेव किन्तु अरनवलाकना-
यापोति sar वा। किन्तदिं कन्तंब्यमित्यत are हे भमि
ते द्यं दृष्टिः एनं मिथिलायां amar: परन्द्रं खामिनं
fanaa भिथिखाऽस्त wast! सर्गगथाऽनवलाकनाददिखाकमं
वरमिति राशान्तरवदगाभरागे्येनं विलाकथेत्यर्थैः । अन्ये
अद्यपि नावलोकितास्थाणेनं विलाकय | विलाकनेनापि चमं
सभावयेत्यथेः | THAR सामान्यत खक्रलात्‌ | WTS ws (aT
213128) एनमिति समथनीयं॥६२॥

न पारीति) 3a विरोधिमृद्धंभिषरिभिरोभिः दति
क्रुधा रक्षिते निजमेष्ठं द न्तेभििदश्य fatte दद्रा area
wraat इति fa इ Se त्वं अमुं ad प्रति पाड पाड
दति यन्न wad: तेन कारणेन ममोष्टविखञ्चमपुग्व॑कं मरणएट-
मभूदिति। पाहि पारीतियोा वदति तमय रलति। पारीति
पदेाखारणे प्रथमं तत्रैव सामथ्ये पकारब्यष्यलात्‌ लया ख

दादश सगः। ` ४६
भृजेऽपसपेत्यपि दिशे गुणं
सषुणाऽऽदाय पुरः प्रखपिणे |
धनः परोरम्भमिवास्य TACT
arated दित्सति वामबादवे ॥ ६४॥
अस्योर्वीरमणस्य पार््वणविधुदेराज्यसन्नं यशः
सव्वीङ्गाजन्वलश््पर्व्वतसित्रोगव्वेनिव्वीसि यत्‌ |

सदर्पत्वात्तदनुखारणान्मामयं मारितवानिति ल्रमेवापराधी-
त्यथः \ श्रवमषटिन्यायेन zea न तु wafa श्रास्यत इत्यनेन
खचितं ॥ ६२॥ ।

भज दति । महादवे महति रणसदाहे द चिणेऽपसव्ये Wa
च सरले अनुकल्पेऽपि भुजे TUT षड गुणं मोर्व्वीमपि श्रादाय
गृष्टोल्ाऽपसर्पति कणंपञ्चादेशं गच्छति सति परः प्रसरपिण्रिष-
सम्मखयायिने दृढतरमष्टयेऽस्य वामबा षवे सुव्यभुजाय WA: सम
दादिव दृढतरत्जाताद्धषोदिव परोरम्भमालिङ्गनं दित्छति
दातुमिच्छति। दि खतीवेति वा । अ्न्यस्मिख्नपि गुणिनि विश्वास-
पाते ETA खजनमाद्‌ाय पलायिते सति सङ्गामं कन्तु षु
खाय वामाय दुष्टायापि अयमेव साधुरिति मल्ला सुवंशजेन
केनचिन््ध्यस्छेमालिङ्गनं दीयते। दृ ढमृष्टिरतिश्राऽयमिति।
सङ्गमे कलौ न्तपर्यन्तमाकर्षणद्धन्‌ खक्रोरृत्य शरान ञ्न्नेवास्त
दूति भावः, वामबादवदति | दद्‌ातियोागाखतुर्यो॥६४॥

अररोति। श्रखार्व्बीरमण्स्य राज्ञः यद्‌ यशः एतादृशं |

H

yo उन्तरभैवधचरिते।

तत्कम्प्रतिविम्नितं किमु शरत्यजेन्यराजिियः

प्यायः किर दुग्धसिन्धुपयसां सब्वानुवादः किमु ॥ ९५॥
निस्लिंशचूरितारिवारणएघराक्रुम्भायििकूटाऽवर-
स्ानखायकमेक्तिकोत्करकिरः करस्य ATCT |

arya aw: पर्वणि भवः पाव्ब॑णः gar aye: तस्य दै राच्यं
SACI: कक्षं तच TSH तत्परं TAU ea aay: |
तथा WayPy उञ््वलस्य धवलस्य wagaae हरनिवास-
भूतकंखाषस्य fat: खेतकान्ति सतदधिषथे या wage नि-
व्वासि भिराकारकं | कंलासादपि धवलतरं एवम्भूतं यत्‌ यन्नः
तत्कम्बप्रतिबिन्बितं सामुद्रशह्प्रतिमिम्बं किम्‌। तथा शरदि
पजेन्यरा जिम घपङ्भिस्तस्याः ओधवलिमराभा तस्याः vara:
किम्‌ । ब्दस्य श्ब्दान्तरशाशारः Gara: | तया दुग्धसिन्धाः
चीरोदस्य पयसां दुग्धानां सव॑ण प्रकारेणामुवादः पुनरभि-
धानं किमु । चद्रादितुख्धमेतद्यश्न दति भावः। अन्योऽपि
अधिष्ठितरैराश्यः प्रतिपच्ं मिरस्यति ॥ ६५ ॥

भिक्तिेति । we नुपस्यायं gear: करः कोरोवम्भूत
दवन sere: तकिंतः अपितु सर्गैरणेवमेव तकितः। कोषः
aul faferaa aya wer अटितायाः खण्डन Waren:
ufcarcwazrar: वेरिगजपरण्यरायाः gaat गण्डखलानां
sfeger अखिसमृहास्तेवामवरख्धाने Tees T as खायुकः
fefatrer मोकरिकात्करोा aareree किरः विकेपकः।

BCH: AA: | at

SATS कषितिषु शिपन्निव यशः सोणोजवौोजत्रजं ॥ ६९ ॥
अथिंखंशवङभवतफणभरव्यामेन FST
सत्यसिन्नतिदानभाजि कथमप्यास्तां स ATTA: |

तथा चलारि करिगररथतुरगखच्णानि अङ्गानि येषामेवन्भू-
लानि सिन्बानि येषु ते समराः सङ्गामास्तेषु लङ्गन्खिनरं गच्छ
म्ठरङ्गा खेषां चुर खरणायमखतीच्छाघातेः wears विदा-
रिताख were चितिषु रणएलेचभूमिषु aires Eire
agence Tenet वीजसन्घं किपक्जिव वपन्निव । यथाटशख
Wayans वीजेन Waa भवितययं । whraftayar-
warner वीजसाने जातानील्यथेः । अन्याऽपि पाच
fray खकरे णार रखष्ट्टा स्‌ भूमिषु वपति । afcafcat
इनगारेतस्य बड़ यथा जातमिति । तेच्यात्छुराः खुरा इति
qe: we: | निर्गतस्तिं्तेऽङ्कुखिग्या निच्िं्ः खङ्ग दति,
डप्रकर ग्रे बद्याया खत्पुरषस्ता पश्यन निसिं्रा चथेमिति डः ।
साधकं । लखपतपद स्ेदयुकज. (Te २।९।९५४४)। किरतीति
किरः । दगुपति कः (पा० AIL ICR) NRE
अर्थोति। स aaa: प्रसिद्धः tad aware: wha
राजनि अतिदानं sfanfad cri भजति अकख्पितमपि
ददति सति श्र्चिभेगा्याचकंत्ंजनात्‌ पृम्बमण्पान्यपि ययाभा-
वाद्ह्भवम्ति बहनि जायमानानि फलानि तेषां भरव्याजेन

५२ उत्तरनेषधचरिते।

आत्ते निरन्धैयरल्मसम्यद द यादयः कथं याच्क-
MAAN निविडितक्रीडस्तु CATT: ॥ ९७ ॥
जामि fa विन्नमिद नुपस्तुता-

Aiea: vale तां ससखोजने।

भारभारवमिषेण कुलायितः खब्बवदाचरितेाऽतिनचः खन्‌
HUAI’ महता ज्ञेगेग । अय च लष्ागापनप्रकारेणापि
तिष्ठतु कालं afaareag । vada लव्नागेापनं युक्रमिति.
भावः। तु पमः रला चलः areata वजनात्‌ परित्यागात्‌
जातेन. दुय्ये्रसाऽपकौ त्या निविडिता चनीरृता ब्रीडा खन्ना
य सेवम्भूतोाऽपि याचका भावाक्निव्यययाऽकयया रबरसन्यदा BAT
य .उदयेाऽनुस्युता दद्धिसेनोदयः sefwetise वा नस एव
कथमास्तेऽपि तु शख्ितस्यान घल मयुक्रमेवेत्यथंः | कल्यट चस्य
खगखितलादु पतया. फखभरव्याजेन नवतया च लज्ना-
परिहारः ` सम्भवः | WATT एकलाकनिवासाहु प्राप-
त्वाभावेऽपि याचके वेजंनाललव्लातिश्रयमतिन सलं युक्तं तन्तु तस्व
AMM ya | कल्यटरमेरुभ्यामप्ययमधिका दानश्एूरं इति
भावः | कुनायितः ।. लादितादेराङतिगणएलाद्‌ा चारे क्यष्‌
(पाण्दे।९।९३२)॥६७॥

खजामोति । . वधूभमी सखीजने दङ्गितेभेभक्गादि चेष्टितः |
wat at भंमोमिति एच्छति सति खाभिप्रायज्ञापनाथं fa-.
ताय AWAY अ्रवक्रयत्‌ वक्रं चक्रं तदद्‌नवक्रणमेव TAT तस्मिन्‌

STEW: AA! | ` UR

सिताय Fa यद्‌वक्रयदध्‌

स्तदेव वेमुखयमलक्ि TAG ॥ ई८ ॥

ema निदिश्य नरो श्वरान्तरं

AVS वक्त मधोश्वरा गिरां

अनृपयामास्‌ विदभजाश्रमी

निजास्यचन््रस्य स॒धाभिरक्तिभिः ॥ ९८ ॥
शानि ane पराख्युखत्वं अलखि seafadi अन्यता विला
कनारेवाचानादरोऽखया इतीति सखीभिलाकितेन cra at
तकिंतमिद्यथैः। इति fae भमि अदं ्रयञ्चासे मुपञ्चद्द-
area. gar विघ्रं जामि fa । वेखच्छमिति पाठे अषाव-
धानतया यस्माश्ुखमवक्रयत्‌ ANTI भूपगतमेव Feral मा-
faa लाकलंक्तितमित्यथैः । सिताय । सितं aw क्रियार्थैप-
पदेति wadf (पा०२।३।९४)॥६८॥

Tafa श्रय मधरखरा गिरामधीश्वरा ay व्शयितुङूश्ा
नेचव्यापारेण ACACIA नुपामरं fale दर्शयित्वा विदभ॑-
जाञ्रतो Ser: कर्णौ fore खीयवदनमेव चन्द्रस्य सुधाभि-
TRAST eM: हतवा अरनूपया मास परिपू चकार उवा-
VAG: | अनुगता AI Sarat Sw; | warfear समासान्त
BLAM TART: (We ६।२।८ ८)। WTI ATTA चकार।
तत्‌ करोतीति.शिच्‌। ल्या मधर स्रा क्ंमस्तिमिते चका-
Tare: । QATAR Ta: aM पुगरिति पाठे शोचथ्युपधाया
द्रति किं वाश्यमिल्युपधाहखः (पा०७।४।९)॥ ee ॥

५४ उक्नरनेधधण्वरिते।

RASTA एष डा त्वया

न कामद्ूपाधिकं ई च्छतेऽपि यः।
त्वमस्य सा योाग्बतमाऽसि वल्लभा
सुद्लेभा यत्प्रतिमन्नभा परा ॥७०॥
FRANCIA गतां
गतैररिचेण विना वेरिभिः।

ख इति एष कामरूपस्य टदेशविषेषस्याधिपः । चथ चं
ACACIA स्वामी तद्रुपधारणादिव्धथेः । स कः । यस्या
म twasfa न माभिलब्यत दति a किं वाच्यमित्यर्थः er
कषटमनचितमेतत्‌। चतः कामाद्रपेणाधिक अरतिखुन्दरः। अथवा
कामादपेणाधिको नेति erga । चताऽयं कामादरधिकस्ष-
सख्मादस्य याग्यतमा खा तवं वद्लभाऽसि नितरामुचिता प्रेयसी
भवसि साका। परा उक्छष्टा यखखास्तव प्रतिमल्ञा Fal भा
कान्तिः सुतरां दुलंभा यस्याः TEM कान्तिः क्रख्याञ्चिदपि ग
दृष्टचरी । श्रस्यापि सुन्दरलादित्यथेः। श्रय च TTT BT
यस्यास्दखकान्तिदःलंभा सातिखुन्द्री तमिव्यथः। लमतिख-
न्दरो Wa सुतरामयोग्येव्ययं दति त्रा व्याख्यानाक्रर ष्ट
aga | सुदुखंभा Tage करेवखाभ्यामिति नुम्निषेधः
(पा० ७।९। ६८) ॥ ७०॥

sadfa | We वेरिभिः समरे भिमच्य निपद्य यावान्‌
मरकलस्र णिः gages: | fact भदं विधाय शावा-
भवः संघार एव दुष्तरलादथंवस्तोंः मोश्पम्रापतेरपुनराटन्ते-

दादेशः Sat: | ४४

विधाय STATA TTT
निमज्य Alar समरे भवाष्येवः 11 92 II

frard: ) wer areal इएरतरोाऽयमिव्य्थः । किमभूतः ।
अरिभ्यस्वायत cafes aay तेन विनाऽथयवारोरख्मात्‌ स-
काश्नाद्ररकेणान्येन श्ूरतरेण विना न विद्यन्ते कथाः कणा-
कारा लादकण्टका यासां एवंविधा धारा येषामेवभूताः |
कथाम्‌ STH BET! न PSYC अ्रकशंधारा एवम्भूता
बा AUNT बाणाः Weel: BITS: dwarfs मोतानि
syifa अवयवा येषां तेषां aaa तां गतेः प्रासैः
प्रत्यववविद्धेरित्यथैः | यावत्‌ साकष्ये। अय च कथेधारोः
नाविकः आद्ररगेा वायुस्ताभ्यां हला dwarfs परिपुष्टानि
अङ्कानि रस्लस्तम्भादीनि तरण्टापायभूतानि च येषां कषंधारा-
ARS व्रा संगतान्यङ्गानि येषां एवम्भूता ये न भवन्ति
तद्भावं गतैः। afcaq जशरखेपणकाष्टेन विना तस्याप्यभावे
यावन्तरणे wera नोकाया भेदं विधाय सकलां नकां
wizfaer faasy qfear अ्रणंवलोखंः। रे भव faa चह
See कर्यधाराद्चभावे नोाकायाञ्च we बुडिला तरणं
तजापि समुद्र खेति serqa अघटमानघटरने च आखय्येख-
चकं faaatarerca क्रियते कषंधारस्त॒ नाविकः। नाका-
दण्डः Woe सखादरिभं। स्तिषां Fracfwafe: | य॒मणि-
खरशि्िन इत्यमरः ॥ ७९॥

ug उनत्तरनेधधचरिते |

अमुष्य भूलाकरुजे Yo

सतपरतुरेव क्रियतेऽरिवे्सनि ।

प्रपां न तचारिवधूरतपखिनौ

ददातु नेचोत्यलवासिभिजंलेः ॥ ७९ ॥
एतदन्तासिघातखवद गुदं शसा न्धनेतद्‌-
दोरुदामप्रतापन्वलद AAT LTT ।

श्रमु येति | भूलाकभजे श्पालस्यामुव्य भजे प्रभिबा प्र
तापैः श्ररिवेश्मनि च्रतिखन्तापकारिलान्तपरत्तुरेव यीम्रुरेव
यद्यस्मात्‌ क्रियते तस्मात्‌ तज Swat तपखिनो दीनारिवधूः
नेचाण्छेवोत्यलानि तेषु वापिभिजंलेः श्रश्रूभिः। अरय च नेच
तुच्यकमलानां या वासः परिमलः स विद्यते येषु Asia: छता
प्रपां पानौयशालां न ददातु रपि तु दद्‌ात्रेव। तपख्िनो
wat सुगस्धिभिरुदगीः wat करोाति। waa पतिमार-
णात्‌ ओाकव्याप्ना सव्वौ्यरिनारी रुरोादेवेति भावः। प्रपा
पानौयशाखिकत्यमरः ॥ ७२॥

एतदिति । श्राजिखलीषु सङ्गामभूमिषु एतन्नासोरखय एत-
SATASS परो गच्छन्तो वाजित्रजास्तेषां खुरन्य्चरणायेभ्यो
aac great रजाराजिः Twa": एतस्य दि गजेजयाजा
दिगजयकारिण्छो या याजाः वेरिसश्मखं गतास्तासु श्रसम-
AGG समरस्य भर WIS पश्यतः कस्य जनस्य एतेन राज्ञा
द न्तेभ्याऽखिघातेभ्यः सवद रयक्रं येषां एतेन द त्ताऽसिघाता येभ्य

WISN: समेः। - v2

रतदिगजेजयाचासमसमरभरं पथ्यतः कस नासीत्‌
शतन्नासीरवाजिवजखुरजरजराजिराजिस्यलोषु ॥ 88 It
DUTATU: प्रमथ्य मथितादेशेऽमरेनिर्िते

स्वाम्यं डजतस्तदस्य यशसः शीरोाद सिंशासनं।

अत एष खवदरणजे asgwesr wilt अय च तद्रूपा
वे्वस्त एव लाद्रशोन्धमानि दगद्जका्टानि weds एतख
रोाष्याबष्कारद्‌ामप्रतापस्तोहषप्रतापः स एव व्वखन्देदोण-
मानेऽनलः तख fray समवम्‌ भूमा बाख Way Ty-
तरे Yea ware सादृ भ्ताद धूमेऽपि रजसि धूम इतिं
बुद्धये मालोदपि तु सब्बेस्यापि। शआाद्रवेणस्पेन्धनं द रता वक्-
गयान्‌ wat भवति । स्व्यऽप्यरय एतत््रातापवङ्किना दग्धाः ¦
अश्वपतिखायमिति भावः । साद्रमिदयाद्र TAT: | fawga-
भूमेति पाठे मिखते ye Wwe तद्गामये ॥ oR I
चौरेति । केषां saat भुवनानां सम्बन्धिना ware
राक्षा यश्जसाऽभिषेक एवात्छवे arafa नाकारि अ्रपितु खगा-
रि खितेन सर्गणापि लाकनेतदोययब्नसाऽभिषेकः wa: faw-
सेखेनाधिष्टानमाईइ | किंभूतस्य यश्वः । MTree: शीरोा-
दन्वान्‌ चोरखमद्रस्तस्ापो जलानि दुग्धरूपाछि प्रम मन्द
राचलेन कतवा प्रकषण विख यामरेमंथगक्रियाया गाश्मयित-
मिति आरे सञ्ज्ञायां निशिते कतायां wa च fasted मन्ध-
मथितं दधि मथितमिन्युच्यते। ace चीरसापि मयनक्रिया-
1

ys उत्तरनेवधचरिते |

केषां नाजनि वा जनेन जगतामेततकवित्ाग्त-
STA TAT THAT TST AAAS: ॥ ७४।॥

यागादरेश्रंवकमायितरूपे wen fafa सति जले feray-
सम्भवकीरोदन्वदुदकं दुग्धरूपे safest aa सतीत्यर्थः |
Wired fewer अभ्नवब्दमाचापेशया तस्यातिग्भरला-
RX VRANS तत्ेना्मनाय च सुखेन आ्रयासरदहितं यथा
तथा आक्रम्यमुपवेश्रगयोाग्यं जतः gaa: लोरोादपदमधि-
तिष्ठत care: । किंभूतेन जनेन । एतद्र चितं कवित्वं एतत्ष-
म्नन्धिकविभिर्मिंभ्डितं की्तिंव्ंनरूपं कविलं तदेव खादतर-
ल्वादग्डते तख खोतसि ware प्रोतो Gar wat सादरमा-
TERS अथय च जलभरणेच्छं कणोवेव Hea महान्ता
RAAT भाजा भजता । लाक हि कस्िंखिद्राजनि कनचिन््-
faa तदीयं सिंहा सनमधिष्ठितेाऽन्यस्य कं नचिद्धारिपृरेन Ra
माभिषेकः क्रियते । चनोदूपतया उपवेश नयोग्यतां ख चयितं
मथितादे शे छते acre । जलोपरि उपवेशनासम्भवात्‌। ली-
रोादादपि विमलतरं avtagaga वेदेशिकलाकजयसश्चारि
कृतमिति भावः| तक्रं w<fenfad पादाद्यधीम्ब्‌ faste-
मिव्यमरः । चीरोदन्वदपः। Sea er चेति (पा० ८।२।
९३) साधुः कपूर वित्यप्रत्ययः (ate ५।४। ७४)।
wma) पारद पधादिति यत्‌ (पा) ९।९।९२८)।
अजनि । कमणि fam (पा०२।९।६६) ॥७४॥

Ree ST | we
शमिति पतिनिपाताकष्नद्राग दीष
प्रतिनुपतिग्डगारीलक्षवसःशिलातु |
लिखितलिपिरिवारस्ताडनव्यस्तद्स-
प्रखरनखरदधेरस्य HYUN: ॥ ७५॥
विधाय तान्बूलपुटीं कराङगां

` बभाण ताब्बूलकार इवाहिनो |

` समितोति। we राज्ञः कोरतिंप्रं्शिवंलंनपद्िः समिति
agra पतीनां निपाता मरणं तस्याकंनेन द्राक्‌ रीतं
अदीष्यानि प्रतिनुपतिगष्टगाक्चोणां wea वचांसि तान्येव ae-
णमेवाविदीलंलाच्छिलासासु जाकवशादुर स्ताडने व्यस्तयोा-
Ecfaafanarewar: प्रखरा अतितीषषा भखरा war एव
ZEIT: पाषाणदारणलेादविका रासतेरंचितलखिपिरिव रचित-
लेखखनेवा स्तीति शेषः । अन्यस्यापि कीिंप्रशस्तिः frarg
रदङ्धिकाभिरत्कीयं लिख्यते । सरव्वऽप्यरयाऽनेन wareargal-
भाकवश्ादुरस्ताङनं gate श्रतिष्रलादस् कीसतिंभंवतो-
व्यर्थः | दूढाकेऽष्यदीष्वंवाख्छिलाल। शाकातुरखारस्ताडनं
जातिः! SW: पाषाणदारण इत्यमरः | समिदाजासमित्‌षु
शेति ॥ ७१५ ॥

विधायेति । ताम्बूलस्य ace: सुवखादिरचितरंसाद्या-
कार तान्नुलधारणपात्रे पटोति लाकं ae वाहिनी धारिणी
काचित्‌ सखी दमखसुभोवं तद्थेननिषेधरूपं अवेत्य ज्ञाला

१० उन्तरभेषधचरिति।

दमखसुभावमवेत्य भारतीं

नयाऽनया वक्कपरिशमं शम ॥ ७६ ॥
समुगुखौकल्य बभार भारतो
रतीशकख्पेऽन्यनुपे निजं भुजं |
ततस्लसद्वाल्रषद्विलोचनां

शंस CISA ननो ॥ ७७ ॥

भर्ती दति बमा ¦ किं wert ताम्बुखयुटीं पूगीफलचु्स-
दिरपर्णानि aay करियन्ते यां मध्यरेकभाषया गलविेति
व्यवश्रन्ति। at 2a दातुं कराद्गां सखोयकरतलमथ्यगतां
वाला ave गरशीतेत्यर्थः) इति fa इंदेवि a नया
वीरिकथा एतदीयबषडवंनजनितं aga सकलं परिश्रमं
wa मय बडङवस्नजनितं are शान्तिं प्रापयेति। एतत्खते-
विंरमेत्ययथेः । श्रन्याऽपि श्ष्कमणोा वीरिकया aa wi
भयति॥ ७६ ॥ .

खमिति। भारती रतीशकल्पे' का मतुच्येऽन्यनुपे निजं मजं
ary way उकाखीरुद्य बभार Ha तं दयितं तदभिभुखं
wart ततः saat चसद्ालप्रषदिलाचनां भीतनालश-
रिणनेर्जा संसख्ननानां सभ्यानां carat अ्रनुरागजनिकां जनीं
वरार्थिनीं तां dat wie अभाणोत्‌ रतीश्तुम््य दूति च
षाठः | THA | ब्टगरमणाभावान्नलापाभावः(पा० ६। ४।

en

९४ । ख द af wis |) | O91

CIRM: GA! | ६१

शयं गुणोषेर नुरज्यदत्कलो

भवन्भुखालाकर सोात्कलेचनः।

स्पृशन्तु ख्पाष्टतवापि नन्बमु

तवापि दक्तारतरक्भङ्गयः।¦ ७८ ॥

अनेन सव्वीर्थछताथताङृता
SIRT

ऽऽहतार्थिने दमे ।

अयमिति । रे भेमि ware: सोन्दग्यादिगृणसङ्गः अरमु-
रज्यमोऽगुरक्रा भवन्तः उत्कला खक्तणया तहे निवासिना
AAT TT) अयच TTA उक्रष्टा्चतःषषटिःकला
wa तैरंपलचिताऽयं Ta: । अस्मात्‌ भवन्भुखालेके रसेनानु-
-रागेणात्कलेो चग उत्कष्डितमे ऽस्तीति शेषः | तस्माखम्‌ डे
ङूपाग्ट तवापि सान्दग्ाटतदो्धिंके खुन्द्रि तवापि द्ा-
सतारा उञ््वला विशाला at चञ्चलात्रा तरङ्गाः पुनव्यापा-
TRI: कष्ठोलास्तेषां भङ्गयः प्रकारविश्नेषा wa {eA
श्रयं at पश्यति saad कटाकतैः wa योाग्यलादिति ara: |
श्रनुरञ्यदुत्कल दत्यनेन जनानुरश्जनात्‌ सम्यदाधिक्यं खचितं।
अन्यस््ामपि saat चञ्चलतरङ्गभङ्गये भवन्ति | अनरण्य
दिति। wat डिःलान्नलापः (पा० ९।४।२४) Hoan

अनेनेति । कामगवीसुरद्रुमौ कामधेनुकण्यटक्ष मिथः
अन्योन्यं करमेण पयःसेचनपल्लवा शने दु ग्धसेचगप्वभोाजने प्रदाय
अक्षेण cal दानस्य व्यसनं अतिथये -प्रत्यरमवश्वकरणोय-

५११ उत्तरनेषधचरिते।

मिथःपयःसेचनपल्ञवाशरने

प्रदाय दानव्यसनं समाप्नुतः ॥ Oe ॥

नृपः कराभ्यामुदतालयन्निजे

नृपानयं यान्‌ पततः पद्‌ दये ।

ARIAT HATS रश्मिभिः

स्णुटेयमेतत्करपा SCAT ॥ ८०॥

यत्‌ कस्यामपि भानुमान्न ककुमि स्थेमानमालम्बते
जातं यदुनकाननेकशरणप्रारेन STATA |

तया प्राप्तस्याग्रहं Varga: खमाभिं नयतः। कस्मादित्यत
आह । किम्भूतो । wathiat सर्व्वयाचकानां अरभीषटदानात्‌
था Basa जन्मसाफदयलच्तणं Baia तां करोत्येवंभूतः
त्‌ तेनानेनातिद्‌ानात्‌ सम्प्रत्याहता श्रानीता रथिना याचका
यया श्रथ॑न्तराभावात्‌ कामगा कल्यटचस्य दुग्धसेकः
BAVA च पष्ठवा भक्तयितुं तस्ये TAT Tae: | दानश्एूरा-
safafa भावः ॥ ७९ ॥

नुपेति । श्रयं नुपः निजे पददये प्रणामवश्रात्‌ पततः FATT
यान्‌ नुपान्‌ कराभ्यां कृपया शिरसि टला उदतालयत्‌ उत्था-
पयामास। तदीया राजकोया याखयुडामृक्कटास्तासां कुरवि-
न्दरश्िभिःमाणिक्यश्णशाभाभिः कलेयमेतस्य करपादयोः
रशना रक्िमास्फुटा दृश्यत इति शेषः ॥ ८० jj ~

fafa भानुमान्‌ ga: कस्यामपि ककुभि दिभि खेमानं

CAM: Sa | ९
दधेतहुजतेजसा विजितयोस्तावन्षयोरोचिी
धिक्तं वाड्वमन्भसि fafa मिया येन प्रविष्टं पुनः ॥ ८१ ॥

fara यत्‌ माखम्बते अङ्गोकरोति किन्तु water परिभमलत्येव |
दावाञ्चिना वमवद्िना च चनं अतिमहनं कामगमं awed एवं
कवलं wee tfeart waa तदेकाशअ्रयेन qed ware
भजतेजसा fate जितयास्ठयेः wierarreararatatad
एवा श्रोचिती युक्रकारितरता । are व्याकुखता वना्रय-
शश्च यक्त care) मानो fe जितः खम्‌ were मुखमद कयन्‌
यमद शंनभयेगेकञ्िन्देते वासं त्यक्ता was परिभ्रमति बब्वे
थाऽन्यस्छ प्रवेषुमञचक्यं चनं गहनं वाविद्रति। ताभ्यां युक्कमेव
संतमिल्यथंः । तं वाडवं वडवानलं पुनधिंक्‌ dare भिया
fafa सहजश्रचो श्रम्भसि समुद्र जले प्रविष्टं frat मानी fe
पराजिताऽपि वैरिणः अरणं नेति wera गत इति अभिमानि-
लाभावाज्निन्छ एवेत्यर्थः । श्रय चख areal ATW: | aay
त्राह्मणल्वाच्छ चरावपि भयेन प्रवेशो YM | शत्रुणा च aT
tae am इति च छचितं। खगयारेरपेतदीयं तेजाऽधिक-
वरमिति भावः खेमानमिति। खिरश्रब्दाद्ावे veanfear-
feafafe (ato ५।९।९२२) भ्रियखिरेति। सथाद
(पा० ६।४।९१५७)। wee प्रापे । दितीयाभरितेति समासः
(पा्२।९।२४)॥८९॥

q8. उत्षरनेघधचरि से|

SANA AY : प्रडमरचमूसिन्धुरभवे-

रवेमि URS वमथुभिरवश्यायसमये |

न कम्पन्तामन्तः प्रतिनृपभटा म्लायतु न तद्‌-
वधूवक्राम्भाजं भवतु न स तेषां कुदिवसः ॥ ८९ ॥

्रमुव्येति । अ्रमुया््वीं भर्तरंणसंर मात्‌ WATT: WATE
शोललाखमुसिन्धुराः सेनागजास्ेन्यो wa: घमुत्यसैवमयभिः
करिकराग्रजातेमंदजलविन्दुभिजंलविन्दु भिवे अवश्वायसमथे
नीहारकाले feat प्रारब्धे fafeia खति प्रतिनुपभटा
वीरा रपि रिपनुपा saree खलीयमनसि वान कष्पन्तां
अपि लस्राद्धयेन युक्त एव कन्यस्तेषां । तथा तेषां रिपृणां वध्वा
TAWA वक्नाम्भाजं न न्लञायत्‌ श्रपि तु भाविनः प्राणेश्व
we निञितत्ात्‌ तासा मुखस्य ानिरुचितेव। तथा ख प्रसिद्धा
रणवासर स्तेषां वेरिणां aqetut च कुत्ता दिवसाऽभभरूपोा
वासरो न भवत्वपि ठु भवत्वेव | वधनिञखयादेरिशां तत्स््ीषाञ्च
ाकवशादित्यहमतेमि feast शरोरकन्यः कमखग्लामि-
efera भवति एरतरोाऽयं गजपतिरिति भावः। fran
भरैरिति ws जगसद्गैः wef: वमथुभिः कैति Bree |
वमथुः करिखोकरः। अवश्ायस्त॒ नोहार इत्यमरः। ्ररम-
रेति | warez इति कछार च (पा० २।२।९६०)) FART
येति । wrgafa णः (are २।९।९४९) । तेषां । यमान्‌
स्ति येव्येकभ्ेषः (पा ० ९।२।६७।)॥ ८२॥

इादशः Sat | ९४

RATE रुमुचिमोक्तगुणस्यारतरामैवितो
` य्गाच्ान्तरवजंनादजनयद्रूजानिरोष दषा |
भूयोऽदक्रियते स येन च इदा स्कन्धो न ATA
THAT दलं दलं समिद लंक WATTS: || Te
दूरं गोरगुणेरच॑छतिग्डतां जेवाङकारे चर
त्येतदेयशसि प्रयाति कुमुद विभ्यन्न निद्रां निशि t
श्राव्मनोति। श्रात्मनि ae खरूपे समचितीरतगणख
मेखि तसेान्द व्यादि सव्वेगणस्सास्छ राज्ञः श्रहातरामतिश्येनचि-
तीयं । यत एष मूजाजि्ेपतिरदिंषां गा जान्तरार्णा इत्‌स्क-
ग्धेतराणां वजज॑नात्‌ अवयवाम्तरं परित्यञ्चेत्यथः। येन च इदा
भूयः पुमः पुनरतितरां श्रहेक्रियते सम अदङ्कारिणा जात-
भित्यर्थः। यञ्च खन्धः मागमत्‌ AAT न भूतः तस्येव खन्ध
मभ्ाणि sfaagia tauren ce ce खण्डं खण्डं अजन-
यत्‌ चकार नान्येषां । किंभूतः । समिति सङ्कामे अ्लङ्र्णे
अलद्कर्णिऽरिमारणसमथैः IAM यख । WaT डि
CTT SU: | तत्खन्धन्देवापराधा नान्येषां तस्यैव ट ण्डं कतवा -
न्नान्येषामित्यतितरामलचितीत्धरथः | अयञ्च सगणः सदपान-
न्ख मारयति ज्ररणागर्तांस्त रतीति ara: कषशमा-
saesife इत्यमरः | weed, पय्यादये म्बाना चर्थे चतु-
श्यति समासे (पा०.२।९।९८ Bovoare) भ्रलङ्कर्णब्दात्छायै,
अषड्चाभितंम्बलङ्र्योतिखः (पा० wisi ou se i
,. -दूरमिति। नगारगृ्ेः धवलवर्णेः ला दूरः ww अररुति-

ce उन्तरनेवधचरिते।

धम्मे तव मक्िकादमनसां माल्यं भिया लीयते
पयुषखवकेतवाह्ुतदरः शितदयुतिः खिति ॥ ८४ ॥
शतङ्गन्धगजस्तुषान्भसि SH कण्ठान्तमव्जन्तनुः

Her पाण्डुरितः खदिकरिजयक्रीडायश्पसद्विभिः।

wat swqrcaat वस्तूनां जेचश्च acwart च afar
जथाङ्कारिशि watrinfe एतस्य बाङ्यश्रसि सकलेषु ज-
ag चरति प्रसरति शति we च खप्रतिम्लगवेषणाय yaa
परिभ्रमति सति बिभ्यत्‌ भीतं कुमुद fafa निद्रां खभ्रमथय
Ware म प्रयाति तथा मलिकासुमनमसां are माला
senfgat तव धभ्मिके auure ग्न्धनविक्गेषे जोयते रात्मानं
भेपायति। waar woe तिष्ठति। तथा शीतथुतिखग्ा
WATT: WTNH: सम्‌ पीयूषसवकंतवादग्टतखवणव्याजात्‌
खिद्यति खेदं मुञ्चति ; रय च डिमकणान्‌ म॒ ञ्चति। एक-
धाद्धा ङकार दति वा। कुमुदादिग्धाऽप्यधिकं धवलमे-
तदीयं as इति ara: वहिनं urcanrafafa केजान्त-
मैतमाख्यधारणाद्धैग्बाः सदाचारत्वं खचितं ॥ ८४ ॥
शतदिति। एतस्य warm: यः सप्तसु erty aafa ख
गन्भगजः। खदागमलमुचादिगन्धेन जितान्यकरी । faerie
करिगन्थमसहमान इति वा गन्धेगजः। कराक्मवभिथाजात्‌
इरण्डद ष्डायेण मुखटतगष्डुषजखवमगमिषात्‌ Wad: समुद्र स्या-
waa: करिष्या बह्लमसेरावष्स्य विर इं पुचविधेःगजमितं

WIE: Wal: | ` <a

दम्तदन्दजलानुकिम्निनचलतुदं A: कराग्भावमि-

व्याजादथमुवश्चभेन विरद निवपपयल्यम्धेः ॥ ८५॥

sane पनिवक्नाहतं

RAIA इदोव सा!
ओकं frarvefa श्मध्ति । किंभूतः । wet नितरां wat
पिपाशषया लफनलवात्ोराभेः परः प्रपफेन कण्ठानां dat
मग्यादोरुत्य AVM WE MVM जलप्रवे्ादद्श्यमाना
ATTA WH एवम्भूतः | तथा खकीया दिक्‌ TH त्याः
करी रैरावणेाऽन्ये वा azar करिणस्तेवां जयक्रीडा तये-
पाजिंतैर्यभ्राभिः ay सद्धिभि दद्‌ ज्वलः FF: जलावगा इ-
गेद्धुनेनिंमग्ररे द्धे पाष्डुरितः waver: | तथा Te
TRS TTT wesley प्रतिविम्बस्तेन WaT चलारोः
दन्ता यस्य षः | जखमय्ये विद्यमानलाद्धवखलाचतुदन्तला-
जेरादष् एवायमिति arma wax: सुखो. भवतीव्य्थः । आ-
wax रिम्विजयीत््रथः ॥ ८५ ॥

अथेति। अच सा मेम न्वमीखत्‌ श्रकिपच्छसद्धोचं षकार्‌ ।

किंभूता । श्रतिग्रीत्या aye वरणमधुकमालया Taw
जाम जपति तच्छौलाऽत एव स्फुटौभवम्‌ प्रल्यकायमाणएः wWr-
गेन चिन्णातिश्रयेन परः स्फुरन्‌ श्रखिततयाऽवभासमनानैा
wT GST: स्रा तजेात्रचते। एतस्तर्गमीपतेवं्यनया षमृत्प-
ननमहुवमाञ्जग्ये इदि विद्यमानं अखादयितुमिव। wee
तसि व्तंमागलाकदनभवाथे ने चे woe: प्रविष्टे cde: |

<< उन्तरभेवधचरिते |

मभुखजा नेषधनामजापिनो
स्णुरोभवद्ानपुरःस्फुर न्नला ॥ ८६ ॥
प्रशंसितु संसद्पाम्तर श्जिनं

शिया जयनं जगतोश्वरं जिन।

गिरः प्रतस्तार पुरावदेव ता
दिनान्तसन्ध्यासमयस्य देवता ॥ ८७ ॥
AAR चिर चिरोशिता
यथात्सुकः सम्प्रति सम्मनोच्छति |

we एवानुरक्षा सती नेजनिमीणनेजेव त॑ ad निरीचीच-
कारेति भावः अन्योऽपि अपमालयाभोष्टदेवतामन््जपं
कुवन्‌ तां area नेते faite ध्यानेन तां साचात्क-
राति॥८६॥ | |
अंसितुमिति। दिनान्तसश्ध्यासमयस्य देवता सरस्वती
पुरावदेव पुष्वैवदेव ता श्रतिगक्रीरमधुरा गिरः प्रस्तार
ware | किं ae समदः सभाया उपान्त SUIT रच्-
wed शलं रिया ज्ररोरशाभया रत्वाऽतिदखुन्द्रं जिनं wee
जयन्तं जगत्याः एयिव्या tat राजानं प्रशंसितुं व्यित |
रिया संखदुपाग्भरश्चिनं जयन्तं जगति भयादिना दकपुच-
Be कोकटरेशप्रभुलाण्विनं बद्धं राजानमिति वा जयन्त
arara ari जगदीश्चरमिति ara जिनविशेषणं॥ ८७ ॥
लेति । रे खचिरे सुन्दरि लं तथा तेन प्रकारेणाधि-

इादशः BT | ९६

अपाङ्रङ्खललास्यलम्पराः
कराकषधारास्तव कीकराधिपः ॥ ८८ ॥
ददयशांसि दिषतः सुधारुचः

किमङ्कमेतद्द्विषतः किमाननं |

get. अधिकारं gar) तथा कर्थं। यथा येन प्रकारेण
कोकटाधिपः मगधदेश्रसखामी तत्कटाशेषु BRR: सम्‌ चिर
शिताः तव कटाखधारास्तिय्यगवलाकनपरन्यराः सम््रतीदार्मीं
सम्प्रतीच्छति अङ्गोकरोति। किंभूता धाराः । अपाङ्गा ने्-
प्रान्तस्तन्ञखणं TEMA नाखशाला तच we सविलासमन्द-
wat weet: | चिरेश्िता लमिति वा । चिरव्यकाराकलमण-
व्ययं तेन समासः | एवमेवंजातीयेऽन्यचापि ज्ञातव्यं ॥ oc ii
इदमिति अखिलेषु लाकेषु धाविभिः प्रषरणभ्रोलेः
खोकजयरुख्ूवलद्कुव्वौ रीरस्य vif: विशेषेण भविता ला-
कजयाल्निव्वासिता तामसी छष्णपलशराजिरव मषो इदंयश्ांसि
अस्य Srila: असदमानस् सुधार्वखख्स्याङ कणलद्-
aay सज्िधिं धावति शीध्रं गच्छति प्रविशति fai किंवा एत-
fara एतच्छजारागनं प्राज्नोतीति सं्यः। एतद्ामिखगा-
इजत्रमखातिरिक्रस्छ सकशस्यापि जगतः अेतोकरणा ल ज निव-
स्ठमशक्ता सती मलिनं चद्रकणङ्मेतच्छन्रमखञ्च प्रायेण गता |
a fe येन पराभूयते स तदैरिएमाञ्रयतीत्यथंः | अथमति-
act चश्स्लीति भावः । अन्याऽपि भीषितः aire याति।

ee SHCAATALLE |

AI ATT STS eH Taha

निंमोषिता धावति तामसी मपो ॥ ८९ ॥

इदंनुपप्राथिभिरज्द्ितेऽथिभि-

म॑णिप्रोरेण far राणः |

कियदिनैरम्बरमावरिष्यते

मुधा मुनिविन्ध्यमर्द्र भूधरं ॥ ९० ॥
WAR च शाम वस्तु airafata arad तमःखम्बन्धिनी
tif: सवो ऋामवस्ठमाचगता आसिका च aaa ware
अथमुख्ं धावति किमिति वा, गिरन्नरोद्योतकरणारेतत्कील्या
जिष्काञितेव तामसो Shrine Karey गता | अत
एव राजिकालिमा wae इष्यते, सव्येखापि ओेतीकरणात्‌
श्छामिकापि निब्वाषिताऽन्यच argues TAS गता)
अत एव विवर्थी शतेषु वेरिम॒खेषु कालिमा दृ ते । एतद्िषतः।
feawaafa (ate २। ३ ६८ ख ६ वार) षष्टोसञाषः
| ८< ||

«fafa अतिवदान्यस्याख्छ are प्रार्थमग्रीलेरर्थिभिया-

सकेरनेगेव खमसखकामानां पूरितलादुज््ितः परित्यक्तः अत
एव खव्ययाभावाश्मणिप्ररोाडेण fase अङ्कुर त्पत्या विषेण
afg प्राण रोदा ae: कियद्भिः कतिपयेरष्येरेव fz:
अन्बरमावरिग्यते आच्छादयिगति saqurafacafafe-
न्यगा मानं भूधरः QUIT मरागसनपय्यंं लया म वद्धि
तथ्यमिति नियमेन येव वाग्बद्धमकरोत्‌। तद्‌ टद्यभावेऽपि

WIE BT | ।

भूशक्रस्य ARIS विक्रमभरोणोपाजितानि कमा-

` देतस्य स्तुमरे मरेभदशनसर्ो नि केरश्रैः |

लिम्यद्विः छंतकं छतोऽपि रजतं राजां काःपारदे-

TR IAAT: प्रतापद A: ख पुनरन ॥ ९१॥
tretaa wana: प्रतिबन्धकस्य करिग्यमाणलादगख्छप्रया-
we वेयर्थ्यमेव जातमितर्थः | wrest विन्ध्यरोधम्ह पराण-
प्रसिद्धः | अतिवदाग्याऽथमिति भावः | आवरिश्धते । विकण्य-
त्वादिरो रौर्धतेति (ate ऽ।२। २८) | अरङधेति | खङडात्मने-
पद ॥९०॥ |

wanafa | वयं विक्रमश्य भरेण arsea क्रमात्पारि-
wary उपा्जिंताभि ure wwe vette भासि कैर-
acd: स्मरे aera: | यशसां भूयसख्छादलानां पञ्चा्न-
त्वात्‌ सातं न MHA: | सामान्याकारेण कथञिदक्यभ इत्यर्थः,
किष्भूतोानि। ater: वदिहायना गजा रेरावतेा षा तेवां
Zum: सइ USM एवंशीलानि तदङ्ग राणि खथ fafra-
ङ्रगयेर्षां राशां लिम्पद्धिर्धभो लचकः चाररेः शतक भसद्यं T-
wa watt म्रलेपनि्वितपाण्डुदयतितां नोताऽपि सभ्‌ we
अता परयै हमेरथ्चिभिः पुगः we निरधितः छतः । ware
पीतेलाल्ुवर्रूपतां प्रापितः । पारद शेपमेन सुवे अओेतोभवति
वङ्धितेपिन MHA पाररे पुगः Bras भवतीत्यर्थः | एत-
सतापापे परेषा aatfe ग प्रषरज्ि। चद्रस्ी प्रतापर्वाखाभ्यः
काऽपि arated: veg.

OR TUCATT ATA |

INT: कुरुतेऽभिषेणनमय शक्रो भुवः सा ya
दिग्दाेरिव भसभिर्ममधषवता ष्टः छतोदरलना।
WAT वत सान्ध्यवेलनटनं भाजि व्रतं द्रागिति

राणी नृत्यति मूत्तिर्टवपुषेऽखम्बटिसन्ध्याधिया ॥ ९२९ ॥

यदिति। श्रयं भुवः शक्रा weit: यस्या wa: Tz:
अभिषेणनं सेगयाऽभिगमनं कुरुते सा शाणी निः इति
मनसि wat साडिततेनात्पातिकौ wevefe: <fucefea-
FT at सार्यसन्ध्या var धिया ware द्राक्‌ शीघ्रं नत्यति
गाजविकषेपं करोति कम्पत इत्यथैः । वत खेदे । wry
fear सा। दाहादिन्धनञ्वलनसम्भावात्‌ दिग्दादेरिव
दिम्दाहादिशामेत्पातिकनिरठकलेाहितदीेः प्रभवैरिव म-
घवतेग्रेण खटी चितिः wala: त्वा छतं टतमुद्कलनं अङ्गखेो
aa ati इति fa. war: दिनराजिसन्धिरूपार्यां मेखा्यां
काले भवं खाग्धयवेलं सायंसखग्धयाकालसमचितं मरनं Aged
aa नियमः माभाजि wat ansfefa खयं vara |
यतः WEAR USA: अन्भोरका मृन्तिः wet वो
fe सखन्ध्याखमये aa करोति तन्भूत्तिलास्षबापि गुत्वमार-
afaad । cafe wet प्रयाणं करोति तख्धिन्देभे दिग्दा-
दभसमदटरिग्डकन्परक्रटष्िलचणास्तत्पराजयङूचका उत्याता
भवन्ति । अयमेव fanaa card) जशाकेँन्दा्मखभ्व्मिवा-
यवः शिवम्‌न्तंयः । यत्सेनयाभिगमनं राज्ञ खदभिषेषनमित्य-

RIEU: Bat: | eR

परागेतदपुरामुखेन्द्‌ जतः खष्टः Haast

काशः शाषमगादगाधजगतौशिष्पेऽप्यनश्पायितः ।
निःशेषद्युतिमण्डलव्ययवशादीषन्लभेरेष वा

शेषः केशमयः किमन्धतमससतोमेस्ततो निग्मितः॥ ९ ३॥

मरः। aR: | भ््ब्दस्य पत्ययलाद्याजकादिलात्‌ समासः।
(पा०२।९। €) सेनयाऽभिगमनमभिषेणएनं । सल्यापपारेति
(पा० २।९।२५) णिचि लृट्‌ । उपसगात्‌ सुनोतीति (ate =।
१६५) षलं । दिग्दादेरिव्यच तस्येदमित्यण्‌ (पा ४।१।१२०)।
सस्धिवेखलायां भवं सान्धिवेलं। सन्धिवेलेव्यण (are ।६।१९६)।
ox: शिवस्य waretusfuartt wa ua feat cre शत्व
भस्मार्पितवान्‌ दति कचित्‌ ॥<२९॥

आगिति। भाक्‌ aire अरगाधजगतीशिल्येऽपि अमय्ौ-
दजैलाक्यनिश्भाणएविषयेऽपि यस्तिषां समस्तः सकलः काशा
भाष्डारागारसञ्चयः नाल्यायितः ्रल्पवन्नाचरितः faa ता-
वानेवाच्चयः खितः । ्रामृखेन्द्‌ मुखचन्द्र मभिवाप्य एतस वपुः
सृजतः BVT ब्रह्मणः सम्बन्धो स विषां समस्तः ara: We
समासि waa प्राप चयितः। यतख्चरणप्रष्टतिमृखपय्य न्तावय-
वनिग्ाणार्थमेव पल न तु केशनिषमाणार्थे। ततसस्मात्‌ कान्ति-
GAZAL केण्मयः केशम्रचरः कशरूपाऽस्य एष WaT भागः
निःशेषं दयुतिमण्डलं खमस्तसरतेजराशिसस्य व्ययवशान्नाशवशात्‌
भाभावस्तम दति न्यायात्‌ few: सुप्रापैः सुलभेरन्धतमस-

L

७6 उनतद नेषध चरिते |

त्ति गजेजयाेद्रतुरगखरायनैरन्धकारं
निवाणारिप्रसापानलजमिव जर्ष राजा रजाभिः।

सामेगोढान्धकारसङ्ेः war किंवा fafeia: rater) सुन्द-
रतरोाऽयं केशाखातिनीला warafa भावः | Sew: 1 wa
A aq Gates खल्व नंन्यज्ेति fawarqerara:
(पा० ७ ।९। ६७) । अन्धतमसः | च्रवसमन्पेभ्यसमसः TAY
(पा०्भ। ४) ७८) ABH

तदिति। एष राजा arat प्राच्यारोनां सव्वासां feat
HAT जयकारिष्छा याचास्ासु SEU उषा इवन्ताऽतिबलिन-
सख्हरङ्गा रेषां Trae ga tara: कला अन्धकारं wats कथ-
म्यूतमिव। निवाणः शान्तः अरिप्रतापानलस्तस्मादनम्तरजात-
faa अन्धकारं खरयथप्रकाशस्या च्छादि तलात्‌ तमः जति। अनले
WMA भाभावरूपेाऽन्धकारोा भवति | Uae दिग्जयया वारयां
प्रारमभायां सब्वैषामपि वैरिणां प्रतापः शान्ता भवतीति ara: |
तरङ्गबाडव्यश्च। तथा एतस्य कीत्तिंप्रतानेर्यभाविस्तारेरेव
च विधुभिवंज्भिद्ैः युधे युद्धाथे steam: खद्धापु्व
माकारित एव tres: भियेव भयेनेव ग्रगालस्य भूमण्डलख
कायामयेन ararety व्याजेन गणितविद्धिः अओतिषिक-
गणितग्राख्प्रामाण्छेन GTI: कावः wt यद्ेवंभ्ता
ऽभूत्‌ । एतत्कोन्तिसमृदचन्रान्‌ Yet एकस्य जतुमश्कयलाद्रा-
BU खङ्गापायितुं भूगेालङायरूपं मावामयश्ररोरं तभि-

CIS: AN: | ey

भूगालकायमायामयगणितविदुज्नेयकायो मियाभू-
देतत्वीर््तिप्रानेविधुभिरिव युघे राङराहयमानः ॥९८४॥
आस्ते दामाद रोयाभियमुदरदरों यावलम्ब्य जिलाकी
सम्पातं शक्तिमनति प्रथिमभरवशाद्‌ च मेतद्यशांसि ।
लामेतां पूरयित्वा निरगुरिव मधुध्वंसिनः पाणड़पद्म-
ऋद्रापन्नानि तान दिपद्‌शनसनामोनि नामोपथेन ॥५१॥

त्यथैः । च्योतिःशास्ते च भूगेाखलकायेव create । wer
ऽपि wanifa: aprorfad sunt धारयति एतादश
awed काऽपि ाखीति भावः) गि्वीणेति। निर्वाणोऽवाते
दरति तख wa (रां ८।१।५०)। कवमायेति। विभा-
घासेनेति Tes (We २।४।१५)॥<८४)

ara दति यां इयं fae लाकजयौ दमिदरीर्थं
served! ओविष्डाजैठरकन्देरामवखमभ्ब्याथितधास्ते wiret
दामेादरोादरख्ितायां जिसका प्रथिमभरवभ्ात्‌ मरत्वमा-
ल्याद्‌ तिसम्मरातुं सुखेन स्थातुं न शक्ुवन्ति ्र्मथानि सन्ति
तान्यतिप्रसिद्धानि दिपदशनैः समाभौनि सदृशानि अतिन-
राणि एतस्य यांसि तामेतां विष्णुदरद रोखितां तत्सहितां
frarét पुरचित्वावश्िष्टानि तामुदरदरीं तच्छा विलाकीं
च परिपुलावशिष्टानि वा पाण्डुपद्मङद्मापन्नानि माभीसमुत्पन्न-
धबलकमलव्याजमापन्नानि तदाकाराणि सन्ति मधुरध्वसिनोा
विष्योगामीरूपेक पथा ate निर गृरिव frsiafta सङ्कट -

=» ०५,
७६ उग्र नघचधण्वरिते।

अस्यासिर्भुजगः खकोशसषिराकृष्टः स्फरत्कष्िमा
कम्योन्भीलद्‌ ाललीलवलनस्तेषां भिये भूभुजा ।
सङन्यामेषु निजाङ्गुलोमयमदासिद्रोषधोवोरुषः

rear विनिवेश्य जाङ्गुलिकता येनाम नालम्बिता ॥ ९ द॥

वासयातमाभिया वदिनिगंतानोव ओीविष्णानाभी धवलं कमलं
अन्ययात्मेकितं पाण्डपदमं न किन्सेदद्यर्शासि । अथवा करि-
दन्तधवलतुख्यान्यतिभूर्यांसि ere यश्चांसोति भावः। रामेा-
दरोर्यां | Taree: (पा० ४।२।९९४) । प्रथिमा। एथा
दिलादिमनिच्‌। (पा०५।९।९२ २), नाभीपथेन | चगांदि ना
समासान्तः (पा ४।४।७४) nevi

श्रयति । श्रस्यासिरेव wrreat भूभुजां राज्ञां भिये
भवतीति ग्रेषः। किंभूतः । खकोश् एव watered पिधानं तदेव
सुषिर वल्लीकविवरं तस्मादारृष्टः वहिष्कृतः सदयो तञ्च तथा
स्फुरन्‌ प्रकाशमानः उत्तमलोदजातिविशेषलात्‌. कृष्णिमा ्छा-
मलं यस्य | सपाऽपि सथो शतवात्‌ TERT SAT | तथा कम्पेन
तच दस्तान्दाशनेन छता उन््रोलल्यः प्रकरीभूता अराला वक्रा
खोला येषु तादृशानि वलनानि afafatar यस्य स्पाऽपि
वक्रगतिभेवति । तेषां केषां । येः सङ्कामेषु निजाङ्कुलीमय्याः
Pagers महासिद्धषध्या वीरुधः qiase fe
wat: wer we गरन्विखाङ्गष्टागरपन्वंयन्धिदयञ्च wre मुखे
विनिवेश्व जाङ्गुलिकता विषवेश्चता गारुडिकता नालम्बिता

दादश aa: | ॐ

यः oe युधि दशंयत्यरिभरश्रेणोषु यो वक्रता-

मसिन्नेव निभन्ति यञ्च किरति करध्वनिं निष्ठुरः |

दोषं तस्य तथाविधस्य भजतश्चापस्य गन्‌ गुणं

विख्यातः स्फटमेक एष नृपतिः सोमा TUN eat ॥ ^ ७॥

नाम प्रविद्धा । सपौऽपि येन खमुखे सिद्धाषधीपय्वं ग fate
प्यते तमेव यथा मारयति तथा एतदोयः ख्गे1ऽपि ये wary
न त्यजन्ति gare aa ayes म धारयन्ति तामेव
दन्ति नान्यान्‌ विनीतांग्करणागरतांञ्च। विषवैद्यो जाङ्गुलिकः
THAT: ॥ ९६ ॥

य इति । भ्ररिभटब्रणौषु श्एरतरवेरिसष्ठेषु विषये युधि
यः प्रष्टं द्यति WIS: पलायते श्रय च यं प्रत्यार्यते
तस्य खभावात्‌ we दर््रयति। यः afar खस्ामिन्येव मुपे
वक्रता मनुजुलं खाञ्रय एव तत्तवं बिभन्ति। wa वान्यस्येता-
दृ ग्बलाभावात्‌ afaaa वक्रतां बिभन्तिं सान्येन न Mare
wea Tae) तथा यो निष्टुरो freer द्‌ाचि्छरदहितः
खम्‌ क्रुरध्वनिं अनेन सषशाप्रियभाषणं किरति, अ्रथचखपरिण-
तादरोराजक्म करूरं वेरिणां भयावहं शब्दं किरति चिपति।
दषं दूषणं श्रय ख aE भजतः तथाविधस्य aa चापस्य
तथाविधस्यान्यस्य वा कस्यचिदह्ुणं श्रुतशाग्यादिकं एन्‌ sea
अरय च मैर्वबीग्राहिणां धमद्धंराणां बीमा पव्यन्तावधिः qe
मिख्यातः प्रसिद्ध एक एष राआ । एवंविधो धनुद्धंरः er

द उन्तरमैघधचरिते |

अस्यारिप्रकरः शरश्च नपतेः सद्य पतन्तावुभो

सत्कार AHA रचयतः कम्पच्च ATA |

त्युक्त न पुननिव्र्तिरुभयोजागन्ति Sawa

Tarra भिनत्ति मिचमपरश्चामिजरमित्यङ्कतं ॥ ९ ८ ॥
नख काऽपि area: | धनुःषृष्ठदभरनेनेतस्य यलायनाभावः
खचितः॥ ९७ tl

श्ररोति । श्रय नु पतेरुभे सदे सङ्गमे क्रमेण सम्धुदेा एतत्स-

wa वेरिसाखश्च पतन्तो सन्तौ सीत्कारं दुःखाभियश्चकं दन्त-
ag निर्गतं पच्चवातजनितश्च घ्वनिविशेषं यन्न रचथतः कर्तः
ae मरणभोतिजनितं दुनि गतलजनितच्च कम्पं न arga: |
Sar ati अररिप्रकरः Stew: शरञ्च एतै दै । तथा मुक्षयोः
भराप्तमोच्धनुख्यतया TAA TAIT न्तिः जन्म WANA नं
जा गन्ति भवति तत्स्व युक्रमृचितमेव । इयारपि तस्यध््-
त्वात्‌ । तरिं विलक्षणं किमित्याण्ङ्धायामार । तच तयोा-
ईयार्मध्ये एका after: faa सुषश्दमय च aa मिमन्ति,
परख we: sfas खरयव्यतिरिक्रमथ च वैरिणं भिनति
faut करोतीत्यहुतं Ways । तुख कच्मंणार तस्य कश्मर म्भकत्वस्
विरद्धलादित्ययः। चावन्यान्यसमखये | दुःखभयरारित्येन रणे
waa, पतति भ्रच्रषष्ठः। दाविमे पुरुषे लाके खग्यमण्डल-
भेदिनै दति वचनात्‌ खगं मण्डलं fire मुक्ति प्राघ्रुतः। wE-
ढमुष्टितया amare: कम्पसीत्कारो रचयति। तद्करणशाख
ूढमृष्टिताखख सचिता। द ढमृष्टिलेन मुक्ता वेरिमध्ये न प॒न-

BIW AM: | € €.

धूलोभिदिवमन्धयन्‌ बधिरयन्नाशाः खराणां रवे-

वातं संयति ख्यन्‌ HAHA: ATTA गुणेमुकयन्‌ |
WATTS AY MMT राज्नाऽमुनाधिष्ठित
सान्दरोनफालमिषादिगायति यदा स्पष्टं TOFS TH ॥९९॥

रायाति वैरिणं waiteres | अएरतरोऽयं शचमाजं हतवानिति
भावः | बाणपके षम्यक्‌ म॒खं पुङ्खग्मग्रं वा स्येति ec i
धूलोभिरिति। wires wafer मेरितं अग्‌ SH
वंभूतेनामृना राज्ञा भ्रधिषित आरूढमस्हरङ्गेऽपि धूलीभिः खुर-
जरजाभिः दिवं खगेलाकं अन्धयन्‌ wel कुर्व्वन्‌ we: प्रविष्टा-
xara एव निमीलितनयनं gafaare: । तथा खराणां रवैः
समुच्छखन शदेः ला भ्राश दिशः प्राखनिवासिनेा जनान्‌ बधि-
रयन्‌ मधिरतया अब्दान्तरग्रदएा्क्राम्‌ HVT | तथा संयति
श्भा मे जवस वातेवेगख्छ जयेः वायोःखकाभ्रादतिवेगतया वातं
खश्यन्‌ पङ्क gaa तथा गणेरंत॒भिः area अरश्चजय-
रूप च्चणादि वक्षंनकारिण जनान्‌ मूकयन्‌ गृणाधिकत्ेन
साम्येन स्तात मसमय -ऋूकानिव FIT । एवंभूतः सन्नगभ्तरं
सान्द्राणां निरकराणामुत्फालानां चतुर्भिंञ्चरणेरत्पतनानां
मिषात्‌ परेकेमापि चरणेन गां भुवमयच Soe तस्याः Gist
an विगायति विशेषेण जगष्यते। urfaat राजा निषि-
द़माचरतः सखाधोगान्‌ पापिनो दण्डयति। we तु Achaea:
पदा गस श्ंलचणं पापं ge दण्ड्याः खामिति बद्धा पदा

E>} ~
o Sucaaqyuufed |

रतनोन्छन्कण्टप्रतिसुभरनरारन्धनाय्ाहुतानां
RE TOI AME समरसमालाकिलाकाखयदेऽपि |
PALA: छनखुरखुरलोमंकषुविचयमान-

च्माष््ठोत्िष्ठदन्धङ्करणरणधुरारणुधारान्धकारात्‌ ॥ ee II

ग स्पुश्रति चेव्यथः। धानिका जवनाश्चश्चावमेवेत्यर्थः। अन्ध-
यन्निव्यादो तत्करोातोति णिजन्ताज्द ॥ << ॥

एतेनेति | समरसमालाकिना ये लाकारेषामासदरे खान-
भूतायामपि भृवि। अथवा समरसमालेाकिलाकानां देवाना-
मासपदे away वियति । एतेन राज्ञा उक्छ कण्ठाः दिन्नयोवा;
कबन्धरूपाः प्रतिसुभटाः HITS एव नटा नन्तकास्तेरार-
मानां नाखाह्ुतानां नुन्ताखचग्ाणां द्रष्टा नाभूरेव कष्टमेतत्‌
दुःखमेतत्‌। तजर रेतः । WaTam: श्रेत्रजवेरभरैः कता खुरैः
छता खुरली भ्रभ्यासभूमिः पुरः पुरः न्यासा वा तया ag
wars whe वा विषेण guard चुभवत्‌ as भूतलं
तस्मादुन्तिष्ठन्‌ उत्पतन्‌ TAA करोति ्रन्धङ्करण एवंभूतः
रणधुरारेणः रणम्रारम्भ एव सम्पन्ना रेणस्तस्य धाराः war-
हास्तव्ननितादन्धकारात्‌। रणविलाकनाथेमागतेरपि मानै-
देवैरपि अ्वखुरोत्यितरजःपूरितने तैः कवन्धमुव्यं नालाकी-
त्यथः । मन्द खच्छन्दयाः खेर इति मेदिनो | एतत्छन्तात्तमा-
करेति पाठः साघोयान्‌ । TIT) दच्‌। रणधुरा। खछगादिना
Sai (पा० YI ४1 ७४) ॥९००॥

दादशः सर्ग॑ः। स्र

उकीलक्लीलनीलोत्यलदलदलनामेादमेदखिपुर-
क्राडक्रीडददिजालोगरूददितमर्‌ ATTA AIAN: |
एतेनाखानि शाखानिवदनवदरित्पशपर्छद्रमालो

AAS TAN AAEM! दत्तरागस्तडागः ॥ १०९॥
वृद्धा Alara तरङ्गवलिभं faze: पाण्डरं
₹ंसालीपलितेन यश्टिकलितसावद्येब॑दिमा |

उन्मीखदिति। एतेन राश्चा एतादूशस्डागः अखानि।
किंग्डतः। Satter विकसन्ती खीला विलासे येषां तामि
नीलोत्पलानि तेषां cafe पाणि तेषां दखनं विकासं
तदुङ्खवेनामेादेग परिमलेन मेदसो पृष्टः बलपरिमलः पूरः
WATTS RAS उत्सङ्गे क्रीडन्तो दिजालो दंषादिपद्िसस्या
Way: Tey उदित उत्पन्नो Aleta: तस्य स्फालः सवेग-
गमनं सहनडा वा तेन वाचालाः चब्दायमानाः dwar
यस्य । तथा ज्राखानिवदेः नवषर प्र्ेरनुतनश्वामपरेख पला
Rare: टक्पङ्कयः ताभिवयालीढः व्याप्तः उपाम्तस्तीर प्ररेभ-
स्तेन wat यथा भीभ्माश्मपीडा यासां तासां wfuarwt
गभ्नाश्रपोडा येषां पथिकानांवा gw: तासां दन्तः रागः
सन्ताषोा येन । BA तड़ागस्यातिरमणोयलवं सुखजमकल्वं wey
ख धाथ्मिंकत्वं खचितं ॥ ९०९ ॥ :

wg दइति। war sta निर्मितसडागः दद्धो महान्‌ arty:
wax: | wagraearty aurfrard: | saan set वारि

<R TUCATUAER |

बियश्चन्दरिकया ख कं विकचया योग्यस्फुरतङ्गतं
स्थाने खञानविधायिधाम्िकशिरोनल्यापि नित्याहतः ॥ १०२॥

धीयतेऽस्िन्‌ वादधिंवीरिष्थानं तडाग एव दद्धो ऽतिप्रवयाः। कि-
Qa तरङ्गः हला वलिभं afew । तरङ्गा एव वाड्धंकसङ्क-
चितस्थलभ्ररी रावयविश्रेषस्याने जाता य्ठेत्यथेः। ताद्‌ AAT H-
कूपाभिर्वलसिभिमाति इति वा। दंसालोपलितेन vaafee-
पेण जराजनितशरत्येन पाण्डुरं धवलं प्रवादरूपं वथः बिभत्‌।
तथा war मध्यनिचिप्तकीन्तिंखम्मरूपया कलिता ज्ञातपरि-
मारोऽखङकत TAU: | अय च STSCI दण्डेन
emt तशरीर Lae | तथा तावतामतिबह्ृनां वयसां
ufaut बंडिमा arwel यज । अथ च तावतः जतसमोपवत्तिंगेा
बयसा वाद्धकसख dfear यस्य । तथा विकचचयाऽतिप्रकाज्ञमा-
मया चद्धिकया योग्ये समुचितं स्फुरत्‌ प्रकाशमानं सङ्गतं मेज
यस्य | च्यातक्लावन्निष्मलं । अथ च समुद्रलारेतच्चलं ज्यात्छामे-
चमृचितं कं जलं विश्वत्‌ । au च विगतकशया चद्धिकया खा-
खिल्येन चान्दीति कान्यकुल्ञभाषायां तया उचितं स्ुरग्येचं कं
निरो बिभ्रत्‌ । यदा कशरदितेन खालिव्येनापलकितं, तथा
योग्यं वाद्धंकाञ्धितं स्फुरत्‌ प्रकटं सङ्गतं wend कभ्यनं यस
शिरसस्तत्‌। तया सानविधायिभि्धीर्विकैः शरिरोगल्यापि यत्‌
नित्यादृतः तत्‌ स्थाने उचितं । धाश्चिकंख rarer तोथे नम-
स्कियते बद्धं रपि। समुद्र wwe स्पशंयोग्यचादे तस्य सब्व॑रे-

दादश BI: | स्ह

तस्षिन्नेतेन यना सुद विर पयःकंलिवेलासु बाले

नालेनास्तु त्वदक्िप्रतिफलनमिदा नच नौलेत्यलानां |
तत्पाथोदेवतानां विशतु तव तनृक्छायमेवाधिकारे

ATH MASTS भवतु च भवदौयाननस्याभिषेकः ॥१०२॥

व्याधिकं समद्रात्‌। वलिभमिति मलयं तन्द्विलोति भः |
(पा० ४।९।९६९९८) | दितोयाव्यास्याने पचाद्यच्‌ (ate ३।
९।९द४)। बंडिमेति । बलस्य भावः, varf<arfcafate
(Qo YIU RR) प्रियस्थिरति ब्रंहिरादेशः (पा०६।४।
९५.७)। धाकः | धकां चरतीति ठक्‌ (पा०४।४।४९)।९०२॥

तस्िञ्िति। ईद बालं afer तडागे लं एतेन यूना
सह विदर क्रीड । तथा तज तडागे पयःकखणिवेलासु we
क्रोडावसरेषु awa वा तन्नैव नाखस्य Taare । प्रतिचो-
साभिप्रायं agate | नीलात्पलानां तवाशिप्रतिफलनात्‌ नेच-
प्रतिबिम्बनात्‌ सकशाद्धिदा भेदः नालेन SHUT GAY | अति-
सादुश्चादिदं वा नोलत्यलमिदं वेति संदेहे BATS यत्‌ तन्नी-
खात्प्रलमनालश्च aaafafa नालमेव मिणायकं भवलित्यथैः।
तथा तख पायो जलं aw देवतानां अधिकारे श्राधिपच्छे
वा तव तमुद्धायं .त्वदौोयश्नरोरप्रतिबिम्बमेव विशतु । तव्वख-
रेवता ख्ाने लच्छरोरप्रतिबिम्बमेव भवलित्यथंः। तथा तच्च
werat विकसितानां अन्भाजारनां राज्ये खण्डे we चाधिपत्ये
भवदीयागनख् त्दीयमुखकमणस च. अलक्तो डा वश्छत्‌ अभि-

<9. उन्तरनेवधचरिते |
एतत्कीर्तिविवर्तधोतनिखिलचेलाक्यनिवासिते-
विश्रान्तिः कलिता कथासु जगतां श्यामः समगरेरपि।
TH कीर्तिमयाद दा भयभरोरस्नाद कीर्तेः पनः
सा VAY कथापथेऽपि मलिनच्छाया बबन्ध खितिं॥१०४॥

धकाऽथ च पट्टाभिषेकः भवतु | मोलात्पलजलदेवताफुल्लकम-
Sige ममीने बशरोराननमधिकमिति afd तनुद्धायं।
विभाषासेगेति wes (ate २।४।२५)॥९०२॥
एतदिति । जगतां स्थावरजङ्गमात्मकानां भुवनानां सम्ब-
fafa. समथैरपि wma: a: कञ्जलादि पदार्थः neat
कथादु वान्तासखेव विश्रान्तिः कलिता ्रा्रयोऽ्गोकतः। fara:
wa: | एतस्य की््तर्यश्रसः विवर्तन परिणामेन विशेषे
waa खितिवा तेन धैताद्धबलीरृतान्निखिलात्‌ सकलात्‌
कन्दरादि सितात्‌ चेलाक्छात्‌ सकाज्राज्निवैसितैनिंष्कासितेः।
कोस्य लाकचयस्य श्ेतीकरणात्‌ तचग्वामगुणानां साम्प्रतमदन्र-
मात्‌ पुव ामानि वद्छन्यभूवश्निति वात्तामाक्णेषाणि श्वामा-
नि जातानि wear न खन्तीद्य्थंः। तथा कोन्तिमयात्‌ af
भचरादस्माद्राज्ः सकाशात्‌ चरको; पुनभंयभरेर्भीतिबाङले
SH जातं अहा wee acetate विरोधात्‌ कोतिं
RUTH TAH: भयं IA Capea: एतत्‌ कुतः। यथस्राऋलिम-
कछायाऽतिकष्णा साऽपकीत्तिः अस्य कथापयेऽपि सितिमाश्रयंम
बबन्ध नाकरोत्‌। एतत्कयाप्रारम्भे अरकोन्तिंलेशरस्छा्यभावात्‌

SRW: AM | ` स्र

TUATHA HAT सखो
जनेरकीर £ ¢ AN
TAS वास्य नेष्यते |
मयापि सा तत्‌ खलु नेष्यते परं
सभाख्रवःपूरतमालवक्लितां ॥ ९०५ ॥

कोच्िंरेव व्यत ta: । यख यस्माददिमेति स तदोयकथा-
प्रारम्भ एव मलिना भूलाऽन्यचैव गच्छति । श्रविद्यमानमपि
श्रञ्जविषाणादि वचनगेाचरोा भवति अकौन्तिंस्तु वचनगाखरो
$पि नाभूदिव्याख्े । अ्रविद्यमानाया च्रयकौीन्तेभयात्यादना-
दतिविचं। जरतामिति पाठे खद्धानां कथाखिति area |
HH | भावे लकारः॥९०४॥

श्रथेति। Wa सखो मोमसुतायाः इङ्गितात्‌ अनभुराग-
खचकात्‌ भूवेहछनादिचेष्टितात्‌ सरखतीमवदत्‌। fa । इदे वाणि
अनेरस्य wa wate नेग्यते वा माभिलब्यत एव तत्‌ तिं
मथापि साऽस्याकोत्िः खलु निखितं aaa दति यद्यपि
ae तयापि परं काऽपि परः afafanatste i सभायाः
खभाखोाकस्य अवःपूरतमालवलितां कशभरणतमाखलवललिलं
aaa प्रापयिव्यते । जनानामखग्मरतां चश्रविषणादिवदसती-
मप्यस्याकीन्तिमेव eat सभां आवयिय्यानि इत्यथः । वाण्या-
खद्र्यननिवारणं चकारेति ara: अकोन्तँर्मोखत्वाज्माखव-
feats CBA । इषेः कर्णि लट्‌ । TAA । णोजः प्रधागकर्णि
खट्‌ ॥ ९०५. ॥ |

we उक्रमेषधचरिते |

TY MMI: TRIM लक्लोकताः VHA
प्रज्ञाचक्तुरवेच्यमाणएतिमिरप्रख्याः किलाकीत्तयः !
TAA खरमष्टमं कलयता जातेन बन्ध्योदरा-
TAAL प्रकरेण बरुरमणीदुग्धाद ATTY ॥ oe |

अकोन्ति मेव व्यति । अस्येति । दे वाणि qarrt प्रकरेण
UAT Wa afugacaraa: fae प्रसिद्धं fafa ar
HUTA कङ्पिका तस्या qwreaqerey: रोधसि तीर
गीयन्ते । किंभूताः। पराद्धात्‌ गणनावधेः सकाशात्‌ परया
ऽभिकया सद्या खचीरृताः गणिताः पराद्धादणयधिकाः |
तथा प्रन्ञाचक्ुभिंजोत्यन्धेः श्रवेच्यमाणं gaat तिमिरं aq
भरस्था सन्तुल्या अतिश्वामाः। किभूतेन प्रकरेण | ष्टम खरं
निषाद्‌ादिसप्तखरातिरिक्रं कलयताऽङ्ोकुव्व॑ता । तथा बन्ध्योा-
दरात्‌ जातेन । एवमस्ाकीन्तयः खिताः सभायां आ्राविताः।
पराद्धाधिका was दथनशक्तिः तिमिरस्छ च चाचष-
Brae खर स्याष्टमलं बन्ध्याद्‌ राज्नन्मर कढपिकाया sw vara
यथा सर्व्वथा न सन्ति तथेतदिशेषणयक्रा अ्रस्याकोन्तयाऽपि म
सन्तीति परव्यवसानटत्या Gay छता । उपदासा्थलसङ्गताक्िः।
श्रा सामस्येन sre: पुव्वाक्रविश्रेषणविशिष्टा we समस्ताः
कोन्तंयोा गोयन्ते किख पर््यवसानदत्याऽख ata म सग्येवेति
निन्दैवाख्य शतेति ati wen च द्र॑मेनेवापत्यानि पाखयति
न दुर्गेति प्रसिद्धिः । प्रज्ञाचचुषोा यागिनेो च्येःतिविखाकन-

द्वादशः AT: | <0

ACR: सस्मितविसिताननां

` निपीय तामोकतणभक्गिमिः सभां |
rere चास्यं किमभृन्न वेति तं
विदभेजा भृपमपि न्यभालयत्‌ ॥ ९०७ ॥
नलान्यवोक्ता विदधे दमखसुः
TANAKA खलु ANAT |

मिष्ठास्तिमिरं न vata वा। तिमिर प्रख्याः तिभिरवत्मस्थायन्ते।
मृश विभुजादित्वात्‌ कः (पा०द।९।५ ।वा* RIN

तद चरेरिति। विदर्भजा cerat सभायां एतदौयवचन-
विषये वाऽस्य afiae are wre किमभूत्‌ किंवा नाभूत्‌
दति कारणात्‌ खभावाक् मपि भूपं न्यभालयत्‌ श्राद्‌ासीन्येन स-
TST TEM लनुरागादित्य्थः। fa BAT) अनुरागाभा-
वेऽपि हास्यरसशताभिरोक्णभङ्गिभिः sata care:
at सभां fama सादरमवलाक्य। किम्भतां aati तस्याः
सख्याः विध्यपक्रमे निषेधे पय्यवसितेः पूष्वाक्ं र खरः wer ससि-
ata afafaatfa साञख्व्याणि चाननानि यस्यास्तां । दद
नपेऽस्य हस्यं जातम वेति वा । faaafeat विगतस्मितलं
facg 1 विराघाभाषः॥९०७॥

गलेति। पतिव्रताया Her नखान्यावलाकनमनुचितमि-
व्याद्धां परिषशरन्लत्तरखगे वशंयिव्यमाणएस्य नखस्य प्रावा
करोति। दमखसुः कनोनिका गेचतारा ATI AWE

उन्तरनेषधचरिते
cc उन्तरमेघधचरिते।

चकार सेवां WPCA eat
मिलन्नपाङ्गः सविधे तु नेषधे ॥ १०८ ॥
दशा नलस्य अुतिचुम्निनेषुणा

करोऽपि चक्र्छलनस्रकामृकः |

बोशामवलाकनद्ूपामागः च्रपराधं विद्धे wa । किम्भृता ।
खल यसमात्रीणिखः कालिः mae खानं मलिने हि
निषिद्धमाचरति। wary कटाक्षः पनः सविधे दितीयपक्कं
जिचतुरभ्थाऽनन्तरमपविषटे नैषधे सत्धमले frat सम्बद्धः सम्‌
रुचिर क्रमे चिता घवलरक्रलयेो्ग्यां सेवां चकार | घवलरक्र-
त्वलक्षणसामुद्रकललणयक्राऽपाङ्गस्त नल एव संल प्राऽभूदि-
QU: । श्रय च शचः पापभीरोः अनुरक्रस्य च खभातेन उचितां
खामिभक्रवितां दति.वा। खामिभक्रा fe खामिममेव सेवते
न लन्यमिल्यथेः। कटाक्चेणान्यावलाकमे रोषः । WET
लन्यबिलाकमे दषो मेति न पातित्रत्यक्ततिः कापि। नलमेव
कटाक्तेविलाकयति स्मेति भावः इद्रान्दिषु चतुषु अरलोक-
wey सत्छपि सत्यगललेऽजातेपि ata सत्यनले एवानराग-
बाडल्यादृ्टवशात्‌ कटाचनिरी कणं VA ॥ vec i

दानीं शोकचतुषटयेन परस्परानुरागं वष्वेयति। दशेति,
तता भेमोकटाचविलाकमानन्तरं खयमनङ्गाऽङ्गरदितः ITT
weea दू गादिभिरङ्गेरवयवेधंन्वितां धनुद्धंरलं अगुकरूप
MRT aa AURA चषा जनीं भेमीमादं यद पोपिडत्‌।

CTW: Ga: <a

खारः WPCA ध्वा

` जनोमनङ्गः खयमाद यत्ततः ॥ १०७7
AHR व्रिलसदुञ््वलपचराजि-
रामादभागनपरागतराऽतिगेरी।

किंभूतः WT: | करो नलस्येव WS रेखामयराञ्यादि लशणरूप-
WREST TH चक्राकारं कार्मुकं यस्यसः भैम्या कटाशचैन॑से
वीचिते सति नखेन azraaffear सा षती कामातुरा जातेति
भावः । म॒स्ाङ्गाभावे चानुकल्पाऽपयङ्गक्रियते । श्रादंयत्‌।
we दिंखायां ware श्रादिददिति पाठे लुड्‌ः॥ ९०९ tt

उत्कण्टकति सा भमो WAV रुद्रषटत्रापपरिव्याग
समुद्धवात्कापाद्धेताः TA Walt: कामः तस्य ses
काम एवेति gan नखे विषये area खयम्बरोण खितेरथितां
अभिलाघुकलतवं wera दधार । नले साभिखाषा जातेति भावः
सश्र चसमाज्रयणञ्च युक्रमेव । केव । काञ्चनकेतकीव । किंभूता
सा केतको च। उत्कण्टका उदितरोमाशच्चा उद्धीभृतख्च्रीतस
Warat च। तथा विलखन्तो शाभमाना नोलपीतादिभिव-
USI प्रकाशमाना BRISA प्रटङ्ारेण वा प्रकाशमाना
विलोकनादिश्टङ्मरे पाया एवंभूता वा कश््रय्थादिरविता
कपाखवक्ताजारैा पच्रराजिः पत्रवद्मी पचयपद्धरर्यस्थाः। शोभमा-
नाञ्च लवर्थपचपद्भि ख । तया भ्रामरं विरूपजं सुरभिगन्धं दी
वा खाभाविकं परिमलश्च भजतोति भाक्‌। तथा ्रपगताऽन्‌-

N

re उन्तरनैवधचरिते।

सद्रकरधस्तदरिकामधिया नलेसा .
वासाथितामधृत ATTRA ॥ ९९० ॥
तन्नालोकनले चलेतरमनाः ATTA ART
दप्यये चतुरः fears चतुरा पातुं दश नेषधान्‌।

शभे wart एवंभूता म भवति अतितरां ्रनपरागतरा । गले
अतितरामगुरागिरो। न विद्यते परागः पुष्यरजे यस्यामेषंविधा
म भव्रति नितरां wate अनपरागतरा अतितरां पराग-
हिता । तथाऽतितरां गारा उभव्पि । नारी पार्व्ब्तो
afantat वा Bat सुवर्धकेतको यथा रद्रकायसय वासः
वतिः तस्या्थितां श्रभिखाषुकलवं दधार तस्य स्थानं बग वेत्यर्यः।
तथा भैम्यपि गलविषये मखवेरिकामवृद्या rans: काम एवेति
भलसम्बन्धित्मेन मां पोडयतीति frat txrarverafa ar
वासस्तदर्थितां दधार! ङ्द्रकापस्यखथानंलजाता नितरां खकोापा
MAME: | कामसाम्यै नख्स्याक्रं। गलेन कराचवीचणे aa
afaact कामपीडिता जातेति ara cfa वा जारोमतिक्रा-
भोति तत्पुरुषे । गेच्तियारूपसष्णनस्ेति CTs ९।९।४८)।
yaaa: अतिगेरिरिति ara तथापि हदिकारादक्रिग
इति (te ge azide ei पा० ४।९१९।४५।.वा०)।
इखान्तादपि पशे डोषि अतिगोारोति area ९९० ॥
तदिति। न अलीको मालोकः © Ue नल नालोक-
MS: VAS | स चाधो नालोकमलख तश्नालोकनलस्तस्मि-

erent: erat: | ` at

शानन्दाम्बूनिषे frase नितरां दूरङ्गता AAET-
लद्यरीभवनाव्लनाय TTA पातालकन्याचम ॥ १११॥

खङूषटवश्रचरितदभेरद्र॑ने ears weary fired मने
wer: शा । तजैवानुरक्षा सती सा समो GT शितागपि चतु-
रचत: TARA STRAT सत्थनखखाम्येम AIT इतरा
MANETTE पातुं कटाडेविलाकयथितं मनागक्यस्यमपिं
चतुरा Swear ans) किंञधता। आनन्दा्बनिधो आनन्दरूपे
wad निम क्रीडित्वा नखावखाकनान्निश्चला भूलेति यावत्‌ ।
नितरां दूरङ्गता ष परम्नकाष्ां प्राप्ता तखङ्गता च । तथां
तस्यानन्द्खमद्रख aw तस्वाखद्ारीभवनाश्जनाय पाता
sana अतिचान्दग्यादागन्दवश्रा्च नि्निंमेषतया wat
जिमञ्ध तखगमनेन च किमियं नागकन्येति अेमबुह्धिं ददती
warrant | अखद्धारोभवते इति ws we Tae भूतलं
CTANTAT SST CATS RT STATS ACTTCUTS जनां
का पाताखतखयस्याखङ्धारोभवते agenfearaerara वां
GC: FTTH AT RTT कारी भम्बर जवर TT विलाक्यति
Wi अदृवग्रा्च व्यवडितमपि खत्थमले कठटाशेरविंलाकयनि
सति भावः। awafaard तेवामलोकनखवा दानीं Wav
पेखा भूताय जनाव सत्यनखायेत्वयेः ॥ ९९९ ॥

९९ उन्तरभेधर्ध्धरिते |

wae चेतसस्तां नपतिरपि दशे प्रोतिदायं प्रदाय `
परापत्तदष्िमिष्टातिथिममरदुरापामपाङ्गात्तरङ्ग
श्रानन्दान्ध्येन बन्ध्यानक्नत तदपराकरूतपातान्‌ स॒ रत्याः
` घत्या पयृषधारावलनविरचितेनाश्फगेनाप रीटः॥ VV Ut
संव्व॑खभिति ॥ स नुपतिर्नलोाऽपि चेतसः wae yrwafrat
at dat शथे खनेचाय प्रोतिदायं सन्तोषजनितं दानं प्रदाय
प्रकर्षेण दत्वा कटाक्षेण अतिसादरं Tar श्रमरदुरापांदब्द्रा-
दिभिदुलंभां लकोान्तरखरूपां wee तेषां कटाेणानव-
Sarat श्रपाङ्गे नेचप्रान्ते उत्तरङ्ग चलत्कलालां
अतिचञ्चलां कटाचरूपां agfé मेमोदृषटिमेव दृ्टातिर्थिं
भियमभ्या गतं प्रापत्‌ Ba | भैम्या qed कटारा किताऽनन्तरं
तेन सा विलोकिता अ्रनन्तर्‌ पनरपि तया ख विलोकित दत्य्थः।
अनन्तरं च रत्याः पत्या कामेन पोयुूषधारारूपमतिनिवापक-
लार ग्टतरूपं दलनं Hatad वलितरोवमवलाकनं तेन कला
विरचितेनाशुगेन भमोकराकरूपेणए बाणेनाशु We wer
विद्धः खः नलः तदपराः तस्या AATT STIS दतोयादयाषे
ऋकरतपाताः श्रनेकभावाभिव्यञ्चका व्यापारविशेषास्तान्‌ आन-
न्दाश्च्येन इषो परि पुणने्रतया यदाग्धं TTT बन्ध्याम्‌
निष्लान्‌ अहृत । मैमोदितीयकटा चवीक्षणेनेवातिटठन्ना काम-
fran: संखस्याखुतीयादिकटाकनिरीषणानि न ददति भावः।
अन्याऽपि ठः कचित्‌ wid ददाति अतिपियश्चातििं
प्राप्यामन्दबाच्यान्धा भवति ॥९९२॥

CRW: सगः | द्र

ओदषं कविराजराजिमुक्रालङ्कारशेरःसुतं

Mar: सुषवे जितेन्दियचयं मामल्ञदे बो च यम्‌।

तस्य दादश एष मादचरणाग्भाजालिमेले्मदा-

काव्येऽयं व्यगलन्नलस्य चरिते सगा निसगाज्वलः॥९१३॥

ओंमिति | Garey: पूववत्‌ । माता वागीश्रौ जननी
ख तस्याञ्चरणावेवाम्मोजे तथारलिदूपेा भरमरङूपः मैलिर्यसय |
यदा मादवरणसम्बन्धिनी पूजार्थ चरणयारुपढेकिता अरा-
जालिः कमलमाला तद्युक्ता Atfede । वागीशय्था जनन्या वा
प्रसादर्ूपेण ` छतनिमाल्यकस्येत्ययः । aural पुरणः सगः
व्यगलत्‌ VATA: | खभावत उज्वल Tq: ll ९९२ ॥ दति
ओबेदरकरोापनामक ीमन्रसिंदपण्डितात्मजमारायणते ने-
CHITA द्वादशः सगेः॥ WAZ

उन्तरमेषधचरिते।

TAM! AI" |

strate fa Qt जयतः |
RUA परिमला इव छङ्गमाला-
मात्मा्रयां निखिलनन्दनशाखिब्रन्दात्‌ |
तां राजकादपगमय्य बिमानधुय्था
निन्युनेलाछृतिधरानथ पच्च वोरान्‌ ॥ १॥

इदानीं इद्रादिपञ्चनलोसञ्न्षं wares सगंमारभते।
wegafa श्रथ विमानधुग्यीः fafrarafer: तां Fait
राजकाद्राजषमृषात्‌ श्रपगमय्य fray नलाषृतिधरान्‌ गखवे-
घधारिणः पञ्च वीरान्नलस्डितानिग्रादीज्िन्यः प्रापयामासुः।
fafanrafeat तेषु vag मलोाऽस्िवान वेति ्रपरिश्ा-
भात्‌ मलस्यापि नलद पधारकल्वं घटते । यस्य यद्रूपं तद्धारिलं
तस्यापि युक्तमेवेति काव्यापेचयापि युज्यते । वीरपदेन शरां गा-
यकगणः। के । कस्मात्‌ कां ।कानिव। परिमला AAT HLT: गन्धाः
समस्ताः गन्दनश्राखिने देवाद्यानतरवः तेषां छन्दात्‌ श्रात्मा-
शयां परिमलाथितां गङ्मालां watafe परावनत्यं afar
याम्‌ कच्पद्रुमागिव। कल्पद्रुमा न्दनखितटक्लापेखया अरधिका-
ख्थाऽन्यराजपेखया तेऽपीत्यर्थः । सन्वाभिलाषपूरकलसाम्बात्‌।

अवोदः ei: | ९४

साकचात्कताखिलजगव्जनताचरिजा
लचाधिमाथमथि्छत्य दि वस्तथा सा

ऊचे यथा स॒ च श्चोपतिरमभ्यधायि
प्राकाशि तस्य न च नेषधकायमाया ॥ २॥
बूमः किमस्य वरविन Trea.

aft दिषदचलविजित्वरपेरष्य |

मन्डारादिष्यपि agg कश्यद्रमशब्द प्रथोगः। मेन्या अ्रयात्मा-
अवविमाने खितलात्‌। गयतिर्दिंकम्मौ ॥९॥

arerfefai सा देवी aa तेषु मध्ये प्राधान्यान्िवेश्-
गक्रमागुरोधाच दिषाऽधिनायमिद्धमधिरव्योदिण्ठ तथा तेन
प्रकारेषाखे अकथयत्‌ | यथायेन प्रकारण स शचौपतिरिद्-
चाभ्बधायि उक्ता भवति । तखेश्धस नेषधकायष्ठ ATE ST
चप्राका्जि प्रकटितं भवति, किभूता। साक्ात्छतं श्रखिलजगतां
जनताशरिजं जनसमृरटन्ान्ता Gal at) यथा दद्ादीनां
mee न विष्याराश्चया aay च मानिले प्रतिभाख्या भ
लथा ऽवा खदिति भावः। सा्ादिति fata awed टला
आगतानामिश्धारीनां जाना चित्यं खच्यते॥२॥

ga दति। इ avafafa उश्नमे भमि वयं ware
वीराण्ठां वा सेनायाः Gare vats wade साम्ये awe
वा. किं ब्रूमो व्यामः, वं नाश्क्पल्ादागगोा चर इत्यथः |
frapre । दिषन्नभिज at बखन।मा रत्य सस विजिलरं जथय-

e¢ उन्तरनेषधचरिते।

सेनाचरोभवदिभाननदानवारि- `
वासेन यस्य जनिताऽसुरभो THM: ॥ ३॥

MUS WEG पराक्रमा we) we रणश्रीः सेनाचरीभवन्ना
सेनिकै aaa चे दभागमदानवारौ गणेशनारायरी तयावी-
सेनाधिष्टामेन छता जनिता छता असुरभीरदेत्यभयं Gat att
असुरेभ्यो रेवानां a avteer ्रणं Fae Aa at Wt: eT ga
जगितेति ari वागगेो चरोऽस्य चरितमिल्यर्यः॥ Tae तु अख
वीरसेनाखष्यन्‌पादुत्पत्निं किं कथयामः ्रपितु म। श्रकथनेऽपि
सोाकचये प्रसिद्धलात्‌। खगणैरेवास्य स्यातल्वा द्वा । war हि खयं
न प्रसिद्ध स्तस्य पिचादिप्रसिद्धया aad क्रियते । wa तु न तथेति
भावः। fama दविषतां बलस्य सेन्या ङ्गिकस्य सत्वस्य वा जि-
at परुषं पराक्रमे यद्य । यस्य रणश्रीः सेना चरीभवन्तः सेनि-
का इभात्तेरषां ्राननदानवारि मृखदानाद कं AT वासेम गन्धनं
सुरभिर्जनिता | रलयाः सावष्यात्ेना यामचलोभवर्तां पव्ब॑ता-
मानानां दभानामिति वा । मन्तगजबाङ्ल्यमनेन waa 1
एवमिख्रमलयोारभेदबदियेधा तसा भवति तथा Taw | रण-
WAT लक्षणया CTA वन्तते। इतः ज्लकादारमग्यात्याजीति
धावत्‌ प्रथममिग््रादि वर्णनं पञ्चान्नलव्नं | अत्याजोत्यादो च
लनव्ष॑मं प्रायन्येन दि क्पालवर्षनं पञ्चादिति ज्ञेयम्‌। सोका-
दिश प्रथमत इति क्षाकंन were प्राघधान्यनिदंशाद्धूरिणव्यादि
दतीयया .दिकषालानामप्राधान्यनिदेभात्‌.। . sweat

SAT: सगः | €e

PUERCO COIL Ia.

PA चापखचितद्युमणिप्रभामिः।
Wa WAM तपाद्यये । Asa Y या मारो sea
वरवषंनीति SET: | उत्तमा ATAAMAAT: | ATT TST यस्या
दूति वा। wfamat wastieqdrarefa इनिः (ate y |
९।९२२)॥ २॥

Rafa: एष इन्रः समिति च urarg विलाखगतिषु च
दष्डयाचासु वा । श्रमरवाहिनोभिः सुरसेमाभिः श्रन्वाख्यते
श्रनुगम्यते। किं विधाभिः ब्रए्ाश्डखनद्ः दरसम्बन्धिभै हाराः
एकाद शरद्रास्तेषाङ्गणः THY: इरसम्बन्धिनेा वाये गणाः
नन्दि प्रष्डतयस्तान्‌ अष्वीनपि इरन्ति शरात्मना ay नयन
तद्षहिता xfa यावत्‌! एवंविधाः पयोधरा मेघाः | इरस्या प्यं
दारः सन्दा गणपतिमंघाखेति वा । तेषामङ्कम्नो खामिला-
MATH द्रः शरभां प्रहारगणान्‌ दरत्थात्मना सह मय्येवं
We: पयाधराङ्चम्नी च एवंविधा वा य tT चापं
तेन afer सन्बद्धा gafemn galt arg ताभिः
द्रां शादिभिः शक्रधमुव्यापेम Gare च प्रकर्षेण भान्ति ताभि-
aT तथा बड: TET लाभो धनादिप्राभिर्येषु रणेषु अ्र्चिता-
भिः पूजिताभिः । दैत्यजयादजला आभा दौ्तियासां are at
carfdarafa ari मेघानामपि कामरूपलात्‌ सेगिकलं aga |
waifafafafagxaia च खे ्राकाशे चिता दद्धं प्रापि-
ता gararar याखितिवा। तैः कला दद्धि प्राप्ता वा चन्दराद-

Oo

és उत्तरभेषधचरिते |

अन्वास्यते समिति चामरवादिनीभि-
याचासु चेष बहृलाभरणाताभिः ॥ ४ ॥

यस्तेजखिन सतसेजः सम्नन्धेन BAA: प्रचुरं wa जा तमित्यर्थः ॥
ASI एष नलः सभायां दण्डयाचासु च चामरधारिणेभिः
्रन्वास्यते सेव्यते । किंण्डतामिः। war: fear: war यस्य तेन
हारगणेन सुक्राहारसमृदेन BAT हारो सुन्दरः पयोाधराद्कः
wage तत्सम्बद्धा इन्द्र चापसम्बद्धखयप्रभेव प्रभा
थासां ताभिः। चाऽप्य्थः। थाजाखपोति याजना। हारमध्य
गमणीना मनेकवखलादि नर चापसम्बद्धसय्यप्रभाषाम्ये | तथात
एव बलानि प्रत्राणि आभरणानि तैरचिताभिरलङ्कताभिः!
प्राधान्याद्धाराणाङ्हणं । ्राभरणग्रदणं तद्भातिरिक्तालङ्ा-
राणां रता न पानरुह्यम्‌। एतेन यथा भायां निर्भय we
तथा सङ्गामयाचराखपीति व्यज्यते | WI SSTAMAT: । यम-
णिस्तरणिमिंचः। समिचयुद्धे waar” carat: | दरशब्दा त खे-
afameg (We ४।२।९२९०)। BTC ताच्छील्ये एिनिः।
WIG A श्रतद्ज (पा० iC i ey) | यद्वा ष्दभांश्रदार-
गणेन हारिणः WaTHTT: सनास्तेषामङ्‌ः पार्प्रदेशः तुम्बी
waa नखपदविशेषस्तन सम्बद्धा दियरन्नप्रभा यासां
ताभिः | इद्रचापवदाकाश्व्याप्ना दिव्यमणिप्रभा चासां ताभि-
रिति वा । विचमणिप्रभाषसम्नलिताः शक्रधन्‌ सद्‌ शा भवन्तीति
बड्लेराभरणे्धेषिताभिरित्य्थः, खच Sifadacwar: ॥ ४॥

अयादशः Tat: | ée

AAT SHAT TET:
मुदामदपंडरिङ्च्जरकोरिभाजां |
पत्ङ्रिदामयमुदयबलेा विधाय

मग्रं विपव्नलनिधे जगद्ञ्जद्ार ॥ ५॥

arutfa इति wy कुचचित्पुसतकं Ts) तस्यायमथेः |
we चाणोग्तां पव्वंतानां vefect विधाय waar farere-
निच आपत्समुद्र मग्रं प्तसहितिः wea: ्षच्णोकर णाष्लग-
दष्नहार उक्षे त्यथः पव्वतपकद्ेदनाददिपद्र हितं छृतवागिति
ura: | किंग्डतानां। waar waren: कका विग्रहादेहा
येषां । तथा उदामदपाणं wagerat uftqacret fix-
हस्तिनां कारिं भजतां । एकस्मिन्‌ प्रद गेऽनेकसिंहानामन्यसि-
स्नल्युद्धरानामगेकङ्च्नराणएामित्ययः | fxd बलाद
त्यादुद ग्रः उदग्रबखः। यद्वा उदयं पौरुषं यस्य सः ॥ wag
्रतुलानन्युषान्‌ waquig ककान्‌ sara च्छन्ति मार-
afer एवंविधा विग्रहाः शरीराणि वेरं वा dati तथा
उदामदप्पौा दरयोाऽशा ware तेषां कारिं भजतां । वैरि-
नृपाणां wfeqt सहायक्केदं कचचिष्धेदं वा ला उदयं बलं
पौरुषं चन्ये वा aa) we मले वेरिङतापल्छमुद्र मग्रं जगदु-
SHAVTT | ATT War आ्रापदरदितमकरोादित्य्यः॥५॥

१०० उत्षरनेषधचरिते।

भूमीष्डतः समिति जिष्णमपव्यपायं
HAY न त्वमघवम्तममुद्धथञ्चित्‌ |

wana इति। 8 घटस्य प्रतिभटो afear समै यस्या-
सत्सव्बद्धिः। दे भेमि त्वं खमिति agra astra: परवबैतान्‌ जिष्णु
जेतारं । तथा न विद्यते पवेवैद्धस्य wort नाश wa तममुं
अमचघवन्तमजिन्द्रंनतु नेव जानि रपि fax एवायं! दृद्स्य
खडस्तनेचत्वान्नायं तथेत्यत Wei लं एतदीयं wa पाणिम-
तिक्रान्तंप्रखतादपि ti श्रत एवाह्ुतमाखग्यंकारि wafe
We नलरूपधारणाच्छादितं बहनेचस्य भावा बानं ना-
लाके न पश्सि ग्तवान्न तु श्रविद्यमानलादित्ययः। ्यावति-
क्रान्तं शस्ततखयेान॑जाणि न ata इतिं वा । wea
समृद्ं नाङने जसम्बन्धिनमेतदीयमतिश्यमुत्कषै वाञ्र्यमिति
वा। FATS Say ्रघवन्तं सपापं न जानोडि पु्यन्चाकलात्‌।
रणे THT Fart | तथापगते fafasrsarar ward) रणे
MINA व्यपायः पलायनं यस्मात्‌ श्रपलायमानमिल्ययः। एत-
दीयं ्रतिश्यमपरिमितदस्तपरिमाणमाखययंरूपं प्रावरणएवश्रा-
दवार wa खितं मेवं चीनां श्रुकं wi यया तथा दरवयाम्तरवि-
लाकनव्याजेम नालाकसे Aly लालाकयेव्ययः। ae ख Aa
व बाङनेचं। शयमतिकरान्तं बाह हस्तपरिमाणाभिकपरिमाणा
#3 च प्रतादष्यधिकेत्यथैः । aga यथा तथा नालाकखे wis
लालाकयेति ari श्रतिश्यं areas arg अतिशयित वदान्यो
श्रयो योास्तावतिश्योा। +a च भशयमतिक्रान्ते wfawar च।

TAU! au: | १०९

qi घरप्रतिभटस्तनि बाङ्कनेचं
नालाकसेऽतिश्रयमद्कतमेतदोयम्‌ ॥ ६ ॥
लेखा नितम्बिनि बलादि सब्टद्राज्य-
प्राज्यापमागपिश्एना दधते सरागं |
एतस्य पाणिचरणं तदनेन पत्या

साद्व Walt SLUT मुदमुददसख ॥ ७ ॥

afawa येति नपुंसकेकशेषेण वा व्याख्येयं । एतदीयं wear
पालितं। बहवख्च ते नेतार Teal वानेतार स्तेषां समूहः
्रतिश्रयिता दस्ता यस्य । BAVA वदान्यं उत्छष्टमाराकय |
शरा वदान्या श्रष्यनेन पोषिता इत्यस्योत्छष्टलं Bud कूुखिध्र-
भिदुरम्पविरित्यमरः। a4 पथि गृणे च खे इति विश्वः। जिष्णुः,
म्बाजिखख कुरिति ताच्छील्ये खुः। (पा ० २।२।९२९) । त्यागे
ward इति न लोकेति (पा० २।द।६८)। षष्टीनिषेधात्‌
दितीया। बडनेज्रशब्दात्‌ भावसमृहसम्बन्धे BT (पा० ४।२।
३७) । TS प्राष्यङ्गलादे कवह्धावः (पा० २।२।२)॥६॥
खेखा इति। हे frafafa अतिष्टयुनिनिडनितम्बे भमि
बलादौनां बलदचनमुचिप्रश्तीनां wag wT राच्यं राज-
मावः TS प्राच्यो TE: उपभागस्तस्य पिश्ुनास्तदसनाः लेखा
देवाः TASKS पाणो च चरणे च पाणिचरणं षरागं सान्‌-
रागं यथा तथा दधतेधारयग्ति। इस्लनादात्याणिं नमस्काराय
व चरणावित्य्थः। तत्तस्मादनेन इरिणेन्द्रेण पत्था arg शचीव

१०२ उन्षरनेषधचरिते।

आक्यं तुल्यमखिलां सुदती लगन्ती
भाखणड़लेऽपि च नेऽपि च वाचमेताम्‌ |
ed समानमुभयच विंगादमाना

चान्न निरष्यमवापद सो न FATT ॥ ८ ॥

मुदमुदषख WTA Aas षरागमरुणं एतस्य पाणिचरणां
ae सेन्यखाम्यमात्यादिभिः षड्धिधेन वा बलेन wage रा-
व्यस्य प्राज्य उपभोागसतस्य चिका सामुद्रि काक्रलचणड्डताः
ष्वजारिलेखाः कर्कशता: दधते धारयति दघ चारणे एक-
वचनमान्तमस्मिम्‌ TH रूपं । तस्मादनेन पत्या नलेन सड षे
धारयख। कंन केव । UTI शचीव । लेखा अदितिनन्द-
at.) पिग्ररनेा वलस चका वित्यमरः | नितम्बशब्दादतिश्याथा-
दिनिः (पा०५।२।९३२२)। पाणिचरणं। प्राण्यङ्गलादेकव-
द्भावे TGs (पा०९।४।९७) ॥७॥

आकष्यंति। war खदती भमी एतां Garni अखिलां
वाचमाखण्डलेऽपि च मलेऽपि चख तुल्यं लगन्तों समानसम्बन्धा-
ATHY उभयच CH नले ख समानं रूपं रेक्धरूपञ्च विगा-
माना जानतो विशेषावलाकनादपि विश्रेषमनपलम्भमाना
यथाक्रमं अओजाच्छरवणद्धियात्‌ नेचाशक्षरिद्धियाख fread
नावापत्‌ म प्राप। WAAR: स्तुतः किंवा नलः! तथाः सङूप-
त्वादयमिद्रा नलो वेति नाज्नासोदित्य्थः। रपि चेति सम॒दायै
परस्परसमु्चयवा चका । अवाप्‌ | खूदिलादर्‌ ॥ ८ ॥

AAEM: Ta! | १०३

शरकरः किमेष निषधाधिपतिः स॒ वेति
दोलायमानमनसं परिभाव्य भेमोम्‌ |
निर्दिश्य तच पवनस्य सखायमस्यां
मयोऽखजङ्गगवतो वचसां खजं सा ॥ < ॥
एष प्रतापनिधिर्द्रतिमान्‌ सदाय

किं नाम नाजिंतमनेन Wasa |

wa tf सा भगवती aad भूयः पुनरपि वचसः
खजं वा्मालां ्रखजत्‌ । किं wari aa तेषु ae wat
भेमोखमीपे पवनस्य सखायमग्भिं नदिंादिष्ठ। पुमः किला
Hat इति दोलायमानं दोलेव भवत्‌ सनो यस्यां परिभाव्य
सञ्चिन्त्य । इति किं। एष किं शक्रः सत्यं द टः निषधाधिपति-
var वेति दोालेवाचरति। कन्तुः क्यङ्‌ खलेपञखेति (पा० ३।
2100) । क्यङि शानचि दालायमानमिति । wat सामीपिक
्राधारः॥<॥

एष इति । ₹े भैमि एष प्रतापस्य निधिः wetrwow
स्थानं | तथाऽयं खदा उद्गतिमानू ङ्ध गमनयुक्तः ऊद्धंज्वलनाऽय-
मित्यर्थः । घनञ्जयेन वरद्िनाऽनेन किंनाम का सञ्जा नार्जितं
word अरिवश्वानरो वह्धिरित्यादिकं नाम निर्व॑चनयेागात्‌
प्राप्रमित्यथैः। सर्ववषामपि arat निवंचनमस्येव । नाम सम्ा-
वनायां अभ्निनाऽनेन किंनाम वस्तुन Td) तैजसानां परमा-
wt खव्वैचराविर ललेन विद्यमानलादिति वा। भ्रनेन धनञ्ञ-

१०४ उन्तरभेवधचरिते।

चेम प्रमूतमधिगच्छ We
नास्यैव कस्य च न भाखरङ्पसम्पत्‌ ॥ Vo ॥

य शब्देन एत्वा aun नाम किं arferafafa वा । धनच यला-
देतस्य लव NATH THM TH: प्रभूतं TH Ta खलंमधि गच्छ
wyfe । धन मिच्छेद्धता्नादिल्युकतः | wit प्रथमं gad-
मिति श्रतेः। श्रमात्‌ वं प्रथममुत्पन्नं । ्रस्येवाग्रेरिव कस्य च
न कस्यापि भाखरा टदेदोयमाना रूपसम्पन्नास्ि तेजामाच-
विवक्षया । तेजेव्यतिरिक्रस्य कस्य च न aH भाखर SI Ts-
faq a: WATTS एष नलः ता चतेजःखानं। तथा सरोद यवान्‌।
तथाऽनेन जयेन wear किं नाम धनं नाजिंतं वैरिणा विजित्य
धनमर्जिंतं | दायो दामं तेन afeafafa वा। एतेन धना्जंनस्व
खोपभोागः फलं म किन्तु दानमेव ae फलं वदान्यत्वं च
खचितं । सदा श्रयः प्रभावा विधियंस्मादिति वा शुचेः
खघ पाजितद्रव्यादमश्मापरचरं PIS प्रा प्रुहि। VA प्रङ्गा-
Teurfafa ati We नलस्येव wa arenas:
कस्याप्यन्यसय नास्ति भा दौिः खरः कण्टशब्दः रूपं Brees
तेषां सम्बरस्यैव कस्यापि नास्तोति वा। तेजखो मधुरखरः खन्द-
रखे्युक्ं। वोतिदातच धनच्जयः। शुचिरयित्तमेवंसत इत्यमरः,
धनश्चयः। सञ्ज्ञायां गूढ टठजीत्यादिना खच्‌ (are २३।२।
४६) अरुदिषदिति मम्‌ (ate ६।२।६७) । भाखर । Sa
भासेति ava (पा०द।२ 1 ९७५) Nell

WUC: TA: | १०४

अत्यर्थ्निपरुताकवलोभवन्तत्‌
तत्यार्थिवाधिकरणप्रभवस्य भूतिः |
अष्यङ्गरागजननाय ALAC

VHA श्चिरक्पि TAA ॥ 22 I

अत्यर्थेति। © रुचिरकथिं शाभनञ्वरेड्िये भमि wer-
भेरत्यथाऽतिश्नयितदेतिपदुता श्वालापाटवं तस्य कवलोभवन्ति
्ासीभवग्ति तानि ताभि पार्थिवानि ए्थिवोका्थाणि ewar-
एकरोषादौनि तान्येवाधिकरणं ANA एवाधारः ततः प्रभव
उत्पन्तिंस्छा एवंविधा afi तपखिनेऽपि पाशुपतादि-
त्रतमिष्टस्य are शिवस्याङ्गरागजननाय उद्धखनेनाङ्गाना
विदिष्टवर्थ त्पत्ते सश्जायते सम्पद्यते, एतत्सम्बन्धि warfa
ईश्वरस्य तपख्िमेाऽपि sana प्रभवति ware भवतीति किं
वक्रव्यमिति स्तिः । रचिरकर्थति सेषाक्रिचातुरोविषये साव-
धाना भवेति व्यचज्यते। एतदरणे wala केवलं मान्यत्किञ्ि-
दिति विषाय्थं टणोग्वेति व्यज्यते। गलप ay श्जिरकणिं अस्य
wee भूतिः सम्यत्‌ मदेश्चरस्य महाधनिकस्यापि त्थक्षसब्ये-
सङ्गस्य मुनेरपि च अरभिलाषषमुद्धू तये सम्पद्यते | ममेदकसम्प-
यादिति धनिके मुमृचखापि we भूतये Geeta: |
धनिकस्य तपस्िनाऽपि श्व्याजननाय सन्यद्यत इतिवा
किग्भुता सम्पत्‌ । अरतिशयेना्तपटुतया मोाक्तोपसंहारादिमन्त-
प्रयागसामथ्॑न UNAM Ya ए्ोश्वराख तेषामधिको

P

Log उकरनेषधचरिते |

एतन्बुखा विवुधसंसद सावशेषा-
माध्यस््यमस्य यमताऽपि मरेन्रताऽपि।

रण खस्नादुत्पन्ना | स प्रभव उत्पादकोा Gar दट्तिवा। चाच
तेजमेपाजितेत्यथैः। रागेाऽनुरक्रे मात्स्ये । हेति्नालायुधेऽपि
a) पार्थिवेति। तस्येश्वर दत्यधिकारे (ate ५।९।४२)।
सब्ब॑भुमीत्यण्‌ (पा०५।९ । ४९) । रचिरकर्योति। नाभिका-
दरोष्टेति (ate ४।९।५१)। ङीष्‌ ॥९९॥

एतदिति । रे पिदम॒खि aaa सव्वौऽबो विवृधस॑बत्‌
देवसभा एष एव मुखं च्याः at) अरभ्रिमृखा वै देवा दति Was
अश्याग्रेयं मतेऽपि मरेष्धताऽपि Arey आसनापेशया दि गपे-
शया च मथ्ये विद्चमानलं असि । लवं मरश्िनं तेजोयुक्तं मकु
तेज विषये दनं खामिनं चैनं उपरि argfe । येन सदारुणा
काष्टसरितेनामुना act: किरणाभा TERT रक्ता वा-
fred पिदमुखोति सम्बद्धा wae व्यच्यते। धन्या पिदढमखी
कन्या धन्यो मादमुखःसुत इति erase: WATS अपा
अगति प्रसिद्धा प॒रो gear च निखिला विदत्छभा एत-
नखा एतत्रधाना | यथा सव्वव्वङ्गेषु ad प्रधानं तथा विद-
त्षभायामसेा | कर विवधा दूति ve प्रथममसे गच्छत इत्यथैः ।
प्यक्षाकलात्‌। एष मुख य्यासादृश्रीति वा। अस्य यमतः सम-
afuarsta इद््राद्यधिकं माध्यं व्यज्यते । पच्या तरदितल
शथमिचयेस्दष्धर ण्ड Taw) तसेः साव्वेविभक्तिकलाक्ाकपा-
खा्रलादियमयेोरेतन्मध्यवन्तिंल्यं इति केचित्‌। तेजच्िगमेनं

NV: Aa | १०७

एनं मदखिनमुपेडि सदाख्णाचे-
्यनामुना पिद्टमुखि भ्रियते करओः।। Ve ॥
नेवास्यमेधसि पटोर्दब्दिमस्वमस््
मध्येसमिन्निवसते रिपबसतु्णामि |

प्राभ्ुडि। येनानेन षदा सर्वदा wearer अतिश्येनारणा
रा धाव्यते, fet anni पतिमेनं मड पूजय aa
एगमुपेडि रएतत्छमोपं गच्छति वा । मरिन मुत्पववन्तं वा ।
विश्प्रकाश्चे सकाराम्स्य AWE पाठात्‌। मुखं AS च
we स्वारित्यजयपालः | पिता मुखं यस्ता इति समासे मुखेनेव
मुखस्य wea पिदरमुखमिव मखं ver दत्य पय्येवखति
॥९२॥ |

नैवेति । एधसि are पटोाजाज्वख्यमानस्ास्यागरेः «fear
Ofrawa we भेव किन्‌ shard: जाञखम्नागस्ला ख Tart
ifaw we गेव तत्सम्बन्धाद धिकं दीत्निमागर्यं भवतीत्यर्थ
इतिं वा। तथा मथ्य समित्‌ समिधां काष्टां मध्ये faa fa-
यमानद्ध टणानि रिपवः waa: रिपमाधा यथा षेगेन कियते
तथा सम्डद्धेनागेन ताजि सणमाजेण THM द्व्यचः प्रादेशमा-
जां varawerfearerat मध्य द्तिवा। इह लाके ख्मि-
WAY वा उत्थागवान्‌ Ke जलम्‌ तरखो वेगवागयं विरोधिना
कम उदकन पराथवितुं पनः शक्ये भवति ata अाज्तिमेति
नाग्येगेत्य्यः । wart भवति अपितु न, वेगेनात्थितस्ास्य बा-

१०८ उभरमनेवधचरिते |

उत्थानवानिद पराभवित ATA

शक्यः एनभेवति केन विरोधिनायं ॥ १३॥
साधारणोङ्गिरमुषरवुधनेषधाभ्या-

मेतां निपीय न विशेषमवाप्तवल्याः।

रिशापि शान्तिः ara’ इति वा॥ नपरे पटेर्यदण-
धारणादिसमर्थस्यार्पमेधसि wary there प्रोतियुक्रलं नैव
श्रयोग्यलान्तस्येति भाव इत्यथः । तथा समिन्पध्ये सङ्गा ममथ्े
निवसतेऽस्य वैरि णशण्टानि अकिश्चित्करा card: । इद रणे
भूलोकं वा ATS उत्थामवाम्‌ वेगवान्‌ बलवान्‌ वायं केन
रिप जेतुं शक्याऽपि तु न केनापि । कस्यायजयेऽचमित्यथैः |
उत्थानमुरयः weyers sen बलर्वांख arated: |
भवतीति सम्बोधनं वा। तरो FS च वेगे च। दष्रमेधः समिदित्य-
मरः | श्ररपमेधि । नि्यमसिचप्रजामेधयारित्यच (ate ५,
४।९२२)। निल्यय्हणादन्यस्मादपि भवतीति इन्तिकारोक्रः
प्रयोगानुसारेण ्रसिच्‌। मध्ये समित्‌। पारे मध्ये षष्ठया वेति
(पा० २।९। ९८)। Wada निपातमादेल्म्‌। ga
दति (पा०१५। ४९९९१) वैकल््पिकलाटजभावः। परा
भवित । wavefa (पा०५।४।६१५)। अक्रियार्यत्ेऽपि शकि-
येगान्त॒मुन्‌ ॥९द ॥

साधारणीमिति। उषबबधनेषधार्यां अरभ्निनलाभ्वां साधा-
TH घमामेताङ्किरं fattened दइदमीयमनयोाः सम्बन्धिनं

NATH: समं; | १०९

we नलो ऽयमिति तम्प्रति Prva
FA GH चान्यद नलोऽयमिनीदमोयं ॥ १४ ॥

विशेषं तारतम्यं न अवाप्तवल्था ज्ञातवल्या dean: पुरोवन्तिंगं तं
प्रति एकं चित्तं मनः श्रयं भख rae अन्यद्परं few ्रय-
are दति qa wi मलव्यतिरिक्राऽयं च वद्िरित्यकथ-
यत्‌ । युगपदा चमसपतिप्रसङ्गा गसः मरति भरीरमेकलस्छ
साधितलारेकस्मिश्नपि मनसि कियामेदादवख्ान्भरप्रापररभेर
दवोपचय्यते । एकमेव तं पुरोवर्भिंनं अनल दति प्रत्यूचे । अका-
रप्रस्ेषेष्णानसख ऽयमिति ब्रवीति स मनः तथा अयमन्ाम्‌
वैरिणो चति चवखण्डयति sag स चाधेः veel «AA
Wi अच व्याख्याने प्रयमद्धचितक्रमभङ्गाऽपि न भवति । एकस
देरूप्यादिरोधाभास्ख | few vay इत्यमरः | उषसि
बुध्यत इति उषर्बुधः । दगुपधेति कः (पा० ३।९।९२५) We
रारीमाभिति रेफः (पाण ८।२।७०वा० ९) Gare
रिति waters (ate २। र) ७२९), अन्यदेति पले कः।
समानं शओ्राधारणमस्य साधारणं wea प्रत्यविशिष्टं सम्बन्धं |
एषो द रादि) aaferat पदाधोर््यां Bars (ato ५।४।
२१५)। ्आप्नीभरसाधारण्णादजिति वाज्निकादञि ङीष्‌ वा। प्रक-
tare साधारणभूमिरि्यारादिव श्रजपि घटते इदमीयं
व्यरादित्वात्‌ TATE: (पा०४।२।६)॥९४॥

१२० उन्तरटनेवध्चचरिते |

एतादशौमथ विलोक्य aaa at

सन्दे दचि्रभयविचितचिन्नव्र्तिम्‌ |

देवस्य खनुमरविन्दविकासिरण्मे-

स्हिश्य दिक्यतिमुदौरयित्‌ं प्रचक्रे ॥ ९५॥
दण्डं बिभक्ययमद जगतस्ततः स्यात्‌
HMPA सकलस्य न TTA |

एता भीमिति। wa सरखती अरविन्द विकािनः कम-
लविकासकरा cae: किरणा qe eae रवेः दिक्पतिं
efeufeu: पतिं नुं अन्येषां caret दिक्पतिल्वाभावाद्यमं
Sfewm उदीरयत ai प्रचक्रे arta किंरला। -एता-
कृ धरोमुक्षसंशयात्सदीभूर्तां तथा नखनिखयाभावात्‌ सन्देदः।
त्ष्यरूपद भना वयक्तिचातुग्यादा fed. मलनिखयाभावान्न-
wutfafanrara: तेः dwargarare: विजिता भानावि-
धारता fewafader: सा) एवंविधां at wat विखाक्य ।
foufafufafa पाठे चिन्छमेव faferder:: भिन्त fe चिं
युकरमित्थथेः | एषेव दृ ष्ठत दत्ययेः। एतादृजीत्यदादिषु दज
दति कनि (ate ₹।२।६०) | आसब्ववान्न इत्याल्े पा०६।
३।९०९)। fegfa Stfe (षा०४।९।९५)। warewifa
fag un ww |

दण्डमिति। श्रा सम्बोधने अयं यमा दण्डं are
faut तन्तसाद्धेताः पुराणादिदर्भनेन कम्पाकुलस्य पाप-

चयोादश्नः सगः। १११

खर्ववद्येोरपि मदव्ययदायिनोभि-
CAS र्म्मिरमरः खल्‌ कथिदसि ॥ १९ ॥

भीरोः सकलस्य जगता wars पडङ्पाता वडगं न सात्‌
भवेत्‌ (TR महारोरवारौ ATH वा एतद्धयात्‌ पापं कोाऽपिन
करोातीत्यथैः। अरा BPA । अन्यो यष्टिं धारयति अन्यस्य च
कम्पमानख्य कट मपाता न भवतीत्यसक्गतेः । तथा चिकित्धा-
सामर्थयोाः खर्श्चयोद॑लयोारपि मदव्ययदायिनीभिः wees
कुन्पाशाभिरेतस्त ea: प्राणिकम्मविपाकर्शमेनानेन प्रेरि-
ताभिः पीडाभिः म लिचत इत्यमरः कञ्चित्‌ feafe अपि
तुम कोाऽथयस्ि। कमजरो गाणां ताभ्यामणचिकिक्छलादिव्यर्थः।
SSSA नाम रुजापनयनसामय्यासम्भवद्धचभाय॥ नलपकते
अयं Het दण्डं शरासनं यता faaf ततः भासनभयात्क-
ग्पाक्लस्य सकलस्यापि सेकस पड्कपाता न भवेत्‌ पूष्वेवदे-
तस्माद्धयात्‌ we TS चतुरङ्गसेन्यं बिभन्तिं ततः शच्रभयात्‌
HUST BRA पङ्कपातः Tawa न भवेत्‌ Fata
Sfcut frenartrare दुःखमाश् इति वा । सन्दर्येण प्रसि-
इयानौसत्ययारपि गव्व॑शयङ्कारिणीभिरस्य रम्मिःकायकाज्षि-
भिरूपलक्ितेाऽयं द वाऽपि afacta faa श्रपि ठ arf
देवेषु मध्ये Taras सुन्दरतमे तावय्यनेन जिता यतः। ये त्ेत-
WNIT: रमणोयास्त एतद्रपधारणारेव न तु खभावेने-
स्यथः । TROT भ्ादकदं मो | भ्रस्त पङ्कं पुमान्‌ TUT | य्यः

११२ उन्रनेवधचरिते।
मिजप्रियोपजननं प्रति रेतुरस्य `
सञ्जना श्रुता ऽतुषद्‌ यं न जनस्य कंस्य |

SETS च न कुचचिदध्यगामि
तपतं यमेन नियमेन तपोऽमुनेव ॥ १७॥

भ्रभारुयृचिलिडभा इत्यमरः । स्तीरुयुजाद्युतिः शाभा दति
afem दायिनीभिरिति areere णिनिः॥९६॥

मिचेति। wa यमस्यापजनमं उत्पन्तिग्मति aa नाशनी
faafrat खग्यपन्नो हेतनिमित्तं sat ज्राक्थिंता । काया-
नानलो तु कुचचित्‌ gay पराणाद श्डगस्यात्पत्तिं प्रति
रेतनाष्यगामि arena किन्तु शने खर स्यैवेव्यथैः। यमे यमी
आद्धदेवः खञ्ज्ञाया खनयास्तरय इति पुराणं | we यमः कश्च
जनस्य VENUE न शपि तु सव्वेस्यापि wuss |
श्रमुना यमेनैष नियमेन नक्तोापवासादि व्रतेन टला तपस्तप्तं UA:
रतः | श्रत एवास्य Was ATI Vere: ॥ नलपल्चे we
गलस्य way ara yar सती मिचभियस्य सुइदिषटखापजननं
प्रति उत्पादमं प्रति देतुः। we सञ्ज्ञा सुदिष्टजनमं प्रति
रेतः। श्रता Baars दति वा पुण्छक्ञाकलत्वात्‌। अयं कस्य सुड-
fas a अपितु सम्यक्परिपालनादुपकारिलाद्या सव्वस्यापि खु-
देव । ईदृक्‌ प्रत्ये दृ श्धाश्रस्यकाया कायकान्तिःकरुचापिनर
सुरारगेषु नाध्यगामिनदृष्टा सुन्दरतरोाऽयमित्यथैः। दाया
Ofa: लाकपालनमिल्ययंदतिवा। waa जगत्पालनं काऽपि

WEE: Gt: | ALR

| fieg प्रभावममिताखिलराजमेजा
देवः पिता अनरमणी THETA |

म करो तील्धथैः । wT मलेगैव यमेन ब्रह्मचब्थादिनियमेन
ङ्गादि व्रतेन च तपस्तप्तं लदर्थमिति HI: | दाया खादातपा-
भवे प्रतिबिम्बाकंयोाषिताः।तपञ्चाद्ायणारो खद्धर्जद्त्यारि
firg: | अध्यगामोति। cSt WTSTSS क्मणिचिए | यमेगेति।
We रेतो WATT ॥ ९७॥

fegfa कवलं esyre जभगनमीलयेव a) किश्चाम्बख
प्रभया दीधया ऽवममितं तिरतं afaet राजन्यस्य तेजा सेनं
Cina रमणीयमूर्तिः अम्बरमधिः gel: देथाऽख्ख पिता। ve
wae उत्करान्तिदा नामिका अथ च मरणदा शक्रिरायधवि-
नेः कम्‌ wee न प्रतिभाति समया म भव॑ति wit
श्न्वमन्‌ समर्थेव UTA जनेषु गदान्‌ रोगाजियोक्गः परेरथि-
WS BUS VATE परपीडाजननेनापयन्र Lay: | Wa
ews Grea ateaafsarecacuafaad दति a i
were प्रभावेन पराक्रमेण नमितसकलभूपप्रतापः। अम्बर ALS:
इयः इः कामखदद्र मणीयमृत्तिः देवा राजा बीरसेगाऽख
पिता। Sar विजिंगोषुरिति वा। महाङ्गलीनलमस्य afer |
UY CRS वा प्रभाया AAT लकणया समूहेन तेजः सहनं
un भितमख्पीतमखिलभूपतेजे येगेति वा । अम्बर मणीभि-
aera: शला रमणीयमृन्तिरिति वा। मणोष्ब्ड दईैवन्ताऽपि
waft सम्बाधनं । रमणीनां स्रीणां रमण्याग्या मूरति खेति

Q

९९४ उन्तरनेषघ चरिते |

SRA न कमन्‌ प्रतिभाति शकिः
छब्णत्वमस् च परेषु गदान्‌ ATH ॥ १८ ॥
रकः प्रभावमयमेति परोतराजो
तश्लोवितेशधियमच निधेहि * मुग्ध |

at) अस्य शकरिरायुधविशेषः कं वेरिणमन्‌ उत्कान्तिदा मर-
wa न भवति । अस्य क्तिः सामथ्यं कं यममनु उत्काभ्तिदा
मरणप्रदा न प्रतिभाति श्रपिठ समाव्यत एव । यमादन्येषां भयं
AVA Re रला तिश्ये यायते इति वा। तथा way
गदां शस्तरविेषं प्रयाक्घुरस्य BU दे वकीपचलं। गदायुद्ध परावी-
खा दीहृष्यसमानलमिल्ययं इति वा । wa राज्ञः परा Gerad
इषुसम्बस्धिगोा गदाः रागाः दुःसदवाणजमिताः पीडा इति
STA | ताम्‌ अथादैरिषु WATTS MUTA AS च । वाण-
यद्ध प्रा वीण्याद व्णुमसमानेऽयमित्य्ै इति वा। राजा अभा
मुपे TR Ve सजियग्रक्रयाः। को व्रह्मा्मनि लोकेषु शमने
सरष्यनाज्ि च । शक्ि्ब॑लप्रभावादा ute: प्रडरणान्तरे।
इत्यादि fam ९८ ॥

एक इति । अयमेकः परेताः परेताः तेषां राज पङ्क fa
षये प्रभावं खा मथ्येमेति । तन्तस्ादजास्िन्‌ जीविते ग्धियं अन्त
कबुद्धिं faite qe Yam उभयोभेद मजानाने ear
WAG दसखसहेाद्रस्वाश्रिभरातुयंस्छ यमस्य भूतेषु प्राणिषु

* fayaala पाठान्तरं |

SACU: सगंः। ` We,

WAY यस्य खलु भूरि यमस्य वश्छ-

भावं समाश्रयति दखस्ादरस्य ॥ ९९ ॥
गुम्फो गिरां शमननेषधयोः समानः
श्द्ामनेकनलद ASAE: |

भूरि प्रचुरं भूतं वम्बभावमधीनलं समा्रयति प्राप्रोति ।
प्राणिषु मध्ये wet भूतं यस यमस्य वशि वश्रव्तिं सत्‌ अभावं
विनाश्रमेवा्रयतीति वा । मुमुवः कतिपये तदपेचया भूतानां
agar खल निखये सब्यै्राफिनाश्न एतदधीन इति निखये-
मायमन्तक इति किन्न जानासील्ययैः ॥ TAGs परास raz
्रमियाख तेषामाजिः परा मदष्ट। सेजसखिनेाऽपि cat यन्ति
सादीयसः gata ये तेषामाजिरिति वा। परोकूष्टांया
दतरेषां वेरिणामाजिरिति ati तस्यां श्रयं मखः एक एव
परभावमेति । तथा भूतेषु एथिव्यकेजोवाव्वाकाश्रेषु मध्ये Tafa
्यभिनथेन सकला भूः सेोन्दर्यंण caatieta श्रञितुख्धस्
CATS वश्वलमाज्रयति। AAPA सुन्दरि अ्रसिन्‌ awa
बुद्धिं निधेदि । तथा समा सश्रीका त्वं यख एतदरणे परथ
कुरु । एवेविधः WU: प्रभुशक्रियुक्रः Gry काऽपि मासी-
व्येनमेव टणीग्वेति भावः, इतर श्रब्दात्‌ TS तत्करोतीति णिच्‌
पचाद्यचि शिलापः॥ ९९ ॥ | |
aren दति । श्र मननेषधयोाः यमनसयोार्विंषये समानः
oe: gare: गिराङ्गुम्फः देव्या वाणोखन्दभेः विदभवसु-

१९९६, उन्तरमेषघ्रिते।

चित्ते विदभवश्चधाधिपमेः सुतायाः `
afar खल्‌ तदेष पिपेष पिष्टम्‌ ॥ Re I
TAG तचभवनो शेशसंशयाले-

रालोक्व सा विधिमिषेधनिवृ्िमस्म्ाः |
पाथःपतिम्रति धुताभिमुखाङ्लीक-

पाणिः कमोचितिमुपाकरमताभिधातु ॥ २९॥

भाजिपतेः सुतायाः मेन्याञचिन्ते aaet संध्यं fasta तत्‌
wy निशितं एष पिष्टं पिपेष च्॑मेव धर्धिंतवान्‌ इति care
इत्ययः | चष चुम यथा टया तथेद मपोत्ययंः। किन्ते Few |
अभेकषां लानां दशनेन AWE VA AI | गम्य खा हुन्द-

wee इति विश्वः nee n

asta | तजभवतो पृच्या खा खरखती warhead wears
परिपाटीयोग्ये यथा तथा वाभिधातुं वक्कमुपाक्रमत।किं शला)
तज येऽपि waa संशयाः सन्दिहानाया war भैम्या
विधिभिषेधाग्यां सकाश्ाजिटन्तिं प्रटन्तिमिदत्यारभावं च्रा-
Grea) किंभूता। पाथसां पयसां पतिं प्रभं aed प्रति तः
अवस्यापितः अभिमुखाङ्गुःखीकः शखकरभाखः पाणि्यंया |
तजभव च्छष्दः पृञ्याथेः। अङ्गुलीकेति। ease कप्‌ (पा०१।
४।९५२)। उपाक्रमत। प्रापाज्यामिति तङ्‌ (ate wi es
६४) । अभिधातुं । wher भ्रकष्टकेति gat (पा०२।४।
६४) ॥२९॥

Mare: eat: | ११९७

या सन्बतोमुखतया व्यवतिष्ठमामा
यादोरणे्नयति नेकविद्‌ारका TT |

येति । ure भूरितरवारिजिधयः मुद्रा wet खा चम्‌-
सयति स्वत्वं ख ava खा का। यद्धाः परतो राधः परं
तीर भरतीतिबिषथे इग्गोचरो न। सेनायां waxrurafa fa-
खितलात्‌ परं पारं ग ङष्ठत aU: | aT aT) या समते मुखस
खस्य uray व्यवतिष्माना व्यवसिता जलमयील्ययैः। या
यारएर शेजंसजनब्टे सत्सङ्ग मेवा उपखषिता । तथा या
भैकविदारका agua) Hare विदारयति भैकविदारः
कस्यादकखाय श्रागमनं यस्यां खा। खवेगेन सम्वना्करमुदकं
थख्ामस्तीत्यथं सति वा। या नेकविदारं कं यस्ामेवंभूता वा ।
VAT: परते वेरिणे यस्माद रोधः BITS न श्ञामगाचरः।
निखाभिमु खस्य पयसः कस्यापि निवारयितु मश्रक्यलात्‌ इति
वा। यस्ताः परम्रदेश्ात्‌ प्रतिसष्छखं इतिर्गिगंमनं तद्भोचरो गरो
AAT अधोाऽधस्तारेव प्रवादवेगेनाध एव गच्छतीति भाव
इतिवा॥ were wae भूरौणां तरवारीर्णा एकधारपतन-
warat निभिः खानं ar चमूविजवते । या सव्वंस्मादपि
Gary GHANA वा मुखतया sera व्यवतिष्ठते । मुख-
अब्दा WSU ओवा चकः। Gag: सव्वेदिकु मुखं यसा खद्धावेन
व्बदतिष्ठत eft वा। अभेनानेकदिग्बयापिलात्‌ Sarat: प्राच
इच्यते, या Medd wyRyorarenweed cafe.

१९८ उन्तरनेवधचरिते।

एतस्य भूरितरवारिनिधिश्चमः सा
यस्याः प्रतीतिविषयः परतो न रोधः॥ RR II
नासीरसौमनि घनध्वनिरस्य भूयान्‌
SICA समकरः सदद्‌ानवारिः |
दारणेनंयतोति वा। यारारणैरमुय agra: fewer
जथति सेनाजयेनास्य व्यपदेशा म far खयमेवातैी यद्धं कुरते
तेभाभयया नखवर्ध॑ने तात्प । तथा ee विदारका यद्धारे
यस्यां सा । दारणः war नेकविदारः काया यस्याः सेति ar
यस्याः UTHER: TRARY: आवरणं न ज्ञागगेाचरः
केनापि रोद्धुंन शक्यत Tae: | परस्मात्‌ प्रतोतिविषयः wey
मागच्छल्लरो मनब्याऽघो Vir एवेति वा । पुष्करं waar मुखं |
कूपकास्ह विदारकाः कायो SE: कुलं रोधसखेत्य मरः | व्यव-
तिष्टमानेति । समवप्रविभ्यख इति ae (पा०९।२। २२),
श्र गरन्भूयस्लभयात्‌ व्याकरणं न लिख्यते ॥ Re
भासोरेति । मदीनामिनः खामी समुद्रः मावीरसौमनिं
जलमयसेनामखविभागे खितः सम्‌ करणभावं खाधकतमलै Ca:
गतेः रन्मक्रादिभिरजमतिश्येनास्य वरुणस्य सुखमातनाति
खत्पादयति। सुखजनने रन्नानि करणभूतामि । खामिगेऽखै
caf दला प्रीतिमुत्पादयतीत्य्थः। करणे ZF भावं स्-
(fat: wt: खदेहात्पन्नेरित्ययं इति वा। अलङ्रणभूतला-
इरणदेदस्यितैरिति ati एवंविसेरंन्नेरुपलशिता ari अख-
ख्रणभावमखङ्करणत्वं गतेरत एव 4: सुखमातभातीति aw

MAU: Tt: | १९९

खत्यद्मकाननसुखः सुखमातनोति

रबनैरलङ्करणभावमितेने दोन: ॥ RB

सस्यन्दनेः प्रवणे; प्रतिकूलपातं

का वादिनौ न तनुते पुनरस्य नाम ।
किम्भूते rete: | घनध्वनिः निविडग्ब्दः। तथा भूयान्‌ प्रचुर
AT: दीघेपरि माणएलात्‌ सप्तसक्चलादा। तया कुमरा गक्रार-
aI मकरा मल्यविशेषाखद्यक्रः। तया सहदागवारिः पण्डरौ-
काच्तयुक्षः। उच्छब्द उद याथः। उद्रताजि विकसितामि पद्मानि
येषु तानि काननानि तेषां सखा age cad: | उक्षा पश्चा
खच्छीरयेषामेवंविधेः कान्गैर्युक्त इति वा। Seat पद्मा eit:
खकन्या यस्मिन्‌ स चासो वगश्खखेति an fares विद्-
मानल aaa | नासोरसीमपदेन तीरं लच्छते। तज नि-
बिडध्वनिरिति वा। तरङ्गस्य तीरे प्रतिघातात्‌॥ wage wary,
बङतरः। कुम्भी गजः MATHS सेनाम खविभागे सुखमनाया-
सेन रवान्‌ शब्दान्‌ विस्तारयति, किम्भृतः galt) ware
ष्वनियेख। तथां समः WAG Se: TIAA वा करः WT
दण्डा FS तथा दानवारिणा मदजलेन सहितः। तथा उद्ग-
तानि पद्मकानि कुसले पद्मविन्दुजासकानि चस्िन्नेवंविधं
यदाननं AS ATH: | तथा अलद्ारलं प्राप्रैरन्नैर्दीना ग किन्न
TY: ll स्मामखं तु नासीर) गक्रस्तु Fant: पद्मकं बिन्दु-
जालकमित्यमरः ॥ २३॥

सेति । ₹े विलासवति मैमि ara भिरखाखभे। we

१९ उश्षश्भेवधचरिते |

तस्या विलासवति करकशतच्रिताया
भूमः कथं TATA सिकता वयन्ता; ॥ २४॥
वरणस्य का नाम वाहिनी गदौ waa, watt: निश्षरोरक-
खरितिवौ प्रवरैः ware: war कूलं तीरं प्रति wr पातं गमनं
म॒ ava रपि तु स्वोपि करोति। वयं wearer: सिकता
AAR: TACT WITS कथं कन प्रकारेण ब्रूमः RATA: |
अतिवडलेमेयलया वक्षं न शक्यत CATE: | ताः काः। याः कक-
wat Steed भरिताः क्क जलजम्‌ विश्रेषरूच्छतेराभ्चिता इति
Ql ware we wee का माम वाहिनी सेना सस्यन्दमैः
सरथः प्ररृषटवाहनेरश्चादिभिः रला प्रतिकूला वैरिणख्तान्‌ प्रति
पातं गमनं न करोति श्रपि तु च्तुर्विंधापि सेना करोद्येव।
प्रतिकूलानां afcet पातं हननमितिवा। का terse भाम
ख्यातिं प्रतिकूल ग्ड चुन्‌ पातयिला wrard इला म तमुते।
नास्य ख्यातिं करोतीत्यर्थं दति वा। aaa: क्रीडारथेः wer
Stra प्रति गमनं करोतीति वा। अनेन सेनाया निर्भयल। ae
ऽपि कीडारयारोदणात्‌। ककः ओता स्तेषां अतेराजिताया-
WAT THAT awe ता भूयस्तेन प्रविद्धाः वारकाः वचं
किं ब्रूमः । ताग्योऽपि सेना प्रचरतरोत्र्थः। तखाः सकाभात्‌ ता
वाल्का ewer किं ब्रुमः । वालकाः कथमपि sere शक्नो
सातु म कथञ्धिदिव्यय॑ इतिवा अधिः प्रहरणमेषां तेश्रा-
faaraat भावः आ्रसिकता याः अओेताश्वश्रताधिशूढाः ता
आसिकता असिप्रहरणाम्‌ परुषान्‌ इति धावत्‌ तान्‌ बङतया

Ware समेः। VRE

शोणं पद प्रणयिनं TUTE पथ्य
किच्चास्य सेवनपरेव Tah स ।

कि वर्धयामः अतिबलेन ay TWIT TATU: | बहन्‌ तयन
गच्छन्तिवा cater at aa वज्जतयासेखतेश्रासिकाख् तेषां
भावानिति avi awarsaaat Gat a बलया wwayt
हवंविधा आसिका wat wet भावानिति वा । wet: we
खयः । सांयाजिकः पेतवणिक्‌ carat: ॥ पातः wand
wafafa Waray: । Wawa: | ware दति wal (Gre ८ ।
४ । २८) । प्रतिकूखपातं ॥ oe द्र व्यवीष्या्यां । विशि पतीत्या-
font wae (पा° २।४।५६)। ठ तीयाप्रश्तीनोति पाडडिकः
समासः (पा०२।२।२९) । ्रासिकाः। असिः प्रडरण्मेषां।
wevefafa ठक्‌ (ate ४।४।५७) अअरसिभिजंयन्तोल्या-
सिकाः । तेन दौव्यतीति ठक्‌ (पा ४।४।२) ॥२४॥

जा णमिति। डे सुभगे साभाग्यवति भमि तवं एनं भुवनस्य जख-
सखाधिनाथं वर्णं भजख ठणीष्व । जलपतितमेवा इ । तं गृणमप्र-
धागसेवकं भां नाम मद्‌मस्व पदप्रणयिनं चरणखानुरागिशं
पश्च। किञ्चेत्यधिकाक्गा। tase चरणप्रण्यीति किं वक्ष्य सा
प्रसिद्धा सरखती गदो We सेवनपरव चरणसंवारगादि परैव,
पुष्वीक्रापरितेाषे वा्ब्दः। के कमल HAS WAIT: आधा-
राः खम्‌द्रादिपष्लान्ताः पद्मकरा वा तमिमं न भजन्ति सेव-
नते श्रपितु MUTA: सव्वैऽप्यस्यानु चरा स्तस्य भाणएाद्यनचरले

R

श्‌ उत्षरनेषधचरिते।

एनं भजंख सुभग भुवनाधिनाथं

के वा भजन्ति AA कमलाशया ने।, २५॥
शद्धालताततिमनेकनलावलम्बां

वाण न वदयत तावदभेदिकेयं ।

काकथा। तस्मात्‌ षलिरू पतिर यमिल्यर्थः | कमसलाश्या जलाभि-
खापषेणकेवाखाकाद्मं न भजन्ति सेवन्ते स्तुवन्ति दव्ययंदति
वा। शणादीनां तन्तदभिमानिन्यो देवता लच्छन्ते। अतस्तेषां
fans aya नलपच त्वं जगत्पति मेनं नलं पतितेन खीर |
खोकारयोग्णलमेव द्रढयति । Fire TH गणमस्य पदप्रण-
fat पश्च तमिमं कमलायाः सम्पदः आश्य faa are
खोका नरेवन्ते aia go धनाभिलाषेण easly सेवन्त इत्यथैः,
ATS | कमलाश्या लच्छोनिधयोा धनिका अ्रपि लाकास्तमिमं
म भजनग्धपि ठु भजग्धेवेति वा। श्र प्रथमदितीयदतोयविशेषणैः
कमेण चेान्दर्यकलाकाशलादाय्थाणि Mapa | माणे FeTa-
ATE: स्यात्‌ । भाणः काकनदङ्विः। जीवनं war वनं । विष्टं
waa जगत्‌। सलिलं कमलं जलं । कमला श्री द॑रिप्रियारिव्य-
ATi आश्रया अधिकरणे, भतेरित्य च्‌ (पा ° २।२।९५)।२१५॥

wets इयं पूरव्वाक्रा वाणो भीमेद्धवां प्रति waa
ven इति यावत्‌। अनेकनलावलम्बां नानानेषधविषयां भ्-
ङालताततिं संभ्रयवल्लोपरम्परां न बद्धंयतु तावत्‌ न परयतं
तावत्‌ अपि तु yaaa नवा खद्धिरयस्याः सा गवद्धिः नवध

चयोादश्रः BIH: | यद्‌

मोमोदवां प्रति नले च जलेश्वर च
तुल्यं तथापि यद वदंयद च चिचं ॥ ९९ ॥

करोत्‌ नवद्धंयत्‌। भमो प्रति सन्देदपरम्परां waaay ्रति-
बह्ीकरोवित्ययथं दति षा । तावच्छब्दाऽनुमताववधारणे वा ।
यता अभेदि का विशेष प्रतिपाद नमङ्व्वैती। समानध्रर्भनाद्धि
संग्रय उपचीयते विशिष्टघर््मद णाद्‌ sata इत्यथैः यद्यणज
विषये fea नास्ति तयापि we जलेश्ररे च तुष्मेककालं
यत्संशय वल्लीपरन्परां अवद्धंयत्‌ पूरयति स च विषये चिच-
माथे । न हि विषयस्यैव सन्द हागतलमुपपद्यते। यते साक दूर-
fad पुरुषे yea स्थाएवं वाऽनुपलभ्योाञ्ंलमात्रं खाणसाध-
मयैमुपलभ्य तटस्थः स्थाणवे FEAT वेति षन्दिग्धे तु पुरुष एवा-
त्मानमृद्धंमवलेक्या द वा erwafa । तस्माक्नलजले शवर विषये
भेभ्याः dwar युक्तः | विषयभूतयोारेव awa मदा खगथमिति
भवः । विरोधपरिशारस्ह seats यथाक्रमं नले श्रं सुखं
meat च काखताततिं कालिमातिशयं पूरयति wi तथा हि
यदि faa गल एवायमित्यकथयिव्यत्‌ तदा मय्यनुरक्रा मैमी
मामकभमेरेनमेवावरि यत्‌। AT TAT न तं वरुणक्ेषेण afe-
तल्ादिति। नखे सुखं जनयितव्ये यदि वाणी मां नख एवायमि-
ल्यकथयचिव्यन्तदा AMAT भेमी मामेवावरिश्यत्‌ तन्तु तथा ज
ad मधङ्केषेण वलिंतलादिति विषादादहएे कालिमाऽतिश्यिता
जनितः। काखताततिरप्यनेकनलावणलम्बिगी चठखामण्यवरणात्‌

cee ऊतस्रभेषधचरिते।

बालां विलाक्य विवुधेरपि मायिभितते-
रकृद्मितामियमसोकनलोकतलेः ।

अथ च मल्छन्देहांदरणं भजेलखसन्दे दामां भजेदिति कमेण
गखवदष्याः संब्रथपरण्परां पूरयति ai अनेकनलावखम्बनां
var: संक्यवलीपरम्यरां न वद्धंयतु न fery वद्धंकपुत्ति-
हिदे्यतेा विद्रेषमप्रतिपादयन्ती। याहि ङेदासमथा कुरि-
का साऽमेकटख्विश्रेषमलाखम्बनां खताततिं a डिनच्लोति
areal) तथापि vat प्रति नले च जलेश्वरे च संशयवस्लोपर-
न्यरामेककालमेव यद च्छिनिष्खिचम्‌।या fe न हिनन्तोतिषा
ferwitfa चिजनमितति भावः । मत्छन्देहादेनं भमी भजेदिति
मखच्ाम्तिः। गखसन्देदाश्रां भजेदिति aewearfan: 1 वर्खवा-
चिशष्दषङ्भावात्‌। केषवक्राश्यादिन्नानचतुरा भमो aed भ
afcadifa निखसेन गलभ् मना श्रः | मसेऽनुरक्रा भेमी aa
तिषादक्नब्टसशद्धावाम्‌ मां न वरिग्यतोति निखयेन aqua
ara tfa वा विश्रेवमप्रतिपादयन्ती वाणी खरखतीति।वादेव्या
aTaarway afer: | wat at वरिव्यति म वेति vere
WRU गतः। ददानौमवशिष्टाऽहमेवमघेवद्धेयमनुरक्रेति at
afcafa म af नखसन्देडा गत इति भावद्तिवा। इत्या-
ङिव्याख्यावि्ेवोा विचा्याङ्गोकरणोयः॥२६॥

काखामिति | दयं भगवतो सरखतो जिषधाधिराकमृदि्ड
at erat stare ख उवाच । fe wari तां et wate

WATCH! Ta! | १९४

राद @ तां भगवती निषधाधिराजं
fate sa राजपरिषत्यरिवेषभाजम्‌ ॥ २७ ॥
अत्याजिलब्धविजयप्रसर स्वया

जिं विक्नायते रचिपदं न ees: |

erates: मायिभिच्छखपररपि विवुधै-
देतरकद्धितामप्रतारितां विखोक्य। किम्भूतं गलं । रा चां परिष-
wat तस्याः परि खमीपे वेषं प्रकार भजति । परि्ेवमिति
पाठे परिजरेव उपान्तः।बालामपि विबुधेरपि अ्रपिरभयज सम्ब-
wai बाखा fe प्रतायते दयं बालापि न प्रतारिता तेग्वेकस्या-
ष्यवरणात्‌। चे च विबुधाः ware: ते मायिनः खाः कथं
मायिभिरपि षाशा न प्रतारितेत्याख्य्ये । राजपरिषदः परि-
वेषरङूपणशात गलस्य wea ध्वनितं । परिषत्‌ । सदिरप्रतेरिति
WHS (पा०य८्।२३।६६।) ॥२७॥

warrants | लया मद्या मेन्दो नलः किं न विश्ञायतेऽपि
ठ विशरषेणेच्रारिन्य भेदेन waren जानीरहीत्ययेः | arya: |
अतिश्रयेनाजे स्गामे अतिश्चिते वा जा खनः TAT
विजथस्ारिपराभवगच्द प्रसरो Awe येन | तया CITATT-
गस्य ATA पद TA | तथासे श्र्थिनमयिनं प्रतौति प्रत्यर्थि
था रागवज्रता दागपरता दाने अर्थं प्रत्येव वा वश्नतथा
जितेग्डियतथा वा श्राहिता wat या चेष्टा याचकागङूणव्या-
WTA परदारद्ंनादिनिटन्तिव्यापारेण च Whe wae

ARE उन्तरनेवधचरि कै |

प्रलर्थिद्‌ानवशतादितचेष्टयासे
जीमूतवाइनधियं न करोति कंस्य ॥ RE ॥

स्यार्थिेताः प्राणानपि दणएवदरता राजविगेषस्य धियं ब्ध
दानातिश्येना्थिंपरतन््तया च जितेन्द्रियतया च किमयं
ओमूृतवा इनधियं कस्य न करोति दानभररलादिजयमस्य ख
चितं भत्यर्थिनो वैरिणा द्यन्ति प्रत्य्थिंद्‌ा wat: प्राणाः येषां
a अतिशूरासत aut श्रधीना यस्य AW भावस्तत्ता तया कछला
BAT चा चेष्टा तया शचरवशोकरणव्यापारेणेग््रबद्धिं कस्य न क-
रोति ्रपित सर्वव॑स्यापि करोति। इन्दो यथा शचून्‌ करोति
तथायमपीति वा ॥ इदधपक्ते wa मरेग््रस्लया किन्न विज्ञायत
अपि विद्धलेन निखयः। किम्भूतः अतिश्रयितः आजिः aya
यस्य । तथा wat विजयेना व्लुनेग wat प्रसरो वंशविस्तारो
येन ततः कमंधारयः। प्रसव इति पाठे ASS जयलाभः।
इन्द्रपक्ते wat विजयेाऽश्जनः। वियत इति विजयो जये जय-
न्तो वा प्रसवः पुतो येन। रुचिपदं तेजः खानं | तथा मही उनत्-
ववान्‌। तथायं प्रत्य्थिंद्‌ानवानां शतेषु अरहिता प्रतिकूला चेष्टा
ऽदितस्य अचावा चेष्टा शचवरृतस्तन्नाशकरो व्यापारस्तेनेन्र-
afg कस्य न करेोति। wu चायं महेन्रस्लया किमित्य-
व्याजि केन tam am: श्रयं न विज्ञायते fay द्वाचरति
विज्ञायते एवंभूता न भवति श्रपि त॒ विद्रानेवेत्यथैः । तथा
रुच्िपदं कान्तिख्ानं 71 तथा मदो नेति । नजादत्या काक्र

अयोादण्ः सगेः। १९७

येनामुना बह्विगाढसुरे ATE
राज्याभिषेकविकसन्मदसा बभूवे |

व्याख्येयं । एवं गणविशिष्टस्य परित्यागे किञ्चिदपि कारणं न
पश्याम इति भावः aexea विज्ञाय किभिल्यत्याजि
उचितमेव कतमित्यथंः। faa सम्भावनायां वा| द्यागे कार-
` एमा । wear विमा पञचिणा गरुडेनाग्टतद्रणसमये जयस्य
प्रसरो विस्तारो यस्य गङूडेन पराजित cae: तथा अ्ररुचिपदं
WATTS | तथा न मही उकत्छवरहितः बदा दैत्यभ-
aa अ्ररुचिखानं मदेन्रस्लय faa विज्नायते wit g ata
एव । यतेऽव्याजि am इति वा। अस्मिन्‌ पक्ते म मरोत्यत्र
नञः arate: अतिश्यितरणे wat विना जयप्रसरो यस्येति
वा। विजयस्तु जये पाथ॑ इत्यमरः, विज्ञायते। उपमानादाचारे
WH: WE (पा ० ३।९।९०।९९)॥२९८॥

येनेति। येनाम॒ना wea बहृतिशयेन विगाढः सेविता
सुरेआरस्याष्वा मागः जिलाकीप्रतिपालनलल्षणः येन । तथा
राज्ये योाऽभिषेकोा मङ्गलचखानं तेन war विकसक यद्येवं
विधेन. बभूवे जातं। पृष्व क्म्मधारयः। Twat सेविता दवे-
RY मागा लाकपालनप्रकारे यस्येति al) TIA कर्मधारयः
THRU लाकपरिपालनमस्माच्छिक्षितमित्ययैः। नु भेमि अच
पञ्चसु AS लयन्नरो ATHY ATH WHAT एवममुना FTA
प्रकारेण मया उदीरितम्‌ तं नलमनु ल चीङृत्य तेन चावजंनं

१९८ उन्तरमेवधचरिते।

आवजनं तमनु तेन नु साधु माम-

ग्राहं मया ARTS CAAT ॥ ९८ ॥
यश्चष्ड़िमा रणविधिन्यसन्‌श्चे तत्त्वं
बुध्वाशयाभितममुष्य च Sere |

पतिलेनाङ्गोकरणं साध Wa | सत्यं गल मेनं सव्वधा णीति
भावः। वद्किपके येनानेन वद्िनाऽनेकवारं अनुभूता घः सुरेश
राघ्वरषु देवेष यज्ञेषु आआज्याभिषेकोा चताञ्वस्तेन wear विक-
खरतेजसा जातं। बड्वारं विगाढं srafia ox ्रायारील्या-
दिना AEA: सुरश्चरो यज ATE RY यागेषु ्राच्याभिषेकस्सेन
wer विकखरतेजसा जातमिति वा। मन्‌ day पञ्चसु मथ
गाम TAT एवं एष्वाक्रप्रकारेण मयाक्रं तमनलमभ्निम्परतितें
तव वजन साधृश्रपिठुगसाधु श्रा दूति खेदे श्रावजंनं पतिले-
apace साध्नितिवा नु मेमि तमनु ते avin म साध्विति
WT SYA Tag पराज्भोजनेमेव परिप॒षटाऽयमिति त्यागः
खचितः। तथा मनु भैमी मया माम गीला कथितं नलान्यमच
च वह्किमनु ते aie ary ax 1 अआ दपं मु भैमि तमनुते
was सामर्थेन a म साधु रपि त॒ साष्वेवेतिवा। आ
HAI सामख्छयेनाक्गोकरणं तव म avy ferry वजंभमेव सा-
fafa वा । मामय्राडं । दितीयायामित्यनदन्तो नाद्या दिभिः
ग्रहारिति णमुल्‌ (पार द।४।५८)।२९॥ |

यदिति दाऽवधारणे यस चण्डिमा ard रविधा

waren: eat: | ११८

सेषा नले सदजरागभरादमुख्िन्‌
नात्माममर्पवितुमशसि WATTS ॥ Be ॥

शङ्काभविधाने व्यखगमेव वैरिणां विगता कर एमेवेत्य्थंः बम्बी-
भपि Sfcar arcawafa ura: रणषिभौ व्यसभन्मिव व्यव
quftgar कये यख रणकर्मणि व्यसभमिति a) शवां लं
wae आग्रयमभिप्रायमाितं मनसि खितं द्चिणत्नं खरललतश्च
mes बुद्धा जाला पाछिमाञ्चितं erage वा जाला wal-
उदिते राजनि wate राजमाने वा wafers सहजरागभरात्‌
अषटजिभागुरागभाङ्ष्यादात्मानमर्पयितुं योजयितुं नारंसि
अपि ठ येोम्धा भवस्वेति at) सम्वथांऽयं वरणीय एवं येति
भावः । एतेन आूरलदाठत्यधाभ्िंकलान्यखाक्षामि। यमप
डे चण्डि कापने अथामव्य wae मारणविधि्यबमं प्राणि-
meexufies श्रश्या दिशा च दिणत्बमाभितं ad
निङ्पाधिदपं wre tat लं अनले मलान्यस्मिन्‌ ware?
चास्मिन्‌ ध्रा यमेऽशजिमप्रेभरसवाङ्खात्‌ खं याजयित
अर्थि । सर्ववप्राणा एतद धीनाः दचिएदिक्पतिखायं तस्ा-
दादर्रएीय इति भावः । चण्डि मलान्यनामधेयश्रवणमा चात्‌
erat wader अम्॑प्रारिप्राणदरणमेव wet रषं wae
faut fous खलेन सरललमदार तवं wife न तनेमेल्य्थः ।
wee तालिकं बद्धा सेवा लवं मणादन्यसिन्ना्मागं योजयितुं
thar न मवखि wae मार णएविधिव्येखनं awe सत्यं । द कित्व

१९० | उन्षरमेषघचरिते।

किन्ते तथा मनिरमुव्य यथाशयः स्यात्‌
त्वत्पाणिपीडनविनिग्डितयेऽनपाशः |

त fonfaa दचचिणदिक्पतिलाद्कचिण दति देशनिमित्‌ are
धमासा | तदेतदृद्धा सेषा लमात्मानमपयितुं नासीति वा
Greet) एवेविधा न वरणीय इति ara: | ware कारणं।
असहजरागभरात्‌ सषजानुरा गबाङख्याभावाचेत्ययैः | यचा-
नुरागो मास्तिसखम वरणीय एवेति ara: ee i

fafafa sae नलस्याश्यो अ्रभिप्रा यस्तव पाणिपीडनख
प्राणियदणस्य fafafaiad निष्पत्तये अनपाशः श्रपगता आशा
AAU: एवंविधे म भवतीत्यनपाश्रः तत्परो यथा स्यात्‌
तथा किन्ते मतिः बुद्धिः । किंशब्दः समावनायां । यथाऽयं
व्वदरणाभिलाषसहितान्तःकरणोा भवेत्‌ तथा Sway करि-
व्यसीति गम्यत इत्यथः । We नलो भुवनं जगत्‌ चरिष्णुन्‌
चरणभोलान्‌ कान्‌ मानवान्‌ मनुब्यान्नो श्रवति रक्तति श्रपि
हू शब्वीनष्यथमेव Tafa । मानवान्‌ अभिमानी नलः कान्‌
म TMA a | तस्मात्‌ ज्रम नले भवती रतानेतिनयक्ग
किग्बस्मिम्‌ रता HAMA: | WAT ना परुषभ्रेष्ठः arses
भवती रताऽनरक्रेति faq यक्तं रपि तु यक्रमेवेति ari भवतोति
wafgat ॥ वरुण पच्छ Was वरूणस्य शयः पाणिर्न प्रकारेण
लत्पाणिग्रदणएनिष्यन्तयेऽनपाशा न विद्यते पाशा यसिन्नेवंविधः
पाररहिता यथा भवेत्‌ तथा ते बुद्धिः किं । किं WAL पाशं व्यक्ता

त

` जयोदणश्नः Gat | ९११

कान्मानवानवति ने भुवने चरिष्णुन्‌
नासावमुच न रता भवतोति युक्तम्‌ ॥ ३१ ॥
शाकादि प्रथमतो दरिणा दितोया-
` इूमध्वजेन शमनेन समं ढतोयात्‌।
तुयीन्नलस्य वरुणेन समानभावं
सा जानतो पुनरवादि तया FART ॥ Be ॥

लत्याणिग्रदणं करिव्यतीत्य्थः | त्वत्पाशिग्दणनिष्यशललये we
शयः ACU पाशा म । त्रत्याणि्दणं शयेन करिव्यति पां
व्यक्तीति भयं मायासीरित्य्ंदति वा । wat भुवनसदकं तच
ञ्चरणशीलान्‌ मनुव्यान्‌ कानना ऽवति रपि ठु जलप्रविष्टान्‌
भृडनादिप्रमाद्‌दररुण एव रति उदकसश्चरणएशोलाग्मन्‌-
aratsafa च्रपितु रक्ततीति at) गेऽस्माकं भवनं एष्यीलेाकः
तंज सञ्चर णग्रोलान्‌ ATTA कादुदकाद्धेतुभूताद्र ति सर्व्वा
दकं जीवनमिति वा। ways भवती नरता ATT TMA
युक्तम्‌ | WAT ATA AAAs न भवतीति युक्रं देषोऽयमित्यथं
दति avi waa नरता नललं न भवतीति anata ari
श्रता ना च परपा न भवति च्रताऽमचर भवती Tafa य॒क्रमपि
त॒ नेति वा। was aad a रता नानुरक्रेतिन युक्रंश्रपितु
यक्रमेवेति वा ॥ ३९ ॥

qatfefai दद way श्रत्यानौत्धादिक्ाकषु मध्ये
TATA A प्रथमतः Bray VCO समं खड Sarasa ty

११२ उन्तरगेषधचरिते।

त्वं यार्थिनो किल नलेन पूरुभाय तस्याः

षा स्यान्निजापणममुच चतुष्टये ते । `
इनद्रानलायमतनुजपयःपतोनां
प्ाणेकङूपमिच संसदि दीप्यमाने ॥ we

दितीयात्‌ शोकात्‌ भूमष्वजेनाभ्निना खड यचखण्डिमिति ठती-
यात्‌ Wary शमनेन यमेन षड किन्ते दति तुरीयात्‌ Arata
बर्णेन TE तस्य मलस्य समानभावं AEGIS जानती अतं
एव विमग्धा fate arnt सा भेमी तया देया वच्छमाषं
पमसर्वादि।॥१९२॥

- ल्वभिति। या लवं fre मसे विषये अर्थिनो साभिलाषा
तदासे तव WAT नले निजापंणं Genie ware कष्याखाय
तष्टये च स्भोषायचक्षमस्दात्‌ कुता मभवेदपित्‌ Wea
किविधे असुच। दनद अनल अयंमतनुजे WAY पयःपति-
बदणख एतेषां एेकङ््यं दिक्पालांशत्रात्‌ सर्पत्वं प्राय इहा
यां संसदि सभायां दीष्यमाने। न तस्मादयं वरणो इत्यर्थः)
या लं गलेन साभिलाषा तस्याखवामुच नले निजापंणं ware
wm ga: area a न garcia: किमिव्यत ्राह।द्ग्राचियम-
AQUA चतुष्टये CHSU AHATSY wwe सभायां eels
सति एतान्‌ प्रसन्नानरृला यक्ललवरणं तच्छभाय न भवेदेव ।
wy crea दति ari ara wa विषये नार्थिंनी
wd वववं मानमप्येनं ae म दृणाषि यतस्तष्यास्ते waered

WATCH! BA | RR

देवः पतिविदषि मेष धराजगल्या
निरो यले न किम्‌ न त्रियते भबल्या |

WTS सभायां प्रकाश्मामे weretat चतुष्टये मध्ये क
कस्िल्िष्ेऽपरो wa वर्णे वा निजां ware स्तात्‌ कथय ।
मया WEI ATA GS न THT AWAY BRT-
तमेषु WY मध्ये कं sue इति कथय card इति वा।
शरनेनावचेष्रादयोा विशन्ते म वेति सन्टेहा fara: | परन्तको
ते कय we tf विक्चेषा नाक्रः अवेद्रादोनां चतुषीां त्यागा
$पि म्रतीयते। या लं मखेऽथिनी wera नखसखरूपतां arae
सभायां दीप्यमाने warfey चतुष्टये निजापंणं ware क
erate त॒ ग कताऽपि। या छन्बचानुरक्ता तस्या अन्यच
निजापेे we कथं भवेत्‌! अन्यच गखरूपधारणारेते प्रका-
रन्ते न लेतेषां सडजसेान्दग्यमस्ति। अ्ताऽणेते ग वरणोया
इति भावः Naan :

रेव दृति दे विदुषि सेषोाक्तिलातुरीपरिश्नानषतर भमि
एष Vay देवः खर्गे करीडाकारौी WATE धराजगत्याः
भूशाकस्य पतिः पालयिता न far अथात्‌ खगंलाकस्य पति-
fos: लया किमु किमिति म निर्घोयते cxaa किमितिन
निश्ीयतेऽपि a frau care: किमिति वा न जियतेऽपितु
बरणीयसेत्यथंः। मया न निखित दति कुतेऽवसितं भवल्येति
WETUT सत्यां आद यता न त्रियत दति देषपन्यासः षरख-
ग्या ङतः | वमि इति चेत्‌ तव free: स्यादि मगुयापे-

Rae उन्रभेषधचरि क|

नायं नलः खलु तवातिमद्ा नलाभे
यद्येनमुज्भः सि वरः कतरः परते ॥ BB ॥
चयाऽधिकलादयं टत एव स्यात्‌ । तत्त॒ म छृतं श्रत TAT लया
ऽयं न fafaa care इतिवा, घराणं पव्व॑तानामजनमाजः
Vag तच गतिरूपायभूता वज्जस्तेन Bass ना पुरषः शाम-
wary व्जायधा देव इद्रः पतिर्भत्ता wear faq निखो-
यते निखितखेत्‌ fa ar a त्रियत दति वा। धराजगत्या
aqe पतिरेष देवः त्या मग निखोयतेदतिनश्रपितुनि-
faa एव ज्ञात एव किम्‌ न भ्रियत दति वा। उशन्दः सम्बा-
धने। धरान्‌ wars श्रजति चिपतीति धराज इद्रः सएव
गतिः शरणं यस्याः प्राच्याः दिशः tfata wet नं निर्षौयतं
दति म परं किंन त्रियते दति वा। wegae इव कथं
Tua टत्यत We we खल्‌ निश्चयेन var न भवति तव
नलवदाभातीति ARIA: | अचद्ेतुमाद। यताऽतिशयितं मद-
स्तेज यस्य मनुग्यापे्या TAHT THU: | श्रत एव वरणीयः,
तथा चायं नलस्तृणविशेषस्तन्तुख्येऽसारभूतेा न भवति किन्त
तिबल्लाऽता वरणणेय दत्ययथैः। wa वरणे निशितं अरतिश्यिता
ये महा नन्द्नवनक्रीडादय Beal: च्रननमानः प्राणन
तेषां लाभः wifes भविष्यतीति शेषः। इनदरवरणे नन्दनवन- |
क्रीडा सुधापानेनामरलश्च लया area Tau: | अतिमरत-
िरकालप्राणएनसय लाम भविव्यतीति वा। एवंगृएविभिष्टमेनं

WAM: BA | ` १९३५

we विष्णोर्वा दनं Be azar खाभिनमिग् wa त्यजसि तरिं
परोऽन्यः का वरः श्रपितुन कोऽपि, मदचनविश्वासारेगमेव
टषौय्ेति भावः। were यथ्येनं व्य च्यसि तरिं तव कतरा वरा
Sitar भवेन्न काऽपि किम्तु परः wata भवेदित्यर्थः | अरय च
wet त्यजसि तदि परोऽन्य: एतद नम्तरः केम वायुना तरति
waa प्रसरति केन जलेन तीर्यते भ्रान्ति प्रायतेवा यः स कत-
usfaaer भवितेव्यथैः। अचेन्द्रत्यागाऽपि afer तथाहि
एष BATH र्का STA राजा नले मेति frie निखिव्य
तेन नलत्वाभावलच्णेनेव कारणेन न त्रियते। किमिति wa: |
amanda कृतमिति Wa धराज इद एव गतिर्जीवनेापाया
यस्याः प्राच्याः पतिर्देवो न निसीयत दति म aft तु fafaa
एव । न त्रियते किमिति वा दति संश्यलेशस्यापि भिरासाथे
देवी Trae) ws लत्घम्बन्धौ तलखिन्तानुर ्ञकाऽतिम-
हान्नितरां तेजसी we न भवत्येव waa निसितं तत्त-
wade: | किन्त नलवदाभाखत tala नलाकारधारणा-
देवास्यभान तु सहजेत्यथः। यदा यतो ऽयं नलाख्यट णएविशे-
घवन्निःखारोा भाति तस्माज्ितरां तेजसो मला न wade: |
यदि चैनं त्यजसि afe ते ओष्टः कं सुखे तरतोति कतरः सुख-
VASA TA वरे भवितेन्धथंः। eat नेषधराओ नल एव
मतिर्जीवनेपायो यस्या एवंविधया ga wer a freee fa
श्रपितु निञित एव । यतः पतिनं त्रियते veracity
लंमिन्द्रोऽयमिति ज्ञालेव पतिलेन नाङ्गोकरोाषोत्यथंः। were

Rd उन्तरजेवधश्ररिते |

दयेरतिक्रानतं मरा wea तस्मादसारभूतः। यरि Be त्थजपि तिं
लवाखाभो नापि तु ara एवेति वा । वङ्िपचे धरतीति wer
गाहनं ख चाघावलख मेषः धर इव Tele वा यो मेष-
स्तेन war या गतिखस्य वा या गतिः धराथां भूमावजेन रला
था गतिखूयापलकितः पाकादिकरणडारा अेलेाक्यरचणात्‌
पतिः रेवा खुतिमानमरञ्च वङ्किनिखीचत इति नापि तुनि-
चत एव । परमेवंगणविशभरिष्टो ्ञालापि म त्रियतेऽपि लभ्नि-
लेन निञित वरणीय एवे्य्थः। धरो वामम qe ख
धराज बहिः स एव गतिः wed यस्या aria feu: पति-
दवोऽप्निः fa म निर्थिंयते निर्यीतसेत्‌ किमु ग भ्रियत इति
बा । afagaean किमिति भावीव्यजाइ i we भिखितं मखो
भ किन्तु ततेाऽप्यतितेजखो तव नलबदाभातीति वा । we aa
walt गले न भवति किनबनल waar दति वा । एवेगृण-
विभिष्टमेनं यदि यजसि aun: परोाऽन्यः Beye ते का भत्ता
भविताऽपि लेतल्छद्थाऽतितेजस्ी काऽपि नाखीद्यर्थः। अथय च
तव कोऽभीष्टः पित न कोऽपि कितु परः wataare: |
warfa त्यागः छचितः। तथा हि एष नगा मनुजा नकिनमुध-
राजगद्धा arn fou: पतिर्वा व्गिरिति भवत्या feraf-
aa fe aaa faaa लया vaya भिदधितमित्याइ। श्रयं
त्शिन्लान्‌रश्चकोाऽतितेजखी wer न fam तदाकारधार-
WHA: | सरलेयं कान्ति भवतीत्यर्थः । . नले दरण विषमे
आभा we तेजख्िलं ae त्येव म तु देव्याम्‌ भतीत्यश्रं ति

STEM! सः {Re

avy मेवघधराजा गतिर्धस्यास्तथा भवत्या एष दीयमानो Zar
ऽभिः किसु न निर्ीथिते पि ठ fadfea एव यताम
भरिते । we तब पति्नला न भवति किन्तु रेयैराक्रानते-
जाख्लणविश्रैवनखतुखय दूति वा । यमपे एष धरान्‌ पर्ष्वतान्‌
wyrat खुरवाऽअति क्िपति धराज महिषः तख गल्या
तेन वाया गतिखयेपखकिता धर्मरूपलात्‌ पतिः पालयिता
देवः ऋोडापरोाऽमरख wat न fadfaa दति afa a
fafaa एव । ut fea म त्रियते अम एष दैवः धराजेन
मिषेण छलाऽथा दमस्य गतिया एवंभूता वा दक्तिणदिन्ः
परतिनं अपि तु भवत्येवेति किमुन frafed fa ara त्रियते
afa तु यमलेन fader acreage षति ari afta
exe fafgaret गनो नापि तु wdevarsen एव |
awit cae पचाद्यचि रूपं । यदि तचेनमुजसि aft
तैव शाभा म किन हानिरेव। यतस्तवैतदन्यः भध कतरो
वरः अपि त॒ माख्छेवेत्यथः । अयं मला ग किन्त तवातिमरहतां
महानां भराणा्नां लाभा असमात्‌ साऽतिमहानलाभः wat
प्राणा एतदधीना saree तस्मिन्‌ za तव चिर कां प्राशनं
मविख्तीत्यथः। wer धकरूपवादतिश्थिते महः पूजा चख
स werareray avfearafeqa car: । यदि चैमं
व्यजसि afe aa वेरः Be: परः we कतरोऽपि ह एत-
स्मिन्‌ oftartsatia axieaftard इति ari wae &
we तरति कामि nerfs acufafata वा कतरा वर्णा

T

१३९ उन्तरनेषधचरिते।

वरो भविता, watfa त्यागः afea: | तथा हि । एष धरा-
जगत्या दचिणदिशः पतिर्देवो wat न श्रपितु aa एवेति
fafgar तेन कारणेन न त्रियते fa धग्मंराजबद्यादेवा न
fadfan «fa a किन्‌ निधीयत ua अतएव पतिनं त्रियते
किमिति वा। wd रैत्येराक्रान्तेजा नलः पिददेवा यमे नापि
तु यम एव परं तव नलवदाभाति नलाकारधारणादित्य्थं
दति ari यदि चैनं त्यजसि aft Se: सुखसमद्रो नला वरा
भविता । वरुएपच्चे एष धराजगत्या भूलोाकस्य पतिनं किन्व-
थात्‌ पातालस्य | श्रत एव देवः काभ्तिमाम्‌ BATA वरुणः किं
न निद्ोयतेकिंवा न frac श्रयं नलो न fare fared
मलवत्‌ AMES साऽतिमहां स्तव मलाभे भातीति Ta: | यदि
चेनमखफसि तद्यतदन्यः Seq तव का वरो न्ता why aaw-
दशाऽन्या MMA: | धरायां जायन्ते घराजानि खावर-
जङ्गमानि भूतानि तेषां गतिर्जो वनेपायो अलं ave पतिनं ate
त्वपां पतिवंरुणो दवः fa न fated किंवान त्रियते aft
त fata वरणीयसेत्यथः। ्रतिमदस्वातिपुज्यस्यानलस्धा-
ग्रेरभावः काग्यभावा यस्माद्धेताः। वरुणे डदि जलरूपलादग्रि-
विरधील्यथं इति ati यदि चैनं त्यजसि तदा तव वरः
श्रेष्टः कः परः watfa त्वयमेव श्चरित्यथं दरति, धरतोति
धरो UT जगतः पोषकः ख चासावजञ्च तस्य धराजख
ओरविष्णाः गतिः प्रयममयनमाधारो जलं तखा पतिनापि त
तत्पतिवरुणः fa न निर्थीयते। seat art नारा इत्यादिना

यभमोादशः Ba! | १६९

ओविष्याराश्रयः। रथ चयदि ल॑ एनं अः ज्रीविष्णुः दनः खामी
चस्य तं ओविष्णभक्तं वरुणं त्यजसि afe तव लाभा ग किन्तु
हानिरेव | तस्मात्तव कतरो वरूण एव परः Ber वर इति
वा। अरच्ापि त्यागः छचितः। तथा fer एष धराजगल्याः
पथ्वीक्रप्रकारेण उदकसछ प्रतीच्या रिशो वा पति्वरणेो देवा
नापिलुस एवेति निर्णायते किम्‌ अपितु fafaa val यता ग
त्रियते नायं wa इत्यादि qe । aa त्यजसि तरं तवापि
महतामनागां प्राणानां लाभे जीवितासीव्य्थः। यस्मात्‌ ते सुख-
ACSI: अष्टा नलो वरो भविता। गलप्राप्तावेव तव प्राणा
areata भावः। दत्यादिव्याख्या सुधिया योाजनीयाः। यन्थवि-
लरभयान्न सिखिताः। नखलपचे we नेवघराजस्य निषधदेशष-
म्नन्धिना we: निषधदेगद्धवा्नां लोकानां या राजा त्ख
वा गत्या ज्ञानेन हला पतिः स्वामी देवः क्रडादियुक्ता राजा
वाना मनुग्य मलः fa a निखोयते fa ar म त्रियतेऽपि
तुः निषधाधिपे aw एवायं पञ्चमा गल एवायं दति निखे-
तयो वरणोयसेत्ययः। खलु यसमा वातिमहान्‌ अलाभः विष्णु-
ara: नाविष्णुः एयिवी पतिरिति नलस्य विष्णुलादित्य्थः। चदि
चेत्छष्टवराकाङ्कया एनं त्यजसि afe का वरोाऽस्मात्‌ परोऽधि-
काऽपि तु नासीति नलमेव टणोव्वेति भावः। नखस्यावरणे
ऽभटठकेव Baas: । एष धराजगल्या भूलोाकस्य पतिः
खामीना ATA नलेद्वाराजानापितुगणणएवेतिकिंन
नियते किंवा म त्रियते श्रपि तु freer वरणीयद्च। यसा-

१४१ उत्षरनेषधचरिते।

खंखवर छे तवातिमहता Mare लामा weuraraa तवं
जीवनं भवि्यतीतयर्थः। चरि चाथ दभाव देवरूपमेनं त्यज
fa afé तव कः ओहो वरोाऽपि लन्या arena इति att
लेवधराज एव गतिर्यस्याख्था भवत्या मन याऽयं AAT राजा
चति: fa न निसीथते किंवा म नियते रपि तु उभवमपि
avai यदयेनम॒खफसि तरिं तव भिचितमतिमहाम्‌ wert
मदद भाग्ये यस्मारेतादृदाऽन्यः कतरा avr ऽपि तु ares
व्यये दति वा। एष देवा न दग्रादिरमरो 4 fay eT
पतिः म्रनुखाऽतितेजखौ we दति fa 4 freted किंवा +
जिध्ते । यदि च रेवरूपमेनं त्यजसि af तव wit &
fray हानिरेव धरायां जाचन्ते धराजः मनमुग्याेवां ग्या
warty समिमेषनेजलादिखिङ्गेनेष देवा नेति किमु म निरी
we तथा पतिरिति किसिति न त्रिते निचितं गा ayer
warsad | afe Va त्यजसि afe तव परोऽन्य वरः अष्टः
कतरा लाभः ऋषि लेतदरणात्‌ परः काऽपि अहः खासा गा-
Pads एष धरायां wars अतिशोन्दगयादकः का दति
बुद्धा AMR ATA Aa A a ea: कञ्चिदितिकिंगनिर्षी-
aa किंवा ग त्रियते गिकटस्थानामेषां चतुखामेतदाकार-
भारशात्‌ छजिमं Great तेषाम तु स्वमिति दशनमा
चण तारतम्यं जाला एष नजा निखेयः वरणोयसेव्यथैः ।
wenfearean ययाब्रद्धिज्ञातवा । we: स्फाटगले रादि
पिद्रदेषे कपोश्रे cafe fas: ५ २४॥

चथोदन्न, TH | १९१

दनद्रािदकिणदि गोश्वरपाशिभिसतां
` नाचं मखे सरलिताऽथ समां प्रमाय |
सा सिन्धुवेणिरिव वाडववोतिराचं
शावण्यभूः कमपि मोमसता९ऽप तापं ॥ ६५॥
प्रा प्रयच्छति न पक्षचतुष्टये तां
तल्ञाभशंसिनि न पश्चमकेारिमाते।

शेति wa खावश्यभूः परमथान्दत्पन्निखानं सा
aga we fava तां qarat देवः पतिरित्यादिवाकं
wafacfaufetracafeta: समां सड Tat are तेवा-
मपि qfaet ware fafa तरिता खन्देदवश्रात्‌ नण-
निखयाभाश्नाद्‌ दालायमामममाः खतो कमपि अनिवाच्यम-
तिदुःसद्ं तापं श्राप, का कमिव सिन्धुवेिगङ्गा सागरसङ्गमा
बाखववीतिराजमिव | वखवागखमिव यथया प्राप्नाति नलनि-
खाभावादाडवागखमिव दुःखदं सन्तापं प्रापेति भावः। नले
avferat सेात्कणष्टेति वा ॥ २५ ॥

भराप्नुमिति । शा ममौ निषधराजे vee सम्बन्धिन्यां
जिविधायां मे ब्धा wat नखविषये way सतीति यावत्‌ |
पञ्चमो चात कारिख पञ्चमकारावेव पञ्चमकाटिमाजे पच्च-
बभायष्टये पञ्चमसख्ानस्यमिति यावत्‌ । एवम्भूते TeTat मध्ये
द्य तरेऽतितरां सत्येऽपि बले fare अद्धामास्िक्यं न द भे खशय-
मदेऽपि गर्ाऽअमेवेति तसा बद्धिवादभूदिश्यषेः। क सति तला-

१४२ उशरभेषधचरिते |

met द भे निषधरादविमते मताना- `
Hea इव सत्यतरोऽपि लाकः॥ ३६॥

wifafa भेमीप्रा्यभिलाषिणि पलचतुषटये पाणां समोप-
वर्तिनां aererat सद्ग्रानामिद्धादोनां चदुट्येतां श्रद्धां
सव्यनखविषयं fred ard न प्रयच्छति सति भेम प्राछ्यनि-
लाषेणातिसुन्दरश्ूपधारणात्‌ छजिमरन्नादि सिव मायानलेषु
नडरूपातिश्यदशेनान्नलनिख्यं प्रतिषेधति af कः afeafaa
मतानां साद्यादिषडदशमानां मध्ये एकमेवादितीयं we नेष
नानास्ति किञ्चनेत्यादि ञ्चतिभिः सत्यतरे परमार्थता वर्तमाने
ऽपि अदेतशूपे. तत्ते खरूपे ब्रह क्वे ar विषये खाकाऽवि-
द्यावाम्‌ युक्रायुक्रविचारश्रून्य जना यथा अद्धां न धन्ते। क्त
सति पच्चतुष्टये अनेकात्मवादिसाष्ारिदर्नचतुष्वे ara
देतशरद्धां wy न ददति खति नानाकलखाधकयुक्तिसदशेरे-
कात्मनिषेधकं खतीति यावत्‌। aw तत्पद वाच्यस्य खाभख-
च्छंसिनीत्यदेततत्वस्य विरेषणं । eer fe प्रतिशरीरं परुष-
बडलमङ्गोङुन्वेन्ति। नेयायिकाञ्च नानात्माना वसात इति
वचनात्‌ WAT नानालमङ्गोङ्ववन्ति। ्रारंताञ्च देप्रमाण-
त्खाकारमङ्गोङुन्बन्ति | बेद्धाञख्च खसिद्धान्तसिद्धानेकयुक्ति-
भिरनेकात्मना मेव वित्तततिबाडयमङ्गोकव्वन्ति । सत्‌ wet
सद सत्त बच्तणमिति पच चतुष्टयं | wales: षायाः | असद्रा-
दिने बेद्धाः। सदसद्धादिने नैयायिकाः, मपद्चानिव्वै॑वनीः-

चयोदशः Ta! | १४१

चत्ववादिने वेदान्तिनः । न सन्‌ बाधानुपपन्तेः। न डि सद्र जतं
गगनादिकं वा बाध्यते। न चाखत्‌ प्रतिभाखानुपपन्तेः। महि
श्रत्यन्तासत्‌ WIIG कद्ाचिदण्यवभाषते। म च सदसदातमकं
उभयरूपं परस्परविरोधात्‌ । न Wawa असङ्ग वितुमरंति ।
उभयदूपमपि म भवतीत्यपि वक्रमयुक्रं इत्यादि waa
ae fe प्रतिशरीरं भिन्नान्‌ शएद्धखभावान्‌ सव्वव्यापकान्‌
बह्ृनात्मन wafer नैयायिका श्रपि प्रतिशरीरं भिन्नान्‌
सर्ववव्यापकान्‌ ज्ञानादिनवविभ्रेषगृणवत आत्मम इच्छन्ति ।
श्रातास्त प्रति wot भिल्लान्‌ देहपरिमाणएान्‌ werefa-
काशच्ीलान्‌ बहनात्मनेऽङ्गोकुववेन्ति | बोद्धा fe प्रति रे
frart ्षणिकश्नानसन्ततिरूपान्‌ ब हनेवात्मन द च्छन्ति, भेमो-
भ्रा्यभिलाषिणि सत्यतर नले नलसम्बन्धिन्यां विमते सत्या
मपिषाअद्धान दधे श्रपि तु दधावेव। अरनेकनलदरशंमे सते
पञ्चमकारिखे मत्यै मले श्रविजश्ञातेऽपि बन्धो बलात्‌ प्रह्नादतेमन
दूति न्यायेन अयमेव प्रायेण waren भविव्यतौति तस्या मनसि
बद्धिरुद भूदित्यथेः। मतानां विमतावपि सद्यतरे wea
लाकत दूति ara: परीकका जने यथा अरद्धां धत्ते तयेति
सम्बन्धः । प्राभ्रुमिति पाठे निषधराट्‌ गलः इन्रादिचतुष्टये
मैमीप्रतारणाथे खीयखरूपधारणात्तां खौ wy न यच्छति
सति तल्लाभशंसिनि भमीप्राछ्यभिलाषिणि पञ्चमकोारिखे श्रथा-
दात्मनि wet निखयं न दधे भमीं wg एतसिंखतष्टये
प्रतिबन्धकं ama मया कथंकारं waa ऽपित नेति तस्य

१४७ उत्तरनेवधच्रिते।

कारिष्यते परिभवः कलिना नलस्य

at RIOT सुतनूमदुनोत्‌ पुरस्तात्‌ |

ममी नसोपयमनं पिश्ने सरत

न द्वापरः किल कलिश्च युगे जगत्यां ॥ 39 ॥

afeccafeare: 1 मतानां विमते स्यां खदख्दादि पशच-
तुष्टये तां सभ्यक्‌ प्रतीतिं निषेधति सति अरभेदसिद्धिर्भसिनि
पश्चमकारिमाजे चतष्कोरिबिनिर्मुक्ते सत्यतरोऽप्यदैततच््े यथां
लोकः अद्धा म धन्त दति area) शाकः कौाठुकदर्भी स-
भासा अम इयमेनं वरिच्तोति fred श्रयं पञ्चमः सत्य-
गख इति वा निश्चयं न <8) पञ्चमकारिमाजे पंवत्कर्धार-
येत्धादिना (पा० ६।२।४२) प॑वद्धावः॥ ee I

कारिव्यत इति। उक्षिविभेषेण पगरपि सन्दे अनित सन्तापं
बखंयति। कथिना चतु थंयगेन vee परिभवः पराभवः कारि-
ग्यते करिगब्यते। इापरस्त we ar नखोाऽयं वाऽगख इति ase:
पमरथ wees site युगं great sat छन्दरीं पुर.
ष्तात्‌ कलेः पुव्वेमेवादुनोत्‌ afte | कलिर्वरश्षाग कीरं भल-
पराभवं afcafa दापरस्त He एनं मलं वरीतुमेव गारा-
feared: तथोविरोधिले कार्मा इ। किख यस्मात्‌ कारणात्‌
दापरः कलि दइावपि युगे जगल्थां भूलोके मैमोनखथेरप-
अमं faart म SRA जातं aarfaar¥ कखियंधा भ सोढा
wat भाविनं इापरोाऽपि न सेर । यतः faa war गिखिते

चयोदश्नः Ea | १९५

उत्कण्डयन्‌ एथगिमां युगपन्नलेषु
प्रत्येकेषु परिमोदयमाणबाणः |

wa विवार भवल्येव। wees प्रतिबन्धकः । तस्मात्कलिवत्‌
दापरस्यापि विरोधिलाक्तेन सा पीडितेति यक्रमेवेत्ययेः।
दापरे Hal च मैमोनलयारभावात्‌ तयेार्विवादंनसरेतेतता
Tae: | नलनिखयाभावात्‌ सा अतितमं सन्तापमापेति भावः ।
इन्दकेषवलेने यमृक्िः । दापरः संशये य॒गमिति विश्वः । कारि-
अते । खसिच्‌ सीयुट्‌ ताधिचिित्यादिना (ate ६।४।६२९) TSI
विखद्वावाद चाचज्णितीति (ate ७।२।९२९५) aig: परिभवः।
परो भुवोऽवन्ञान इति (Te २।९।५१५) ज विकख्पितलात्‌
खदारप्‌ (पा ० २।३।५७) ॥ २७ ॥

उत्कण्टयन्िति। परिमादयमाणा मादजमका बाणा
यरेवभूताऽत एव cat Vit प्रव्येकमेषु दृन्रादिनखपरेपु
` चगपदेकस्मिन्नेव काले श्थक्‌ पाथंक्येनात्कष्डयन्‌ seat
र्वन्‌ श्रयं वा नलाऽयं वा wa इति बुद्धवेकं कस्िन्‌ विषये
THATS एयकप्रकारेणोात्कणष्टयन्‌ प्रयक्प्रयन्नसाध्यामन्याडू-
शोमन्या दृ शोमुत्कण्डां war जनयन्‌ इति यावत्‌ । aya: स
पञ्चबाणः निजाः खोया; ग्रिलीमुखाः बाणस्तान्‌ शोखथत्यन्य-
खति। सखोयबाणाभ्रितेति यावत्‌। एवम्भूता पञ्चसञ्चा तस्याः
साफल्यं सप्रयाजनमलं यद्यपि afe तदा तस्िन्नेवावखरे न aa
देति वयं जानोमडह उस्मे्ामरे। एकस्िन्नले WITTE पव्या-

U

tad उं्रनेवधचरिते।

जानोमशे मिजशिलोमुखशोलिसद्या
साफल्यमाप स तदा यदि पञ्चबाणः ॥ इट ॥

येशैकेमेव बारेग जगने भेवाणां चतुर वैयर्थ्यमेव स्यात्‌ किमयं
मल इति गललेभेपलकितेषु पञ्चसखपि प्रत्येकं पञ्चभिरेव are:
एथकप्रयन्नेन यगपदनुरागजनने पञ्चानामपि बाणानां ाफल्यं
तदैव जातमित्यर्थः | एयगित्धस्तात्कष्ठा विशेषणत्वात्‌ प्रत्येक
भित्यस्येट्रादि विश्रेषणत्वात्‌ सम्बन्धमेदान्नार्थपानरुहवयं । नखेषु
थुगपदिमां waren तथा प्रव्येकमेषु THAT य॒गपत्य-
रिमोद्यमांण अरथीद्धैम्यां विषयेऽनुरागजनका बाणा यख
समदनः यदि गिजबाणसद्याषाफल्यमाप afe तदेव नान्यद्‌ा।
पञ्चखपि तस्या य गपत्‌ एय गन्‌ रा गजननात्‌। तस्यामपि पञ्चाना-
मपि dat waa युगपदनुरागजननाख। खोयबाणसद्छायाः
खाफस्यमापेत्य्यं दति वा। नलेषु at waa सेात्कण्टां कुवे स्तथा
एषु नजेख्विव प्रत्येकमृत्कणष्टां जनयक्नथीद्धमों प्रति। यतः परि-
मोडयमाणवाण waaay उत्कण्डा जनने डतु गभं विशेषण ।
सा भैमी पञ्चसखपि नलबृद्धीव सामुरागाऽभूदिति भावः। तेऽपि
तस्यामित्यपि च मावः! पञ्चखनुरागात्‌ पातितब्रत्यभङ्गपसङ्ग
इति न। पञ्चसखपि परपुरुषतापरिहारेण नखबुद्धीवामुरागात्‌
परिहारः TRI Lass कामखेनामुत्कण्ट यति।
हेतुम्थिचि शता । wart ठत्कष्टां gafafa तत्करोतीति
शिच ॥ ३८॥

TAM: UH: | 299

देवानितरं निषधराजरचस्यजन्तो
ङप्रादरञ्थत नले न ARTZ: |
PUTT THATS
वोग्ीलति क च न कस्य च AACE ॥ ३८ ॥

देवानिति , रयं विदमैसख॒भूर्भेमी नले रूपात्‌ Ste<eirar-
ATA मानुरक्ता नलेऽनुरक्ता परं रूपाद्धेतारिति Aare: |
यते निषधराजरुचा नलतुख्यकान्तीन्‌ SAT PTS ATTA
यदि wa खूपाद्धेताररहयत्‌ तरि गखतुल्यरूपानिच्रादीन्‌
नाल्यच्छत्‌ । ते तावत्‌ तक्ताः | बसमाक्ललानुरागे रूपं Lae
भवतोल्ययेः | तरिं कथयमगरक्ैत्याश्र द्या इ । wat अधि-
तं पुव्कतं करवा तद्र से त्रिपाकः फ़लजयने खता तच्छा
तदुत्पल्न एव क्च ग कस्यापि प्रारिमोऽनुरागः क च त्र
कित्‌ प्राणिनि उन््रीलति उत्पद्यते पुष्वृतकगोक्ारेब
काऽपि कञ्थिंखित्‌ प्रीतिं बिभि । तथा च पृव्बेजन्मरतसुङृत-
विज्ञेषादे वानपेलितान्यका रणविष्चेषो मलेऽनुरागस्तस्यः सम-
भूदित्यथेः । नलनिञ्चयाभावेऽपि रूपसान्ये सत्यपि च म्न
एवानुरक्रतया नलादिभिष्टरूपोऽयन्खद्न्नानुरा गक््यि ना-
भूत्‌ किन्त नल एवेत्यथीन्तरन्धासतात्‌ We । अनुरागजननने
उभयोरपि पुव्बेकम्मंक्पाक देतुक्ञैमः। अरज्यत। पन्विकर-
छार व्यतेजिलात्‌ कत्र॑भिप्रायक्ियाफलविबचलया तङः ॥ ३९ ॥

tec उन्षरनेषधचरिते।

कर प्राप्यते स पतगः परिप्च्छयते यः
प्रत्येमि तस्य हि पुरेव नलं गिरति ।
सस्मार THA: प्रति नेषधोयं
तज्रामरालयमरालमरालकश ॥ ४० ॥

केति । सस्मरा कामतरला धीमंतियंस्याः सा श्ररालकशो
कुटिलकेशी भेमो तच सभायां सन्देहावसरे वा इति मनसि
विचायं ania नणलसम्बन्धिनं नलदूत्यकारिणं wate
मराखं खगेनिवासिनं tare वा दसं प्रति afew caret |
दति fa स पतगः दषः कछ कस्मिन्‌ स्थाने प्रा्यते। स कः।
या इसा मया परितः wae एषु मध्ये सन्धं नलं AW
कथयेति विश्वाख्यतया yaaa । ख एव किमिति wea दति
चेत्‌ are fe यस्मा्षस्य सस्य गिरा पुरोव सह्टनाकाख
<a मलं प्रत्येमि निञिनोाभि। ्रदुष्टमन्नातमपि च नखं दूत्या-
वस्रे यथा ₹ंसवचमेमारं ज्ञातवती तथाधुनापि नलनिखया-
भावे परमाप्तस्य तख वचनान्नलं मिञखिनामौति मदरनपरव
शलेनाऽधीरलान्नलनिखयाथंमाप्नतमं तं we Tartare: |
प्राणत cate | वन्तंमानसामीष्ये वत्तमानवदा (ate ३।३।।
yar) इति खर्‌। निषधसम्बन्धि Seite नखवरणलच्णं
कायय॑मुदि्छ इंसं सख्ारेति वा योजना । किल नषधोयमिति
पाठे नलं किल नि्ितं प्रव्येमीति याजना । प्रियदृ तभूतमिति
“Tat at i ge ti

THM: सगेः। १४९
CARAT मुङमदताद्रोण
भेदं विवेद न च पञ्चसु BAST |
TEMA AACA डरता पुनस्त
दन्मादिनेव मनसेयमिदं तदाद ॥ ४९॥
असति दवि चन्रमतिरस्ति जनस्य तच
ATA दगन्तचिपिटीकरणादि रादिः।

एककमिति। एषा भैमो महता ्रादरोण प्रयत्नेन Ay:
एकेकं दग्रा दीनैक्तत श्रालाकत | विर्रेषजिन्नासया पनः साभि-
Me TAY |W च महता दरेण भयेन, पतिब्रतेयं पञ्चा-
पि खादर कथं wana ्रविदितसादरावलाकमकारणेन्या
HA ऽपवादभयेनेत्य्थैः। परं पञ्चसु मध्ये कञ्चिदल्योयांस-
मपि भेदः विशेषं न च नेव विवेद । अ्रनन्रश्च वच्यमाणप्रकारेण
अरद्काशतं सन्देदपरम्परां वितरता तन्वता fader च पुगस्त-
HET रता वच्छमाणप्रकारानेकयुक्रिभिनाश्यता मगसा
दूयं भैमी इदः award बभाषे। चेतस्येवाविच्ारयदित्ययैः।
खप्परच्यते। उग्मादिनेव उन्ममादवानपि भूयसा आदरेण भयेन
वा प्रल्येकमोलते तारतम्यश्च न जानातीति। शङ्ाश्तच्च करोा-
ति पनस्यजति ददाति च पुनराद त्ते चेव्येवमव्यवख्ि तचित्ता
भवति | तथेयमप्यव्यवख्ितचित्ताभृदिति ata: | वेद स्मेति
पाठे wish लर्‌ स्मेति (पा० ARIAT) लद्‌ ॥४९॥

तमेव विचारमाह। श्रसीति॥ wre faaxafa: cr

१५० THCMAWULL |

खच्छापसपंणमपि प्रतिमाभिमाने

भेदश्चमे Prony म मे निमित्तम्‌ ॥ ४२॥

किं वा तनेति मयि नेषध एव काय-

aye विधाय परिदासमसे निलासी ।
warfafa बुद्धिः प्रसिद्धाऽच्ि। परं तत्र भान्तो म्माणप्रमिै-
कत्वे एकस्मिख्रेव wx fare यो अनेकलत्वग्रत्यय सलस्िन्विषये दूग-
mala च प्रा न्यायंिपिटीकरणं ्रचिपिटयािपिरयोः करणं
शङ्गुल्यग्रेश fated तदादि काषक्रामलादिदोाषखय स
क्र गम्तवचिपिरीकरश्णदिदेाष wife: waar vaca 1 चद
दभ्रान्ते चिषिटादिः डेत्॒क्रः। तथा प्रतिमास्ना wrearse
Taare मृखादि प्रतिबिन्न्याभिन्नानेऽपि प्रतिविग्नस्छुन ए-
क्पे भ्राज्िन्चानेऽपि सखच्छष्यारभ्ारेहष ae यत्‌ समर्प
प्रापणं दपंणसक्तिधानं तज्निमिच्तं weifa गेषः ¦ दर्षष्णदिख-
्छवस्तुसन्निधामादखीकमपि प्रतिबिष्नं भाखत इत्यर्थः \ मे मस
प॒मरमीषु दृश्यमानेषु भेदभ्रमे एकस्िन्रले विषये यः पञ्चल-
सद्कादि विशिष्टो sweater विषये निमिन्तं कारणं मास्ति |
दिचन्रभान्ता कारणमसीति भराज्तियुक्ता । एकोऽपि नलः
पञ्चधा भासतदतितु मदीया भ्रान्तिः कारणाभाबान्न VAT |
तस्मादन्य waa के चर न भविव्यन्तोति Gada संश्यञ्चकार
परिजदहार चेति भावः) अ्रभिमानाऽयादिदपं ज्ञाने प्रण्य-
दिंसयेरिति निघण्टः ॥ ४.२ i

पच्तान्तर मार, किं वेति॥ वा पचान्तरे। BAT WATE:

जयोदश्जः Sat: | १५९

विक्षानवेभव्डतः किमु तस्य विद्या

सा विद्ये न॑ तुर गाशयवेदिमेव ॥ ४३॥
एको नलैः किमयमन्धतमः किमेलः
कामेऽपरः किसु किमु इयमाश्रिनेयो ।
विं पधेयभरसोमतया समेषु

पिष्वेव नेद्‌ नलमेादमदं वदे वा ॥ ४४ ॥

नैषध एव कायब्युं WATERY विधाय fauraraafa परि-
शासं प्रतारणाक्रीडां तमाति किं। यते fears एकाऽप्यसेा
गलः एवमपि क्रीडावज्नात्‌ काय्यं तनोति न aa कचन
सन्तीत्यर्थः । किन्नो तनोतीति पाठे arg: | काय्यूहर TS
प्रहिः कथयमिद्यत are विशिष्ट wae विशिष्टं ara
पैरोवंविधा ये कला गन्धाः तेषां वा Fad area TRAITS
मलस्य तुर गाश्यवेदितेव श्रश्ददयन्नाठटतेव at कायब्युवि-
धानङूपा विद्यापि किमुत विद्यते अरपिढठसापि विद्यत एवेति
सम्भावना । विज्ञानवेभवभुव इति पाठे। भुवः सख्थानभूतसये-
्यथैः । परिहासः | उपसगेस्य घञ्यमनुखये (पा० ६।३।९२२)
डवे बङलयशाद्‌ ste: ॥ ve i

एक Tha | वा पक्ाम्तरे। TE एषु पञ्चसु मध्ये ज्रयमेकोा
मलः fa ्रन्यतमः facta रेखः पुरूरवाः कि । अपर सृतीयः
कामः fara शिष्टदयं wiferar अधिनीङमारो किमु एव
any तेषु पञ्चसु एव अशं away faa ati ्रपितु aaa

१५ उन्तरभेषधशचरिते |

gai मया विरदनिःस्यापि दृष्टः

सोऽयं प्रियस्तत इता निषधाधिराजः।

भूयः किंमागतवती मम सा दशेयं

पश्चामि यद्विलसितेन नलानसीकान्‌ ॥ ४५ ॥
मुग्धा दधामि कथमित्यमथापशद्धं
सद्धन्दनादि कपटः स्फटमोदशोऽयं |

मखबुद्धं धारयामि।ग त कायन्युहरचनादेक एव गलः पञ्चधा
जात CHU | यते खूपधेयभरस्य सेन्दयथ॑बाञ्जव्यस्य सीमतया
पराकाष्टालेन समेषु सद्रेषु सा्ाद्धिमोरहेा युक्तः अन्यतमः,
खार्यं तमप्‌। सौमशब्देा नान्तः स्तीलिङ्गः ॥ ४४॥

प॒व्यैमिति । विर निः खया विथ गविहलया मया ar
ऽयं निषधाधिराजः प्रियः प्राणेश इतरतः सव्या fag पृष्वै-
मपि खयंवरसमयात्‌ प्रागपि Fs: यद्दानं इश्वतेस मोार-
वशात्‌ waa पूव्वेमपि दृष्ट tae. | प्रकते किमित्यत wet
ममेयं भूयः पनरपि सेव विर दादू तोद्धान्ततारूपा रभ्रा च्रागत-
वती किं यद्विलसितेन यस्याः सामथनालोकानसत्यान्नलान्‌
पश्ाभि । अपि oes दृत्यनेन भूय CAAA वा योाजनोयः ॥४५॥

सुग्धेति। अरय पक्लान्तरे। Waal मुग्धा मोादवश्ा षती we
इत्थं अरस दिचन्द्रेत्याद्यनेकरूपां श्रपश्रदडगं दुःशङ्ां कथं दधा-
fa ्रपि लेतद्‌ य॒क्रमित्ययेः। यतः we निखितं ्रयमोदूभः
नलबाङूखन्नानरूपः षड्न्दनादीमामिन्द्रादीनां weet कप-

जयोदध्नः eat: | cue

देन्याऽनयेव रचिता डि तथा तथेषा

गाथा यथा दि गलिपानपि ताः श्ुशन्ति ॥ ४९ ॥
एतन्मटौयमतिवच्चकप्चकस्े

नाये कथं नु मनुजस्य चकास्तु चिं ।

zaat araaeae: 1 fe यस्मादगया faa सरखल्यैवेषां
पुरोवख्वितानां सम्बन्धिन्यो गाथाः ब्रूम दत्यादिवष्॑नन्नाका-
सथा तथा तेन तेन प्रकारण रचिताः यथा येन प्रकारेण
ता गाथा दिगधिपानिन्द्रादीनपि wafer िष्ट्ब्दश्ल्याऽभि-
धाटत्या वदन्ति न केवखमित्यपेरथंः। तस्मादिष्धादिभिरेव
मन्मतारणाथै मायया wed vafada wfgdmr भ तु
सं्रयष्ूपे्य्थः | तथाशब्दस्य दिरुपारामाद्‌ यथाज्नब्टा ऽपिं
fesitaa: | कपटेोऽस्तो व्याजदम्मोापधय इत्यमरः ॥ ४६॥
wafefa । एतस्मिश्मदीयावा मतेबद्धवंञ्चके mart
पञ्चकं दन्रादिषमरे aarafea नाथे मम प्राणश ana
मनय्यस्य विदं सखेदनिमेषरजःयशषखानकुसुंमत्वादिशिङ्ग कथं
म॒ कथमिव चकास्तु प्रकाशर्ता। श्रपि विद्धादिमायया नलख-
स्यापि fuse कारितलान्तन्न प्रकाशत इति युक्रमित्यथैः।
नखस्य खयमवञ्चकत्वेऽपि चिणो गच्छन्तीति न्यायात्‌ षतुला-
मेव बश्च कल्वेऽपि afetg: परिषहासवशादा नलस्यास्यापि वश्च
कलं OMA एतद्राजसु द ष्ठमानं खेदादिचिश्मिति भिन्नं पटं
वा। WANT श्रमी बरिमुखा रेषाः। धतं व्यक्तं रजे Tear

Vv

१५8 उनत्तरनेवधचरिते।

लच्छाणि तानि किममौ न वदन्ति चन्त
बर्दिमुखा धुतरजस्तनुतामुखानि ॥ ४७ ॥
याचे नलं किममरानथवा तदथं
नित्यार्चनादपि ममाफलिनेरलन्तेः।
कन्दपेगोषणशिसीमुखपातपोत-
कारष्यनोरनिधिगष्करघोरचित्तेः ॥ ४८॥

थया एवन्भूता तनुर्वा तेषां भावे धुतरजस्तनु ता Ted
हिततमता सुखे माखिन्यादि येषां तानि खेदरारित्याख्ानपु-
व्यलमिर्निंमेषत्वादीनि देवल्ब्यश्जकानि तानि प्रसिद्धानि fe
ऋनि किमिति न वदन्ति धारयन्ति। मयि कपया तावद्वा
क्तानि परन्तु नान्ते कषटमित्य्ः। बरहिंमुखपदं छपारारि-
त्य चकं । नलचिङ्काना मस्फुर त्वेऽपि यदि cafes स्फुटा-
न्यभविंस्तदि पारिेव्यानलनिखयोऽप्यभवियन्तान्यपि लस्पु-
रानीव्युभयथयापि मया गला fred न शक्यत दति भावः॥४०।

याच इति। we, मद्यं यूयं नलं प्रयच्छतेति, watt
मलं याचते किं। wear पृव्वापरितेषे। तदथं TAIT तर्षा
निल्याचैनादपि ममाऽफलिनैः प्रा्थितमददद्धिसेरवेरलं quit
एतावन्ति दिनानि निल्यपूजनाद्पिये नलं न प्रायच्छंस्तेऽधुना
प्राथनमाजेण कथं दास्यन्तीति Taq तस्मा्थंनमित्यथः। fafa-
BS. कन्द प॑श्य ओषणास्यभरिलीमुखेा बाणस्तेन पातात्‌ पतनात्‌
पोतः भाषितः कारुष्छनीरनिधिः छपाखमुद्रो येषां तानि अत

| ware: erat: | १५५

tm दिशं नलभुवं प्रतिपद्य लेखा

ae Pare गुणवतामपि वः कथं वा ।
मूखन्धक्रपपतनादिव पुस्तकाना-

मस्तं गतं वत परोापङछतित्रतित्वं ॥ ४८ ॥

wa गह्राणि गभोरविलरूपाणि चराणि कठिनानि fe-
त्तानि येषामेवश्बूतः | wera कृतेऽपि नित्यपूजमे कामायत्त-
तया निष्क्ुपलादफलितैरित्यथैः। याचिका । न दनत्तफ-
सेरिति at पाठः। wearers ey फणनदाभ्याभिगच्‌ (पा*
४।२।९९२।वा०५।) तता नजसमासः॥ ve i
देवानपालभते। रेशा दति। हेदिश्ामोशादिक्पालालेवा
देवाः, TST भूः सानं Tarai नलभुषं नलप्रभवां वा वखंत्रियं
ख्टपञ्चाभां प्रतिपद्य प्राण गुणवतां सेन्दव्धादि गृणयुक्रानामपिवे
waa परेषामयरृतिरुपकार एव Aa तदिद्यते येषां ते afa-
नस्तेषां भावस्तत्वं कर्थं वा FAT AW VATS! गतं मष्ट लयमुपका-
रकलत्वाभावेऽपि खाभिलषितायामपि मयि भवद्यदूत्यकारिणे
नलस्याप्याकारे Va षोन्दग्धादि गृणागमनात्‌ परोपकारिवम-
wrad तन्मद्धिषये कथं विनषटमित्ययेः। नलाकारधारणादरेता-
वते मद्मतारणष किमिति क्रियत इति ara: कंषामिव।
wart: WRAMAT: पुरुषा एवान्ञामवशादन्धास्त एव कूपा
अतिगभीरा मूखेदूपाः कृूपास्तेषु पतनात्‌ तदधीनलान्तृएवि-
ओषलेखनगीण्डतमलप्रभर्वां रेखां वषंभियं खिष्य्रथाभां प्राय

१५१ THCRTT ALA |

TAY यदलेखि ललाटपट्टे
तत्‌ स्वादयोगम्यमपि येाग्यमपास्य तद्य |

का वासनाऽस्तु बिग्डयामिद at wise
नाकातपेजंलजमेति (AY दाम्‌ ॥ Yeo II

ष्टद्धलादिगुणयक्रानां दा रकयक्रानां वा पुखकानां यथा वा-
चकपाठकाद्युपकारकारिलरूपमस्तङ्गच्छति Aa मृखंतवादे-
वापकाराभावादन्येषां चासमर्पणादिल्य्थ;। कूपयतितानामपि
पस्तकानामनृपकारकलमेव wary खितानामिति समानक-
Saag ॥ ge ॥

यस्येति fate we प्राणिनः ललाट पटे यदयेोग्यमनु-
चितमपि श्रखेखि लिखितं तद योग्यमपि ae योग्यं समुचित-
ay wore प्रतिक्षण urged । योाग्यमथं परित्यज्य तत्परि-
हारेण खयमेव भवेदिति यावत्‌। श्रता योग्यतया कार्यकरणा-
भाषे सति दृह नलानेकलसन्दे हेन निञ्चवाथं यां वासनां य॒क्ति-
मदं इदा fawat धारयेय॑साकावाषना युक्रिरस्ठु भवतु wie
लेवंविधा युक्रिनस्ति। वित्तेनान्यथाकन्तँः विचारि तेऽपि ललाट-
पट़सिखितादन्यथा न भवतीत्यथेः। याग्यमपास्यायाग्यमेव भव-
Aaa दृष्टान्तमाद। यता जलजमम्भाजं अवा तपैरुष्छेरपि
खगयैकिरणेद दं नेति हिमेब्ठ पनद 7 इं गच्छति । wT दा-
दकः ्रोतस्यश्चस्तु दाषश्मक cia aia दृष्टं, तदिदं विपरीतं
जातमिति faq gaara मलस्य मम वा ललाटे यदौ-

MUU: सगः | १५७

दूत्यं यथे मदभाग्यमनेन भन्ये
HUTA स मया खलु याच्यमानः |
सद्धाचसंज्रदलाङ्गलिपल्लवाय-

पाणिभवन्‌ भवति मां प्रति wee: ॥ ५९॥
देव्याः करे बरणएमाल्यमथार्पये वा

यो वेरसेनिरिद तच निवेशयेति।

अरेणायेाग्यमेव fafad afe परस्यरयोग्यं wat विहाय
तख मम चायोाग्यमेव भविव्यतोति कं प्रकारं चित्तं धारयिषा-
म्यपितुन कमपीति Sarat ग कोाऽ्यपराघद्ति भावः।५०॥

af कल्यद्रुमा याच्तामित्यत आह । इत्थमिति । इ
नखेकतरेऽपि समये वा इत्थमनेन मरानेकत्वभवनप्रकारेण यथा
WER ममाभाग्ये नलानिखयात्‌ यथा रैवाभावे Fuad WAT
चेतुना प्रकारेण वा साऽतिवदान्यः HRA खल्‌ fated
मया नलं याच्यमानः सन्‌ मां प्रति बद्धमुष्टिरतिकाप्पेण्यसङकु-
चत्करो HAMAS मन्ये। HAA सद्धाच एव संज्वरः सन्तापो
येषां एवंविधानि दलानि किसलयान्येव ayaa येषामेव-
मूता; पल्लवा एवाद्रपाण्यः दस्ायाणि चच्येवन्भुतः। WT एव-
Yat भवन्‌ । ्रन्य्यापि बड्धमुषटेरङ्गुलयः सङ्कुचिता भवन्ति ।
कल्ितद्‌ामशोलाऽपि मदमाग्यवशा्मां प्रत्यदातेव भवेदिति
भावः। अदाद लनिख्चयात्‌ भवन्तीति वन्तंमानप्रत्ययः ॥ ५९॥

Zar इति | Waal दह GUAT एतेषु पञ्चसु AY a a

१५८ उन्तरनेवधचरिते।

सेषा मया मखभुजां GN छता स्यात्‌

a
VS ठणाय तु fal न TATA 1 ५२॥
यः QIANG परमा्थनलः स माला-
APA वरणाय ममेति चैतां
तं प्रापयामि यदि तच frase लनां
a कथ Hill Wala चो eet ॥ ५३॥

तैरिसेजिः सत्यनलः ae तावष्नानासि श्रतसत्रैतां मालां fa-
ane गिलिपेत्युक्ता देव्याः सरखत्याः करे aware वरणम-
धूकमालां aaa ददामीति सम्भावना । सखयमेवेतद षयति | एवै
क्रियमाणे सैषा देवी या मखभृजां देवानामिद्धादीनां दिषती
वैरिणी wat सात्‌ । तन््मायाप्रकटनादित्यथैः। भवतु नाम
सा तदैरिणी खकाय्ैसिद्धिस्ठ साध्ये्यत wel तु पुनः णाय
ढणएतुल्यायातिनिःसाराय agi खरूपाय श्रकिञ्चित्करात्म-
काय्यसिद्धये बन्धुरं Geass देवों न faefa मम
यत्‌ किंवा भवतु पर तु देवदेषरूपं मिचविघातं न करोमीत्यर्थः
अन्याऽपि cura gw: ta न विनाश्यति। दिषती। दिषो
ऽभमिचे (ate 8121080) इति शतरि, उगिल्वान्डोप्‌ (पा०४।
९। ६) । मखभुजां । दिषः शतु वति (पा० 1a ee) षष्टो ॥५२९।

a tfa | भ्रमोषु पञ्चसु Wag मध्ये यः परमायनलः सत्य-
नलः स्यात स मम वरणाय मालामङ्गोकरोातु दत्येवंप्रकारेषं
wart चेति वा मालां तच तेषु मध्ये सत्यनलं प्रापयामि तत्ु-

ACM: Sat | tue

इतरनलतुलाभागेषु शेषः सुधामिः
सखपयति मम चेतो नेषधः कस्य VAT: |

avert विज्य कथं ge अपि ad कन्तु मयुतं । यतः जगति
सर्व्वस्मिन्‌ सभाजने wuts सति डो कष्टं विडम्बः। लण्नाग्या-
गादतिपरिदासो भविव्यतीति शेषः । weet समच्मेवंवचमे
लल्नात्या गात्‌ सरवैऽष्युपदसिय्यन्तोत्ययः। हीति खेदे । हि यस्रा-
<i खेद टतिवा। दति चेति समुद्‌ायप्रकारे। यदि
चेति atu ye ti

द्तरेति। दतर खतुभिनंलेस्ठलां साम्यं भजत इति भाग
एषु शेषः पञ्चसु मथ्य अनधः पञ्चमे नैषधः मम चेतः कख
डताः केन कारणेन सुधाभिरणग्डतेः खपयति श्राञ्तमिव करो-
ति! रूपसाग्ये VAG एव मम मनसे यता रो चते तस्मादयमेव
सत्यनला भविव्यतीद्याश्यः | सत्यनललन्ञापकं निरूपाधिक-
परमप्रेमसम्बाद द ्टान्तेनान्यथा कथयति | भ्रथमेति। वाऽथ
वा युक्तमेतत्‌ प्रथमचरमयारादिमाग्धयेाः शब्दयेवर्येर चरैः
खस्य Fat सत्यामपि चरमे याखान्ये weg च्रनप्रासभार्साग्डे-
कानुप्रासदत्यनुम्रासलाटानुप्रासास्यणब्दालङ्ारकान्तीनां वि-
खास उलखासखमत्कारो विशेषेण शभते। wears सत्यपि प्रथ-
मस्यानायासगतलाद्‌ fates त॒ सदृ श्ख पखाद्ूरिप्रयल्नसा-
wareta agama स्मरति तथापि fata
प्रथमेऽपि यथानुप्रासलमस्ति तय खन्द्राग्नर विच्छेदेन पञ्चा-

१९. उशरुगेषधशच्चरिते।

TIARA शब्दयोर्व्सख्ये

बिलसति चरमेऽनप्रासभासां विलासः ॥ ye ॥
इति मनसि विकण्पानुद्यतः सन्त्यजन्ती
चिदपि दमयन्तो free नाससाद ।
मुखमथ परितापाख्कन्दितानन्दमस्या-

मिद रविरचितावस्कन्द मिन्द निनिन्द ॥ ५५॥

दवलाक्यमानतयैव पञ्चमसेतसे र चते तेन लज सत्यत्वं प्रयोजकं
aa: स्व्वऽपि तुख्या एवेति Ala: | श्रचायमेव Brat दृष्टान्तः,
श्च तयारेव प्रयमचरमच्रब्दयेव्थंसाम्ये सत्यपि चरमे चरम-
weg एवानुप्रासातिश्यो न प्रथमश्ब्टे । प्रथम TE नान्‌
भ्राखः। म्रथमचरमयोारिव्युक्ते तु चरम एवानुप्रासातिश्यो
Tua | न तथा प्रथम Tay cla al यदा ्राद्यपार्‌चतु-
यंपादयेवेलंसामग्ये सत्यपि चरमे चतुथपारेऽनुप्रासभासां विखा-
a विलसति। उभयोरनुप्रासले सत्यपि चतर्थऽनुप्रासभाषां
विखास दत्युक्तेखजेवानप्रासलं म तु प्रथमे। खपयतीति। मिक्-
पके इसः। कस्य रेताः । षष्टी देतुप्रयोगेद्रति(पा०९।१।२६)
षष्टी ॥ ५४॥

दतोति। इति उक्रप्रकारेण मनसि उद्यतः उत्पथमामान्‌
विकष्पान्‌ भ्रनेकशद्धावलंबनबाधान्‌ रेषेोद्धावनेन संव्थजन्ती
क्षचिदपि पर्चे fade निद्ययं नाससाद । पञ्चसु मध्ये कस्मिन्नपि
पलि नलनिखयं न प्रापेति वा । aq पञचान्नलनि्याभावात्‌

WAU: TA: | १९९

HG RATA ISSCC: सुतं!

Mac: स॒षुवे जितेद्धियचयं arash च य॑ ॥
खादूत्पाद ष्ठति जयोादशतयाऽऽदेग्यसतदीये महा-

काव्ये चारुणि नेषधोयचरिते सभी निसर्भाज्न्वलः ॥ Ud II

परितापेनाखन्दितिा अभिभूत श्रानन्दा यस्य। परितापेन क्ता
ऽखन्दितेऽप्रापत wat येनेवन्भूतं वाऽय मखं ae मिहिरेण
थण रवितः अवस्कन्दः पराभवे यस्येवंविधं weg fafa
निष्रभदिनचग्दरषदृश्मभूदित्य्ः। ्रारछन्दनमास्कन्दः परा-
भवः परितापेन य RE: स wylat यद्धेवंविधा श्रा-
नन्द Bala तद खेति (पा० ५।२।२६) तारकादिलादितचा
श्दड्धिः॥ ५५ ॥

aredfafa । we पुव्वंवत्‌ । -खादूत्पादग्ति wyeay-
रयाह्ठाददायिलात्‌ खादुरसेात्प्िधारकं ऽत्यन्तमधुरगवाथे-
aed जयादश्तया जारे श्योऽभिसेयः सगा quatre:
यरमत्‌ समाप्त LAG: | STAT | शारू्परिभ्यो रमः (Are vt
२।८द) दृति प्ररख्मेपदम्‌॥ ५६॥ इति ज्रीबेदरकरोपनामक-
श्रीमन्लरसिंडयण्डिताक्मजनारायणएकते नेवधोयप्रकाचे जया-
द्रः सर्गः Ue |

उश्नरनेषधचरिते।

चतुरश: खगैः |

ऊ गदेशाय ममः |
अथाधिगन्तुं निषधेश्वर सा
प्रसादनामाद्वियतामराणाम्‌।
यतः सुराणां सुरभिनेणान्त॒
सा वेधसाऽ ज्यत कामधेनुः ॥ १॥
श्थाधिगन्तु निषधेशमेषा
प्रसादनं दानवशाचवाणाम्‌।
DASA मदतोष्टसिदि-
राराधनादेव हि देवतानाम्‌ ॥ २॥
अरोति। अथ विकल्पदूषणानम्तरं सा dat निषधेश्वर
मसमधिगन्तं fred arg षोाडशापचाररमराणां प्रसादनं
परिताषणएमाद्धियतादरेण चकार यतः वेधसा सुराणां का-
मघेनुरभिलाषप्रखः सुरभिभारख्व्यत Tal नृणां तु पुगः
SAT: सा रेवप्रखादना Wat तस्मान्नलनिश्चया्थे we-
ञ्च देवपरिताषणं चकारेति य॒क्रमित्यथः ॥ ९॥
ula GH: | VISA AHI) WAT एव भ्राचवाः अन्ना-
दिलात्‌ खार्थेऽन्‌ ॥९॥ |

Wat: सेः] १९

प्रदसिण्प्रकमणाखवाल-
विरेपधूपाचरणान्बुसेकेः।

दृष्टश्च freq फलं सुवाना

देवा हि कश्पद्मकाननं नः ॥ २॥
द्वामयभूय GUN

ननाम नामग्रचणाग्रक सा!

पुष्वीक्रार्थसमर्थनाथेमथान्तरन्या खमा | प्रदक्षिफेति। fe
awe देवाः गेऽसमाकं मनुव्याणां कच्पद्रुमकागनं qa:
awa एवेति कवेरुक्रिः । किंण्ता दोवाः। प्रदक्षिणरूपं
प्रक्रमणञ्च वखयाकारं परिभ्रमणं तरेवालवालं CITT जल-
धारणार्थे वलयाकारः सेत: स च विलेपखन्दमादि लेप धूपो
दन्राङ्गादिः तेषामाचरणानि करणानि तान्येवाम्बुसेकाः प्रद-
किणाद्याचरणश्च उदकसपनानि च तेवा wart दष्टमभिखलषि-
तश्च मिष्टञ्च खभावस॒न्द्रं सुखाद्‌ च फलं मनारथषूपमावा-
दिकश्च सुवाना उत्यारयन्तः। ser श्रपि श्रालवालट्ता-
य॒वेदोाक्रतसुदाषनाशकनिविडिङ्गादिलेपदे ददधुपाखसेकरिषठं
fag फलं gad) श्रा वरएमिति पाठे श्रङ्गप्त्यङ्गदेवतापृज्रा
कण्टकादि टतिति व्याख्येयं ॥ 2 ॥

पूजाप्रारम्माथ प्रथमं नमस्कारमा₹ । श्रद्धेति ॥ सा श्द्धा-
amr अस्तिक्यप्रचरा wat ताक्रखवेशधारिणः सुपवंणा
देवान्‌ नामयदणाय्रकं द्धाय मम दृत्यादिनामग्रडणएपु्वका

२.५४ उर्तरभेव्चरिते ॥

सुरषु हि खहधलतां नमसा

सव्वाथसिद्यङ्गमिथःसमस्ा ॥ ४ ॥
यत्तान्‌ निभे सा इदि भावनाया.

बलेन VACHS IAT | .

अभूद मोटप्रतिभूदस्ता

वरं डि दष्टा ददते परन्ते॥ ५॥

मनाम ववन्दे । fe स्मात्‌ रषु अद्धाव्तां नमस्या नमस्कार
एव सव्यार्थषिद्धे यान्यङ्गानि तेषां मिथयःसमस्या परस्परपूरण-
रेतः WAI ेवममस्कार एव कारणसामगरीसम्पाद कः
तस्मादेवं AMAA: | समस्या यथा पदानां परिपुरणं
करोति तथा नमसा वाज्कापूरणं करोतीति मावः । अङ्का
मयो । प्रहतवचने मयर्‌ । waa शेषाडिमावेति कः (पा
५।४।९५४)) नमसखरणं नमस्या । war afta दति ae
(Te Bivire sy) ॥8॥

द वपूजाङ्गं ध्यानं प्रयममाद्‌। यदिति॥ ाऽखिलखान्‌
स््वंगर्तास्तानिशख्रादीन्‌ भावमया wre बलेन waaay निजे
दि यत्सा्ादङ्त भरत्यक्ोचकार। सव्वेगतानपि ध्यागबलेने-
कवानोय CTAATA: | स सा्तात्कार एव तखा Har अ्रभो-
ze नखप्राशिलच्णस्य प्रतिष्ठः दाननिखयकन्ताऽभ्रत्‌। fe
यसममाद्ृष्टासते देवाः पर Ae arate परिणेतारश्च ददते
प्रयच्छन्ति । म. हि देवद श्रेनं निष्फलं भवतीत्ययः ॥ ५ ॥.

wae: सगः] . १९६४

COAT aA बुद्धा
दध्यावयेतान्नियमेकनाना
त्यः |
सुपवणां दि स्फुटभावना या
सा THEY फलभावनायाः ॥ द ॥ .
“ सभाजनं तच ससजं तेषां
सभाजने पश्यति विकते सा।

पुजानन्तरं पमरपि ध्यानमाह । इदिति। we gare
न्तरं नियमेकतानाऽनन्यटठत्िखत्परा सतो इदेव पद्मं ATT
सद्मनि ze एतानिन्रादीम्‌ बुद्याऽधिवास्याधिष्टाण दध्या स्व॑
गतानामपि देवानां Kea बुद्या समारोपितं. रूपं ध्यानेन
साच्चादङृतेति यावत्‌! fe wera -सुपवेशां Sarat था स्युटा
भावना WATT प्रत्यत्तता षा फलभावनायाः कायथंसिद्धः
Tet प्रथमं खरूपं । कारण काय्यापेच्या नियतप्राग्भा-
faargarat प्रल्यक्ततायाः कायम प्रति कारणलात्‌ कारण-
सामयोरूपां रेवप्रल्यरतां ध्यानेनारूतेत्यथः | पूजायाः पृब्वम-
नन्तरञ्च ध्यानस्य Gear अ्रागिच्यश्यास्य च way न
पानरुश्यं | उपान्वध्याङ्सः TWA (पा०१।४।४८) अण्यन्तस्य
वसेग्र्णात्‌ avaqe मनिमासने इति च wae ae:
प्ररत्यन्तरलत्वात्‌ इत्पद्मगौत्याधारस्य म कमेतं ॥ ६ ॥

दानीं देवपूजामाइ | सभाजगमिति। सा तज खयम्बर-
सामे श्रकस्मादेव देवयूजारम्भार्‌ अल्यादरेण च पुञजनादिङिते

११९ उन्तरजेवधचरिते।

आमुद्यते यह्युमनोभिरोवं

फलस्य सिद्धे GANA ॥ ७ ॥
वेशयदयेखदिमाभिरामे-
रामोादिभिस्तानथ SHASTA: |

साख्यं सभाजने सभालाके wala सति aaareg at aut
देवानां सभाजनं प्रोत्याऽऽराधनं west चक्रे, यद्यस्मात्‌ फल-
स््लाभीष्टस्य fagr दामे सुमनाभिः भभगचित्तेरोवम्भूतेरोव
सद्भिः सुमनेाभिर्देवेः एवमत्थादरपूजनेन शवा wrawa
इदटभ्ंयते तस््ारेवमपूजयरित्थर्थः । एवमेववंसत्येवत्येवकार-
याजना वा! पुष्यैरपि फलसिद्य्थमामुद्यते विकखरीग्यते।
सभाजने | यस्य च भावेनेति (पा०२।२।९७)) षष्टो BATT
दति पा०२।द।दय८्) aT Saat Ol

वैश्रद्येति, श्रयसा नवीनैर्मतेः Wa: Qfaawer: मखन-
Waa: पुष्य गुच्छः Biase: प॒ष्यगुच्छेख वा तानिद्धादीन्‌
aay किं fad: | वेदेन Were प्रसादगणेन We: सड-
दयददयभिथेः। अथ च May HATH: | तथा सदिलाभि-
रट व्ादिव्ंरहितश्रुतिमधुर वं र चनाजनितेन माधुयं ।
अथ चसाकुमार्थैणाभिरामैरत एवामादिभिर्दर्षजनकः। अथय
च Graaqefea: | तथा जातेः षद्धिंशत्य्रजनितचरणाय-
मुष्टुवादिजातैर्मिष्यसेः 1 अथ च माखतोसम्भवेः | तथा च्ाखौ-
विशेषटपया गीत्या भ्रनिता युक्राः षट्‌ पदाः षट्चरणाः AST

TSM Ta | १९७

आनय गल्यन्विनषरपदेः सा
सतवप्रङनस्तवकेनवोनेः | ८ ॥

भया तयेव प्रससाद तस्या-

सतषट खयं देवचतुषटयं तत्‌ ।

सखेनानलस् स्फुरतां यियासोः
HST कियती खलु स्यात्‌ ॥ < ॥

चच। अथय च गुञ्जकाधुकरः वेश्यं शब्दाथालद्ारापभब्द-
uraaTatifea तेन मनोश्नैवी। जातिः शन्दसि सामान्ये.
मालल्याङ्रेजजग्ममेः। गीतिग्डन्दसि गाने चेति विश्वः wefan
इद यस्य प्रिय (पा०४।४।८१५)) दति यत्‌ इद यस्य दसेखेति
(ate ६।३।१५०।) इदादेशः अ्रभिरम्यते Becca: | w-
WAT च कारक (QTe Baird) इति चकारादमर्न्ना-
यामपि करणे घञ । च्या्यादिं लचणं छन्दा यन्ये ज्ञातव्यं । न
वा कैरिति पाठे कैव स्तवप्रख्नस्तवकैमानचं अरपितुनानाप्र-
कारैःस्तवमप्रगसवकंखापुपजरित्यर्थः ॥ ८॥

wefa । तस्याः पातित्रत्यादिगणैरादावेव भक्तिनिर-
पं खयमात्मनेव तुष्टं तदिद्धादिरेवच्तुषटयं तस्यास्तथैवास्पो-
यस्यापि भक्षा पनः प्रससाद म्रसल्ञममूत्‌ । अस्पोयस्यापि भलया
WAMU दृष्टान्तमाह | खलु TATA खेना्मनेव qeat
mat frarardrgfreage: खभबङसन्भुलणतया sey-
मञ्वलनस्यान खस TH: कियतो षन्धुचणाये फत्छतेमृंखपवनस्वा-

१९८ उसरनेषधश्वरिते।

प्रसादमासाद्य सुरेःकतंसा `
सस्मार सारखतदक्तिष्ष्टेः।
देवा डि नान्यदितरन्ति किन्त

प्रसद्य ते साधुधियं ददन्ते॥ १०॥ `

Get स्यात्‌ भवेत्‌ whe awa | aryarsfafeata फूत्कारैः
सन्धुक्षिता दीणतेतराभित्यथः । त्नात्‌ खतः प्रसन्नस्याल्ययापि
भवा पुनः प्रसन्नं यक्रमित्यर्थः । तखखाखचरि बाद यं ते पविचात्‌
.भागेव war afefa प्रशेद्रिव्यपि ge: wer: ven

प्रसादफलमाद। प्रसादमिति। सा भैमी सुरैः छतं प्रसा-
दमाषाद्य सरखत्या इमाः षारखल्यस्ताख्च ताः खक्तयश्चं जरान
arma: केषवाक्यामि तासां wefiairwe रचनां ca:
SRT) Bats सन्दे परित्यव्य गाथाक्रमेणेग्रादींखतरोा-
ऽपि wrat पञ्चमा ae दत्यजानारिल्य्थः। रेवीवषच्नस्मरण-
रूपः AT नाम WETS दत्यत aren fe यस्मात्‌ रेवा अन्यः
त्किञचिन्न वितरन्ति ददति किन्तु ते देवाः प्रसक्ता भूला सार्व
काग्धसाधिकां धियं बुद्धिमेव ददन्ते। aga महाभारते॥

“म देवा दण्डमादाय रन्ति पश्ुपालवत्‌।

ay रधितुमिच्छन्ति gear याजयन्ति तमिति 1”

तस्नादयमेव WATT am Tare: | we: । अधोगर्थेति
(पा०२।२।५२।)कश्मणि षष्ठी CW 1 दद दामे TIS:
SG vce i

WICH: TA | ` age
शेषं नलं प्रत्यमरोख गाथा
या या TA खल्‌ येन येन |

स्मरणमेव विशदयति । शेषमिति ॥ षं पञ्चमं wand
प्रति wale ga: | किमित्यादिराकर्ष्येति यावत्‌ । एषं
दयादिः साधारणमिति यावत्‌। दष्डमित्यादिगेन्फमिति
यावत्‌) था waa दृत्यादिः बद्धेति यावत्‌। याया गाथा
ग्रवारात्‌ TA येन येनेश्रादिरेवेन स समा gerd सर-
खल्या क्रेति शेषः । सा भेमी at at qa दत्धारिगाथां ततः
प्रादानन्तरं तदन्येन तस्नालस्मादिदादिरूपश्मस्यादथाद्‌-
न्येन Gare प्रतिभाखमानेन मलरूपेणार्थेन सह ae नि-
चितमखगन्ती मखम्बद्धा्थां fart अरति सखखाकारधारलात्‌
भिन्नमिण्ादिरेवं प्रतिषन्दसे याजयामाब। इयमेतस्व मायेय-
Hae गायेति सम्बन्धं चकारेत्यथैः। ब्रूम carer बालां वि-
लोकेति यावत्‌ । Tee बन्वेत्रानुखतलादि द्रा दीनागम्त्‌ eazy
चतद्ग्वेव खखमाचयासु अनुस्युतलान्तां तासिद्ाटिगार्थां तद-
न्येन वज्यादिना सशालगन्तों विश्रेवमजानात्‌। tery मलेन
"खाङ्मानाथा ताभिष् विषयामेव सस्मार ॥ एवमितरदेवजित-
asfa प्रचयेकगाचथामेकविषयामेव सस्मार। एवं weary
MAG नलस्ागुटन्तेरिग्धादीनाञ्च ATS लेराकपोद्यापान्वा-
मेते देवा yaaa बढ career इति वा ¦ प्रति-
साकं गाथालेऽपि चलतुर्भिखतुभिःस्ाकेरकंकस्य प्रतिपादनारेक-

xX

१७ ` उन्तरनेवधचरिते।

at at तदन्येन Vay

ततो विशेषं प्रतिसन्दध सा ॥ 29 II
HRT: प्रतिलोकपालं
पतिव्रतात्वं जण्ड्दिंशं याः|

गाथात्रसमारापाव्रल्येकप्यैवसानादेकवचनं। यद्वा पञ्चमं a
प्रति या या, warts, येनामुना, यश्चण्डिमा, किन्ते तथेत्या-
दिका, गाथा येन येनेन्द्रादिना सह सम्बद्धाथा तदन्येन वज्ञ
दिना सहालगन्तीतां तां गाथामेव विशेषं भेदं जानाति a
एकैकस्या गाथाया एककदेवपर््यवसानाखतङणामपि गाथानां
we पर्यवसानात्परिगेषप्रमाणदयं पञ्चम एव नल इति विभे-
षमश्नासीदिव्यथैः | afar परेऽममेवार्थमुक्तिविशेपेण waz-
FATATE | एकैकेति | उत्तरक्षाकस्यावतारिका BRAT ॥९९॥

एकैकंति। या गाया एकैकट्न्तेः Unfaranfafere cit
यमे वरुणे चं वन्तमानलात्‌ प्रतिलाकपालमेकेकभिद्रादि-
दिक्पालं प्रति दि शामैन्द्रादीनां पतित्रतालवं जण्डरङ्गोचकरुः।
भ्रा्यादोनामिन्रादिप्रतिभियतदेवटृत्तितया यत्‌ पातित्रल्य
तत्पातित्रत्यं तेनैवाकारेण या भ्रत्याजीत्यादि गाथा अ्ज्गोचक्ु-
रित्यर्थः । ता गाथा मिखिताञ्चतस्ताऽपि तदा प्रसादादनम्तरं
अरसावेकस्य RATT नलस्य FI नसेकप्रवणा नलेकाभिधा-
यिनीरेव वेद समाऽज्ञासीत्‌। का <a श्राशा दव । मिलिता
दिशे यथा wee वश्याः रेन्द्यादीनां दिभाभिग्राेकेकमप्रवण-

WITH: Tat: | ROR

चेद स गाथा मिलितास्तदासा-
वाश TAR नलस्य वश्याः ॥ १२॥
या पाशिनेवाशनिपाणिनेव

गाथा यमेनेव Vee |

asfa सव्वीसां दिशां चक्रवस्तिनगलेकवश्यलं यथा तथा गाथा-
नामपीत्ययथेः | ara अर्थिनां मनोरथाः वद्‌ान्बतया awe
यथा वश्चादतिवा। दासादतिवा पाठः | भआान्िदन्नाया-
सभयां प्रसादानन्तरं तु मलैकार्थलयं वेद स्मेति aa:
दिशां पातित्रल्यं गायाभिग्रहोतमित्य्थः ee |
afa किं त दत्धादिया गाथा पाञशिनेव वरूणेनैव समा
तुल्या न लन्येनेद्धादिना | या चाऽव्याजोल्यादिरग्रनिपा-
णिनेन्द्रेरेव समा न लन्येन देवेन । या च यच्ण्डिमेव्यादिर्यमे-
नैव समा न न्येन । या च येनामृनेत्यादिरभ्रिमेव तचा म
त्वन्येन । मलस्य सम्बन्धिनीं मिलितां समुदितां चतुटयरूपां at
गाथामेव तदा देवप्रखादादमन्तर Gar भैमी नलस्य विशेषाय
exe भेदन्ञानाय मेने। दृन्द्रादोनामेककस्यामेव गाथायां
वत्तमानलवात्‌। मलस्य तु सब्वंचानुगतवलादत्याओील्यादिगाया-
चतुषटयप्रतिपाश् यः सएव मल via तामेव गाथां fafeat
नलस्य मेदज्ञापिकामश्चासीदिति भावः। या नलख गायेति
वा सम्बन्धः। या पाभिनैवेन्द्रेरैव यमेनैवाग्रिगेव समा गाया
नलस्य सम्बन्धिनीं मिखितां तामेव श्रनलस्य नलव्यतिरिश्स्वे-

YOR उन्रनेवध चरित
तामेव मेने fafeat नलस्य
सेषा विशेषाय तदाऽनलस्य ॥ Ve It
निञित्य शेषं तमसी ACT
परमादमेदखितरान्तराऽभूत्‌।

ग्ारेभेदाय मेने । मिखितया तया wear we fafea खति
गान्रोयकलालदितरे देवा रपि तथेव fafeat cfa ara
दूति वा । fafeat तामेव गाथां awe विशेषाय तथा नखेत-
र्येष््ारेर्भदाय मेने इति वा व्याख्येयं । या पाञजिनेवेल्यारेरेव-
कारात्‌ परस्परसमश्या योानण्योगङ्गोशत्य या मलसम्बन्धिनी
गाथा पाद्धिनापीद्धेणापि यमेनाष्यभ्चिनापि वष्यायाऽभून्तां
देवः पतिरित्यादिभिखितां wget गाथां देवप्रसादादनण््रं
weed विशेषाय मेने । प्रससरेतेः खीयखीयाकारेषु way
qe पञ्चा थेलेन प्रतिभातामपीदानीमेकस् मलसेव प्रतिषारि-
कामज्जासीदिति भावः। देवः पतिरितीयमेव गाथा विषय
tfa जेयं अवधारणार्थव्वष्येवकारेषु इयमेव गाया विषय
इति व्ाख्थेयं । we aa: निखित्य येषं, एकेकट्ेरिति
दाश्वां ज्ाकाभ्वां समानार्थः | अनलस्येति । प्रत्येकपर्ग्यवसायि-
लारेकव्नं॥९३॥

निखिल्येति । wat भमो tenafed तं पञ्चमं qairm-
warty ace मखं fafeq yatta प्रष्टश्वंण acfaat
अत्यम्तपरिपुषटं erat मानसं wer: एवंविधाऽभूत्‌ ।

चतुद रः SH: | ९७द्‌

देव्या fact भावितभङ्किराखय-
चित्तेन चिन्ता्षवयाद सेदम्‌ ॥ १४॥
सा भङ्किरस्याः खल्‌ वाचि काऽपि
यद्भारमी मृन्तिमतीयमेव |

faqs निगद्याहतवासवादोन्‌

विशिष्य मे नेषधमप्यवादीत्‌ ॥ १५॥

we fafya सति नितरां इष्टाऽभूदिव्यथेः। रलयोः सावस्यंत्‌
मरञ्ासावीशख तं इति वा। श्रनम्तरच्च देव्याः waar
fact वचनानां भाविता पर्थालाचिता भद्विः प्रकारो यया
विज्ञानाश्या गिरां ङेव्याः सरखत्या वा विश्ञातवचोरथचना-
विशेषा सती नसनिञ्चयात्‌ प चिन््ा्थवयादषा चिन्ताषमद्र-
जलजन्त॒रूपेण, गलनि चये सत्यपि तघ्मा्युपायचिन्ताखमुद्र्‌-
जलचरेण वा feria ममखा cs वच्यमाणप्रकारं आस्यत्‌
ऊचे, ममस्ेबेवमचिन्तयदिति भावः) feardafa पाटे fa-
चिजररेवीव्नानुसखमरणजनिता खयसमुद्र जलचर एति wrqa-
Vays: ॥ ९४॥

किमाख्यदिव्थाइ । रेति । खख निचितं सा प्रविद्धा मृन्ति-
मतो भारती रखती रेवी, इय मेवेयं मून्तिमती सा भार्ये
वेति भारतोलं fated) यद्यस्मादस्या वाचि काऽपि Sarat
भङ्गिः रचनाऽस्ति तस्मादित्यथेः । यद्मादियमेव afta
भारती वस्मादस्सा वचने fafad a arte भङ्गिरखोतिवा।

१७४ उन्तरजेषधचचरिते |

जयन्ध सेयं ATTN
वचःखजः स्टयितुं चतसः |

तामेव भङ्गोमार | यत्‌ चिष्टमुभयसम्बद्धं वचा भिम स्यष्टमुक्रा
वासवादीनादृतभोारवेणाव्ंयत्‌ | विशिग्य fade wet तेभ्य
विशिष्य वा यदत्धाजीव्यादिक्ञकचतष्टयेन मे मम ay at
नेषधमष्यवा दीत्‌ । सरव्वलोकपालां अस नलस्येव वनं कृतमिति
यद्कमिति भावः ॥ ९५ ॥

जयन्धेति । ख्यं वाणो मयि मम वाऽनुग्रदेण कपया we-
fad मलं we wofad याखतसाऽत्याजोत्यादोरवचःखजे
वचममाला जगन्य TIF | तासु मध्ये देते VA Aras
मया नखम्‌ दीरितं अ्रमृञ्भिन्नले सहजरागभरादित्येवंदूपे म्ी-
मरेन्द्रे नरूमदीरितमि्येवंूपे बा मलं wafad ज्ञापयितुं
मेते समयं भवतः | BRT Wrya । ममेवायमेतावन्तं कालं
aviarane: wata: | गले we कथितेऽपि एतावन्तं कालं
मम निचये नाभूदित्या खग्यमित्ययैः । qatar एव चतस
वचःखजः Wefag तदथं खष्टीकन्ते ये देते वचःखजो, लं
याथिंनी, देवः पतिरिव्येव॑रूपे सेयं देवी saw, ते दे वचः-
सजे नलं लचयितुं Va wae । लं याथिनीत्यनेन प्रयमव्या-
स्थाने स्फुटं नलस्येव प्रतिपादनात्‌ व्यास्यानानतरोऽपि च देवान्‌
परिताव्य armas वा मख एव खोकरणोय दति यावदयं
नलस्येव प्रतिपादनादवः पतिरिव्यमेनापि शाकपालां शलादे-

चतुर्दशः AM: | १७५
2a नलं लयित समेते
ममेव मादाऽयमद्ा मशेयान्‌ ॥ १९ ॥

सिष्यन्ति वाचो यदमूरमुष्याः
कनित्वशक्तः खल्‌ ते विलासाः |

कस्यापि नलस्येव पञ्चरूपत्सम्वादिष्रारेखासन्मवाललादन्य-
खव कतरो वरोऽपि aan नास्तीत्यपि नलस्येव प्रतिपादनादि-
mre cha वा । अज पुष्व॑स्च्छब्दो विशेव्य वचःरक्परामना थः |
उकरब्ठ॒ तत्परामश्रंकोाऽपि favadadt | यत्तदाख faa-
सम्बन्धात्‌ य च्छन्दः सम्बध्यते | aha ग्रन्विदम्मि खद्ीनामिति
वक्ृव्यमिति (पा०र।२।६।वा०९) जिद्यमपिता faz: fa-
च्विधानाश्जग्रन्धेति रूपं । संया गात्यरस्व लिटो वा कित्वमिति
कचिदिति श्रपिता fac: farafaurarat गलापाभावः घम-
UTA: | PRACT वा खमाधातव्यं ॥ ९६ ॥

रि्यन्तोति । अमुख्य देव्या अमूः पुथीक्ता वाचः यदने-
का्ेतया क्षिग्यज्ति at भजन्ते खख निशितं कविलशक्रेः काव्य-
निच्मोाएशदजप्रतिभाया विलासाः विजुम्भणानि । कवित्वशक्तिं
विना छेषवरारचना निग््ाठमश्रक्येव्यर्थंः। किल यस्माद्‌
afaafearsfa परस्यरापेशया नखापेच्या वा विशेषेण ae-
खनेज्रलादिना श्रतितरां भिन्ना sat लाक्पालाः भूपालस्य
awe लीला विलासान्समाविशन्ति अमभवन्ति मलाकारं
विभ्रति। अथ च गलवशकेषु काकेषु मूर्तीभूय प्रविष्टा इव

१७९ उन्तरनेवथचरिते |

भूपाललीलाः किल लाकपालाः
समाविशग्ति व्यतिभेदिनेोऽपि ॥ ९७॥
त्यागं HURT चतुष्टयस्य |
किंमभ्यनन्दत्‌ कमद्छचितस्य |

किं प्रेरयामास नले च तन्मां

का खक्तिरस्या मम कः प्रमोदः ॥ १८ ॥

दृष्छन CTE: | अतः सेषवन्राख्मम अमेऽभूदिति भावः |
सेषवज्ालणलोलाः सन्ता Grae गाथाः warfawanty
वा । war farar aft शोाकपाला मललीलाः सन्तान
ava प्राप्ताः षन्तः किलेकोमकन्ति | अते wea खाकपाला-
ऋतया तज ania देवोव्वांखि शेषं acanfa afaawfs
विद्ासा wa vel

व्यागमिति । <a देवी wanfa स्नेत्यादिङकचतुष्टयेन
लं याथिनी, देवः पतिरित्छारिनाः गाथाङयेगापि क्रमेर ख-
frre प्र्यायितसखयेक्ादिनलचतुढवस्य पूव्वव्याखधानप्रकारेक
परित्यागं किं suman य॒क्रमेतदिति खाति सत्यैः |
we मां पुम्बव्याख्यागप्रकारेण प्ररयामाख च कि कथं परेर-
यामास एकमेव वाक्येन दयमिति कथंचकाराञच्ययमेतदित््थः।
fa शब्दावज्राञ्े । गले च नख एवेति । चकारोाऽवधारणशाछीः
वा। AMARANTE Tar: का सकि; जाभनवचम-
निन्ारचातुरी ्रपितु साकाक्रा। मम प्रष्टा मोद कः

चतुद: TM | १७७

परस्य दारान्‌ खल्‌ मन्यमाने.
THAT ARC CANA ।
WRT भकतशचरणो दधानां

` नलस्य तत्कालमपश्यदेषा ॥ १८ ॥

श्रपितु सोऽपि लोकाकरः। wet दर्थमक्किः क मम Arey
Gad: एवं रेवया दृग्रादिचठष्टयस्य wes परिव्यागेऽभ्यगज्ञाते
नलस्य च वरणेऽभ्यनुज्ाते Had मेदा नं युक्त care: । पू
मेहाऽभूदिदानीं ठु निट दत्धाश्यः। दृन्रादित्यामं किम-
धंमभ्यनन्दत्‌ गले च मां किमर्थे मेरयामासं उभयमपि ara
चकार | तदेतश्मदनुग्रहाथमेवेति भाव इति वा त्यागं ।
चज: कुचिष्यताः ७।२।५२। दति क्लं॥९८॥

एवं विषारनेनरः किमभूक्ष चा | पररेति ॥ एषा भमी
तत्कालं देवप्रसादसंमये एवन्भूतां धरि weit अप्त्‌ ।
किम्भूतां । पर्छ wee दाराम्‌ मन्यमानैरिव परमा रीबृद्धोवा-
मरेरिक्रादिभिरस्श्वमानां | खलु vate तथा भूपतिला-
qutee wea Sareea weer दधानां धारयजीं।
marta भला WASTE धारयति । देवलात्‌ बजे भृम्य-
स्पा मनु खलात्‌ सहजे afar ऽन्ययोाक्ोचितः । Carre:
चिक दर्शिते दारागिवेति at are: uae tt

६७७ SUCATT TLR |

सुरेषु नापण्यदवेताच्णे-
निमेषमु्वो ति Gays सा।

दद त्वमागल्य नले मिलेति
सञ्क्षानदानादिव भाषमाणम्‌ ॥ २० ॥
TIE बाला विनुधेषु तेषु

सादं कितेरोक्तत नैषधे तु |

पत्ये खजन्त्याः परिरग्भमुव्याः
सम्रूतसभ्भेद मसंशयं सां ॥ ९९॥

सुरच्विति । सा भमी cat संतो बुद्धिपुववे विलोकयन्तो
सुरेषु श्रच्छो निमेषं मे चपच्छसद्ध चं ना पश्चत्‌ aaa । उर्वी
wfa नले त॒ अवेक्षत । दे वानामनिमेषलाग्छनखाणा ञ्च सनि-
मेषलवादित्यथंः। तजर मे्ते। fara निमेषं । खञ्कानद्‌ानात्‌
अकारणद्चकाक्तिपच्छचेष्टाकरणात्‌ इति भाषमाणमिव। इति
fa हे भमि लमागेत्य ce मया चिकिते नखे मिल dant
भवेति ॥ २०॥

मेति। सा तेषु विबुधेषु देवेषु fed: शरं ate we wag
न ददश । मेषे त॒ Bea ced) रोवानां रजःसम्बन्धाभा-
वात्‌ । गरणा तत्छम्बन्धादिव्थयः । तच असं्रयमुपपरच्चते | पष
मलाय परिरम्ममाखिक्गनमं छजन्धा ददत्या val: सका-
शा त्‌सम्भूतसन्भेद मिव सश्चातसम्बन्धमिव अलिङ्गनवश्ाद्रूरोणु-
we लग्र wae: । पत्ये । क्रियया यमभितरैति स सम्पदा

ATH: सगेः। ६७९

खेदः खदेशस्य वियोागतापं
निव्वापयिष्यन्निव संसिद्धः |
रोरादुरशारुखि देमनीव

नले तालाकि न SAAT II २९॥
WY मालाममलामपग्न्‌-

नले तु बाला मलिनोभवन्तोम्‌ ।

भमिति (पा०र९।४। २९ वा०९) Beam ॥ २९ ॥

खेद दति। तया नखे खेर श्रालाकि न रेवतेषु देवेषु ।
किं करिग्यन्निव । संसिखकतोर्भम्यालिङ्गनं कर्तु मिच्छाः खदे दस्य
मलश्नरोरस्य विवागतायं मेमीवियोागजनितं ज्वर faretrofa-
व्यन्निव wafeafaa Tay खेदस्याभावालरेषु ख तत्सन्ना-
वादित्यर्थः। उदकं fe तापं शमयति । गलालिङ्गनेातृकख
Tea वा सालिकखेदयुक्त TAT मया प्राप्न एवेति मन्या
विर्ञ्वर भ्राभ्तिः | Saad चारुणि श्रत्यु्तमे tafe सुवं
खचिते दीराङ्कुर cal अरतिगाररेहरोामकपखखेदजलकण-
स्रलत्कारो CABIATETAATA faa: | देवता एव टैवतानि ।
प्रज्ञादि लात्छाय (text vias) अण । कचित्‌ खाथिकाः
प्रद्ययाः wafaar लिङ्गवच्रमा न्यतिवन्तंन्तं दति (पा०५।३।
६८) परिभाषया षण्डलं Re Il

सुरेखिति । बाला भेमौ सरेषु मालां saat निन्र॑ला-
warat चापश्यत्‌ नले तु .मलिनोभव्रन्तों चृन्वमन्लानां काल-

१९० उन्वरजैवधचरिते।

Tat किमासाद्य नलाय खीं
TETRA मामिति चिन्तयेव ॥ २९ ॥
fay भजन्तां कियदस्य देवा-
FETA नलस्यासि तथापि नेषाम्‌।

सेपणेश्नणा च च्वानां afearg जायमानां अपश्यत्‌ सुरा-
णशामन्लानक्‌सुमलादि व्यथः | wea ¦ इति Fema मलिनी-
भवनग्तीं। दति fa नले ऽद्य खयम्बरदिने wat मत्छकाजा-
zufaaeyt cat भेमीं wary ara at मालां अद्धास्छते
किं sizturpafcata fa aft q aft esa
faafafa | देवा wea मलस्य fea भां faagorat
arava श्रपि तु न किञ्चिदपि यस्मात्‌ एषां देवानां awe
सम्बन्धिनो तथा तादशो अतिप्रसिद्धा छायापि काज्तिखेश्ा-
$पि नास्ति, येषां यरोयकान्तिलिशाऽपि afta a तदीचां
शभां कथमाश्रयन्तामपि त॒ ब कथञ्िदिव्यथैः॥ श्रय च
एषां नलसम्बस्पिनी आआदग्रादिखिता are प्रतिबिम्बमपि
नास्ति। प्रतिबिम्बतुच्यास्ते न भवन्तीति यावत्‌। येषां यदैव-
ग्रतिषिम्बेनापि न साम्ये ते तदीयबिस्बभियं कथं भजन्तामि-
wu: अय चास्य fe किचचिद्धजन्तां नटवन्नलरूपधार-
ura किञ्चिच्टोमत्तां। तथापि खाभाविकी नलस्य कान्तिरेषां
नास्ति॥ ay We ae बह भजन्तां तथापि awe का-
न्तिरेषां नास्ति सम्पदा तुख्यलेऽपि काग्धा qe areas: i

WITH: सगेः। १८१,

इतोरयन्तोव तया निरेकि

सा नेषधे न FETS तेषु ॥ ९४॥
चिङ्करमोभिनेलसंविदस्याः
संवादमाप प्रथमोापजाता |

सा लषचव्यक्तिमिरोव देव-
प्रसादमासादितमप्यनोधि ॥ २५॥

अथ we fad foes भजन्तां तथापि भूमे तमः रतिः
हाया रेदष्यवहितरविप्रमापलकितः श्वामाकारो नलस्यास्ति
एषां asteqaa नास्ति तेजारादिल्येन ख नराणां विद्यत
Tae: । तया भैम्या दति पुम्वीकरम्रकारेएेरयन्तोव RIAA
यजां वक्ते स एव नल इति प्रकाश्रयन्तोवसा काया TI
भिरचि दृष्टा तेषु जिदगेषु न । ङायापि खाभावभावाभ्यां देव-
लनरलव्यश्छिका stage: | कियदिति क्रियाविशेषणं ॥ २४॥

चिद्कैरिति। wer dear: प्रथमापजाता दूत्यकालोत्पन्ञा
दतरनखतुखाभागिति पुष्वैबरभाक्रतकात्पन्ना वा देवीक्ञाकान्‌-
घन्धानोत्यन्ना वा श्रयमन्ध एव गल दूति संवित्‌ बद्धिरमीभिः
पवौकन्डंस्यशचादिभिशिकैः संवाद ख एवायं we दूति wa-
व्वसायरूपं आप । wi मम गखाऽयमिति प्रययो युक एव
जात दूति | एतेखिकै्िंखितवतीव्यर्थः | WATE सा भमी
देवलनचलज्ञापकानां लकणानां निमेषलयभूस्यभादि चि्ानां
वमक्रिभिः प्रकट्नेरेवाखादितं ard देवप्रसाद मय्यबोधि । एता-

LER उन्तरनेषधचरिते।

नले निधातु वरणसजन्तां

समरः सम रामां त्वरयत्यथेनां |
श्मपजपा तां निषिषेध तेन
दयानुरोधं तुलितं दधो सा ॥ २९॥
खजा समालिङ्गयिलु परियं सा
रसाद्धत्तेव THAT |

बत्पय्यंनतं भूरपभोदिचिद्ानि म दृष्टानि ददानीन्त॒ TAA
तस्माग्मम THAT देवाः प्रसन्ना इत्यप्वजानादि व्यर्थः ॥ २५ ॥
wa tft) अरय सरः तां वरणं वरणमधुकमा्लां
मल निधातुं fade एनां रामां भैमीं लरयति स शचं पेर-
STATS | WTA अन्यता लव्लाचतां भमो निषिषेध नि-
वारयामास। wafer जने पश्यति खति कथमशमेनं Te दति
ल्नावशात्तस्या बुद्धिरुदभूदित्ययः। तेन कारणेन सा भेमी
इथानरोधं सरलव्नयोराश्ना vefafrefaaee gfe
समानमेव cat) भावसन्धिवश्ादुत्कण्ठापचपाभ्वां माखानि-
रेपानिक्ेपदोालायिताभूदित्ययंः। wars genat दाभ्या
विरुद्धका्यंडयाथं प्रेषिता इयोारम्रोधारादासीन्यमेवावख-
wai ताभिति पुनरूपादानं वाक्यान्तरलात्‌ समथनीयं |
निषिषेध । स्थादिष्वभ्यासेमेति (पा०८।२।६) Ta Re
Saft | सा भमौ रखात्‌ Hear सजा मधुकमालया भिं
गलं समासिङ्गयितुं ब्प्रयननं ्र्यांबमुच्योगं श्रधन्तैव चका-

WAH: समेः। ASR

सम्भचपाभ्याभभवन्तदीये

सन्दस्तु मन्दोऽपि न TWIG ॥ २७॥
तस्या इदि भोडमनेभिवाभ्यां
दालाविलासं समवाप्यमाने |

भितं धुतेणाङङ्कलातपचे
WTS AC: ॥ BE ॥

tai हु पनस्तदीये पाणिपद्मे सम्भत्रपाभ्यां Raat मन्दा-
ऽ्ल्योाऽपि स्यन्द खंखमं नाभवत्‌ ॥ २७॥

wer इति । wer समथा भूयसी whats ww-
बिद्राश्ा वा ओलंश्ञीस्तखा भैम्या इदि fed वत्तं मानं wyrt
ष्टङ्गाररसं श्रालिक्गत्‌ | किम्भूते wie ब्रोडमनाभवार््ां रा-
लाविलायं आन्दालजनितां क्रोडं समवाष्यमाने प्रायमाणे।
कारिदयसम्बन्धात्‌ म्न्तिनिटन्तिखन्दे रं प्राप्ते इत्यथैः । वथा
एणाङ्खगद खस्य कुलं कुलात्पन्ना गल Taye: | स waaay
ya एणंकक्ुलातपजं येन तसन्‌ । प्रङ्गाररख एव Taz
भेमीशद यमेष सिंहासनं नख एव इतरं लण्लाकामे रेखाया
sua आआन्दालमा्थं fear चामरधारिणावा। तखा
भावसन्धिषम्नलितः wyTtT राजवद्‌ च्ुमत इति भावः |
राला टरालमेव भोाग,स्तरयः प्रियमाशिङ्गगश्ि॥ अरधीश्चरस्य
नखस्य ओरिति ati wa we डोकामार््वां दोलायमाना
भमी TET ज्ञाना नलः TS विप्रखग्भद्ङ्गारं प्राप्तः ततः सापि

१८ उत्त रनेषधचरिते।

करः खजा VHT
पियोन्भुखः सन्‌ विरराम भूयः |
प्रियाननस्याद्ंपथं ययो च

METI चानिचलः कटाक ॥ २८ ॥
तस्याः प्रियं चि्तमुपेतुमेव
प्रमूबभूवाकति न तु प्रयातुम्‌ |

सल्यः छतः सखष्टमभू्दानों
AAAI जनप्रवादः ॥ Be ॥

तं तादृशं Fer तदीयथाभाङ्गीकारात्‌ खयमपि तादृशो
बभूवेति भावः । श्रान्देलिकार्शजचामरेरयं प्रभुरिति waa
sau: frafafa पाटे हदति विषद्यसक्नमी ॥ ९८॥

कर इति, खजा सष्लतरो नितरां wer: कण्टे निचे
Be: छतमालसदीयः करः प्रियोश्युखः मलस्मखं गन्तुं सो
sam सन्‌ भूयः पुनलब्नावशाद्‌ विरराम निषत्तः । तदी-
aisfawe: कटाक्ख परियाननय्याद्धंपथं war च प्रत्याययैी
च । दिदृ्ारसादद्धंमाभे गतोऽपि लण्नावशान्मध्ये मागे नल-
कटाचसम्बन्धाख पुनः WAITS इति ATA: | अन्येऽप्यतिबलो
गतागते REA Wl Fe.

तस्या दति cafe fra उपेतुमेव प्राप्घमेव श्रि त॒
पुनः नलं प्रयातुं आप्तुं न प्रभूबभूव समं नाभूत्‌ । स्य्टमुकेते।
्रदि 8 eft जनम्रवारो लेाकाभाणकः तचा तदानीं

WASH: GA! | CH

कथं कथख्छिल्लिषधे अरस्य
HAA SAA |
वाग्‌देवताया वदनेन्द्‌ किनं
पावती Visa सामिदृष्टं ॥ २९ ॥
` न जानतीवेद मवाचदेनाम्‌
आकरूतमस्यास्तदबेत्य दबी |

गखवरणषमयं सत्यः BATA) अन्यया wearers
fowa गलप्रा्तिरयुक्ता tae च गलप्राि्यक्रत्यथंः । प्रीत्या
fou मल एव वन्ते परं शण्वावश्नात्‌ कटाकेण विलोकितं
ना्रकदिति भावः। प्रभूबभूव। च चेति (पा०७।४।९६।)
TTS: २०॥

कथमिति । खा मेमी चपावती निषधेश्वरस्या पदं मृख-
कमं कथं कथश्िग्यइता कटेन खण्नाविगमसाहसेन द रवी-
feafa दषदिलाकितशाभं war वाम्देवताया वदमेग्दुबिम्बं
waa सामिदृटमड्धं द्‌ sand | किञ्चिदा पुनव्याटला-
दष्षटसकखभाभं चकारेत्यर्थः । जपावतील्युभयच इतः | एतां
माणां Tas खापयेत्याश्रयेन दवीमुखमङ्धवीकितं चकारेति
भावः ॥ ३९॥

म जामतीति। देवी Tal भैम्या खत्पव्वस्चो कवितं अकूत-
माश्यं अवेत्य ज्ञालापि ब जागतीव एनां Vat प्रतीद मवा चत्‌ |

wt कि ₹े मेमि जपािप्रतिषोरया लष्नाकस्चालङूपनवनि-
A2

tag उकलरनेषघचरिते सरमेवघचरिते 1

भावस्छपोभिंप्रतिसीरया ते

विनीयते लक्षयितुं न मेऽपि ॥ se UI
देव्याः शुत नेति नलादनान्नि
शोत एव पया निधोला |
अथाङ्गुलोरङ्गलिमिः स्पृशन्ती

दूरं शिरः सा नमयाश्वकार ॥ 82 ॥

कथा ते तव भाव swe: मेऽपि ममापि wefad सरखलत्या
अथ च विश्राख्य खलोभूताया अपि जातुं न fared | लं
wertanrefaye यत्‌ रचयसि तद्मयापि न waa) ततः
fafawent त्यक्ता we कथयेति परि हासबुद्या तामेव are
arufaquarefeme: | अन्यदपि जवनिकाच्छादितन्ा-
यते । प्रदीयते wefad म मेऽपीति पटे मे ae प्रतिसीरा
जवनिकेत्यमरः ॥ २९॥

रव्या इति। देव्याः war कथं नेति गखस्याद्ध माजि
avia एव भैम्या उखारित एव weer निपोता व्याप्ता
सा ममी खेति दितीयमशरं उश्ारयितुमशक्तरा सती अया-
AMAL GAT अङ्गलोः, देव्या वा Wet, खौयाङ्कुलीभिरोव
सयमी wot निविडं पीडयन्तो भिरा gerard नमया-
wart, अभिलाषप्रतिबन्धे दुःखितया ङ्गुखिमेखनं खभा-
वेक्रिः॥ दद्‌ ॥.

चतुदंशः GH | ६९८७

करे विधते श्वरया गिरां सा

पान्धा पथोन्द्रस्य क्ता विदस्य |
वामेति नामेव बभाज साथ
पुरन्धिसाधारणसम्बिभागम्‌ ॥ ३४ ॥
विदस्य wala वर्य देवो

नेतु प्रयाताऽभि मषेन्रमेताम्‌ |
भमादियं दन्तमिवादिदेे
ATTACHE कर चकषं ॥ २५॥

कर इति । गिरामीश्वरया वाग्देव्या fava अश्चागनार-
Were शला सा करे विष्टद्य wre पथि पान्था पथिका wari
cx प्रति वरणाथें नीता सा मैनी पुरभीणामन्वस्तोणां खाधा-
TU: समानः सम्विभागः अंभा यख्य युरभिषु वा एवश्यूतं सम्ब
सीवाचकं वामेति नाम वक्रार्थलात्‌ साथे मामेव बभाज मेजे।
द्र Ufa sary मीयमानासा वक्रा्दिति भावः। वाथंमेव गाम
दति वा। पान्धेति पर्ववत्‌ । पायेति पाठे, पथे मताविति धा-
areterfcarar, पथि गन्त्री हतेत्यथः। पुरभोति पूववत्‌ nest

तमेवार्थंमुक्रिविशेषेण पुगराइ । विद्येति । वाग्यानम्रः
देवी fava किञचिद्धसिला एतां dat awe विव्य ae-
इमभिखचीरत्य मेतु प्रयाता प्रिता <x प्रापयिवं जिग॑ता।
तत इग्रादिगमनोाद्यागानन्तरं दयं भेमो चमत्लत्य fafee-
faxaca मां प्रव्षयतीति बृद्या भला करं खसं चकषं |

Yer उत्तरनेषधचरिते।

भेमों निरोच्छामिमुखीं मघोनः,
खाराज्यलच्छमोरधुमाभ्यद्छयाम्‌ |

Cel ततस्तत्यरिचारिणों तां

व्रीडां बिडाजःप्रवणाभ्यपादि ॥ se ॥
त्वतः अतं नेति नसे मयात

परं वद खल्युदिताथ देव्या |

आचकषं किन्तमिव at माद्र ष्छुभान्तेः अदेह सपशरोरे
द कलमिव खापितमिवेद्य्मक्ला । wet भमाद्न्तं दष्टं यथा
कञ्चित्‌ कषति तयेव्युपमा वा । तते देवीकरादिति वा ॥ ३५॥

ममीमिति। खाराञ्यलच्छीः विडेजः प्रवणा इक्ेऽत्य म्तम-
मुरक्ता खगेधिपल्यश्रोः भमी मघोन दश्रस्याभिमुखीं भिरी च
WMT भेम्यामन्यद्धयामसडमलं AVA दधार । ततः
अनन्तरं तां भेमीं तत्परिषशारिणों दश्र्यागिनीं दृष्टा इक
SHUNT सती ब्रोडां खञ्नामन्यपादि प्राप। दयमिनरं नाभिल-
षति waa मयेयं तेति weed: ca भमी VCMT
सती fastened परिहरति तस्या इ frat जातेति णलख्िते-
व्यर्थः । अभ्यपादि । क्तरि चिण॥२६॥

we इति । अथय देव्या दति उदिता परिहासवशादुक्षा
समी Tat Tea भाषितभेषधाऽश्छत्‌ । इति किं। हे मेमि
मथा ee: wafer गेति श्तं निषेधाय नकारः अ्रुतः। अतः
ATAU नखादन्यमभीषे IS कथय | रथ च गखविषये

TATU: TH | ९८९

PATA

भैमी दशा भाषितनेषधाऽभूत्‌ ॥ २७॥
इसत भेमों दि विष पाणो

Ufa प्रणोयासरसां रसात्‌ A |
अआलिन्च Aenea पान्धदुगों
भूपालदिकपालकुलाध्वमध्यम्‌ Wee ॥

नल दति पदे नेति नणलनाज्ाऽङकं अतं श्रता मकारात्‌ परमग-
न्तरमच्रं कथयेति | fara । इोमगमययेो्खंसच्वाकामयेर्द
TUS द्वाभ्यां WAS युद्धस्य रङ्गमिनुत्यस्ामं समवबलद्ी-
कामवशोदछता | श्रस्िन्लले मालां मया चेपयेति pas we
निर्दिं्टवतो ग लन्यं। म च साल्ाछ्कारमृचारयति Gare: |
उदिताऽय पञ्चादितिवा। aca भाषणेऽतिभाषणे apa
BUTS वा AS देरथं | दिर थसम्बस्धि दूति सम्नन्धेऽणए ॥ gon

wafeafa । at देवी भैमीं ्रासिश्यांकपाखिकया var
पालस्य awe दिक्पाखङलस्य च दक्ादिचतुषटवखय प॒रः-
सरोाऽध्वा ATS नीलया प्रापय्य पान्धदुगां पथिकसिन्दुरा-
दिपूजितश्रिखामयकख्पितमागेदेवतां अत चकार इृश्रादिप-
अकमागेमध्ये नीला मुमेचेत्यर्थः। जलव्नाभरनिखललादति-
सान्दग्याख रेवतालं | Hy VE । रसादुभयागश्रयपरिश्चानाद्चै-
mare रेव्याशयापरिश्चानात्‌ प्रीतेवा warat sentir
पाश पारि प्रलोय निमाय arfaarerrqe: दि विष ext

१९० उश्रभनेषधचरिते |

आदेशितामप्यवलोाक्य मन्दं

मन्दः aaa दिशं चलन्तीम्‌ |
भूयः सुरानद्रपथादथासो

तानेव तां नेतुमना FATS ॥ ३९ ॥
मुखाल्लमावन्ननलालनालं

HAM IS BATT |

दिषु Wom FE! VETS मञ्चके दुगामारोण राजवीयथिषु
भ्राम्यते तथैनामपि चणदुर्गां चकारोत्यथं इति वा । दिविषस् ।
सत्मृदिषद्र vaniqa (पा० २।२। ६९) किप्‌ । wat चेति
(Te RI RIL 1 ave ९) सक्नम्सा TAR दलदन्तादिति
(Teel Riel) सुषामादिलात्‌ (ato cia ier) एति
वा षलं। पान्धानांदुगा। पान्धाचासादुगौ चेतिवा॥३८॥

आरेशिताभिति। श्रथ असो देवी यः पुनरपि श्रद्धंप-
थात्‌ सकाभ्रान्नलं विषाय तानेव सुरानिश्रादीन्नेतमनाः प्राप-
यिठकामा खतो at भमो ware इतञ्चलेति प्रेरयति Gare
कि wert इन्द्रादि बन्मुखमागच्छेत्धादेजरितामादिष्टामपि तथा
मन्दं मन्दं weea दिशां नणसष्खमेव weal गच्छनीं
विलाक्य। श्रादेशः बश्चाताऽस्याः | अदेशितामिति पाठे नखं
प्रति गच्छव्यप्रेरितामपोव्यथेः॥ २< ॥

मृखेति । भीमेोद्धवा देव्यास्तामङ्पालीं मुनाद्‌ामुचत्‌ |
केव। विवादः परिणेतुः get म्रथमखरतारमनिभरां we-

चतुदंशः Ga: | १९१

भमेद्वा तां नुनुदेऽङपालों

देव्या नवोटेव Tat विषादः ॥ ve I
दबी कथञ्चित्‌ खलु तामदेव-
द्रोचीभवन्तीं सितसिक्त्टक्ता |

Wet नवोढा मववधूरिव। श्रङ्पालोमाचगमाचेण साम्यं वि-
afed ग ठु लिङ्गं fe wer परिहाखवन्ाज्नखसम्मखगमन-
निषेधिकानां ्रालीां सखीनां निवारणव्यश्नका ws दति
रवः अन्दर पेखेचो खि लंच We. तेषां वा लच्छं विषयण्डतं,
यदाथान्नखवर एनिषेधिकासखाखिषु कापवन्नाद्धेम्या एव ङंड-
इारा द्र पेचिकेखंच्छं, अ्रथवाऽशोनां मराणामिव ये ङंड-
रवचिकखंच्यं निपतहुश्नघ्वमरं weit परावर्तने खलं
Wee कण्डदण्ड एव नालं VS एवं मुखालं रला । गवा-
डापि आखिङ्गनादि कुष्विल्युपदिश्न्नीनां सखीनां arg a
Safeway मखालमावन्तयति। अनमपि लाखनालं
अअमरङंङरवखच्छयश्च भवति । cawefa पाठे लचसद्छा
Tae: ॥ ४० ॥

देवीति देवी at भेमीभिल्याह a किंणतां। कथञ्चिन-
दताद्पाखोमेचनादिप्रकारेण कटेन खले निखितं weaxt-
Sarai न देवानञ्चति देवान्‌ प्रत्यगच्छत्येवंविधा भवन्ती ati
किम्भूतां । fata रैषद्धासेन famear सिक्राष्टप्रान्ता खा-
भिम्रायापरिश्चानात्‌ किञित्लतहासा। दति far & war-

१९२ उत्तर नेवधवरिते।

are @ मां प्रल्यपि ते सेशं का

TET शशाद्धाद धिकास्यविम्ने ॥ ४९ ॥
एषामङ्ृत्वा चरणप्रणाम-
मेषामनुश्चामनवाप्य स॒म्यक्‌ |

छात्‌ अधिकं सुन्दरमाङ्कारकं Wales sar एवम्भूते, भेमी-
सखीप्रायां मामपि प्रति, ca nave दद्धादिवरषशाथै मां
नयतीति । तेन च का पुनः बद्धा रपि ad शद्धा न काय्य
मा भेषौरिति। देवानञ्चति रेवद्रौचो । विव्वम्देवथारिति
(पा०६।२।९ Ql) STATS, उगिलात्‌ (पा०४।९।६।) डेपि,
अच (Toe siya) इत्यकारलापे, चाविति (पा०६।
द।९२८)।) Ysera दीधे | पञ्चालज्‌समासः | श्रदेवद्री-
सीभवन्तीमिति पाठः सभ्यः श्रदेवद्री्ां रेवद्री्षों भवन्तीं
तता नभूषमासः, चिप्र्ययः। warera चस्मादधिकमिति
(पा०२।३२।९ )) ज्नापकलात्‌ पञ्चमो ॥ ४९ ॥

चेन्न प्रतारयसि तदि पमः waifeaqe मां किमिति
नयसीद्याणङ्ायामाइ ॥ एषामिति ॥ एषामिग्रादरोनां चर-
शयो: प्रणा ममहृत्वा तथा एषां aT भवति तथाऽनु्नां
नलवरणामु मतिं अप्राप्य मिजचिद्रप्रकटनमाजानुमितप्रसादेन
खब्धप्रायामपि साकाच्छिरःकन्पादिखचितामनन्नामलभ्रा सु-
qaat खावश्षानादिषादिभिः सह विराधे सति ase तव
वैरसेनिं नलं वरीतुं ईहा चेष्टाऽभिलषा वा सा कथमिवोचिती

WASH: सगः | YER
सुप्ैवेरे नव वेरसेनिं
वरीतुमोदा कथमेचितोयम्‌ ॥ ४२ ॥
दतोरिते विश्वसिता पुनस्ता
मादाय पाणे दिविषह् देषो ।
छत्वा Wat वदति ख सा तान्‌ *
भक्तेयमरैत्यधुनानुकम्पाम्‌ |! ४३॥
युग्मान्‌ TA न बहन्‌ समीय
शेषावमानाश्च भवह नेकम्‌ ।

श्रपितु म wate) खावज्नानादिरुद्धाः aa: शापन्दा-
खन्तीति तान्‌ प्रति Mae नतु वरणा्थंमिति भावः, द्य
मै चितीति वा । कतभैवितीत्यपि are: ४२॥ |
दतीति। सादेवो दति पूब्वीक्रमोरिते सति विश्वसितां at
wat पाण पुनरादाय war दि विषल्सु देवेषु विषये नमसकार
MART Tat ला ताम्‌ देवानिति वदति ai दति fa
way दयं भेमो swat नवलरणानु मतिरूपामनुकम्पाम-
इति इति॥ ४३ ॥ |
एतदरणा्मागतानामखयाकां मलवरणानमतिदींयता-
fafa aurea द्त्याश्ङ्धां परिशरति ॥ युभ्नानिति॥ ₹
लाकपालाः दयं भैमी Baraat पतिव्रता एकभटकेव तस्मा-

* साह स्‌ मला प्रविधायसातान्‌ इति Go पस्तकं पाठः|
B 2

१९४ उन्षरनेवधचरिते।

दः समतं नृपमंशमेतं
वरोतुमन्विष्यति लोकपालाः ॥ ४४ ॥
Vea खजः Waa पथि प्राक्‌
QA सश्जनयां बभूव |

इष्टम्‌ यद्माम्‌ Sula पतित्वेन नाङ्गोकरोाति। भवल् मध्य
ब्ेषावमानाश्च एकं म टणोते। तत्तस्मात्‌ सर्बैकवर एपच्यो-
देषदग्र॑नद्धेतोरकच नलखर्ूपे समेतान्‌ मिलितानंशानंश्-
WAST युश्माेवेनं नुपं, अष्टानां लाकपालानां वपुधारयते
गुप दति वचनात्‌ quad we नृपं वरीतुं अनिग्यति
विचारयति । गले ठते पुथ्यीक्राभवदोषाभावात्‌ नलमेव
वरीतुं वाञ्कतीत्य्थः । वे ware खमेतानंशानेनं नुपमिति
वा॥४४॥

परदारत्वाद पयं भवद्धिनामिलषणीयेत्याद॥ भेम्या इति,
रे लाकपालाः, वेधाः माटसेवनाननम्तरं खमन्दिरागमनवे-
खायां पथि खजा मालायाः AAI सङ्गन षष्टे सर्ग प्रख-
प्रसादाधिगतेत्यादिकथितप्रकारेण भ्राम्तिदूष्टनलेषु wise
gaia सत्यनखस्य कण्ठे निक्लेपणया gar war: खयम्बरं
प्राक्‌ पुब्वेमेव शश्चनयाम्नभूवाकृत । तथा aaa सगे तथं भि-
यस्ता वित्धाुक्तप्रकारेणास्य नलस्यालिङ्गनयालिङ्गनेन भैम्या
सम्भोगं वाद्यरतमपि व्यधत्त wa सम्भागमितिवा। we
खयम्बरस्य wari फलं श्राशिङ्गनेन चकारेति वा। Tags

चतुदशः TA: | १९५

सम्भागमालिङ्गनयास्य वेधाः

शषन्तु कं दन्तुमियद्यतध्वम्‌ ॥ ४५ ॥
वक्लाख्रमाचार पथात्‌ प्रजाभः

खाभिः सद्ेवाहूवलते नलाय |
प्रसेदुषो बेदशव्त्तभश्या

दिष्सेव को्तसुवमानयदः ॥ ४९॥

पनः शेषं श्रवशिष्टमंशं wat विनाशयितु इयत्‌ नलाकारधा-
रणादिप्रकारेण यतध्वं प्रयलं कुरुत, aft तु म atswate-
Siow: | तस्राहू था प्रयासा न कार्यः किन्ाज्ञेव दातव्येव्यर्थः।
वाद्यरतस्येवाग्यददिंतल्रात्‌ तजचा्यालिङ्गनस्छाग्यदिंततरवान्तस्य
च संटेत्तलात्‌ कं पमः शेषं सन्भागं Wa द्यद्यतध्वं टति वा ।
किमिति पाटे tat त लाकखितिरिति कामशास्तोक्रन्यायेन
wt लाकख्ितिरूपं सम्भोगं प॒मरन्तुं श्यत्‌ किं यतध्वं इति
qa | सश्चनालिङ्गनेत्यचाण्छन्तता द्यच्‌ ॥ ४४. ॥

इदानीं यु ATT देवान्‌ सान्त्रयति ॥ वेति ॥ वा qeaT-
परितेषे । पूव्वेमसम्भावितमेवाक्रं मया | किन्तु नलाच aie
Wa at aay भुवमानयत्‌ भे मीखयम्बर दशरंनव्याजेन नलाय
कोतिं दातुमेवाचागमनं युश्राकं न तु भेमीवरणार्थमिव्ययैः।
किंभूताच । यतः खाभिः प्रजाभिः सह वणंनां ब्राह्मणादीनां
WIAA ब्रद्यचब्यादीनां खल्युक्तादाचारपथात्‌ सकाशाद-
war श्रद्युताय । किम्भूतान्‌ वः ईदृश्टृत्तभञ्चा प्रसेदुषः

१९९ उत्तरनेवघचरिते।

इति रुते ऽस्या वचसेव दास्यात्‌

HAN सलास्याधर मास्यमिम्बम्‌ |
भूविभरमाकूतक्तताभ्यनुक्ञे-

ववेतषु तां साथ नलाय निन्ये ॥ ४७॥
मन्दाच्तनिखन्दलनोमेनेाभ-
दुःपररमप्यानयति स तस्याः |
मधृकमालामधुरं करं सा
कष्ठापकण्ठं वसुधासुधांशोः ॥ ४८ |

सखाचाराशरणादेव निष्कपरदूत्यकरणादा प्रसल्लाम्‌ | भैम्या
दद्रादीन्‌ विषाय मैन्दग्यादिना गुणेन नख एव तदति
कोलिः ॥ ४६ tt |

दतौति। दति पू्व्वीक्र देवोवचने wa खति war देव्या
वचसेव जाताद्धास्यात्‌ faargat wrafad मृखचग्द्रं सला-
BUT WHATS तला एतेषु देवेषु भूविभरमरूपेणाकतेा शय-
जापकनेङ्ितेन टला रताग्यमुज्ञा नलवर णान मतिर्येस्तेषु सल ।
अथानन्तरं मा देवी तां नलाय नलं प्रापयितुं गलाथ वा
निन्ये पुनन लसाखी चकारेत्य थैः ॥ ४७ ॥

मन्दाचेति। खा देवो मधुकमालया मधुरं सुन्दरं तस्याः
करं वसुधासुधांगाश्वंचन्द्रस्य नलस्य कण्छापकण्टं Hwa
आनयति खर प्रापयति ख। किम्मूतायाः। मन्दाखेण खञ्जया
fraser frger तनुर्यस्याः ससतम्भाया Taye: | frat कर ।

चतुदशः सगंः। १९७

अथाभिलिख्येव समण्यमाणां
राजिं निजसखोकरणाक्षराणां |

दू वादधराढयां नलकण्डनाले
वधूर्मधृकखजमुत्ससन्जं ॥ ४८ ॥
at दू वेया श्यामलयातिवेलं
WHATS AAA AATF |

मनेभुवा नलविषयकामेन दुःप्ेरमपि कामेनापि प्रेरयितुम-
wel! निष्यन्देति पाठे geared । दुःप्ररमपि प्रेरयति खेति
विराधाभाषः॥ gti

श्रथेति । थ करस्य गखकण्टसमोपगयनाननमरं TY
ममी दूवाङ्कुराच्ां मधूकखजं गलकण्ठनाले wea निचिप्त-
वतो । saad । श्रमिलिख्य समष्येमाणणं दीयमानां निजे-
नात्मना नलस्य खीकरणं तत्छम्बन्थिनामल्लराणां मया लं fa-
fad इताऽसीति एवंरूपाणां adrat राजिमिव । निखयज्ञा-
पनाथं हि पत्रं दयते तदिवेव्यथः | माखासश्जनानन्तरं वा-
Fara frgar जातः दूवोङ्कुराणं श्यामत्रादलरसाम्यं
मधुकानि लिखिताचरसन्धिखानोयानि | awe नाखला-
FSU RAT ll ve ॥

तामिति । डक्नलः at मालां कण्ठेन विभरांबभूव।
किम्भूतां | श्वामखया AA एव श्ङ्गाररसस्य भया कान्या
सन्निभया gaa दूवंयाऽतिवेलमतितरां wists | तया

१९८ उत्षरमेषधचरिति।

मालां प्रडनायुधपाशभासं

कण्डेन भूग्छद्धिभरां बभुव ॥ ५०॥

दू वाग्रजाय्रत्युलकावलिं तां
नलाङ्गसक्रादशमुल्षसन्तोम्‌ |

मानेन मन्ये नमितानना सा
साषयमासाकत पुष्यमालाम्‌ ॥ ५९॥

प्रनायुधस्य कामस्य UTA पाश्सदृशीं। मालागिक्तेपा-
नन्तरमेव कामपरवशल्ागक्मालायाः कामपाश्रलं। श्यामा भवति
WATT दति भरतवचनाच्छङ्गारख WAS | भृशत्पव्वेताऽपि।
विराबभूव। भौद्धौति (पा०२।९।२८) आ्रामि, wefa (पा.
३।९.।४ ०) भूवोाऽनु प्रयोगः ॥ ५० ॥

दर्वेति।। मानेनेग्याजनितकेपेन afaarrat सा ममो
साख्यं गृणवत्यामपि aati दाषारोपखडितं चया तथा सेखै-
मिति यावत्‌ पष्यमाखलामालाकत TAY मन्ये WHI किम्भूतां |
दूवाग्रण्छेव दू वोङ्कुरा दव च जाग्रतो स्फुरन्ती पुलकावखियं- .
स्थाः तां तथा नलाङ्गसङ्गा दण मश्नसन्तों शाभमानां TESTA |
लब्नानघ्रमुखौ सत्येव aerated aaag: azrefaarta-
तवती । अन्यापि नायिका एवंविधां aqat मानेन नखमुखो
सती सेव्यमालाकते । स्तोणामीव्याङृतः कापा मामाऽन्यासङ्किनि
प्रिये इत्यमरः ॥ ५९ ll

चतुदंशः TU: | LEE

कापि प्रमोदास्फुरनिजिंदान-

वर्षेव या मङ्गलगीनिरासाम्‌।
सेवाननेभ्यः प्रसुन्दीणा-
FARTS TS चार ॥ ५९ ॥
सा Fares तस्य मधुकमाला

इदि स्थिता च प्रतिबिम्बिता च |
कियत्यमग्रा कियतो च am
ुष्येधुबाणालिरिव व्यलाकि ॥ ५३॥

कापौति। प्रमादाद्धषंवशात्कण्डस्य सगद्गदतादस्फुटा अ
प्रकटा निजिंहाना निर्ग्छन्ता car अ्र्तराणि यस्या wdfata
चा परखुन्दरीण्णं विशोकयितुमागतानां श्रागनेभ्यः कापि
लोकोत्तरा मङ्गलदूपा धवलादि गोतिरासीत्‌ ैवाचेरुलुलुष्व-
freeware उद लसत्‌ । विवा हा च्छवे स्तौणां धवलादि मङ्ग-
लगीतिविभरेषा treed उलुल्रिव्यु्यन्ते । सोऽणव्यक्रव्यक्तवचं
उचाय्यंते। खदेशररीतिः कविनेाक्ता॥ ५२॥

सेति ae मलस्य fade हदि खिता चान्तः प्रतिभिम्बिता
च सा मधूकमाला कियतौ किञ्चिदमप्मा safear कियती
च मप्रा fear, wag: कामस्तस्य बाणालिः शररपद्भिरिव
वलाकि वौकिता लाकेरिति te: मधुकप्रतिबिम्बानां कि-
शिदन्तःपरविष्टरूपबार्ष्णग्रसाम्यमुपरिख्वितानां चामग्मबाणांश-
QTR | मालास्यन्ान्नलाऽपि कामपरवश्ा नात इव्यथः ॥५३२॥

BAN “~
Reo उत्षरनषधचशिते।

रोमाणि Baas बालभावाद्‌
वरश्रिय बोक्तितुमुत्सकानि t
TATA कण्टकिताङ्गयष्टे-
रुद्गीविकाद्‌ानमिवानभूवन्‌॥ ५४॥
रोामाद्ुरदं ्तरिताखिलाङ्गो-
रम्याधरा सा सुतरां विरेजे |
शरव्यदण्डेः PAIS:
GI शरोापासनवेदि कव ॥ YY I

रोामाणोति। तदा afaa समये कण्टकिता egratt-
माशच्चाऽङ्गवष्टिः WE यस्यास्य भैम्या वबयोरमेदात्‌ बाल-
भावात्‌ केशल्ादय च शिग्रएतवाद्रस्य awe भियं Rai
fed उक्सृकानौव सब्वण्यपि रोमाणि उदुर्योवा aut
क्रियायां षा खट्विका क्रिया तस्या श्रादानमङ्गीकरणं श्रव
yafaa । सालिका रोामाश्चसतम्भख तस्या जात care |
बाला वरभ्रियं Tied उत्कण्ठिता; खव्व॑लाद्‌द्गेवा भवन्ति।
कण्टकस्तारकादिः SHAH TSAR कप्‌ ॥ vy

रोमेति। रोमाङ्गुरेदंनरित उन्नतः नतीरुताऽखिलाङ्ग
यस्याः सा रोमाञ्चयुक्रा, तया THIET बिन्बष्टी षा भैमी
wt कामसम्बन्धिनी श्रोापासनवेदिकव बाणाभ्यासशाखेव
सुतरां विरेजे । किम्भूता वेदिका शरव्यदण्डः वेध्यण्यतैरदषछैः
भिता AGAR: अ्रलद्धारभाभाययासा। रोमाङ्कुरा शर

चतुद्रः Gat? | Rot

चेष्टा व्यनेशन्निखिलासदास्याः
सरोषुवातेरिव ता विधूताः |

MAA नोताः कलिना AAA

लाभाय तस्या TS चेष्टितुं वा ॥ ५९ ॥

व्यदण्डखानोयाः । safe भितमण्डनश्रोः। रोमाञ्चिता at
दृषा wasfa कामपरवभ्रा जाता इति भावः। अराभ्यास
उपासममित्यमरः | दन्तुरङ्कतं दन्रितं॥५५॥

चेष्टा इति । तदा afar areca निखिलास्ताख्ेष्टा व्य~
yur विनष्टाः । उत्मेचते । सरे षुवातैः कामवाणपङ्कग्वायभिः
विधूता दव भ्रमणवश्नात्‌ भोता दव । THRE -उतमेचान्तर-
मुख्ये, TAY वा | तस्या लाभाय aan: प्राप्तये बङभिः
अकारैखेटितं अश्व्यं मेमीमेव याचित्वा मुद्कन्तँं घटि कायं
award वा कणिना युगेन गीता ca भेम्याः कामुकेन
कलिना खस्याख्पविलासितया भेमीमखलभमानेन बडविलास-
्र्पत्तये मैमीविलासा एव याचितकमण्डना्ये नीता इवेति
ara: | याचितमपि ल्षणमाचमेव aaa सालिकस्तम्भेन
कटाल्लादिव्यापाररद्िता सा जातेति ara: व्यनेशन्नित्यच
पषादिलात्‌ FS (पा० द ९।५५.।) गभिमन्योरशिब्येलं
वक्तव्यं (पा० ६।४।९२०। वा० ९) CAS! भाव्यकारसख्यः
Zaza पदमश्जरीकारस्यापि मते इन्द स्येवेलवं मशिमन्यानंः

AAA | अनेशन्नस्येषव WATS भरुत्युदादरणएाकलगेरणयेलं
c 2

Row उन्तरमेवधचरिते।

ARRAY THT

खेदं करे पच्चशर श्चकार |
भविव्यदुदाख्मरेस्वस्य

दस्तादकं तव्लनयाम्बभूव ॥ ५७ ॥
GAA तस्यास्तुलना Be
RAY सा मन्थबाणवातैः।

इन्द स्येवेत्यवसौयते। टन्तिदछता त गञ्धिमन्योभाषाविषयलम-
Yrey जमिपचाः न्दा विषयत्वमङ्गोत्येलं समर्थितं । नि-
मन्यारखिन्बेलं कन्द ख्यमिपचारपीत्यादि (are ६।४।९२०)
(९) कारिका ॥६६॥ |

ददानो गणस्य खाजिकल्वं वद्टंयति ॥ तदिति ॥ wear:
कामः तया aber fated are मालां अरनुरामवश्रात्‌ पुगः पुनः
स्युश्तीति qa तस्मिन्नशस् करे खाविकं सेदं घर्मजलं चकार।
तद्धविव्यतः उद्वादरूपस्य atreqa सम्बन्धि नियतपरख-
AUTH CHUA CATH कन्यादानजलमेव जमयाम्बभुव ।
मखस्यापि सालिकखेद्‌ः wan इति भावः, सखेदजलं न मवति
किन्तु सतार कमिति ॥ yo ॥

aaa aetrcfaggmaree भैम्याख्लेन arr
सेन ग्टदुतया यस्माक्तखना साम्बमस्तीति Fa: away
मग््यनाणनातेः कामश्नरपुङ्खःवायुभिः कम्पा सकम्या WE
भवतु । काप हि लघुलाद्वातेन watt भवति । सा च

WARE: स्रः | RR

चिचीयितं rq नरो ae

रभूत्‌ स ATTA ॥ ५८ ॥
SHG BAHAR राशा
रागादगम्ुप्रतिविन्नि माल्यम्‌।

AHA | WAV: कामबाणवातेः Tere य॒क्षमेवेशयर्थः ।
awa पुनधिभोधितं wre कतं चद्‌ चेग्धंकहाराजे धीरो
ऽपि स wee: कामबाशवातेः war एचुयाम्‌ वेपथः कन्य
यस्येवंविधाऽभृत्‌, aa, कामबारेखि्रं waared शतमि-
व्यर्थः | ATS AHS बा वातैः क्पे यक्तः। Ware
सर्ग्बतस्य त॒ वातैः कन्पाऽतितरामाञ्चयकारीत्यथेः ! उभावपि
तश्यागुराग सालिककन्यथक्रा जाताविति मावः । चिषी-
faa नमेोावरिवचिज्रडः wats (ate ३।९।९९) क्यज-
मात्‌ क्तः । क्यचि चेति (पा०७।४। ६२) दलमकारष्छ॥५८॥

दृश्ारिति। caret अम्बुनि क्रोधजनितेऽश्मणि प्रतिनिष्बो
sarin waite are सा मधुकमाला रागाकलविषयात्‌
कषात्‌ wee तथ्चनितालेनलेदहित्याद्धेतेः वभाषां राशां
ङ ओरपि aafaa, येन कनविद्रलान्निशिप्तमिवा स wften i
नेजलेदित्यदक्रेनादेवं जातममूदिति यावत्‌ । तथा कचित्‌
BE: सम्‌ कस्छचिन्नेचे बलाद ङ्कुष्धादि रशं निधिपति तदोच-
awe च लेादित्यं भवति अश्रु च निर्गच्छति | तथाक्राभादज-
waree waved तेवां इया रपि ने चयानि अश्यमिवा-

Rog उक्रनेवधघश्वरिते |

नुपस्य तत्योतवतोरिवाच्णाः
प्रालम्न्यमालम्नत युक्तमन्तः ॥ ५९ ॥

भवत्‌ । अरत एव तचेखीदित्यमभ्ु च जातमिल्यथैः | wire:
Waa न केवखमन्तःकरणे wei fated किन्त दूजरारपी-
त्यपिश्ब्दार्थः। अय च रागात्‌ मखभरीत्या भैम्या are यथा
MaRS न्यस्तं तया रागात्‌ ATA गखस्पद्धिनां wag पश्यतां
राशां मेरयोारपि wafaa fern यते दूगन्बप्रतिबिनिि,
जलमसद्मानाः PASTY राजाना मालादभ्रनमाजेण क्राभया-
वजाः शङुचितनेत्राः पराश्ुखाः खन्तस्तां ग wafer सोति
भावः \ ATS नलस्य AACA: मध्यः करटभृतः प्रालम््यं wT
लम्बं wae दषंविस्फारितलं ्रलम्बत शङ्खो षकार TATA |
इषंवशाद्धि twarfaentae भवति । प्राखम्बमिति पाठे ure-
म्बनं प्रालम्बः स एवाथः | sate france: तत्यो-
तवतारिव माद्यं सादरं विलाकमागयोरिव । इदर्षंअनितं
विष्फार लं विलोकन जन्यत्वेन उपप्ररितं। यद्रा नखनेचमध्यस्तन्मा-
waa प्रालम्नग्टजुखम्बिनं ₹हार विशेषं अकङ्गोचकार । सादरवि-
Maas: परतिलम्निताया मालाया ज्ञलम्बिलवं गे-
जयो विस्फार लमन्तरेण न घटत इति तदे वाचिपति। vag
तां मालां विल्लोकयन्‌ wiamfcarftatar जात इति
भावः। wave रागाहशोन्येस्तमिवास्त । tary निचिघ्न
amare तदि वाभूत्‌। युक्रमेतत्‌। क्राधाद्धि इटमात्रं ब

चतुर्दशः TA! | Rey

लम्भसथालग्मितमां नलेन
भेमोकरखशंमुदः प्रसादः |
कन्दपंलसीकरणापितस्य

ware दम्भं स॒ चिरं यथाऽऽयत्‌ ॥ ६० ॥

अस्यमिव मवति नेजयोाख लदित्यमन्रु चभवतोति guia: |
तक्माख्धं पीतवतारिव नलनेजं वस्तु wafaa भवति। नलनेच-
area: रागात्‌ Haast भाप एतदपि युक्तं ware eer
भवति इत्यपि युक्रमेवेत्यये दूति वा । प्रालम्ग्यं गणएवचनादि लात्‌
(पा ०१।९।९२४) व्यञ। प्राखम्बमिति पाठे wear WHS
खादिति fea राश्ेति पाठे,्आानन्दाश्रुणि प्रतिबिम्बितं are
राज्ञा नलेमानुरागाहणारपि न्यस्मिवास्त। न केवलं इदि
किन्त मेजयोारपि तमित्यर्थः । श्रत एव warel पिवतानंख-
मे जयोामध्यः प्रखम्बत्मा लम्बतेति यकं | दीघाया मालाया च्र-
मद्धारणाथें ेजमष्येऽपि Der जात cafa भावः ॥ ५९ ॥

way दति ॥ मालानिक्तेपसमयजातभेमोकरस्पभरस्तेम जाता
सत्‌ दषं शस्य मसादरूपः Way: सालिकभावः नलेन तथा
safaraat afaactt ura: यथास नलः ade ल्तीक-
रणाय लच्या्थं अपिंतस्यारोपितखय स्तम्भस्य Taj व्याजं काम-
वेध्यस्तम्भसाङ्श्टं चिरमायत्‌। कामवेध्यसन्भवद्धेगम्याः करस्य
जातसालिकस्तम्भवश्चाज्ितरां मिव्यापारो जात दति भावः,
नितरां कामपीडा afwat ii ६०॥

Reg THCATTALT ।

TERY साखाज्यमिवाय fart
तारूण्यमुल्लङ्ष्य अरामिवारात्‌ |

तं चारूमाकारमुपेच्छ यान्तं

निजां तनूमाददिरे दिगिन्राः ॥ ९९ ॥
मायानलत्वं त्यजता निलीनं
पर्वेरद्पविंकया मघोनः |

रदागौमिष्धादिभिः खं ed तमित्यार । उन्युच्धेति ॥
अय नलवरणानन्तरं ते इन्द्रादयो दिमिषधादिक्पाखा यानं
गच्छन्तं WE सुन्दरं तं अलौकमखाकारं wearare frat
खहसमेचत्यादिखचणां wat तनुं च्राराश्नलघमोप एवाद-
fatsyfreq: 1 कः कामिव। कञचिद्राजा सा त्राज्धमु्ृञ्य शीश
पष्यतया चक्रवज्तिपद व्यक्ता भिच्चामिव | तथा कावना च्ड-
कार्ष्यमलद््‌ तिक्रम्य कञथिश्जरामिव । उपभादयेनेन्द्राचा-
काराणां गखाकारादतिहीनलं खचितं, साबराच्यादिपरि-
arin भिचाश्ङ्कोकारे चावदुःखं भवति तावन्ञलाकारपरि-
त्यागेन खाकाराक्भेकारे तेषां जातमिति ara: | तच farwa-
मेव डतु; । अन्थाऽपि विद्रानसमोसोगमपि निलमङ्गवेकरोाति
न तु wart wats चातुमिति we खमंमिति Re: |
आददिरे | wet रोनाख्छेति (पा०९।३।९०) तः ॥ ६९॥

यथाक्रमं तेवामाकारणीकारमा ड | माचेति | मायागखलं
अलोकनललं त्यजता wars: fray: rattan an माषि-

चतुदश: GA: | २०७

मौमोदवासाल्विकमावशेभा-
दिदक्षयेवाविरभावि नेकः ॥ १९॥
गेचानुकूलत्वभवे विवादे
तत्प्ातिब्रुल््यादिव TAH: |

CR cn
Wat रोमान्चादिखश्मोखस्या दि द्‌ येव दश॑नेच्छयेवाष ysl.
wy gefafa यथा भवति तथा, यद्वां पमं प्बमिति
wat क्रियायां सव्वं ब्रवते साहं पथिका सद्धात्कयाभ्यां ज्रा-
विरभावि वेगेन WHET | दश सने सदस प्रकटितमिति
भावः। अन्योऽपि दभ्रनोद्युकोाऽदंपव्विकया प्रकटो भवति । ay
wee पृम्बेमित्य हंप्थ्विका खतेतयमरः | we पन्ठिकिया ।
खार्थेकः मवर्थीयष्टक्‌ च ॥ ६२ t

arate i AMT a CRIS: प्रवरः TTA Tes | षकः}
araaeeE: यं at Be म्रवरमेतन्नामानं सखायं प्रख-
कार्‌ पूजितवान्‌ श्रय चागरेसरमकरोत्‌ । किं कुर्वन्‌ । Area.
नंसिष्टकश्छपादयावे्ादि पुरुषयोरनुक्ूललेगा समामलेन ary
त्वेन वा भवे जायमाने Wee गोषरयालंखकालोननाजारामकू्‌-
व्येन टतीयैकादग्चतुर्यदणमादिष्याति शास्तोक्रसद्राभिकूट-
waar जायमाने विवाहे विषये विवाहाथमिति यावत्‌ ।
आयम्‌ खगीत्‌ खयम्बराथे अयम्‌ भुवमागच्छन्‌ । एतावतं
RAAT छोऽभूत्‌ CITT प्रकटो जात TATU: | सखा यमिद्र-

Qos उनश्वरनेवधचर्ति [

पुरश्चकार प्रवर वर य-

मायन्‌ सखायं TER तया सः ॥ ६६ ॥
खकामसम्रादमदान्धकार-
निवापमिकन्निव दोपिकामिः।

मायन्‌ WATT ख प्रवरखया दृष्ट इति वा। प्वरभब्दङ्लेन
भंवरपरस्छार उक्ते, तस्य गाजानकूखविभरिष्टस्य विवा इख
परतिकूष्ादिरद्धत्वादिव । यतेऽयं गेाजशच्रिति कलं | नल-
स्मोगोाजयारन कललेन जायमाने विवाहे खयमिद्धस्तम्राति-
ae कृतवान्‌ । acy विशिष्टख्छापि प्रातिकल्ये गा चयोारपि
प्रातिकख्यं जातं TATRA खगेाभेमीगे चयोार्‌-
पनकलातल्ाभावात्‌ प्रतिकलं | are गे चयाः प्रातिकल्येऽपि
अष्टप्रवराङ्ोकरणेनापि यथा wafefearer घरिव्यत इतिं
बद्धा HATATAS पर्कारेत्ययेः | यद्वा FATT RATATAT
विवार ae भातिकल्घाद्धेताः प्रवरं पुरञ्चकार समानप्रवर-
लेगापि विवादनिषेधारि त्यथः । नाखाराद्यच्रयाराजिकृट-
खचकथोा गणनायां षडषटकाद्यसद्राभिकटादिव गेाचशचुरि-
ल्यादिच्छातिःग्रास्तादू दं । प्रवरं TRA ॥ ६२॥
खकामेति ॥ वायसखेऽप्निः निजं वपः उद्रवरौोभिरूदि-
aafa. frarfrsrerfa: दुरितं व्याप्तं वितेने चकार |
्ैम्बभिलाषं परित्यज्य पनरपि ञ्वालाव्यात्तं शरोर मङ्गौ चका
Rad: ! fa कुष्वेन्निव । दौपिकाभिवेस्ताभिञ्खितशिदखाभिः

चतुदश सर्गः | Roe

उङ्गत्वरीभिश्डरितं वितेने
निजं वपुवायुसखः शिखाभिः ॥ ९४॥
पत्यो ठते मोमजया न AKT
वडा SASS farsa यः|
जनादपचप्य स॒ खा साय

सस्य प्रकाशोऽभवद प्रकाशः ॥ ६५॥ `
सदण्डमालक्तकनेचचण्डं ।
लमःकिरं कायमधेत्त कालः!

ख्य कामेन सम्मा हाऽविवेकरूप सल्ला महान्धकारस्तस्य नि-
नीपे ज्ान्तिमिच्छन्निव । उ्पृष्यैकगमेः, गलरखेति (पा० २।९।
१६४) करबन्तात्‌। fegrutsiia (पा ०४।९।९५) डप्‌ ॥६४॥
परल्याविति॥ यः प्रकाशः पवये वकेरलौकनलत्वाङ्गोकारस-
wi खमात्मागं wee whe frees गापितवाम्‌ ख aq
IS सहायः षखा प्रकाश Sita: साऽ दिवसेन देतु नाऽप्र-
काशः अप्रकटोऽभवत्‌। प्रकटौभूतेाऽपि य्य परभाच्छादितया
{प्रकरा जात TAPS: | हा कष्टं । पत्यौ खखामिनि वहा भोम-
जया न ठते सति जनास्ोकाद पप्य खख्नित्वेव प्रकटो माभूत्‌
दति water) श्रन्याऽपि खखामिगेऽपकषं warat मि-
Wraa । उ्वालाखङ्गनरताखपि राजिवत्‌ प्रकाश्राभावादङ्कि-
निंष्रभ warafefa भावः ॥ .६५ ॥

खद ण्डमिति॥ काला यमः सद्‌ णडं साह यव्या TE वत्तमान्‌
४

Rte उन्तरनेवधचरिते।

तत्कार मन्तःकरपां नृपाणा-
मध्यासितुं कोप LATA ॥ ९६ ॥
दग्गोचरोऽभूद थ FOR:
कायस्य Bare WAST: |

HARRAH वस्तमाखक्रकं तदरारक्रं AT ताभ्यां चण्डम-
तिभयङ्करं, तथा तमःकिर अन्धकारमद्विरन्तं कालत्वात्‌ |
ual खोयश्सामलातिश्येन तमसे विचेपकं एवंविधं कायं रेद-
awa wafzaatfrare: | उक्ते तत्कालं तस्िल्लखवर्‌-
चागन्मररमये गुपाणामन्तःकरणमध्याचितुमधिष्टातुं Bare
MTA: कालः WTA: Sq ta मूर्तः । कोप एव creat
अ्रकटा जात दति भावः कुपिताऽयेवंविधा भवति | आखक्रके।
तेन रक्तं रागादित्यश्‌ (ate ४।९।९) तमः fats ear
ufa (पाण र।९।९२२५४) कः। अन्तःकरणं अधिग्ोङिति
(पा०र९।४।४६) कलं ae

कूगिति॥ wa एतदीये यमसम्नन्धी उचैर्नितराम॒खता
बा गुणः सेवकः ।उश्वेगुणा चद्वंविध वा। कायस राजसेवकः।
गणकजातिविर्ेषञधिजगुप्तनामा लेखके दृ म्मो चरः प्रकटोाऽभृत्‌ ॥
अथच काये ze तिष्ठति कायसखः wacrar नितरां भरषि-
चिभ्रेणाखयमूतेन गलाकारेख sweriea एवंभूते मणः
wraay: रकटोऽभूत्‌ | एवं बब्दषेवसा मान्येन सचितयेादथा-
जित्ेषमाह।. waar गणकः ताखादिपजखेाद्धचचापरि मसीं

अतु श्नः समेः। Rt

WE तु Te ANE एका
HASTAC पचमन्यः॥ ९७॥
तस्यां मनोबन्धषिमाखनस्छ

कतस्य तत्कालमिष प्रचेताः |

पाशं दधानः करबहवास
विभुबेभावाप्यमवाण देम्‌ ॥ ६८ ॥

द्रव्यान्तरे TATA HHS xcradun, प्राणिनां ष्टभा-
Quatre मय्या पिखिखन्तित्यथेः । अन्यः हष्णगणस्तु
मपषेरुपरि पत्रं Haas ददकाषेः सकाश्रादरं ATS इति पचा-
लम्बनं gay प्रकटोऽभूदित्थन्बयः अतिश्डाम इत्यधेः । चे
NTS TCA लये वा । ६७ ॥

तस्यामिति ॥ तस्िम्‌ are मखवरणागन्भरं fay खामी
प्रचेता वर्णः आप्यं पार्थिंवतेजसा चवयवेऽवष्टभ्य प्रद्रतरजखला-
वयवनिभ्रिंतमुपभोागयेोग्यमय्ययं . दे मवा बभे । किंभूतः ।
तस्यां WHA हतस्य मनो बन्धविमा चनस्य अम्तःकरणवन्धा-
area पम मैमीविषये oar बध्वा भिखलोहत्य aferd
aaa नले ठते खति प्रटषटचेतस्लात्‌ पम स्तष्तण मेवा-
चितं तत तदौोयमे चनस्यैव तत्सम्बन्धिममिव करे बह्धवासे
रतवसतिं we खायुधं दधानः । अन्वस्ापि तत्कालमेव छत-
वल्धारि बन्धनविमे चमस इसे पाओ बन्धनरच्छुभेतरति। आपं
पव्ववत्‌ Nast er

RLR उन्तरनेवधचरििते |

wufenia: स्तियमभ्युपेया-
दवं स दुरबध्य नयोापदेशम्‌।
Sat MTs: कथ्टच्छतोति
जलाधिपोाऽभुद्‌ सदाय एव ॥ ६८ ॥
खरेति । स जलाधिप वरूशोाऽय च WTA मृखेतम
दति विचाय्यं अषदाय एवाभत्‌ । दति किं । खडद्धितीयः सस-
we: स्तियमग्धृपेयात्‌ fa पृगरन्यां । एवं रूपं गयेोापदेभर
मौतिमागे eda दुमिदमिति विचायं,
मात्रा wat afear ar न fafamraat भवेत्‌,
वखलवानिद्धियग्रामे विर्दासमपि adfa i
तथा। .
काभिमो कामयेरेव निजने पितरं gait
सद्वितीयाऽग्धपेया्ां मनःपरिणतामपि॥
दत्यादि वाक्यरूपं स्तीपुरुषयोारोकाग्ते मदनविकार सम्भवा-
देकेम ford प्रति न गन्तव्यं किन्तु ससहायेनेवेति प्रतिपादन-
परं teats दितोयया सध्या खड वन्तंमानः स्विय-
-मुपेयादित्युपदे रपर बुद्धा सभायाऽन्यां कथं च्छति प्राप्नाति
आअपितुम कथशित्‌। न छन्यस्यामनुरक्रमन्यानुषरति न चा-
न्यया तु तमन्या दृणोतीति नयस पुव्वैमथे want दितीय-
मङ्गोरृत्याषदाय एवागत इव्यथः | श्रन्याऽपि जडा नयापदेग्रं
विपरीतमेव qed दितोया ewafsivtarac: 1 सडदडि-
तोयः | विकख्यत्यात्‌ स्वाभावः ॥ ६< ॥

WAS: AT | RR

ceria दिव्याऽनु तनुः प्रकाशे-

छता ALIA: SSH |
अनिङ्तेसतामवधा्यं चिक.

सदाचि बाला शिथिलाहुताऽभूत्‌ ॥ ७० ॥
विलाकके नायकमेलंकेऽस्िन्‌

ङ्पान्यता BUTT |

इदानीं TATA खाकारो Va दत्थाद। Tafa ॥ cere-
नां खाकारधारणागम्रं देव्यापिसरखत्थापि चक्रतः अनैवि-
व्ामुदा wary जन्तो प्रेयखितरा दिव्या तभुरतिखुन्दरी
aft प्रका्नोहता । देव्यापि खाकारो त द्यः । अगन. `
रश्च बाला ममो अनिह्ुतैः प्रकटितैर्वीणारुसादिभिखिद्कैर्ां
Weal अवधाय ज्ञाता तदाच ज्ञेषवक्राश्षादिरूपायां तस्यां
वारां विषये भ्रिथिलाहुता परित्यक्ताचग्यऽभूत्‌ । wi त॒
मानुषीयमोदृरं कथे वदतीति aqua सम्प्रति सरस्वतीं
Troe एवं उक्त किमाश्चथं अपितु न किञ्चिदिति त्यक्ता-
खया जातेत्यर्थः ।॥ ७ ° i |

विष्लाकक इति ॥ अस्मिन्नानादेभरभ्यः समागते मायकमेलके
रास्ते विलाकके विखोाकयति सति रूपान्यतया नाकारं
परित्यव्य खडसनेजाद्याकारधारणेन कतुकं Tufad शील-
भेषामेवंभृते सें वोसहितेरि शरादिभिः frie जलदर्धनादि-
हपाभिद्धजाणलविद्यां विदन्ति जानमि तेषां ठत्तिवधात्‌ जोव-

९१४ उन्तरमेषधच्ररिते।

वाधा वतेष्रादिभिरिश्धजाल-

विद्याविदां बृ्तिवधाड्मधायि ॥ ७१॥

विलोक्य तावाप्तद्रापकामे

परस्यरप्रमरसाभिरामे |

अथ प्रभुः प्रीतमना बभाषे

जाननूनदार्वीधरसाबेभोमः ॥ ७२॥
नापायस्य सखयमङ्गोकरणेन Aaa वाधा व्यघाचि पीडा fa-
हिता, saree कष्टं वा। खयम्बरमथ्ये ORNS प्रकटयता-
मैख्धजाछणिका्मां विखोककेऽख्िन्‌ राजसङ्घ तेठंसिवधान्तेषां
बाधा व्यधायि पीडाविहिता। श्द्रजाशिकाम्‌ परित्थव्येग््रा-
दौनामेव विखाकमादित्धथं इति तला वा । रूपान्तर धा-
रथमाण्णनिख्धाद्गेन्‌ Fert waste साख्या जआताद्ति भवः,
तैः। साचते च, पुमान्‌ स्तिा(पा० ९।२।६७) wae
Wa: ॥ ७९ ॥

विखोक्येति । wa saree सुवणंष्धार्वीभरो मेरखख

सार्वभामञ्चक्रवन्तीं अत एव प्रभः समं इणः प्रीतमनाः SAT
भैमोगखे ware ar विलाक्य बभाषे। किम्भूतो । ITH: अरन्या
न्यप्रा्तिरूपः दुरापः Waray WMT: कामाऽभिखाषो
यार्था अत एव परस्यरप्रेमरसेमाभिरामै स्म्भस्ेद सात्िक-
WAIT प्रभुजोम्बूनदेत्यादिमा acces ate |
प्रोतममा COAT च सखेच्छयेव at दातुमारभवान्र तु या-
fea: सन्निति प्रतारणाभावं खचयति | सार्वभौमः त्येश्वरः

VARA: Qa: | । १९५

Tafa THAT तावदेष

वरो दुरापः एथिवोश एव |

TOT यत्त्वं छतवानमाय

नल प्रसाद स्यि तन्ममायम्‌॥ OB ॥
प्रयकललच्छामवलम्ब्य मूत्तिं

तानि aay तवापभेच्छे ।

पा०१५।९।४२) Tams अनबतिकादीनाश्च (are 01g)
२०) द्यभवपरदद्धिः ॥ ७२ ॥

किमाह Gara aren वेदर्भीति ॥ दे Aah मया तावत्‌
प्रथनं एष एथिवीश् एव मल एव तव AHA वरः, अथ ख
रेक्रषादः अथात्‌ तुम्बं दक्षः | किम्भूतः मूथोभिरपि तपेभि-
TTT: | TAMMIE एवेति वा। दति मेमोमुक्ता नखमा ।
tare त्वं त॒ भेनीविषयेऽसत्छन्बन्धि दूत्यं यस्माद माचं वयाज-
रहितं were छतवाम्‌ ery, त्वयि विषये ममापि
AAW: प्रवाद वर दाननित्यः ।॥ ७३ ॥

प्र्यकेति ॥ द गल we wate wat ewe मुत्ति
THES टवा Uy तव तानि वींषि पुरोडाञ्रादीनि
उपभाच्छे । ईदृगेन वरेण मम को लाभ waa ares डि
यस्मात्‌ तदिदास यजमानादयद्च मखं यश्नमस्मानिसयाचाद्‌-
waaay मन्लादथिकेाऽतिरिक्षा थ awe सद्भावे विषये
Wea. faateat मन्त्ातिरिक्षा कमोसमवायिनो देवता

१९६ , उन्न रभेवधचरिकष।
संशेरतेऽस्माभिरवेच्छ YM
मखं हि मन््ाधिकदे वभावे ॥ ७४॥

भवानपि त्वहूयितापि शेषे
सायुज्यमासाद यतं शिवाभ्याम्‌ ।

areata वेदान्तिभिः षड विप्रतिपद्यन्ते। तस्मात्‌ तदि प्रतिष-
न्तिनिरासद्धारा og कीतिं दातुं लदीययश्नेषु wi प्रत्यके-
Gq wore are दति ara: | wat प्रलिप्तख्य हविषो wa-
खाद्धावमा चदश्ंनकान्बप्रकाश्येष््रादौीनां Asawa किमयं
यशः VATS वेति सन्दे TAWA मखभोाजने aa
सन्देहा गमिग्यति। कस्मिन्‌ सति। मन््ादधिके दवेषु भावे
विश्वासे uf) wea दे वतेत्येतत्प्या मरत्यल्ायां दवता-
यामधिकस्य मनोाविश्चा सस्य युक्रलादित्यर्थः। सं्यनिटत्तिरव
मर्हास्तव लाभे भविद्यतीति भावः। उपभोच्छे । भजागवने
(पा०९।३।६६) इति asi अस्माभिरिति बहवचनं देव-
तान्तराभिप्रायं । ७४॥

भवानिति॥ ₹े गख भवानपि लद्यिता Fale युवां #3
भूलाकभेगनिमिन्तस aay: शेषे श्रस्तमये सति शिवाभ्यां
ई अरपार्वतीग्यां खायब्यं Tee} श्रासादयतं प्रागरुतं। भवाम्‌
शिवेन मैमो च पाव॑त्या dea गच्छतमिव्य्यः। ane प्राप्त
fat खयमेव भविव्यति किं वरदानेनेत्यत are डि यस्मात्‌
WH मरणं WY अदं MTR प्रेता देवा AST वा TAT

चतुरश्रः AM: | ALO

प्रत्यास कीदक्‌ भवितेति चिन्ता
सन्तापमन्तसमुते दि HAT ॥ CY
तवोपवाराणसि नाम सिक

वासाय पारोसि पुरं FCT |
निर्वीतुमिच्छारपि तन्न भमो

WATTS TAA IATA ॥ ७९॥

नारकी वा भविग्धामीत्यादिचिन्ता wat: प्राणिनः अम्तःक-
रणे सन्तापं महां तमाधिं जनयति । वरदानेन चिन्तानिटक्ता
areata: फलमित्ययेः। जिवान्यां । gary स्तिया (पा °
९।९।६७) इत्येकजेषः | अस्मीत्य दमर्थऽव्ययं वा । ७५ ॥

तवेति ॥ दे गख निवातुमिच्छारपि aaarcfa aa वा-
साय quay डपवाराएसि काशोसमीपे पारेखि afer:
परतीरं wats ल्ल्ला्मांकितं anfeg पुरं नलपरमिति
यावत्‌ utife भषिव्यति। terrae निवासेऽपि अ्रतःपर
तत्पुरं राजधानी भविद्यति । मुमक्षारपि ते पृरं काञ्चोमधि-
aa न छतमिव्यर्थः। किमिति । न कतमित्यत अर ear सड
सम्भागः Brags तस्य सद्धासाऽख्पलं तस्माद्भिया भये-
नाधिका पञ्चकेाश्रपरिमितायां काशां मुक्रिपुथौ ब्रह्मचयी-
दिनियमे भोागसङकोचभिया तत्पुर न हतं किन्त anata
Ziq भावः! ७६ ॥

ह 2

२९८ उत्तरनेषधशचरिते।

waaay ततः सु पवी

मुखं मखाखाद विद्‌ तमूचे |

कामं मदौक्लामयकामधेनाः
पयायतामभ्यरद्‌ वस्वदौयः ॥ ७७ ॥
या दादपाकोपयिकी तनुर

भूयात्‌ त्वदिच्छावशरवर््तिनो सा ।

तया परामृततनोरनङ्गात्‌

तस्याः प्रभुः सन्नधिकसूमेधि ॥ ७८ ॥

धूमेति ॥ ततः धूमाबछिरेव wa यजवंविधं मखाखाद-

विदां चश्नरखाभिन्चानां देवानां मुखं gaat देवोऽत्रिः इतितं
गलमूचे। दति fa दे नल वदीयेऽन्यदयस्वत्ण्द्धिः कामं
नितरां मदीचामयौ विलकनरूपा कामधेनु रस्याः पयायतां
दुग्धमिवाचरतु तदद परिमिते भवलिति। मदिलाकनमाचेण
तव सण्डद्धिरनन्तास्लिति तस्मे वरं द ्वानित्धर्थः। अ्रन्यचापि
म॒खस्य भूषणं WY च युक्रं। HATA: पया यकर | धूमाक
लिङ्पेण waar तता व्याप्त दूति वा। पयायतां। आचारे
कन्तुः WE सखले येति (पा ० २।९।९९) क्यडसलेपै ।। oil

वरान्तरमार ॥ येति ई नख स्फाटादिजनकोा दारः,
AWTS: पाकः तयारापयिको कारणभूता मे या तनुमूत्तिः
खा तवेच्छाया वशे वन्तेत दूति वशवत्तिगो इत्येवं शीला भूयात्‌
निरभ्भिकेऽपि दशे aa लमभिलषसि तच द्ादपाकयोाग्धा मम

चवुदंशः AA | २१९

अस्तु त्वया साधितमन्नमोन-

रसादि पोयूषरसातिशायि |

यद्य विद्मस्तव पकारः

क्रियासु कीट दलशालि TTA ॥ ७९ ॥

afd: प्रकटा भववित्यथः | wa एव वश्रवत्तिलान्तस्या मदोय-
मृत्तः प्रभूः सामो खन्‌ लं शिवने चच्वालारूपया तया मदी-
यमूक्या पराभूततनेदंग्धश्रीरादनङ्गादधिक एधि भव ।
पव्वैमेव खुन्दरलेन कामादधिकः, cerita मन्तन्वासवदश-
ब्रत्तिला्वदशोभूतया तया कामे पराभूते प्रकारान्तरेणाय्य-
धिकतरोा भवेति भावः oF Il | |
वरान्तरमाष। अस्विति । = नल त्वचा साधितं राद्धमन्न
नण्डुलादि मीना मद्या रसाः प्रपानकादयः दुग्धादयावाते
MITA मस्या यस्य एवग्भूतमन्यदपि पाकयोग्यं ww पीयूष-
रसातिशायि पीय॒षरसमण्टता खाद्‌ मप्यतिभ्रेते एवं शोलं तस्ना-
दपि नितरां खाद्‌ अरस्तु भवतु | BHI राजन्‌ यद्यस्मात्‌ वयं
तव we खपकाराणां क्रियासु कममसु विषये कदरहलभ्रालि
तरलेन शालते भाभते एवं wre विद्यः जानीमः aaa
awe वरो दत्त rae शोलमित्यच चित्तमित्यपि
are: विश्नः । अ्रसमदोा इयाखेति (पा०९।२।५८) THA
Wood ॥ |

२२० उत्तरमेषधचरिसे।

वेवस्वनोाऽपि खत एव देव-
SAAS नराधिराजम्‌ |
वरप्रदानाय तवावदामेः

शिरं मदीया रसनेोद्भरेयम्‌ ॥ Ke ॥
TANT शस्त्राणि सदाङ्गचनो-
राविर्भवम्त्‌ त्वयि शते |
अवाप्यमस्मादधिकं न किंचि.
SHA वीरव्रतदीक्तितानाम्‌ ॥ ८१९॥

बैवसखतेऽपोति । वैवखतः सर्यपुजे यज्नाऽपि देवः खत एवं
खयमेव तुष्टः खन्‌ तं धराधिराजं गसं इत्याचष्ट अवो चत्‌।
इ्तिकिं। डे नल तवावदानैदूंत्यारिकर्मिष गोचचन्रारङ्ग-
भावव निभमिक्षैरियं मदीया cate fret वरप्ररानाव तभव
at ard चिरमुद्कूरा waar, at ङाशामीति सेत्कष्डा वि-
wa दत्यहमपि वरं दाख्यामील्ध्यंः ॥ ce | |

सब्वाणीति। रे गख सर्वाणि मन्तप्रयाष्यम्नास्तरादिस-
हितान्बन्याससाध्यानि क्न्तखड़ादीनि श्स्ाणि अक्तानां ना-
Sradereretat wear देवतादीनां वा wit: wae: wy लवि
आविर्भवन्तु मकटीभवन्तु । warerdfe त्वमेव जानोरीति
भावः। यतः TART weet जेतरि । किमिष्येवं वरदानसि-
ATH | सङ्कामादपलायनलक्षणे वीराणां बते दीचितानां
ग्रदीतनियमार्नां टूराणमस्रात्‌ शस्तज्ञानादधिकमत्कष्ं कि-

TSU: सगः | २२९९

छष्डङ् तस्यापि दशाविपाकं
WATT चतः IAT त्वदीयं |
अमुश्चतः पुण्यमनन्यभक्ते
सदस्तवास्तव्य दब जिवः ॥ Ee ॥

चिदपि sara aoa स्फुरति afer किन्त्ेतरेव aut
परमं प्राप्यं तस्मादयं वरो aM एवेत्यथेः | Sfearat, nara
क्तरि वेति (पा०२।३२३।७९) षष्ठी ॥ ८९॥

छच्छ्रमिति । ह नख छच्छ्मतिकष्टद ्राविपाकमवस्थापरि-
ad गतस्यापि प्राप्त्य आपदि पतितस्यापि तव चेतः sire
Weg न चलतु feat चेतः । लदीयं लदायन्नं । पदि
waraya एव कियते तव तु चिन्तमापद्यपि ध््च॑परमेव भू-
यादिति वरो मया freq Tae: | UTE वरस्य दाने ङतु-
मार । AA पृश्यममुञ्चतेाऽनन्यभक्रेः पापागासक्ख कवस-
uaa faa: परुष धम्ाथंकामलचणस्तिवगेः खद सवा सव्य
द्व Wwe वखति एवम्भूत इव भवति । ्रनन्वभक्ते WA तदा-
चत्तावर्थका मावपि madi रष्छृमिल्यादिना भविय्यत्कलि-
प्रभावः वितः | स्वल वा लमेद जिद्यपि पाठः । अन्यस्य fa
wat तदभावाऽनन्यभक्तिर्घंातिरिक्रभजनाभावाद्धतारिति
वा। वसतोति area: वसेस्लव्यत्कन्तंरि fwefa (पा०२।९।
८६।वा०२) ANA वभे: सङ्गः ॥ ८२ ॥

RAV उत्तरमेषधचरिते |

सिताश्चितां वाचमवाचदेनं
प्रसन्नचेता नृपतिं प्रचेताः |

प्रदाय भेमोमधुना वरो ते

ददामि तद्योतककोतुकेन ॥ ८२ ॥
यचाभिलाषस्तव तच दशे

नन्वस्तु धन्वन्यपि away | `

अपा वदन्ती दि लाकयाचां

यथा न भूतानि तथा पराणि ॥ ८४॥

स्मितेति। मखन्नचेताः eae: प्रचेता वरुणः एनं नृपतिं प्रति
famfgat शासविश्रदां वाचमवेाचत्‌। दे नख श्ररंतु भीं
प्रदरायाधुना तस्या भैम्या यैतकं युतकयो वधूवरयोः सम्बन्धि
afcay वस्राभरणादि aw कैतुकेन ते aa St वर ददामि,
करन्ां प्रदाय यत्किञ्िदरायात्र प्रदीयते।
वेदिकायां खि तायैव तद्या तकमिति wafafa |
युतं aw युतमेव wat युतकसम्बन्धि देयं Grae । द चिजेति
ATUHSAATATAT ॥ ss i |
aafa ननु डे नल aa ध्वनि निर्जले मरावपि दग
तव जलाभिलाषः aa दशे लदिष्छामाजेण ae We अमः
जलमस्तु भवतु | seas वरदामे इेतुमाह । fe यसत्‌
दह लाके पञ्चसु भूतेषु वा मध्ये श्राप जलानि भूतानि यथा
erat लाकजीवनरेतुत्वं वदन्ति प्राप्नुवन्ति तथा पराणि

VALU: सगेः। शह

प्रसारितापः ्ररचिभाननास्त्‌

मरः समुद्रत्नमपि प्रपद्य |
भवश्मनस्कारलबोब्गमेन `
क्रमेलकानां निलयः पुरेव ॥ ८५॥

भूतेजावाखाकाश्रलक्षणानि भूतानि लेाकजीवमदेतवेा न भव-
fa पानोयं प्राणिनां प्राणा विश्चमेतच्च तन्मयमिति। उद्‌-
कस्येच्छानसारिलं परमः पुरुषां इत्ययः | WAY जीवनोा-
पाय इति fara nce ॥

प्रषारोति। & we मरुजिंजंला Sit भवता मनस्कारोाऽ
भिखाषस्सस् सवे लेगसस्याङ्गमेनादयेन बहदकलात्‌ waza
प्रपश्य प्राप्यापि परेव निजंखलद श्राया यथासोत्‌ तथैवास्तु भवतु।
किंविधः। wt उएचिभानुना यीञ्सम्नन्धिना aie प्रसारी
विस्त॒तस्तापः सन्तापो यस्य । टदानोमपि समुद्रलात्‌ श्भरकिर-
खेन चन्द्रेण विस्तारिता श्रारो ae श्रदुसेवाडवाप्नेः करणेन
्वालया विस्तारितः सन्तापे यच्छेति वा । WRITS Vaz ate:
मुद्रो वाडवाभ्िर्युक्तः | तथा पूव क्रमेलकानामृष्टाणां निलयः
स्थानभृतः | ASAT तेषां तदुङ्भवलात्‌ | इदानीं भवन्मन-
सकारलवोद्कमे ofa नक्राणां यादाविशेषाणां ये errant नि-
लयः RATS ACA ga षति Tara प्रप-
द्यापि ata श्रटचिभानुना प्रसारितापो नासलपि तु भवल्वेवेति
वा। प्रसारिता श्राप Tes | WRITE: पथमानक् इति

२२४ उत्तरमेवधचरिते |

WAAAY दिव्यः

GUS YUICHI TA |

SE प्रखनापमया मयान्यन्‌-

न WHTATARAS यत्‌ ॥ CE ॥
वाग्देवतापि सितपू्न्वमुरवो `
सुपवराजं रभसादभाषे ।

(पा०५।४)।७४) AIA: | मनस ेकाश्यकरणं मनस्कारः
fawearae चिन्तनमिच्छा विशेषः| चिन्लाभोागा arene
दृत्यमरः। Aas BAM (पार८्।२।४६) TH ॥ ८५॥
वरान्तरमाह | Walfafcia | & मल भवदङ्गयक्ताद्धेताः
पुष्पेषु श्रन्लानिरसद्ुचदकावयवत्वं आमादभरख दिव्यः ख-
मीः परिमलातिश्रयञ्च भूयात्‌ । यद्यस्मात्‌ प्रखनेपमयवा पुष्य-
सादृश्येन पृष्यसदुगश्मित्ययैः। wig पण्यस्य wit: सुख
चाभयस्य पुण्छसुखखचणस्य इयस्य aes करणे way way
पुच्ादिकं ay मया मदं किम्‌ पुष्पमेव देवादि पएजनेन ध
शिरसि धारणेन परिमसेन वा सुखश्च करोति। wad
aay घटते कषांणि चटो ठच्‌ (पा०५।२।३५) ice i
वागिति। वाग्देवता षरसल्यपि fears प्रसन्नलात्‌ कि-
श्वित्‌ सितं ated: । उर्वी खपवेराजं aire रभसाद्धषौत्‌
दति बभाषे ₹हे नख तव प्रेयसो भैमी तस्यासत्मा्िज-
fai wat दषे आाचरन्धाः मत्‌ मत्तः सकाशात्किञ्चिन्त

चतुदंशः AA २२५

तनत्पेयसोसम्मदमाचरन््या

मन्तो न किञ्चिद्‌ यदणो चितं ते ॥ ८७ ॥

अर्थी विनेवार्थनयोपसीदन्‌-

नाल्पोऽपि DARTS: 3

मान्येन मन्ये विधिना विनो

स प्रोतिदायो aS TAS: ॥ ८८ ॥
तव ग्रहणाचितं aed ara fa arf तु मव्छकाशादपि
कि्चिद्गरोतम॒चितमेव बस्मियामिज्रभूतया मया यदीयते
तदणङ्गोङुर्व्विति | रभसा दषंवेगयारिति fags सम्मदः,
प्रमादामेादसमदा इत्यमरः ॥ TS ॥ |

गर्वपरिहारपृष्वै खवरस्य ग्रहणयेाग्धलमेव wayaA |

श्रयं इति । लया मत्समोपमागन्तयं इति या wat तया
fata उपसौद त्वमीपमा गच्छन्‌ खयमेव चाभवन्‌ अलया ऽप्ययंः
maa श्रथः फलं स धोरोम॑नोषिभिनावधीरणोयः aaa:
किन्त्ङ्गोकरण्ैय एव । यस्मात्‌ माभ्येन मानमरंता पूज्येन वि-
धिना ब्रह्मणा दैवेन चावितीरौ ca: याज्जामन्तरेण ल-
are प्रोतिदरायः) प्रीत्या दानं Whacra: श्रल्याऽपि बह मन्तुं
ओरवेणाङ्गोकन्ते' we उचित cay मन्ये। तस्मा्लयापि मया
याऽच्याऽय्था दौखते स यदौतव्य एवेति भावः । धीरैरल्याऽप्ययीा
नावज्ञायते किन्तु पुनर्महानित्यपेर थः। महलोाऽपि वरस्ाल्यत-
क्रर्गर्वपरिदारः प्रलया दावः प्रीतिदायः। कटकरणे छतेति

(पा०२।१।२२) BATS: | दीयते दायः, RAY घञ्‌ ॥ ८८॥
ॐ <

९२६ उत्तरनेषधचरितै।

अवामा TA सकलमुभयाकारघरनाद्‌-

हिधा भूतं ad भगवदमिधेयं भवति यत्‌ ।

तमेव वरमाह | श्रवामेति। weed यख aera
तादृशं, भा नरपते नख मे मन्त्रं गें मदीयरदस्यभृतं सेन्दुमं
carat चन्द्रकान्तिस्या सहितं दै्रभागे चन्द्रकान्ता युतं
अन्द्रकलेापेतं पाव्बतीभागे च भृषणोभृता ध चर युतं उक्ररोत्या
fafaa आकारः खरूपं यस्य यद्वा ईदामाचेण साकार,
fant क्रियमाणे अरविद्यमामाकार, तथा खरशरमयं काम-
awed क्रमेण भृक्निमुक्तिदाएयि एवम्भूतं ALG अन्तःकरणे सते
साधवेऽथात्‌ तुभ्यं । यद्वा इ नरपते सते साध्वेते तुभ्यं श्रल-
amet foag समाधिदश्ायां खाक्लाद्धववित्यर्थः | मे तद्रुप-
fafa at) मे aa प्रसादादितिगेषदतिवा | सीणां कामप्र-
धानलात्‌ ATTA HATA SPA | तथा च पुब्वाक्तगुण-
विशिष्टं acecad शक्तिञजिवरूपं तक्म रूपं तवान्तः featafa
वा | पीक शरमयं मे रूपममलं अन्तः सर चिन्तय । तद्रपं
aa ते त्यं सिष्यविति वा। तद्रपमलमन्तः सर, तथा WTS
स्तुहि, ae ते सिद्यलिति ati शञ्व्नपनं जपा यस्य तादु
Bae See श्रमलं HUTT हरं अयं शटभावदविधिभूतं aaa
विशिष्टं GU WTI Tia भाषमाणय स्तुवते सते arya qa
faga ati waa स रः शिद्धातु सासात्कायंसाधके
भवलिति ati waa a तद्र रावा सतेग्नाभनायाभीष्टाय
faa 1 यदा अरषरं शिवं भिवभूतं TAHT सद्‌ा स्तुहि

चतुरु्चः समः । RRW
ACTH मे सरदरमयं सेन्द्‌ममलं
निराकारं SHES नरपते सिध्यतु सते ॥ Se ॥

सोऽयं सरररस्ते सिद्धात्‌ aergafafa वा, way मन्ता:
जवाः भाक्राञ्च यञ्च तादृशमिति ari afi ard अब्दश्ट-
VATE भगवती भगर्वांञ्च भगवन्त ATTA TT अभिधेबं
Te यस्य । द्धा भगवच्छब्दवाच्यं अद्धंनारोश्वरं भवति,
कथं । यतः faut स्ीपुसदखूपो दै भागे रूपं भूतं प्रापनं दति वा,
एतत्‌ कुत TAA We यताऽद्धं दक्षिणभागे भ्रवामा a at
faq परव Cee: । अद्ध वामभागे वामा स्तौ चेति मामण्या-
दङ्धंशब्दाटत््या area एवं दिधाभूतमित्यथः । ward <fe
Uy आ खामस्छेन वाममावाममदक्िणद्च warar ara च
ते शद्ध च समै भागे भूतं प्राप्तं सत्‌ चद्विधा भवतीति वा।
परमभयोराकारयो्घेटनात्‌ सकलं wren ea fae ; ।
यद्र पमद्ध वामभागे श्रवामा अप्रतिकूखा प्रषादाबदातकान्त-
मखो वामा ait भवति पाव्वैतीङूपं भवतीत्ययेः | तद्ध र मचं
इूपमिल्युकतेःखामब्याद्किलाद्धं मरः पुरुषरूपं भवति cat
भवति । एतेन WA: CYA HEM दर ATUL ar Hy
तथा wae सेन्दुल्वेऽपि aawcied । यतः सकखकलामाज-
चद्रयुतं । कलामाचं हि निष्फखकं waiter इति वा । कणा-
भिरणिमायेशर्येखतुःषटिकलाभिसे पेतमिति at दरू पमङ्धं
WAST ATAT मा Mea विष्णुः WE मावा लच्छी
वा चाथ यद्दाऽवतीति वा रिका मा खच्छीनारायफात्मकं

रेख swoneyafca |

भवति। तद्वामनेचसन्दुरूपतया सेन्दुम थाने चन्द्रकलापेतलात्‌
SEA Talat च भूषशोभूताद्धं चद्धयोागात सेन्दुमं शिवाद-
भिलललवाद्धर मयं सामथ्थाद्किभागे श्वरूपं एवम्भूतं दरि ₹-
Tare मे पं स्मर । पूब्वैवदिति वा। अद्धंपुव्वेभागे wat
श्राकारेण तयाऽमाऽनसारेण मा पक्गपञ्च मव्छश््रनेन वा प्रणवः
WANA | तथा CATA अवा HATS तथाऽमाऽन्‌ खा-
रेण मा पवर्मपञ्चमव्यश्ननेन वा प्रण्वपादगेत्य्थः। तथा उन्न
रभागे WAT ATATTY तथाऽमाऽनुखारेण यश्चमनमकारोण वा
प्रणवेगोपणधितं प्रणवद्यसम्यटितमित्यथेः । दर मयं Eta
नामरूपं मे मन्तं मया Huard Tee सर चिन्तय जप। fas
aa) दरस्य पक्त त॒ aw रूपं मन्त्रं अरन्तमंनसि सर अश्च
ma सचते fea ated मग्रं रुरमयं इर रेफरूपं
तथा निराकार wy अख तयाराकारः खरूपं खरूपे च श्रा-
कारौ निमंतावाकारैः यस्मात्तं निराकार शकाररेफयारूचखा-
रणाथे यदकारदयं ated, ¥, दति व्यञ्जनमाचशकाररेफम
ufaae: । तथा सेन्दु. te weg ताभ्यां we वर्षमानं
ईकारेणाद्धं चण्दरेए यक्तं । तथा कला अ्रनु खार सत्सहितं हो का-
Teufel: । सकलं चश्रकलेणेतं। सन्ुमोकारविन्दुयुत-
fafa ar) अमलं शाक्रादिदोाषरदहितं। तत्‌ किं। यत्‌ रूपम
पष्वैवदक्षिएवामभागयोारवामा वामा च खपसक्ितं qwa-
इयसम्पुटितं। तथा यत्‌ पूववैमुभयोरकारयोाधट नात्न्बन्था-
द्विधाभूतं yucatan सत्‌ भगवान्‌ इराऽभिधेखो वाच्या

WARM: aH: | २२९.

यस्य तादूग्भवति । प्रव्येकमकारयोागाद्धरेति श्विमाम यद्भव-
तीव्यथेः। यद्वा पुष्यं हर इति दिधाभूतं । अननरं अकारदयग्य-
तिरेक व्यश्चनरूपतया संया गात्सकलमेकोभृतमित्यथेः | तथा
भगवती भुवनेश्वरी after यस्व argufafa at i

शिवान्या वद्किसंयक्रा ब्रहमदितयमन्तरा ।

तरीधखरणोर्तां्रेव तारासमज्ितः॥

एष चिन्तामणिनाम मन्लः सव्वायैसाधकः |

जगन्मातुः सरखत्या CUS परमं मतमिक्छानकात्‌ it
` प्रणवद्वयसम्परितभुवनेश्वरीरूपं चिन्तामण्यास्थं मे सर-
खल्याः खरूपभूतं मन्लं खर जप, स च wae frag । Har-
दिचिन्तामणिमन्तसम्भवात्‌ मन्मन्तेति faved । wy रख मख
Oy तादशं हकाररेफमकारोकारसमाहाररूपं | यद्यपीकारः
पञ्चाननिर्दि्टस्तथापि मकारात्‌ yeaa नेयः । तस पञ्चान्नि-
दभो मन्गेपनाथेः। तथा See सचन्द्र निराकारं निगेताकार-
चतुष्टयस्ररूपं तादृशं मे मन्तरं GT cata पुव्वैवदिति वा।
Wa पत्ते आकाररड्िता मग्रः | कख सख्य कलो ताभ्यां सहित
मन््नाऽपि। निराकार सेन्दुमिति सम्बध्यते । उखभयाकारघटरना-
दिष्वादि पुष्बैवत्‌ । तथा च क्तमिति कामराजवीजं सिथ्यति।
afara ara टीकाम्तरकतेा बहनां भेववेष्णवादि मन््ाणा-
ware विज्ञेयः | wa ग्रन्धविस्षरभिया कषटकल्पमयानया
FIM ॥ ८८ ॥

Re TUCATTULLA |

सव्वाद्गीणरसाग्डनसिमितया वाचा स वाचस्पतिः

स सर्गो यम्डगोदशामपि वशेकाराय मारायते।

यस्त य सपृचयत्यनेन स AAA किं भूयसा

येनायं Uta छतः Gahan मन्मन्चिन्तामणिः ॥ < ot

मग्तफलमाह | wafai श्रयं पुष्यो कोापदिष्टः मन्मन्त-
खाया चिन्तामणिख चिम्तामणिसञ्न्षकोा ware इत्यर्थः सम्य
कामदव्वाग््श्ल एव चिन्तामणिः चिन्तामणितुस्या मन्यन्त
इत्यथः । स पुरञख्चरणादिना deans yafaa येन साध-
केम जपादिना wea चित्ते wa: स साधकः ख्यातानि व्याश्रु
वन्ति अब्वोङ्गोणानि तेः श्टक्गारादिरकैरेवातिखादुलादग्डत-
स्सिमितया श्राद्रया काव्यादिरूपया वाचा देतुग्डतया are-
सपतिवागोश्नो भवति । तथा स साधकः खर्मीयष्टमीदशां
दिव्यानां ब्टगाक्षीणां रम्भादीनामपि वध्ोकाराय मारायते
कन्द्पायते। तं PET Seana देवाङ्गनाः कामपरवन्ना
भवन्तोत्ययः | किञ्च यः पुरूषः छृतपुर खरणाऽपि यक्षे फला
स्यति फलमभिलव्यति asta सषत्पटितमाचेण aaa
Vaan anrgraya fa waar कथनेन मन्तविशेषेए वा । नाच
सन्देहः | तस्मास्वयाऽयमेव मन्तो VA धायं दति भावः।
सव्याङ्गोणेल्यच तत्छव्वारेरि त्यादिना (पा०१५।२।७) खः।
वाचस्मतिः। wear: पतिपबेव्यादिगा (पा० ८।३।५द) सलं ।
खर्म येति। नामपेबलाहृद्धाच्छः (पा०४।२।९९४) मारायते।
कन्तुः WE सलोपद्येति (पा ° irvine) क्यडिः। यदै! स्पेरौ-

UAH: Gat | २९९

IVT गन्धादिभिरपि quads मां चे
ननियीन्तो arate जपति मयि मतिं न्यस्य मय्येव भक्तः ।
THT वत्सरान्ते शिरसि करमसो यस्य कस्यापि धत्ते
सोऽपि सोकानकाणड़ रचयति श्चिरान्कातुकं दश्यमस्याः॥<१
fed (पा०९।४।२६) इति सम्प्रदामलं। भूरे । बहालेपेो
UMAR: (पा० ६।४।९५) दूति WAST: ee |
पष्यैरिति। a साधकः चारणा सुन्दरेण vee निग्यान्नों
गच्छन्तोमृद्यमाां रंसवा रनामित्धर्थः। मन्त मूत्तिं यन्तमध्य-
शितमन्छवष्ूपेश परिणमदाकारां मन्लस्ान्तरन्ररोरां वा
at देवीं ुभभेरतिमनोररैः खकुमारैः सुगन्धिभिख get:
मन्धधूपादिभिः षोडग्रोपचारोरपि अभ्यच्यं तथा मयि मतिं
न्ख विषयान्तरादाषवय ध्यानवलशेन fecha रेवताभ्र-
परिहारेण मय्येव विषये भक्तः सव्वात्मकतया मामेव सेवमामः
रन्‌ Rafe जपति तन्ति असो जापका वद्छरान्ते संवत्सरा-
वेषाने WR जाते शतिं यस्य कस््ापि स्लीवालमृकादेरपि भि-
रसि करं धन्ते स्यापयति साऽपि स्तौबालादिरणकाण्डेऽसमसे
Karat रुचिरान्‌ रसभावगणालङ्ारयुतान्‌ दषरहिताम्‌
शाका च चयति। ag सिद्धमन्लः सम्‌ विविधान्‌ स्वाकावच-
यति, किं वाच्यमित्यपेरर्थः। एतदस्याः कौतुकं दृश्टं, अनु-
भवेनायमस्याञ्चमत्कारे TEA TAU: | एवं सम्पूज्य दंषवा-
दमादिष्वा नपूरव्वमेकागेण ममसा चेव्जपति तरिं वक्छरमात्ेण
षिद़ मन्तः सलेवंविधं सामथ्ये लभत इति भावः॥९९॥

RRR उत्तरनेवधचरिते।

TUATHA नुपतिलक नारोतिविदितां
रसस्फीतामन्तस्तव च तव वृन्ते च कवित: |

` गृणानामिति। दे नुपतिलक tite नल we aif
भेमोमय च वेदर्भीमञ्न्ञां रोति अ्रल्पपदसमाषमसमासं वा
रचना विशेषं क्रमेण तव न्ते लन्छम्बन्धिनि वरिपे विषये कवितुः
काव्यकरणे UHI स्रीदषोद्रेख च्रधिकण्डे wey सदा परोर-
warfare चम्बमारि विखासस्य यद्‌ाचरणं करणं तदेव
शरणं जीवनोपायो यस्या Vagal परोरमरक्रोडया वा देतु-
तया त्खरणश्ररणएमालिङ्गनप्रायनायं तखरणयाः पतन्तौ
रथच WITHA सेषालङ्कारस्य क्रोडाया वक्राह्यादिविला-
GS AW सामसेन THCY ज्ञानं तदेव शरणं यस्यामेवंविधा-
मधिकं यथा तथातितरां रचयितुं कन्तु भवित्री भविय्यामि ।
किम्भूतां । गणानां सेन्द््यपातिव्रत्यादोनां, रथ च सरेषप्रसा-
दादीनां ्राखानों समासरूपां wafefayat । तथा नारौति
स्तीति fafcat नारी wate daa जातेति प्रसिद्धां। अयच
रीतिषु पाञ्चाख्यादिषु विदिता तथा नेत्यरीतिविदिता तथा-
विधापि मेति नारौति विदिता तादृशो पाञ्चाखादिरोतिषु
मध्येऽतिप्रसिद्धासिति यावत्‌ | तथा तवान्तङ्दये रसेन. सोय-
से भाग्येन नलविषयानुरागेण खलिन्‌ नलानरागेण वा स्फी-
तामतिपष्टां, रथ aT Baa रमैः श्टङ्गारादिभिः परि-
get एवम्भूतं भेमों लत्कण्डालिङ्गनपरं । व्र णएश्रणां तवदे-

चतुदंशः सगः | RRR

भवि बेदर्मीमधिकमधिकष्ड' र चित्‌
UCAS ACUTE SH I € २॥
भवदृत्तस्तातुमेद्पदितकण्डस्य कवितु-

मुखान्‌ पुण्येः Aras घनमुदेयं जनमुदे ।

ततः Teer: चिति भुवनलाकस्य भविता
भवानाख्धातः सन्‌ कलिकलषडार WUT ॥ ९३ ॥

qari प्रत्यरमद्ं करिव्ामीति भावः एतदपि acer | नरि-
ति अम्बद्यन्तं vagal राजग गः पुरुषेति सम्बोध्य पाति बत्धा-
दि रीत्या विदितां पाञ्चाद्यादिरीतिषु च विदितामितिवा।ः:
शेषः प्रसादः समता माधुयं YFRATTAT |
अयेव्यक्रिर्दारलमेजः कान्तिसमाघधयः |
दति aerate प्राणा दभ्रगषाः War इति ज्ालङ्कारिकाः।
आस्थानीं क्ञोवमास्थानमिल्यमरः। आतिष्ठन्बस्यामधिकरणे
खट्‌ । टिलात्‌डगेप्‌। नारीत्यच्र TS FATT (पा०६।द।९९९)
दति dre: 1 कवितुः। we वर्ने, ase warfaare वा ।
भिक्ण्ड । सप्तम्ययं Baars: weer ii
वराम्भरमाइ। भवदिति। मदुपडितकण्डस् मयापिष्ित-
कष्टस्य भवतेः ore vive सेतुः कवितः क्वेमृखात्‌
खकाञ्जास्वयि विषये पण्णेखाङभिरमलेख We: प््यभेभिख
चमं निविदं अथा तथा जगानां ae ware उदयं Teas |

ततेऽनन्तरं तस्मादा Varia कितिभुषगलेकख wfqey-
०2

RRB उन्तरनेवधचरिते।

देशी च ते च जगदुजंगदुत्तमाङ्ग-

TATA ते कथय कं वितराम कामम्‌ |

किश्छित््वया न हि पतित्रतया दुरापं
| VATS यस्तव वत व्रतलोापमिच्छुः॥ LB Hi
HTS कलियुगसम्बन्धिकलुषदहारीो पातक्हरणश्रीलः सन्‌ दरिः
ओविष्डुरिव vega दूति श्रास्यातेा मविता भविग्यति। यदा
wwe: सन्‌ क्िितिभुवनलेकस्य कलिकषुषष्टारो efit
भविता । पुष्टौ चारू fader Grat पद्चयश्नसौ यसेति विरद,
पच्छश्चका मखा राजेति aT | करका टकस्येत्यमेन afe-
antiwar अदेयं । श्रचोयदिति (पा०२।९।९ ऽ) यत्‌ Neg kt

देवीति, रेवो चते च aca: Hat जगदुरित्युततः।

दति fe, 2 भैमि लं जगतस्तेलाक्येख्ान्तमाङ्गं भिररूख
cara भूषमफिभूताथे अतिसोन्द युक्ताय ते तुभ्यं कं कार्म
वितराम ददाम पितु न कमपि। अ्रख्मदानयेग्ये नासती
wu: fe यस्मात्‌ यद्यपि पतित्रतया त्वया किञ्चिदपि व्ह
दुरापं नाखि किंनु पातित्रत्यात्‌ खव्वेमपि त्वया सुप्रापमेव
तथापि wea ब्रतलेपं पातित्रत्यभङ्ग cee: अभिलषति त्वया
ख रन्त्मिच्छेत्‌ स भस्मैवास्त्‌। वत कट, TAPIA स TATE!
कामं) BHAT च कारक GATS (पा०२।२।९८) इति
कर्मणि ast | लया । खल्वर्थयागे षष्टोनिषेधात्‌ तीया । was
लापं। न स्ोकाव्ययनिष्टेव्यादिना (ato Read) षष्टोनिः
Gura fedrar ॥९.४॥

WARM: AA | २६३५

कूट कायमपदाय ने AY-
निथितस्वमसि Trea विसित ।
आ्ुमाकतिमतो मनीषितां |
निद्या हदि तवाष्युदौयताम्‌ ॥ ९५॥
इत्य वितोय्यं वरमम्नरमाश्रयहु
तेषु षणादुदलसदधिपुलः प्रणादः । ` `

वरान्नरमार | Rela Safa लं नाऽस्माम्‌ वीच्छ यता
विख्मितासि wait मनीोषितामाङृतिं अकार Gerace प्राप
तवापि इदि मगसि विश्वया गाग्या रेदखीकाररेतभूतया
मन्ला दि ्रह्ा उरोवतां उत्यद्यतां। ware इटि aurea
तथा त्तवापोत्धपिश्नब्दार्थः। अपिग्रब्दाक्ललस्यापोति केचित्‌ ।
किम्भूतान्नः। कूटकायं खेच्छामाजेण तं मायानलशरीरं अ्रप-
wa त्यक्वा पुनरदिंव्यं निजं agfdaar धारयतः, अद्यापि
म्रभुरयदस्हदग्रेनात्‌ रेवकाडिः area भवति तदस्त तकौ प्रय-
च्छति । उदीयतामिति। aa we wen |

इत्थमिति । cet पू्वौक्प्रकारेण मलाय भैभ्ये च वरं विः
mea रत्वा देवीखडितेषु तेखि्धादिषु wat आश्रय खगै-
म्प्रति गन्तं उद्यतेषु प्रारथगगनगमनोद्यागेषु सत्सु णात्‌ चण-
माचरे उन्तिष्ट्तां खं खं fafat प्रति गन्तुं उल्थितानां नुपार्णं
प्ररिजनाखपनेः सेवकभाषणेः जयजोवादि शब्दैः, राज्ञामेववा
शअश्वाद्यानयनाथे परिजनान्‌ प्रति भाषः रला, विपुला cH

Rag उन्तरनेषधचरिते।

उक्तिष्ठतां परिजनालपनेनं पाणो
खवासिबरन्द इतदुन्द्भिनाद सान्द्रः ॥ ९६ ॥
न दोषं विदेषादपि निरवकाशं गुणमये
ALY प्राप्तास्ते न समरसमारम्भरसदशं |

रिग््यापी ware: उदलसत्‌ उदित इत्यर्थः | कोदूश्नः। मैमो-
मलविवारोतवष दा गच्छल्ञाकनायक रषदा खवौतिदद्धर
वेसङ्कदंतानां दुन्द्भौ्ां are: सानो निबिडीभूतः। Say
निर्गतेषु राजानेोऽप्युल्विता सेर्षां तक्छेवकानाञ्चं महान्‌, कल
संजातः | fay टियवाथान्याहतानोण्ययैः । ats जात्यमि-
भ्ाये्ेकवचमं । सा च तेच तेषु । gare ferat (पा०९।२)
६७) Gate: ) उक्तिष्ठतां । ऊद्धंकर्लान्तङः न ॥ € & ॥
नेति । प्रतिकूला नुपतयः deme विदधेषाद्धैमीप्रा्ि-
अनितविञ्जिष्टमत्परादपि श्तारसुन्दरश्ेलतादिकं रषं गं
जगुजंगद्‌ः | यता नले निरवकाभ्रं weal यतः गुणमये
सेन्दर््यसोभ्रोख्धादिगुणबले woes वा, वैरिणापि waa
<a. प्रकाश्यते Tae । खुडदान्त॒ wala देषा. trea |
तथा च fad सत्यपि गुरु मयलात्‌ देषलेशसम्मावनाया अष्य-
wavered मचुरित्य्थः। तथा बलाद्धैमोहर णाथ समरख्मार-
मखस्छ सदृशं तदाम्यमधिेपपरूषभाषणादिकमपि च ATs |
यतः यमवरेख प्राप्तास्ते खब्धदिव्याख्ते वा, यतः सखतः WT ATG
ख नितरां दुद्धंषं i तस्मादसामथ्थात्‌ किञ्चिनाचरिव्यथः। किन्तु

चतुदश्रः सगंः। RRO

जगुः ORT प्रति नृपतयः fare विदधुः
छनिश्ारैभैमोषदयमुद यन्निर्भरद यम्‌ ॥ ५७ ॥
भृ्भिलम्मितासो करुणरसनदीमूर्तिमदेवतात्व
तातेनाभ्यथ्यं योग्याः सपदि निजसक्षोदौपायामास्‌ तेभ्यः।

Tea ea: सन्ता निजासामथृपास्यदवदनस्तवकैः ख-
frare: कवेष्यीमिंजम्‌खमामितेः रत्वा मैमीददयं उद यन्तो
निभेरा बहला दया we waa अतिषषृपं विदधुः चक्रुः ।
श्रतिदीरनांखाम्‌ दृषा भेमो नितरां सषपाऽभूदिति ara: Het
इद यभृतं प्राणद्ूपं नरं खमिश्वामेः wat चक्रुरिति वा neon

भृष्टद्धिरिति 1 भष्ड्धिः राजभिः कर्ण रसस्य भ्राक्खायि-
भावस्य रषषख्याय च जलस्य नदौ तस्या afar देवताया
भावं लम्भिता प्रापिता जलदेवतासाने खापिता, afer’:
करुणर्सारद्रीकित चिन्ता सतो Her Hat सपदि ममाद्याप्राप्ते-
रेते गितरां दुःखिनास्स्मादतिसुन्द रीम॑त्छखीरतेभ्यो देदीत्य-
अलियेाजनेगायान्तातमेवाभ्यथ्यं agra निजसखीः सडचरी-
खातेन पित्रा तेभ्या राजभ्य दापयामास। तेभ्यः सखीदाने भीमं
प्रावर्तयदित्ययथैः। ते राजानोऽपि वैरभ्या अलाभात्‌ कतं गमने
देश्त्याओे विषये मने चैः तेषां प्राणानां वाञ्छा मतीः सखो-
भिर्विज्ुः। भेमीसखीलाभात्‌ प्रारञ्चगमनातराक्‌ WRT
नित्यथः | किम्भूताभिः सखीभिः। यतः Hear: सकाशात्‌ दन्रादि-
देवेभ्यः वरप्राप्तयादृच्छिक्रीरनिग्माणादिदरूपां विद्यां संगिच्छ

a उत्तरनेघधचरि तें
RRS -ते।

वैदभ्यासतेऽप्यलाभात्‌ छतगमनमनःप्राणवा Set विजघ्रुः
सख्याः aren विद्यां सततधुतवयस्यानुकाराभिरामिः॥९ ८॥
अद VU मघोना ओप्रतिष्ठासमाने

निलयमभि नले ऽथ खम्मरतिष्ठासमाने |

सम्यगश्यस्य सततं WAY VAT वयस्याया सम्या अ्रनकारो याभिः
त व्यश्नरोरकल्वाकौश्रलाभिरित्यथैः । arg waste मेमोप्रा्नि
aga खप्राएान्‌ tfena दति भावः, लभ्मिद्धंकम्भा ।
सख्याः । श्राख्यातापयागे (पा ०९।४।२< ) दत्यपादामलं ॥< ८॥

अददेति। अथय राजन्यः सखोदानानन्तरं मघोना eT
ae tt: सम्पत्‌ प्रतिष्टा areal anat समाने, खं निजं
मिलयं स्थानं श्रभिलचीष्टत्य प्रतिष्टासमाने जिगमिषति नले
नभस्त गगनाव्छकाश्रात्पारिजातादिदेवटक्षाणां पष्यटष्टिरप-
तत्‌। अदरेति WH । भैम्या नले ठते Wee Seagate पष्यटष्टिः
कतेत्यथेः | उच्चते । बद्धा ता afar सा मृत्तिबद्धा
यदा मूल्या बद्धा य॒ता साकारा, गलम्तः पतन्ताऽखयेा भ्रमरा
यजेवंविधं मध्वेव वाच्या wer: | अ्रधःपतनजनितदुः खमुक्रसक-
व्नलाश्रबिन्दवेा यस्याः । एवमभृतामरभन्तु ¦ इण््रस्य कतन्तिरिति
वा । प॒च्यार्णा प्रटभलात्‌ athe | der चाटतत्रादि स्व कौ-
न्तिगसितेति ami खगादघःपातेदुःखादश्र च यक्तं, स्तोणा-
ara ware भवति । मकरन्दो वाच्यखाने । तदमुगता
WAT. RAVI | समानशरब्दसख समासान्तगेतव्रात्छाक्षात

WAS श्रः aa: | २२९९

अपतद मरभत्तमृ्तिबदधेव कीत्ति-
गंलदलिमधुवाघ्या OTS SE ॥ ८९ ॥
खस्यामरनुपतिमंशममु AAR

TART कदनमेव तद्‌ाध्यगामि।

उत्का सम पश्यति frre faze यानी
वाग्देवतापि निजविभेमधाम HAA ॥ १०० ॥

तच्याथैयागाभावाक्मघोनेति दतोयार्थमगप्रासाथं च aera
सश्रब्दः समयोाजि। प्रतिष्टासमान दति । ख्मवप्रेति (पा०९।
१।२९) तदो विधानात्‌, पब्पवत्‌ सन (पा०९।२।६२) दति
तदधः Wed ॥

स्सखेति। तदा खगेगमनसमये श्रमं नुपतिं नलं त्यजद्भि-
vat: sve किदा adda यत्कदनं दुःखं तदेवाध्यगामि
प्रापि | यतः खस्येष्धादेरशं | लाकपालांभलाद्राश्चः। खरस्ता-
feat यादृग्‌ दुःखं भवति तादृशमेव तेषां नलपरित्यामे
जातमिति भावः | यान्ती खगे प्रतिगच्छन्तौ वाग्देवतापि at
free free पुनः पुनः argu वलितद्योवं चथा तथा प-
श्यति a किम्भूतां । जिजविभरमाणणं खीयवचनवागथादिवि-
लासानां धाम खानभूतां । किम्भूता । उत्का, कियत्ह्वाख-
माजर भूतगणगणप्रेमभरतया सेात्कणष्डा परित्यकुमभकत्यथः |
अथवा निजसारसखतं विलासग्ण्दं यान्ती गच्छन्तो । feat
विद्धिदादिग्याऽङ (पा०२।३।९०४)॥९००॥ |

९8० उत्तरनेवध चरिते |

सानन्दं तनुजाविवादनम मोमः स भमोषति-
वदर्मौनिषधाधिपो नृपशतानिष्टोक्तिनिर्म॑टये ।
खानि खानि धराधिपाञ्च शिविराण्युहिश्य यान्तः कमा-
देको द कदवश्चकार जतः सातेनिर AF १०९॥

सागन्दमिति। ख भीम एका भूमीपतीराजा तनुजाप्ा
ven विवाहम पाणियणं तह्क्षणे मरे मरात्छवे विषये माङ्ग-
खिकटूय्यवादगारिकं मङ्गलं सानन्दं सद्धं यया AUT चकार |
धरदर्भानिषेधेश्वर चद ward aa शितावेव श्रद्धयका चे
मुपसङ्काः मुपाणां वा ये जनासेवकाके्षां अनिष्टाक्रयः we-
कटाराणि यानि सटषादषारोापणएवचनानि तासां जितरां
wea परिमाजंमाय अष्रभवचभानाकषनाय नु त्तगीतवाद्य-
बले प्रेखणीयकादिदरश्नअ्वणष्यारिरूपं मङ्गलं खजतः सख
wala | अमङ्गलं माकथंनोयमिति नृत्य मोताद्याकषनव्याजे-
मामङ्गलपरिडारं चक्रतु; | बहवः सव्वं धराधिपाय राजा-
नेाऽपिस्लानि arfa शिविराणि सेनानिवेभागदिश्व aaa
याका गच्छन्तः सन्तः प्राप्रभेमोसदूश्रवनिताः पटहनिखना-
दिरूपं मङ्गलमातेनिरे चक्रुः वाद्यानि वादयाम्रासुरि-
त्यथः | एतच्च स्वे क्रमशः पूरे यीमख्चकारागन्तरं भेमीगखा
चक्राते तता राजानसक्ुरिति wa: fardar द बडवः
दति क्रमः तया wart खजतःसा चक्गिर दति क्रमः|
सानन्द्मिति सष्ठ Gaal: | अेष्ठजामादलाभाद्धौ मख्य HS: |

WATT: Bt! | २७

श्रीदे कविराजराजिमुकुटालद्धार दरः चुतं

Secu जितेद्धियचयं aaah च यं ।

MRT चतुर्दशः USSSA ASSET

काव्ये चार्पि नेषधोयचरिते सरग निसर्गजन्वलः 11 ९०२॥

WUC UTE MATA: | सुन्दरभैमोसखीलाभाद्राज्ञामिति
ख यथासद्धं । faaret | ्न्तान्नपुख्क भवे, we चति (are
२।३।९९५.) WE ॥ ९०९ ॥

ओ्रीदर्षभिति। we पृष्यैवत्‌ ॥ भशरदिजा भरत्कालीना
च्यात्छा चङ्िका तददमणा निर्मला fatrat weat ङइादरव-
जिका च भभा खक्तिथंस्ध तस ओशर्षस कवेः रता महा-
काव्ये UTAH पुरणः समं: समाप्तः॥ चतुदंशानां पूरण
दत्य । तख पुरे Viola (पा०५।२।४८) डट्‌ । शरदि-
अति । सप्तम्यां wiv एति (पा ० ३।९।९ ७) इप्रत्यये, wee
अरत्काखदिवां अ दति (पा० ६।३२।९४.) सप्तम्या WA
॥९०२॥

इति जओ्ीबेदर्‌करोपनामकशओओनरसिंहपण्डिताद्मजमारा-
QURA नेषधोयप्रकागे WIM: सगंः॥

प 2

A Ra
उन्तरनेषधचरित |
पञ्चदशः Vat: |

ॐ NAW Wa: |
ओष्णयति।
अथापकाय्यां निषधावनोपति-
निजामयासीदरणसजाञ्चितः।
वष्टनि वघेन्‌ सुबह्कनि बन्दिनां
विशिष्य भेमीगुणकी्तनाछ्ां ॥ It

Reeser जयति । श्रय fear: खयम्बरे वरणखजा
मध्कमालया श्रधितः पुजितः स निषधावनोपतिनं ख ऽेव
देवाम्‌ प्रसाद्य भैम्या मले TA ताभ्यां वराम्‌ TUT Vay प्रारय-
खगं गमनेषु सत्सु WMT भीमेन खनिवासार्थे रचितां निजां
खीयां नखेनेव वा कारितां पटमयद्रवयादिरूपामृपकायीम-
यासीत्‌ यथो । किं git अन्येषां बन्दिनां साधारण्येन सुब-
इनि वद्धनि वर्षन्‌ भेमीगुणानां कोन्तंममाशामख्येन ङुव्व॑ी-
ति aa: तेषां त॒ बन्दिनां fafwe fare wer ada अन्या-
पेया तेग्याऽधिकं प्रयच्छन्‌ । वन्दनां । सम्बन्धसामान्ये षष्टी ॥९॥

TEM: Bat: | Ra

तथा पथि त्यागमयं बिनीष्ष॑वान्‌
यथाऽतिभाराधिगमेन मागधैः |
a@ardt cana ee

शिकाय लाकञिरमुज्कमुत्प॒कः ॥ २ It

घनदानस्य सुबङलमेव वरयति । तथेति। अयं we: पथि
Qa साधारण्येन Taare wi तथा तेन प्रकारेण
वितीवाम्‌ carat यथा येम प्रकारेण मागधेरवन्दिजाति-
विदधेषेः अतिभाराधिगमेन अ्रतिश्यितगरुलप्रा्या बङतरखम्ध-
ure वोदुमशक्यलात्‌ परिपृखंलाख निरपे्लात्‌ awed टण-
TaN रब्रनिकायं रतरसमृदं उखक्मिंतरामुत्सुकोाऽहमरमि-
कया UNG प्रदत्ता लोक उञ्छं ्पतितमषुकणमणं चिरं
बहुकालं चिकाय उशिव्याददे रत्रनिकायं उनकमिति रूप-
कं। seandsqe रन्न निकायमिति. वा । अनेनास्य <rrgg-
रत्वमृक्रम्‌ । THAT धान्यानां ATH BATA | TATSTA लेप-
चारिकः प्रयोगः। न waife घञ faafrarfafa पाठे ara-
मिति भावे घञ । दानं wart: | निकाययेति पाठे नि-
वासः । अधिकरणे श्यत्‌ । We YSIS: Rey, पाखसान्ना-
सथनिकाय्ेत्धादिना (पा०२।९।९२९) निपाल्यते । चिनाते-
eararen चिकायेति भाषार्या, चजारिति (ate 012142)
कुत्वम्‌ ॥ २॥

२68 उन्तरनेषघ चरिते |

अपास्य न श्यात्‌ सदसि fears
SAE सुखभाजनं अनः |
अमूदश तत्काविवन्दिवरने

THR राजकरण्जिलाकवाक्‌ | ३ ॥

अपेति। असाविव दृ ल cary तत्सद्‌ ऋम्यापि, भेभ्यद-
सानि राजकानि शपष्डगस्तानि रश्चयनण्थेवंधोलाखूदनमुजीवि-
नो STASI वषा वाक्‌ टावारापणशष्ूपा, तच्च तयाव मेमी-
ASA: कषयः प्रवन्धकन्तारो वन्दि प्राङतादिभावावन-
अतुरासतेषां sea: करठरभिरवाक्हृता तिर्छता । त्वा प्रथरतर-
ATCA Tae rf era सा वाक्नाभ्वां गाक्ितेच्यर्थः । वाग-
वाक्ङता AMEE एता ध्वनिमाजं खतं, म AUTH: अब्दः
ya इतिवा। wer ars सदधि मागारे्रमिज्ितजनखमाजे
तत्समं खिचाग्वथात्‌ चम्बन्धादष्छ Tee wert ग ara पि
त waa भवितुं at न च तथा जातमिति निषंष्णाऽथ-
नित्येका वाक्‌ । washed: खन्दरो जनः ओीरामचन्रजा-
नकीवत्‌ कुतः सुखभाननं सुखल्यानं आपि तु रूपवान्‌ जने
दुःखमेवेति Years सुरूपयारमयारयि दु: खश्च भवितेवेत्यन्वा
बागवाक्‌ हतेति विरोधाभासः सदसि श्ियान्वयाद्धतोखंष्या
न Wiese तु ख्यारेवेति। अयं जिखंण्णाऽतिसुख्पद्य 1 भवा-
दूता जने भेमीप्रात्भिजनितसुखभाजनं कुतोऽपि न । रूपवान्‌
fe cat भियां न खभते। श्रता ूपवन्ता भवन्ताऽपि frat

TELM: BH | २७५
अटोषतामेव सतां विवष्वते
feat टषादोषकणाधिरोपण्षाः |

रम्यां नालभतेति खं खं प्रभं प्रति Gansenfafa वा। अ्रति-
Gear Haase जमः । wa: छखभाजनमपि g न TAY.
तानां राज्ञामप्रा्ेरिति वा। waAgWt | अद्ःशब्दे उपपदे
TM, त्यदादिषु TH (पा०२।२।६०) दति aie, इग्द्‌ शवलुपु
आ Taare (पा०६।२।८८) Tara, अदसाऽषेदादुरिति
(पा०८।९।८०) wa च, fegruferfa (ate ४।९।९१५)

Sa अवाकषटतेति पदद्रयं॥ ९॥
राजक्येथेजनेर्गिन्दायां warurata तयाजिदावलभार ।
अदाषतामिति | द्विषां षाऽविद्चमा गस्य दाषकणश्छ दाषलेन्न-
- श्धाधिरोापणा आरोपाः wat अदोाषतामेव निदा वलमेव fae-
Wa WHAT कथयन्ति कथं । यतः wal दूषणे सति विद्यमाने
sara ्रवल्यमविद्यमानं धातु श्रारोापयितुं कलानां जातु
कदाचित्‌ उद्यमः प्रयल्ारम्मो म भवेत्‌। सति रोषे विचमा-
मल्वारेव नारोापः। BS तावदारोष्यते। wagrefa दोषे त-
दारो पणं fagrearaa वक्रील्युभययापि परदषोहाटगमन्‌-
वितभित्यर्थः। weter ते निदेषाविति भावः । सत्ये दूषण
सति खललानामलोकं दाषमाधातं Sua: कदापि न भवेत्‌-
अपितु सल्यटोषाभावेऽखोकमपि दषं वदज्ति, avg निदाष-
ल्मेवानतमिति वा । श्रय च सत्ये परब्रह्मखरूपे BIT
विषये सति असाधो दूषणास्ये Tres way अ्रशोकं दुम

२४६ उत्त रनैवधचरिते |

न जातु Wal सति दूषणो भवे-
द्लीकमाधातुमवद्यमुद्यमः॥ ४॥
विदभराजोऽपि समं तनूजया
परविश्य इव्यन्नवरोधमात्मनः।
शशंस दषोमनुजातसंशयां

प्रर जामातरमुत्सुकं नलं ॥ ५॥

भियं कन्तु उद्यमः किं कदाचिन्न भवेत्‌ श्रपि.तु ओीरामचने
विषयेऽपि दूषणास्येन राचसेनाप्रियं HH खद्यमः छत Tal
तथापि यथा ख निदौषस्लया तैरनिंन्दायां छतायामपि भिषा
वेव avatar: । यद्धा वद्धे सीतायाः पातिब्रत्यपरीच्षणाद-
परौच्छपरिगरादिदेषे श्रषत्यपि परब्रह्मखरूपे ओरघ्‌नाथे
कदाचिन्तमेवालीकं दोाषमाधातुं waa: fa न.स्यादपितु
aim: प्रयतत एव तथापि ava: ख fete एव तथा ताव-
Wa भावः। वैरिभिः सत्थमणुक्रमलीकं भवति । wire
किमुतेति खचितं । दिषां । क्तरि ष्टो ॥४॥

विदर्भेति। विदभंराजेऽपि उन्तमजामादप्रा्या war
खन्‌ ATMA समं सड -आत्मनाऽवरोधमन्तःपुरं प्रविश्छ भैमी
गलं afta वेति अनुजातः पुनः पुनजेातः संशयो याः
at देवीं भमीमातरं शशंस दरदमवेा चत्‌ । दति किं। उसके
जामातरि नले उकष्छिते लं नलं जामातरं मैमीपतिं vate
MITTS WW

प्चदशः a! | 28

TAA यच्छ हणं स॒ AHA:
कुलथिया यः पविताऽसमद न्वयं |
जगच्रयोनायकमेलके वरं

सुता परं वेद विवेक्तुमोडशं ॥ ९ ॥
उजन्त्‌ पाणिग्मदमङ्गलाचिता
ग्टगीदशः स्लोसमयस्युशः क्रियाः |

मामग्रडमाजेष् चितस्य ree गुणगणं व्यति । तजि-
ति। we तनुलिषा कायकाग्या Saar स चान्द प्रसिद्धा
मदथः cufaafafgqenc: i तथा यः geafirar वंशअ्परि-
द्या wat कालीन्यात्‌ प्रसिद्धतराणामस्माकमन्वयं पविता
पावनं WAT । श्रस्मन्लाऽपि महान्‌ कुलीन Cay: | जगन्चयां
नायकमेलकं वरसमृदे ईद्श्मीदृग्गुणं नायकरन्नं at परि-
amt विवेकं frag परं कवलं तव gat वेद जामाति
नान्योाऽख्मदादिः। ब विद्यते परः अष्टा यस्मादिति वरवि्ञेषणं
avi पविता। खट्‌ ॥ ai

wafafa स भीमः दति wea a aa खा नियो
चाग्तःपुरान्निरगाख। चकारो विवाहत्वरां ातयति। दति कि
Sanger दरिणेशणाः सुवासिन्धा भवल्यः पाणिग्रदा वि-
WES मङ्गले उचिताः तथा at समय आचारस्ं YI
fa योषिदाचारप्राप्ता दुगादिङ्लदेवतापृजा वेलयवारन्ा-
दिक्रियाः जन्‌ gay) वयन्त्‌ पुगः Hatt इतीमा विधीन्‌

age उन्तरनेधध्वरिमि |

श्रुतिसनोनान्तु वयं विदधे
RAR स्माद च निर्यया च सुः ॥ ७ ॥
fade भूपेन निरीक्तितानना

शशंस मोहत्तिक संसदं शकम्‌ |
गुणेररोशेशद यास्तनिस्तषं

AC स दातुं तनयां प्रचक्रमे ॥ ८ ॥

Wie writes मधुपक्षादिकाम्‌ areata वेदिका
facwe ade दति, एवमादिश्च तदानीमेव निगेत card:
पाशिग्रडमङ्गलाचिता येाषिदाचारश्चा ठद्धाः। सुवाङिनोवि-
जेषं वा। TAT: | स्पुशाऽनुद के (पा ० १।२।५८)टति fens
वयं । WaT इयाखेति (पा०२।२।५<८) बडवचनं ॥ ७ ॥
निरौयेति। भूपेन wae निरोयान्तःपुराल्ञिगेत्य वेवाहिकं
नलं शशंस। निरोकलितानना मेादल्तिंकानां च्योतिषिकानां संस-
wat waa वैवाहिकं aed wie स च भीमसदा afe-
Ue नलाय Val दातु प्रचक्रमे मुहत्तविलम्बान्रोधेन प्रा-
यमिकानशओलस्नाच्तान्‌ विधीन्‌ अचीकरदरित्य्थः । किष्मृतमं-
शका WG: Var शैरुपलकिते। तथा wag TAT
स्तमयप्रयुक्रर षे निं ्हषं रहितं। गाणां गृणरेषारिकं व्यातिः-
भास्ादवगन्तव्यं । निरीय। गता । मेष्टत्तिका aes
THAT: | मुक्ते TVA क्रदक्यादी (पा ०४।२।६०) त्यादिना
उक्थादिलाटक्‌ | श्र्मेर्वां्ः, खाय कप्‌ । wth 1 खादि-

पञ्चदशः सगः, Ree

अथावद इृतमुखः स aq

कुलब्च बाला च AANA |
स TAA] मनोरथाद्ुरं

चिरेण नस्वच्चरणाद कैरिति ॥ & ॥
तथोलयितं भोमवचःप्रतिध्वनिं

निपोय दू तस्य स वक्तगहरात्‌।

ara, Stferafa (पा०८।२।४१५) निष्टामल्वं । निस्तुषं,
निर्गतं तुषात्‌ | तुषो STTST: ॥ ८ ॥ |

येति । au लमक sfafed दूता एव ad यख ख
wa: भेषधमित्यवदत्‌। इति fa भवता मम ge बाला च
छपयाऽनुकम्थतां श्रङ्गोक्रियतां । बाखलायामनुष््ीतायां स्वा
ऽपि मम वंशाऽन्‌डहीतःस्वादित्यथेः। तथा Fata चिरम्तमेन
माऽसमाकं सर्व्वषां स प्रसिद्ध स्लत्सम्बन्धविषयोा मनारथरूपाङ्ुरः
अथासन्‌ दिने लश्वरणेादकैः ACIAITUAAA TH: पल्ल-
वतु पल्लववदाचरतु पश्षविता भववित्यथंः | पल्लवसडिता भंव-
fame पदं। कञ्चन सन्देशहरः ta तं सविनयमाकारयति
सोति भावः । अन्यचापि चिरं सञ्िताऽङ्कुरो जलेः पविता
भवति | Tea आचारे किप्‌ ॥< ॥

तथेति। स नलः FAS AHA THETA तथा पुीक्रप्र-
कारे यथा warm तथेवादितं भीमवचसः प्रतिध्वनि

frie शादरमाक्छंदूति way AG दूताय बड़ प्रचर वस्ता-
12

२६० उन्षरबेवधचरिते।

बजामि वन्दे चर्या गुरोरिति
HTT प्रदाय प्रजिधाय तं FB ॥ १०॥
निपोतदू तालपितस्ततोा नलं

विदभभन्नाऽऽगमयान्बभूव सः।
निशावसाने अुतताखचुडवाग्‌-
यथा रथाङ्गस्तपनं YATST ॥ ९१॥
ाचित्तद्‌ा लेपनदानपण्डिता

` कमप्यदद्धारमगात्पुरस्रता |

wercfe प्ररायतंदून प्रजिघाय प्राहिशात्‌। cia fa ₹
दूत WY व्रजामि गला च मदीयगुरोः इष्ठस्य चरणे वन्दे
ममसख्करोमोति | प्रतिश्रब्दलरूपेण न राजादश्रानुवादख न्धना-
धिकताजंका परिता । व्रजामि । वन्दे । वत्तमानसामीोष्य दति
(पा०३२।३।९ २९) .भविग्यति खर्‌ i Qo tt

निपौतेति i तते दृ तप्रल्यागमनानन्तरं निपीतं सादरं
शरुतं दूतालपनं इतवश्नं खेन ब विद्रभंभन्ता भोम ्टतादरः
सादरः सन्‌ नलमागमयां बभूवं प्रतीकितवाम्‌ । पनरपि FATT
बाययति खेति.वा।. यया नि्ावखाने ay yet श्रुता
प्राभातिकौ ताघचूड्ख्य FAST वाक्‌ येन स रयाङ्गखक्रवाका
ताद्रः सरन्‌ तपनं Ta प्रतीते कदा.वा उदेतीति,
ककवाकुक्लाब्रचुड THAT: ॥ ९९॥

कचिदिति । तदा नलागमगस मचे कचित्‌ साने खेपनद्‌ाने

पञ्चदशः Ba: | २४९

अलम्मि तुङ्गासनसन्निषेश्यना-
दपूपनिर्रीणविदग्धयादरः ॥ Ve It
मुखानि" मुक्तामशितिरणेलदा
मरीचिभिः पान्धविलासमाख्िनेः।
सुधालेपरिजादिकन्मेणि पण्डिता gwar काचिद्रमणी Towa
निग्माणाचेमेव सम्भाविता सतो खप्राथेनावन्रात्‌ कमणयद्ा-
रमभिमानमगात्‌ प्राप अनिष्व॑चनोयं गारवं war सुधाखे-
पादि wartad: । चतुष्कनिष्डाणाये दरिद्रा चुलंमिितं
away तख रामे श्रालेपकरणे कुशला । काचिद्धिजने रम-
WA वा usa त्यां Hat werevia ङण्लेति वा, तथोर्भ-
मोगलयेावा | तथा कचित्‌ प्ररे धेऽपुपनिन्माणे मणष्डकर नाथां
विदग्धया चत॒रया कयाचिन्तुङ्गासने उखतुङ्गाद्छासने afe-
वेशनादुपवे्रनाद्धेतारादरो भारवमलम्मि ATs | उ्ाघनस-
जिवेश्रादादरोा वद्कितापभयाभावः प्राप्न दति वा। sate
कवचनं । afafeaicad काञ्चि अपूपारिनिग्माशं चकु
रिति भावः ॥९२॥ ।
मृखागीति | तस्य पुरष्य तथा तत्सम्बस्पिना मखिलवेश्षना-
मथि मुष्ठानि दारोपान्तरूपाष्छाननानि मुक्तायुक्ानां मणीनां
carat मुक्तानाश्च मणोनाश्च वा ताररसरेभ्यः ड्तेनिंगंतेः
अत Ua पान्धविखासं उत्थाय दूरं प्रशपंण्रीखलार्नां wart
विश्लाखमाभितेमंरोचिभिः किरणैः wet वरागमनसमये प्रमा-
-* मुक्तामयेति पाठोाऽकिशित्करः ॥ |

RQUR उत्तरनेवधचरिते।

पुरस्य तस्याखिलवेश्मनामपि

प्रमाद शासच्छरितानि रोजिरे ॥ १३॥
पथामनोयम्त तथाधिवासना-
ग्मधुत्रतानामपि THRE |
वितानतामालपनिभयासदा
परख्छिदाकालिकयुष्यजा खजः ॥ १४ ॥

Cures इर्षजहास्येन ूरितानि मिभितामि च रेजिरे सब्वी-
खपि धुरडाराणि दयाराणि वा मुक्रामणितारशेरखष्कुता-
frie पुरश्च सानन्दमभूदिति भावः ture मुखे भवति,
तर wre सम्बन्धिनां वेश्मनामिति व्याख्याने न केवलं पुर-
कानां मुखानि प्रमेादहाख्ढुरितानि किन्तु रटडाशा मपीत्यपे-
TH तारणान्तरेति पाठे तारणात्‌ पान्यविखासमाभिकनैः
खत्थाय दार प्रसपंणशोखेरिति व्याख्येयं ॥ ९२ ॥

पथा मिति । परच्छिदाभिवस्तष्छेरे निमितानि श्रकालिका-
न्यसमयजानि afar काले यानि न भवन्ति तादृशानि प-
wife ter sravafafaiat: खजा मालाः तदा वरागम-
mang पथां पुरमामाणां वितानतां vareat अ्रनोयन्त
प्रापिताः । feragat: | यथा माखल्यादिपुष्याशां वासस्तथायधि-
वासनात्‌ Safaga: परिमलारोपणाक्रधुत्रतानामपि दन्ता
विशिष्टा wat याभिः। स्वेदा ayaa ये निवसन्ति तेषामपि
अहछृजिमाण्ेवेतामि पुष्पाणीति तेषामपि quarry: किमु-

UQSW:. TA! | RU

विभूषणेः क्चुकिता वसुः प्रजा

विचिचचिजैः खपितत्विघो दाः |

बभृव तस्ि्भिकुड्िमेः पुर

वपुः Maan: परिवन्नितापमं 11 १५॥
तान्येषामिति मधुत्रतपदेन चितम्‌ । तया वस्तमयलादात-
पनिर्भया उष्णलमा जर डिताः। अस्तो वितागमुक्ञोच दत्य
act: | fecrarfeafa च पूर्व्ववत्‌ ॥ ९४॥

विभूषरैरिति । तस्मिन्‌ पुर प्रजाः पारा जानपदा विभू

वणेरणखङ्ूपरः कश्चुकिताः नानारत्रकान्तिच्छादितसव्वीवयवाः
am: बभः शुब्ररभिरे। तथा वंमा ्रकल्पितेषु निर्जंवेव्वपि
खूयकषु जोवद्धूमापादनादिचमत्कारकरणादिचिनेः weya-
कारिभिः कुखलिखितगानावसंरूपकंः सपितलिषः उच्वली-
कृतदीप्तयो WHT बभुः। एवं जङ्गमस्थावर रूपान्यतया तथा
afugfraigq मणिबद्धभूमिभिच्च wat wat: खं सहजं
waaay: केनापि ब्रह्मादिना परिवस्तिंता उपमा यख aK-
पान्तर प्रापितमिव बभूव । पातालस्य रम्यलात्‌ पातालमुपरि
जा तमिवेत्यथं दल्यु्मेक्वा । परिवत्तिता विनिमयिता उपमा
उपमानं खगादि रेन उपमानत्वेन प्रसिद्धस्य खगस्य उपमेयतवं
छतं, खयञ्च aaa आतमित्ययः दति वा। खर्च्याद्ति
पाठे Gira सकाशात्‌ परिवन्तितापममिव बभूवेव्यथेः। मणि-
कुह्टिमैः उपलदते पुर वा। सव्यमपि तदा सालङ्कारं जात-
fafa ura: | कश्चकसारकादिः ॥ ९५. ॥

२५४ उन्षरनेषधचरिते।

तदा निसखवानतमां घनं घनं

ननाद्‌ तंसिन्नितराम्ततं ततं |
ATT: सुषिराणि राणिता-
ममानमानदमियन्तयाऽध्वनोत्‌ ॥ VE Il
विपञ्चिराच्छादि न वेणुभिने ते
प्रणोतगोतिन च तेऽपि दश्च रेः |

तरेति। तदा नखागमनसमये तस्मिन्‌ घनं कास्यतालादिकरं
चनं निविदं यथा निसखामतमां निरतिश्रयं wee: wart aur
ततं arerfeare ततं विस्तृतं यथा.तथा नितरां ware weg
wart) तथा सुषिराणि efenifa वंशादिवाद्यानि उथे-
बिंतरां cifwat wee ward: तेथा stag मुरजादिवाद्य-
मियन्तयेदं परिमाणलेनामानमपरिच्छेद्यं यथा तथा ऽध्वनोत्‌।
चनं दुढावयवं asegrafa धनविशषणं वा। तथा ततं
तत्छरूपेण विख्तं बहषद्याकष्ेति ततविशेषणं वा । तयाः
द्यन्त याऽमानं बडसद्यमित्यानद्ध विशेषणं वा । चतुविंषमपि
ary तत्र वादि तमित्ययथेः। ततं वीणादिकं वाद्यमानद्धं मुरजा-
दिकं वंशादिकं तु सुषिरं. कांसमतालादिकं घनमभिच्यमरः॥
राशितां) sam रणतोति, ्रावश्काधमण्यंयोारणिनिः (पा ०३).
३।९७०) इति fear राणोति तेषां भावस्तत्ता तां । sata
WAT दलादेरिति.(पा०.७।२।७) उद्धिविकल्यः ॥ cen

विपञ्चिरिति । वेषभिवेगष्वनिभिर्विंपञ्चिवीं ध्वनिम

WARM: Sa: | २५५

न ते SIH न सोऽपि Sa

न मर्दलः सापि न तेपि SAAT ॥ १७ I
विचिजवादि जनिनादमूच्छितः

सुदू रचा HALA |

ममे न Ray दिगन्तद्न्तिनां
पयेधिधरप्रतिनाद मेदुरः ॥ १८॥

च्छादि। ते च वेणष्वनयः प्रणीतं ural गीतं येः दुतमथा-
दि मृच्छ नादि पूव्येमृखेगो यद्धि गायकं गायकगोतेनं च्छादिषतेति
wala विपरिणामेन व्याख्येयम्‌ । इद्र शसं रा स्थैः कांखखमयै-
वाद्यविशेषैष्वनिभिः war तेऽपि गायकष्वनयोाऽपि ग च नेवा
च्छछादिषत। ङड्क्षेन खध्यीयसा काखयमयेन वाद्यविशेषेण ते
द्ञ्मरध्वमयेा माच्छादिताः। sear बादिचविशरेषेण भाऽपि
अडकष्वनिगेच्छादि | महं खे्डेदङ्गघ्वनिभिः सा ठद्काऽपि ना-
watfe | saat तेऽपि ager अपि नाच्छादिताः। अ्रगपे-
क्ितगोरवलाधवं वाद्यमाजं तज मिखितं। समञ्रुतितालमाना
अपि विपद्यादिष्वनयः THATS प्रव्यक्त भेरेनापलभा
दति भावः । विपद्यते atiset faufe:, श्राणादिक cua:
यान्तः ॥९७॥

विदखिन्रेति ।` विचित्राणि भानाविधानि वादिज्राछि तेषां
fare: मृच्छ तः. afga: तथा सुतरां दूरचारी दूरसश्चरण-
WA: TAA जनबद्तस्तस्यारवे AGU, पयाधिपुरे समुद्र-

२५१ उन्तरमेवधचरिते।

उदस्य FUCA शातकुम्मजा-
श्यतुष्कचारक्तविषि वेदिकादरे
यथाकुलाचारमथावनोन्द्रजां
पुरन््रिवगंः STAR तां ॥ १९ ॥

ware प्रतिनादेन प्रतिशब्देन पयाधिपुरश्य az प्रतिशब्द
स्तेन वा मेदुरः परिपृष्टः खन्‌ दिगन्तदन्तिर्नां दिकूप्राग्तव्तिं
दिक्पालस्तिनां कर्शंषु न ममे तत्कथानपि परिप्यं afe-
fata tae) नानाजातीयि भश्रणादेकोभतेा जनशब्दोा
ferment खमृल्ललासेति भावः । ख दरति पाठे समडानि-
त्यथः ॥ ९८ ॥

उदस्यति श्रथ सव्वंवाद्यवादनानन्तरं पुरभ्भिवगैः स्तीषम-
यज्चकुलटद्धसुवासिनीसमृ दः चतुष्कसंद्चेन नानावलंकत्पितख-
स्तिकसर्व्वताभद्रादिमण्डनेन wet रमणोया विर्‌ कान्ति-
यस्य॒ एवम्भूते कमष्टष्टचतुरखरस्तमातरच्छरितलादिसुकल्िते
afearart vet मध्ये शातक्मभजाः सुवखघरिताः gant: उद-
afew यथाङुलाचारं aut dary कुलाचारानतिक्र-
मेणाय मङ्गलं ayenfayes यथा तथा तामवनोन्रजां Bait
पयां बभूव । मङ्गलानन्तरार मो प्र्मकाद्ख्यैऽष्यये Tafa वच-
मारे कोाऽयश्ब्द श्रानम, {aay मङ्गले दति ज्ञेयं । यया
विधानं गरनाथनन्दिनमिति च पाटः, खपयाम्नभूव | farat-
दुपधाद्खः Wve ॥

UEC समः RL

विजित्य दास्यादिव वारिद्ारिता-
मवापितासतत्क्‌ TAA ताः |
(remarry: सकार शाखिनः
स्लपाभरग्लानिमिवानतेमुखेः |) २०॥
असे मुहजौतजलाभिषेचना
रमादुकूलेन सि्ताँप्एना saat |

इयस्य TUNCT PASTA

सनाभितां साधु बबन्ध सन्ध्यया ॥ २९ Il

विजिद्येति । at: कुगधः तस्या मेम्याः कुषयोदंयेन गारब-
लकाटिन्यादिगशातिशयेन fafa रास्यादिव वारिहारितां
जशवाहिलमवापिताः प्रापिताः सत्यः आगतेमंखेः सकार -
शाखिन waaay शिखां चपाभरेण जनितां शनिं aaa
कालिमागसिव wary: वन्ति स । पराजिताऽपि द्वीभरेश
गघमृखा वारिवाहितां प्रापितः सन्‌ arft wat) कलज्ञी-
मुखे माङ्गलिकाुतपश्षवा निकषियन्ते दत्याचारः | WATE: |
वद प्रापणे लङिः॥ २०॥

अरसाविति। मृजाते जलाभिषेचमं यद्या श्रता ममी,
करमाष्षितांश्ना सिततन्तुद्‌ कूलेन के माम्बरेणाज्चला भूषिता
सती, वषोख शरदश्च तां इयस्य सन्ध्यया सन्धिना तद्‌ातनीं
तदाभवां तात्कालिको सनाभिरतां quat ay waa बबन्ध
दधा । alte एतजखाभिषेका, wee Maina wed

K Z

Rye उज्रनेवध्वरिते |

असे प्रभिन्नाम्बुद दर्दिनोक्ता

निनिन्द चन््रद्युतिखन्दरों दिवं |
शिरोर्होषेन घनेन संयुता

तथा SHA ALATEST ॥ PP II
विरेजिरे तचचिक्रोत्कराः किराः

क्षणं गलन्निमलवारिविपरषा ।
ATTAINS

सिता वमन्तः खलु कोन्तिमुक्तिकाः॥ BB II

SAS इयाः सम्बन्धिन्यभय गुणोपेता, वस्तपरिधानात्‌ पू प्रा
ठट्सङ्भौ WAM ATSTM WAT ॥ २९॥

रसाविति । wer दिवं निनिन्द awe waa: |
किम्भृतां fea ्रादे aire मभिनेरतिषनैः चरद्धिवौ अमरैः
afe eat aearfeat, अगन्तरः श्रदारब्य चन्द्र युतिसु-
न्दरो किभूतासो। कचिदर्षता जरिरोरुदोधेन कंश्चपाशरूपेश
चनेन मेघेनेापलक्चिता। तथा दुकलेनेव सितां श्ना चद्रेणे-
SHAT | जलाभिषेकसानेषु वषाद क्रणं चद्धिकास्धाने दुक्‌
खमिति बध्यं ॥२२॥

विरेजिर दति। warfare: arent विरेजिरे श-
भन्ते a किम्भूताः। reat निमलानां वारि विगुषामुद कविन्दुना
au किरम्तीति किरा विचेपका उदबिन्दन्‌ मुञन्त इत्यर्थः |
किंभूता इव । तमसः खहदीमि खडभ्रानि ्रतिश्वामानि चाम-

USEC: Aa? | २४६

म्रदीयसा MATA वाससा
प्रमान्जनेनाधिकमुञ्जवलोक्तता |

अद भमयाजत साऽश्मशाणनात्‌
प्रकाशरोाचिः प्रतिमेव VAST ॥ २४ ॥
तद्‌ा तदङ्गस्य बिभन्ति विमं
विलेपनामेदमुचः स्फुरद्‌ चः |

राशि तेषां निष्लंयेनाष्णिताः खोषत्य सङ्गताः fear:
शरभाः reat मुक्तिका वमन्तः SE Tay खणुशब्दः।
ष्णचामरादण्यतिसुन्दरसत्के्रपाच्र इति ara: | विप्रषां।
wate षष्टी ॥२२॥

सदीयसेति। सा ममो अरदभरमधिकं wari wird
किंभूता । खदीयखा लानजलस्य प्रमा व्जंगेन प्राज्छनकारिणा
वाससा म्रदौयसा वाससा HSUT खामजलस्य प्रमाजंनेन करणेन
पव्वोपेक्चया WITH यथा तया उज््वलोष्टता। कव | अरश्मन्नाण-
नात्‌ श्िलोात्तेजनाद्धेताः ward पुन्वापे्याऽतिदीमरा राचि-
दिर॑स्याः सा Raat सवा देवादीनां प्रतिमेव । fret
चष॑णारे पितेति सवष्वंकारपरिभाषा | प्रमाजेनेन | WATE
नंद्ादित्वान्‌ कन्तंरि श्यः । दितोयपक भावं खट्‌ । शाण तेजने ।
भैवादिकः। तस्माह्युट्‌ ॥ २४॥

तदेति | Bae दरमोषत्‌ स्फुटद्धिकसत्काञ्चनकेतकोदलं
AWA ACH Gag यद्यभ्यस्यति भते ace तहिं तदङ्गस्य

Ree उन्तरनेषधचरि पे;

दरस्फारत्काश्चनकतकीदलात्‌
TAMA SH यदि ॥ Py. It
अवापितायाः ¶्एविबेदिकाम्तर
कलासु तस्याः सकलासु पण्डिताः |
कषणेन सख्यिरशिक्षणस्फुरं

प्रति प्रतोकं प्रतिकम निर्ममुः ॥ २९ ॥
विनापि भूषामवधिः शिियामियं

व्यभूषि विन्ञाभिरदगिं चाधिका!

मैमो्ररीरस्य faad विलासं विशिष्टां भान्ति वा बिभर्ति।
faire विखेपन्छ । यक्तकद मादेरङ्गरागेण रामोद मुचि
तस्य AUT स्फुरन्तो रक्‌ दी्िचस्य । खाभाविकभारकान्तिनः
अभ्यङ्गानन्तरमङ्गरागः Ba इति ura: यदि तर्दोति wa-
न्धादग्बद्यति बिभर्तोति न लिङ्‌, लिङर्थ खट्‌ । क्रियानिष्-
ज्तिद्ध म विवच्णोया॥ ey tl

श्रवापिताया द्रति | सकलासु गोतालद्ूरणादिषु कलासु
विद्यासु पण्डिताः gwen: सख्यः पटचिगोमया चण॒लिप्तं wala
भद्रादिभूषितं वेदिकाया wat मध्यं ष्रटङ्गारस्थानं श्वापि-
नाथाः प्रापितायास्तस्याः Bear: प्रति प्रतीकं प्रत्यवयवं fac
भ्रिचणाद्डकालानग्यासात्‌ we मिरतिश्रयं श्रत एव कषणेन
पभ्रतिकम्म अलंकरणं निममृखकुः ॥ ९६॥

विनेति । wet मण्डनं feria भियां काग्तौनामवधिः

पश्चदश्ः aa: | २९९

न भूषयेषाऽतिचकास्ि किन्तु सा
ऽनयेति कस्यास्तु विचारचातुटी ॥ २७ ॥

परमगाभा Ta भमी विज्ञाभिः ्रखद्धारचतुराभिः सखोभिः
व्यभूषि विश्ेषेणामण्डि। अधिका श्रनखद्धताङ्गकान्तितोाऽधिक-
atfacafa च। परंतु व्विरचातुरी एकतरनिखयष््पे
feat ware were न कख्यापि | दति fe एषा भूषया
पव्वौपे्या अधिकं न watfe किन्तु सा भषेवानया भैम्या
र त्वाऽधिकं MAA भैम्या भूषणानाञ्च परस्पर सन्पकच्छाभा-
तिशये चो दृष्यते तच भृषरैर्भेम्याः ओमातिश्यो न जनितः
किन्त Heat भूषशानाभिति विवेकः कस्यापि नाभूदित्ययः |
यब्वापेयाधिकं वा trad खेति भावः । र्षा विनापिच्ि-
यामवधिरियं विश्चामिर्विरेचेण बना प्रयासेनाभूषि gaia
wat दयमधिका किमिति तारतम्यज्ञामाथं पमः पुनः विखोा-
किता च। परमियं aren नाधिचकालि किन्तु सा भूषाऽनयेति
तालिकविचारचातुरौ TATE पुगः सख्या जतेव्यथादपितु
म कस्याञ्चित्‌। प्रयासेनाखद्कृत्य पुनः पमविलेक्यापि fay
भिरपि अनया मण्डनं मण्डितं मण्डनेवा दयं मण्डिते इति
तारतम्यं ग ज्ञातमेव । परं भूषणानां Agu साधारणवतं वाधि-
कञ्चाभाकारिलं वेति -किमपि न fated fara भान्ता एव
जाता <a इतिवा । तस्या निरतिशया काभ्तिजातेति
भावः । TATA चतुरी कस्यास्हु कल्धाञचिदेव विदुब्या न

दय्‌ उन्तरनेघधचरिते।

विधाय बन्धूकपयाजपूजने

क्ता विधोगन्धफलोबसिशियम्‌ |
निनिन्द लब्धाधरलाचनाचनं
मनःशिलाचिच्रकमेत्य तन्मुखम्‌ ॥ शट ॥

त सर्वस्या दति वा। अरलद्धुतं तद्वपुषेव awafafa विचा-
THAD कस्यचिग्महकणस्य महाप्राज्जस्य कस्य ब्रह्मणा वाऽस्तु
मया siete ब्रह्मण वा एवं fadd शक्यते mata
दति वा। कस्याः पमन जाता श्रपि तु waar अपोति
वा॥ RO Nl

faurafa 1 wal wrt श्रधराग्यां @reanarg कला
अयमं पनं येन । श्राष्ठनेजेए रमणयमिति यावत्‌ । एवं विं
aye भमीम॒खं कटं माङ्गलिकं ममःशिलास्यगारधातुविशन-
ufafard जिजतिखकं एत्य प्राप्य बन्धूकेन पयाजाभ्यां गोला-
त्पलाभ्वाञ्च पजने पूजादयं Bar, अनन्तरं wat विपो खन््रसम्ब-
foray गन्धफल्या चम्पककलिकया छत्वा बलिः ust तज्ननितां
fad कान्तिं निजिन्द। यदि बन्धूक त्पलेः TRG Tt रला
waaanfaat wee शिरसि न्यस्यतितदा तां चागरलच्छीन्य-
करो तीत्य भूता पमेत्यथः | बन्धूकस्य WATS नीलात्पलयेलं-
नयाखम्पककलिकाया मनःशिलातिलकस्य चन्द्रस्य वदमस्य
दापमानापमेयभावः | चन्यका देमपष्यकः। एतस्य कलिका
गन्धफ लोत्यमरः॥ Vs Il

पञ्चदशः TA! | RR

महदोमघोानां मदनागन्धतातभो
तमःपरारम्मणतन्तुसम्ततिः।

अवन्धि AEA

कयापि धृपय्रधूमकामला ॥ २८ ॥
पुनः पुनः काचन FAA कच-
चटाधिया धूपजधूमसंयमं |

सआकचयेण केशप्रसाधनं वखंयति । awifa: कयापि केश्प्र-
साधनचतुरया सख्या तखा HAN AAT: RMIT: तद्रपा
Trae wa प्रथमेद्धिनकलिकाङ्कुरदण्डः अरम
fea संयता । किंभूता wath महोमकानां भूमीद्राणं मद-
गेन कामविकारोण अन्धता विवेकशन्यता सेव तमी तामसी
राचिस्तस्यास्तमाखूपस्य परस्यावरकलादविवेकरूपस्यारम्भणे
fare विषये तन्तुसन्ततिः खचपरम्परा तानकरूपा । तथा
wayne were wow करण्डकादेः सम्ब-
न्धिना द हामानकपुरागरुचन्दनादिपरिमलबङ्लेन waa
कोमलेषच्छष्का तद्दतिसुन्दरौी नितरां श्वामा। राजाना
रारो नोलं waanfea परिधाय विचरन्तीति वा। नलप-
राया wit तखाः केशपाशं दृष्टा राशां कामेद्रोकादिवेकश्ू-
न्यता भवतीति भावः ॥ ee ॥

पुमः पृमरिति | काचन सखी तस्याः भैम्या aga: ae
पाश सलक्षणं खचछघमप्रलम्बरष्णत्वसाम्याखामरं चिरादङना

२६४ उन्षरजेषधचरिते।

सखोक्षितेसर्कितलन्निजमा

बबन्ध मभदरंजचामरं चिरात्‌ ॥ २० ॥
बलस्य REA खलेन भाति या
कलिन्दकन्या घनभङ्भङ्गरा |
तद्‌ापितेस्तां करुणस्य कुङ्मले-

जंदास तस्याः कुरिला कच्छटा ॥ 32 I

काखेन बबन्ध । चिरकालरेतुमा₹। किंभूता । कचक्टाधिया
मेमीकेक्पाश्भान्या AEA धूपजस्य धूमस्य AES:
संयमनं बन्धनं gaat) तथा तद्गान्तिद््नोनां सितेर-
नयान्यमुखविले कनपव्वैविलसदीषद्धा सः wear afaa: के्न-
UTIAT धूपजधूमसंयमनरूपा fas: Gra: war यया
hee ll

बलस्येति । कुरिला श्रतिवक्रा या तष्याः HIRST जुकल-
मणिः बलस्य AUNTS रलेनाशृष्टा खतो चने निं विदेभङेख-
रङ्गेभङ्गुरा sean कलिन्दस्य wae कन्या यमुनेव भाति
च। कचच्छटा at यमनां तदा तस्मिन्‌ मये afta: शिरसि
न्यसेः करुणास्यख Caw quae: कलिकाभिशंहास। aaa
पराकषंणकतेन AWG AFA पराभवेन war Tata
च। खयं तु खभावज्गटिला पुनरपि कुखुमेरश्चिता चेति erat
युक्त Tq | लामा च्रतिवक्रा पष्पाखद्कुता च तस्याः कुन्त
wafefiact ard सोति भावः । get तन्तुखा अभुत्‌

WECM: सगेः। २६५

Yara दाटकयद्टिकालिके

nz कशाम्बुदविद्युदेव सा ।
FAT सम्न्धवशान्‌ सुधाजुषः
सखिरत्वमृदे नियतं तदायुषः ॥ BPI
` ललारिकासोमनि zag
बभुः स्फुट MAAC: |

इदानीं त॒ अधिका जातेति भावः जहासेवेति ari चम्‌-
arate दरिवंशादौ शोथम्‌ ॥ २९ ॥

खलखारटप्रसाधनं वस्यति i एतेति । एतया अखिके ललाटे
या Wena gate पटिका wat खा auragrat कुन्तख-
खूपजलदानां तेषु वा विद्युदेव बभूव । चणप्रभायास्तख्याः कथं
श्विरत्वमित्यत आइ मुखेन्दुषव्बन्धवश्नाद्धेताः खुधाजषोऽग्डतं
सेवमानस्य तदा यषा fayqaarra fara नियतं fafad
अमुर anata | अन्टतपानादग्तल्यं तस्या जातभमिल्य्यंः।
सुवपटिकया ललाट मलङ्कुतमिति भावः। area xfs at
UTS: । WS) WE fas ॥ ३२२॥

guar वलयति i खलारिकंति। ware रचिताया
रेखाकाराया ललारिकायाः पजपाश्याया अखलङ्ूा रविशेषस्य
सीमनि पर्यन्तप्रदेभ्रे Wares भेम्याचुखंकुन्तला वक्र-
eu dum: केशाः कव्नलरूपस्य YRS वलयः HY: सफुट-

मिव बभः। किंभूता ama: | मनःगअिलायाञ्धिजकं तिलकं
1, 2

२६५ उन्तरभेधधचशिते |

मनःशिलाचिचरकदौपसम्मवा
MAA: ATTA: ॥ ३३ ॥
SINE CR तदीयमु खमे
TENG Ten जनिताश्जमेम या |
पावि aa तदिव fatten

aa fare व्हयितुं Pere ॥ Be ॥

AKA यो दौपः ATS AMA यासान्ताः | तया WAT: TET
वक्रीभावान्‌ बिश्रति wa: धारयन्यः। ere मणःिशाति
wars कामेदौपनात्‌ तस दीपं । धुपधूुमसन्भवा कल्ल
wate: किल न््रमियुक्का भवति । aurea खलारिकेलय-
AT: कशंखलाटात्‌ कमखङ्धारे (पा०४।२।६५) तिकन्‌
nee

Maegan weraregrt asufa) अपाङ्गमिति॥
saan जनितायारेखा सा तदीयमपाङ्गमाखिन्स्प॒व्रुा उख
कैनिंतरामदोपि श्टश्डमे। दितीयया areqevar वयःया
क्था विलाचने मैमोनेत्रे वद्धंयितं शवापेखया fawre कु
तद्रे खादोपनं खजमिव waif) प्राच्या हि खुन्दर भेजेतत्‌-
प्आन्तमि्मतथा कपाखकरशपान्लसर्जिन्याश्चनरेखया wafer |
faferry किमपि सेखितु बद्धबितं वालिख्यमामसख agar-
नस्य चाकारवक्रिमपरिहाराय मपीखटिकास्युपखिप्तखनाभि-
जातेन Tararat gata । यद्यपि नेचयेृद्धिनास्ति तथापि

WECM: Aa | २६७

अनङ्गलीलाभिरपाङ्भाविनः

कनोमिका NAT: पुनः पुमः |

तमिख्वं प्रभवेन रश्मिना

खपद्वमिः सा किमरविन्न माश्नेः॥ २५॥
असेविषातां agat विदभजा-
इश्राबवाप्याश्जनरोखयान्वयं |

गेवापेवथा aKa कटाचविखेपादि विखासदन्नार ध्य प्रतीते
रैशंकरशाथं जपते यक्षः । ने चे कष्वखाश्चिते दति भावः
॥ ३४॥

अनङ्गेति । अणङ्गलीखाभिः कटाचविकचेपरूपैः कामविलाधैः
ला पनः पुनरपाङ्गधाविनोा Tawra: कमोनिका
नीलम तारकारू्पस्येषगीलरन्नस्य तमिखवेशप्रभवेगाय च्च
श्ामाश्वयजेनातिषटष्योन CT सकष्णखरेखाङ्पा सा खप-
इतिनिंजाशमनमर् णिः feache wart) बडा mart
HAY सषम्नन्धाच्लारकानोलसमङिकिरणेरेव नेजप्राक्ोा wey
हता नतु कण्यलेरिति weer । कामालिखितनिरतिश्रयक-
टाचशओोतुल्याश्जनगशाभाखदारतां जगामेति भाषः ॥ ३५ ॥

असेविषातालिति । faxwargat weateat अन्वयं
GAMA MCT बाणोङतया बाशलं प्रापितयोाः पयाजयोः
नोलेात्पलयोाः सुषमां परमां erat wefaarat अरश्मेतां |
किन्तयोाः | सव्यापसव्यबाणाकषंणाद्भुजदयेऽधिकरणे ज्याकिण

ro उ्रमेवधचरिते।

भुजदयज्याकिणपद्तिसपुशेः

रेण AAA: पयाजयोः ॥ BE ॥
तदह्ितत्कालतुलागसा नखं

निखाय HUG SI TAT |
विधिर्यदुदरततुमियेष तत्तयो-

THETA AAT स शंसति ॥ ३७॥

पद्धतिः ज्याचा तजवैवश्यंरूपकिणमागेः तां gua इति gir
aa) नलमुदि ष्वाकषंबाणाकषंणात्‌ कषान्तविश्रान्तयो-
नँ चमीलात्पलबाणयाभजच्याकिणसम्भावना GAT! अश्चन-
र्खे किणतुख्ये नेचे च सरनीलेत्पलबाणतुल्खे दति भावः
॥ ३६ ॥

तद चीति। विधिर्ब्रह्या तदर्छो रटगनेचाधिकथोर्भमीभे चयाः
तत्काले तस्मिन्‌ पाणिग्रशाचिताश्जनप्रसाधनसमये तुला सा-
म्यकरणं तद्रुपेणागसाऽपराधेन LAAT नखं निखाय awe
दष्णसारदरिणस्छ Veit उद तुं उन्दखयितुं यत्‌ cay afi
खलाष तयाः रृष्णसारनेचयेाः अदू र वन्ति समीपवन्तिं यत्‌ चतं
AG HAGA सा तन्नखनिखनगकम्मं शंसति GW) चतमास्यत
स्फटमिति पाठे qe प्रकट मुमे्तायां वा श्रदू र वत्तं च चतं
यथास श्रदूरवन्तिंचते तयोभाव इति वा ग्टगने समीपे न-
खनिखननाकार ad. भवति॥ २७ ॥

पञ्चदशः eat: | २९९

विलाचनाभ्यामतिमाजपौडिते
ऽवतंसनोलाम्बुर्ददर्यों खलु ।

तयोः प्रतिदन्दिधियाऽधिरापया-
ITAA AGAIN ततः ॥ BT ॥
yd वतंसोत्पलयुग्ममेतया

व्यराजद स्यां पतिते दृशाविव |

श्य कदयेनावत॑सनलेात्यसे वशयति । विला चनाग्यामिति।
खल यतः भीमसुतायाः रुतौ aur विला चनाग्यां आआकल्पुं-
alcfaaraafaact पीडिते पराक्रान्ते ततस्तस्मादाक्मपरा-
भवकारिणे स्यानं जयोाः प्रतिदन्दिनी तुख्यबले दमे नोलात्पले
दति धिया gaa खभिरसि अ्रवतंसरूपनोलान्बरददयीं अ्रधि-
रोापयाम्बष्डवतु; आरोपितवन्ती दधतुरित्य्ैः । लुप्ता ।
खल वे पेक्षाया । अन्याऽप्यधिकेन परागश्तस्तस्माद त्मानं तदि-
राधिनमं सन्निधापयति | मोलात्वलकरणीर्यं कमं नेजाभ्यामेव
कृतं म तु नीलात्यलाभ्यामधिकं किञ्चित्‌ छतं, नीलोत्पले कणं-
ग्डषशीङते इति च भावः॥२८॥

तमिति । एतया कषंयोरूपरि wa वतंसात्यलयग्पर, भैमीं
तत्कर्ी वा प्तः कस्छचिद्र सिकसछ विलासिना दू शाविव यरा-
जत्‌ | fare मनोभुवा कामेन श्रविवेकिल्वमेवान्ध्ं उद्धत
मेचत्वं गमितस्य प्रापितस्य । faa दृग wat dat पति-
ते fava तता रसिकल्ादेवापराटव्य लगित्वा सम्बध्य faa

Roo उन्तरभेवधचरिते।

मनेभुवान्ध्यङ्गमितस्य पश्यतः

स्थिते लगित्वा रसिकास्स कस्यचित्‌ ॥ ee ॥

विदभेपुबोखवण्यावतंसिका-

मणोमरःिंशएककाम्ुके दरे |

उदौतनेचेत्यलबाणसग्भुति-

ae परं GWAR समरः ॥ ४० ॥
खिरतर rapier कशिदिखासो ter: कर्थ प्रथममेव दृष्ट-
वाम्‌ ASE नेतरे कणयारोव खपे faa ने त्यखदयमित्यथेः |
नेक गमगारेवाष्टाग्थं | अन्यदपि पतितं ag क्वापि खमिल्ा
तिष्ठति ॥ ३८ ॥

रल्नावतंसं व्यति । विदर्भंति। सरः we परं कवलं

ओष्ठं वा सच्छ मवेशत आगच्छ नतं प्रतोचितवानित्य्यः। fara: |
विदभेपुजीश्रवणयोरुपरि अवतंषिकाया ag: weet या
माणिक्यादिरन्रखचितसुवशंकन्विका तष्छम्बन्धीनि माणिक्या-
दिरन्नानि aret मरस्तेजसदेव figura verry सुभ-
धनुः aerate fare उदीता समृत्पला नेजथो रवतंसेा त्यल-
arg तद्भुपाणां weet बाणानां सभूति: सामयी teers
वा नीशात्यलाभ्यां बाणटसामगी यद्य । एवंविधचापे षमारापित-
बाण इत्ययः | सखङ्तकलंकव्वलाञ्ि तने चजिन्दय्यविकलाकन-
माजेण we: कामपरो भविव्यतीति भावः | अवतंशिक्रापदेनेव
अवणशबभ्धावप्यतिसन्जिधिरूकवमाथं अवणपद्‌प्रधोभे युक्रः | खच्छ
सरणात्‌ WT: Wve tt

WSU: AA: | ROL

HANAHAN TAC

तदाननं कखंलनायुगेन किं ।

बबन्ध जित्वा मणिकुण्डले विध
दिचन्दनद्या कथितावद्यका ॥ ४९ ॥
अवादि HA परिधाप्य कुण्डले
वयस्ययाभ्याममितः समन्वयः |

Bacay कष्डलप्रसाधनमाड । अनाचरदिति॥ साद-
श्वात्‌ स्फुरितया ferxger दै चन्राविति आान्तिच्वानेनेतै
ड चण्ड तवोत्कषै ग सहेते दृति मैम्याखदाननख वा पुर-
शादखयके श्यङ्काकारिरे कथिते प्रतिपादित afeqee
रन्न खचिते खव्ंतारद्धे एवंविधा दा wer जिला तदामनं-
we, कष्लतायुगेन wer बवन्ध fa गम्‌ दिचण्रमुद्धेरोव
खरूपेणासत्थतात्‌ स्रीलाख aus कथं aw प्रडृन्तिरिव्या-
द्या | किम्भूतं । aura विचारणां अनया कथितं षत्य-
मखलत्थं वेति विमर््ममनाचरदकुव्वाणं। ओाभासम्पक्मरेन मन्त-
वादि व्यथः । किं किमिति बबन्ध न अपिलमुचितमेतक्छतं । यतः
खत्थासत्यविचारशामावादिति भाव दूति वा अन्योऽपि दुमंदः
सत्धा सत्थ जिष्वार मञु्वंम्‌ कस्चिद्‌ खथयकस्य वचनादरनपराधि-
ममपि कञ्चित्पाशादिना बभ्राति। axrart मणितारदङे तया
wa इति भावः ॥४९॥

अ्रवादौीति कयाचिद्धयस्यया सख्या gue परिधाप्य

ROR उ्षरनेषधचरिते।

त्वद्‌ाननेन्दोः प्रियकामजंग्भनि
श्रयल्ययं SCH YX Ya ॥ Be UI
निवेशितं यावकरागदीप्तये
लगन्तदोयाधरसोज्जि सिक्थकं |

कलंयानिंचिष्य भमो श्रवादि cam दति कि। ₹े ममि तवान-
मन्दाः wnat कुण्डलाभ्यां अभित उभया: पाशचयोारयं षम-
ay Baraat: । प्रियस्य मलस्य कामा रत्यभिखाषः
तख जग्मन्यत्पतो विषये रौ रधरों पुव्वौत्तरराशिख्छगरुश्एक-
यार्मध्यराभिस्चग््रस्य Titres मराथागसख सम्बन्धिनो धुरं
भारं धुवं निशितं ्राञ्रयतीति । धुवमुप्रकायां वा। दुधेरास्े
महायागे marae इद्धि प्राप्नोति तथा कुण्डला
खलङ्कतमखचण्रदश्नमाचेण गलस्य रमणाभिखलाषोा दद्धि भ्रा
यतीति भावः । गरुभागेवयो्यौगखन्दरेणेव यदा भवेत्‌ | तदा
त दुर्धरायोाग इति च्यातिविंदांमतमिति शास्त्ादनुसन्धेवम्‌
॥ ४२॥

अरघधरप्रसाधनमाह | faafaafafa i तदीयाऽधरोष्टठस्तख
afe weet यावकस्यालक्रकस्य रागा afefaar तख
दीप्तये watwata निवेशितं न्यस्तं यानेन anwed सिक्थकं
मधूच्छिष्ट, we जनकानि मधूनि दीनरसतया परित्यव्य मा-
धूखातिश्यात्‌ quasaae wafaife तुखायां तजेवाधर-
Tifa निवस fra arg उद्ुकमुत्कण्टि तमिव रराज | सुधया

WER: सगेः। RIE

रराज तचेव निवसतुमुतुषं

मधूनि निधय Serer apa ॥ ४३ ॥
खरेण धोणेल्यविशेषणं परा `
SACHA खलु कण्टकन्दलो |
अवाप्य AAC सप्त मुक्तिका-
सरानराजत्‌ परिवादिनो Wz ॥ ४४॥

सिक्यकस्य कदाचिद ्यसम्बन्धालदभान्तां परित्थक्रमब्कमिवं
aaa खितमिव्य्थंः । प्रसाधिका शरखक्कस्य ख्ित्यथे अधरे
सिक्थकं निवे यन्ति, serve मधनाऽधिकलं कितं । अन्यदपि
Cera परित्यश्यासममाञ्रयति। ल्रेतपेला । षधम्मिणि
धम्माद्निच कवलात्‌ (पा०५।४।९२४) इति ध्मनरब्दारमिचि,
चमानस्य इन्द सोय (पा*६।२।८४) इन्दसीति यागविभा-
भात्‌ समानस्य GWEN: | BATT at aT लधन vat,
मम इति (पा०४।९।९९) A SITU Bz il

कव्डप्रसाधनमार। खरेणेति। तदीया RW एव कन्दली अ-
तिषेङ्मायीदिगृ्लादृोद्तम्र्माद्ुरदण्डाऽतिमधरेण ख-
Fe हला पुरा we अविभेषणं विशेषणरदहितं यथा तथा
खाखान्येन aeafaaa खल्‌ निसितं wera अभाषत्‌, `
नतु द्रवीणादिबङ्वोणाभेरेषु विशिष्टतयेयमिद लञ्शत्थर्थः |
श्र्थाशङ्धारशलमये सप्त मुक्तिकासरान्‌ खचमेातमेक्तिकहारामे-
व तश्नंमोमध्यमाभिचातात्पद्यमानष्वनिव्यश्ितपञ्चमादिरागाः

M 2

ROB उत्षरनेषधशचरिति।

उपास्यमानाविव शिक्षितुं तता
खदुत्वमप्रोढस्छणालनालया |
विरजतुमीङ्गलिकेन सङ्गते

भज सुदत्या वलयेन कम्बुनः ॥ ४५ ॥

पटृद्धत्ादिरचिताः सप्त तन््ोरवापण, fare arg तन्तीभिः
सप्तभिः परिवादिनोत्यमरवचनात्‌ स्फुटं प्रकटं परिवादिनीति
विजरिष्टषञ्न्ना खतो अरराजत्‌ अशभत । स्फुट म॒स्रेक्लायां वा ।
Heras मधुरतरखरा, कष्टकन्दलीसप्तसर मक्ता हाराख-
इता चेति भावः॥४४॥

भुजप्रखाधममाइ । उपेति ॥ माङ्गलिकेन मङ्गलं प्र योजनः
मस्य म्गलार्थरचितेन कम्बुनः HS वलयेन RENT. सङ्गते
OAT सुदत्या HAT भुजे विरेजतुः । उत्मेखते | अरीढा वाका
द्राब्टणाख्लनाला तया विखद ण्डेन ततः WIN सकाशात्‌ wes
गिलितुं उपास्यमानाविव मेव्यमानाविव। सखणालादपि काम-
तरो warfare: | treed विवाहकाले श ्न्वलयधारण-
माचारः। ATA चाभ्यासः सुकर दृत्यप्रढपदं। मालानाल-
मयाच्ियामित्यपि कचित्पाठात्‌ महाकविप्रयोगान्नालाभ्रब्द
MAAS | ततः। ऋख्यातापयोाग (पा०९।४।९९८) इत्यषा-
दागलम्‌ | माङ्गलिकन । प्रयोजनमिति (पा ०५।९।९ ०९) ठन
॥ ४५. ॥

पञ्चदशः Tat: | २०४

पददयेऽस्या नवयावरश्जञना
जनेसदानमुद नोयतार्पिता |

चिराय walt परिरभ्य SMTA

निशीव fafare नवा रविद्युतिः ॥ ४६ ॥
छतापराधः सुतनारनन्तरं

विचन्त्य कान्तेन समं समागमम्‌ ।

ज्ञाकदयेम पदप्रसाधनमाइ 1 पदेति ॥ तदानों तस्िम्‌
भ्रसाधनसमये अस्याः aaa ऽपिंता रचिता गवा आद्र
यावकरश्चना अलक्रकर चमा जनेगंवादयषमये जाता war
क्रा रविद्युतिरिव उद नीयत waren i किम्भृता र विद्यतिः। भिजि
Wa खर्स्यास्लसमयवश्रात्‌ wat खड वि्चि्य दिने पनः
परी चिराय परिरभ्य जाग्रती तिष्ठन्तो । रविशयुतिर्थया पद्मेषु
जियमधिकां करोति तथा यावकरच्नना तत्पादयारितिमभेमी-
चरणा पद्मतुस्याविति ara: | चिराय fafaafa at बिर-
विय॒क्रावन्यान्यं प्राण गाढमालिञ् तिष्टत इति stm uve ul

छतेति ॥ पूरे विरष्ावस्वायां बतर सन्तापकारिलात्‌
सुतनोर्भेम्याः रताऽपराभा येन स कुसुमेषु; काम एव पावकः
SAAT त॒ अधना कान्तेन मलेन GH VE Ha: समागमं
विचिन्ध we निशितं चरणा सिषेवे ्रपराघमा्जनादेत्य्ैः |
कामस्वाच्रिले हेतुमाड। यतः राग्निः रागविकःरागेा लाडहि-
fata Fee च cine वद्र यमिति ज्ञाचते। अथवा ्रनु-

Roe उत्तरमेवधचरिते।

ae सिषेवे कुसुमेषुपावकः
स॒ रागविडशरणो म यावकः 11 ४७ ॥
खयं तदाक्गंषु गतेष्‌ Wert

aca विभूिनेषु च।

रागएव fos TE ATTA एव हि काममनुभावयति। तसात्‌
कामाग्भिरेवायं ग तल्यं यावकोऽखक्रकः ख पावका नेति वा।
अन्योऽपि प्रावितभद्रकायाः कस्याचित्‌ arate: संखक्िया-
गमनं विचिग्धापराधमार्जनाय तत्पादयेोः चतति। arena
तत्पददर्शनारेव गलस्य कामेद्रकोा भवितेति भावः॥ son
सहजभोभामाहाद्ये व्यति । खथमिति ॥ खयं yard
fata परस्यरानपेच्यश्च तस्या HAT अङ्गेषु मुखाद्यवयवेषु प्र-
व्येकं खीयखीयसेष्टववश्रा्तरुणिमारोा वक्रा वार्तां गतेषु
सह परस्परोणेवान्योन्येनेव च विरे भूषितेषु west लोन्द्थं
सत्यपि WAAC TAM ACTA भुजे भुजानुगरी
करा वित्येकस्याङ्स्यापरेट AG च तेनेव सष्वाङ्गयाग्याङ्सा-
aera Beaty we तानि मनःग्रिलातिखका-
Hf अलदरणानि किमृचिरे aft तु खकरणप्रयाजनं न
frags | यथस्मात्तेषामलङ्र णानां तत्पूर्वकं प्रकारं करणं
faired waa बभृव qiaaure fafargy: 1 किमण्यधिकं
न चक्रुरित्र्थः। आभ्चितलारनिराकायथेवेन fearaafa
भावः | तन्लेषां करणं Tear | अत एव करणमखं इत्थ-

प्रश्चदश्ः BA: | Res

किमूचिरोऽलङ्करण्ानि तानि तत्‌
रेव तेषां करणं बभूव यत्‌ ॥ ४८ ॥
क्रमाधिकामु्लरमुत्तरं श्रियं

पुपोष यां मूषणकतननेरियं।

पुरः FOS रामणोयकं

तया ववाधेऽवधिबुद्धिधोरणिः ॥ ४८ ॥

मन्वयनाम aaa जातमिति भावः | we surance येषा-
मिति च बहज्रीडिएापि ares जातमित्यथः । पष्वंमखंजष्दस्य
WUT पञ्चादप्रयाजकलालजिषिद्धायलमिति ayy: 1 कि-
मूर इति पटे feat तानि ग जाने दृति te xfa ar
॥ ४८॥

ग्षणकानरृत्कषे वणंयति । क्रमेति । इयं ममी भूवशचुम्य-
मंषणसम्बन्पेः SAT उन्लरमु्तरं यया AUST करमेण gel
पूव्वेभूवण्यापेखया उत्सर ्तरभूषणेनाधिकामतिश्यितां at
fart पुपोष तथाखद्धारथाभया रामणीयके Freee पुरः
urwefe स्थिरतर षति wafe: बुद्धेरियत्ता बुद्धेधारणिः
परम्परा sara वाधिता। इताऽन्यद्रामणीयकं नासीति यदि
बद्धि्भवे्दा अ्रवधि्भेवेत्‌ पववरामणोधकेय सावाधेन राम-
णीयकाग्तरेण yar स्फुरति खति अवधिवेधित इत्यथैः | तस्या
wae भनभा निरवधिरभूदिति भावः| धारणिरिति ge
ष्टः ॥ ४९ ॥ |

Rec | उन्तरनेघधचरिते |

मणोसनाभे FITA मण्डले

वभो निजास्यप्रतिविम्बदर्गिनो ।
विधोरदू रं खमुखं विभाय सा
निङ्पयन्तोव विशेषमेतयोः ॥ ५० ॥
जितसतयास्सेन कलानिधिं घे
दिचन्द्रोसाक्तिकिकायमायतां |

मणीति । मणशोसनाभा भेकरिकादिरत्र तस्येऽतिखच्छे मु-
HS मण्डले दपंणतखे पमननिंजास्यस्य खमु खस्य द पंलखद्धा न्त-
प्रतिविम्बं पश्छ्येवं्ीला दर्थिनी सा भमी मुखं विधाः दपंण-
ere प्रतिविम्बङूपस्य वा wea sgt निकटवन्तिं विधाय
कला एतयेम॑खचन्रयेर्विशेषं तारतम्यं निरूपय म्तीव विचा-
रयन्तोव बभोा। afaer fe fare: axis विम्बापेलया
भतिविम्बस्य न्युनलान्तस्येव wxafata विशेषो भिरूपित दति
भावः। भूषणानन्नर माद शेविखाकनमिति स्तोजातिखभावः।
प्रतिविम्बदथिनी । area णिजिः॥ ५*॥

जित इति । तया area जितः कलामिधिखन्द्रा नेज-
चिपिटीकरणादिभिमिनत्ता ₹दस्तखितादशंनिमिन्ता वा दा
चन्द्राविति धीयस्य पुरुषस्य स एव साली TIT यस्याः सा
माया बद्ेवश्यृतः कायो यस WRG तद्य waa तां
दधे बभार । एकलाद इं भेमीमुखेन जित दति मायामयाने-
ककायत्वं चन्द्रेण त दत्यर्थः। अत्र च पुन्वीक्रप्रकारद्धयेन

TEAM! Ga: | २७९

तथापि जिग्ये युगपत्‌ सखोयुग-
He fares TRA UTA ॥ ५९॥
किमालियुग्मापितदपणद्ये
तद्‌ास्यमेकं AS चान्यद्‌म्बुजम्‌ |

afer ot चन्द्राविति बुद्धिरेव ward कलानिधिपदेनामेक-
शिल्यन्नलान्मायिकक चब्युहनिन्भाणकलामपि वेन्तीति खचितं |
दाभ्या मेकजयस्य qatar करखि तादश च्छलेमागेकका यलं
यद्चणक्गोद्तं तथापि युगपत्‌ खमकालं सखीयुगेन प्रकर्धेण दभि
ताभ्यामादभाभ्यां कला तचे बाना अ्रनेकंनापि बहभविष्णुना
बहभवनश्रीलेन खता तमुखेन war जिग्ये जित va इस्तख-
द्॑णसदितसखोदरपण्दयं प्रतिफलितम्‌खप्रतिविम्बेः ae विम्ब-
भूतस्य मुखस्यानेकल्ाद्ुखतु खद पणद्वयेन wy विम्बभूतश्य a
खस्य स्सदृोरादर्भः खप्रतिविम्नैः सष वा अरमेकलात्‌ पञ्चसु
इथारविंजयस इकरलादिल्यथैः । yl भाभया जिताऽपि स-
इयाधिक्येम ad जेत॒मारभरवांसथापि मृखस्याधिकतर सञ्च-
ara शक्ञाकंति भावः बहभविष्णनेति चिः॥५९॥
किमिति। आलियुग्येनापिते दर्थिते दपंण्दये ae प्रति-
विम्नेषु मध्ये एकमेकं संख्यायोाग्यमय च म॒ख्यं तदास्य भेमोमुखं
अन्यच हिमेषु भिशिरहषु अरय च काम्येषु केदारादिहिमेषु
fadra faa feared विनाश्रमय च ard एला प्राति
धावत्‌, जिशासमाधिभिः राचिसम्बन्धिभिः सङ्कचेरथ च पर-

९८० उल्तरनेवधचरिते।

दिमेषु Fara निश्रासमाधिभि-
सदौयसालोक्यमितं व्यलाक्यत ॥ ५२ ॥
पलाशदामेनि मिलच्छिलोमुखे-

am विभ्रषामशिरश्सिकार्मुकेः।

अलि लच्छर्धनुषामसे तदा
रगीशसव्व॑खतयाभिरक्षिता ॥ ५३ ॥

मात्मदश्नोापायेः रला तदीयं भेमीमुखसम्बन्धि every खा-
दृष्यमथ च सालेक्यखचर््णा मुक्तिं इतं प्राप्तं बक waa
किं चाकेव्यंलेक्धत | किमुतेशायां । मेमोमखप्रतिविम्बता शी-
नलात्‌ पद्मानि कंदारादिदिमचु्ंगानि भूखा तश्मुखप्रतिवि-
we aaa सितानि किमित्यर्थः । पद्भ्या मृखमधिकमिति
भावः। अन्बृजमिति जात्येकव चनं । निवापं fries करोति
waranty frarafa हिमेव्वात्मानं विगाश्ये्य्थः। arate
समानस्येति arafaarara स आ्रादे्रः॥५९॥

पलाशेति। अरे मैमी पलाशानां किश्ठकार्नां दाम are-
यमिति aren fram आगच्छन: frettaer भमरा at
ayata च किष्कानां wrcrarcara मिखद्धाशर्विभूषा-
मणोर्गां विरिष्टाखङ्ारसम्बन्थिमाणिक्धादिरन्नानां रभश्िरूपैः
कामुकेरि ग्रधनुरभिंटता afear खती तदा भूषशानन्रकारो
रती्रस्य कामस सब्वखतया परमधमलेन हेतुना धमुषां
खच्छेलं च्छ सद्धेधन भिः अभि waaay tfeda सा्केरखचि

पञ्चदशः सगः | REY

faatatiafta जङ्कनन्दिनो
गुणेरिवाजानिकरागभमिता ।
जगाम भाग्यैरिव नीतिरुख्वले-

` विभषणेसतत्सुषमा मद्दा्धतां ॥ ye It

सद्धिता । gam: ufawettftagaet धनुद्धंराणमिल्यथेः |
कान्तिसाम्यास्मि तया Wea कामे THATS: Yai

विशेषेति तस्या dar: सुषमा खाभाविको परमा Brat
विजिदेश्ंषणेः डला awearafasey जगाम । का केरिव।
जह्कुगन्दिनौ खत एव serfs गङ्गा विगरेवतीर्थैः प्रयागादि-
भिरिव। तथा ्राजानिकरागभूमिता अननं जनः न जनो
sam: arate frat ar निदटेन्तं (पा०५।९।७८) दति
ठक taree: अमश्तिकादिलादुभयपर्‌ द्धिः श्राजानिकः
सहजे रागस्लस्य भूमिः era पृषादि स्तस्य भावसखन्ता सजा
खेदपा जता ae: शीखलावष्छादिभिरिव । तथा गीतिर्ञ्वओे-
यीतिखाधितफलप्रतिबन्धनाग्ननात्‌ प्रकाभेभाग्येः pha
कंभिरिव | भागीरयी way Bea परं प्रयागादा ATET-
उथातिश्चयः। यचानरागस्तज Sal परंतु शीखादिना we
रागस्य गिरति्रयलं । तथा नीतिमागानमरणं Beas पर-
RST हीते Heat भवतोत्ययंः। मण्डने सस
farcfawer जभाऽभूदिति भावः। उञ््वलैरिति पमाने-

Tad, सम्बन्धनोयं । श्र श्ठभकम्मणाऽपि भाग्य स््ाभिश्रायकलात्‌
N 2

A ~
Aw उ्षरनषघचरित।

नलात्‌ AACS
नपप्रिया भोममशव्वागताः |
ACPA TAC मङ्गलं

frog सिन्दुरमिव प्रियायुषे ॥ ५५॥

तजिद्टत््थं भाग्यविशेषणमेव ai उपमागजयेख करमेण पा-
विश्यं were भाग्यवस्षश्च उचितं । विजिग्ये दति frac:
पचाद्यच ॥ ५४॥
नखादिति। गलात्‌ सकाज्नात खष्याद्मने परेशस्य पेघव्यमनापं

aurea मेमोचरणप्रणामप्रवशा भौमस्य कन्या खयम्ब-
TRE भदाष्छवे आकारिता: सत्थ srr नुपपरिवा wr
राजमडहिव्यः raved खप्राणेश्चरजोवनाय मङ्गलरूपखिन्दुरः
faq खशिरःसु तथ्या मेन्या अङ्ष्याखरणयाष्ाखां wens
अदधन्तं अधारयन्‌ | पत्यराथविंदडये अन्याः स्तियः ता एव
वा यचा च्िरःघु forage धारयन्ति। तथा प्रणामप्रसन्नवा
गम्या Caran: प्राशेभा Teaver इति प्रार्थिता मखः खप्रा-
waa रङिष्यतोति gar खमदरचिरश्जीवनाच भमोचरणयाः
RUTH ware इति भावः प्रणामादेष वा श्राद्धा लाश
wat! विश्वस्ता विधवे समे इत्यमरः । वेद्यं । जा्मशादिलात्‌
ब्ज. (पा०५।९।९२४) । दक्ष धारणे, US

इरिद्रा कुङ्कुमेव सिन्दूरं werd तथा ।

कूपासकञ्च ताम्बृखं माङ्गखाभरणं इरभम्‌॥

पञ्चदशः eat | RTE
अमेघभावेन सनाभिताङ्गताः
प्रसन्नगवाणवराशरखजाम्‌ |
ततः प्रणम्राधिजगाम सा दिया
गुरू गरत्रह्मपतित्रताशिषः ॥ ५९॥

तथव तत्कालमथानुजोविमि
प्रसाधनासच्नशिर्पपारगः।

केश संस्कारकवरीकरकणं विभूषणं |
भ्तरायव्यमिच्छनी दूरखेन्न पतित्रता॥
ef खकान्दाववमम्‌॥ we |
अरमोाचेति । तता मण्डनागन्तरं wear रतगवैादि'व-
canarar wit दधा गुरः अरधिकलन्णेत्यर्थः, सा भेमी
wat: पूज्यतमाः पिजासया ब्राह्मणानां वाङ्मनः areata:
ufanafarecattat पतित्रतानां दद्धभोभनदसवाङ्नीनाश्च
अविधवा gum अष्टपुचा भवेति आशिष अ्रधिजगाम आल-
भत । faraat aria: | अरमोाधभावेम सफललेन प्रसन्नानां
wrararat Zarat पुष्करा वरा सत्सम्बस्थिन्याऽकरस्तजेा ब-
मालारासां सनाभितां बन्धुलं गताः म्राप्ताः, सल्यलेन TH-
श्धाः॥ ५६॥ त
तशेवेति। तथैव ver वेदिकादरे aa मङ्गलंखानादि
wa तेमैव प्रकारेण क्रमेण च तत्कालं तस्िनेव कालेऽथ मङ्ग-
खखानानन्तरं प्रषाधनासश्जमं भूषणकरणं agate fra

ace उन्तरमेवधचरिते |

निजस्य ofarreureranf aa

छता नलस्यापि विभोर्विग्यषणा ॥ yo 1
नृपस्य AAT पुनः पुन-

विचायं तान्‌ बन्धमवापयन्‌ कचान्‌ ।

faut काशं we पारगैः विरेषविशवननैः श्टकारादिभिः
अगुजोविभिः सेवकर्निंजस्छ विभा: खखामिनोा गखलस्यापि पा-
खिग्रडणशणाचिता विवाहकाले योग्या faarweareqarar
वाविभूषणा हृता रचिता । गिजस्तेति खयंप्रट़न्तिः चिता |
विभोारिव्यविखम्बः सचितः | षचतिखुरादिः तस््ाधुश
॥ ४७ ॥ |

हाकदयेभ केश्रप्रसाधममाइ। नुपसेति। तज Awe
धगेऽधिता मापिताद्यः पनः पुनविचाय्ं धृपजधूमसंभाषं
कतिकादिनाः प्रषाधनं रला, रथ च धूपजधुमच्यापि fay-
मागलात्‌ पमः GREATS a केशः एव न धूम इति fe
राज्िखिद्य, कानि पुष्पाणि कुच खा्यानीति योग्यायेम्यभां
विषाग्यं वा, मपर तान्‌ कचान्‌ धम्मिष्लादिरचमाविश्रेषग्न्वि-
पं बन्धं ्रवापचन्‌ प्रापयामाद्ः। ताम्‌ कान्‌ यैः कचेः WT
दि wen: wer, त्यजति गर्त्यक तस्य कलापिसंषदो मय्‌
रषङ्कस्य सम्बन्धी कखापलीलापनिधिः कलापलोखाया उप-
निधिः साम्यमपालापि wreatfea:, तदपेलयाधिकेजातम्मि-
व्यथ; | कलापरोलाखूपो य॒ उपनिधिः कविषमयसिद्धः प्रति-

पञ्चदशः BIA: | Racy

कलापलीलापनिधिगंरुच्यजः

स यैरपालापि कलापिसंसदः ॥ ५८ ॥
पतचिणां द्राधिमशलिना धनु-

गुणेन संयागजुषां मनोभुवः |

निधिः स येराच्छादि faa cae दति वा। नखकशेर्विला-
wa ग्टहौतलात्‌ निरविलासतया निरर्थकं aft त्यजति
दूति खचनाद्ररत्यज दूति पदं साभिप्रायं | ओः कैः परत्या-
गिन्या मयुरसंहतेः कलापद्याभानिचेपः अपालापि श्दीवा
नांखीत्यपलापितः। यः परस्य fared एरीला न द्वा परं प्रता-
रयति स राज्ञाऽधिषटतेः पुरुषैः पञ्चादङ्धा शिचिणीया भवति।
WaT: wefe waren) पुमानुपनिधिन्यास CWAT: |
श्रवापयम्‌। WHATS als दि तीयय्येकाचे दिलं wey y-
लाद शा कठा HATA | अलम्भयननिति वा पाठः ॥५८॥
पतजिणामिति। अजिता लया मार्जनओ्रीरभ्यद्गजनिता fe-
ग्धश्ाभा येन । तथा zifsart wre waite तस्य नलस्य
कचेन RATA सह समेत्य सम्बन्धं प्रा कुडंमलेम॑लिकादि-
mica: कर्ढभिः, xifsantfern तथा afsiaarsiafsrar
पुनः पुनः अङ्गल्यादिमा घषणा हष्वमाजंनखम्बसिज्िग्धओाभे-
नेव ्रखरमालारूपेण धनुगृणेन संये गजुषां सहितानां मना-
भृवः कामस्य पतजिरणां सोभाग्य सादृ ष्मालम्मि केश्रपाशस्
भरमरमालाङूपेण कामधनुगृणेन घाग्यं। कारकाणाञ्च पुष्य-

Reg उश्तर मेषध चरिते |

कचेन तस्याजिममाजेनञ्चिया

समेत्य सोभाग्यमलन्मि कुडमलेः | ५९ ॥

TATA मण्डितो

रराज राजा HSA HM |

वनौपकानां स fe कल्पभूरच-

सते विमुष्वन्निव HAA ॥ ६० ॥

नलस्य भाले मणिषोरपड्िका-

निभेन लद्मः परिधिर्िधोर्वभे |
eueTa: wee च arate । अतिविश्चाखनीलतरकथिं
कालङ्कुतनलकेश्पाशद्‌ गमा wm कामवशा भवितेति
भावः। कचेन । जात्येकवचनम्‌ ॥ ४५९ ॥ |

मद्धंप्रसाधनमा द । अनर्थेति ॥ श्रनर्य॑रल घमेयेन wae
दिष्यमाणिक्यादिरब्घटितेन agen qgfa मण्डिते राजा
स नखः डि यस्मादनीपकानां या चकानां अतिधनदानात्‌ कल्य-
WEE: SITUA हेता: aaa कल्पटच्ाचितां cat
रलाङ्कुरपरग्परां विमृ्चनुद्धिरन्निव रराज। cer हि are-
पल्वपुष्य फलयुक्ता Teac | कल्यट़चस्य मञ्जरी र
फलाद तं मयो। ASC मक्र STAC वा | मश्चवी-
कारा मुकुटमणिकिरणठा ag निग॑च्छन्तोत्य्यः। अ्धैमरंती-
we cufeate: | मश्जरोरितिषखपाटः॥६०॥
भाखप्रमाधनमाइ | नलसखेति । रन्न खचिताया वौरसन-

पञ्चदशः सगः | २८७

तदा शशाङ्गाधिकर्पतां गते
तद्‌ानने मातुमशक्रुवन्निव ॥ ९१९॥
बभव भेन्याः खसु मानसोकसं
जिघांसतो धेर्व्यभरं मनोभुवः |

स्थिन्वा वोरपरूषधाय्याया वीरपहिकानाव्या वाऽऽख्ातायाः
सुवषंपट्िकायाः अवणयगपञ्चाद्ा गमाजव्यापिन्या निभेन ग्या-
जे नखस्य UTS ware wa: सम fatrexe परिवेषो
Wat मखचन्रेऽपि चेत्‌ परिवेश्रः सम्पूखंमण्डले किमिति a
इष्यत इत्यत wre किं gafaai तदा पिधासङ्गमकाखे
भूषणकाे च इर्षवन्ाद्धूषणवशा भ्रद्रा्धाधिकरूपतां च
ग्रा पेशयाधिकपरिमाणएत्वं गते NTH तदागमे मातं तु्यप्र-
aware प्राञ्नुमशक्कवन्निव। अख्पपरिमाणस्य थदलखङ्रणं
तदसिकपरिमाणस्धेकरेश्र एव तिष्ठति न त॒ सव्ये मण्डयितुं
watts तस्मात मृखेकरेे wre एव परिधिः खित दति
धक्रमिति भावः । मणिकिरणानां मण्डलाकारलेन पहि-
कायाः uftaurarca uma श्रन्रक्रिमुदइत्िति च पाठः
nei

waaay तिलकं वच्यति । बभूवेति । मगेभुवे धनुः-
समीपे THAT खष्लीरता SI भवाः GAT तच्छ नश्य वतुं
fot तिखकशद्रपि्णौ afwaa ग्डकयगाखक TI बभूव)
किम्भूतर । भेभ्या मानसकसं ममपि वमानं tele पे्वबा-

शर्ट उसरमेवधघचरिते।

उपथरतद्तृलचिचङ्पिणी
WPVM गुलिकेव सम्भृता ॥ ९९॥
अचुम्बि या चन्दनविन्द्‌ मण्डलो
TAM सरोाजतजिंना |

weay च भैर्यभरमेव मागससरामिवासिनं va पर्चिलाश्च-
विद्यते सेर्यभरे यस्येवेविधं वा दसं जिर्घांसते दम्मिच्छतः।
wat: कामधमुस्छं तिलकस्य च गुखिकालव । भ्ुसमीपखितवन्तु-
खतिखकर्थनमाजेए भमो कामवन्ना भविष्यतीति भावः, अन्यो
ऽपि खं दन्तुमिच्छन्‌ जिय धनुषि गलिकां ward । राज्यं
तिका न्तो awa गुपवैश्छयारिति वचनात्‌ । Arata
स्सोत्रेलायां wai चित्रं साद हुतालेस्मतिखकष्विति विश्चः!
चिच्च तदरुपञ्चेति क््मधारयादिनि्वी। चिचरूपतेति वा पाठे
तिलकखरूपतेत्यथः ॥ ६२॥

अशम्नीति। टृन्तलादिमा गणेन सरोजतजिंना कमले
तदधिकनापि च कमणत्जनवशादेव चद्धरूपेण नलोयेन व
केणयाचन्दनविन्दुमण्डली मण्डशाकारखन्दगतिखकः Tea
विष्टता, तया चन्द्नविन्दु मण्डला wee खखो भियं भरिता
सलच्छीका का खन रोारिण्यादिमध्ये तारका श्राङ्वन्तिनी
मध्यवन्तिनोलता। तथा चन्रमध्यवन्तिंगी का चन asaya
तारका SS सखी षचरोषता खा AIT जातेत्यथं दृति
वा। काचन कापि तारका eat a wat fa at aT चन

पश्चदशः BA: | RCE

Pad खिता का चन तारका सखो
छता शशादस्य तयाइवर्तिनो ॥ ९२॥
न यावद्भ्निभममेलयद्‌ ढलां

aaa BAA SCT |

स विन्दुरिन्द्‌ः afer: किमस्य सा

न वेति भाले पठितुं लिपोमिव ॥ ६४॥

अन्द्राद्कवर्तिंनो भवेत सा खब्यापि wala हतेति वा । att . .

जतजिंमखख्स्य मध्यवन्तिनी रोदिष्यादिर्भवेन्तडिं qere-
ततिखकसरोजत्जीं नल मुखचदर TATA भवेन्न चैवमित्यर्थः । `
तदा तचपखपद्मचक्राभ्या मधिकतमं जातमिति भावः। काञ्च
नेति पाठे अतिश्रयितां भियं अिता॥ ge tt

नेति। इरोरिष्धख्य इति एवंरूपया दुराशया अनुपपद्च- |
मानासम्भावितविन्तयाख्य नलस्य YTS ware सा Hat कि-
मस्ति म वेति efawarrent faa ब्रह्मखिषीं sacufe
सन्देदनिरासाय we पठितुं वाचयितुं स चन्दगविन्दुरेवेन्दु-
wx: प्रितः प्रेषित श्व carat) इति किं। मैमो यावद-
चिभ्मं अभ्रिप्रदस्णीकरणपर्य्थनतं गलस्य उदूढतां परिणीततां
भा्यालं जति गच्छतोति। यथपि खयम्बरो जातसूथापि
AAA गमनं भेमो नरूभाय्या न भवतीतीन्रस्य दुराशया
स विन्दुखन्र एव प्रहितः fa पतित्वं स्मे पदे इति रूएति-

मामाश्धाद्‌ घावदभ्रिभ्रमणं भैमी नलमन्तां नेति । त्रह्मलिपरनि-
०2. | | |

२९१ उन्तरभेषघचरिते।

कपोलपालोजनितानुकिम्नियोः
समागमात्‌ कुष्डलमण्डलदयो।
नलस्य तत्कालमवाप चिक्षभू-

THY CTH TH TAT ॥ ६५॥
Prarel कण्डं गुरुविप्रवन्दना-
डिनसमेलेखिवुका्यचम्निमी |

खयं चच्धदारा बुद्धा तप्पा्यथे वथं प्रयता इति दुराशा
शिपि्वाचना परचिता खलारे fares va तिखकोा रराज
दति भावः | च्रावरभ्निभ्रममव्ययीभावः । feat । छदिकारा-
दितोकारः (पा ०४।९।४५। सिग्कोा) ॥ ६४॥ |

कशं भूषणं वयति । कपोलेति । तत्कालं afer
समये AWA कुष्डलमण्डसदयो ककंभूषणोभूतमण्डलाकारकु-
Waray कपेखपाख्धां म्स्ातिखच्छनखकपाणयुग्ये जातो
मिज Wear अनुविन्व प्रतिविम्नो सयाः समागमात्‌ खम्बन्धा-
Safes कामरथे स्पुरद्विलसत्‌ Tega तस्य चार-
at चान्द्यंमवाप। रथखहुखक्रा भवति, पाली फलकं, चतुथं
परिमाणपाधिके सद्र | सद्ायाः ear ayia (पा०५।
qc) कंभ । तज प्राणिसद्घ यद्यपि प्रत्ययस्थाणजरेपचारि
कः प्रयोगः ॥ ६५ ॥ `

fafa we कण्ठं चिता मुक्रावखिः मेाक्िकडारखता
TSA KATIA, खवन्तो था सुधा तच्दार्हन्दिखं सुखं

पञ्चदशः aI! | REL

अवाप FMLA TNT:
सवत्‌ सधातुन्दिलविन्द्‌ gaat ॥ ६९ It
यताऽजनि ओबेलवान्‌ बलं दिषन्‌

बभूव यस्माजिषु वारणेन सः ।

विन्दु न्दं तच्छ भावजा तामवाप। किष्ूतख्य। गुरूणा पिषा-
दीनां विप्राणाच्च बन्दनचया विगमो arfewer श्रत एव कि-
सभूता हारावली चिवुक्रायचुभ्िनो इन्वयस्यधिनी । मुक्तानां
wwe ayes च खचितं, पशं IR THAT AT WATE wat-
Vai प्रोतिलातेति ara: Wee ii

सोकजयेण भजण्ड ष्यं weal यदिति। स तद्भुजे गलभुजेा
सुद्राभिरङ्गुलो्कैः afer: TTS भावं अथ च दक्षा
दष्डनारिरावधं्यपरिपालनास्मद्रा गियमस्स्ादित्यं बभार
भेज wiser दधारेति भावः । स कः। यतः THT gar:
ओ ओभा Tere अजनि saan तथा आजिषु we
are बारण्येन uaa अनुविमहंनेन हला बलं अ्रचुपेन्य
fray परशाभाग्रकः चन्‌ स मखा बलवानुत्छादयुक्रः अ्कतियुक्ता
वा बभ्रव | यत्छतनिवारणेन बखवाम्‌ WHS पराभावुकाऽभू
दितिवा। बाश्रब्दार्थे। ततख्चाजिघ्रु बलं दिषम्‌ सगा यस
यत्ककेश्न सङ्कामेण बलत्रानभूदिति भावः। wees द्विषम्‌
ख पषिद्धाऽतिबक्लाऽपि wy: सङ्गमेषु Te कम्मभूतद्छ वारणे
चिराकरषरो बखवाम्‌ ग बभूवेति त्रा ।. आज्रिषु बलं द्विषन्‌ ब्र

REX उत्तरनेषधचसति।

अपुपुरक्तान्‌ AAS AT घनान्‌
समुद्रभावं स बभार तद्ज: ॥ ६७ ॥

ufeg: wade सङ्गामे विषये बखवानञामृदितिः वा । वार-
णानामिमः खामी वारणेगयासोा स च श्रतिप्रसिद्ध शरा-
वतः स वारणेन: सः we गखभृजवलं fear बेन VE WE-
मागः सङ्कामेषु बलवानमत्‌। होगबललऽषटु नैतह्ुजबलसद्ंया
बखवत्वप्रतिष्टां खेभे। वरं विरेाभाऽचि wi मरात्मभिरिति-
न्वयादिति भाव xfs वा। सङ्गमेषु बलं. रत्य पराभावृकः
ख इनद्राऽपि wearing येन भुजेम सह खङ्गामे Waa STH
दनद्रादयं बखीवि ara <fa ar वबयारभेरादखनं aq:
पायनं तदा, सङ्कामेषु यक्छतेन निवारणेन स बखाराति-
रपि बखवाम्‌ पलायनगपरोऽश्ठत्‌ मग तु ara wm cfs atl
यत्करस्तामतिप्रसिद्धान्‌ घनान्‌ TEL कमलां खच्लीम्येयने
एवं शीलाम्‌ याचकान्‌ श्रपुपुरत्‌ परिपा ककर अरतिवदान्य
इत्यथः | बन्‌ SCAM HST वरान्‌ यः पपार, बके
ब्राह्मणा येन विवाहिता care इति वा। अय चख सागरत्वं
HR यस्मार्ागराल््छीरजनगि यदुत्यन्नेन वार णेनेरावतास्येब
खबलारातिः राजिषु बलवानभूत्‌। यञ्च CSG जलाभिखा-
विणि मेघान्‌ पूरयति । रामनामाद्यद्धिता सुद्धिका मद्रा!
यदुद्ता, पपार यस्ाजिति च पाठः । षलिलं. कमलं जखमि-
wat: | कमलया शओ्रोवरभ्रियोरिति विश्वः । wet . वलः ।

पञ्चदशः सर्गः। RER

कछ ताथयननर्थिजनाननारतं

बभृव ARATE करः |
तदीयमूले निदितं fanaa.

yd दधे कडूणशभालवारतां ॥ ९८ ॥
रराज दीर्मण्डनमण्डलीजुषोः

सं वञ्जमाणिक्यसितारूणत्विषोः।

ward कविधानात्कः । रपूपुरदिति grad शंडि wa, दीधी
लघोरिति (पा०७।४।८ ४) अभ्यासस्य दधेः | पपार, एधातेाः
-पुरणायासिट्‌, दरं वाधिला परलाद्‌ इद्धः ॥ gol

हृतेति | तस्य करः श्रमरभृरुदः HTT यतः बभुव । किं
gan अर्थिंजनाम्‌ याचकलाकाम्‌ वधनदामादगारतं सदा
-हतार्थयम्‌ प्राप्षप्रयाजनान्‌ BIT तस्मा्मणिबन्धरूपे तदी-
यकर मूख निदितं खापितं दितीयवद्वितीयेन वैवाहिकेन खज-
मयेन माङ्गछिकेन age य॒क्षम्‌ सेवं कणमालवाखर्तां
SY तदीयकरकच्यतरोाः कङ्णमालवालखाने जातमिल्ययेः |
gene चाखवाखदयं भवति । मिलितमद्भिकादयवत्‌ इयो-
fafaaardzara fedraafefa ar) waaaterat । fafa-
afacd तरति we: साधः॥६८॥ 3

ररालेति। ख गणः cers किं gafea) tri
बाङभूषणं तद्य मण्डलीं AT gaa दति जपै तथोरङ्गदादि-
वर्सुखगाङभूषणाशयो त्र ज्माकिक्यागां क्रमेणसितारूण्लविषोा,

२९8 उन्रमेवधचरितें |

मिषेष वर्षम्‌ दशगिकूुखोन्मुखो
यशःप्रतापाववमोजयाजिते ॥ ६८ ॥
घने समस्तापघनावलम्बिनां
विभूषणानां मणिमणड़ले नलः |
खद्परेखामवलोक्य निष्फलीो-
चकार FATT TTT ॥ ७०॥

ओतरकदीष्योभिंषेणोष्ना सादि कसदहितप्राच्यादिदअदिग्फखाना
HHA तच UTM Waa aT करमेण Qe TATA
aia wercafaa | शोरकमाणिक्यानां wearin
acharcta मण्डनाितलवं यक्तं । चथ्रःप्रतापै farce ओा-
भाविति कविषद्धेतः | इवाध्याहारः॥६<९॥

चम इति गलः समस्ता ये अपचनाः हस्म्रसकाश्यज्गामि
wae एवं Wrath ay शितानि तेषां विभूषणानां
अने IAS मणिमण्डले रत्रसद् अक्पस्य ararce zat
परमां tat खलावश्छपरमां मग्याद्‌ां वावलाक्छ सेवायां
चणा; प्रसिद्धाः खेवा चतुरा नापिकादयसतेषां ciderdd प्रति-
विम्बदजंमायथें मृङ्करापंपां निष्फणोचकार । आद्‌ ्ंरत्यच्छ रबर
रेव छृतलादिति भावः। मङ्गलमादभ्रं इति गृद्धा adie
आनीतं तेन च faerie दति तेषां खेवाच्ातुथै। Saree
तेनविक (पा०५।९।९६) इति चणप्‌ ॥७०॥

TEM: सगः | | ९९५
व्यलोकि लोकेन न केबलं 'चलन्‌-
मुद्‌ा तदीयाभरणापणब्युतिः |
अद्भिं विस्प्रारितरल्नलाचनेः
परस्परोेव FIST ॥ ७१॥
तते ऽनु वार्ष्णोयनियन्तुकं रथं
युधि छतारिकषितिग्दव्णयद्रथः।

व्यखाकोति। Waal व्याचुख व्याघब्धात्पद्चमाना मृत्‌ चख
` तेन निरन्तर रवेण ara तरोयानां गरगिथानां आभरणानां
अरण्यतः संस्छानविरेषे सापनजनिता शोभा केवलं न व्यल्ा-
कि किन्त विस्फारितानि प्रसारितकिरणानि tarda साच
नानि येषामेव विभैर्विस्फारितेरंनलाचमेः war वा अचेतमे-
faerie परस्तरेणान्योन्यख्छादर्शव विलाकितेव अन्यान्य
ओभाविलाकमा्थे अचेतमैरपि तैबाणि परसारितानोत्यर्थः।
MUU सर्भर्विलाकिता मण्डनमाचञ्च खचितरन्नमिति
भावः ॥ ७९ ॥

तत tial तते भूषणधारणारन्‌ पञ्चात्‌ ष नसे AT
वा्ष्यंयनामा नियन्ता सारथि्यंस्य, श्रथ च au: सारथियस्य
a रथं किरीटवान्‌ सहजकिरोटयोागात्‌ किरीरिनामा एयाख-
मुरणग दरवारूढवान्‌ | किग्भूते नले were । युधि चताःभङ्ग
भ्राक्षिताः अरिलषितिष्टतां वेरिनुपाणां wait जयद्‌ातारो
$पि रथा येन! चतवैरिमुपञ्चसा जधद्भि परयो चच्ेति वा। लता

२९६ उन्तरजेषधचरिते |

नुपः एथाङ्लुरिवाधिूढवान्‌

स॒ अन्ययाजामुदितः किंरीरवान्‌ ॥ ७२॥
विदभेनाश्नस्तिदि वस्य Tact
रसादयाद ULV |
TUFUSe धतप्रसाधना

व्यराजयन्‌ राजपथानथाधिकं ॥ 98 I

afcqaret यन्ता रथा wawar श्रभ्रादिलादा महारथा

तिरथाद्धंरथप्रमुखा योधा येनेति वा । werd’ युद्धे wit
ऽभिमन्दवधादरिः waye: चितिश्टद्राजा जयद्भये येन ।

warstvet कारवां सम्बन्धा राजा जयद्रथो येनेति वा।

तथा जनी वधुमंहती जन्या वरस्तत्छव्बन्धिन्यां याचायां मुरि

ना दष्टः । अन्या वरपचीयास्तेः GE ATAAT aT WS: । WUT

यद्ध सम्बन्धिन्यां विजययाजायां इषटः। तथा ager मण्डितः,

वरयाजाथ निर्गत इत्यर्थः, aria: । ठष्णेर पत्यं, इतखागिन्न

(पा ० ४।९।९२९) दति sa नियन्तुकं । गद्यतखेति (पा ०५।४।

९५२) कप्‌ Worl

ददानो वरखन्दगरेनाथं पुरनारौषममा इ । विदर्भति।

अथ रथारोषण्ानन्नर विदर्भति ara जिदिवस्य करुण्डिमिरूपठ

खगख्यप्रषः सुन्दरनायं एव Wal vars प्रकाञ्जमानं
मक श्टङ्गारखूपंवा तं नलं रसादयदभरंमानुरागाभिदद्धितो
affed विभ्रेषेणद्रषयुं टतप्रसाधनाःसालद्ाराः Fay: TIN

पञ्चदशः Ga: | २९७

अजानती कापि विलाकने्ुका
समीरधूतांमपि SATA |

कुचेन ASH चलतेऽकरोत्‌ पुरः
पुराङ्गना AFIS ATA ॥ ७४ ॥
सखीं नलं TAHA

जवाद्‌ दस्तस्य करस्य HST |

waza निसमेरम्यान राजपथान्‌ अधिकं नितरां
व्यराजयन्‌ तद्यामा जतोऽप्यधिकं wat card: । तासामति-
चन्दग्यंमुक्षम्‌ । सब्योऽपि agdardaram इति भावः
Hoa ti

अजानतीति। मखस्य THATS अत एव BATT wag
कम्पिताङ्धमपि स्तना कं Weare कुचावरणवस्तं अजानती
अनाटण्वतो कापि पुराङ्गना चलते ature ag
HATS पुरोऽग्रभाभे कुचेन कला मङ्गलङ्ुम्भख्य शुभङूचकथ्कु-
wenqugaa सम्भूतिं सम्भारमुपदा मकरोत्‌, समीरधूतेत्य-
गेनाचेतनख्धा्यनुरागेात्पारमा कुचस्यातिषेन्द यमिति च व्य-
ख्यते। ATS च पुरः पृशंकखद्रदशनेन ware भवति | तद्धी ।
क्रियया अमभिपैति ख सम्पदामं ॥ ७४ ॥

सखीमिति। asd मखः समागच्छतीत्धेवं करेण सखीं नलं
दश॑यमागया दर््रयग्धा कथापि परर्नार्थमेवाङ्त उत्सङ्गात

खकाशाष्यवादेगादुद्‌ख्तस्य BCG सुवषंडोरकधारातीच्छ्चा-
P 2

Rec TUCATTALLA |

frase डारेस्तुटितैरतकितेः

छतं कयापि कषणलाजमेक्तणं ॥ ७५॥
TIAA द शमुखान्बुजसित-
प्रशनवाणीमधुपाणिपनक्ञवम्‌।
यियासतस्तस्य FIT जिर

UGA तदेव योवतं ॥ ७६ ॥

TTA कङ्कणास्थे भूषणो विषच्य वेगाभिचातवश्राल्लगित्वा चटि-
तेव्डिैदार्मखलविलाकमरसादतकिंतेरश्ातविच्छेदाधःपतनै-
UCase: रत्वा चणमात्रं we उत्सव सत्सम्बन्षि वा
छाजमेचखणं रतम्‌ | अन्यरमणोनिरम्तरक्रियमाणलाजमोाचण-
मध्ये मैक्तिकमेचणमपि तद्गमकाय॑भूदित्यथेः। द भेयमागया ।
fawefa(are ९।३।७४) कजंभिप्राये क्रियाफले शानचि इक्रा-
frasa अ्रभिवारिदूश्षारात्मने पदे चेति वक्रवयात्‌ (पार
९।४।५द। वा ०) दिकर््मकलात्‌ सखोमिति कर्बलं । सखीरिति
वा WTS: ७५ ॥

शसदिति। तत्‌ युवतीनां मृदा योवतमेव चियासतोः
बरयाजेाशुखस्छ तस्य नृपस्य प्रशख्तवसछनि शभदङूलकमङ्गलद्र-
व्याणि sft । किम्भूतं । नखा एवादभे मुखान्येवाम्बृजानि
स्तान्येव प्रखनानि पुष्याणि are एव मधूनि पाण्य एव
पक्वानि इतरोतरयागदन्दः समाहारो वा लवनः स्फुरत्का-
न्ये गखादभ्दयोा चस्य तत्‌। एव॑विधप्रनारोदशंनाद्धेमी

oo

पञ्चदशः सगः | -२९€

RIAA AAG AT

विले कनेकाग्रविलाचनोत्यला |

मुखे निचिक्छेप मुखदिराजता-

Vad लीलाकमलं विलासिनौ ॥ ७७ ॥

पाणिग्रह नितरां मम wares भवितेति we बुद्धिरुदभू-
दिति भावः, श्रतिलेन्दग्ये तासां खचितं । दथध्याख्यादग्रादि-
git शुभावरसिति वखन्तराजग्न्ये ज्ञातव्यम्‌ । श्रारो्यमा-
Wa प्राधान्याख्लभचिरे एति बडवचेगम्‌ ॥ ७६ ॥

करेति । एकिका कापि विलिाखिनो पुरनारौी ace
mae जिघल्सुभच्यितुमिष्डुः सतो करसखलौलाकमलं मुखे
fafeaq | यता नलविलाकमे विषये एकाग्रे तत्परे विला च-
freq यस्याः शा । ताम्बूलभ्राग्या कमलं मुखे निलिप्तमि-
थैः | कयेव मुखलच्एे राजनि विद्यमाने कमलस्य दितीया
राजता तया जातया CS RUMI THAN TST Te
तत्‌ aga इति क्राधादिव ae कमलं निचिकप्तमिव्यथः।
नणतेान्दग्यातिश्यदर्भमेन विमनस्के क्रा । frag: । शृड-
सनारित्यादिमा (पा०९।४।३७) AVY, Wey WA इत्ये
तादा सनभ्नाद्‌ः। म Grafs (पा०२।३।६९) षष्टीनि-
ture जिचल्पृरिति ददितीयेति योगविभागात्‌ समासः

ios ॥

Boo उन्लरभेवधशच्चरिपे।

कयापि वोकाविमनस्कलाचमे

समाज एवेपपतेः समोयुषः |

धनं afar परिरम्भसाषसे-

खदा तदालाकनमन्बभूयत ॥ ७८ ॥
दि दचषुरन्या विनिमेषधोक्षणा
नृ्ामयोग्यां दधती तनुरियं |

कथेति । कयापि Sfrer area नलद शं नेभं fare
त्यक्रविषयाग्तरे खाने VAT समाजे WITH एव समी-
युषः खमागतस्योपपतेजारस्य परिरम्भ ्रालिङ्गनविषये ev
सेगिविंलारिभिः नि्भयप्रवन्ंनेः रला तदा मलविलाकनथमये
तदालोकमं नलद धनं चनं नितरां खविन्नं यथा तथा्वभूयत।
जारकर्टकजरकमकेवा आलिङ्गने व्यंवधानतया नखः सम्यक
नादर्घीत्यर्थः। act तदाडित कदात्महतलाल्रखस्थाला कनं हतं
गतु facucfafa a रेक्याचावरयाजादिके जारादीर्नां
कामशास्ते GAT TW: ॥ ७८ ॥

fequfcfa गखदिदृ्ुरत एव दशरनानुरागवश्रेन विग-
तप्छसद्ध चे Se विशिष्टे भेजे wear: सा \ तथा नृणां भूखो-
कवासिना मयो्म्थां feat तमुधियं दधती wer काचिन्लारीलयं
AUS ATH ATTRA LT दभ्नातृक्यात्‌ पदायमाचेशेव अदथखा-
खहीमस्पुशत्‌ तावतां केवलं तावश्माचेणेव नाश्यरोऽमवत्‌ |
अरप्रसेाऽप्यनिमेषमेजां अमनु्थां Sadat area

पश्चदभ्रः सगः। R of

पदाग्रमाचेण SCOUT

न तावना केवलमपसरोाऽभवत्‌ Il ७९ ॥
विभ्रूषणखंसनशंसनार्पितेः
करप्रदारेरपि धूननेरपि।

fearar: परेकरेभेनापि भूमिं म uf, ca तु निनिंमेष-
दशनात्सृकतयाङ्गुष्टारि माज केवलं भूमिं Quant तेनैव धर्मण
WHAT नाभूत्‌ अन्यत्‌ सम्य सादृ ष्टमेवेव्यथः। WET sa
दिति। श्र्छरःजअब्दस्य बङत्वेऽपि अन्येद्यपेचयाऽभवदिद्येकवख-
ममपि युक्तम्‌ । आपः Gare वषो wore: सिकताः समाः |
एताः feat wea स्युरेकलेऽपयुलरक्रममिति वचनादेकवच-
भाग्ादष्यरःश्रब्टात्‌ न चिः aera भिस्यादिव्य-
विता वा पद्‌ाङ्गु्टमाजेण भुवं स्पु्रमः मान्ञमिताङ्गाः प्ल
witfa दिष्चृणां खभावः Woe ॥

विभूषणेति | रपरा अभ्ःकरणो शरीरमध्ये अरमान TAT
्ररोरमामाधभिकमानं afecafed vegiast प्रमादं विभू-
wernt dare शंसने तव मण्डनं गलितं तव मण्डनं गलित-
fafa saw कथने विषयेऽपि ACH: करप्रहारैरपि yr
मैरपि तच्छरोरकम्यनेख war प्रसभं बलात्कारेण खसस्वीषु
परा शम्मापञ्मतीव प्रावोदिश्दिव, विचिष्ललेनम megane
करेण ताद्यते पतितविद्छतभूषषादिसंवेद गाय कम्पते चेति।
तथान्यदपि कुखूलमानमध्याङ्गाधूमादि वहिरवसंखितं षत्‌

Bor उत्षरनेवधचरिते।

अमान्तमनम्तःप्रसमं पुरा ऽपरा

सखीषु VATA WAT ॥ ८० |
वतंसनोलाम्बुरुदेण किं दशा
विलाकमाने विममोबभूवतुः |

पि aN दशनसक्तचेतसां

न तेन ते श्यग्ुवतुग्डंगोदशाम्‌ ॥ ८१ ॥

~ tn at a e
बलात्कारेण ATATSA: कररतेधूननेखाम्तमाप्यत दति च
लेकिको रीतिः, नलदशंमागुरागादतिविमनसखकता लाता दति
भावः। परा सम्मापयतोति। पुरिखडःचाखे (पा ०२।२।९२२)
दति भूते खट्‌ ॥ ८० ॥

विभूषणं शश्ब्देन किमिति श्चापित इत्यत श्राह) वतं
सेति। गखदभने सक्र चेता यार्था खगोदृशां श्रुतो vera
वतंसनोलात्यलेन कखंभूषणएनोखलाम्बृरहेणेव दू था Fe मलं
विलाकमानमे षया यस्मादिमनोबभूवतव्याकुले जाते तेन ₹-
वमा ते श्रुतो fa भूषणलंखनं न शरुभुवतुः। wet किल

के -# ~\ 6 याग्धा्ेवे म ard

अवणानरलान्न शणुर्तं, HET तु Bd व्यपेरथैः |
ताः Beat यथा नलविथाकनेन विमनस्का जातास्तथा त-
त्क्य वपि विमनसः जाताविति वा अ्रपेरर्थः। विमनोबभू-
वतुः । अरूमनखच्‌ (पा०५।४।५९) इति Fe सखापञ्च
॥ ८९ ॥

WHEW: AA: | RoR

काशिन्निमाय चक्तप्रतिचलकितं ATTRA काग्ता
मोग्ध्यादाक्डमेषैर्निचलितमिव तं श्षणानां AeA ।
सादस्ोभि्निमेषाकलतमतिभिरयं दगभिरालिङ्खितः जिं
ज्योतिषोमादियश्नशरुतफलजगतीसाववभोमथमेण ॥ ८९॥

काञचिदिति। warty तासु मध्ये काना: Gea: का-
चित्पुरनाब्यः भूषणानां यं मणयः तेर्षां भूषणभूतानां वा
मणीनां रन्नानामाधेः समुरः Bree शिखामभिव्याणय निच्‌-
खितमाच्छादितमिव तज वडितमिव तं मलं woeunat
प्रतिश्या ्रद्धसङ्वितकरकडमलार्भ्यां चलकितं पीतं निग्ाय
wat प्रतिप्रमाणाभ्यामतिविश्रालाभ्यां qt सादरं दृष्टं
छला दति मग्ध्यादनेपुष्धादशद्न्त ARATATY: | इति ATs
fa निमिषे पच्छसद्धाचेऽलतमतिभिरमिमिषाभिः areey-
भिः aveugnfag frre िभिच्यातिष्टामराजदयारियश्ना-
at वेदात यत्फलं षाथ्यं तदपा या जगतो भुवनं सखर्ग-
स्तस्याः सा व्वैभामखक्रवर्न्तोश्रि स्तस्य भ्रमेणायं नल wate:
ge: किं । अचेतमेरपि रल्ननेचषसै दे भववश्रादिग्राऽयमिति
MIM इन्द्रस्य बसने चतवादनेनासाभिः सम्बन्धं युक्तमिति
बद्धा समालिङ्गितः । किमिति eater एतदेव च areal Sree
SB Case Wa | सरसरश्रब्दा यश्ेऽपरिमितवाचो। wea
परिमाणंयासान्ाः Wee: तदस्य परिमाणमित्ययै, शतमा-
मविं्रतिकसहदसवसनाद fay (पा०१५।९।९७) TR Ut

ace उन्तरनेषधचरिते।

भवन्‌ सुदुः AM ACHAT जननो

ASIA: प्राणानपि विजयमानस्तनुरुचा |

इशारन्धक्राधेन्धनमदनसिंडासनमसा-

TERA CRUCIATE AAT ॥ He Ih

wafeafa । खर्थगन्ना मनोः Te: THT नरपतीराजा

पार्म्मतोवनप्रवे्निमिग्लेन शिवशासनेन Yaa cer Wh
भवन्‌ Sls UTA TA बुधाद्भभधारप्येन aa जननी अभूत्‌ ।
SRT: प्रालान्‌ रूपातिभयात्‌ सर्वेश्ठायाः प्राणभूतं प्राकपिव-
afaget तं पुरूरवखमयि तनुरुचा कायका ग्धा विजयमानगः
पराभावकोाऽसे नखः WATT इर्ारब्धः रतः कारे
न्धनं <TR ATW सिंहासनं रग्घलात्कामेन भुन्यमखदलुं
tara भूषचितं अखड्रममीणा कम्मेलमातिसमथा खञाभावि
को भूषणठजनिता च ब्रीःओेभा यसात एवम्भूत दभवत्‌ जात
इति प्रस्तिय अखेपुर त्यन्ति मञ्ाकेन सम्बन्धः, जोषः कामे
दग्धः पुरूरवाखनेनेव जितः तस्मात्‌ We का मसिं हा सनं भूष-
चितुमयं काम vara: | अतिखुन्दराऽचमिति भावः | हत-
UAT त इला नाम राजा ब्हगयासङ्गाद्धरनिवारितमुमा-
वनमेकाको प्रविष्ठः at बभूव | तामेकाकिनीं सुन्दरीं दृषा
WHIM बुधः कामातुरः सन्‌ Ara नीला तसां परूरवे-
भामानं पुजमजीजनदिति भविाक्रपुराणे कथा। विजव-
ara: | विपराभ्यामिति (षा ०९।३।९९) शान च | कश्मंखमेऽल-
CAG इत्यमरः ॥ ८२ ॥

WECM: सगेः | १०५

अर्थो सत्वेतुपव्वंणां पतिरसावेतस्य यूनः छते
` पर्यत्याजि विदभराजसुतया युक्तं िशेषश्चया |
अस्सिन्नाम तया वरते सुमनसः सन्तोऽपि यन्निच्जरा
जाता THAR न सेदुमुचितासतेषां तु AANA ॥८४॥
अस्यात्कण्डितकण्डलाटिवरणखकसाकिमिर्दिग्धवे
खं वत्तः खयमस्फटन्न किमद्‌ःशस्तादपि स्फाटिते।

अर्थोति। fates गृणानामधिकतरलं fare विद॑
राजपृश्या wat मां टणोव्वेव्य्थयमानः सानुरागाऽणसे सब्वै-
सुपव्वेष्णां सब्वदेवतामां पतिरिष्राऽपि wie प्रत्यल्षलचयाति-
सोन्दग्यंख यूनः पृर॑तारष्छख गलस्य छते निमिन्तं पय्ये्याजि।
खानुरा गले प्रभुलवेऽपि सोन्दय्ादि गुणानां न्युनला त्‌ परित्यक्त
स्तदयुक्रसुचितमेव wafer: । माम arate, तु पुन faster
दृरष्दरादय्लारोाऽपि दवाः शिष्टा माम प्रसिद्धाः ग्ोभनानःक-
रखा श्रपि सुमनसः प्रसिद्धाः सन्ताऽपिवा gare दूति सञ्ज्ञया
स्ताः सन्तोऽपि तया भेम्या fans ठते खति area:
खविषादमनश जाताः सा तेषामनाचितो अनुचितकारिता,
सेदु wat नोचिता न amr न हि खाधुभिः कार्यवश्ादपि
धमं; परिव्यच्यते, एतेस्त परित्यक्षसद्रपं न बहाम द्रव्यैः |
छतेऽव्ययम्‌ ॥ ८४ ॥

अस्छेति । अस्य wee चिरकालं वरणमालाप्तेषार्थमत्क-

fea कण्ठे लाटखिन्याञ्चलक्या इदयावखम्बिन्धथा वरणसखजः
2

Reg SUCATTULS |

व्याव्यापनतेन शं WAAAY TIT कं
भैम्या व्यर्थमननोरथेन च अरो साचोकतास्यत्नुक ॥ CYT

arfefa: प्रत्धशदर्िभिरिग्धेखतर्भिरिष्धादिभिदिंकपाङेख-
पाभावात्‌ खयमस्फटद विदी यमाणमपि खं ag: was गख
warefa रेताः किमिति ग स्फारितं विदारितं wea we
fay agate wen किमितिन तं । शूराणां रणे मरणमपि
ane भवतति नम त॒ खव्नापरित्याग इति भावः इरिकादि
weie सखमेव वा किमिति ने स्फारि तमिति ar ऋन्धादय-
खय वन्तिष्ठमु डा सोपहासं we we भव्यां विषये व्यर्थ॑मनेरयेगः
सता वाट्य WII उपगोतेन चचोसमोपे प्रशामवन्रान-
जेष्व waaay जतयश्जकरणा लम खगाधिपल्येगः टेवेग्डेणापफि
WUKTSG च कथं WATT शक्याः । यतः कापवभादकंः
WANTS Wad वक्रोतमास्यमेवाम्कृजं खयः ।. सच्युचान-
ASSN WIAA तमपि प्रणणमा्जल्यादिकं म
द्रच्छति ततः कथं प्रसाद्या | भेमो म सधा भदौ च रुषे पदः
ऽपि जातमितीन्धस्य. महत्‌ ae जातमिति भावः दिक
we: WCAG: Sas: किमिति म स्फोटितं।. कृपा मनुखा-
farm SARUM car जातेति ati Sardis we
WRIA Maras: ॥ २८५.॥

| पशचेदश्चः aa | are
मा STA विदभजामविद्षं कोति मुदः Bee
सेयं अद्रमचोकरग्मघवना न खं द्वितीयां WaT ।
कः शच्या रचयाश्चकार चरितं काव्यं सं नः कैथ्यता-
Berend करिव्यने रंसधुमीषाते चरिते न वीः Cen

मा जानीतेति ar: सस युयं विदभंजां मुदो दषोत्‌ घका-
जात्‌ कीर्तिं Ta ओेष्टतरामविदुषीमजानतों मा जानोत किन्त
हधापेखया aif: प्रशस्यतरेति भेम awafa जानत । य-
wa सेयं भमो मघवता प्रयोज्यैत खमात्मानं दितीयां wet
भद्रं बाध नाचीकरत्‌ ग कारयामाश | इद्रे डते तेत्पतोलो-
छ चीभ्न्दवाच्यलं भवेत्‌ न att टतसस्मादितोया बच्चो ना-
भवदिति युक्तमेव rat हतमित्ययः। दग्रे तेऽपि कीैन्तिर्भदि-
व्यतोल्याश्रद्य Aare, शच्या्शरितं कः कविः सगंवन्धनारिर्‌-
पेष ARTA a काय्यं प्रबन्धं रचयाश्चकारसश्रयोवर्यनकारीनें
ऽखाकमयेऽश्मभ्यं चं कथ्यतां यद्यस्ति, अपि afrequrarea
WHATS Ver: पुनारलानां श्टङ्गारारीगामेव रसानां जला-
at ott गदी तस्याः पाते स्धानभूतेऽथय चं Coat Har wag
wrarfeufcs विषये कैः पराश्ररव्यासश्नकादिभिंः कायं 4
कारिव्यतेऽपि त तैरपि भारतादौ azdaata करिग्यते विं
चनः ओरषौदिकविभिरित्ययेः। द्वरणेन यद्चपि खगं ुंख-
आर्िसतयापि तत्पन्नी लाच्छचोलेऽपि तस्याः कौचित्‌ कमाण्यव-
किंतलादि द्रापेथाधिकक नं खस्य वरणे थ्न कलात्‌ बर्थे-

Zoc उन्तरनेधधचरिते |

वेद्भोबडजन्मनिग्धिततपःशिल्येन देदथिया
नेचाभ्यां खदते य॒वायमवनोवासः प्रनायुधः |
गोग्वीणालयसाव्वभोमसुङ्ृतप्राग्‌भारद्‌ःप्रापया
यगं मोमजयानुरय भजतामदेतमच त्विषां ॥ Oo |

रपि व्शनीयवाश्तक्रसङ्गात्‌ खस्यापि saan aft
भविश्यति सा च खगंमृदः खकाद्राच्छरयसोति विचा्थख्ूपरिः
waa खगेसुखमपि परित्यज्य भेम्णा मले टत दति च॒
कारिलारेतादशी कापि विदुषी नासीति भावः) दिवर्ति
पाठे ख्मसशादिण्धर्थः। करिव्यते खदन्लादिट्‌ ॥ २८६॥
वैदर्भीति। हे सख्यः अवन्यां ave: fefada ख प्रष्धमा-
यध इव कामरूपाऽयं गखनामा यवा तरुणे द्‌ इज्रिया काव-
HUA BAT पश्चम्तोनामस्माकं TAL Wea रोाष्ठते । किष
तया । वेद्या बहजक्मभिरनेकअन्धसु वा fafaiae छ्छररा-
शायणादिजन्यस्य तपसः Gare भिख्पेन फलभूतया । अतिसु-
न्दर ममं TATHAY Waa दत्यथः | विशिष्टया दे ह्ियेप-
खित वा | अशरौरोऽपि भेमीपुण्छवाङ्स्यवशात्‌ सथ्ररोरकाम
इवेति भावद्ति ati सोऽयं नलः भोमजया सड यानमथ्रा-
ग्यत्यसम्बन्धमनुभूय लिषां कान्तिभराणामन्यचात्य न्तासखत्वेना-
दतं aa भजतां Wea) उभयोारेकज मेखलनाद यमेव
कान्तोनामाश्रयः SAS वा भवत नान्य Tere: | fay
तया । MAUI खर्गलाके साव्वभाम CXVA सुषतप्राग्‌-

TERM: सगः। ३०९

AGAR जनयतः TE: प्रजानामभ-
दभ्यासः परिपाकिमः किंमनयोदम्पत्यसम्यक्तये |
आसंसारपुरग्धिपूरुषमिथःप्रमापेणक्रीडया-
पयेतच्जम्पतिगाढरागरचनात्‌ MRS चेन भुवः ET

भारः पुष्यराजिस्तेमापि दुरापया अलभ्या । शतमखजन्येन
wes ख्गचक्रवभ्तिंलं येन लं तेनापि दु पापलाद्खैम्याः षाभा-
म्यातिशये गलस्य चक्रापे्षया सेभाग्यातिश्यः पुण्छातिण्यख
गोभ्बीणालयेत्यादिना चितः । अन्याऽयष्टाङ्गयो गमनुभूथ
बङूपण्यदु-ष्रापयापि भीमात्‌ इराश्जातया ई श्वरप्रसादखलमया
fayarsed परमात्मखरूपं भजति । गेचाग्यां । र्च्यथाना-
fafa (पा०९।४।३३) षम्यदानलं | प्रागभारदुःप्रायया | ढती-
येति योागविभागात्‌ ware: i ८७॥

स्तीति 1 ayaa: waar: व्यतिषश्जनं विशरेषेणातितर्रा
waaay जनयतः gaa: प्रजानां wat: पनर संयाज-
गजिच्णल चणेाऽभ्याखाऽनयेामं लभेग्यादान्यत्यसम्यन्तये जायाप-
तिभवसख्यात्कषाय परिपाकिमः परिपाकेन from: खारस्येन
परिणततया aioe, सब्बस्तीपुंसयाजनाभ्यासः अत्युत्तमानु-
खूपतदुभयङ्कटरेन फलितःकिमित्यथेः । तथा चेतोभुवः काम-
स्यापि श्राषंसार dart मयथादीरृत्य सगादि मारभ्य प्रलयपर्यन्तं
पुरन्निपृरषयेाः स्तोपुंसयेार्मिधः प्मान्यन्यमनुरा गसतच्यापंण-
awed तरेव सदा मगेाविगादनरूपा क्रोडा लीला तयापि

are उत्तरजनेवचच्वरिति

area रष यान्‌ पयि Terese मन्दे
यद्म्मिः TEST: परिचितः HT TIAL छतः |

VAM CTA ATI Sranwexrwwny we मि-
योाऽनुरागस्य रचनाष्लगगाद्धेताः wale प्रष्टकाष्टापश्नया
जातं | अश्रागजगगक्रोडाया प्रकपेऽतेव विआओन्तः 1 THT
जेवमगुरागख्छाभावादिष्यचैः) एतादश खरूपो। sare
wea wT सीता काशंजयेग र इति भावः । wire
आन । उपसगात्‌ सुनेातोति (पा०८।२।६५) वलं । afta
किमः। भावप्र्ययान्तात्‌, षृष्वादिभ्च (पा०५।९।९९९) शति
इमनिच। जन्पती । जायाया जभावः॥ र८्॥

ताभिरिति। महत्या अतिप्रसिद्धावा च्ये्टानखचयुक्रयी
शेटपूिंमायाः सम्बन्धिनि मदे wea, मरत्यतिप्रदिद्धे वो
weirs चहग्मियौसां नेतरैः भार्‌ जका न्तरेऽचवान्वापेचया
जथमं AY WE चत्‌ प्राप्तः ATS मागे नच्छम्‌ रीषु
दषोा्तमः परिचिता बजवार इः रतस्ताभिरेवं सोभिः पचि
वरथावायां ATL CUS WASH नले दश्यते एता-
Tee याभिरखादृश्राभिरजितं ताभिंरवा्यं xe शक्या न
लन्वाजिरि्य्थः। जय च याभिः परुषात्तमे geenfata
तन्ुखधाऽवमपीति wre शक्यते न लन्याजिरित्ययेः। ताभिरेव
साभिलाषं azragwa याभिरेवं सुकृते adi अन्वाजिस्ठ का-
ठकमापि afer न अरक्ते किं पुगः सानुरामं erecta |

TECK: सगं: | REE

खा स्तोरार्‌ पनयालभिः शितिसितेः स्यादस्य TATA:
सन्ते माघमघाभिवानियमुनागङ्गधयगे यया ॥ ८९ ॥

TR गरः शशो चैव प्राजापत्ये रविधा |
पुरिमा ओषटमा खल महायो ति कीर्तिंतेति ॥
परुषे तमतुस्ाऽयं मन्दे जानोमह दति भावः | वाक्यार्थः
कार्म । खत्कलदेगरे Reafdarat दद्नोलगिरिविवासिभः
MIATA ALAA: क्रियते+ तच ख ओढष्णबलभद्र-
भख प्रतिम्प्रधिषठिता विरचितसप्तभूमिका मञ्चाः एयक्‌ नि-
ग॑शच्छन्तरीतिः तद्ध दनं भूयते Rae भवतीति पाराणिकाः॥
यदा; |
trast तु Ws AWS ATA |
Tae केश्रवं eT yee न विद्यते chet
यथा। यया स्तिया श्रघाभिघातिनी पातकविनाभिनीः
अमुमा WET च तयेसरचयार्यागे BA प्रयागाख्ये Ars we
ARTY Tal माघे मास्यविच्छेदेनःस्ञानं छतं सास्य THA पत्‌-
यालभिरतिकचचलतेः भितिखितेः ष्णधवलेदू कामरेने चररेव चा-
बरेच ऋ्यापाररूपैश्वामरेस्तीराय्‌ BATH स्यात्‌ भवेत्‌ इति
मग्रे | राजा fe कष्णघवजेखामरैर्वीज्यते। प्रयागे माचघ-
खागजन्यसुरतात्‌ स्तो राजल प्राति तत्र लानेम।
सितार्ति ठ येः सामं areata युधिष्ठिर |
न तेषां gatrefa: कल्पको रिश्रतेरपौति।

RLR उन्तरनेवधचरिते।

वचनात्‌ सतीषु श्रेष्ठा सेव भवेदिति वचनादि त्यर्थः | wey
कटालेयेा पश्यति षा खन्वीम्ाऽयधिकासाखमरैन्येवनान्या। मभ्य
ख प्रयागे सकलमाचस्तानफलं Gal यता सैमोसदशो कापि कु-
चापिनास्तोति भावः।च्ये्टोति। येष्टानच् वयक्ता पौर्घमासोति।
नचजेण YM: कालः (पा०४।२।३) दव्यणि द्धिः, तद्यक्रमा-
साभिधायितवेऽपि सास्मिन्‌ पोशेमासीत्यादिना (पा०४।२।९९)
य्येष्टी waa भवति । ज्येष्ठो इत्येव पाठे ठद्यभावख्िग्धः। सर्ज्ञा-
qe विधेरनिव्यलाद्‌ capa: कथञ्चित्‌ समर्थनोयः। स्ती-
राडिति सम्बन्धषष्टया निधारणष्या वा समासः। सती दति va-
म्बा US| अरत एव खा सो इत्यर्थः | अरकम्मकधातभि्यगे, TH
काला भावो गन्तयेाऽष्वेत्यादि (पा०९।४।५१।सिन्क०्कार-
कवा्तिंकेन माघस्य कालवाचित्ात्‌ कम्मंकले धातः सकर्जक-
ara wate विहितेन तडा तस्याभिहितला्नाघः we इति
ura मामिति दितीया fever ware दरदत्तमिश्रैर्गति-
बद्यादिदने (पा०९।४।५२) अरकबोकाणामिति कालभावाध्व-
दे शव्यतिरिक्रकम्मरहितानामित्ययौ यादय इति सिद्धाभ्तितं।
एवं कर्मणि च (पा०२।४।६९) इत्यादावपि यचाकर््मकदणं
तच स्वज द्रष्टव्यं, तेना माघस्य कमलेऽपि we दति भावे
fae fagr भवति। यद्वा माध्यं यखां क्रियायां यथा तथा
Gara मम सन्वेपापचयपूत्वेकसव्वेमनोार थसिद्धिभ॑वतु इति
सड ्येत्यथेः । कुषं टजिनेनोचेत्यमरः | चमुनागङ्गेति प्व
निपाताऽनिवमः yaaa परिदर णीयः ॥ ८८ ॥

THEM: AH! | ९४

वैदर्मोविपुलानुरागकलनात्‌ सोभाग्यमचाखिल-
कोणोचक्रशतक्रते निजगदे तदृत्तवृ्तकरमेः।

वेदर्भीति। ₹े सख्यः तस्य नखस्य सम्बन्धीनि ठन्ान्यधी-
तानि यामि aarti पद्यानि तेषां क्रमेः नलविषये कविभिः
wa: असमदादिभिख पठितः कायीषं्ेरतीतैः सकलदीपाधि-
पादिराजेग््रदवेश््रादिदिक्पालपरिल्यागरूपस्य चरि चक्रमेः प-
, रिपारीभिवौ wer वेद्या भैम्या विपुखस्य गलविषयामुरागस्
कलनात्‌ wea अखिलो णीचक्रे श्तकताविष््रःजास्िक्लले
स्रो सम्बसिसकलवरप्रमास्पदलादिललणं सोभाग्य fare
सं कथितं | निधितमस्माभिरिति यावत्‌ । ्रतिखुन्दरौयमि-
mie परित्यज्य यस््मादेनमदरत तस्मादयमेव सुभगतमेा
नान्य दति सर्वर्निंखितमिव्यथैः | भेमीरतान्नलविषयविपुला-
नुरागस्ाङ्गोकरणाद्धेताखस्या एव TAS भूतस्य चकःगरीत्या-
दिकामदशाः स्फुटं विरशव्यथानुरूपस्य ट लस्य चरि चस्य क्रमै-
सेऽतिप्रसिद्धा ये oat sumarear निगदितं । Her wa-
तदिषवमडहानुरागअनितपुष्वैविरव्यथाभिरोवायं सकलसेाभा-
ग्यजिधानमिति waat परसतात्‌ कथितमिति भाव इति मुख्या
ऽः । gun विपुखानुरागेण awe वंनादिति ar किञ्चा-
न्य अस्माकमयमास्माकः स War गरद्धख भीमसतस्ार्‌
भवतोति मूर्भेमी wear: सभगा Saad तखाः Tata उत्य-

Wa ALIA वा TIS इद्रस्यावरणेन व्याभेन सापन्याभा-
R 2

are उसरजेघधचरित |

किश्चास्ाकनरेग्र्यसुभगतासम्भूतये लग्मवां

द्‌ वेश्रावरणप्रसादितशचोविश्राणिताशीस्तुतिः॥ ८० ॥
आसुत्राममपासनान्मखभुजां wea राजत्रजे
तादथ्यीगमनानुरोधपरया युक्ताजिं SATA |

a प्रसादितथया सन्ताषितया शच्या विश्राणितं दन्तं सुभगा
पुचवत्यविधवा भवेत्धादिकमाज्नीवेचनं ena प्रतिभूरभृत्‌ |
शसीदन्ताशोःसषश्लबलाद्ैम्यपि सुभगेति निखितमित्य्थः |
श्राशीःञ्रतिरिति पाठे आशिषां sad saat आशिष एव
सत्यला्छतिर्वेद Tae: | way पाठः साधीयान्‌ । अनयो-
रन्यान्यमनुरागोचितं सोभाग्यमपि भवि्यतीत्यनुमानम्‌ | TA
णेरध्ययने gufafa (पा०७।२।९६) fag आस्माकेति
सम्नन्धेऽणि, afaafe चेति (पा०४।३।२). ्रास्माकारेः।
लब्रकश्ब्दा नपुंसकाऽपि | तस्या भैम्या न्तानां जातानां ठ-
न्सानां ंसप्रेषणादिषरितानां क्रमाः परिपाच्सर्निजगदे इति
aT ॥८०॥

्रासुजाममिति। waa आआसुचाममिन्रमभिवयाण मख-
wat देबानामपासनात्यागाद्धेताः राजब्रजे विषये खव्नाया
न्टजा परिमाजेनं युक्रा afer wat) यक्तं तदुक्तमित्यर्थः,
यतः तदी ददं तदथं AW Yaw तेम मैमोनिमिन्तेन
राज्ञामागमनं यन्निमित्ताऽनुरोधो द्‌ाक्जिष्छं तच परया । ये
fe यद्येमागच्छति ख तस्य दायं gar wert मार्ट

पञ्चदशः AA | RW

Mare चिद शप्रसाद फलतां पत्ये विधायानया
ोरोषापयशःकथानवसरः SE सुराणामपि ॥ ८९॥

वितमेवेत्यथेः। मदयमागतानामेषां मप्राभिनंभूत्‌ लब्ला च
जातेत्य यक्रमेतदिति राजसु समरृपलेनद्रादीनपि मेमी ATT-
UTA | AAT यचेग्रादयोऽपि त्यक्रास्तत्र मानुषाणामस्माकं का
कथेति तेषां लव्नामाजमं waa युक्तं तमिति भावः) स मला
Sh: प्रयोजनं यस्य तख भावसा थ्य तेन गलप्रयाजगतेन मल-
वरणाथे चदागमनं तत्र यः पक्षपातसन्निष्टया गलामरक्षया
अत एव दग््रादीनां त्यागः छत दति वा तर्द CTS लल्ला
रषोाऽकोल्तिख तेति देवद्रो शादश्एभा श्रद्धां परिररति। अन
या भेम्या पद्ये नखायात्मानं चिदश्रप्रषादस्य फलतां बररूपवं
विधाय सुराणभिनद्रादीनामपि Wrerarvewst कथायाः
कयामाजस्यापि अमवसरः ्रवकाशाभावः Sa: कतः | अ्रस्मा-
खाट्ृणोदिति सजातीयाम्‌ खस्तियख प्रति wert रस्माकं प-
wat मखलमदणादिति शेषः, मलं Maa देवानपमाजितव-
तीद्यपयशः | Tay परसन्नीभूय ATHY TAT मेमी TAT |
एतदर्थमेव a एयिव्यामागता न मम्यमिलाषेणेति tray
Haver देवानामपि लण्नादिमाश्जंनं हतमिति सब्बानुरा-
गादनयोः शुभपरम्परव भविता माग्फुभशङ्काखेशाऽपोति भावः।
पत्ये नयत्येति पाठः wate: | आत्मानं जिदश्रप्रसादफखतं
नयत्या प्रापयन्धेत्ययः। ABA । अरचाभिविधावाङः। अव्य

३१६ उन्तरगेषधचरिते।

द त्यालेपुरनप्रगीकनिलयालङ्कार सारश्रिया
URSA AAT पोरस्तियः।

सानन्दं कुर्विन्द सुन्दरकरस्यानन्द नं स्यन्दनं
तस्याध्यास्य यतः शतक्रतुदरित्‌क्रडाद्धिमिन्देएरिव ॥ ५६॥

ayaa, अगद्यति (पा०५।४।९०८) sur war भिदादि-
SITS (पा०र।३।९०४) Near ॥

इतीति we: वीराणां fea दति पुष्वाक्रप्रकारेण चथा-
afd यथाभिप्रायमन्यान्यमाखेपः संवाद चक्रुः । किम्भूताः। ठु-
स्विन्दवत्‌ पद्मरागवत्‌ सुन्दरो UTM HU यस्य AB आनन्दं
वेगवस्वादि गणये गाद्‌ानन्दकारिणं स्यन्दनं रयमध्यास्य यतो
गच्छतस्तस्य नलस्य श्रम प्रतोकं WIAs निलयं स्थानं sat तेषा-
मणङ्धाराणां सारश्चिया Hearse कला करसेान्द यादर-
मधिकमिति waerea वदति, दस्सेाद्धय्यादहमधिकमिति
HCA AAAs प्रत्येकमदं FACUHTC Faq तमरामणी-
यकं WATS प्यमालाक्य साभन्दा WAIT: | HAA! पदम
दागवद्रककिरणस्य गन्द्गवनमभिव्या मय्यादौरत्य चाखितं
मन्दगसमीपे fed) श्नतक्रतारंरितदिक्‌ प्राची रिक्‌ तखाः
क्रोडाद्विमृदयाचलमधिष्टाय गच्छत उदित्वरस्येन्दारिव । त-
त्का यकान्तिं विलोक्य यथा सानन्दा भवन्ति Tae: | WRT
TQM षं: ¦ स्यन्दनमध्यासख्य । afawfs (पा ०९।४।४६)
व्याधारस्य BA | यतः दए waft |G er

TEM: Ta! | २९१७

AG कविराजराजिमक्ुटालङ्कार दरः सुतं

ओदोरः सुषुवे जितेन्ियचयं मामल्नदेषी च यं |

यातः TIM: कछशतररसखादाविशयं मदा-

कान्छे तस्य दि वैरिसेनिचरिते सग निसर्गाज्वलः ॥ ९५ ॥

ज्रीहषेमिति। we पृष्वत्‌। छेतर णातिभूयसा रसेन
खादावम्टतरूपे मलीयथरिते पञ्चाधिकार्नां दशानां पूरणः
पञ्चदशः, खादाविति भाषितपुंखं॥८३२॥

दति ज्रीबेदर्करोपनामकश्रोनरसिंहपण्डितात्मजनाराय-
छते नेषधोयप्रकाभरे पञ्चदशः SA ९५॥

अऊन्तरनेषधचरिते।

चोाडशः aa: |

आीलण्यीटसिंहे जयतः |
वृतः प्रतस्ये स रथेरथो रथी
गदान्‌ विदभाधिपतेधंराधिपः।
परोधसङ्गतममात्मवित्तमं
दिधा परस्त्य गरदोतमङ्गलः ॥ १॥
विश्वषणापूएग्रतिविग्बितेः स्फारं
खशावदातेः खनिवासिमिगुणेः |

ठत इति । wat रथारोहणानन्तर रथैः कुन्ताः प्रवि
अन्तोतिवद्र थिभिटेतस्तया रथी प्रशस्तरथापेतः स धराधिपा
गलः विदभोधिपतेग्छहान्‌ मरति प्रतस्ये ययो । fara: । are
fawa ब्रह्मन्नानिमस्े श्रेष्ठं गातमं गे तमसगेचं एतन्नामानं वा
पुरोधसं दधा द्वाभ्यां प्रकाराभ्यां THAT war wy
च विवाहे कार्यभारं तस्मिन्नारोाष्य वा ख्ृीतानि खीरृतानि
दष्यचतपलंकल्रादीनि मङ्गलानि येन | रथैः ay वन्तंमानेः
एरूषेवी HAS समवप्रविभ्यस्यः (पा ०९।२।२९) इति तङः ॥९।

वि्षणेति । गेखण्वानां चामरधारि णीनां fauna:

SSH: सगः। ३९९

छगेक्षणानां समपासि चामरे-
विधूयमानेः स विधुप्रभ प्रभुः ॥ २ ॥
परार्यवेशभरणेः परःसरेः

समं rer निषधावनोभुजि।

wae: तथा विधूयमाननैखास्यमानेख्ामरैः स प्रभुनंलः समु-
पासि वीज्यते सर स्पुटमृकोशे | fret रनखचितनिजम-
ण्डनानामंश्षु किरणेषु प्रतिविष्बितेः, तथा ख्ावदातेरल्यु
ज्वलः, सखस्मिननिवसन्धेवं शोकैः, अुतशोखलसेन्दव्यादिभिगुंरै-
रिव प्रत्यक्ोग्छतेन॑लगणेरिव चामरैरुपासीव्यथैः । चामराण्यपि
fazautunfafafaata 1 we निखितं। ईदृरेखामरेरेव
गणेरिति aru tl

पराध्ति । निषधावनोभुजि नले पराध्यानि चेष्टानि
वेश्ाभरणएानि रूपालङ्ारा येषां तैः wat: समं ae जि-
हाने चलति सति टचशाचव cx: सुनासीर इति पदस्या-
भिधेयतां area यदि दधार afe रूडिमाचं दधार नत
trad नासीर सेनामुखं cata येगिकतया | णुद ट्या मुख्य-
या त्या नले एव दृष्यते न fas | जिविधाः wer: कवल-
यागिकाः RAGS: ये गरूडिकाख | तत्र पाचकादयेा योागि-
काः | मैलयायिकादयो रोढिकाः। श्रातपचादया यगरो-
डिकाः। तदेवं तादूश्रायेसराभावादिद्धस्य सुनासीरपदवाच्यलं
यद्यस्ति aft रूढ्यीवास्ठ aan तु नख एवोवितमित्य्यः |

३० उन्तरमेषधचटिते |

दधे सुनासोरपदामिधेयतां

स रूढिमाचाद्यदि वृचशाचवः ॥ ३॥
नलस्य नासोरद्धजां AERIS
किशोररलः पुनरक्तदोपया |

अदीपि रारो वरयाचया तया
चमृरजामिश्रतमिखसम्पदा 1 ४ ॥
विद भराजः क्ितिपाननुक्तणं
प्एभक्तणासन्नतरत्वसत्वरः |

CHUA TS | तत्पुरःखराखन्रपुरःसरदेवेभ्योऽणधिका
fa भावः पराद्धं भवानि पराद्यानि परावराधमेत्तमपनो-
चेति (पा०४।२।५) यत्‌। wata ्राजवः प्रन्नादित्ात्‌ खा
SU) इद्धः श्रवाः खनासोर इत्यमरः ॥ ₹॥

नलस्सेति | तया मेमीवरस्य नलस्य यात्या रात श्ररी-
पि quai किम्भूतया were नासीरङजां सेनायामयेर्रौ-
क्तानां मरोभुजां राजां किरौटरनैः सेनैवान्धकारनिरा-
करणात्‌ पनरक्ता व्यर्थता दीपा यसां तया । तथा TAT:
जाभिभिंखा बहर्ता तमिखसम्पन्तिभिर षदा यया । were
कारोऽपि रत्रदोपप्रकाशेगं विष्टप्रकाश्लाददोपोव्य्थः । aT
न्धकारे एव हि वीथ्यः भेभन्त इत्यथः । राज्ञां सेनामृखाग्रव
न्तिलेन गणस्य चक्रवस्तिलं चितं । ्रदीपि। भावे लः॥£।

विदभंति। facta यान्‌ कितिपानेव दूतान्‌ wre

` Bren: ait | ` RRL

दिदेश दूतान्‌ पथि यान्‌ यथोतरं
चमूममुष्यापविकाय त्वयः ॥ ५॥
इरिदिपदीपिमिरशएकेनंमो
नभखदाष्मापनपोनितेरणत्‌ ।

वारंवारं गलाकारणाथ दिदे प्रादिशत्‌ । तेषाञ्च यः qe
मेकः म्रेषितस्तदनन्तरच्चान्यः। एवमन्त रो लर मनतिक्रम्य पयि
WAG नलस्य चमृमुपचिकाय यसोमरृत । किम्भूतः । Wate
णस VTE समयया सन्नतरलेन aga watt वेगवाम्‌।
water मुपा प्रेषिताः। दूता दत्यनेनादरातिश्चयः चितः
॥ ५ ॥

रीति, aceat वेगवतां अरश्ार्नां ध्वजिनो सेना, तर-
खन्ता ऽश्वा Vai सा वा, तख ष्वजग्डतैरग्टकेव॑स्तनिमित्ते-
स्तथा नभखता वायुगा तं यदाप्नापनं परिपर णं तेन पीनितेः
पष्टीतेः यजीवसिंशादि त चयैदरिभिः भिंदेदिपेदंस्तिभि्दी-
fafaaa: wat तत्सेनाया उपरितनं arated वनं विपि-
नतुख्यमभृत्‌ रजनि । किम्भूते वमं । विचिज्राणि नानावथाजि
सोगदेजाप्रल्लामि wate ष्वजसम्बन्धीनि चाम्बराणि वस्ता-
fa तान्येव वह्लया लतास्ाभिर्विखितं वेहतं । वमे सिंहादयो
Sal wary सन्ति ध्वजपदेन ser श्रपि लच्छन्ते। तर-
feat ऽश्वा यस्य awe तरखदश्चा वा या ध्वजिनी ब्रत
ला्षस्यैव सा ध्वजिनी नभसि नभखद्‌ाश्ापनपीनितैरंश्टकै-

8 2

३२२ उन्रनेषधचरिते।

तरखदशध्वजिनोध्वजे्वनं
विचिचचीनाम्बरवक्लिवे्ितम्‌॥ ९ ॥
भुवाऽऽयन्तीं निजतारणसखजा
गजालिकष्धानिलयखेलया AA: |
ददशं दूमीमिव भोमजन्मनः

स AAS AAA: ॥ 9 1

ध्वजैः पताकाभिः wat वममश्छत्‌। किम्भूता । ध्वजिनी eft
नभिरश्रेदंस्सिभिर्दीपिभि्वी दीपान्तरवासिभिः सेनाचरौश्वतैरा-
afaccatam | वनमपि सिंहादिभिरूपलच्ितं । विचित्रेति
aerate fa aT वमपन्ले वने ग्टगविश्ेषः। wg faqaanc-
म्नरगामिन्या AMA: ६ li

waft । ततः Werarrat स महीपतिनलस्तस्य भोमल
प्रतीहारभ्मिं भीमजन्मनेा भैम्या दूतीभिवददभे। किम्भृतां
are निबद्धा गजासतेषामालिः पद्धिस्षस्याः कणानिलेन छवा
खेलति चलतीति खेला तया निजया खीयया पष्यदलर
चितया तारणसखजा तल्चण्या war च्रनगुरागातिशयोत्सुक-
तया हयन्ता भीघ्रमागच्छति भ्वृसंञ्क्षया श्राकारयन्तीं!
zafe wea wargafa । राअषटडदारदभनेनातिसल-
राऽशदिति भावः। St दादारं प्रतीहार दत्यमरः। पशा-
चच! प्रतोहारः। aU चजीति (पा ० ६।२।९२९) दीं
Won

चाडश्रः सगः। RVs

A CA

छथेदंलेखम्भयुगस्य रम्भयो-
खकास्ि चण्ड़ातकमण्डिता स सा।

प्रिया सखोवास्य AAA `
सुखागतप्रश्नितलयेनिखना ॥ ८ ॥

qarcfa सा दारण्डमिः Tart: कदख्योदंरमण्ड-
नाथं शकुनार्थञ्च रोपितस्तम्भयु गस्य हद वभ्रादायुव्रादा इथे
शियिशेदसैः पतैः BAT लम्बमाग चण्डातकसञ्शञेन वस्तेण
मण्डिता श्रषितास्य नलस्य प्रियाया der: सखोव चकास्ति
wit किम्भूता सा। अशरागवश्राक्मनयि अन्तःकरणे या न-
we खितिसया स्पुरन्‌ ver चिन्निवासेबा हसनम्‌ यः सुखे-
नागतस्यागमनस्य सम्बन्धी WA: सुखेनागत दत्येवंरूपः wa:
ख छतः Tena: सुखा गतप्रख्रतां प्रपितरूयेनिखनो यया सा ।
Facatfaa fe नायके समागश्छति सति प्रेयरस्यां पया AAT
व्थितार्थां चण्डातकभण्डिता तत्सखी Garrard करोतीति
fafa. | अच दलानि चण्डातकखाने | ठयनिखनाख सुखा-
गतप्रश्नस्थाने, BCAA ठरखखानयो | अद्धारुकं वर-
णां यचण्डातकमंष्टकमित्यमरः | गुपाय मुक्तं पुरः TITS
safe TAMAS | कदलौसदूभं वस्तं नत्तकोभिरन्तःप-
रिधोयमानं wera । प्रभ्रितेति । तत्करोतीति खन्तान्रिष्टा
मृ तारकारिः॥८॥ | |

३२४ उत्तरमेषधचरिते।

विनेटभटंदयभोतिदान्तयोः

पर स्परस्मादनवाप्रवेशसः।

अजायत दारि TATA
समागमः स्फारमुखारवोद्गमः ॥ ५ ॥
निदिश्य बन्धूनित दल्युदीरितं

दमेन TTT कतां |
विनोतमाद्यारत एव पद्गनां

गतं alee मुदा बिदर्भरार्‌ ॥ ९०॥

विनेजेति। नरे भोममलञा तयोः सेनयोः मागमो
राजचहदारि UAHA TA जातः । किम्भृतयोः \ fate
शासकं नलभगोमलच्षणं भटंदयं तस्माद्वीतिस्तथा TAA: We
न्त्याः । ताभ्यां नियमिततादृक्षलहादिसंरमयोाः श्रत एव
परस्यरसादन्यान्यस्मादनवाप्तमलभं युद्धनिमिन्तं वैशसं मारणं
येन । सेन्यद्यमेलने fe कलशा भवति परं मादाद्धान्ियमित-
लादनयोनोभूदित्यथेः। तथा स्फारोऽतिमहान्‌ मुखारवखा-
स्फुट वविशेषस् मुखध्वनेरद्गम उदयो यच ॥९॥

निर्दिशेति) विदभराङ्‌ भीमः मुदा उचिते जामातेति
wie cafes नलमद्रा चत्‌ किम्भूतं । भीमेनैव समुखं गता
अन्धून्‌ सुषदा VET वा खमातापिढसम्बन्धिने निर्दिंशवा
ज्ञाप्य प्रस्थाप्य इत्यनेन यथा आ्रागम्यतामित्यादिप्रकारैर्दी-
रितमुकं । बन्धुमुखेन ज्ञापितमागे तथा carer प मीभागा

Brew: TI: | ६२५

अथायमुत्थाय AANA दोयुगं

मुदा प्रतीयेष तमात्मजन्मनः।
सुरस्वन्त्या इव पाचमागतं
धुताभितोवोचिगतिः सरित्पतिः ॥ ९९ ॥
यथावद सन पुरुषोत्तमाय तां
BAYA TATA: |

sera छताऽदणा serie पूजा यसै । तथाऽनुद्धतवेशलादि-
नोतं | श्रत एव SILA आराद्यारसीमामेवावधोरव्य Taree
agat पादचारित्वं गतं प्राप्तं | दमेनेव बन्धून्‌ पुरः प्रस्थाप्य दत
दत्युदीरितमिति वा । आदारतः पददयं axa दति, पाद
पद्‌ाऽऽच्यातिगा पदतेष्िति (पा ० ६।३।५२) पादस्य पत्‌॥९०॥

अरयेति | Wy नलद श्रनानन्तरं श्रयं भोम उत्थाय प्रयु
व्यानं BAT WANA HAT: UTS Bray mad तं मलं
दोर्युगं विसा प्रसाय्यं मुदा मरतीयेष अ्रलिलिङ्ग । कः कमिव।
सरित्पतिः Brera भागोरथ्या ्रागतं पात्रं प्रवामिव
नाकादिकं वा। किम्भृतः। एतेऽभितः Gaga AVIAN तरङ्-
परम्पर येन । वीचिततिरिल्यपि पाठः ॥९९॥

यथावदिति । श्रयालिङ्गमानन्तरं महदीग्टतां राज्ञां पति-
ब॑डवादिन्या श्रः खामी स भीमः wafas सन्वविद्याविश्चाव
शिवाय प्रुभञ्रवणएकीन्तनायात एव पुरुषोत्तमाय परुषश्रष्टा-
यादौ मलाच साधुल्षीं समीचीनकायकान्तिं अरत एव शिवां

ard TUCATTALTS |

शिवामथ खस्य शिवाय नन्दिनं

ददे पतिः सव्वेविदे APTA 11 १९॥
असिखदद्य्धुपकमपितं

स तह्यधात्तकंमदकंदशिनां ।

इ्भरूपां तां dat wa नन्दिनो कन्यां यथावदेरोक्रविधिना
ददे, मधुपक्षात्‌ qs कन्यादानमिव्याचारः। मदपकादिविधि-
पष्य ददे । राठमारगवानिति वा । रथ बनदीशरः समुद्रः
यरूषो्षमाय तां कन्यां weil यथावदेतत्‌ साधु, तथा पर्वैत-
राजा हिमालयः ways महादेवाय खपुचीं पार्व्वतों दरे
तदपि aryl यद्वा मेनाकादिपव्व॑तानां पालयिता समुद्रः शि-
aera विष्णवे werent weil ददे तत्ताध्‌। अथवा बज
मदोयुक्ता हिमालयः परुषो लमरूपाय ओहराय पाब्बैती-
eal wat लब्छोरूपां प्राव्वतीमिति वा । नलाय परूषात्त-
मायेव शिवायेव dat wanfaa भरिवाभिव भीमः समुद्र इव
हिमवानिवेत्युपमा लङ्ारो व्यज्यते । साधूलखीमिव्यच्र खमा-
सान्तविधेरमित्यलात्‌ कबभावः ॥ ९२॥

tart faarefafuare श्रसिखददिति। स नलः श्रपितं
भीमेन दन्तं Tear कास्यपाजखं दधिमधुघुतर्ूपं मधुपकं
यदसिखदत्‌ ्राखादितवान्‌ तदाख्लादनं उदक॑ंदिंनां fa
वादात्तरफलपरिपाकभूताधर चुग्ननादि विचारिणं लकानां
इति तकं ऊं व्यधात्‌ चक्र । इति किं। यद्चस्नादेष नले भीम-

BSW: Ba: | BS

यदेष पास्यन्मधु मोमजाधरं
मिषेण पुण्यादविधिं तद्‌] छतं ॥ ९३॥
वरस्य पाणिः परघातकात्कीो
वधूकरः पद्कजकान्तितस्करः।

TUS AY UTS पास्यति तस्मात्‌ तदा मधुपक॑दागावसरं
मधुपकाखादनमिषेण पुण्ा विधिं षएभनक जादि य॒क्रपुण्छदि-
meet मङ्गलपव्वमुपक्रममहृत | शरन्योऽपि waaay करिग्यम्‌
nafaarefearet तदौयमारम्भं करोति । तया तेनापि मैम्य-
धरपाने wea इति जनेन तकिंतमित्यथैः । श्रधरस्यापि
सा दुत्वमुक्षम्‌ | असिखददिति। चरादिलात्‌ खदरेखडः। ये
तमपि चपरेशं मन्यन्ते तैः षल्ाभाविग्यः। श्रषिखददिति
पाठाभावादर्थख दुर्याज्यलवाख चारादिक एव | पास्यन्‌ । लटः
अचिति (पा०२।२।९२४) WaT) Gee तदसति, राजाह
दति(पा०५।४।९ ९) रचि पुष्यञ्दि नाज्चामकृःकीवतेति Tare
तंच विधिरिति वियः ॥९३॥

वरयेति ( वरस्य पाणिः परघातकेातुकी शज्रुमारणकढ-
हली, वधकरः पडङ्कजकान्तितस्करः RASTA TATA
कारणात्‌ faa सुराज्जिराजन्वति तत्र तक्सिजिदभंमण्डले
विदभराज्ये ता वरवधुकर कके: ga: नितरां बद्धौ उमय-
WHAT: कुञ्रबन्धनपुव्वेकं पाणिग्रण मभूत्‌ | तच GATT का-
रणता क्रियते एके दिलाऽपरथ्चीर दति सापराधलात्‌

दे उन्तरनेवधचरिते।

guia ते तच विदभमणड़ले
तते निकै किमु AAT: YT: ॥ १४॥
विदभजायाः करवारिजेन यन्‌
नलस्य TAIT स्थितं किल |
fay] चं पुरुषायितस्य तद्‌
` भविष्यताऽस्नायि तद्‌ तदालिभिः ॥ १५॥

किम्‌ waif: । अन्यापि शाराञ्ये अन्यघातकतखरौ
कटिनतरदारकेब॑ध्यते। पाणिग्रहणं जातमिति भावः कुचैः
पाणिबन्धनमान्रेशाचारः, यथाक्रमं करयोः Tray माद॑वश्च
खचितं सुरान्ि। राजारसखिग्यष्टच्‌ (पा०५।४।९९) द
we नियततत्पुरुषविषयल्वाद्‌ च बङव्रीदि विषयत्वा इचः प्राय
भावः ॥९४॥

विदर्भेति। विदभंजायाः करवारिजेन चत्‌ तदा पाणिर
दणएसमये Tae पाणेरुपरि fed तदुपरि स्थानं किल निशितं
विपरीतरतेभविग्यतः पुरुषावितसछ पुरूषवदा चरितस्य विपरी-
तरतस्य इति यावत्‌ खचरं छचनाकारि farg विशेषेण स-
wre कोतुकविलाकनगाथं निकरटखिताभिसतद्‌ालिभिरसमायि
षद्धसितं। विपरीतरते fe स्तीपाणिरूपरि भवति विवार
वधूकरो वरकरस्यापरि भवति arg खचनाग्रन्ध इति
विश्वः ॥९५॥

षोडश्नः सगेः। ३९२९

सखा थद समे किल AS ATA

स ATIVAN TIT भवः |

ददे तदेष श्रः सुरोाचितं
` नलाय चिन्तामणिद्‌ाम कामद्‌ ॥ १९ ॥
बहादुरापस्य वराय वस्तुन-

fare दातु प्रतिविम्नकेनवात्‌। `
बभोतरामन्तरवस्थितं दधद्‌

यद्‌ थैमभ्यर्थितदेयमथिने॥ १७॥

दद्‌ानोमित च्रारभ्य म तेन वारेष्िति यावदिवाहाचितं
यातुकं प्रतिपादयति, स्खेति। भीमसंश्चया भीमद्तिनाम-
मात्रेण सखा खस्यापि भीमनामलात्‌ feartarat स war
ASAT: WH भोमाय Taw कुवेरेण सद यत्ख्यं मैचो तेना-
fund प्राप्तं यचिन्तामणीनां दाम मालां ददौ, एष शशरो
भीमः तत्कामद सकलाभिलवितदायि सुराणामृचितं चिन्ता-
मणि्दिाम नलाय ददे। उस्मेच्चायामेव तात्पय्थे । सुताचितमिति
पाठे भैम्टचितम्‌॥ ९६॥ :

तदेव वर्ष यति। बदहारिति। afearafegra बभोतरा।
किम्भूलं। बरा रपरिमितस्य तस्य तथा gine दुरछभस्य दिव्यस्य
वराय Wars दातुं चितस्य पुरः पुश्नोकृतस्य रन देमवसना-
tiga: पदार्थसमृदस्छ खस्मिन्‌ प्रतिविम्बस्य केतवाद्याजात्‌ अर-

न्तरवस्थितं खस्य aa सितमर्यिने याचकायाग्ययिंतं प्रार्थितं
द

३६० | उशरनेषधचरिते।

असिं भवान्याः क्तकासरासुरं

वराय भोमः सम ददति MITA |
दद fe aa धवनामधारिणे

स ग्म्भुसम्भोगनिमग्रयाऽनया ॥ ९८ ॥

सत्‌ तदानोमेव दातमदं WH aged दधत्‌ धारयदिव,
ददाविति पेण सम्बन्धः | यदा यद्या यावद्याचिव्यते तदा
तद्वस्त aa दातव्यमिति sare नाम सार्थकोकतुः वस्तुजातं
पुरःस्थापितमेवेत्यर्यः | बहारिति भाषितपुखछं ॥ ९७॥

afefafa 1 भोमः aa: कासरास्या मदहिषास्या ऽसुरो
येन तं भाखर Maas भवान्या gira अ्रसिं ay +
दाय ददाति GW तस्याः खड्स्तेन कथं WTA इत्यत We
fe यस्मात्‌ Qs वा WaT सड सम्भाग सज FATA सुरतर-
सासक्कया ऽनया दुगंया वेरिदलनानन्तरं खसाः प्रयोजना-
भावात्‌ सुरतासक्रतवे खङ्गधारणस्य रसभच्छकलवाख घवनामधा-
रिणेभोम दूति शिवनामधारकाच्च शम्भुसेवकाय तस्मै भोमाव
दरे। रमैः सम्यगविच्छेदेन निरन्तरं मागाय निमद्मया ददि
णाद्धंन प्रव्ष्टिया वा ATG तया प्रसादा TA: | Tae
fear वादद्विषत्कासरसेरभा इत्यमरः, भासुरं, भञ्चभारेति
(पा०।२।९६९) ATTN UG ti

माडः A! | BRL

अधारि यः प्राङ्द्िषासुरद्धिषा
AIAG तमदन्न THT |

अद्ापि तस्या fe धवादंमन्निना

स॒ SAMA पराङ्द्‌ारणः ॥ १९ ॥
उवाद यः सान्रतराङ्गकाननः
खगोर्यद््यद यपर्व्वतत्रतम्‌ |

अरधारोति। महिषासुरदिषा दुर्गया प्राक्‌ यः खङ्गा ऽधारि,
RIT: कन्यादाता भीमः तं पाणं GF सत्कारपुव्वे साल-
दूमरमस्मा BA! RG aT लम दत्याश्रद्याह | fe qare-
धेनारीखरलत्वार्‌ धवस्य we: frre ्रद्धंमञ्निना ्रद्धप्रविष्टेम
तस्याः पार्वत्या दक्तिणद्धन दलिणश्रीरभागेन पराङ्गदा-
रणः स खड्गः हापि ame) सखङ्गन धववामाद्धं विशता
यदीयदल्िणाद्धंन तद्धिदारिग्यते दति भिया am: | च्रदा-
यीति पाटे ऽन्या म। तस्या efaurga तसे यस्माददायी-
Ma: श्रयं पाठः साधीयान्‌ । सक्लव्यालद्कुतां कन्यां या
ददातिस RHT CAAT: Wve i

saefa । चः खस्य भोमस्य eyed वा शये प्रताप-
SQ यः छ य्ेस्तस्यादयसत्छम्बन्धी wa उदयाचलसस्य ad
नियमं खदा छयादयकारिललचणं उवाहाधत्त । fama: |
axatife अल्पानि खछल्ञाणि अङ्गकानि रङ्गानि मुद्राम्‌
ङ्रपजीवह्लीरूपाणि तेषां wat May यज दधार दति

RRR उन्तरमेषधचरिते।

सनिद्धरः शाणनधोतधारया
समृढसन्ध्यः TA AMS ॥ २० ॥
यमेन fast प्रद्धितेव या निजा
amas याचितुमर्थिना wa |

Sad साद्धतराणां AT पव्वक्रानामेदाङ्गानां काननं TART
aq) उदयाचलपक्े साद्रतराणि श्रङ्गेषु ऊद्धाघाभागेषु
वनानि यस्य, तथा श्राणनेन लोाहकारचक्रघष॑णेन Paar
उञ््चवलोकरणन दन्तपानीयधारया कछला सनिद्यरः सप्रवादः।
urea fritid: | उदया चलाऽपि सनिद्रो भवति।
तथा Ga: खण्डितिभ्यः waa जातेनाख्जा रक्तन छवा
सम्यक्‌ ऊढाष्टताप्रातःसन्ध्या येन | प्रातः सन्ध्यास्थाने रक्तमेव
येन तमित्यर्थः | सम्यग््ता सन्ध्यात्‌ सरुरूपः फलकसन्धिर्थेम
श्रतिदृढसन्धिरित्ययं दति ati यद्वा ल्षतश्चुजाख्जा समूढः
भ्राप्तः सन्धिरयस्य त्सरूफलकसन्थि पयन्तं WaT? निमग्न cae
थः। उद्वा चलाऽणुढप्रातःसन्ध्य उदयाचलतच्ाऽभूदित्ययेः।
तमधत्तेति पव्व॑ण सखम्बन्धः। श्रङ्गकेतिपक्ते, अल्पे (पा ०५।३२।८१)
इति weed

यमेनेति। स भीमः तामसिपृचिर्कां छूरिकामपि wa
CTA कवलं VF THATS: | म केवलं पचोमपितु इरिका
मपि। at ati ख्रमर्थिना मैम्यनुरागिणा यमेन तं भीमं मेमं
ag रेदीति wast याचितुं दूतीप्रेषणावमरे निजा खीया

\

घोाडणशः सगः | RRB

Bat TS sw परिवारशेभिनों
करग्यदादामसिपुचिकामपि ॥ 22 II.
यदङ्गभूमो THT: खयोाषिता-
मुरोजपचावलिनेचकञ्जले ।
रणस्थलस्थण्डिलशायितान्रते
DATA fering ॥ ९९२॥

गरिता प्रेषिता या जिङ्केव। नियतं प्राणडारिवाद्यमजिङ्ा-
तुष्या afar बर्ण तुषो यमे यां भीमाय दत्तवान्‌,
किम्भूरतां। परिवार ्ालिनीं चमेकाशेन ओाभमानां। थसखी-
लच्णपरिजनभाभिनों। करयषहाषां दसग्रदणयोग्यां साधुमृ्टि-
देण । yi यद्यपि भैमी दन्ता तयापि परिवारषादिव्येने-
दानीं दत्तेत्य्थः। छरिकां सणखीोश्च रोतकलतेन ददाविति भावः।
छुरिका चासिपुत्रिकेत्यमरः । याचिददिंकमा ॥ २९॥
यदिति, चस्याः शस्या ayaa पटिकाया ऊद्धाधादेशेा
खयाषितां खस्य स्नोएं उरोाजपचावलिः कस्त्रिकालिखित-
BATA TARSATY एते दव बभतुः IATA | किम्भूते।
रणस्थले या सखष्डिलशायिता Aaanrer वेदिकार्यांश्ेते स
खष्डिश्रायी तद्भाव एव व्रतं तच विषये गरशीता Star a: खी-
छृतनियमविशरेषेण भूपतितेः शतरुभिः दकचिणोरते wary fe
waa wa cd | दीचापदशिने fe स्तीणं रम्यमलद्धारादि
दकिणालेन दौयते eftadd खहतमारणडारा शचं रण-

td

2३9 उन्तरनेषधचरिते।

पुरेव तस्मिन्‌ समदेगि तल्तुना-
भिकेन यः सोद नारिनाग्निना |
नलाय विश्राणयति खम तं रथं

नुपः सुनत्याद्विसमुद्रकापथं ॥ २३ ॥

स्थलस्वण्डिलशशरायिताव्रतमुपदिष्टं cared दक्चिणालेन दन्ते
पच्ावलोनेचकष्जणे दव | लेाशमुद्गरग्यामवर्ैः सनपचावलो-
नेचकष्नसलेनेात्मल्षितेः इयं द्रिका निधितपरविदारण
वेरिनार्य॑ख वेधव्यात्यक्रकण्नलपचावल्य दति | स्थण्डिलशायी-
ति। खण्डिलाच्छयितरि ब्रते (पा०४।२।९५) TATH Vz ll

परेति। aa भीमस्य सुतायां भ्रभिकेनान्‌रागिणा यया
भमो दातबयेति gard न प्रेषितः किन्त शचुभराक्रान्तभूभा-
रमिराकरण्दारा तमस्माकं सुहृदिति प्रेषित दति Srere-
सेदं गाटयति, एवंभोलेनाग्रिना परव दूतोप्ेषणावसर एव
यो रथः तस्मिन्‌ भोमे खमदेशरि प्रेषिता दन्तः, Far aera a
रथं विश्राणयति w zat fared । सुखंष्या अनायाेनाति-
MARA WT श्रव्युखपव्वेताः समुद्राः कापथा विषमनि-
STASI मागाख यस्य | स्यैव सञ्चरणसमथं। कदष्वा का-
पथः समा इत्यमरः | कापथ इति । काप्यच्यारिति (पा
६।२।९०४) कादेशः, खगादिना (पा ०५।४।७४) समासा-
TST ॥२३॥

षोडशः aA: | ३९५

प्रहतवन्ता नलक्ूवरान्वय-
प्रकाशितास्यापि महारथस्य यत्‌|

तमेव वर्णयति । प्रतेति । wart waa नलाय दत्त-
स्यापि महता जवादिगृणयुक्रस्य रयस्य प्रहृष्टा खतवन्ता खता
विद्यते यस्य स खतवान्‌ तद्भावः खतवत्ता सारथिमन्ता, प्रकष्ट-
खास TAY तदन्ता वा, यस्मान्नलस्य HITT युगन्धरोण सद-
SAG: VHA, THA सद्वा यः कूबरस्याग्वयः, तेन प्रका-
शिता प्रकटीकृत भिता च, तन्तमाद्धतारेतस्य रथस्य पव्यक-
वत्कामगामि धनदविमानवत्‌ प्ररष्टता SMTA पष्य-
कात्‌ खकाशाद्वाजवादिगरैरधिकलात्‌ कुबेरस्य दृष्टा उदा-
रणां तस्य TAT तत्सामथमानुमोयते शचअ्नुमान जन्यज्ञानस्य
विषयीक्रियते। न कवलं कुवेरस्य महारथस्य किन्बस्यापीति
समृ्येन व्याप्िद शंनपुरःखरं उपनयन्जिगमे खच्यत्यपिश्न्दः |
कुवेरस्यापि महारथस्यायतसंद्या यधस य॒क्रपष्यकविमागेन कत्वा
VASA WASAGAAT ASA Hal तेनाद्यमानता वा भवति।
एवं FATT म्तबलेनागरे एतस्य wravagat भविवयतीत्य-
मु मोयते | यतेऽस्यापि कवेरस्य नलक्रूबरास्येनान्वयेन सन्ता-
गेन caw प्रकाशिता प्रकटिता ओाभिता प्रतवन्ता जनयि-
wat दति साधम्येदृष्टान्तः | सेषबलेनानुमामन्त्ववं। विमते
महारथः पुष्यकः Tae भवितु मति गलकूवरान्वयम्रकाभि-
तप्रखतवच्वात्‌। यो ये मलक्रूमरान्वयप्रकाितप्रतवन्तावाम्‌
ख पुष्पकः अहृष्टः | तथा BAT त्य नु मानवशारेतत्‌ सव्बेमु श्यत

and उन्तरनेषधचरिते।

HALLS AA पुष्यका-
्रहृष्टतेतस्य ततोऽनुमोयते ॥ २४ I
मरेन्रमुखेःरवसा WA य-
न्निजेन पत्या कछतसिन्धुरन्विनम्‌ |

स तददेऽसम दयरलन्नमर्पितं
पुरानुबहरं वर्णेन बन्धुताम्‌ ॥ २५ ॥
जवाद्‌ वारोकछ्छतद्‌ र दकपथ-
सथाक्तियुगमाय द द्‌ मुदं नयः।

इति यथा कथञ्चित्‌ सेका व्याख्येयः। किन्त wae: सुतः पुत्र
इतिवा । पुष्पकस्य नलः सारथिनोस्ति तेन तन्तुखता ate
faa तत्पतिना कुवेरेणेति, we तु नलः सारथिरित्ययं रथो
रमणीय दति भावः | कुवेरस्त युगन्धर इत्यमरः ॥ २₹४॥
aexfafa । सिन्धुः समुद्रो माखा उच्चैः्रवसा श्रथ चा-
सतकन सलक्णेमाय च दीघेकसेन दुलंकणेनाश्ेन मरे
प्रताय्यं यद्धयरल्नं निजेम पत्या खखामिना वरुणेन afta
य॒क्र मत वरणायादत्तेत्यथैः। स भीमरूदश्रल्नं wa नलाव
ददे। श्रनेन कथं तज्ञभमित्यत are किभूतं। वरुणेन बन्धुताम-
aaa अनुबद्धं वद्धयितुं पुरा दूतीमरेषणावसरे ऽपिंतं भी-
ara oe उशेःग्रवसाऽप्यधिकमश्चं तस्मै ददाविति भावः॥९५॥
जवादिति। योऽश्वो लोकानामक्तियुग्माय नेजयग्माव
दिङ्कायाः सोयरूपदणनेच्छाया ्रादरस्तस्य दासतां Tres

Brew: aa: | २२७

दददिदल्लादरदासतां यथा
तथेव त्पाश्लकषडनालताम्‌ ॥ २६ ॥

ददानः ATA कुव्वेन्‌ जवाद्धेताः अवारोङरूतः warfacrear
दूरो बङ्योाजनेा Fara म्पा येन दूर गतलाजेजया-
रविषयः सन्‌ या नेजयुग्राय as प्रीतिं म दरे, रङेनाभावा-
alfa मेत्पादितवानि्यर्थैः, तथा पगरागममसमयेऽपि तथेव
दिष्सादरदासतया ae tree ving te sware
चस्य. तख भावसा तां खलण्योत्कण्डठितलवं ददश्मदं ATT I
wad दद दति पूवण सम्बन्धः । यथातथा म्द व्यत्यस्त
arear | रूपादि विलाकगकत॒किभियवदखो द्रषुमारभसा-
चदेगवश्राद्‌ दूरं गतलान्न Te: | इदानों यद्यपिनइृषटस्लथापि
व्याचुय्या गममेऽवश्छे TTA tha FET व्यापाराकारपरिण्या-
गपरःसरं तद्रुपादिविश्रेषदध्रनाद रामे wera awa यावत्‌
feararay एनरागमनखमयेऽपि खुरपुटरतशाणीरोणसम्ब-
BTA Taal चाभयथापि TWATHTATSHBTAT अरपरिपु-
श्ंलानेजय॒गस्य र्वे नाभूदि त्ययः । च्रतिजवनेऽख इति भावः ।
अवाद प्रतिषिद्धा ett gare येनातिदूरं गचाभ्यामनुगत-
मार्ग इति यावदेवं भता योाऽक्षियुगाय दन दष तयाऽनादृद्य
यथादिद्श्षादरद्‌ासतांददामः संखथेव तस्य FIAT द्रषुवो
शष्ककण्डलं ददे i गिरन्तरदभेनाभावात्तादृभरी प्रीतिं नाता,
किन्तु पुम्वीक्प्रकारेण Tray ea भूरएसम्बन्धात्‌ शुष्ककण्ट-

v2

डहर उत्तरनेषधचरिते |

युग्मम्‌
दिवस्पते रादरदर्िनादरा |

-

दढोकिं TRA विश्वकरणा |
waa Safar: दरषटव्यदभंनाद्धि THATS प्रतिषेभा भवतिं
अज तु वेगातिश्रयाद्‌शंनाभावात्‌ प्रतिषेधस्तस्येति वा। श्रय
च जणरहितः wat दरो दृष्टिगाचरोायो मागः स पिपासो-
भँ जयुगाय षे ददाति किन्त जलावलाकने पारवश्वं तथापि
पिपासाः श्रष्ककण्टत्वं वेत्युक्तिरिति ati crearfafa पाटे
दिदचाररख्ट दानपाचं ददाविल्यथः। STIS दामे, दाश्टगोप्रा
wae इति (पा ° ३।४।७४) निपातनाद्‌ द यतेऽरी इति दान-
OTH | पारावारे परावाचीतीरे पाचमित्यमरः। Ta नासि
बारि यस्िन्नसाववारिः। ve वारणं वारः न्तात्‌ घञ ख
AMAA | श्रववारश्रष्दादवारिशब्दाख चिः ure it

दिवस्पतेरिति । feawiftxe भेम्यनुरा गवशाङ्गीमं

आदरदशचिना विश्चकमेणा यः तं भीमं प्रव्युदिश्व ्रादरार-
ढकि उपदाङूपेण प्रेषितः स भीमसूमेकं महापरिमाणं मा-
foe} तन्मयं axe afafaid वा महाक्ञतमव्युश्वं पतत्‌ याहं
पतत्‌ गण्डुष जलताम्बृलेद्गारादि ग्रह्ातीति यदः तं नलेन
ware ग्राहितवान्‌ श्रङ्गोकारितवान्‌ नलाय ददावित्यथेः।
प्रभायस्मिन्नादरः तं तदनुजीविनः खसखशिल्पेन सेवन्त दति
लाकरीतिः। WARE: TARE इत्यमरः | दिवस्पतेः तत्पदं
शतोति (पा०६।२।९४) बाङखकात्‌ षष्ठया श्रखकि कच्कादि-

Rew: BT | BRE

तमेकमाणिक्यमयं मशान्नतं

पतङ्गं यादितवान्नलेन सः ॥ २७॥
नलेन ATTA TTT RA
मुखस्य यः पुगकणेगट॑तो न वा ।

इति व्यवेचि खमयूखमण्डला-
दुद्‌श्चदु ारुणचारूुणथिरात्‌ ॥ श्ट ॥

ल्ादिसञंनीयस्य (पा०८।३।४२) षः । षयाः पतिपत्रेति (पार
TIRINR) इन्देविषयवात्‌ लाके ग्य्॑सकश्मकलात्‌ कर्मणि
faq पतत्‌ awratfa पतद्‌ ग्रहः । पचाद्यचि (पा०३।९)
९३४) पतता aE दति (पा०द।द।५८) अप्‌ ॥२७॥
मखेनेति । उदश्चदुश्वारुणचारुण उदिलरोख्रतदखग्यंवदा
खुन्दरादतिरक्रात्‌ ऊद्ंप्रसरत्किरणाऽतिश्यिता यः खीयोा
खूपगुणस्तेन WTA रक्रतरात्‌ खमयुखस्य मण्डलात्‌ खद्का-
दधेते: ताम्बृलविलासिना ताम्बूलर समाजरयाहिणा पुगनागव-
हीदख खण्डत्यागिना नलेन Brac उज्न्ितेखक्ैमा-
णििक्यश्रकखसदुशेरुद्राररूपेः पुगकणेः क्रमुकाल्यश्रकलेः अर्य
गतः प्रिता मवापूरितद्ति यः पतद्रहः चिराद्भूयसाका-
खेन खष्ठोकतिकया क्रमेण मुक्रसंश्रयेलं कीव्यवेचि निितस्तं या-
- हितवानिति yay सम्बन्धः | समीपं War खच्छेखिकयाऽयमि-
दानीं Grae: wa इति नि्ितः कदाचित्‌ कदाचिच carat
awa इत्यपि निञित इत्ययः! श्ताखतत्रसन्देहे THAT

३४० उत्तरमेषध श्रिते ।
मयेन मोमं भगवन्तम्ता
नृपेऽपि पूजा प्रभुनान्नि या क्ता ।
श्रदत्त मोमेऽपि स॒ नेषधाय तां
VACUA SATS मदत्‌ ॥ २८ ॥
कदे सदेव कविमस्य बिथतां
म कोकिनां सर्पविषं प्रसपंति |

Vass Wa: | माणिक्यमयलादतिरक्र cays: | इदानीं ता-
म्बखद्धागवखरा द्वाविन्यपचारे भूतवदिल्युपचारः | चदा तसे
वारक्रलाण्ननख्योद्भारत्या गमः | श्रमी पगकणाः किंवा
रणसमृहा दूति सन्देषसिराक्धि्णीत इति atu Rey

मयेनेति। भगवन्तं षक्ुरो खय॑सन्यसं भीमं शिवमचादिभिरः
पचारोर्च॑ता पृजयता शैवेन मयनाश्ा ऽसुरे प्रभुनाखि शिव
marca नपेऽपि भोमेऽपिया पुजा कता उपदा अकारिषं
भोमाऽपि तां Gat पूजारूपडरि ऋणेगसङमणिसम्बन्धि विषा-
पडारखमथं fated मो जगाथ भाजनं नैषधायाद क मयेन
me दन्तं साऽपि नलायादन्तेति। श्रपिश्ब्दः समुषयाचः।
अर्थयतिभावारिकः॥ २८ ॥

कद टृति। we arrose विं नोल द्युतिं ठर्दव
करेऽपि fant केकिनां मयूराणां सपंविषं म प्रसर्पति तच्छ
Ot भाक्रामतीद्यथेः। स भगवान्‌ fares पात्रे एतदाधारः
लेन काणलकूटष्ठेद भो च्छत्‌ तहिं मोलकण्डलं माधा खत्‌ । भर

Mex: सगः | ३४१

न मीलकण्डत्वमधास्यद च चेत्‌

स कालकूटं भगवानमोश्छत्‌ Be ॥
विरोध्य दवाससमख्वलदिवः

खजं त्यजन्नस्छ किमिद्धसिन्धुरः |
अदन्त AG स॒ ACSA सद्‌ा
यमञ्नमातङ्गतयेव वकं ॥ B ॥

ura विषभचणे कते सति तश्नी्षतया नौलकण्टलं न खादि-
त्यर्थः | fee निमित्ते we क्रियातिपत्तौ (ate 8121. 34)
दति we । भुजागवन दति (पा ° ९।२।६६) AT द्‌ ° ॥
fatrafa | स भीमस्तसमै नलाय मदढकलार्‌ दानजलव्या-
जात्‌ सदा वधकं वर्ष॑णशोखं यं हस्तिनं दत्त स दुवाखथं विरोध्य
राषचिला तच्छापादिष्सिन्धुर एेरावता दिवः सकाभारसख-
wa पतितः किं । भवमागत एेरावणः किमिव्ययेः। विरोधे शतुः,
we दु वौ सस: खजं मालां त्यजन्‌ शुवि शपन्‌ । प्रच पाराणिको
कथा। कदा चिररावतमारूद्य गच्छते दृक्ायदुवाखसा प्रसादेन
मन्दारप॒ष्यमालादन्तासा SRY ATTRA सापितासतां
श्रष्डादष्डेनाधञिकेप ततः कृपितेन मुनिना लमपि माला-
बद्धः पतेति प्तः तचमूलेयमुकखा । TRS पुगररपरचते ।
अथ्रमातङ्गतया शेरावतल्ेमेव । rade हि खदा मदजलं
वति अयमपि तावत्‌ खगीद्रष्टः स एवेति सद्‌ा दागजलं मुञ्च-
Areas: | अथवकमातङ्गस्तसया वा RATA सजलचनतुखय

३४२ उन्षरनेषधचंरिते।

मद्‌ाकदग्य भवताथवा भिया

पर दिगन्तादपि यात जीवत।
दति @ at दिक्षरिणः aaa
fare व्ण॑खजमागतेरगतेः ॥ Be ॥
बभार Asi निजकीत्तये रदे
दिषामकी् खल्‌ दानविशुषः।

Tae) we भीमस सम्बन्धिवेनारूलत्किमिति वा । ats
खषपते (पा०३।२।९५४) WAH ॥ ३९ ॥

मदादिति। यो गजः खकर्शयारागतरर्गमैरागमभेमंमनैख
war Wai वखेमालां fata feafcar दिग्गजान्‌ प्रति
इत्याह wa दतिकिं। ar दिगजाः भवतां बलाभिमानसे-
दसि aft मदाद्‌ युद्धं कन्तु युयं aga भवत मम परस्तान्ति-
छत । अथवा waar नास्ति तदहि भिया दिगन्तस्था युयं दिग-
न्तादपि परं यात गच्छत, पलायिताख्च सन्तः aaa सुखेन
जीवत खप्राणान्‌ रक्षत दयं लभेता ॥ Be
बभारेति। यो गजे निजकीत्तये TAT TAT वीजं कारणं ब-
भार,दिषामकीर् दानविभरुषिा दानेदबिन्दुनेव कारणं बभार,
खलृतोक्षायां | दन्ताभ्यां परविदारणात्‌ खस यथःसमुत्पन्तेर-
याः कीत्तिकार एत्वम्‌ । ्रय च aa श्भ्रलात्‌ कारणे-
नापितादृशरेनैव भवितुं युक्रमिति। दन्तौ कीतिं वीजभूतकन्दा-
विव मदजलगन्धाघ्राएमात्रेण परगजानां भङ्गात्‌ दानविन्दुनां

ASU: AA: | aus

अवःखमेः कुम्भकुचां शिरःश्रियं

मदे मद खेद वतीमुपासत यः ॥ BB ॥

न तेन area विवाद क्षिणी

HAY सह्यानुभवेऽभवन्‌ कमः |

न शातकुग्भेषु न मन्तकुभ्भिषु

प्रयल्नवान्‌ काऽपि न रन्नराशिषु ॥ २४॥

तदकीर््तिलक्षणलं | AAS श्यामलात्‌ कारणेनापि तादृगेव
भवितं यक्षमिति श्वामदानविन्दव एवाको न्तं बी afar
लया मङ्मह्कगंता गतेः HABA: कसप्रयासेरव व्यजनमचाखलनं
कृत्वा कुम्भावेव Fat यस्यास्तां मदस्ेदवतों दागरूपचमादक-
युक्तां शिरःधियं घमंजलापदरणदारा तस्या एव मुद्‌ इषाय
उपास्त सिषेवे। एवम्भूतं शिरो दधानः प्रीतिम॒दपादयदित्यथः।
कामकलिखिन्नाङ्कम्मङचां कामिनीं खेदमपनयन्‌ कामो ताल-
न्तचालमेन वीजयतीति मदस्य खेदरूपेण fac: faa: स्ती-
त्वरूपणम्‌ | अधत्तेत्यपि Wes: tl Re Ml

नेति। तेन भोमेन vara faare दचिणीरतेषु कन्यादागद-
क्िणात्ेन दन्तेषु वादेषु रथादिषु तुरङ्गेषु वा VATA सञ्चा-
चाने प्रयल्नवानपि काऽपि कथिदपिनक्षमःद्यन्तावादन्ता
wad सद्धा परि च्छेदे समर्थी नाभवत्‌, तथा शातकमष्वनेकभू-
घणभतघरिताघटि तकाश्चनेषु न, तया मत्तकुम्मिषु गलन्मद मा-
AFT न, तथा रल्नराशििषु न क्षमेाऽभवदिति। aaa विवादद्‌-

Ree उश्चरजेषधचरिते।

RCTS AAATA यस्यः

प्रसाश् भेम्या नु च Tea |

कतः FCM ततो नलेन स्‌

प्रद कतिणस्ततरुणमाश््रटक्णिः ॥ २५ ॥

किणीरतेखिति च। awat Grae दन्तवानीति भावः॥३४॥

करोति। च आरश्र्रचणिरग्निस्लयाः करग्रहे विवाहे विषये
वाम्यं वक्रलं WIA AI | भम्यभिलाषान्नलाकारधारणादिदा-
रा पुष्ये विरद्धऽभृदम्‌ च पञान्नलवरणावसरे भैम्या स्हतिध्या-
मादिना were are दक्लिणीरतः रानु कूल्यं गोतः सोऽग्निः
ततः पाशिग्रहामन्तरं नलेन पुरङ्कत्ये सेखना दि संस्का र पूव्वंमग
प्रतिष्ठा aad तस्िज्िवाहसमये प्रदिः प्रकर्वेखापसययः
कतः प्रदिणभागेन वलयाकारेण afea: | wy 4 a: ua
योतकद्‌ानकाले वामभागेऽभृत्‌ TITRA णूत्कारादिना प्र
बाध्यानुकरूलः Wa: । श्रय च दकिणएभागे aa: सोऽचेनादिभिः
सम्पूज्य नखेन सुतरामगृकूलः BA: | चरथ च प्रकरेण ददिषण-
भागे इतः । अन्योऽपि महान्‌ पू विरोध्यते स विवादारौ
प्रसाथानकूखः क्रियते cafe! wa कचित्‌ कचिदिधिकरम-
भङ्गा देभालाराच्छाखाभेदात्‌ कुलाचारविशेषाद्ाद्धवयः । न
एनः ओरषंकवेर ज्ञानखेशाऽपि | श्रत एव qe यथाविधीति
WISH | आ श्््षणिः। श्रा श्राष्ुमिच्छति आङः अषेः षलन्ता-
च्छन्दसि साधुः शि्टप्रह्युक्रलाद्भाषायामपि षाधव्वं aaa

धाडशः सगः | २४५

स्थिरा त्मश्मेव भवेति मन्लवा-
गनेशदाशास्य किमाप्रए तां FAT

शिला चलेत्‌ प्ररणया नृणामपि

Reg नाचालि विडेजसापि सा ॥ ३९ ॥
fortran farsa

Tal पुरोधा विदे feast

स्थिरेति। दे भमि दममश्मानमारोरेत्यशा्यं तवं aga
स्थिरा भवेति नलेनेाच्चारिता weed वाक्‌ तां भैमीमाभास्
शिलावन्निख्चला भवेति ve राशिं दला त्राशु अनशत्‌ 4-
arma) उच्चारिता वणा प्रध्वस्ता भवन्ति । तज्रात्परचते हिया
किं । किमिति तसा लश्नेत्यत श्राइ । शिला श्रल्यतेजखां नुणा-
मपि प्रेरणया करचरणएव्यापारमातचेण चलेत्‌ खस्थानादन्यत्
गच्छेत सा तु भमी पनः ्रतिप्रभाविणा विडजसा दृनद्रेणापि
fea. मनेव्यापारमाचरखोरुतनलपतिलषूपाया मयादायाः
सकाज्ान्नाचाल्ि। पतित्रतासीमा a त्याजितेति facara-
नायिकाया dat ay Wrafa खदोषं विचिन्तय wera नषे
त्यर्थः | वेधमश्मारोहणं तेन कारितमिति भावः। नश neds
sarafe पुषादित्वादङि नशिमन्यारलिख्येतलमिति (ate a
४।९२०।वा०२) UH STi Be I

प्रियेति। act वद्किसन्निधिकाले पुरोधा गैतमे विदर्भ॑जां
भियस्य नलस्यांशुकन खद ग्रन्थिना निबद्धं वासो चस्ास्तामेवे-

vz

३४६ उन्तरनेषधचरिते।

जगाद विच्छिद्य पटं प्रयास्यतो
नलादविश्वासमिवेष विश्ववित्‌ ॥ ३७ ॥

भरुवावलाकाय तदुग्बुखभुवा
निर्हिश्य vented विदर्भजा |

विधां विदधे च्कार। sanwa परं विच्छिद्य कतिंलाऽरे
भेमीं विहाय प्रथाखठातेः ममिग्तेा नलात्‌ सका्ादेष पुरोधा
अविश्वामं विश्वासभावं जगादेव) वस्तं fae at fears
गभिव्यतोद्येतख्य विश्वास न कायं tae AY शह qs
we गन्धं दैवागेम लर विचरणोयमिल्युवाचेत्यैः । कचमे
तज्छातमत श्रा! यता विश्वं सथ Fee Brewery इत्यथैः b
तख्माद्धविखखदपि तेन ज्ञातमित्यर्थः । कलिना पराभूता नखा
Ua witasta: Seer wate afer परि
Saw तद्धारणार्थे fafera वख्स्यावषारादस्ताम्राभावाः-
द्ध मोवस्ताद्धंधारीः सन्‌ निद्राणायास्तस्याः wary faferq at
महारणे तत्याजेति भारते कथाः । वेधमृभयवस्त ग्रन्थिबन्धन
बेन कृतमिति भावः \ किदघदिति पाठे gam efafa या-
जना ॥ २७॥

भवेति । ae wee दगेनायमुखुखो भूयस्य तेम पत्था
मलेन विदभंजा निर्दिंश्ान्ना्य भरुवस्यावलाकमाथे अभिदषे
SMT | AHN सुवा छला संश्न्येति वा। न तु Tee
भवस्य खयंद श॑नयेग्यलात्‌ सा खयमेव तं पश्येत्‌ । तेन किमिति

` Wem: eat | ३४२

किमस्य न स्यद्‌ णिमारिसाक्तिक-

स्तथापि तथ्या महिमःऽऽगभेदितः ॥ B= ॥
धवेन सादशि TCA

सनोमिमां पश्च गतामिवाणुताम्‌ |

दभेनं कारितमित्यत आह । रस्य yaw श्रणिमा खच्छप्रमा-
wa afeafaar मेचगेाच्रः fa ब स्यादपि तु सखादेव
यद्यपि तथापि खयंदशंनयेग्धतेऽपि श्रागमारिता afear
Azra रवं सत्धाऽस्लिति Wa: । अत्युक्तं दि प्रमाणमित्यथः ।
afafy तक्तो वधु भरुवमोकयोतेति ya दशते ध्रुवं पश्छामि
wat जिन्दद्ति सा waa त्नात्‌ खं दर ष्ुमशक्वलेऽपि मख
एवादगेयदिति य॒क्रमित्य थः। वेधं भुवद श्नं कारितमिति ara: |
एतत्‌ स्ये कविवचः । श्रथ च यच्चस्याणुलं mee तापि च्या-
wre भ्रैवमण्डखस्य महापरि माणएलत्वे सत्वमेव ॥ ३८॥
waafa । सा वधूषवेन नलेन अशत मतिद्धकच्छत्वं गता-
मिमां खतं पतित्रतामरन्धतीों लं पश्जत्युक्ता weft दभिता।
सजाणुले GAGA | वरणात्‌ Waa इदि तख. मनारयमा-
Fe इदयं तख भूपतेः कते द एीरुतखगं पतेः दर णवल्लाघवेन
त्यक्र TR येमेदभूलाख्लमादिब लव्जयेति Ta: 1 we हि परि-
णीता wars दणप्रायमकरवं ममो त॒ इदि धारखमातादे-
वेति । मन्ताऽपौयमेवाधिका सतीति dar: सकाशाच्लव्नयेव
warfare: | खतः र्लमेव - उतेचितं । मूपतेजंनादिति

३९८ उन्रनेषघचरिते।

छलस्य पूवे इदि waa: छे
ढणोक्ृतखर्गपतेजनादिति ॥ २३९ It
प्रहता तत्वारपल्लवखिै-
स्च्छवि्धीन्नि विदारिभिः पथि |
मुखेऽमराणमनले रदावले.

रभाजि STATA ॥ ४०॥
लया प्रतिष्ठाङ्निधूमपद्रति-

गता कपोले ITNT IATA |

श्ष्ददयसामान्यवाश्यपि नलभेमीखश्षएे farsi पर्यव स्यति। पैध-
acacia कारितमिति भावः । ्रदभिं। ्म्ताखिण्‌। अ
भिवादिदभोारिति (पा०९।४।५ वा ०९) चरण AUT Hea |
तस्य wfafeaare दितीयाभावः॥ ee ॥

प्रखधनतेति | तसाः der: करयारेव पल्लवयोाः fads
AAAS: प्रनत TIS ्रभाजिप्राप्ता। Waa च पुष्पाणि
युक्तानि तथा svar der उज्छितेः करान्यकरयौखि विर
waite: सद्भिः पयि करा्रान्तरालदूपे मागें उडद विर्मक्षप-
ओभा भेजे । व्योन्नि मच्चाणि युक्कानि। तथाऽमराणणां we
ऽनले ऽमया BA: TETAS: द न्तपंक्ेद्युतिः भाभा FF । मवे
द न्तपंक्रियक्रा । वेधा लाजदामस्तया त दूति भावः ॥ ४०॥
तयेति। तथा भैम्या प्रतिष्टा करक्ुद्मलार्यां Maar ज्रा-
छतिधूमपद्धिः इयमानलाजादिद्र यसम्नन्धिनो धूमपरम्परा

षोडशः सगः | ३९९

ययो दशोर्जनतां गुते श्रिता
तमालसीलामलिकेऽलकायिता ॥ BP It
BSA: खेदभरः करे तयो-
= £ जले (9

स्लपाजुषादानज्लेमिलन्मुड्धः।
दशोरपि Tea सात्विकं

LN धमलङ्खन्नैः
धनेः समाधोयत धूमलङ्कनेः ॥ ४२ ॥

कपाले ग्टगनाभिभामितां कसछरीभ्ोभां जाता प्राप्ता। ततं
ऊद्धं गच्छन्तो दृगाखचषारञ्जगतां यथै प्राप। तताऽणुङ्ख
गच्छन्ती FA कर्षंयेास्तमाललीलावतंसभूते तमालदलसा+
श्छ frat ततेऽण्यूङ्तरं गच्छन्ती wien ललाटे swat
यिता चुखकुन्तलवदाचरिता aye जतेत्ययंः | कपाले क-
स्री दृशोरश्जनं श्रत तमालं ललाटे चालका दूति युक्रम्‌।
वैधधुमग्र णं हतमिति भावः, ग्टगनाभिक्ोमोति। कर्तरयुपमान
दति (पा०द।२।७९) शिन शटगनाभिशोभिनो vet नाव-
Gar, लन्तखलारिति (पा ° ६।२।द५ वा ०२) पवत्‌ ॥ ४९॥
श्रप्त दति। जपाजषालेव्नावतासयाः करो वत्तंमानः
खेदभरः सालिकघमंजल सद्र दामजलेत्रौ हयमशेभ्ये दचिणादा-
माथे See: TEAMS: सह THAT वारं मिलन्‌ सम्बन्धं प्राम
वम्‌ सन्‌ श्रपद्लुतः दानजलयोा गात्‌ साल्िकः खेदऽयमिति ला-
केन न ज्ञात TIS: | करे म्‌ङमिंखन्‌ पुनः पुनरद्खवम्‌ दाम-
जलेरपङ्लूत इति वा। तत्रापि कामविकारवश्ात्‌ खेद शाका

Rie उत्तरनेषधचरिते।

बहूनि मोमस्य वदनि दक्सिणां
प्रयच्छतः PIA तत्क्षणं |

जनेषु रोमाश्चमितेषु मिखतां
AIGA: कण्टककोरकश्रियः 11 ४२॥
बभूव न सम्मविजित्वरो तयोः
श्ुतिक्रियारम्भपरम्परात्वरा |

्ास्यतीति भियावा। garcia सम्बन्धि प्रस्तं गखितं सालिकं
कामविकारजमच्र TH ARVATEALATHAT: BAT समा-
Waa परितं ताभ्यामिव्यथात्‌ ata कर्टभिरपलयपितं वा। पर-
सपर स्पशा्तयाः खेदादयः सालिका प्रत्ता दति भावः।॥४२॥

बहनोति । बहनि aafa cfaut प्रयच्छता दलिश-
aq ददता भीमस्य eH दानशेण्डतमवेच्य aaw तस्मिन्नेव
खणे श्राखय्ातिश्येन रोमाश्चमितेषु way जनेषु मध्ये तया-
Marea कण्टककारकश्रियः कण्टककलिकाओाभा मि-
चिताम्‌ Gai प्रापुः । षात्विकोाऽपि रोमाञ्चो ऽन्वजनवदाखणया-
दयं जात इल्युपलक्तित इति भावः ॥४३॥

बभूवेति । अ्रतिक्रियाया वेद्विहितलाजारहामाभ्निषरिभे-
मणादिकाया आरम्भस्य परम्परा एकस्मादनन्तरमन्यश्यार-
म्मस्तस्मादनन्तर मन्यस्सेवमव्यवड्िता य उकरोान्तरभावस्तदिष-
यत्वरा वेगिता, तयोारवश्छापेकितायामपि कश्मवेगितायां a-
लिकजनि तस्या द्ग वखना त्म कस्य स्तम्भस्य विजिलरी same

चोडश्नः सगः। Rut

न कम्सम्पत्तिमलुम्पद यतः

Farsi alse: समिधा समेधितः ॥ ४४ ॥
CaaS: पाणिममुष्य क्षतः

पुरोधसा संविद धेतरां विधेः |
मदषिंणेवाङ्गिरसेन साङ्गा
पुलामजामुददतः शतक्रतोः ॥ ४५॥

न बभूव तज्नापलणाप। सम्भवात किमपि कयं शीघ्रं कन्तु
अम्य माभूतामिति भावः | तथा समिधा aware समे-
धितः संवद्धिंते वद्छिरपि अग्रतः खितः सन्‌ तयाः कम्पसम्पज्तिं
खात्िककन्पवाङरं area न शमयति ख । trast हि कम्ब
afa: waafa गतु साशविकं awe तचासमयलारित्यर्थः!
तयारन्यः सात्िकापल्वापेऽपि रूम्भकन्ये साकं न्नातावेति भावः +
अवन्तंता शब्ध्ेति पाठे न सम्विजिलरौति नज्समासः | अख-
wa) ॐ सृचादीनामिति (पा ०७।९।५८) मुम्‌ ॥ ४४ ॥

दमेति। दमखद्ुः पाणिं डते sae Tee wafer
करैवारिकस्य Brae विधेः साङ्गता ङ्गसादिल्यं पुरोधसा संवि-
दसेतरां नितरां area eR | प्रधानमात्रं गलेन छतं अङ्गा
fa @ प्रोधसा कृतानीति भावः| कस्य केनेव । पुखामजामु-
ava: अतक्रताः सम्नन्धिना faw: साङ्गता आङ्किरख्न at
fier awafata ॥ ४५॥

BUR Sucagqgufea |

स कोतुकागारमगात्‌ पुरन्धिभिः
सदखरन्ध्रोक्ततमोक्तितुं ततः |

अधात्‌ सदसराक्ततनु ्मिचता-

मधिष्ठितं यत्‌ खलु जिष्णुनामुना ॥ ४६ ॥
तथाशनाया निरशेषि नो हिया

न सम्यगालोकि परस्परक्रिया |

खद्ति। ततः वैवादिकविधेरनन्तरं स नलः परभ्निभिर-
न्तःपुरनारोभिरोचितुं वधूवरचष्टादिदश्॑नाथं wecaied
कएकाष्टादिरचितं asfexnard वधूवर संवेशाथं chaz
क्रारवेदिकं कौतुकागार Kawase दूरवायवाङकुरादिनव-
मङ्गलद्र व्यसहितं मगात्‌ चये । यद्गदं जिष्णुना अयभीले-
नाममा मलेनाधिष्ठितं aq विलाकितुं ने जरसा वकाशदावि
रन्रसदहखधारिणा ways कवचेन सडह मिचतां साम्यं ज्र
धात्‌ बभार तदपि जिष्णनेश्दरेणाधिष्टोयते खल उत्प्र्षायां
frqa वा ॥ ve tl

तथेति 1 वरेण वध्वा चाग्रनाया बुभुक्ता fear war तथा
पृव्वैवत्‌ मो निरेषि निःेषिता arate न भुक्तमिन्य्ैः। तथा
परस्परक्रियाऽन्योन्यं चेष्टादिव्यापारोाऽपि हियेव सम्यक्‌ सब्यख-
दमेन नालेाकि न विलोकिता किन्त इङ्गितमाजेणेत्यथः।
तथा अदं दिनजयं यथाविधि मुक्तसम्भोगं त्यक्तसुरतं Tay,
खर तेच्छासद्ितं war तथाऽजशायि शयितं i qefafa was

ASW: Aa: | ३५३

विमुक्तसम्भोगमशायि Tye

वरेण वध्वा च यथाविधि व्यम्‌ ॥ ४७॥
कराक्तणाच्जन्यजनेनिजप्रजाः

कचित्‌ WTA AAT ATT

योच्यं । विध्यतिक्रमभयार्‌ दिनचयं ताग्धां we an अन्यान्य
विलोकितं सदनिद्रितञ्च। परं लव्णयाऽमया च arate भुक्म्‌
aay दृष्टं न च चुम्बननालिङ्गनादिपृब्यै अयितमित्यर्यैः |
एकज waa चिराचं ब्रह्मच चेति विधिः । ज्रशनाया | अश्नना-
यादन्यधनाया (पा०७।४।२४) इति साधः । WY! समाहारे
fear राजादिना (पा०५।४।८९९) दति Sa, 4 VATS: षमा-
शार द्ति(पा०५।४।८८) HRISATATS: | राजकाशाः (पार
२।४।२९९) इति पुंखं । अत्यन्तसंयोगे दितीया (पा ०२।९।२९।
a विम॒क्रसन्ागमिति याजना ॥ ४७॥

कटाकेति । माजकुलस्य भी मपुव्वजास्यचचियवंस्याङरो
बाखा दमः कचिद्धीमदङ्क्पयागाचरे afafged अन्यजने-
वेरयाजिर्कवैरपक्लोयैः सह निजग्रजाः परिहाखपा चभूतपारवार-
wae: ताभिः प्रयोच्याभिरित्यथेः, कटालषणान्ने सञ्ज्ञया
परिहासं सेषवक्राहषादिना अर्थानरोापदशंनरूपं उपराषमयी-
ATM श्रतितरां कारयामास. तथा afee वरयाचया
निभिन्तेमागतान्नलपकोयानन्यान्‌ राजलेाकान्‌ धराष्रोाभिः
दासीखेरिणोतैरन्नीपरतिभिः परखन्दरीभिवी राङ्गनाभिर-

x 2

Rus उत्तर गेवध चरिते |

धराप्परोभिर्वरयाचयागता-
मभाजयद्गाजङ्लादुरः कचित्‌ ॥ ४८ ॥
स कंचिद्‌ चे रचयन्त तेमनो-
पडारमचाङ्ग शुचेर्यथाचितं।

भोाकयत्‌ भओजनमकारथत्‌ | परिवेशनाथं काञ्चित्‌ सरमाजंमाथे
काञिदादि्वानिल्यथेः। विवाहे कनोयसामेवापशासकरणये-
ग्यलादङरुरपदप्रयागे IM: | करा क्षश्रब्टात्‌ तत्करोतीति (ate
२।९।९६ ater) Gag Sri निजप्रजाः । इक्रारिति (ate
QIBLR) कमलं । आगतान्‌ । भुजेः प्रत्यवसानायलात्‌, गति-
बद्धौति (पा ° ९।४।५२) क्लं | श्रमो जयत्‌ । निगरणचखना-
चभ्यसेति (पा ०९।३।८७) परसख्ेपदं ॥ ४८॥

तमेव प्रकारमाह । स दति खदमः कश्चिल्ललपचीयं शव
मूचे सखजन मुखेनेति रेषः। अर्घ हे वरद्याचिक wa ws arg
uftafaarg मध्ये वा araa स्तिः तव watfirerag
यथाखितं उचितममतिक्रमेण तेमनाख्यस्य व्श्जनसय esque
आनयनं र चयन्त Qa यावदभिलाषं तेमनमानयन्त्‌ किमि-
ति प्रश्नः ATG: | एता एवं Ga लं भृङ च्चेति भोाजनापरेना
वा। एवमुन्तरचापि। तथा पिपासतः ढषालेाश्तव पानाथे
खब्येतामखं जलमपि want ददतु! तया ओरादनममपि कामं
यथेच्छ मपंयन्तां ॥ परि डाषस्त wa arg मध्ये fafak स्थाने
वा ae: wut सततेदं धनाद्यभिखाषस्छा चितं

BSW: Ta: | १५४

पिपासतः काश्च न wat मुखं
तलवापयन्तामपि काममेादनं ॥ ४९ ॥

मुखेन तेऽोपविशत्वसाविति

प्रयाच्य खष्टानुमतिं GATTI |

यथा भवति तथा तव मनसः अपहार ्रपहरणं रचयनुं
स्लमादिदश्नादिनान्तःकरणषरणं कव्येन cae: | काव-
SAAT: सेन्दग्यातिश्यानेाहरणं कव्वन्वि्य्ः। तथा
पिपाखत्चम्नने च्छाख्तव viet ने चादिचुम्बमस्थाने दश्नमा-
चेण कामस्य wat मुखमपंयन्तां । बहनां चुम्बनसख्छानानामे-
कच मखे व्समानलाश्युखमेव तव ददवित्यथेः । रय च का-
we मादनं इषंकर वराक्रमपि चुम्बनार्थमपंयन्तां । श्रथ च मुखं
पिपासतस्तव सववेदा वराक्मेव रदत) खान्तेमनं तु भिष्ठान-
मित्यमरः | पृष्वेव्यास्थाने तवेत्यभयच् याज्य | म॒खं Ta इति,
उभषबव्वतसारिति दितीया (सिग्काण०्द६।९।प०) | तवतेदति
च सम्बन्धसामान्ये षष्ठी ॥४<॥

मृखेनेति। काचित्‌ खला वक्रल्षादिभाषिणो इ बरया-
जिक असा मल्छखो परुषे वाऽज स्थाने ते तव म॒खेनापलशिला
शन्भुखमिति यावत्‌ लद्‌पायेन वा AI Weis यावत्‌ लया ड
माजनाथें तव पुरस्ताद मोजनाथे उपविशतु दति प्रया सम्प्रा
श्ये मुखेनेापवि्रवितिषश्ष्टा दन्ताऽनुमतिरनुज्चा येन ते वरया-
fae पञ्चादइसत्‌ । हासे कारणमा । हि यस्नाद्ेन खाधभेव

३४६ उश्रभनेवधचरिते।

वराङ्गभागः SAS मतोऽमना

स हि Ge येन किलापविश्यते ॥ ye ॥
युवामिमे मे स्विते दइ मीरिणे

गले तथोक्ता निजगुच्छमेकिका ।

किख पविश्ते w हि वराङ्गभागे गृद्यदेशः रमना जनेन ख-
ष्टात्मनेा मुखं wae fafad श्रता मुखेन करणेनापविग्रवि-
व्येवमर्थपरं तद चगमन्नाला तेनानज्नायां carat कटिदेशा-
धःप्रदेग्रेन किलेपविश्वत tad वङ्ता भ्रमेन खमुखं वराङ्गलेन
मतं यसख्मात्तसाद्धास्यं GAT: | सव्वेजमभेाधपुरःसरं ल-
हामेति वा अरय चते मुखेनापविश्तु अपि त॒ प्रोषोत्छगाथं-
मुपविश्लिति ware तदीयं जुगुश्ितमथें टदीला खुष्टानुमतिं
तमशखत। मखं निःसरणे वक्रे प्रारम्भापाययोारपीति faa: ven

यवाभिति। इमे waft यवां मे मम स्ितमे उन्त-
मस्तिय भवादे स्तीरनेन दृष्टे इतीरिणे वदतः स्तुवतः,
अथ च मत्छम्बन्धिन्यो प्रियतमे भवेतां इति परिहसाददतः
RAIA aT Te यया तयोच्यते तयेद्युक्रा
तयोदयोमष्ये एकिका waa निजगच्छं caret इार विभरे-
वमेव इत्युक्ता न्यधत्त catia fa दे जन्य लं रदः Term
Ka a tia wee वदन्‌ ठतुपनः कगलः Eat + भासि श्रपि
aimee Hla दाग एव स्फुरसि । श्रय च Gy
मलः HST यच्येव॑भूते न भासि । wre गले wat तिष्ट-

धाडशः Aa! | ३५७

न भाख्यदस्तु छगला वदन्निति

न्यधत्त जन्यस्य ततः पराक्तषत्‌ ॥ ५९ ॥
नलाय वालव्यजनं विधन्तो

दमस्य दास्या निग्धतं पदेऽपितात्‌।

neg तादृक्श्ब्दाऽपि सनश्एन्य दति कारणान्न शेभषे।
श्रय च रव्लुरहितकण्ठा न भासीति रश्नुख्धाने हारं धत्त
सोति! उभयत लम्बमाने हार एव गलस्तनस्थाने भववित्यथंः।
ततः अनन्तरं परा दितीया रश्णुवद्धारमेव war अरजमिव त-
wae कण्टे बद्धा दूरं निनाय। अरजा fe aa शब्दं करोति
रज्ज्वा कण्ठे बद्धा श्राव्यत इति परिहासः | अयच रिक्र-
कण्टे गरासरदिता न भासोति निजगुच्छं खहस्तखितपष्यपल्ञ-
वस्तवकं गले मुखान्तः न्यधन्त नितरां बलािन्तेप, दितोया च
दत्तपलषवपुष्पग्रासं कागमिव चकति परिहासः। अ्रथवेवम-
wr Off gar genet हारररितकण्ठा न भासीति
वदन्ती गले हारं परिताषवशाखिशेपेति वा। यद्या अ्रस्मप्मेम्णा
भवत्यो मे भरियतमे दति ade अन्यकण्डा न भासि मयापि
लं वरणीय दति मालास्थाने हारमेव चिक्तेप। परा च तत्रैव
त्वा परिहासमिषेण भागार्थे watfa भावः fa a a
दति ufeereqa युवामिति विन्हुच्युतकंन एवं वदन्‌ युवा
तरुणः दाग इति वा Se) WAIT खुडः॥ ५९॥
मखायेति | नलाय मला TANT मयुर पिदताशदमं

१५८ SUCRTTALLA |

safe सोके स॒रटात्‌ VARA
भयेन AFA SECT: ॥ ५९॥
पुरस्थलाङ्गलमद्‌त्‌ खला बृसी
मुपाविशत्‌ तच RAITT |

चामरं वा विधत्त कन्ययन्ती नलसेवापरा काचित्‌ सुन्दरी
दमस्य दास्या fwd गुप्तं यथा तथा पञ्चादागत्य पदे चरण-
ware श्रपिताच्युक्तात्‌ मरटात्‌ रकलासात्‌ भयेन TATA
वंशीला त्यक्षवस्तरा दि गम्बरी मूता सतौ लाकैररासि दसिता
WETS दतरभृदिव्यथेः । किष्भूतात्‌ सरटात्‌ | जङ्काया श्राय-
face तद्ह्ृयत्येवशीलं रहा वेगा यख्य तस्मात्‌ | wa एवं
भयदताः सररस्यष्वारोदणं जातिखमावः॥ ye i

युर दति। काचित्‌ खला yet समागताय कश्चिद्धि-
जाय ate अग्रे खितं लाङ्गलं पुच्छं cet क्रियायां तद्यथा
तया कृमाकारां SY खषौणामासनं अदात्‌ दन्तबती | वरः
He. वरस्य नलस्य वा दिजः तच तस्यां पुर खलाङ्गल ताया-
aa दृस्यामुपाविशदु पविष्ट । यते जुः wer: कोरिल्यमजा-
नानः। खा च खला निजामतेः Sarre शरासनं मया
wrt अन्यया खापितमिति बदा वदती area नाटय
ANT | तं पुनर्या WaT पच्छं यस्याः सा एवम्भूता
चासा ATT ee ar at प्रददाति भ्रददतौ एवम्भूता षती
अदषत्‌ । उपविषटशारुद्रयमूलान्तरे खितमाखन पुच्छं frat

घाडशः समः | २५९

पुनसतमुत्धाप्य निजामतेवद्‌ा

SETS पश्चात्‌ढतपुच्छछतत्मद्‌ा ॥ ५३॥
खयं कथाभिवंरपकसुशरवः
सिरोकतायाः पद युग्ममन्तरा |

परेण पञ्चान्निग्टतं न्यधापयत्‌

TEM चादशंतलं इसन्‌ खलः ॥ ५४ ॥

भविव्यतोति wan मया पुरोलाङ्ल मासनं fad । मदभिप्राय-
मजानामेऽचतुरः WIT: VY पञचादेव पुच्छेन भवित-
afafa ज्ञापयितुं परिशासबृहयोव तां सों vate ददानाः
अद्टसदिति भावः। BHAT मचा उपरासानरयापशासाय
अदन्तमिति निजनिन्दां कुव्वैन्तीति केचित्‌ । आसनस्थापना-
afaara निजायाः खषख्या अरमतेर्वदेति वा । witerar-
we ङसीद्यमरः ॥ ५२॥

खयभिति। कथित्‌ खशः परिहासचतुरः खयं सेनेव कथा-
भिदंसरात्यादिवाश्ताभिः स्थिरीकतायाः कथाञ्रवणशप्रवणीषठता-
था बरपल्सुभुवेा नलपक्लोयायाः GU वरस पके पार
FATA: WLU WAC चरणएदयमध्ये परेण Gea प्रया-
am frrd wi यया तथा पञ्चाङ्खागेनादशंतलं ede न्बधाप-
यत्‌ अस्मा पयत्‌। हसन्‌ प्रतिविम्बितानुजघनकामसदनद पणं दद-
जच | भगादिद्र॑नादवदहासः। पश्ादनन्तरं दर्शेति ari पद-
SH) आन्भरान्तरेण यक्तति (पा०२।२।४) द्वितीया ॥ vs tt

१९० TULATTALLA |

श्रथापचारोद्र चारुलोचना
विलासनि्ासितधेर्ययसम्पदः |
समरस्य fared वरवगंविक्रिया
विलाककं STATES: ॥ ५५॥

शरयेति। wa कामरडितकेवलपरिहासानन्तरं वरवगार्णां
मलपच्लीय राजसङ्कानां विक्रिया मनाविकारो याग्वस्तथा याणां
खन्द्रंनेन wear कामविकारो भवति ता वराङ्गना fa-
लाककद्रष्टारंखकं मुर हारुयन्‌। तद्र पादि द नस मुत्पन्नका-
भविकारं वरखाकं दृष्टा लाकाऽसदिति भावः। कौट श्ठः। उप-
रेण कटाचतरेपादिना खानुरागश्चापिकं प्रीतिविलोकने वि-
षये उद्धुर ष्थलसुकानि areufafameant: चतुराणि विलाच-
ममि यासां ताः। तथा विखासेः कटाचविकेपादिभिः कला निवा-
सिता त्याजिता धीराणां विलासिनां धेयं सम्पद्‌ याभिस्ताः । तथा
स्मरस्य शिष्यं कतिरतिसुन्दरं। उपचार परिवेषणादावुदुराख्च
ATARAMA वा । उपचारोद्धुरचारले चनानां विलासः
व्याजिता saga ae सरस्य fret विलसितं we acaa-
fanrtafat Gra मुरदासयदिति a खागश्यन्ञापना-
qatir wrefe नेचाशि arg i तथा frare: पुष्वीक्रैरोव
aifaat सैर्यसम्यद्याभियासु वा। तथा कामअनिता arate
विक्रिया विकाराः walt विलोककं लोकं मृङरहासथल्िति
वा। इदमो कामचेष्टापरःसरं परिहासः प्रकृत इति भावः।॥५५।

rem: समेः। ae

तिरोवलद्रक्षसराजनालया

सिते क्षितं यत्‌ खलु यूनि बालया ।
तया तदीये Wee निखाय तद्‌-
व्यधोयतासम्मुखलच्छवेधिता ॥ ५९ ॥
छतं यद॒न्यत्करणोवितत्यजा
दिदष्ठचस्यद वारि बालया ।

तदेवाह तिर tia कक्षिंखिथूनि तरुणे सखिते सानुरानं
हसिते सति कया चिद्वालया तिरो am वखदक्रसरोजनालया
वलते मुखकमखस्य CUT ग्रीवा यवा WIAA सत्या चत्‌
fad ईषद हासि तया बालया तदौोये इदये हासितुवं सि तत
स्मितमेव निखाय खनिता श्रारोण श्रषश्युखस्य ख च्छस्य awe
वेधिता वेधकता व्घौीयत कता wanarat । पराश्मुखखच्छ-
वेधकल्वं भुनु विद्यायां frgwe भवति। यः परा्युखः सन्‌ लच्यं
विष्यति। पराश्ुख्यापि तस्िनरात्मानुरागे निवेजरित card:
fad Gat चानुरागद्धचिका । मया खानुरागयातनाथे
हासे Ba अनया रदाखपब्वे ufed चेदं दइथमणनुरक्तेति
नि्चितवन्तं तत्‌ स्मितमेव कामवाशोभूव अ्रपोडयदिति ara: |
बाल्यादेव वल्ितयसीवलं। परोढा तु सष्मखमेव हषति । सिते
feafafa aft भावे क्रः । वेधिता विधेत्तोदादिकान्ता-
च्छच्छ शिनिः we i

कछतमिति। करणष्य कक्तव्यष्य उचितं परिवेष णादि तल्य-
श 2

३९२ उन्तरनेघधचरिपे।

CCMA तदेव कामुके

जगाद्‌ वान्तामखिलां खलं खलु ॥ ५७ |

जलं ट्‌ दल्याः कलितानतेमुखं

व्यवस्यता सादसिकन चुम्बितुम्‌ |
जति तया बालया यदन्यदप्रस्तुतं वधापारान्तरं छृतं तथा
पुनः पनदिं द्‌ चुः gine: किञ्चि गन्तमाचेण द्रष्टुं प्रटत्तमपि
चचयंदवारि श्रद्धं पथात्‌ परावर्तं तदेवान्यत्करणं War
wed ट्यमेव कामुकं विषये तदीयस्य शदः बालासम्बसिगे
मनसः Beat वान्तामाशयं जगाद। यतः खलं सूचकं खल-
afad निखितं वा । gata इन्यदौीयमनागतमन्यस्े निवेद-
यति। लञ्नानभववश्नादिमयष्यनरक्रति साऽन्नासीदिति ara
we दति पाठे खाश्यद्ातनपरेङ्कितन्नानचतुरे इति कामक
विशेषणं ॥ ५७॥

जलमिति, कथित्‌ पिपासु जलं पाययमानायाः पादप्रला-

लनां वा करीवचिच्जलं ददत्याः श्रत एव कलितानतेः नसम्‌
तायाः कस्याचित्‌ gear. समोपवत्तिं ad जनमध्य afd
व्यवस्यता कतो द्यमेनात एव साहसिक नाविचाव्थकारिण केन-
faq कामुकेन पतदारिणि पदे मन्द पाणिना विलम्बा विर-
लाङ्गुःलिसङ्गगलव्नलपाणिना सता पाद्‌प्र्तालनसलिलपाणि-
ना वा सता अन्यस्यां चुम्बननषामग्यां wai एकपद्धिनिवि-
छानामन्येषां aa विचरतां वा ईक्षणस्य ceive ईचणानां
नेचार्णां वा वश्चना्ै प्रतारणथ॑मनीच्षणाथं चणाऽवसरः प्रती-

AIS: aa: RR

पद्‌ पतद्यारिणि मन्दपाणिना
WAAAY] चषणवश्चनक्तषणः ॥ YX ॥
युवानमालोक्य विद्‌ ग्धशेलया
खपाणिपाथोरूदनालनिग्धितः।
छयोऽपि सख्यां परिधिः कलानिधो
SUA तं प्रति गाढबन्धतां ॥ ५८ It

चिता विलम्बेन गवेषितः । पानपक्ते पानचणे पदं चरणे विर-
ला ङ्गुःलिभ्वः पतदारि यखिननेवभ्भूते | पाद प्रलषाणनयपस्े पत-
दारिणि पदे मन्दपाणिनेति ary । अन्यनिरौकल्षणावसरं स-
म्प्रती च्छ ward wee भावः wc tt

य॒वाममिति । विदग्धशोखया चतुरया कयाचित्‌ gear
युवानं कथचिक्रुणमालेक्य कलानां सक्लविद्याचातुय्याणां
निधे स्वानभूतायां खाशयज्ञायां प्रियसस्थां wa च सखीरूपे
न्द्रे खपाणिभ्यामेव पायारूहनालणार्भ्यां कमणाभ्यां fafaar
रचितः wearer: परिधिः खथेऽपि भ्रिथिलसम्बन्धाऽपि
तं मेल च्छं wart प्रति खलीरत्य गाढबन्धरतां Gerad
TH बभार। Wer श्राख्यं | कलाजिधे च परिवेषो am:
अथस्य गाढलविरोधात्‌। wat wR वा शेतखालिङ्गनस्य
परिसेखख्बन्धनरूपलादाखगये | मदलिङ्गने च्छरियं खाश्रय-
च्ापमाय wat आलिङक्कितवती मामेवालिलिङ्गेति तदाश्यम-
ज्ासोदिति ara ve tl

aes उन्नरजेवधश्नरिते |

AAT खच्छनखान्‌विम्बन-

कलेन कोऽपि SHAT: |
पये ददल्याश्चरणे FIT स्तः

सरस्य वाणे शरणे ATT ॥ ६० ॥
मुखं यद सायि विभज्य wea
हियं थदालम्ब्य नतास्यमासितम्‌ । `

मतेति। खरस्य area चतः नितरां पीडिताऽत एव सयं
नातः सालिकः कम्पः HRT रामाञ्चख यस्यसकाऽपिकामी
खच्छनखेषु तदीयेषु अनुविम्बनदलेन प्रतिविन्बमङलेन प्रति-
विम्बव्याजेन पया दुग्धं जलं वा of tara: पाययमानायाः
RUPE: चरणे एव wee रिदी न्यविच्त प्रावि
WA कामपोडाश्ा नधे चिरं चरणावलाकनय्याजेन प्रार्थना-
प्रणतिसल्न्ञामकार्षीदिति भावः । भोतः संकन्या वाणेः सश्र:
सन्‌ कञथ्चिच्छरणं विशति खत इवेति लुपो पप्रा | चरणे ऽखि-
धामिल्यमरोक्रखरणे इति दितीया दिवष्डनानतं। चरणाविति
च पाठः । शरणमिति पाटे चरणरूपदयं रसितारमिति या-
wei । न्यवि तं । मेविन्न इति (पा०९।२।९७) ae ॥ ६० ॥
सुखमिति । तथैवान्या वा gaat मुखं विभज्य वक्रीहत्य
यदस्मायि दषदषशटासि तयापि fed अवखम्य खव्ञामाजि्
मताखमानबमुखं यथा तथा यत्‌ श्राचितं खितं we मञ्जुलं
गद्गद मस्यषटवं यथा तथा च वाक्यार्थः । अवादि युवा तदेव

BS: Ta: | १९५

अवादि वा VAS गद्गदं युवा `

ASA SATS तद्‌ा्तिलग्मरकम्‌ ॥ ९९१ It

विलोक्य यूना व्यजनं विधुन्वतीः

FTAA aa waa प्रसिष्विद्‌ |
उदस्तक्टेन सटषाकनारिना

विजित्य लब्ां ददृशे तदाननम्‌ ॥ ६९॥

स तत्कुचुष्टकचेटिदोज्ञना-

TIS लाभव्यजनानिलाकुलः |

wa तस्या wifvear ane प्रातिनिथायकमिति sare
wiaatfaae: | सिताद्यनभाववणादियं मया णलसेवेति नि-
faarafa भावः। वा समृच्यं 1६९॥

विखाक्येति | य॒मा व्यजनं विधन्तं चालयन्तं सुन्दरीं
अकस््मादिलाक्य Auta शआ्राप्रसालिकभावेन war
wi ufafae सालिकः खेदः प्राप्त इत्यथैः were
मनोविकारः ad तमेव vad frera माश war श्लोकं
WAU weefafrwt सन्तापं नारयत्येवंशोखेनाभिनयतां
सेदापाकरणव्याजेनादसकण्ठेनेर्दधोरुतमुखेन सता wert वि-
fae तदागनं तला Wat ददे, खकामपीडाज्ञापना
तथा च्रपश्दिति भावः। प्रसिख्िरे। षोपरेशलात्‌ षलं । भर-
सिखिद इति पारटखिन्यः॥ ६२॥

ख xfa a aera युवा व्यजनं चालयन्यास्तस्वाः पृष्व

३९६ उश्वरमेघघचरिते।

अवाप नानानलनालश्टङ्कन्ला-
निबद्वनोडाद्ववविभ्चमं युवा ॥ ६३॥

क्रायाः fara: quar: सृष्टकास्यमालिङ्गनं चेष्टते करो्य-
वेला दांता बाङवक्षो तस्याः wafer चलद्‌ लाभं चपल-
wigs art awed तस्यानिलेन कम्यनसञ्जातवायुना
श्राकुला faasttec: | स्तनस्यभिभुजचालितव्यजनविलाकनमातर
सश्ञातानुरागतरलः सन्‌ मानानलानां अनेकश्ररकाण्डार्ना
माणस्य सङ्गस्य नलनालानां नलदण्डानांवाया wear fa-
बन्धमरेतुलान्तेषां परसपर ग्रयननिर्किंतः पञ्चर स्तथा नितरां
बद्धःसङ्कुचितप्रचारोकतः नोडाद्धवः परली ae विभमं पञ्जर
मध्य एव यदिश्िष्टं wad au च तस्य विलासं साम्यं अवा-
प जमघम्रदेऽप्यनुरा गातिशयाद्‌ व्यजन चालनचल दु जान्तव्ति
तत्कुचयाः परम्परयापि daw सांसगिंकप्रीत्या areca
तत्कुचस्यष्टका लिङ्गन मनु भवत्‌ जनश्रद्धया यथेष्टं चेष्टितु मथ्रक्तः
कामातुरः पश्चरबद्धपकिनिबेन्धमिवानुभवदिति भावः |
TAMAR चलद्‌ ललं युक्तं । व्यजनचालनव्याजाश्चलता भुज-
स्यापि सनस्पभं स्पृष्टकालिङ्गनलं युक्तम्‌ । मलजालेति पाठः
समोचोनः | नखनालेति पाठे नानाविधाः कण्टकानां नल-
सम्नन्धिन्यः कण्टबन्धनकारिण्यः WHEAT इत्यर्थः ॥ ६२ ॥

खोडः SA: | १६७

MASS कापि RETRY सा
|
तथव भङ्गो वचनस्य काचन |
यया युवभ्यामनु नाथन मिथः
छशोऽपि दूतस्य न शेषितः अमः ॥ ९४ ॥
Got न कशचित्‌ क्षणमास्यमेलितं
जलस्य गण्डूषमुदटोतसम्मद्‌ः |

श्रावेति।सा कापि वष्ंयितुमश्क्या भावाल्लसनचतुरा कटा-
णस्य ने चप्रान्तवक्रवोक्षणस्यावक्टा भङ्गिः परम्परा वा तथव
तदुचिंतेव सा काचमकापि वक्राह्यादिरूपा वचनभङ्गो रचनापि
श्रभूदिति भेषः। खा का। यया कटाक्ावद्कटया वचनभञ्या च
कश्या यवर्यां faa: परस्परं अनुना यने श्रन्योन्यप्राथमे विषये
छशेाऽप्यल्याऽपि दूतस्य श्रमः प्रयासा न भेषिताऽविफलीरतः |
यया कला युवभ्यां म भषित दूति वा । श्रात्ममेव चेष्टाविशेषर-
चनादारा तवं किमेव्यसि we at गच्छ मोत्यादिप्रन्रनिञ्चयाद्‌-
तस्छानवसर दति भावः। थूनेर्विदरध्यं खचितं युवतीच युवा
चेत्य च, पुमान्‌ स्ियेत्ये कशेषः (पा ० ९।९।६७) कन्तरि ठतोया
woul वा। शेषितः तत्करोतीति ष्यन्ताल्िष्ठा॥ ६४॥

पपाविति । कथित्काऽपि युवा श्रास्येन मुखेन मेलितं चो-
जितं करपुटे Wet va जलस्य Ted पेयं जरं लणमाचं न
पपा । यत उदीतसकमदः उत्पन्ानुरागः। तथापि किमिति न
पपावित्यत ATE तज्राधरसन्पुक्े करपरश्टते जले प्रतिषिम्नितं

acc उन्तरनेवधचरिते |

wag तजर प्रतिबिम्नितं मुखं

पुरः स्फुरन्त्यः सरकागुकसुवः ॥ ६५ ॥
शरिन्मणेभाजनमभाजनेऽपिते

गताः प्रकापं किल वारयाचिकाः।

धतं न शाकेः प्रवितोशंमस्ति ष-
स्लिषेद मेवं दरितेति बोधिताः ॥ ९९॥

रः HUME विणसन्धाः सरका मुंकवद्‌ भु यस्यास्तस्या ad
TIA | उदीतसश्मदः सन्‌ वा चुम्बितवान्‌। we पीते प्रतिवि
WIAA पानार्थे WHA जखे तस्या सुखप्रतिविन्बे viata
जनितमुखसम्बनदधंगकददखवशा शस्या यावद वन्ानं तावन्न
पपे । गतायां तु अरविविम्बाभावात्‌ पपाविति भावः। परः
स्फर गथा जलं ददत्या एव मुखनरिति aru ay tl

दरिदिति। इरिपेभजनाथे माजने पाचेऽपिंते पुरः
स्थापिते सति पचाव्रलोभधाग्या WaT TAT AT at किल
qe ward नितरां रोषं प्राप्ता वारयाजिका वरपच्षीवा
राजामा भौ मसम्नस्िभिलकेरिति बाधिताः, दतिकिं। ददं
वे ewe प्रवितीषे ad wre: यलाशारिदटच्यलाभ्रेवास्तुका-
दिश्वामव्यञ्चनेरेव वा न षतं तद्र चितं पश्च वा किन्नोदनादि-
यक्षमपि हरितनीलया faa wd न qaradt नापि ज्ाका
इत्येवं ज्रापिताश्डतस्दष्टा इत्यथः, वारयाचिकाः। वरवाजा भ्र
योाजममेषां इत्ययं, प्रयोजनमिति (पा ०५।९।९ ०९) ठक्‌ ॥६६॥

BSH: TA! | RCE

ya विनीतः स्मितपूव्ववाग्‌ युवा

fray विलाकयन्बुखं |

feat पुरस्फाटिककु्टिमे वधु

तद ङ्धियुग्मावनिमध्यबददक्‌ ॥ ६७ ॥

Wal लसद्राध्यमख्डिताखिलं

वियुक्तमन्यान्यममुक्तमावं |

TATA गोरमधीवरं रसा-

दभुश्जञलामादनमोदनं जनाः ॥ ६८ ॥

श्ुवमिति। विनीतः शरुवमाचारवानिव सितपृव्वेवाक्‌ मुखं
न वि्तोकयम्‌ wot युवा तस्या श्रह्धियुग्मस्यावनिमध्ये मि-
भागे बद्धदग्योजितनेचःसन्‌ परः स्फटिकनिबद्धण्डमे। feat
वध किमथ्यष्च्छत्‌ । wa स्फरिककुटिि मप्रतिविभ्िततद्ध गद भे-
नार्थमेव गोाष्टौमिषेण तां स्िरीचकारेति भावः । श्रघधादशंना-
मेव मुखं न विलाकितं । श्रयं Gra: कचित्‌ ॥ ६७ ॥
अमी दूति। भ्रमी जनाः रसात्‌ खादविशरेषानुरागाददर्न

waa faa । खसद्वाष्यं विद्यमानोभ्राणं दैषत्कदुष्ं । तथा
श्रखण्डितञ्चासावखिलः सम्प पाकेऽपि श्रविच्छिन्नं awa-
मिति यावत्‌। अभग्रमखिलं खरूपं यस्येति वा। तया पाकखमये
नवनीतकेपात्‌ अन्योन्य वियुक्रमसंलद्रसिक्यकं । तथा WAN
sqm med येन सुजातिशालिवीजलत्वादरतिकोामलं । तयां
रसान्तरं खाद्बहलं। तथा गार चनद्रधवलं। त्था what

नीरकादि सुजातिश्षालिवीजलात्‌ खच Hawes WA एवा-
22

ह° उन्रनेषधचरिते।

वयेवशस्ताकविकस्वरस्तनों
निरस्तिरण्ुबति सुन्दर शा |

खयं किल खस्तमुर स्थमम्बरं

TRIN क्रोशतराऽपराऽऽद द्‌ ॥ ६९ ॥

मादनं CIS A! परिमलबाङ्ल्यादा श्रामादनं। WIAs गल-
दाच्यल। ASAT अन्यन्यवियक्रलवं | च्रतःकारणान्‌मा-
Sa: परस्परविरोाधाभासः॥ ६८॥

वय इति । Gat want Tat वयोावशेन नि्गच्छद्‌ाग-
गच्छच्वरेशवतार्ण्यपार तव्येण साकमीषदिकखरोा उ लसितम-
WaT स्तना यास्यास्तां वयःसन्धो वर्तमानां avat तिरस्िरो
वक्रं वक्रं यथा wafa पश्यति खति सानुरागकटाच्चमाचेणापि
VAAN सुखमनुभवति WGA तारुष्यभरपीवरदृढतरक्‌
चताऽपरान्या AT तदनुरागाद्वीणएतरा श्रतिषलन्ना सतो यथा-
स्यानखितमपि खयमात्मनेव we किख खानच्युतं जातमिगे-
रस्थमम्बरं खदयावरणं बलाद्विगलितं कृता प॒नस्तदाच्छा-
दनाय WITS श्रङ्ीचकार। मुग्धां प्रत्यनच्तरं इदयावरण-
esata चकार । विदग्धस्तीरोतिरोदृभो। श्रथ च तमिमा-
aan aut लत्सम्भोगसदना चरमां किं पश्यसि पक्रमालुर-
खमानस्तनों लत्छम्मागचमां मां पश्येति खाश्यज्ञापनायादृष्ट-
मपि पौमघनस्तनयग्ममदश्रयदिति भावः! watt) तरि
atfafafa (पा ° &।२।२५) पुंवद्भावः ॥ ६< ॥

BSW: सगः | Ror

यदादि दतः सुरभिः Waa

` भवेत्तदाज्यं सुरमि ध्रवं ततः।
वधूमिरेभ्यः wfc पायसं
तदाधङुल्यातर सेकं छतम्‌ ॥ ७० ॥
यद्प्यपोता वसुधालयेः सुधा
ALAS: खाद्‌ ततोाऽनुमोयते।

यदिति। सुरभिः कासधेनुगवौ । अथ च Brow:
पदाथः समृद्धे उत्प्तिविषये यस्यादिदेतुः दुग्धादिदारा प-
रन्परया मूलकारणं ततो Us तस्मादिव सोरभ्यधर्मयुक्तका-
रणादिव यदाच्यं सुरभि भवेत्‌ तस्मात्‌ कारणएगृणा हि कारें
समवयन्ताऽतिसुरभीभवितुमर्दन्ति, तदाज्यमेग्या जनेभ्यो वधू-
भिः प्रवितीयं परिषेब् पायसं चीरपक्षतण्डुलमन्नं तदे घक्‌-
स्थानां घुतप्रवादरूपाणां कृचिमाल्पखरितां तरयोः सैकतं तम्‌,
ued पायसं afta aerate धाराप्रवाष्रूपे घृते क्पे दिधा
भूय चुतमभितः खितं पायसं टुभरलात्‌ घतकुल्यासेकतमिव
ara सेति ara: | आत्मसोरभ्यबाहल्यमुक्रम्‌ | यदाज्यमि-
व्येव UTS: ॥ ७०॥

यदपीति। यदपि वसुधाखयेमनययेः सुधा wad न पीता
तदपि तथापि सुधारसाज्ञामेऽपि wz: आज्यं तताऽष्टतादपि
सकाशात्‌ खाद्‌ मिष्टमित्यनुमोयते। यस्मात्‌ सुघान्धसः qW-
तन्ना देवा ज्रपि mar उषवृधेन afar दग्धगन्धिने विनाभि-

३५१ उन्तरनेवधचरिते।

शपि क्रदषनबुधदग्धगन्धिने

Gut यद सो दधते सुधान्धसः ॥ ७१॥
wate नो Hila मदिङ्गितं

WA वा नादतवत्यसाविनि |

तसै रभाय चकम चुताय Get इच्छां दधते । यागे डि ङतं धुतं
देवा waa यद्यग्डतादधिकरमं नाभविव्यन्तस्मादष्टताद्‌ा श्रपि
देवा यागागलविष्तंगन्धमप्येतत्छानरागं कथमभ्यवदहरिष्यन्‌
अभ्यवहरम्ति ताव्सख्मादब्डताद्पि विकृतगन्धमपि चुतमधि-
acd । किमुत स्ष्षारभमिति भावः। मनुग्येरपि सुधा यस्माच
पीता सुघान्धखाऽपि विशिष्टायाषम यस्मात्‌ स्यु दयग्ति तस्मादपि
च देतारदा घृतं सुधायाः खादुतरमनुमोयते। एकाऽल्परस-
लवादुद्धिपुष्वेमग्तं मा खाद त्येव । wa च fray प्राप्नाग्टता श्रपि
wargaa स्पृहयन्ति तस्माद्ध तु दयादष्टताद्यधिकमेतद नु-
मीयते इति वा। masa दग्धञ्ामो गन्धञ्च सेाऽसत्यस्येति
क्मधारयादिगिः। स्पुेरौीख्ित (पा०९।४।६३६) इति सम्म
दाभतम्‌ ॥ ७९ ॥

श्रभाधीति। भ बाला Wired बालताक्षव्नावशादर-
विष्टं दति च देतेभावङचकं मदिङ्गितं भूविष्छेपादि मम
चेष्टितं ने श्रबाधि wareta किंवा। wear प्रतीत्य जाला ननु
रागान्नादूतवतो ्रन्नातवती्ेवंरूपां पुनः पुनजायमानां यूने
धियं संश्यबुद्धिं कियन्तं मागे गतापि बाला fram पराद्य

BIS: TM: | ROR

लुनाति युनः स्म धियं कियद्गता

निवृत्य बालादर द शनेषुणा ॥ ७९॥
न राजिकाराद्मभोाजि तच क-

मुखेन सीत्कारछता दधदपि |
धुतोत्तमाङ्गेः कटुभावपारवा-
दकाण्डकण्डूयितमूद्धतालुभिः ॥ ७३॥
वियोगिदादचाय करुभवत्विषं-
स्तौषारभानोारिव GUSATSAA |

भ्रदरंदशनं सादरकराचविलाकनं तद्रपेेषुणा लुनाति ख
चिच्छेद । तदिङ्ितिज्ञानपरःसरं खानुरागं प्रकटी चकारेत्यर्थः
तादृम्विलोकनात्‌ मदिङ्गितं ज्ञात्वा द्यमथ्यनुरक्तेति wat
fafgarafa भावः | कियद्गता fadrarfsrafa (पा०२।९।
९४) समासः कियद्ययातथागतेति क्रियाविशेषणं वा ॥७२॥

नेति। aati तच भीमगेरे भोाजनावसरे वा राजिकाभी-
राद्धं साधितं दधि cua दधिमि्ितं awa तदणयातिश्-
यात्‌ Heated मुखेन कंजन्यजनेनाभेजि च्रपितु स्वरपि
भक्तं । किन्भूतेः। कटुभावपाटवात्‌ कटुल्वातिशयात्‌ ुतात्तमाङ्खैः
कम्पितशिरोभिः। तथा भोजनकाले शिरः कण्डूयनस्य खात्तं-
वचनेनिविद्धलाद काण्डे ware कण्डूयते मूद्धंतालनो यैः तैः।
मुखच्ेव भाजनसाधमगले सिद्धेऽपि सीत्कारादिविथिष्टवदोात-
मायं Harem । राजिकाराद्धभेाजिनामियं जातिः॥ ७द्‌॥

विचेगीति। विचेगिगां yet दादाय पोडाथंकयू-

298 उत्षरनेषधचरिते |

सितं we प्रागथ दाददायि तत्‌

खलः THY व्वमिवादितस्ततः ॥ ७४ ॥
नवो युवाने निजभावगापिना-
वभ्ूमिषु प्राम्बिदितभरमिक्रमम्‌।
दशोाविधत्तः स यदच्छया किल
चिभागमन्योन्यमुखे पुनः पनः ॥ ७५॥

भवनयस्िषो दीप्तया यथ्यासद््यदीत्रेस्ठषारभानोाखन्रस्याहतं
खण्डमिव सितं शेतं तथा प्राक्‌ प्रथमं AE प्रथमस्पश्रसमये
कामलं श्रय पञाग्यप्रक्तपानन्तरं aes स्तेच्ण्यातिश-
यादाहदायि create श्रातं आ्रमीतं तद्राजिकाराद्धम-
भोाजीति प्व्वयान्वयः । तुषारभागेः सकाशाद्‌ाइतमिति वा।
क द्व । खल al faa पूवे सुङदापातरमणोयस्ततेा-
ऽनन्तरमहिते वेरो । रायी इति कान्यकुजभाषायां । are-
रया इति दाचिणात्यभाषया राजिकानां नाम og ti
नवाविति। वयःसन्धो वन्तमानोा नवावप्रगष्लौ श्रतं एव
निजभावगापिनो खानुरागापड्ृवपरो केचिद्‌ युवानो श्रभ्‌-
मिषु लाकव्यवहारायेोग्येषु खयोग्येषु वा was wey वा वस्तुषु
प्राक्‌ us विहितः छतः भ्रमेनिंरथकथमणस् क्रमः TOIT
यच येन वा एव्यतं दृ शेनेचयास्विभागं ठतीयां रूपं कटा
अन्योन्यमखे पुनः पुनः विधत्तः स चक्रतुः यदृ च्छया किल ।
अन्यविलाकनवत्‌ खेच्छामाजेण क्रममप्राप्तमन्यान्यम॒खविलाकनं

सोडश्षः सगः | - ६७४

व्यधुखमां ते गमांससाधितं
रसादशित्वा BE तेमनं मनः।
निशाधवोत्सङ्गङरङ्गजेरदः

पलेः सपीयूषजलेः किमशचपि ॥ ७९ ॥
परस्पराकूतजद्‌ तकृत्ययो-
रनङ्गमाराद्वमपि क्तं प्रति |

कुरुतः न व्नुरागेणेति लाकप्रतोतियंथा wed वस्वम्तर वि-
लाकनव्याजेनान्योन्यसुखं कटा चर्वी चां चक्राते इति भावः | चि-
भागमिति yaad समयनोयम्‌ ॥ OY I

व्यधुरिति। ते जन्यजना arate: साधितं राद्धं ded
aq तेमनास्यं व्यञ्जन विशेषं रसात्‌ प्रीत्याऽशिला yar इति
मने व्यधृस्तमां नितरां चकुः । इति fa we: तेमनं निशा-
WAGE: AUPE वन्तमानः ater दरिणस्तस्माव्नातैः
सपीयुषजलेः अ्रम्टतरूपेः जलेः सद वन्तमानेः पलेर्मसेरश्रपि
किं श्रपाचिकिं। रसातिशयास्मनसा एवं तकिं तवन्तस्ते द त्ययः
तेमनस्यातितरां खादूलमुक्रम्‌ | WaT AT पाके इत्यस्मात्‌
aufa चिणि aetfearfaarge: ॥ ७६ ॥

परस्यरोति। परस्यरस्याकरूतात्‌ चेष्टाविशेषादेव जातं दूत-
aa सम्भे गसम्नतिययाः कयोाञिद्यनाः स्तौपसयारनक्गमाराद्धं
सुरतं कन्त यः qu: समयस्तं प्रति sigw सदा क्रियमाण
जियमापेक्या कियखिरायुषा faafet किञचिदधिककाल-

३७६ उत्षरनेषधचरिते।

निमेषणेनेव कियञिरायुषा

जनेषु यूनोरूदपादि निण॑यः ॥ ७७ ॥
अदनिशा वेति रताय पच्छति
करमेष्णशेतान्नकरापणादिरे ।

दिया facen किल तन्निषेधिनो

न्यधत्त सन्ध्यामधुरोऽधरोऽज्गुलीम्‌ ॥ OF ॥

माय्व॑न्तंमामता weitere faafacareenfaar निभेषे-
रोवाक्िपच्छसद्धाचेनेव कचौ करणेन वा Hey as बङजनेषु
वन्तंमानेषु we श्रपि निरयः निखय उदपादि कतः जाता
avi wat सम्भाग र्ति इङ्गितेन ष्टे सति मेते निमील्य कि-
शित्कालं fear अमे निद्राणे सति श्रागन्तव्यमिति राजिः
सङ्केतखमय दति निरणायीति ara: 1 उदपादि । feud
दूति (पा०३।९।६०) कर्तरि कश्मणि वा चि ॥ ७७ ॥
श्रहरिति। विटे कामुके रताय श्रावया सनागं कन्तु ्र-
हनिंश्रा वेति उष्एकर घम्म पलल्ितं दिनं वा शोतांष्मकरभेत्या-
पलिता राचिवा समय इति क्रमेणाष्णश्मीतयारस्थारूपरि
करापणादेव चेष्टितात्‌ कामपि पृच्छति सुति विदग्धा चतुरा
तस्मञ्नाश्यश्ञा हियापलकिता अन्तर मिक्ितेनेव तन्निषेधिनी
तया्दिननिश्येनिंषेधं कुव्वौणा सन्ध्यावन्मधुरे रमणणेयेऽधरे
VAT FT न्यधत्तास्ापयत्‌। अनभिमतमथं निषेधन्धः
स्तिया मातः किमेवं ज्नातमित्याद्यभिधायाधरे pet खाप-

Brew: Bat: | 2७७

कमेण कुर स्यशताकणः पदं

सिताश्च Mat चतुरोण Tira

दधौ विदग्धाश्णितेऽधरोऽक्गलो-
मनेचिनोचिन्तनविस्मितं किल ॥ ७९ ॥
कियत्‌ त्यजन्नाद नमानयन्‌ कियत्‌
करस्य पप्रच्छ गतागतेन at |

यन्नीति जातिः। किल प्रसिद्धं । लेाकश्य सवमेव प्रतीतिजजाता।
सातु तन्निषेधव्याजेन दिने राज वा अ्रगवषरः anita रत-
समय इत्यकथयदिति भावः। यद्वा दिने खगयालेाकात्‌ राज
अण्द्रालाकात्‌ इयमष्यनचितं। किक महान्धकारमखिना स-
rea रन्तुं योग्येति भावः॥ oc tl

क्रमेणेति | श्रयं ज्ञाकः Ws: | at un fart Watt |
किमिरमनेगागुचितं क्रियत द्धन चितीचिन्तनेन विस्मितं
किल विस्मितेव । अ्रङ्णिते यावकेन aay: | भावः स एव ॥ ७९ ॥

किथदिति। कतसुरतकाशनिर्लयः स एव यवा कियद
ओदनं प॒रःस्वितां tre त्यजम्‌ पाज खापयन्‌ fara च
स्लम्प्रति पृनरानयम्‌ सन्‌ ATS भक्रपुर सा गवात्‌ परोगम-
नेम सम्पति भक्रागयनवन्नादागममेन स क्रमेण at yay
किमेव्यामि Sarat प्रति किमेव्यषोति at ane at श्राननं
ve व्यध wearer किल | किलेत्यलीके | Granda wren

wera मखं vated टति aay मृखनस्रीकरणेनारमा-
A3

gos उन्तरनेवधचरिते।

श्रं किमेव्यामि किमेष्यसीति सा
QIN नम्रं किल लज्नयाननं || ८० ॥
यथामिषे जग्मुरनामिषथमं

निरामिषे चामिषमेोदमुदिरे ।

तथा frre: परिकररनिर््ितं
विचिचमेते परिस भोजिताः ॥ ८९॥
नखेन कृत्वाधरसन्निभं निभाद्‌

युवा खदुव्य्ञनमां सफालिकां |

गमिष्यामीति सन्दथितवतोति भावः। तं वीच म॒खं मसीय
खचरा पश्यन्ती लमेवागत्य सखरणयोार्गिषतेति वा भावः,
भाजनसमये माक्रा कियन्तं ओदनं विभज्य सखथापयति कियन
दथ्यादिना खर भोक्त एृरातीति जातिः कियन्तं च्यजन्‌ बड़
लात्‌ पुमदं दानः farang पुनः पाच प्रत्यागयज्िति वा ice i
ययेति । वारयाजिका यथा येन प्रकारेणामिषे मांसे
अनामिषस्यामिषाद्नस्ट भ्रमं जग्म, चथा येन प्रकारो fact
fag मांषले्रव्जिंतेऽपि तेमनारोा रूपखखादादिभिः आमिष-
Are ated खदिरे तकितवन्तः तथा तेन vance विदः
भ्ये्गिंतरां कुशखेःखपकारेः Rela: Wa वारपाचिकाः परि.
muita: साधमद्र वेगितं चिजमज्ञं परिख gare wa-
निमित्तं परिद्ासं भाजिताः॥ ८९ ॥
नखेगेति। कचिद्‌ युबा दीं arava afeat खं

Grew: Ba: | Ree

ZEN SA प्रशशंस तद्रसं
Faw पश्छन्‌ परिवेषिकाधरं 11 ८९॥
अनेकसंयाजनया तथा Bea
निकृत्य निष्पिश्य च तादगजंनात्‌।
अमी छताकालिकवस्तुविस््मयं

जना AS व्यच्ञनमभ्यवादरन्‌॥ ८३ ॥

wey wat fara व्याजात च्रधरसन्निभां जष्टाकारां हिधा
ला पष्वेमधरसदृश्रौमपि नखेन दिधा ला, मध्ये मखेन
रेखाकरणशान्रितरां मथ्यस्ितरोखाधरवदुशीं वा wat दन्ते
ददश परिवेषिकाधरं मांसव्यश्जनदाचिन्याः qt War विह-
Sarew खादुलरा मासफालिका कदापि ने पभुक्रेत्यादिप्र-
कारेखस्याः फालिकायाः सुखादुतां प्रश्सारावीख। are-
at वदीकाघरमेव दभामीति दक्न्स्िग्मांसखष्डे तदधरता-
मारोापयम्‌ साश्रयं तामज्ञापयदितिभावः॥८९॥
अनेकेति । wat जना वारयाचिका Te मृखकन्दपष्य-
पजफलादिर्ूपं शाकादि वखश्जनमभ्यवाहरम्‌ बुभृजिरे। किं fay
अनेकेषां मानाविधमरीच्यादिद्रव्याणां संयाजगया waa
तया क्तेः वख्छन्तरस्येव गन्धरसादिकरणात्‌ ताङूयसादि-
निबोणात्‌ veer freer नितरां कर्तित्वा निभ्पिवय wifey
चाकारसाम्यादिना ALATA AAMT EAT सन्णद-
नात्‌ खूपान्तरण गन्धादिकारणाद्धनाः छतः warfeasaa-

। ++ उन्तरनेवधच रिते |

पिपास॒रस्नोति विबाधिता मुखं

निरो arent afeaa वारिणा ॥

पुनः करे कमना गलग्तिकां

सात्‌ सखोनां स्सा WHA ॥ ८४॥

प्रभवे वस्ठनि विस्मय arg येन दति करिथाविशेषणं वा। तथा
आते: आआकारादिति ati फलादि कत्ता राजिकादध्या-
दिखंयागाद्रवाम्तरोात्वश्तिस्तथा खूयामरापन्तिख। गधुमादि
पिष्टा भकराखम्बन्धाद्रसामरोत्यन्तिरित्थादिवैदग्धयार्‌ भा-
wet विसथाऽधिवासनविगेवा्ाकालिकन्चमे aw: ॥ ८र्‌॥

पिपाद्रिति। वारिणा wan सुदहितेन aaa face
सुखं निरोच्यारं पिपासुः पातुमिच्छुरस्ि इति विबेाधिता
विभ्चापिता बालाऽवुद्धवक्राल्वाद्भिप्रायविगरेषा witer पन-
रपि करे गखज्तिकां पाजं सुवशंभाजनं कन्त मनाः सती तदा-
ज्रयस्ञानामतिषचतुरा्णां सखीनां डसाद्धास्याद्धेताः सदसा afz-
ति Guay इव जरूपायनारम्भखन्भुमाद्यवन्तेत TTSAT |
खसा सस्मिता सतीति at) कशाम्सरपरिल्यागेन सामान्येन
पिपासुरस्मीति वदश्लयमेतदरौयाघरं पिपासुरस्ती्येतदाश्रय-
fad a जानातीति सखीभिः रताङ्कास्यादियमपि तदाश्रयं
श्षाला गखन्तिकां पुनन त्थापयदिति भावः । प्रणगृणेत्यादि-
WT (पा०२।२।९९) Beara षष्टीसमासनिषेधारेव वा-
frafa दतीया॥८४॥

षोडशः aa: | ३८१

युवा समादिद्सुरमजगं घतं

विलोक्य तजेणदशओोऽनुविम्बनं ।

चकार तन्नोषिनिवेशितं कर

IA तच्च स्फुटकण्टकोत्करम्‌ ॥ ८५॥
प्रलेदजस्लेदछलानुविम्ननां

THs कोऽपि श्रितभाजनसखलः!

युवेति । wat पाजस्यं चुतं समादिक्छुयदीतुकामः क-
चित्‌ यवा तच चुते एणदश्षः पुरखाया खगाच्छाः परिषवेजि-
काया श्रमुविम्बनं प्रतिविम्बं विलोक्य करं aye तस्य fare
नोविषु भङ्गोनिबडनाभिचृम्नितवस्तविच्छित्तिषु निवेश्नमशेखं
चकार तच्राखापयदित्यथेः । तच्च तस्याः प्रतिविन्बं स्फुटाः
कण्टकात्करा afar सरोमाञ्चमभृदित्यथेः। खगप्रतिविम्ब-
नोवियन्धिमोचमा्थे माभिनविसविधे स्यर्भकारिणएस्तत्करस्य
Sat cg तस्य खसन्भोगवासनां war तदानौमेतसिल्लनु-
रागाद्रामाञ्चिताभूत्‌ agar प्रतिविम्ितलात्‌ प्रतिविम्ब-
मपि रोमाञ्धितमभूदिति ara: इयोरष्यनुरागस्डस्येा जात
इति भावः ॥ ८५ ॥

प्रलेरेति। कोऽपि विरः fawa दति ae: प्रकृष्टा लेः
wae. छरणादिद्रव्ययक्रः श्राद्रकादिसं्छततक्रादिनिरितेा
द्वद व्यविशरेषः award के dearer तमनु विम्बमं यया
wad स्ितममु विम्बनं यस्या वा एवंविधां पुरस्थां खुन्दर, जितं

ace SUCATT ATCA |

qe ogra कराङगलीमुखे
सतोऽनुरक्तेः खमवापितेर्मुखं ॥ ८९ ॥
अराधि यन्मोनग्टगाजपचिजै

Tee खाद्‌ सुगन्धि तेमनम्‌।
अशाकि लाके कुत एव जमित

न AH VENTA स शक्यते ॥ ८७॥

भाजमस्थलं येग एवंविधः सम्‌ प्रतिविष्ितां तामेव कराङ्कली-
Ha: करा रुख्छगेमु खः परिस्युश्ठ T_T Vea HITE: | Gas
समवापितैखथा TH: सखभावात्‌ उष्णस्य तस्य Qirar aar-
ऽनु तस्म्मादमुरागात्‌ किं | अकल्यः रक्रलादमुरागाशुम्बिता।
feater रिक्ररिति पाठे as: परिस्ुश्च ततेाऽनु तदनन- `
रमेव रिक्षैः प्रलेदश्न्येरेव aad प्रापितेः कराङ्गुलीमख्‌-
शम्बेत्यथेः। wetfa । वट कादि निक्लेपात्‌ तेखादि विन्द वस्तरन्ति
aa जातं प्रतिमुखं प्रतिविन्नमङ्गुखा स्युश्ति तच प्रलेदचल-
नात्‌ प्रतिविम्बभङ्गभयात्‌ श्रङ्ल्यथखेदनकलात्‌ परम्परया
शम्नितवामिति भावः। तां मरति खामुरागमदभरंयदिति भावः
॥ ८६ ll

अराधीति। मीनेभ्यः मद्येभ्यः चिच्रकादिग्टगेभ्यः अजेभ्यः
ङा मेग्यः पतरिभिखित्तिरलावकादिभच्यपक्िभिख जातेः पचै
Hidde are सुगन्धि पाकन परिमखविन्रेषयक्रञ्च ata
नाख्य Sat खपकारैर राधि साधितं तद्ाञजल्याक्ञा कैः सञ्या-

Brew wa: | RR

कतार्थनञ्ाटुभिरिङ्गतेः परा

परासि यः rere ।
किपन्मुखे भोजनलोलयाङ्कलोः

पुनः प्रसन्नाममयाऽन्धकम्पि सुः ॥ CE ॥
अकारि नोदारनिमें प्रभष्जना-

द्धूपि यश्चागरूसारदारुमिः।

निपीय खटङ्गारकसङ्गि त ति-

रवि वारि प्रतिवार मोदशम्‌ ॥ ८० ॥

ठमपि म शक्यते सर । जेमितुं तु पुमः कुत एव saris, श्रपि
त ATH WH भाभृदव । जमित | fra अ्रदने ॥ ८७ ॥
सतेति | किञ्चन किञचित्कु्चिते वक्रीरृत्या ल्पते wat यया
कयाचि्तदिक्गितेरश्चलिवन्धादि चेष्टितः चाटुभिः भियवचनेख
छताऽरथेना स्मागप्रायेना येन तथाविधे यो विटः पुरा पू
पराजि fate: प्रसन्नाभमया सरसदष्टिवयज्जितप्रसादमुख्या
तयाः भोजनलोखया ग्रासमिषेण easy: whew अङ्गुली-
dota at प्रतिदीगलं चयम्‌ ख पृमरम्बकम्पि अ्रनण्हीतः
तदन्यं TET खम्मोागसयाऽनुमत इति WTA: Se I
marta | यद्वारि प्रभञ्जनात्‌ व्यजनादिवायुसङ्गाद्धताः
frac तुषारदख्यमकारि यश अरगरसारस्य छष्णागरो-
दरुभिरधूपि धूपितश्छङ्गारके gaara सङ्गः खितिचंस्वा-
स्तोति तदारि। तच भाजनावषरे wraze वा निपीय मितरां

axe उन्तरनेवधचरिते।

त्वया बिधातयंद कारि aad

HAY THT साधु तत्‌ |
वृथेदमारग्मि तु सव्व॑तोमुखं
तथोचितः कन्तुमिदपिवस्तव ॥ ९०॥

पोला ate: प्रतिवारं पुमः पुनरोदुभं वच्छमाशप्रकारेणावर्छिं
असावि, प्रतिवारं निपोयेति ari अरगर्रित्येव ar]: क्रः
कमकाखुकंत्यमरः। TIS कम्‌ ॥ ८९ ॥

जखलवषं नमेवाह | त्वयेति । ₹े विधातः लथा च अनन
उदकं यदग्टतमञ्कज्ञं श्रकारि यख जोवनखञ्क्ञमकारि तदय-
मपि ary उचितमेव छतम्‌ । ्रम्टततख्यरसलात्राणएधारण-
खेतुलाखान्वथवादयुक्रमेवेतत्‌ तस्य सञ्ज्ञादयमित्ययेः। त युन-
रिद सब्बैता मृखसर्न्नं ठयाऽऽरभ्धि कतं श्रन्थेवाभावाल्िरथै-
aaa छतं । यस्मादिदं we पिवति ददं पिवेऽखमदादिपुरूष-
सथा ada: मम्बदिच् मखानि यच्यैवंविधसतव कन्तुमुचितः
अस्मदारेवैह्नि मखानि सर्भग्वप्यवयवेषु लं चेदकरि ष्यत्‌ att
अस्प्मदादिरिदमा afi पातुमशच्छयत्‌ म aaa मुखेनेति |
नितरां जव्यमाधुगयादि गृणयुक्रमेतदिति भावः । ते ठुख्यचो-
AAGART | पयःकीखालमम्डतं जीवनं भुवनं at । पुष्करं
waar मुखमित्यमरः । ददं पिवः। पात्राभ्नादिना (ate ait
९२७) शः॥<९०॥

पाडः GT | gry

सरोाजकाशभिनयेन पाणिना

सितेऽपि कूर मद्रे याचते।

सखि aaa वितर त्वमिल्युमे

मिथो न वादाददतुः किलोदनम्‌ ॥ ८१॥
इ यं कियच्चारुकुचेति पश्यते

पयःप्रदाया STA समावृतम्‌

सरोजेति। उमे सस्ये दति भियो वादाद्‌ देमल्यात्‌ किलै-
दनं म ददतुः किलेति व्याजे। इति fai tafe a पाजमध्ये
कूरे दने feasts सरोाजकोाशवदभिनय wart यस्य स्लन-
वराङ्गप्रायनाद्धचकेन पाणिना AC याचतेऽखै कामुकाय FT
वितर देहि दितोया वदति a वितरेति। विवदमाने कूर.
दापनव्याजेन तप्प्रार्थितस्तनवराङ्गदानेऽन्योन्यं WATTS
satay लब्णावश्रादेकतरा रिरसुरपि नाङ्ोचकारेति ara: |
श्रनुवाद्‌ादिति पाठे उक्रूपादनुवादादुभे ऽपि खल्पमेादनं
किल न ददतुरिव्य्थः। ज्रादनदानव्याजेन तप्ा्थिंतदानम-
क्रोचक्रुरिति ara nce il

दयमिति। पयःप्रदाया: warad वस्ताङन्ञमपि wea
दूति विचाय्ये wad एच्छते कामृकाय धुवं fafad मनोान्ना
शय च WAI तस्याः करद्वयी ख्डगरस्य तेधारणस्य
मिषेण यद्यसात्तदु सरं तदीयप्रश्नस्य प्रतिवचनं व्यतरत्‌ ददै ।

दति fe. इयं स्तो कियन्त किस्ममाक चारू सुन्दरा च
। 83

६८५ उन्तरगेवधचरिके |

धरुवं मनोज्ञा व्यतरद्यदुत्तरं

मिषेण श्छक्गारधतेः करयो ॥ ९ २॥
अभमोभिराकण्डमभोजि तद्ग च
त॒षारधाराग्डदितेव शकरा |

खयं दिषदवष्कयणोपयःखतं

DURA पद्कमिवोद्रतं THN ee

ait यस्या शेति। gadaentufcarer सुवर्णवर्णा Saar:
कुचाविति तं प्रत्यद्धचयदिति भावः। उभावपि मिथाऽनुरा-
गादन्धान्यविलाकनपरावेव तम्धतुरिति भावः। अन्योान्यमभि-
aren: केनचिन्मिषेण प्रभ्रत्तरं ददाति ee i
श्रमीभिरिति। श्रमीभिजन्यजनेसतद्गदे भीमे wad
अतिबड यथा शक॑ःराभोाजि भुक्ता | तुषारधारया हिमेदकन
ग्टदि तेव मितेव । तथा यं द्विषन्त्या अश्चवैरिण्या afer
बच्कयिण्छाः चिर प्र्धतायाः पया दुग्धं तस्मात्‌ सुतं जातदुग्ध-
परिणामभृतं TUBA । सुघाद्द्‌ादरग्टतस्यागाघधजलाश्या-
दुद्धतं पड्कभिवेव्युत्रेच्चा । शकरा ऽतिसौता शुभ्रा च दध्यष्यग्डतवत्‌
खादु Wea घनं रेति भावः। तद्ग ऽमोभिर्विंशिष्टं दथ्यमा-
जि । तुषारधारया afeat श्रल्यकरणतं प्रापिता शकरवसु-
धाद्दादुद्धतं पङ्कमिवेति दधिविषयमेवेकरचा इयंवा। दभः
ta शेकं खादुलं चनलं च fad एतेन पयः श्टतमिति पाठे
शकरा Balls wd wa ad महिषोपयश्चाभाजि दधि

घाडशः AIM | Bro

तद्‌न्तरन्तः सुषिरस्य विन्द्भिः
करम्बितं कल्पयता जगत्कृना |
` इतस्ततः खष्टमचारि मायिना
निरोच्छ ठष्णाचलजिहतां धता ॥ ९८४ ॥

चाभाजि इति सम्बन्धः। चिरप्रखता बष्कयिणोव्यमरः। afear
दधि खादुतर भवति । दविषः शतुवैति वचनात्‌ दयं दिषन्तीति
दितीयया दितोयाश्ितेति (पा०२।९।२४) योगविभागात्‌
समासः । ददिषदष्क यिणो । पँवत्कमत्यादिना (पा०६।२।४२)
पंवद्धवः। Val श्टतं पाकं (पा ० ६।९।९७) दूति साधुः ॥ < इ॥

तदन्तरिति। तद्धि निरोच्य सातिश्यात्‌ ठष्णया यास-
वाषनया Var चञ्चला ्रधरप्रान्तलेरिनो taser fast
यस्य तस्य भावस्तत्ता तां wart बिभ्रता, तथा अन्तर न्तम॑ध्ये
मध्ये सुषिरस्य faze विन्दुभिः राहाः fac इतिवदमेदा-
पचाराच छिद्र रूपेविन्दुभिः करम्बितं fated व्यात्तं तद्हूधि
कल्ययता कव्यता WMA इतस्ततः सरव्वप्रदशभ्यस्तद्धि खष्ट-
मत्तारि WASTAGE, WE सम्भावनार्यां sawafaaqey: |
VITAE न दृष्ट इत्यत श्राह । यता मायिना। श्रदू-
.श्वतया ऽपडइत मित्यर्थः | सफेनक्ोरस्य curate परिणामे
दधनि च्छिद्राणि दृश्यन्ते ब्रह्मणा श्रदुश्तया दधनि वत्त-
मानः सारो मोक्तमिच्छया गृदोतः, अन्यथा द्द्राणि कथं
TUM! श्रन्येन wig न शक्यते इति ततराप््ा। येन

gcc उश्रनेषधचरिते।

ददासि मे तन्न स्चे्य॑दास्यदं

न यच रागः सितयापि किं तया |
दमोरिणे विम्बफलं पलच्छला-

द्‌ दायि विम्नाधेरयारुचच तत्‌ ॥ ५५॥

fafaia तस्य ब्रह्मणोऽपि fret चाञ्चद्निकणात्‌ area
दधीति wad eg

ददासोति। विम्बफलतुख्येा ऽधरोा यस्यास्तया yar
पलव्याजात्‌ मांसव्याजार्‌ विम्बसञ्ज्नफलं परिवेषितं मांसखण्ड-
मेव विम्बाकारं wat दतीरिणेऽधरचम्बनवासनया भाषमा-
शाय विराय श्रद्‌ायि दन्तं। तत्‌ विम्नाकार्‌ं फलं तस्मा श्र
we खदितमित्थयेः। मदभिप्रायं ज्ञाला खीकारपुरःसरं
पलरूपविम्बव्याजान्निजाधरदानमेव म्रतिन्ञातमिति सन्तष्टा
ऽभूदिति भावः । इति fai दे विम्बाष्ि ax: प्रीतेरास्पदं
यच वस्तनि ममप्रीतिः aa ay aa catia | यदा यद्रुचे-
wae म भवति तन्मह्यं न दद्‌ासि। तथा मम यस्यां रागः
प्रोतिमौास्ि तया सितयापि श्करयापिकिं्रपितुन किञ्चित्‌
प्रयोजनं | माधु्य॑मय्यादयापि शकरयापि प्रयोजनं नासख्छभि-
लाषाभावात्‌। अनन्येन नास्तीति किं वाच्यमित्यपिना gard
श्रथ च यच लेदित्यं नास्तितया खेतया प्रकरणाच्छकरयापि
fa तस्मान्मे यजचानुरागेा रक्रिमकान्तिञ्च तन्मह्यं Sethe
हतं तयेति पाटे तथा पूतां । फलद्लादिति पाठे फलदान-

BSH: सगंः। ace

समं ययोरिङ्खितवान्‌ वयस्ययेो-
सयोर्विंदायोपहतप्रतीङ्कितां |

अकारि नाकूतमवारि सा यया
विदग्धयाऽरश्जि तयेव भाववित्‌ ॥ ९६॥

परसङ्गव्याजात्‌। विम्नाकारोऽधरोा यस्या इति सप्तम्यपमानेव्या-
दिना (पा०२।२।२४।वा०५) नोत्तरपदलेापो FATT: | अ्रर-
चत्‌ पषादितलादडः (पा०२।९।५१५), Gay ल्डोति (पा०९।
Qld) परखमेपदम्‌ We it

wafafa या qarawart: सख्ये विषये खाभिप्राय-
WITS समं युगपत्‌ दङ्गितवान्‌ भूक्ेपादिचे्टितवान्‌ Wy
स तयोामध्ये उपइतं ad प्रतीङ्कितं तदभिलाषखोकारदवक-
ufaafed यया तामेकां विषाय खितः सन्‌ तयेवारज्जि दि-
तीययैव प्रत्यनुरञश्ितः। तया कया । यया चतुरया विदग्धया
रकतं प्रतीङ्गितं नाकारि प्रतीक्ितं Haru सा षखी जन-
समच्मिङ्गितकर ण मयक्रमित्यवारि निषिद्धा । यता भाववित्‌
वेदग्ध्यस्य वेत्ता । दितोयया तदिङ्गितदभेनात्तसिन्ननुरा गा-
खल्निला प्रतीङ्कितं नाकरोत्‌ जनसमक्तमेतदनुचिततिमिति
व्याजेन afar witafated किमिति करोतीति सापन्धेर्थया
चरतां वारितवतीति war वेदग्ध्यं। सच तदौोयगृप्तभावन्ना-
नाद्भाववित्‌ सहच रोसमक्मिङ्गितं कुब्वौणा दयमपि चतुरा।
दितीया इक्छितं नाकरोन्ताश्च न्यवारयदिति cada चतुरा

Reo उश्षरनेघधचरिते।

सखीं प्रति समाद युवेङ्कितेक्तणो

कमेण तेऽयं मते न दित्सुतां |
विलोम aspera त्वया

वरं किमसे न नितान्तमर्थिने ॥ ९७॥

मय्यनुरक्ता चेति स चतुरो दितीयस्यामेवानुरक्राऽभूदिति
ata: विहाय खितः खन्‌ इति योजनां 1 च्रन्यथा Tre
परूषःकन्ता रञ्चनस्य स्तोतिभिन्नकटेलाक्रा न स्वादिति, श्र
tha wafer nee n

सखीमिति। युन इङ्गितं चेष्टां tea caster काचित्‌
ergy प्रत्या G cated हे मखि यस्मादयं क्रमेण परि-
arent ते fagai ameat व्यञ्जनस्य दातुभिच्छतां न waa
aurea नितान्तमतिचञ्चलतयाऽथिने याचकायाखै यूने
वरं ओष्ठं wile तन्तेमनादि aya विलाम विपरीतं क्रमर-
fea यथा तथा fa arad न दीयते श्रपितु wafersraral
युगपत्‌ क्तिप्यतामिति eatin: | seat श्रालिङ्गन चुम्बनारि वा-
दरतपरिपाय्या तव वराङ्गदानेच्छृतां न सते तस्माद तितरल-
तयाऽर्थिने सम्भ गविलम्बमसदमानायास्मे at केवलं Be aq
म विद्ते at He यसमात्‌ श्रवरमधेादग्रे वत्तमानंवारोाम-
रितं agua aga अवयवः किमिति ल्या नाप्यते
अपि व्वप॑येल्युपडहासः। अरतिषम्मोगान्नितरां तान्तं म्लानमिति
व्यञ्ननविगेषणं वा । व्यञ्चनं लाञ्छनं श्रुनिष्ठानावयवेष्वपी-

RS: TA: | ३९१

समाप्रिलिष्येव भुजिकरियाविधे-

SAAT वन्तुलयाऽऽलयोक्लतम्‌ |

अलङ्कं रीरवरेस्तद रतां

रराज पाकार्पितगेरिकशचिया ॥ ९८ ॥
war: | नितरां तातमिति oe श्रनुनाधिकस्य क्रति (पा०६।
४।९१५) दीघ; ॥ ९ ७॥

समाप्तोति | चीर वटे दुःग्धमध्यचित्रैमाषसाधितेर्वर कार्यैः प-

कान्नविशेैः सम्बन्धादलङ्कतं AMM वटक्व्यतिरिक्रव्यश्जनं
TATA खत्ताकारया पाकेन AAS CATT Asa ae
तया निर्जितया aftafsrar शेलरक्रधातारिव भिया az-
कानामेव ओाभया रराज। विशिष्टवटकसम्बन्धाद्‌ व्यञ्नान्तरं
रेज vad: | विशिष्टया भरियेोपलचितैः चीरवटेरलङ्कतं षत्‌
रेज दूति वा। किमिव waat भृश्चानानां तेषां भुजिक्रियाविधेः
भाजनविधेः TAT: | वटकदश्ेनमाचेणान्यच रुच्यभावाद व्यश्ञ-
नान्तर विरतेः सम्बन्धिन्या लिया समातिचिकया ककाररूप-
पथ्िकारूपया Waa Wasted दलोादरं श्रीनालादि-
पच्रमध्यमिवेत्युपमेोप्रक्ता वा । वत्तुलया दत्तया समाप्तलिप्या
fad पाकेन बालकेनापिंतया गेरिकियालङ्कतं दलादर-
fafa at याच्यं। पातःपाकोाऽभंक् इत्यमरः यन्थलेखनसमा-
fava खमासिद्ध चकं ककारादि वन्तं लमचरं दािणाद्यैः करि-
यते गभेरिकचिद्धितश्च क्रियते, एवं भाजनसमाभिदध चकं चीर-
वटकादिडइति॥९८॥

RER उन्तरनेषधचरिते |

चुचुम्ब नोर्वो वलये वशो परं

पुरोऽधिपारि प्रतिविम्नितां विटः।

पुनः पुनः पानकपानकंलवा-

चकार pel a ॥ ९९ ॥
= €

घनेरमोषां परिवेषकेजेने-
व्तीपलगालकावन्तो ~
Tafa TATA TART |

सुतम्बेति। कञिद्धिटः परोऽ अधिपारि पानकरसपृं
सुवस्ादि पानपात्रे प्रतिविन्बितां उर्वोवलये उवेशीभिवातिसु-
eu काश्चित्परं कवलं चुचुम्बेति न किन्त पनः पानकस्
द्ाचादिसाधितमधुररसप्रधागपेयद्र यरूपस्य यत्पानं तस्य कं-
तवात्‌ प्रतिविभ्ितायाः तखाः चुम्बनस्य सम्बन्धीनि चुद्धुतानि
चुमिति पानकानुकरणशब्दस्तस्य करणान्युश्वारणानि तान्यपि
चकार । चुम्बनादिना तस्यां खानुरागं प्रकटीचकारति भावः।
BRITA पारी पानपा्कमच्यत दति STATA | सप्त
म्यथैऽन्ययीभावः | चङ्कतानि नपुंसके भावेक्तः ॥ << ॥

चनेरिति। चनैवंज्भिः परिवेषकंरनेकव्यश्च नदायिभिजने-
रथय च तेरेव घनेमंधेरमीर्षां मुन्ञानानां राज्ञां शते वौप-
लाः ACA ATTA नामेलाकपुंर शकं रालवङ्गतण्डुलपिष्टरचि-
तानां गोलकानामतिटत्तानां लडुकाविशेषाणामय च कर-
कारूपाणं गालकानामावलोपद्धिरवषिं वितोषा zat च।
MTU: | परिवेषणएकषोवशाचलन्यो या भृजासासां भूषणेषु

चाडच्नः wa: | RER

चलङ्कजा भूषणरलरोषिषा
ASAE PTAA ॥ ९०० ॥
कियद व्यच्ञनमेतदप्यते

ममेति दमनेषंदनां पुमः पुनः |

varfe तेषां trier are wer छतमिदवापं चेगाना-
अकारकान्तिभिरित्यथः । अथ च तरेवेष्धचलापा येषु । Krew
भितं चाकरं कर्पुरषम्बन्धि Sri ल गण्ध्वं wars अथच चन्र
इव WE: खर एव सारसूयाभ जिता चाद्ञारभा चया |
चा ज्ीतलदौप्रत्वाभ्वां चश्रखरग्यसद्शोद्ययः। राजिदिनयाजा-
थमानलवादा क्रमेर तत्काश्तिसदूजो। waaay RTT
कान्ताः एवं साराः खर्यकाग्तारेवांभा भिता यथा वा। चग
qafa मने श्तं arg अतं waft ati विश्प्रकारे सुरमि-
शब्दा मगेाश्ञवाचो ॥२००॥

कियदिति, एतन्तेमनगादिव्यश्नं मम कियत्‌ किंपरिमाणं
बड अंते ऽपितु ant वयमिति मारप॑णयमिति शतेरेतेाः पुनः
पनवेदलां तेषां भन्वानां कियद श्च Taya awa इत्ये
aesacgen भवद्भिः vee किमिति कलेनामृनि ae-
गानि ward गणयिहु असा गाखकावष्य भूयसो TAT
afer अरिकेव a: परिवेषकेरटाकि अपिता waf_are-
weg षठा were कटिम्या एतानि गणयतेति कटिनो
arfdaarier । इति वदताममूनि carafe ग्थाजेनाशे

© 3

१९8 ङसरनेवधचररिंत |

श्रमूनि सङ्कातुमसावदोकि तेः

` छलेन तेषां करिनोव aaa ॥ १०९ ॥
विदग्धवालेङ्गितगश्निचातुरो-
प्रवर्िकोत्यारनपारवे शदः |

बङतरा करटिन्यपितेति वा योञ्य॑। कठिन्या च सञ्यायते Ua
द्मश्ञनममगोति ममेति वदतामिति चेकवच्नबङवचनानि जा-
तिविवश्षय विश्चातव्यानि॥९०९॥ |

विदग्धेति। कञ्चित्कासुक्ये विद ग्धायाञ्चतुराया बाखायां
arava cigars चेष्टितगापमविषये चातुरी यत्कशलं चेव
Haar प्रवर्दिका गुप्ाभिप्रायप्रबन्धविश्रेषः तस्या उत्पा-
za भेदने श्ञानविषये यत्पाटवं सामथ्यं प्रावोण्यं aa विषचे
सदोचितीं विदग्धबाखलेङ्गितानामानुगण्ं स्युशङ्धिः गतेस्तद गु
पेराकूतशतेबेङभिरिक्रितेः कतवा निजस्य दः खीयाभिप्रायख ~
टीकां विवरणं प्रबन्धं प्रकषण हतवान्‌ । गप्तान्यपि मदिङ्गि
तानि ज्चातवाभिति चतुरोाऽयमनृरक्रञ्ेति azarae: सोयत
feaat खाशयं बाधितवानिति भावः । बालाया श्रपि.विदग्ध-
सखीभिया वेदग्धयादिङ्गितकरणं सदजमैग्ष्यात्‌ Tee
तद्गापगश्च युकं । विदग्धः कखन यवा बाला च काचग तयोः
रिङ्गितग्षिवौ । यद्वा विदग्धसेद्गितं बालायाखाथदिङ्गितदैव
तयाविषये या चातुरौ तप्मवलिहिकात्पारमपाटवे विषये ae
Tifa} -स्पश्रद्धिः। WH इयोरपि.भवतेराश्रथोा मया जात

Sew: ea: | ३९५

निजस्य टीकां प्रबन्ध कामुकः

“ स्पृशद्धिराकरूतशतेखलदोचितीं ॥ १०२ ॥
Gaga भाजनभाजने पुरः-
wacarter: |
यवा निधायोरसि aga
नखे्िलेखाथ HAS निद्‌ यं ॥ १०३॥
विलोकिते रागितरेण सस्मितं
द्वियाऽथ वेमुख्यमिते सखोजने |

ड्‌ तीक्कितेसज्ज्ञापनदारा श्रतिचतुरोाऽहमेव लयाभजनोयद्ति
बालां प्रति खाश्यं श्ञापितवानिति भावः । अन्याऽपि विदग्धो
ऽति गनायाः vafevarat भेदने विषयेऽनेकैराश्रयेवयार्स्धा
छराति॥९०२॥

चतेति ¦ कथिद्यवा aga अआाज्यपं Waa वा मोाज-
नभाजने पुरः स्फुर क्या विखसन्धाः पुरन्भ्याः प्रतिविन्बिता या
wrafawer उरसि लङकदयं मेदकयुग्भं निधाय नखेलिं-
az, श्रय पञ्चाननि्दंयं AAs यदाऽऽवयोासंयागेा भावी ATA
तव कुचावपचरिगयामीति लत्क्‌ चग खच्तवि मदे च्छुरखरीति वा
स्खाशयं बधितवानिति भावः। घृतेन yd yaad यस्िन्निति
avy आहिताम्धादित्वात्‌ परनिपातः (पा०२।२।९७)॥२०२॥

विलोकिते इति । रागितरेफ कंनचित्‌ कामकन सखीरूपे
aa ससितं . विलाकिते सति श्रय, विलोकमानन्तरं शिया

१९१ उन्तरभैषधचरिसे।

ACTA Basha शर्करी

करे Tal तस्य Fw पुजिकां ॥ ९०४ ॥
fatten रम्याः परिवेषिका धुवं

न भक्तमेवेभिरवाप्रढप्निभिः।

अशक्तुवद्धिवेडभुक्लवस्तया
AEA व्यश्ञनपुच्जराजयः॥ १०५ ॥

वैमुख्यं पराकूखलवं इते गते खति तच्छ खखोजनस्वाखिः vet
waste कस्मादपि खानात्‌ wradt ्रकरया रचितां पुजिर्का
आनीय faye वेमस्थात्‌ सन्द रागस्य at ददः} अधरादि-
अम्बनायाङ्गेषु करातुखरसामेगा महमेव दादामि खरः
खितामनां जागोदोति aut चकारेति ara: | खखसमरे
वैमृख्थमिते vfs तासां सखोनां काचित्‌ सखो तद्तर्वभिन्यन्वा
ar wae पिका ददा) शकरा युजिका afar fa
fers लां भजामोति खराभसञ्न्ञामकरेादिति भावः इति
ati जरारकरौमिति कारप्रल्ययः 1 पुजिका। चुजात्छजिम इति
कम्‌ ॥९०४॥

गिरोच्येति › बजभक्तव्तया अरत्धाहारेणाभ्गवद्धिभकम-
THUS TS: यथाद्य नपश्चानां राजयः परम्परा
छजि ता स्यक्राखसमाद्र म्बा; परिबेषिका निरीख अवास्षष्रि
भिः गतबभकषैरे तेभूक्रमेव म इति gary मन्ये | यावत्‌ चङ
मावत्‌ त्येव द नारियम्‌म्मेा। एता निरोख्छावाङ्गदरक्निभिरेतेः

Grew: wat: । Ree

एथक्‌ प्रकारे ङ्गितशंसिताश्यो

यवा ययोदासि तयापि तापितः |

नतो निराशः परिभावयन्‌ परा-
MIATA सरोाषयेव सः ॥ १०९ ॥

wi निचितं जेव भुक्रमिति वा । war छाका मन्दत दति
पेषः । तथा Segarra: । यथेभिनं भुक्रनिति
लाका मन्यत Cas cf ar Vey I

एथमिति 1 waanaretratfaufcfyaetea: शला
tive. कथित आन्य अभिप्रायो येन ख यवा wart शिवा
दासि उदासोगोहतः 1 मतोक्गितेन सम्भावितयोादासोनतया
तथापि तापितः थितः उदासीनगाडि दःखं म ora,
अगयापि ठ argent शपि दुःखं अनितमिति विरोधा
ऽपि्वब्दः । तसेाऽनग्भरं wat farce: तस्याः सकान्राज्िरान्ा
fatarfuers, खम्‌ परां acat परिभावयन्निङ्गितनानुक्ू-
लम्‌ शाभुरायं TNT युवा सरोषया तयेव पुष्वेमुदा-
aaa afcariear बतु दितीययेश्छथैः) सरोषा fe दुःखं
जनयति भ तु सुखं तयापि ताष्ष्वापि सुखं जगितमिति
विरोधादाखगथे । गनसमखमिङ्गितकरश मयुक्षमिति तयङ्गितं
पे गरतं ख तु तदा्रयमजानागेोऽमुरामेेवे पतीक्गितं गा-
करोदिति TESTI, AAT धा दपन्नीदद्ा Tar ना-
तेति मग्यमुर करेवेयं पव ठ गान्नीयारिङ्किते नाकरोत्‌ सान-

. ३९८ उन्तरभेषधचरिते।

UA मण्ड़कमण्डलाम्बरा
वटाननेन्दुः परथुलड़कस्तनी |

पदं रूेभीज्यभुजां भजिकरिया
प्रिया बभूवोज्वलकूरदारिणो ॥ १०७॥

शानेव ख सरोषा भवतीति रोषादनुरागमनुमाय सन्तुष्टं दति
भावः। उपेतयेति पाठे रोषान्तदुपसारेणाथात्‌ खमीपमाग-
ARMA: ॥ ९०६ ॥ |

. पय दति । भुजिक्रिया भाजनक्रिया area wey भु-
शानार्नां तेषां प्रिया दश्चिजनमी wa at बभूव । favarar |
war दुग्धमेव सितं हासा यस्याः। तया कचिग्मुदुदधच्छा कषि-
दल्यन्ताच्िश्यागेन भशाणविन्दवा awar अपुपा एव पट
ज्रादिरचितरूपमण्डनयुक्रानि अलङ्ारभूतानि वा शम्बराणि
qwerty यसाः । तथा अरतिदरत्तमाषसाधितवटकरूपङ्ङुमोा-
दक्तनरक्रभावेनाह्वादक श्राननेन्दुमंखचद्धा Tat: | तथा
WIRE स्युलातिकटिनरूपे मादकरूपौ war wer:
et तथा उञ््वलकूरहारिणो fafanwarereqartna-
भाखावती। अ्रथवोाज्चलकूरेण मने हारिणी। यते रुचेीसा-
भिलाषस्याय च कान्तेरनुरागस्य च पदं स्थानं । भ्रियापि पुष्वी-
कगृणसदहिता रुचेः पदं भवति । यतः प्रियेति वा । भोग्यभुजां ।
भाथ्यं मच्च दूति (ATS OLR Ide) ATEN Oot

न्न

~~

Brew: att: । ` REE

चिरं युवाकूलशतेः छतार्थन-
‘fat सरोपेङ्गितया च ga ।
जन्‌ कर सालनलोलयाच््ञसीन्‌-
न्यपेचि किञ्चिदधिधुताम्बुधारया ॥ ९०८ ॥
न ofa farsa भाजने `

` तथा यथा योवतविभरमोङ्कवः |

चिरमिति कयाविशेच्या afagar किथिद्धिध॒तया वक्र-
चलितयाग्बृधारया रत्वा safe fam: | किम्भूतः । च्राकूतञच-
तेरिङ्कितसद्लेःकतार्थगः हतप्रा्थेनः सन्‌ fet सरोषं कापव्य-
चि इङ्गितं career भावस्तत्ता तयैव वारम्बारं firgar fa
रातः सन्नपि तथा करच्ालनस्य लोलया व्याजेन प्रसाद प्रायं
नादखचकानश्जलोन्‌ कर यगसम्पृटान्‌ जन्‌ र चयन्‌, TaN fa:
ति वचनेन वारम्बारमश्चलेः करणं चितं, वारिघाराकम्नेन
ल्त्प्रार्थना मयाङ्गोकृता करयुगयोाजनादिरमेति खचितं | इयं
Ware करक्षालनं भूजिक्रियासमासिं चातयति ॥९०८॥

मेति। षड्धा मधुराब्धलवणएतिक्रकटुकषायाखादरूप-
षरप्रकारो रसः खिङ्गजनस्य रसिककामुकसह्ृस्य भाजने विषये
तथा ताष न ANA उदपादयत्‌ यथा Arad स्तीसङ्गलस् |
विभ्रमे विलाषरस्मादुद्धवे यस्य ख रसा wi समुमिषन्‌ बद्धं
मानः satya: निमययाद्‌ानेकविधविभावानुभावव्य-
मि चारिसंयागजन्यश्टेक्ार रूपः सप्तमा रषस्ताषमधन्त | सप्तमलं

gee खशरमभेवधचरिते |

अपारष्ररङ्ञारमयः Garay

agai रसस्ताषमथन्त सप्तमः ॥ १०९ ॥
मुखे निधाय कमुकं नलानुगे-

रथोज्धि प्ालिरयेश्छ after |
दमापिताग्तमुखवासनिर्मितं

भयाविलेः खमा सिलाखिलेः॥ ere ॥
अमोषु तथ्यानृतरत्रजातयो

विदभरार्‌ चार्निताग्तचारूणोः।

मधुरापेशथा शेयं न तवा चरसापेया । वञ्च रखे ग्याऽन्यखा-
भावाद्धाजने शप्तमरसस्य बद्धावादाञचर्यम्‌ ॥ vee tt

सुख इति। अथ इसप्रलाखगानन्तरं मखानुमे शेराजभिः
WAR पगफलशं मखे निधाय टखिकमवेच्य caarftar दश्वा
पणाखिनागवक्लोदखपंक्रिरोज्द्ि त्यक्रा। faa cheat ।
अन्तमं खवामेन RACHA VE CCITT SIG मुखत गग्ध्य-
कारिणा निभतं । किन्भूतेः। भयेन द्‌प्रनभिया श्राविलेव्यीत्नः।
अत एव खभ्चमेणाटचिकं ठञिक्व्द्या हासिता हासं प्रापिता
अखिला द्रष्ारा येः दमेनापिंतः gees aetarar याऽन्त
qe aren नििंतामिति at aye i

amifafa facade राजा Tat aT wae UTE सुन्दरं
नितान्तं चार्‌ अतिखन्दरश्च तथारि रतये सब्यानलवोः gat
eae: रल्जातयेामंशये एकं तव भियं रनजातं लं खयमेव

Brew: eat: | 8०९

खयं गाणेकमिरेलयुदो थं तट्‌

इयं दहे RAHAT WHF 11 ९९९॥
इति fame शएरिभिशटभाजिनां
दिनानि तेषां कतिचिन्भुद्‌ा शयुः |
दिरष्टसव्षरवारचुन्दरो-
परौष्टिभिसषुटिुपेगुषां ffs ॥ १९२९॥

aurefa | waty वारथाजिकेषु विषये octal छजिमलदिति-
रमणोयकान्तिविञिष्टं ्रखोकरत्रजातं frgwa atta fae?
वारयाजिकाय इवंददज्नागरेलेाः fafegre gaa तयोः
खत्थाच्रत्ययोरदजजातयोदंग्ं युगं AG वा दयं रदौ । अमीषु
मध्ये येषजिथुचव दति षा ce care रेषजिचु्चव इति
वा । शेषजिधृचवे। दितोयेति (पा ०२।९।९४) चागविभागात्‌
GATS: ॥ ९९९ ॥

catia इति पृष्वौकप्रकारोण fewer द्विवारं fearcrar
आ टचि were fad खाद्‌ च भाजिनां भुञ्जानानां तेषां
वारयाचिकाणां कतिचित्‌ पञ्चषाणि दिनानिमुदा ययुः पञ्च-
we ferritin शषाः तजरेपुरित्यथेः। किम्भूतानां । निभि
fear वारा wer दिरिः Gree सम्ब्छरा यासां ता ace
अङ्गस्य GRA वेष्ठा दाखादयरासां परीष्ठिजिञुननादि-
सेकाभिः afé सन्ताषं staat प्राप्रव्षी । दिरषेति wee:
कलसे वाधकलाद्‌ द्विरिति दधिप्रापेदिःशल इत्यजापवादवि-

‡ 3

ger SUCAATALLA |

उवास FATS पश्चषा

निशाः कशाङ्गो परिणोय at नलः ।
अथ प्रते निषधान्‌ सशानया

रथेन TTT OAT HT ॥ १९३॥
परस्य न स्पषटुमिमामधिक्रिया

प्रिया शिग्रुः प्राएरसाविति ब्ुवन्‌।

we कचिदुल्छगस्यापि समावेश दति परिभाषया यथाकथञ्ित्‌
परिदन्तव्यम्‌ NUR

खवारेति। we: wary तां परिणीय वेदर्भग्रेषु पञ्च
वद्धा प्रमाणमासां ता faut उवास पञ्चषाणि दिनानि तज
feaafaae: । अथ सप्तमे दिने अनया भैम्या we रथेन
जिषधाम्‌ प्रतस्ये | किम्भूतेन वाष्णयनाथा सारथिना गरदीता
THAT यस । पञ्चषाः | सद्धयाव्ययेति (पा०२।२।२१५) समासे
ASAT VHT दृत्यादिमा (पा ०५।४।७२) डचि रिलापः।
fant: | अत्यन्तसंयोगे च (पा०९।९।९८) इति fatten
॥ ९९२ ॥

परस्येति । इति wat स मखा भेमों खयमात्मनेव रथे
अध्यष्र्ददध्यारोापयत्‌। दति किं । cat पतिव्रतां Hay ay
सपरन श्ियविषयीकन्तु परख मद न्यस्य नाधिक्रिया अ्रधिकारः।
प्रिया भैमी faxcavara श्रत रथयद्रप्राष्टरुखतर दति
सखयमा रोढमसमर्येति, awarga: जनेकिता शेोकंवीं चितः

Brew: eat: | eR
रथे स॒ भेमों खयमध्यङ्र-
न्न तत्‌ किला्िशदिमां जनेक्षितः ॥ १९४ ॥
दति we शोघ्रमतिखकार तं
वधूं च रोमा्चभरोण करगे |
रूदणिब्यति fang प्रियादियं
BAN पोडनमोसदोयंगा्‌ ॥ ९९५॥

afaat भैमीं नलिखिक् किलेति व्याजे, away जन सम्-
atfafaga । किन्त्वेवं sar ural परिजदहारेति भावः | क-
अंत्वस्छाविवक्षितलाद्रय इत्यधिकरणे सप्तमी । ्रष्यरूरदत्‌ |
श चरिः (पा ०७।४।९) इत्यु पधाद खले, दीर्धा GAT: (पा०७।
४।२४) इत्यभ्वासदीधंः। अरक्ि्त्‌। विष ्राखिङ्गन इति धातुः
कुक्‌ । avert चः । अशिव्यदिति पाठे we ॥९९४॥
इतीति । दति tar: शोत्रमतिः लरितबुद्धिः wraafear-
पायस्णुरणश्रोलः तयोरन्योन्यविषयः सरः तं नलं वध Hairy
उमा रोामाञ्चानां भरेण बाडष्येन ककंन्रलस चकार War-
न्यसंस्पभ्रादुत्पन्नसालिकरोमाभ्चो जाताविति भावः। इतिकि।
agian fazer aaftact कामला सलेदाङ्गो च दयं ममी,
अतः भरियान्नशात्‌ सकाशात्‌ रवलिव्यति निःसरिव्यति यतः
पोडने निविडधारणे भीरु Tat awa यस्य तखाच्छि-
थिशलधारिण इति cata श्त्रमतिः सरः ॥ ९९५ ॥

S89 Swcaawafca |

तथा किमाजकमिजाङस्वदवितां

प्रियं पुं पितरो विपद ठः |

frase ते तं दद्ितुः पतिं ख्था
rea TTS ॥ ९९९ ॥
निजादनुत्र्य स॒ मण्ड़लावभे-

मलं निवतो वट लापसां गतः।
तडागकल्लोल इवानिलं तरा-
दुतानतिन्याव़ृते विराररार्‌ ॥ ११७ ॥

तथेति । at पितर तं दुहितः पतिं जामातरं बलं fe
way ane यथा विषेद तः fare तथा आजग्मप्रण्टति fas
याः लीयोतसङ्गयेर्वद्धितां दद्धि रापितां पचीं whoa were
विषेदतुः fa safe g नेति वेधम्चाषमा। किम्भूतं । किनीततषा
खविगखलेन wanda: भोय्यादया गणा यच्छ तं। सृता-
वियोगादपि सगृशजामादटविचोगे नितरां aare seat जात
इत्यथैः । प्रहित्य । fe गते, क्यपि तुक्‌! विषेदतुः । estar
भ्यासलेापोा। सदिरप्रतेरिति (पा०८।२।६ ६) षलं ॥१९६॥

निजारिति। स विराटराङ्‌ भीमा नखमन्‌त्रज्यानु मभ्यनि-
WATS: सकाजाजिदन्ती परा्टत्तिखमये we fre
awe सपति भाषत इति चटुला पखद्धावं aa: प्राप्तः परिष
WTS: छेताङ्गोरता नति्नमखकारा येन स एवम्भूतः सन्‌ लाव
ते निजब्टहान्‌ प्रति GUSH: | कद्व तडागकश्चीलद्रव।

StS: Wat! | Boy

पितात्मनः पण्यमनापद्‌ः शमा

धनं मनस्तुषश्टिरथाखिलं मलः |

अतः परं Of ने कोऽपि तेऽचमि-
लुदशुरेष ATA SAT ॥ ११८ ॥
परियः प्रियैकाचरणाश्चिरोण at

पितुः सरन्तोमचिकिसद्‌ाधिषु |

यथा ऽनिखं वायुमनु त्र्य तराक्षिटृकषै wet श्राप यस्व
तद्भावं गतः सब्‌ तीरात्‌ खकाजात्‌ तडागतरङ्गा व्यावर्तत
इत्युपमा । चटुखाप LAH कवा्डण्‌ । (पा०२।९।९) पे
गादिना (पा०५।४।७४) समासाः) ख ठु तत्धुरवं एवेति
किन्‌ कद्‌ पेच्छम्‌ ॥ ९९७ ॥

पितेति । caer उद्गतान्यञ्रूणि qe ख एव मीम निजा-
area खोचशेचवीजाभ्यामत्पादिरतां भमो यजत्‌ प्रादिणेत्‌।
दति किं। हे पुजि श्रा्मनस्तब oe wal एव पिता डितका-
रितल्वादरहितमिवारकलाञ्च तथा तव समाः सद्नश्रक्रयः अनमा-
aq: म विद्यत Braet चाभ्यस्ता ्रापन्नाशिका इत्यथः, तव
ममसखटटिः ware: अखग्धलमेव धनं । warrant अखिलमेव
वेष्ट we एव, किं बङना तदतिरिक्रशकलामीटदला त्‌. से
नश श्वेति भावः । अतः परं अ्रद्यतमदिगप्रसति. श्र भीमस
काऽपि सम्बन्धी बान्धवा न भवामीति UUs i

पिष दति प्रीणाति इषे जनवति भिये गलः. fag: ETAT

Gog wweaarefea |

शशाम AHNSAAVTASAT

न तु प्रियप्रममद्ाम्बृधावपि ॥ १९१९ ॥
असा मरोष्ठद्द्घा तु मण्डित-
स्तया निजापत्यकयेव कामपि |

at aa frre मनीषितस्येकस्य aga आचरणात्‌ करणात्‌
मनौषितस्य aga म॒ख्यं कवलं वा करणं तस्मादा wfwy पिद-
विया गजमामसपोडाखु we चिरेण बना काखेभाविकिन्छत्‌
उपचचार । कस्छचिदिषटस्य मेखनात्‌ पिदरवियो गदुःखं चिरेणा-
व्याजयदित्यर्थः। चिरकालं पितुः wcenfafa वा। स सव्व
अनप्रसिद्धस्तथ्या माटवियाग एवासद्तरत्वादाडवा वडवानलः
ठ पुनः free vee म्मा निरूपाधिकरेरसतद्र पे महास्वुधो
खत्यपि तथा अप्रश्युतप्राच्यरूप एव तख्िवान्‌ तसिन्नतिभियं
gaata स सोकमपि न are care: | पिदविथेागदुःखा-
ग्माद्वियागसख्य Fred खचितं farang कन्यानां । ` अपिलि-
fea) जखानखलयोाविरोधेऽपि वाडवखास्बुधावेव fafa
व्यथः | warafa न तु भियेव्यपि च ware: 1 पितुः । अधोम-
यत्यादिना (पा ०२।२।५२) Ter । ्रचिकिन्छत्‌ | कित निवा
रो गापगयने Vee ग्तिजकिद्धय इति (पा ० Rig) खार्यं
खम्‌ । कितञ्ादान्ेतस॒ पाठात्सश्लन्लादपि परखपदमेव म ला-
wmaucfafa सिद्धान्तः ॥ १९९ ॥

अखाविति। wat atiwae: तु ose अनेकप्रकारं

TSW: Sat: | 8 ०ॐ

भुवा कूरङ्गक्षणदमन्तिचारये-

बभार शोभां छतपाद सेवया ॥ १९० ॥
तदेकतानस्य FTA रक्षितुं

चिरोढया भावमिवात्मनि शिया t
विद्ाय सापत्न्यमरच्छि FAST
समयतद्ाञ्छि तपत्तिवन्िभिः ॥ १९९ ॥

मण्डिता मानारन्नारिभिरखङ्तस्तया भैम्या कामणतिश्यितां
Stat बभार, किम्मूतया | कुरक्गवद्करिणवदोच्णं विलाकनं
दन्तिवद्धस्तिव्ारो afawarjar खानभूतया ₹हरिणाच्छा
गजगत्या च । तथा Rat पादसेवा यया । कया क xa) निजेा-
Gana पम्बेतासन्नभूम्या ama qa a4 | बङभिर्गैरि-
कादिधातुभिमण्डितः, किग्मतयापत्धकया। दरिणानामीशणख
इस्तिनां भक्षस्य TANS वा GATT । तथा रता प्रव्य-
MIST सेवा अयणं यया । ङता प्रव्य न पर्ष्वतेः सेवा य्या
दति वा॥९२०॥

तदिति fatrsar चिरकालं त्रियमाणया श्रय चिरप-
रिणीतया भिया trey तदेकतानस्छ तदेकनिष्टद्य भेमी-
aaa गपखात्मनि विषये भावमनुरागं tfad खिरीकन्तु-
faa सापन्यमेकभटंकस्तीदयान्यान्ये्थीं विहाय समाशं तस्या
भैम्या बाज्छितानां पदाथानां पृक्तिः पुरणं wet ठत्तिभिव-
WARTS ला भो मजाऽरच्ि प्रोणिता। सम्यदैभवेन दुेभा-

४०८ उक्रदनेवधचरिति।

मसारमाखावलितारणा पुरीं
निजादियेगादिव लम्नितालकां |
ददं पश्यामिव नेषधः पथा-

मथाभितेोङीविकमुखतरेः ॥ १९९ ॥

न्यपि तदाञ्डिताजि मखेन पूरितानि ततश षा परितुषटेति
ara: | अन्यापि चिरपरिशणेता विदुषौ नवाढायामनुरक्स्या-
तनि अभुरागरशण्ारं साप्यं त्यक्वा WaT Vs रचन
am warerar हितकरणेन प्रोतिं जनयति Wer fi

मसारेति। अय बङमागंशङ्गमागन्तरं try: पुरो पिया-
faa ददभ्। किम्भूतां | मसारमालावखिरिष्रमीखपरम्परा अत
एवाघदलखादिरचितमालाखू्याशि तारणामि wer: | इद्नी-
खमाखावखियुक्रानि तोरणानि वदिदाराशि waret तथा।
sa wa निजाददियेा गाक्नम्निताखकामिव भषारितचुशंकुन्तला-
faa) तथा उल्षतेरल्युशेगटेहेः कला भ्रा्िता s¥taat उद्भी-
विका ऊर्ष्वीशतकण्छतया विलाकनं चथा स्यारेवंपश्चामिव |
विशाकिकामिव डच्ग्टहलाद्रत एव दृ ठवानित्ययेः । पथा-
fafa पाठे मामाणां पश्वासिव। warfa नायिका प्राषितेमा-
यके प्रसाधिताखङ्कारा सतौ खद्रौविकया प्रियाममगमागोम्‌
पष्यति मसाराणणां नोललादखकलं। पथामिति कदरंकग्रणा-
रिति (पा०२।२।६५) wate षष्टी Vee tt

| Seu: ats 9 १€

पुरों निरोच्छान्यमना मनागिति
प्रियाय sen Prez विस्तः |
ययो FATE ससा मिवर्मिना
तदीक्षणेनाद्रपथे समागमम्‌ ॥ Vee I
अथ नगरधुतेरमात्यरलः

पथि समियाय स जाययाऽभिरामः |

परोमिति। श्रयं मियो मनाक्‌ ईषत्‌ पुरं निरीच्
अन्यमना दुचिक्न टतिरेताः असिक्नवसरोऽयं सम्यक्‌ निरी-
fed waa इति ger den प्रियाय प्रियं Afed निष्टं
wa यथा तथा विखजिंतः प्रेषिते निजकटालः सकलां एरो-
सनवखेक्येव किचिन्तिरो च्छ भेग्यम्रा गबाङख्यात्‌ सरसाऽसमय
एव पुरीनिरीखणान्निवभ्तिना गोचरं पराटक्ेन तदी न-
खकटाच्ेण सहाद्धंपथ एव समागमं सम्बन्धं war) उभावपि
यरस्परानुरागेण शणमावमयप्यवखोकनान्तराधं THA सेति
भावः। नितरामनुरागः चितः । पुरीनिरीकेति पाठे पुरौ-
निरोरणेऽयमन्यमनाः किमिति ag प्रेषितः | TKS ज्ञातु
दूताऽपि we Hea fara क्रियार्थापपद खेति (are zig
९४) चतूर्था॥९२२॥

अथेति | श्रय प॒रोसमीपम्राछ्यनन्तरं जायया हलाभिरामः
स मला नगरे wa: श्थापितैरमाव्यरनेः सह पयि समियाय
Het प्राप । faa: । gave मेमीखडहितनखर जनकौ तुके

E 3

ete SUCATTUTS |

मधरिव कुसुमश्रिया सनाथः
करमभिलितेरलिभिः FAITH tl VEE |
कियदपि कथयन्‌ खवृन्नजातं
अवणकुटरदलचश्चलेष तेषु |

कियदपि निजदेशठ्त्तमेभ्यः

अवणपथं स॒ नयन्‌ पुरं विवेश ॥ ९२५ ॥
अरय पथि पथि लाजेरात्मने ASTM
मुङ्लकुलसकुल्यः पूजयन्त्य जयेति |

विषये उत्कः उत्कण्टठितैः। तेन वा ugg कं भिरे येषां
ऊर््खीशितभिरोभिः । कः केरिव। कुसुमभचिया चम्पकादिपुथ-
भया सनाया रमणोये मधुवंसन्तः कमेण वसन्ता गमपरि-
पायया भिसितेर्मध्वाखादकातुकेनेात्कष्टितेरलिभिरिव। चथा
संयुज्यते तयेत्युपमा ॥ ९२९४ ॥ |

कियदिति। स नलः पुरो faaw किं qa । खयम्बरह-
ान्तञ्चवणकुत्रदलचञ्चलेषु तेषु मन्तिप्रवरेषु कियत्‌ खषम-
न्धटत्तजातं खदौल्येग्रादिमायाप्रम्टतिखूपं wert wma
सङ्खपण कथयन्‌ । aut कियदपि निजदेशदत्तं खराष्टजात-
मेभ्योऽमाल्येभ्यः सकाशात्‌ अ्जवणपथयं नयन्नाकषयन्‌। ग्रामगत-
जातिः | waafa पाठे श्रदःपरस्िन्नतापीति वचनाद मृत्य
मेन व्यवडताऽपि खयम्बरःपराष्टश्यते ॥ ९२५ ॥

Baia) श्रय प्रप्रत्रेशानन्तरं जनानां कुमायेऽङ्ृतविवाराः

धाडश्नः TA: | ere

क्तितिपतिमुपनेमुस्तन्दधाना जनाना-
मद्तजल्णालोसेकुमाय्यै कुमायः ॥ १९६ ॥
अभिनवदमयन्तोकान्तिजालावलाक-
प्रवणपुरपुरन््रोवक्तचन्रान्वयेम |
निखिलनगरसोधाटावलीचन्द्रशालाः

तणमिव निजस जननां सान्वयामन्वभूवन्‌ ॥ १२७॥

ware चितिपतिं sata: समीपमागत्य नम्रः । किम्भूताः।
पथि पथि प्रतिमान आत्मना बाङवल्लोनां मुजरूपलतानां
म॒क्ुलक्लेन कलिकाटन्देन सङ्ल्येलन्तुखयेलाजमङ्गलद्रव्यतया
शकुनदर्थनेन जय स्व्वत्कर्षण वत्तंखेति wT UIE: |
तथा अग्टतजलेजाताया Burer fewa Baar ard
दधानाः। पुरम्रवेे WHATS Fara cai । aye: । दि गा-
दिलाद्यत्‌ (पा०४।२।५४) ॥९२६॥

श्रभीति । निखिलानां नगरसम्बन्धिनां साधानं सुधा-
धवलितष्टदाणामट्ावस्य उपरि तनग्ट हविशरेषपंक्यस्तासामणु-
परि चद्रशालास्तीयभिरोखरहा श्रहावलीनां गवाक्षविवराणि
वातायनाख्याः, श्रभिनवा मवाढा रमयन्तो तस्या; कान्ति-
जालस्यादु टपुव्वेखावलेाके प्रवणानामु्छुकानां IAT TH-
चद््रस्थान्वयेन सम्बन्धेन wet चणमिव ward यावन्त्मख-
सम्बन्धस्तावत्पग्येन्तं निजसज्न्नां खीयं नाम मृखवन््रसम्ननि-
तया सान्वयं WRIA: भाला ग्रहाणि चनद्रशाला wate

are उन्तरनेवधच्चरिति।
भिषधनुपमुखेन्द ओखां सोधवाताय-
नविवरगरसिश्रेणिनालपनोताम्‌। `

पपुरसमपिपासापाप्लत्वेत्यरागा- `
न्यखिलपुरपुर ग्ध्रोनेचनोलोत्पलानि ॥ VRE ॥

वा सम्बसििन्यः शाखा दति योगसहितामन्वभूवन्‌। सान्वया-
मिवेति arian, wear aft qatar गवाचविवररभमी-
सपश्छम्‌। तानि च agua धागिकलेन कविनोेक्ति-
तानि ॥ ९२७ ॥

निषधेति। खिलानां खकलानां पृरपुरभीणां मे चा ठेव
गलात्पलानि PUTTS मखेष्टु ओओ सलचणां GUA पपुः
सादरमालकितवभ्ति। किन्भू्तां सुधां । सोधवातायनानां faa-
रज्यष्डिद्रिभ्या गच्छन्यावद्दिनिंगच्छम्या chase मयनकि-
रपंक्तयस्तद्रःपा ये नाला विसथुक्रत्वादल्यजलषानसाधनभूताः
कमखनालदण्डा ररपनोतां नेजखमीपं प्रापितां । किग्भूतानि
Margene | अषमयाऽतुख्याऽतिभूयस्या पिपासया पने-
छया vines Wat सोत्कण्टतरतलश्च तेनैव veer sz
HAT वा परागाः कौसुमरजांसि सेषु तानि। गवाचविवरैः
wa नलमख्ोभां wat fy erat ददृश्टरित्यर्थः। कुमा-
Cray समोपगत्या trrettarg गवाक्तान्सगैत्या कौतुकमाजेश
ड टेराजवेन कमोनिकानीलरश्मीनां नानारूपा शामुचिततर-
we । श्रन्धाऽपि पिपासाद्यन्तशुष्ककष्टा ETS कूपायुदकं

‘Urew: aa: | ate

अवनिपतिपथाड्स्लेणपाणिप्रवाल-
HAA TATA HAHAH: प्रतीच्छन्‌ |
उपरि कखमवृरेष वेमानिकाना-
मभिनवज्ृतमेमो सोधभधमिं विवेश ॥ ९२८ ॥
इति परिणयमित्थं यानमेकच याने
द्रचकितकटाकप्ररततितं चानयोस्तत्‌ |

सङिद्रिकमलनालादिना पिवति न लेकवारमेव ay पिवत्य-
न्तहदयपीडाभिया ॥९९८॥

mata ख नलाऽभिनवकतस्य नतन निभ्मितख Bate
afar: Sree अ्रान्तिहामाद्यलङ्कुतां भूमिं उपरितनों ar
भूमिं विवेश । किं gers कोतुकविखोकना्थे गगने खितानां
चेमानिकानां देवानां कुसुमषृष्टीः उपरि शिरस्याररण मती-
च्छन्‌ खोकर्व्वन्‌ । किम्भरता ष्टः । श्रवनि पतिपथे राथमां
टेषु faunfwquarreay वन्तमानानां स्तेणामां स्तीढठन्दानां
पाशिप्रवालेभ्यः वलिता सुरभयः पाकजपरिमलविशेषयक्रा-
शाजास्तेषां व्याजं fad भजन्ति ताः | waare ataarerat
लाजानां ्टभवादूदंदेन्नात्‌ संखनाच पुष्यटृष्टिलवं। ता ्रपि
wear निगच्छन्ति | Marfa: | ecard Sen ९२९ ॥

इतीति) दिविषदां देवामामधीश्ादेवा द्रादवखनारो
रेवा wat aa प्रतिगन्तं प्रणिदधुरिव गन्तुमचिभ्तयन्रिव
तललतस्ं विहाय मन्तं वाच्छां नास्येयेतीवश्ब्दः खचयति |

४९१४ उन्तरनेवधचरिके |

दिवि दिषिषदधोशाः केतुकेनावलाक्य
प्रणिदधुरिव गन्तं नाकमानन्द सान्द्रः ॥ १३०॥
ओदषं कविराजराजिमुकटालद्धार दरः सुतं
MAC सुषुवे जतेद्ियचयं मामन्ञदेवो च यम्‌।

किम्भूताः | अमयेर्भमोनलयोाः इति 7 क्तप्रकारं परिणयं वि-
वाड दत्यमक्ररीत्या च एकच एकस्मिन्‌ याने TY यानं सित्या-
गमनं तथा दर चकितं ईषत्‌ सभयं weet यत्कटाकतेरन्यान्य-
विलाकनं तचखेतत्सब्धं दिवि श्राकाशे खिला कैातुकनावलेाक्या-
नन्देन परमदषंण सादराः Ter: | श्रयेति पाटे तये खदप्रवे-
शानन्तरमित्य्थैः। खयम्बरानन्तरमेव देवा विनिर्गता दति
VET सगं aaa तथापि भूमेनि्गत्य नलपर प्रवेश पर्यन्तं
नलभेमोकौ तुकविलोकनाथै गगने feat दरति दिविपदेन
खचितम्‌ इदानीं पुनः खगे प्रति निग॑ता cad कोऽपि
विरोधः। किंवा श्रनन्तरसर्गसङ्गत्ये कलिनलदेषारमस्याप्रस्तु-
ततां परिदन्तु नलः प्रं अवि Zarg खभ जग्मुः | गच्छ-
are तेषां मध्ये मागे कलेरत्तरप्तयुत्तरदानादिना मसक्ता-
मुप्रसक्तावतरणाय युक्रमुक्रम्‌॥९२०॥

ग्री दषंमिति | gard: पूववत्‌ faa ara wae wat
faut विदद्धिः जानद्धिः सरखतीजायदधिष्टानकाश्नोरदेश-
mace विद्धिः परीचापू्ं महिते पूजिते दोाषलेगेनापि
रहिते स्व्वगृणप॒सं । तथा तद्भुवि तसा ीदषोद्धवतीति aq:

ASU: A: | ४१५
TACHA चतुर्दशतयों विद्या विद द्रिम॑दा-
काव्ये तहवि नेषधोयचरिते सगेऽगमत्‌ STS: ॥ ETH

तस्माद्‌ त्पन्िर्यदयेवंविधे वा । मेषधेशेति पाठे नेषध्चासावी-
wafa व्याख्येयम्‌ । काश्ोरेरिति पूजार्थ, मतिबुद्धीति (ate a
२।८८) इति क्रः, we च वत्तमान इति (पा०२।३।६७)
ष्ठोविधानात्‌ दरतोया fewer पूजिता चः सुररपीत्यादि-
शिष्टप्रयो गद शेनादन्तंमानार्थ विदितसख्य we यागे षष्ठो भवति
चकारात्‌ प्रयोजनानुरोधेनान्योऽपि जायी निवंस्यंः। चतुथं
बलं कन्द रीत्यतेा बहलगरदणं array काणीरः करणमृते-
मंदः पूजा सञ्जाता ऽस्येति महित इति । तारकादेरारतिगण-
त्वात्‌ दतजान्तलाभावं वा सम्पाद्य क्रान्तलेऽपि कलदंसानां
मदत दत्यादिभद्िप्रयोगे समासदग्र॑नात्‌, मतिबुद्धिपूजा्थभ्य-
शेति चकाराद्भूतेऽपि शिष्टप्रयोगानुसारेणए क्रप्रत्ययमङ्गोरत्य
क्स्य च वन्तमान दूति षष्टोप्रा्यभावात्‌ कन्तरि ट तीयेवेति
वा यथा कथञ्चित्‌ TAU | VARTA | सञ्छायाः अ्रव-
यव इति (पा०५।२।४२) तयप्‌। ठिठाणएजिति (पा ० ४।९।९५)
डप्‌ frat विद्धिः न लाकति षष्ठीनिषेधः) तद्भुवि ।
भाषितपुंखलं नुमभावः | पाडग्रः पुष्वेवत्‌ ॥ ९२९ ॥

दति ओवेदरकरोापनामश्रीनसिंदपण्डितात्मजनारायण-
Ba नेषधीयप्रकाये Few: समः ॥ ९६॥

उकनरमेषधवचरिते न
उक्नरनेषधचरिते।
सप्तदभ्नः सगंः।

मीलष्ठीटसिंदा जवतः।
अथारभ्य वृथाप्रायं VTA |
सुराः सरखदुल्ञोललीला जग्मरयथागतम्‌ ॥ १॥
भेमोम्पत्ये yee चिरं चित्ते धृतामपि |
विद्यामिव विनोताय न विषेदुः प्रदाय ते ॥ २॥
अथेति ॥ सगसङ्गतिरक्रैव। aa खगंगमगचिन्तनगानम्तर
धरि चीं प्रति धावनेन जनितं प्रयासं saa cared व्यर्थमि-
वारभ् विधाय श्रगाधलेनानुपलकितदषविषाद तथा अय चख
तटभूमिं प्रति निष्रयोजममागमनेन ततः पुनयंयागतं व्याव-
भंगेन च सरखतः समुद्रस्य उल्षालासरङ्गाखद्क्लोला येषां
AUST: खुराः आगमनमगतिक्रम्य यथागतं खगे जग्मुः मैमो-
aaa afta: मैम्यलाभात्‌ श्रमस्य Faw नलमैमीवर-
दानदारात्मगेारवरश्णात्‌ प्रायःशब्दः Was TA |Z धे
aya | खया sare wad प्राप्नाति वा इथाप्रायम्‌।
यथागतं श्रव्ययीभावः। यथागतं तचा जम्रितिवा॥९॥
तदेवा | भेमीमिति। ते देवा्िरं fea तामपि

सप्तदशः AT: | ४१९७

कान्तिमन्ति विमानाति भेजिरे ATIC: FT |
स्फारिकाद्रेसटानोव प्रतिकिम्ना विवखतः ॥ ₹े ॥
जवाज्नातेन वातेन बलाछृष्टबलादकेः |

असनात्‌ खस्य Mya रथेरषामिवाकथि ॥ ४॥

Fait तस भुवः पत्ये नलाय agra cer a विषेदुः पञ्चान्नापं
न प्राप्ता इत्यर्थः । कस्मै कामिव। विमोताय शिव्याय चिरं
faa vat श्रभ्यस्तां विद्यामिव । दन्तापि विद्या चित्ताद्यया
नेापरमति तथा aw दत्तापि सा सगुणतया तेषां चित्तान्ना-
पर रामेति ॥२॥

कान्तीति। भासुरास्तेजारूपाः सुराः कान्तिमन्ति Taet-
प्राणि विमानानि यदृच्छया गामिनो रथान्‌ भेजिरे wae
रुढः । के कानिव। विवखतः खस्य भासुराः प्रतिविम्बाः ar-
रिकाट्रः केलासस्य तटामौव | प्रतितं प्रतिफलितलात्‌ प्रति-
विम्बानां TSS । भासुराः । we भासेति (पा०२।२।९ ६९)
TT ue

जवादिति। जवात्‌ निजवेगात्‌ जातेन वातेन Bat बलात्‌
श्रारृष्टाः सदचरीरता मेधा यैः एषां देवानां रथैः असनात्‌
वायाः सकाशात्‌ खस्यात्मनः भीष्रगामिलं दरषटुणामये च्रकथीव
कथितमिव। ्राहृष्टबला कस्य वायाः पञ्चद्गामिलात्‌ परख
लितानां रथानां शीच्रवमित्य्थंः। गोच्रशब्दाऽच धर््मिवचनः।
वेगजेन व्रातेन गमनेनेति वा। वाधाताभोावे कः। सनात्‌

पञ्चमोविभक्तं (पा०२।द।४९) इति पञ्चमी ॥ ४॥
F 3

arc SUCATT ATR |

mare दबीयसा तेषां acral समदृश्यत |
सयष्टम्टगुणेशर्त्‌ पच्यैवस्यन्निवाणिमा ॥ ५॥
ततान विद्युता तेषां रथे पौतपताकताम्‌ |
लब्धकंतुशिखोन्ञेखा लेखा जलमुचः कचित्‌ ॥ ६ ॥

क्रमादिति । क्रमाद्गमनाङ्‌ दवीयसां दूरतराणां तेषां
तदानीं अणिमा wet we प्रकटं रुमदृ त । fara दव ।
अष्टानां गुणानां च्रणिमादोनामेशयथात्‌ श्राधिपत्यात्‌ पर्यव-
ufaa wage ta wear महिमादिभ्यो गुणेभ्यः एयद्ू-
तलादिव We दृष्ट Cae: | स्थूलमपि ay दूरलात्‌ aw
दृश्ते। तेषाम गुणा ada aang श्रणिभमैव तस्मिन्‌
समये खा दृष्टो wa Tae: | तस्मिन्‌ काले पग्यवसखन्‌
स्फटोभवन्निति वा सष्टमुपप्रर्ते । तेषां रथानामितिवा। देवा-
मामष्टगुणेशरग्थात्‌ तत्सम्बन्धाद्र येव्वष्यणिमासमागम इति बा-
way दवीयर्सा । ्रतितरां दूराणां ईयसुनि, स्यलदूरोति
(पा ०६।४।९५६) यणादिपरलेपे caw aw) whee
शण्यादिः ॥ ५ ॥

ततानेति । कचित्‌ कस्िंखिदाकाशप्रदेशे asad freer
ध्वजाग्रेणाकशेखा यागे यया, तत्छन्बन्धात्छ तविद्युप्राकय्येति चा-
वत, एवंविधा जलमुचा मेघस्य लेखा पद्धःस्तेषां देवानां रथे
fagat wat पोता पताका यद्य तद्भावं ततान । ष्वजायरुम्ब-
न्धात्‌ प्रकटिता विद्युद्‌ ward पीता पताकेवाभूदित्य्थः॥ ६॥

सप्तदशः Ha | ere

पुनः पुनर्भिलन्तोषु पथि पाथोदपंक्तिषु |
नाकनाथरथालम्बि बभ्रवाभरणं धनुः ॥ ७ ॥

जले जलद जालानां ATTA ।

जाने तत्कारजेसोषां जाताऽशनिसनाथता ॥ ८ ॥
स्फारं साविवंश्यानां Fred मदोभुजा ।

क्रो ट्‌ण्डम्डेतशुम्बन्‌ द ड़ खणडरुचिं कचित्‌॥ ८ ॥

चमरिति। इतस्ततेा गमनवश्रात्‌ पयि पुनः पनभिंखन्तीषु
सम्बध्यमानासखु पाथादा Aaraat प्किषु वन्तमानं धनुरि-
MUTA गंसम्बन्धवश्नात्‌ नाकनाथरयमालम्बते TTS सम्नद्धं
खदिन््ररथस्येवाभरपं बभूव । TRC THAT धनुरागल-
न्तोवु मेषपद्भिषु शणं भृषण मभूदिति वा । मेघा fe सेक्र-
चापाः WTA ७॥

जघ tf) जलदजालानां जले afar काले इब्रा-
दिगमनखमये जातेवंज्जिणेा वञ्जस्तस्यानविम्बेः प्रतिविन्बैः ला
तेषां मेचजालानां श्रण्निना age सनाथता सखाभिकता
जातेति जाने । तदाप्रति प्रायेण मेघानां wyafaq-
प्रचा Si

स्फुटमिति । cwudt यमस्य दण्डः कविदाकाथरप्रदेभ
TSC फ yay Qua सन्‌ तं Gate सावं मनेदेभे
जातानां मरीभजां रानां Fees FIAT अथ च कुलक्रमा-
यातं राजचक्रं at स्फुटमिव चक्र । खयं टत्तवाद्धो दण्ड-

७२० उन्रनेवधचरिते।

नलभोमभुषोः प्रेम्णि विस्िताया TA दिवः
पाशिपाशः शिरःकम्यखस्तभूषखवःश्ियम्‌। १०॥
पक्नसकन्धमारद्ध नृत्यत्तरकरः शिखो |

अनेन प्रापि भेमोति VAR नभःसदाम्‌॥ ९९॥

सम्बन्धा च्छ चमिवेत्युत्र्ते | दखगयमण्डलं प्राप्त दति भावः ।
उदयेऽस्तमये च समाने AAT यस्य स wat: WW
सावि; । श्रत दञ्‌ (पा ०४।९।९ ५) इतीञ्‌ । वंश्यः । दिगा-
feared ue i

नलेति 1 पाशिपाभ aqua नलभीमभुवेारनन्यतुल्ये
भेभ्ि विषये विस्मिताया feat विक्मयवशादेव शिरःकन्पेन
खस्ता भूषा भूषणं यस्नादेवंविघस्य अवसः ade अयं wall
Tat) तस्यास्ताटङ्करडितः we इव WH cae: अनेन
दिवा arfaara वज्यते।९०॥

पवनेति । पवनस्य चद्रदग्याद्याधारेषु saraufey सप्तसु
GAY मध्ये ताराचक्राधारभूतं सकन्धमारुद्य नुत्यत्तरा उद्भ
aa कराः किरणा ज्वालारूपा यस्य स fad) afe: अने
नाग्निना भेमो प्रापिदति नभःसदां Sarat रमं Wa ममी-
प्रा्िदषौादयं नृत्यति किमिति सर्वषां देवानां भान्तिजैते-
त्यथः । ्रन्याऽपि नववधृलाभे कस्यविग्मिचस्य सखन्धमारद्य
नृत्यत्करोा भवति ॥ ९९ ॥

सप्तदशः Ga? | ९२९

AAA भारती दूने विर दाङ्खोमजागिराम्‌ |
अध्वनि ध्वनिभिर्वीणेरनुकष्ये््यनाद यत्‌ ॥ ९९॥
अथायान्तमयेकतन्त ते जनाघमसित्विषम्‌ |

तेषा प्रलुद्गमगिल्या erage मूर्तिमत्‌ ॥ ९२॥
अद्रात्तराजिद्दानं ते सरमयेसरं GT |
अक्ताविनयशिक्ताथे कलिनेव FCAT ॥ १४॥

तत्कणाविति। भारती वाण मीमजागिरां भेमोवाणीरनां
विर दाद्‌ दून सन्ती तेषां देवानां कस श्रष्यनि मार्गेऽनुकल्यः
Haaren. waar: Te: वीणासम्बसिभिष्वेनिभिः
व्यनादयत्‌ सुखिन चकार । मुख्याभावे अनुकल्याऽपि काय्थी-
यंमङ्गोक्रियते। स्तनादीनां दिलनिष्ठा जातिः । प्रायेण गद्यत
दूति वचनात्‌ कषाविति प्रतिनियतापेचं दवचनं ॥ ९२॥

श्रयेति। wa वाणोवीणणाक्रणित्रवण्णनन्तरं तेदेवीदेवा
अरसिलिषं खड़तल्यकान्तिं ्रायान्तं सन््मखमागच्छन्तं जनाघ-
Haga श्रपश्यन्‌। उत्ते | तेषां देवानां प्रतयुद्मनख प्रीत्या
वाज्छया मिलदुज्यमानं मून्तिमच्छरीरं व्यामाकाश्मिव |
यतः. सश्ररीरस्य क्रियावक्लं युक्तम्‌ । TATE मघीविषमित्यपि
पाठः ॥९३॥ |

शरद्राचुरिति। ते सुरा श्रग्ेसर पुरःखरमाजिहानमाग-
HR सरं BRIG! उत्प््ते। तव्ननेचखाभिना कलिना
अक्षाणामिद्धियाणां श्रय च दयूतपाशकानां सम्नसििनेाऽविन-

8२२ उनलरनेषधचरिते |

अगम्यां ठणप्राणाः VSR TAKA: |
WHT ATA अना यत्यारिपाश्चकाः ॥ ९५॥
बिभन्तिं लाकजिद्गावं gee स्येव यः।
यस्येशतुलयेवाच SAAN ॥ VE Ut

यस्य अविनीतलस्छ frard पुरङ्कतमिवायेतभिव wa च पूजि-
तमिव । खरो दद्धि यवैतं कन्त जानाति इति cart
अचश्रब्दकखेन qaiway विषये नखमविनयं जिचयितुं we-
काञ्चागदारा नखं निग्रहीतुं कलिना afer: पुरः पम्रषितञ।
प्रायेणेद्युत्प्रेचा ॥ ९४ ॥

अगम्येति। एवम्भूता जना यस्य कामख परितः पाश्वयाथ-
रक्षीति पारिपाश्चिका वयसा इत्यथः Saar वा । किम्भृताः।
गन्तुमजक्यानामनददाणाश्च राजादीनां माचादीनाश्च समोा-
गाथे दष्णमिवानायासत्याच्याः प्राणा येषां ते) अत wa ष्ट-
स्ौरते vated परि व्यक्ते भोद्िये यैस्ते वधभयं ara
खाकलष्ना चेत्येतत्छव्ये येख्यज्यते ताद्जा friar निसलंव्वा-
सेव्यः | तथाऽप्रा्ामेद्यस्तीभेदनक्तप्रतिन्नाभिः श्व्खोभिः
कुटिनीभिर्भक्तं waa येषां ते। सन्तीति Fe: । afters:
पुम्बेवत्‌ ॥ ९५ ॥

बिभर्वीति। यः खरो Sam जयतीति खाकजित्‌ तख
भावं सर्व्वजमविजयितां बिभति । उत्पचते। age wees
जिनो fe मारजित्‌ इतिखशनुस्यद्धंयेव मारजिद्लोकजिख्िन

सप्तदशः WA: | GRR

Tay areal खष्टिमाक्लयन्निमाम्‌ |
A योऽस्मीकतस्तीकसतस्य AAPA ॥ १७ ॥

इत्यभिधानात्‌ लाकजित्पदवाच्यतवं विभक्तिं इत्यथः । तथा
यस्याश्ररीरिणः शरीररहितस्य दग्धदेदलादनङ्कस्या च लेक
कामिनीमनो विकारं प्रति aura vara प्रति वा
ade aod | waruriea | विश्चकन्तुरौशसय तुलयेव स्यद्-
Gai ईरो fe रदरलात्‌ खरस्य ws तस्मात्‌ सपद्येव
तस्याज्नरोर करटं खयमविनयेनाङ्गोकतमिव्यर्थः | यथाऽज्ररी-
fru एवेश्वरस्य कटंलमिति न्यायविदः। तथाऽयम्नङ्ग एव
खन्‌ का ंकारोत्यथैः । जिनमरेश्राज्वां जिताऽपि लाकजिले-
नाशरीरकटरेलेन च यः पुनस्ताभ्यां सम एवंविधाऽतिबलवा-
fafa ara: Be ll

ईअरस्येति । श्रस्तीरुताः weltwat: स्तिया येन एवंविधो
थः काम araat ef tute fried wae जगद्‌ाकुल-
aqaurara चेतः wat Gay ware पीडयस्नस्ति | उत्प्र-
aa | तखेश्वरस्छ रे ददाहजनगितं at witfanafaa । रेद-
दादा मम अनेन छतस्तस्मारे तेन रचितमेतदीयं जगत्पोडयि-
ग्धामीति Ter Tavs किञ्चिद पकन्तुमसमथः agra जगत्‌
स्ीष्टपे way पीडयंस्तेन सह Wea TU: | प्रत्यनीकाये
श्रायुधान्निष्कुतोऽस्तो येनेति स्तिया weitere विरोधाभा-
सथ । अथवा या शई्रेणापि चिपुरवधे afer et ब्रस्ती-

४२४ उन्तरनेघधचरिते।

चक्रे शक्रादिनेचाणां सरः पीतनलथियाम्‌ |
अपि देवतवेद्याभ्यामचिकित्छमरो चकम्‌ ॥ १८ ॥

छता सानेनापि सती Walaal द्येक विषयतया स्यद्धा । शक्ति
ear fe ifaw: चिपुरवधे भगवता शरतां नीत इत्यागमः,
अनस्मरन्निति लुपात्प्े्वा | खष्टिशब्दा नियतस्तीखि ङ्गः । त-
त्परामशाखेमाभिति faew । श्रस्तोकुतेद्यचानस्तमस्तं कता-
ऽस्तीषटतेति चा (पा ०७।४।२६) इति ईकारः । पच्ेऽण्‌ । न स्त
असती अत्तीकृता स्तीयेनेति समासः । न द्युत्ेति (पा०५।४।
९४२) कप ॥९७॥

कुलकम्‌ चक्र tf सरः कामः पीतनलभियां श्रादरद्ष्ट-
नलभशाभानां शक्रादिने्राणामिन्द्राम्धादिनेचाणएणं देवतवेद्याभ्यां
नासत्याभ्यामपि न fafa प्रतिकन्तु' न शक्यं श्ररो चकं रुच्य-
भावं चक्र | BURSITIS नलस्य दृष्टलात्तस्माद्धोनरूपे समरे दृष्टे
तन्नेचाण्णं Mat जाता। न केवलं समरं CET ay Mare fer
carafa तयारपि नलाद्धोनलादित्यर्थः। समरदसेभ्याऽपि
नलेाऽधिक दूति ध्वन्यते। खरमनादृल्य परञ्चलिता दति भावः।
श्रयवा च्ररोचकं way श्रन्नादिरुच्यभावेो रोगविशेषः स
कर्बाजलादे ववेद्याभ्यामपि चिकिष्ितुमश्क्यः किं पुनरेदयेरिति
समासोक्तिः) भञ्न्तरण नलरूपाति शयप्रका शता त्पयये मुक्तं |
उपमानतिरस्कारात्‌ प्रतीप्रञ्च पौतनलियामिति ठतीयारि-
खिति(पा० ७।९।७४) पुंवद्धावात्‌ नपुंसकद्खल्वाभावान्नुड भावः

सप्तदशः a! | ४२५

यत्तत्‌ ्िपन्तमुत्कम्पमुत्थायुकमथासुणम्‌ |
बुधुर्विवुधाः ोाधमाक्राश्राक्राश्षोषणं ॥ १९ ॥

अरचिकिश्यमिति । शक्यायै warafefa (पा०द।९।९ ७) यत्‌
द्‌ि किल्छमिति पाठे कश्मंणि wa ease: | खलयेगान्न
arafa (पा०२।३।६९) षष्ठीनिषेधादेद्याभ्यामिति दतीयादि-
वचनं । श्रो चकमिति । treat खल्‌ बडलमिति (ate a1
२।९० ८) WH ॥ ९८ ॥

यत्तदिति । श्रय विबुधाः सुराः क्राधं ye THEW
aed waa fara यद्यदगरे पतति तत्‌ किपन्तमिल्यर्थः ।
पुमः किंविधं । उद्गतः कन्पा घस्य तं उत्कन्पं । तथा उत्थायुकं
उत्थानभ्ोलं | तथा अरुणं रक्तं । तया आक्राशाक्राश्चाषणं
श्राक्राशः शापगालिप्रदानादिपुरःषराङ्ानघोषा यख तं।
कर द्धाऽषयेवविधो भवति। सरदर्भनानम्तरं यत्किञ्चिसाष्टपाषा-
शादि परप्रहारा्थं मुञ्चन्तं नितरां सव्वोक्गकभ्यिनं जनेवाययं-
माणमपि च्रविशरातिशयात्‌ केशाकेशि arg पानःपन्येनान्ति-
न्तं लेादितीभूतसन्वोङ्ग क्राशं मय्यादोरृत्याभिव्याप्य वा पर-
निन्दां araereud यस्य । अतिदूरं श्रुयमाणपरषभाषिण-
fafa यावत्‌ । एवम्भूतं स्ररीरं क्रोधं तच जनोचेते देवा
बुबुधिरे । एतेधिद्टैः के धाऽयमिति ज्ञातवन्त इत्यर्थः | क्राघा-
क्रान्तस्य जातिरियं। चराक्राशभूषणएमिति पाठे रक्रा भूषणं

य सत्य चः । उत्थाय॒कमिति उकञ्‌ 1\ ९९ ॥
G3

ss रिते
ard उत्तरनषधचरिवे।

FETT द न्तो्ठक्ताङक्गिव्यचचुषः |
भुक्टौफणिनोनाद्‌निभनिश्वासफुरकछ्लतः ॥ Re Ut
Sil कामाश्एगेनापि SASHA यः |

द्वी सददयं VAT] सेन्द्रानपि दिधक्तति ॥ २९॥
वैराग्यं यः HSCS जनयन्नपि ।

ते सर्वेद्दियाच्छादि प्रज्बलन्नपि यस्तमः-॥.९९॥

यमिति । एवंविधा अना यं क्राधं उपासन्त सिषेविरे |
किंविधाः। दन्तैः छृतं यदेष्ठचतं ब्रणं तस्मिन्‌ wee ङ्धिर तख
शिव्यते. चचुषो येषा ते दन्ताष्टच्तताखक्भिव्यचलषः। fang
क्राधं भ्रवाराक्तेपः PETA wget सेव afew तस्या are
फत्कार सन्त्यास्तन्िभा मिश्वासा निगच्छस्लासावयनानां णू-
HUT येषामेवब्मता जना यं सेवन्ते तं बुबरुधिर्‌ इति प्व
सम्बन्धः। क्राघवशाद्‌ दन्तरोष्टो दश्छते नेत TH जायेतेनिश्वा-
सफत्काराख्च निगं चन्ति यस्य सेवका एवंविधा दत्यर्थः॥ २०॥

qa fatal यः कराध मृदनवाणनापि लङ्हित॒मश्रक्यमत्‌ एव
दु गमं गियादि विषमदुगेरूपं एवम्भृतं सद्र रूपस् दुवाससेा सुने-
aca मानसमाञ्चित्य शक्रादि सदितान्‌ सप्तापि लाकान्‌ भाषा-
fan दगधुमिच्छति। warsfe द्रा वाणेनाप्राप्यमतिविष-
मगियादि दुगंमाभचित्य सव्वोगपि पीडयति । रूपकं समाश-
fay ॥ २९ ॥

वैराग्यमिति यः करोधेाऽतितरां मुखादि लेादित्यं वव

SRST aa: । gro

पचेषुविजयासक्तौ भवस्य PLAT SAT
येनान्यविश्रशेतारिजयकालनयः PAA | PB ॥

यावत्‌ Bare करोति तावद्‌देगमपि जनयति। तथा नितरा
प्रदीत्ताऽतिढद्धोऽभिभवंखक्तरादरीनि सव्वाणि वाद्याग्न्तरेद्धि-
याणि ्राच्छादयन्येवंभोलमन्ञागमपि उत्पाद यति। प्रसिद्धं तम
च्रालाकाभावांचक्षरिद्ियभेवाच्छादयति रूपायंहणात्‌। ननु
रेखनादीनि तमस्यपि रसगन्धादोनां ग्रणस्य सव्यैसालिलात्‌,
ददः त॒ क्राधंवश्राकमनसाऽनवखानात्‌ संदकारि सक्निधानाभावा-
ख्तरार्दीनां रूपादि खविषययष्णासामर्थ्यंजननात्‌ सर्बद्धिया-
च्छादि एवमाशचग्यंजनकं ANY यः खत इत्यर्थः | Baya:
पुव्वीक्तप्रकारेण वेराग्यफलभृतं जनयितुं र्नं करोति मज्व-
लितश्चं तमे यथया aufegar श्चा व्याख्येयं । aa at ्रपि-
fatratd: ar Sifeal जनंयति यञ्च प्रीतिमुत्यादयंति संएव
श्रप्रोतिमिति कथे, यख wate दीप्तस्तेजारूपः सआऽन्धकार
cary दयं कथं ga । तचापि सर्वद याच्छादन्भिति विरोा-
urate: | वेराग्यशब्दस्च खै दित्याभावात्‌ प्रील्यभावाथक्षेषा-
MAMA वाधकायंसेषात्‌ | परिहारद्धकपरकारोण। RR

पञ्चेखिति। पञ्चेषुविजयासक्ता कामजयविषये ऽभिनिवेशे
Ufa क्रुध्यते भवस्य कुष्यते ACITS जयात्‌ TAM ATU AT:
aa क्रा सेन अ्रन्यविग्टदीतारिजयकालमयः परेण प्रारम्धविग्र
GA खजयष्य समयस्हत्परामवारम्भसमयः स CHARI

aR उन्तरनेषधचरिते।

wel किसतारयन्निभ्ये बिभ्यदर्धपथस्थवाक्‌ |
TAIT AMSARAT TA व्यलोकि तेः ॥ २४॥
देन्यसतैन्यमया निल्यमल्यादारामयाविनः |
भुष्ञानजनसावूतपश्या TANITA ॥ २५॥

नीत्युपदेश्ः feared: | WaT यो जेतुमशक्यः साऽन्येन
विग्टदीतो यदा भवति तदा जये भवतीति नीत्युपदेभाऽन्यदा
जेतु मञ्क्यस्य भवः स्मरेण सद विग्रहसमये जितलात्‌ जित
द्वेत्युत्रे्ा । महेश्वरोऽपि येन खवशीदतस्तख क्राधस्य माहा-
क्यमश्क्यवस्ंनमिति भावः । विग््दोतारिजये श्रयं सप्तमीस-
ara: ्ररजयकाल इति षष्टीसमासावा॥९२॥

पञ्चभिः कुलकं। दस्ताविति। oa धनिनि विषये war
द्वावपि पाणण लाभाद्‌ विस्तारयन्‌ प्रसारयन्‌ दास्यति न वेति
रेताः बिभ्यत्‌ भयं प्राभ्रुवन्‌ । श्रत एव ्रधपयस्वाक्‌ इद-
यान्निगंत्य कणष्टमागत्य मृखादनिःसरन्ती वाणी यस्यैवम्भुतः।
खण्डाक्रिं वदतीति यावत्‌। तथा ्राकृतैः ate खचयन्‌, श्र-
ज्गुलोमृखनिचेपादि चेष्टितेदेहि दे दील्यादि भयरेन्यादि वितां
वाणीं ज्ञापयन्‌। एवम्भूतो मृत्तौ लेाभस्तच WATS तेद रव्यला-
कि दुष्टः wafers: Wega दति पाठे रसाखादाथे WH-
खजिका भयादस्पष्टापूखवाक्‌ VTA: | Ware जातिः॥ २४॥

cata) नित्यं Zama: सदा Mata wat
येषु तादृशा TAMAS वा। तथा अत्यादारामयाविनः

सप्तदशः Ta: | ९२९६

धनिदानान्बवरटः पाचपाणाववग्दः। |
खान्‌ द्‌ासानिव दा निःखानििक्रिणीतेऽथवत्सु यः ॥ ९९ ॥

जाटरवक्नाननङूपाहारगारवाद जीषर सलान्निल्यं दीघंरोगि-
णः । तथा ऽयमेव सकलं भेच्छते मद्यं wy न ददाति समी-
चीनोाऽयमेादमः कीटृग्धुतं दधि मदं किं fattaaa कि-
भित्यारि दष्टदुष्याश्यादिना भुञ्ञानजनसाकरतपश्चाः। श्रण्यव-
इरत Grave साभिप्रायं विलाकका एवम्भूता यसय लाभस्य
शेवकाः स व्यलाकोति पृव्वण शम्बन्धः इयमपि जातिः। श्राम-
यावीति शआ्रामयस्यापसद्ानं दीर्ध॑ख (पा०५।२।९२२।वा०९)
HRY I

waifa | पाचपार TYTTAYAAT TTS विषये धनि-
दानाखदृष्टेः waguarat नराणां षध ल्पसम्बन्षिजल वषंणस्य
या लाभः ्रवयद्टः प्रतिबन्धकः दष्टेखावग्रदः सम्भावयते
महाघधनिकोाऽपि यदशात्‌ पाज्पाण जलं न वितर तीत्य्थः।
तथा fara निद्धंनान्‌ खाम्‌ अत्मनः खीयान्‌ पृच्रदारा-
दीन्‌ वा wuay धनिकेषु विषये विक्रीणौते निगग॑तकेडाभिमा-
निनः। कश्चन विनिमय्य खवश्रवत्तिने दासीपुचानिव वित-
रति। दा खेदे, निःखेन च धनलाभवशादात्मा rar at
पुत्रादयो धनिकेषु विक्रीयन्ते । दासा यया खेच्छया धनाथ
क्रीयन्ते तयेत्यर्थः अलकीति पूर्वव सम्बन्धः ॥ २६॥

8३० उन्तरनेधधचरिरिते |

एकदिकरणे देख भदापातकपश्चक ।

न इणो मन्धते कोपकामे यः प्च कारयन्‌ ॥ २७ ॥
यः सर्ववन्दियसद्मापि ret बह्वलम्बते |
तस्यामाचाय्यंकं याज्जापरवे वेटवेऽभितं Weel

wafa al कापकामै महापातकपञ्चके ब्रह्मवधारिपच्च-
महापातकसह्ृ्मध्ये एकदिकरणे एकस्य वातकस्य wary करणे
कमेण रेत कारणभूता यस्मादत एव तयार ख्पकाैकारि-
त्वाद्‌ या Ora: पश्च कारयन्‌ wugerafa at न मन्यते।
यतः खयं पञ्चापि महापातकानि गरकादौनि कारयति का-
पाख योऽपि ब्राह्यणा waa aaa ब्रह्मवधं प्रति Vas कामा-
हु रंतख्पगमनं waar तङ्क तरो ह्मण वधेति मदापा-
तकदयं भ्रति we tad धनादिखाभान्तु ब्रह्मवधः सुवस-
Gay रसषलाभात्‌ सुरापानं कामलेाभात्‌ स्लोजातिप्रदिंत-
धनलेाभादवा ACACIA | टृ्सङ्गुदलाभारेतेख तुभिंरपि सद
संसगं इत्येवं लाभस्य पञ्चापि महापातकानि afa रेतुलादधि-
कत्वात्‌ कोापकानैं अरकिञ्चित्‌करोा मन्यते । ताभ्याम्धिको
खाभ दति ura: | एकद्विकरणे इत्य agra अल्पीयस्या
(प्०२।२।२४वा०ॐ) इत्धेकश्नब्दस्य पुव्ेनिपातः । दषे इति
मन्यकश्जण्नादर TTA (पा०२।३।९७) चतुथी aafw-
कलात्‌ पके दितोया॥ ९७॥

यः wa tia at लाभः सर्व॑द्ियसद्यापि wafearfa

CHAU: Ti: | ९३१

पण्यां AAT बन्ध प्रोधनां ।
ERA TAR मोदमेलन्त इन्त ते ॥ ९९॥

षडिद्ियाणि सद्माभि wa एव॑विधाऽपि are गन्धलं ay
रुपलब्धभित्थादि प्रकारेणेत्धथेः, बड यथा जिङ्कामवसम्बते न
तथान्यानीद्धियाणि। किं कन्तु wet fasrat याज्ञाप-
टवे याज्ञापटुब्रह्यवारी fae. वटवे याञ्जाक्रिकुश्रलाय
aaa गरलमजिंतं । waret रीतिः । अयमन तात्प-
ay: | या Stat Tare. प्रति. विप्मित्राक्यरचनाय यष्षामथ
tau तद्दिषये saat विधातुभिव wer: सकाशात्‌ प्रियवच-
TATE कन्तुमिव नरिखभूतस्तामतितरां सेवत इत्यथैः।
लोभवग्रात्‌ सव्वाऽपि. याज्जारियवाक्यानि ब्रते. इति, भावः।
याञ्जावटरवे परवे cf ws asa इटाय.याज्ञावरवे दत्यर्थः।
याञज्ञाचाटुपटुविष्र्ये जिह्वायां खस्य weat विधातुभिवेत्पू-
ORT आरचाय्यकमिति ela ॥.९८.॥

पञ्चमिः इलकम्‌ ।. पथ्याभिति । wat feat wet सत्वां
मातापिच्रादिना छतां बन्धुप्रबोधनां. एवं सत्कमय कुर्‌ अस्मा
कार्षारिव्यादिरूषां wadat अण्हन्तममङ्गोङ्म्बाणं यतेः
ऽ्ञानब्रहलं । तथा wea अलीकं अप्रामाणिकमपि रशि तले-
नानात्मभुतानि जडान्यपि देडहेड्ियारीजि. अनाद्ययिश्चाबि-
लासवशादात्मलेन swafaa प्रतिपद्य avant विद्यमानमपि
नाज्नतं न त्यजन्त मेवम्भूतं मेदं ते देवास जनोाचे रेचन

BRR SHCA ALA |

अः खप्राणप्रयाणेऽपि न सरन्ति TERA |
AM: कुटुम्बजम्बाले TTT यदुपासिनः ॥ ३०॥

ददग्ः । हितस्य प्रियस्य चानङ्गोकरणात्‌ अनिष्टद्यून्यापरि-
द्या गाख | VAY Qs वा । मृढस्येयं जातिः ॥ २८ i

खः खदति यदूपासिमः यस्य मोदस्य सेवका वालिशा
मूख अथवा खयमश्चलाभिमानात्‌ परोपदेश्ानङ्गोकाराश्ं
भिष्ठभूता एवम्भूता जनाः कुटुम्बजम्बाखे मद्राः पु्कलजादि र-
पकुटुम्बरूपे कद मे वुडिता aie खताऽयं oa: किं करोमि ददं
कल जं किंवा करिग्यति we Gare: किं भविग्यति इत्यादि-
मकारेण पुज्ादियेग्ेममा पराः भिश्नादरपरायणाः सन्तः
शः परेद्यवि अ्रतिसन्निदित दति यावत्‌ जात्य fe शुवे रत्यु
रित्यादिवचनप्रामाण्यादरात्‌ श्रपि सन्निहिते प्राणएगमने ज्ञाते
सति सन्निपातादिना ara tasty ar आः भाणप्रयाणे निधिते
सत्यपि संसारसमद्रतारकं सररष्टरं भ ध्यायन्ति किन्तूक्तप्रका-
रेण मरणसमयेऽपि कुटुम्नचिन्तामेव gaat: । इदमपि
मूढल्णएजं । वाल्ये निमद्मोऽन्याऽपि किमपि न स्मरति। ख
4 दतिपाटे वीष्ायांदिः खः खप्राणेति पाठे खसय प्राणा-
atfaara: | दिषमिति कम्मलविदच्या दितीया। सरद्दिष
द्रति श्रधीगर्थति (पा०२।३।५२)षष्टो॥३०॥

सप्नदश्नः Ta! | 9३६

पुंसामलब्धनिषाणश्चानदौपमयात्मनाम्‌ ।
अन्तन्लीपयति व्यक्तं यः FMCG |! २९॥
ब्रह्मचारि व्रतस्थायियतयो दिं यथा।
तयो यमुपजोवन्ति कराधेलाभमनेोभवाः ॥ BP ॥

पंसामिति। यो मोहः, न wal faard विनाशा येन स
ज्ञानरूपा रीपस्तन्मयसूसचर अत्मा मने Vat ज्ञानिनां
वसिष्ठाडौनां उज्चलमण्यन्तनिंमंखमष्यकःकरणं संज्ञां व्यक
nat weqroafa मलस दितं करोाति। माहमोाहिताः कामा-
War: waar श्नागिनोऽपि विश्ामिजादरयः खमन मेनकादि-
शिवाङ्गना प्रणब कुः | पु्बैमुज््वखस्यापि मना भेदेन मा-
far wa ज्ञानिनामपि चेतांसीव्यादिमाकण्डेयवचः प्रमाणं |
न लब्धः; arama निवैायेपयामो माचलाषयागी न्नानदी-
परूपः MARUI WAT येरेवां अदेतश्चानरहिता-
नामिति ati किमिव । कशव्मलवत्‌। यया मथ्यखापितख
we ares सुधाधवलितानां घटादीनां wa मलिनयति
॥ ३९ ॥ व

WHA) WHC ब्रतश्ायो वानप्रखः चरतिः सन्यासी
एते चयाऽाश्रभिणा safes एं यया जज्नाच्छारना्चे
उपजीवन्ति सेवन्ते,

VWI चयाऽ्याज्रनिा ज्ञानेनान्नेन WHITH ।

UWRATA चार्यन्ते तद्माञ्ज्येषठि खडाञ्चमो ॥
प 3

९९8 उन्तरनेवधचरिमे।

जाय्तामपि निद्रा यः पण्यनामपि यऽन्धता |

श्रुते सत्यपि जाद्यं यः प्रकाशेऽपि च यस्तमः ॥ ९३॥
FCS CLT प्राग ज्ज AHA |

चतं येन जयन्‌ कामसमोगुणजुषा जगत्‌ ॥ Be I

दति स्मान्तंवचनगात्‌, तं edited वा प्राणधारणं कुर्व्वन्ति,
तथा क्राधलाभमनोाभवायं मां सेवन्ते यं asia वा खरूपं
खभन्ते। AT एव कुद्धा खः कामो च भवति i gz i

जाग्रतामिति। at aret जाग्रतां सावधानानामपि निद्रा
अविवेकरूपं निखेतन्य॑ । तथा यः पश्ठतां साक््षश्चानवतामपि
अन्धता चक्रा च्छादनाद्‌ द्रष्टव्यदशनाभावरूपसदसदस्वगरदणं
संसारस्यानित्यदुःखरूपर्तां जानतामपि तद परित्या गहेतुला-
दक्ञानरूप aU: | तथा बः wa वेदशास्वाधिगमे सत्यपि
मृढलेन चेयाश्नानरूपं जाद्यं विधिनिषेधा शनिषंयङूप aye:
तथा यस प्रकारे साराग्रेवचाशषाद्यालाकं सत्यपि इष्टय
चरटपराच्छादनरूपतयान्धकारदरूपः, प्रकटेऽपययं प्रतोतिप्रति-
बन्धक दत्यथैः। २३॥

कुष्िति । तमेगुणजुषा अरभ्नानरूपेण तमेगणण्विना येन
मोहेन इतं जगत्‌ जयम्‌ कामे ATS SAT Ta तमोागृणजषा
श्राभरिततमोगु्ठेन दरेण संहारकण रुद्रेण प्राप्तकालतया प्राक
₹तं ग्रस्तं कुरुसैन्यं पश्चादधिनाश्रयन्‌ wey इव । मया ₹तमि-
त्यभिमानेग wert यथा माप । अन्येन WE पञ्चात्‌ Ga

AAW: Ta | BBY

Pater: कतिचिदधवैः प्राचः परिचयादमेो |

अन्ये न कोचनाचडमेनःकच्चुकमे चकाः ॥ ३५॥ `
तजरोद्धष्ं TAU सेन्येऽभ्यषेमुपेखषि |
कस्याप्याक्छयामाससते TH HAART] ॥ BE I

इनन हि ORT GMAT ATT RIAA न HAA: | मृढ एव
कामपरवभ्र भवतीत्यथेः। Hae: प्राक्‌ कुर्मेन्यं we “fae
VATA: श्रोरेति द्वोणएपर्व्वकथा ॥ २४॥

कुलकं । चिद्धिता दति। रमो कामादयः कतिचित्‌ कति-
पेदे वेरिद्धादिभिः पराचः पूव्वजातात्‌ परिचयात्‌ पटुतरात्‌
संसगात्‌ चिद्धिताः चिकैनिखिताः । देवानामपि कामाद्यायन्त-
लात्‌ प्राचोनः परि चयः | अन्ये तदु पजीविने बैद्धादयः केचन
विषेण न ज्ञाताः। यत श्राचुडं िखामभिव्याय मययादीशत्य
वा एनसा पापरूपेण कञ्चुकेम मेचकाः श्ामवलाः। यो हि
नीखवस््ादिमा श्राद्तदेहः स विग्रेषता न wea श्यामलान्न
ब्ध Tas: way ॥

aafa । TRA त्यक्रमय्याद्‌ WATT समुद्र टवातिगमीर
aa तस्मिन्‌ काले सन्ये wae उपेयषि सामीप्यं गते सति ते
देवाः कस्याप्यनुपलक्षिताकारस्य चावेकस्य कलंककशान्‌ वली
नाकर्थयामा सु: । WII अभेखाविदूर्यं इति (पा०७।९।२१५)
मेद्‌ A SUA मथेोदाधारणे च । TERA:
Nea it

eke उत्तरजेषधचरिते |

ग्ावोश्भव्ननवद्यन्नफलेऽपि BATA |

का El तच धीराः कामाध्वा यत्‌ खिलोक्षतः॥ 2911
केनापि ara जातं सत्वेन तुना |
यदेदमर्मभेदाय जगदे नगदस्िरम्‌ ॥ BE ॥

तामेव वमा ई ( यावेति । यवोश्मष्ननवद्‌यावाणः अव-
भीति प्रतिपादितपाषाणतर रवत्‌ च्योतिष्टमारि यज्ञानां साथे
खगादो फलेऽपि श्यातिष्टीमेन qatar यजञेतेत्धादि श्रुतीनां
बत्यतां यथार्थता यतिखव्जमवा क्यस्य प्रत्य च्वाधितलाद्याग-
नमोरमेव खगदेरद्ष्टलात्‌ च्छोतिषश्टामादियागम्रतिपादिक
अतिरपि प्रल्धश्वाधिता। तथा च यागश्चुतिरप्रमाणं ware
विरुद्ध लात्‌ ग्रावोगश्ष्ननश्रतिवदिति प्रयोगात्‌ या गञ्चतेरपि
स गा द्‌ावसत्यतेति ख are) अच बिरद्ध लक्षणया सत्यतेऽण-
ware: | एवमन्येषामपि वेदवाक्यानां श्ुतिलाविगेषादग्रमा-
wa हे Weg बुद्धिमन्तो देवार फले war वा awe
al agi कथयमास्तिक्यं रपि लप्रामाणिकेऽयं श्रद्धा न कायौ)
थत्‌ भ्रेन कारणेन यदन्राटेदोाक्रविष्यतिक्रमभिया कामाध्वा
यदृच्छाचारमागेः fadtad mean इत्यथैः । ज्रुतिमात्-
स्याप्रमाएलाज्ञे यजमानलिंजां कतिविद दामि exert
त॑ंदपयप्रमाणिकलात्‌ च्यजतेति भावः! धोटद्धा दत्युपदासः।
अतिमखा भवन्त TAG: tl 2 tl

कनेति। कनाष्यन्ञातनान्ञा बेधिसत्ेनातिप्राङ्ेन frat

सप्तदशः UH: | BRO

अग्निदाजं जयोतन्तं Prous भस्मपुष्डकं |
प्र्ञपोरुषनिःसखानां ओव जश्पति जोविका ॥ ३८ ॥

रकेण ITU ममंभेदाय जातमुत्पन्नं | वेदममंमेरः कन्तुमा-
रभ इति यावत्‌। कथमत श्राह | यद्यस्मात सत्वेन तुना सत्व-
way faye, यत्‌ खत्‌ तत्‌ चणकं यथा पट इत्यादिरूपेण,
भगदस्िर णिक and) प्रत्ययादि सत्चलिङ्गन विश्वस्य सणि-
कलसिद्धावंभवलोकानुगतं शिरमेककन्तारमधिकारिणमा-
fag, वेरैर्विंडितानां विधिनिषेधानां निराश्रयतया वेदस्या-
प्रामाण्छप्रतिपादनादेदममंभेदः श्त इत्यथैः | वैद्धषिद्धाग्तस्त
गन्बान्तरादाद्धयेो विस्तरभयादज भेकः | अयं वक्ता पूरववसा-
दिश्षथावीक wa वा मतं वेदाप्रामाण्ं वोद्धसंवादेन दढ
चति। केमेति । सत्त्वेन हेतुना यस्राखश्जगदख्धिरं जगदे तस्मात्‌
कैनापि लाकेात्तरप्रभेन तेनेव चावाकेण वेदमम॑भेदाय बद्धेन
भातं। तदोयमताङ्गीकरणात्‌ ates जातमि्यथेः । जगा-
देति पाठे यद्वभिसश्ं जगद्श्धिरं जगादेति याख्येयम्‌। चणि-
कले fag येन ard ata मष्ट एवेति किमिति पापाद्धवमि-
व्याडि प्रकरणाजशेयम्‌ ॥ Ve ii

श्रग्नोति। frat काम्बश्च सायम्पातदहामरूपं wfrerarey
कव, जयी च तन्लमीर्मांसा वेदजयसम्बस्यि वा यन्तन वेदवि-
दितेऽन्येष$पि क््मकलापः, तथा चया दण्डा qT तत्याश्टपत-
wi, तथा भस्मनः पण्डशिलका waded शेवादि व्रतमेतत्‌

७६८ उन्षरमेवधचरिते।

परद्विमैशदयोश्णदधो ar farsa: |
तदनन्तङ्कला दोषाद दोषा जातिरस्ि का ॥ ४०॥
सय, प्रज्ञाया ब॒द्धः परुषेण सामर्थेन तीच्छया प्रज्ञया निः-
खानां रीनामां wear पार्षेण च वा दीनानां, वचनेन चर्येण
च बलादा यहीतुमसमथानां पर्षाणां जीविका जौवनापायः।
तदेषधारणधर्मभेण द्रव्यमश्जिंतुमेव नतु ताविकोा Wa: | पर-
खाकसाधनमिव वेदप्रामाण्वादिनां भवति दति जीद इदस्य-
fasieafa वदति । वाक्यार्थः wal । तदुक्तम्‌ तेनेव ।
afaera जया वेदाख्िद ष्डभस्मपुष्डकं |
बद्धिपोरुषददीमानां जोविकंति दस्ति: ॥
भस््मगण्डनमिति वा वचने पाठः । तस्मादभचिराचाद्यप्र-
माणमेवेति भावः। जोविकंति। धाल्यनिदं रे णमुल्‌ ॥ २८ ॥
इदानीं ब्राह्मष्यादिजातिधश्मागसरमाने जातिं दूषयति,
शद्धिरिति। वि्ुद्धमातापिढजल्वे fe ब्राहण्ारेर्खवणं । सा
शङिदुंनिंरूपा । awa पि्रामातापितरेय पितरो माता-
aufaaraer मातामरीपितामद्यौो च aditaw: yas
वंशदयीशङ्धा wat, एवं तयारपि पितामडहादिमादपिता-
महादिमाद्रपितामद्यादिमातामहमातुःपितामहादिमाताम
हीमातुःपितामद्यारिणुद्धो सत्यां wa ब्राह्मणे यावत्‌ waa
शद्धा स्थां द्धिः परीसषणोधा। तन्तसराद गन्तद्ला एवमपरि-
मितवश्रभेदात्‌ । wa एव दोषा दुविन्नेथाः। शडधसन्तानस्तोपुस-
याः पारन्पण्तया WF: बन्दे दात्‌ इन्रादीनामदस्ादीगाञ्च

सप्तदशः GA: | ४९९

कामिनोवर्गसंसगनं कः सङ्कान्तपातकः |
नाश्नाति SA दा मादात्‌ कामक्लाममिदं जगत्‌ ॥ 82 It
प्राणएम्रामाण्छेन व्यभिचारदभनादणग्रद्धेर्निखयाञ्च जातिषङ्र-
रूपाटषात्‌ का जातिरदोाषास्ि पितु म कापि। ats:
MARS भास्रोयात्‌ VTS: BHATT |
at fe maria fa wea प्रच्छन्नं aaa भवेदिति॥
तथा। श्रमादाविष् संसार दुवारे मकरष्वजे।
कले च कामिनीमूले का जातिः परिकष्ितेति ॥
तस्मात्‌ सङ्ीर्शयेानित्वात्‌ war ्रपि जातयो दुष्टा vata
जातिधर््ान्‌ विषाय खेच्छाचारं कुरुतेति भावः। यदवा तस्ा-
दाब्राह्मश्मनन्तानां इुलानामदोाषाभावाद्मभिचारादिदोाषर-
हिता जातिः काणस्ि पितु न कापि। पृ्वपूव्वंपिजादिव्यभि-
चारादिदोाषात्‌ स्वपि जातिदुंटैवेति व्याख्याता। यदा तदेति
च पाठः सम्यक्‌। तयाः पित्रारनन्तकुलानां दोषाभावेन शवा-
strat जातिरस्ति ्रपि तु मरति कुले कस्य चिदषसम्भवात्‌
स्यापि जातिद्‌ंटैवेति व्याख्या | यच्छब्द सामय्थान्तच्छब्दाध्या-
दारः । एकशः | सद्धकवचनादिति (पा०५।४।४२) त्‌ ॥४०॥
अन्यदप्याह। afar |
्राहारो fara etal बुद्धिस्तासां चतुगृणा ।
षणे व्यवसायद्च कामखाषटगृणः खतः ॥
दति वचनात्‌ पुरूषापेक्तया श्र्टगृणकामार्ना कामिनोनां
सीणां नानाजातोयानां वर्गः संघस्य संसग मैः सम्बन्धः ला

uy 7 ध.
र
॥

8go उचदरमेषधचरिते |

Tern रक्तो नारौधिक्‌ Fara |
खारान्धल्वाविशेषेऽपि तथा ATATAA 11 Ve Il
कः पुरुवः SETH प्रविष्टं पातकं यज एवविधे न श्रपिठ,
संवत्छरान्तु पतति पतितेन खहाचरन्‌।

दति शास्त्रात्‌ कतपातकस्तीसंसगात्‌ सभ्नाऽपि WT सद्धा-
मापातक UA तस्मात्‌ काम्बत दृति कामः फलं तेन चामं
रहितं एकादण्छपवाखादिव्रतं नियमे ae मदनेन ना
ere निष्फलं wa यख्य वा तथ्जगत्‌ सब्वाऽपि लोकः मेादादि-
चाराभावार्‌ येति यावत्‌, नाख्राति न AE Tare eer
सयैव च खाति Meurer हा कष्टम्‌ । खयं परचितेऽपि aati.
न्वारादिरोाषसंशर्गात्‌ रीणां शुचिलेऽपि दुष्टसंखगोत्‌ सर्वेषा
पातकिलादुपवाषादि थैव करोति। केवलं भ्यास एव तख
MAMA: | तस्मात BRUT एव कार्यं दूति भावः। W-
नाकमते विधिनिषेधाभावा सैष दाष vara: तेषां सदोषला-
व्लातिरपि ear सदेवेदं भवति । अभिलाषेण रला नष
जतं wea) एकादा भाजनामिखाषे सत्यपि न aE, श्रभि-
चाषे सल्येवामावाख्ादो alfa, खाति च Meurer,
mee SUT कामेापरतलाद्‌ वदः गाधयन्नन्र शद्धमिच्छथेः |
चलामः | साया नदति पा०८।२।५२) मः vr il

व्ययति । tae अरसदमत्वमाचेण हेतुना ae: रदत-
स्तासां परयरूषदशनमपि कन्तु ्रप्रवच्छतः कुखख्ितिनह्न-
श्यादिजातेरसाङ्यंणावष्वानं तद्रपेण देन चरन्तियेतान्‌

सप्तदशः TA! | est

परदारमिव्ृ्तिया सोऽयं खयमनाहतः।
अदल्याकंलिखालेन दम्भो TAIT ॥ Be It

परुषाग्‌ स्तीरकणमेव कुलभ्वितिं मन्यमानान्‌ धिक्‌ ते freer: |
free राभ्भिकप्रयुक्षलमेव हेतः किन्भृतान्‌ । खियः पर्षा
faders यताऽतःसरान्धलस्याविश्रेषे साधारणे सत्यपि
तथा मारोवन्नि्वंन्भेन गरमरकतः परदारसंसगादगिवारय-
तः । ब fe जातिषद्करोा भारीणामेव व्यभिचारेण प्रकरा
यतस्ता एव रखशोयाः किन्त परषाणामपि व्यभिचारेण । यदि
cudtd तरिं इयमपि । न चेवं क्रियते। तस्नादन्यतर स्येव रणे
जातिशङ्ररेव तावदखात्‌ इलखित्यभावान्नारीमा जर खणे
तेषां ca Uae: | वस्मादोयां व्यक्ता are auras
स्तोण्ामपि acret nefanfate armafafa ara: |
ईयेत्यमेनेर्वाज tat ठु we इति खचितं we च सरा-
werfaaesta गाररख्ताऽनेकपतिभ्यः किमषेकमेव तस्याः
gaia: । मरं तु स्तीवदरख्तः। स्तिया यथा एक एव afar
गरखेकेव स्तीति न किन्तु तेबङोः geifin तस्मादपि frere
अजापि र्येव रेतः ॥ ४२॥

परेति परदारेभ्य था frat: at: सादरं 4 rear:
किं पनः ween इत्येतदर्थप्रतिपादकं शासं शाऽयं परवञ्च-
wear Ta: wwe गेातमस्तिखा षड केलिः कामक्रडा

wa खाखेन तत्परेण दम्मालिपाशिनेगरेश सवमात्मनेवानादूत
13

282 उनत्तरगेवधचरिते।

गुरुलस्यगते पापकश्यनां त्यजत दिजाः |
` येषां वः CeCe SATIS TE! ॥ ४४ ॥ .

safes: | परदारागमनप्रायिष्तविभा गाऽप्येतेन दूषितः।
अन्यं प्रति तन्न का्यंमिति उपदिब्रन्ति. खयं तु तदेव ङ्व
म्तील्युपडासाऽपि चितः | अरस्यासम्भागलम्पट इन्द्र एव
दाभ्भिकोऽन्ये परदारपराश्मुखाः सर्वेऽपि दाम्भिका एवेति
भावः! THCPATA परदार मषंणं तवान्‌ तस्मादयं णात्ती-
खा निषेधा न भवति किन्वश्क्रलादूम्भ एवेति ॥ ४२॥
ware | रुब्विति | भा दिजा युयं गर्‌तल्पगते पित्रा-
दिभाग्ासब्भागे विषये पापकण्यर्मा,
ब्रह्महा मद्चपस्ञेनस्तथेव गरतल्यगः ।
महापातकिनस्वेते तथा विश्वासघातिनः ॥
` दर्यादि वचनानुरोधेन महापातकसम्भावनां त्यजत। Ta
देषां वा युश्राकं प्रत्युः खामिना feat exw देवानां
गरोर्वैदादिपाठयितटेदस्तेदाराः Aas Ta अल्युथेर-
तितरां यराऽभिनिवेशः, यत दति शेषः । बेद्‌ादिपाठनात्‌
ट शस्पतेर्देवगरलं । तस्मात्‌ ARIAT TAT TS दोषखेभाऽपि न,
वत्छेवका यमपि गुरुतल्यगमनं कामं कुरुतेति भावः | VATA!
राजि uff ufaer: पापे पापाः समेसमाः।
राजानमनुवन्तन्ते यथा राजा तथा प्रजा दति॥
-अयमरणुपहासः। ACMI ATTA । मद इति पाठे ST!

सप्तदशः सगेः। ४४

पापात्तापा मुदः TORT परासो; स्युरिति ANA
वैपरीत्य दतं साात्तदाख्धात बलाबले ॥ ४५ ॥

श्रथ च तेजःसमद्ा गरुतख्यगमनेऽपि METAS न तु पतित
Tau: । इण्डादिगिकटे वा्मीकिप्रमखा दिजाखिष्टन्ति तेषा
wart । दरसखतेभाययायां गभ॑सुत्या्य ततसुतसलीकाराथ
सोद्यमाभिण््रादोन्‌ प्रति WRG महारणारम्भसंरम्मेण तेजः
प्रकटितं | श्रनन्तरं ब्रह्मणा गर्भां व्याजिताऽपि स गर्भंजपचं
ग्रदीतवाजिति पाराणिकी कथा। aay watts स्या्लच्ं
मन्छकस्लचयोारिति विश्वः use ll

ष्या वे पण्येन कर्मणा पापः पापेनेव्यादिश्रतिं दूषयति।
पापादिति। परा गता Weal we waaay: ae प्राणिनः
शह हतान्निषिद्धाचरण्जात्‌ पापात्तापा दुःखानि were
unfefearaqeargargg: सुखानि स्युभंवन्ति इति ञ्जति-
Te साकच्ाप्मत्यखेण द्रुतं शीघ्रं वेपरीत्यं Tad cfs Te: |
श्रयागादा प्रातमाघचखानं Haar भवदभिमतसुषतकारिकः
WI तदानीमेव दुःखं भवति। भवद्‌ नभिमतपरदारसङ्ग-
मादिपापकारिणस्दानोमेव सुखं भवतीति वेषरोत्यमनुभ्‌-
aa अथ चेवं शतिः अवणमाजंनतु ततर किञ्चिश्रमाणं। किञ्च
तस किंवा भविग्यतीति का वेद जीवता तावद्ेपरोत्यमन्‌-
भूयते तत्तस्मात्‌ भ्रुतिम्रत्य ्षयोाविषयं युयं बलाबले खयमेव
आख्यात कथयत भवन्त एव विचारयन्वित्य्थैः । प्रमाणयोः

898 उन्तरजेवधच्ररिते |
सन्दे UMTS TAA Bist यदि ।
त्वज ओ्रोजियाः सज हिंसादूषणसंशयात्‌ ॥ ४९॥

परणश्यरविरधे wean ट्‌ व॑खलेन ख व्यवस्था feud ततश
यथा प्रत्यशामुमागविरोधे प्रत्यकं weta: | तथा अुतिप्र्-
शविरोधे प्रत्यदमेव बलीय इति fafea पापात्‌ सुखमनु-
भूत इति पापं wa: कायंमिति भावः । प्रबलदुबंखलययद-
SAIS न्वायद्याणयमपाशः ॥ ४५ ॥

म्स्दिग्येऽपि पराके त्याख्यमेवाश्दभं बुधेरित्यादिग्रति-
वाधादूषयति। सन्देह इति । aw तज व्यभि चरितलाद्छुति-
भामाष्यानिखणात्‌ पापं ग काये अजन््माग्तरे निरयादिद्‌ःखमभ-
चादित्थेके वदन्ति, अन्धे च येन रतं ध तु दग्धाऽन्यरेप्रा-
fawe स्यादित्य का प्रव्यागेति वादिषिप्रतिषपन्तेखान्यरेदातः
wae सत्यपि पाकोऽपि gre: परिदशव्य इति न्यायेन
यदि gurmt स्यात्‌ aft पापफलं दु:खमनुभूयेतेति बुद्या
चदि द जिनं पायं faa aster न ara afe इ ओजिषा-
ग्डन्दोध्यायिने वखिष्टादयोा यूयं खजं अनेककद्रंकं यागं त्यजत
मेवं wa कुतः, पडद्दिंसायाः सम्बन्धिना दावस्य संशवात्‌
खन्दे्ात्‌। मा रिंद्यात्‌ खवा भूतानि, अदला परमो धष
इत्यादि ्रतिद्छतिवशाद्यागेऽपि fear न areas । दिधिब-
खादब्ह्धितपापोात्पन्तिः खा कार्यवेत्धन्ये इति सन्देहे यामीव-
anita चेत्‌ wag: स्यात्तदा tela: किन्त्वमि्टमेव

SHAW: SIM | ७४५

यस्िवेदीविदां वन्यः स॒ व्यासोऽपि जजश्य वः।
रामाया जातकामायाः प्रशसा दसतधारणा ॥ ४७ ॥
सुते वः कथं Hal सुरते च कथं न सा |

तत्कम पुषः FAIA सुढमेधते ॥ ४८ ॥

श्छादिति पाकिकाऽपि देषः परिहरणीय cotta न्यायेन
थागमपि waa नम tea पापमपि कुरुतेति भावः | संञ्चथा-
रिति पाठे सम्बन्धारित्ययैः। wed cinta: ॥ ४६ ॥
व्थाच्यमेवाश्छमं frets खष्यभिचारमाद। य tft
अस्वियेदोविडां वेद जयवेदिनां वे owas वन्धा गमखरणोयः
ख व्यासाऽपि इति भारतारे जजण्येक्रवाम्‌ । दति किं । जात-
कामायाः कामाश्लाया रिरंसा: रामाया अन्नातक्ुलन्ीखाया
अपि रमणाय खस्तधारणा पाणिग्रणं अङ्मेकरणश्च प्रस्ता
eat ग eae वाख्ीकिः किन्तु व्यासोाऽपोत्यपिग्रम्दाथः।
तद्वचनं भवद्भिः पच्यलादङ्गीकक्व्यमित्यपि च्यते ।
wcrut faxat दीनां यो न कामयते खियम्‌।
WHT ख तु विन्नेयो व्यासा वचनमतरवीत्‌॥
इत्था्च्छुग तीर्थया जा विषये ऊन्व्ादि प्रसङ्गे च भारता-
दा रामायणे च शएुपंनखाद्यक्ी प्रसिड्धं। तत पापवर्धका-
स्थ॑मिल्यणच्यते । उभयथापि दाष दूति भावः । वेदविदामिति
रत्यानामिति (are 212190) षष्ठी ॥ ४७॥
खह्षमरेण पूर्वी कमेवाइ । सुरत दति । Gad चाराः

eed उन्तरनेवधचरिते।

TAT FHA पापानि सन्त तान्यक्तानि वः।
सव्यान्‌ TARA AAA मनुरषोत्‌ ॥ BEI

BUST At UW कथं केन रेतुना अद्धा आस्लिकता we
त्वनुचितमेतत। खा चश्द्भा सुरते कामिनीविषये न कथमिति
तया तच भवितुं aw) यस्मात्‌ परुष सतत्कग्धं व्यापार कयात्‌
येन कर्णा रवाऽन्ते RATAN एव सुखमेधते agar
भूयते परुषेणेत्यथः । wart wafer सुखं सन्दिग्धं
सुरतजन्यच्च we खानभवसाकिकं । तस्मा्ाद्रायशारि
Sat व्यक्ता सुरतमेवाङ्गोकन्तव्यमिति भावः। -एतेन मारः
भिरा च पूरन वयसायुवा । sans कुर्वत Sarre
खखमेधत इत्यादि विडम्बितं । दुरिते चेति as परदा-
Taare faa: | यतः परदारगमनानन्तरमेव BE TRA
॥ ४८ ॥ | ४, ¢
बलादिति at fas युयं पापानि परस्रोगमनारौनि
बलादनुमतावसत्यामपि yea तानि पापानि वः सम्बन्धीनि
छतान्यप्यकृतानि wae फलदायीनि मा भवन्तित्य्थः । यता
मनु बलेन रतान्‌ SHAUNA व्यापारान्‌ अरहृतानेवाग्रवीत्‌।
मनवचमप्रामाण्यात्‌ बलाद्‌ पापं FLAY: | बखाद्‌न्तां बला-
aut बलाद सोरुतश्च यदित्थन्याय॑मपि मनवचनं कलेनार्थीः
म्तरपरिकल्पनया प्रते निदशंयन्‌ प्रतिबन्धो विडम्बयति

॥ ४९ ॥ | । |

सप्तदशः GTA! | eee

खागमारथऽपि मा सखाक्िंसीथिका विं चिकित्सवः |

तं तमाचरतानन्दं खच्छन्दं यं यमिच्छथ ॥५०॥
श्ुतिरृलयर्थेधेषु ककमलयं मचाधियां |

व्याख्या FTAA सा A TST AT ॥५९॥

weraafa | मेाखीथिकाः सम्प्रदायागतविद्या युयमस्िन्‌
पव्वाक्रमनुवचनरूपलीया गमप्रतिपायेऽचेऽप्रमेये श्रात्मारामः
स्यादिति ard विषये विचिकिल्छवः संश्यालवेा मास्य way |
ददं are नवेति संशयः परित्याख्य इत्यथः । मुमा शल्या वा
ददः कथं प्रतिपादितमिल्युभयचाष्यनाद्रपरावा मा भवत।
afe किं का्भिल्यत are) यूयमानन्देन परदारगमनादि चं
यं टच्छथ तं तं aud daa निःसंश्यमादरेणाचरत।
manta: स्यादिति afarrarera, पु्वाक्रङतिप्रामा-
wre संशयं परित्यज्य ्रादरेण यद्च्छया खुखमुपभुडःगध्व-
fafa भावः । अ्रस्मदाद्यागमे यद्यपि निन्दापरास्लथापि खागमे
निन्दा न anata चितम्‌ मा निरनुबन्धकस्तता म लः।
तीर्थैमागमेन चरति se सदुपाध्यायोा वा तीथे तस्मादस्य
ठन्‌ ॥५०.॥ |

प्व क्श्रुतिरतीगामथेमन्नाला तलयेवमुक्तं व्याख्यानमप्र-
माणमित्याश्द्याइ । अतीति । अ्तिरूत्यथबाषेषु महाधिया-
मण्ठेकमत्यमविसम्बादः कास्िश्रपितु wart विसम्बाद एव
बद्धिमलेन परस्सरविजयात्‌। एवं ति व्याख्या पदार्थवाक्या-

sex उत्तरनेवधचरिते।

UMMA Nee वहारे वः किमेनसा।
कापि किन्तत्‌ फलं न स््ादात्मेति परसाकिके ॥५९॥

यनिरूपणं बुद्धिबलं प्रभावलमपेचते एवम्भूता । चथा च्छ
स्फुरति स तथा व्याख्याति । अत एवादेतवादिनः चरु तीरभेद-
परत्वेन Qaaferg भेरपरलेन व्याचशते। सा व्याख्या सुखा-
खी अनायाससाध्याऽङ्गिष्टा रथच सुखपर्यवसायिगी tte
मागादरणोया शेवाङ्गोकायें ere: | अरतिखतोमा मस्मर्व्याखात
एवार्था ऽक्गोकाय्यैः। खेच्छाचारमेव geafa ara: | रेकमल्यमि-
व्यब एका समाना अविषम्बादिनो मतिरित्यर्थः, wade:
दिवान्‌ खाय ग्यल्ल ॥ ५९ ॥
लग्मताङ्गोकारेगिरयादिप्रा्तिः खादित्यत wre) यबि
fafa: afar देरे अहमस्ि इति धीः भारः aw इत्थाच्ा-
कारः प्रयवः तस्य ATS TY ala at युभ्राकमेनसा पापेन
fafa g पापेन निरयपातादि किञ्चिदपि न area अव-
मारवः रेड एवात्मा रेहातिरिक्ा avi weary: wees
येग रेरेन पापं ad aa विनगष्टलारेहात्मवादिनां वः पापेन
किं ay waa aft त न fafafeard: | अथ रेहाति-
frm एवात्मा Se विनष्टेऽपि Serene Tare कालान्तरे च
पष्छपापफलानां भाक्राकि तजाणेवं awa, ख किं wafer:
परसाजिकेा वा। ATE: अरप्रत्ययस रे इविषयलेनेव feg-
सदतिरिक्राशम्नगकर्पमामवकाज्ञात्‌ । ततख तद्‌ वः किमेन

सप्तदशः Aa | gee

waaea पनरायातं | दितीयं दूषयति । परो वेदादिः साची
यस्य afar ददान्तरे देशान्तरे कालान्तरे च फलभक्ररि
देहातिरिक्त षेद प्रतिपादिते ्रद्मनि तस्य पापख्य निरयादि
फलं चेत्‌ स चेत्‌ फलस्य भाक्ता तद्यात्मनेति ₹इतारात्म-
ल्वाविशरेषादिति यावत्‌ तस्मात्‌ क्रा्ात्मान्तरोऽपि तत्‌ किंन
स्यादपि तु भवितव्यमेव। तेन Sea पातके ते तदतिरिक्र
नात्मना चेत्‌ फलं भाच्छते तरिं देवद त्तेन पापे छतेऽणात्म-
ल्वाविशेषा चज्ञद त्तेनापि तत्फल मुपभेक्व्यमित्य्यापद्यते । किंञ्च
पापफलदुःखानभवालम्बनस्य विनाभे तत्‌ पातकफलं देहव्य-
fafca षरप्रत्ययवेदये श्रात्मनि चेद्धवेत तथापि न era: |
दुःखं wart प्रतिकूलं भवति । उपभोक्ता Weg
crag: | Ter fare श्रात्मा त॒ नेापभोाक्रेति फलसम्बन्धेऽपि
भ देषः। avg पापकारिणा देशस्य विनष्टलानग्टल्धोरोव
चापवगत्वान्न कथित्‌ फलमेक्रेति खेच्छाचारमेव कुरुतेति
Bla: | यद्वा परखासो सच्ची च परसाची स एव परसाच्चिक
्राठोति ्रात्मलक्षणपरे देहातिरिक्त साक्तिणि तरस्थे चेत्‌
तत्फलं afe क्तापि पाषाणादौ वा तत्फलं किंन स्यादपि
त॒ स्यादेवान्यलाविशरेषात्‌। तसाद हातिरिक्र wait area
देश्य नष्टः । कस्य पापफलं स्यादिति भावः यद्रा क्रापि
जन्मा न्रीयदेहान्तरे श्रात्माखीति पापफलं चेत्‌ uray
परो देवदन्ताद्यात्मा साकी wa तस्िन्नात्मान्तराधिष्ठिते

देवदन्तादिरेरेऽपि परस वा देवदन्तादिरेदस्य साच्चि्णा-
K 3

eye उन्तरनेषधचरिते।

Ta: सरति जन्मानि सहते HARA: |

ॐ CA e. WHAT €. ।
RTA SN TTS YHA HA ॥ YR I
छनेन STATA कायं माय त्वमित्यसे।

तयाज्छते ATTA चान्यद्‌ दे शरुतयातिधुर्तेया | ५४॥

मनि fa न स्यादेपिं afaterd स्थादेवेतति। श्रलमतिप्रस-
SA ॥ ५९२॥

पुमर्पि रेहातिरिक्रात्मवादिनभेपदसति। wa इति,
गतप्राणो नषटशरीरेलाक्निरन्वयप्व ITH AAT रोद्ध धाऽषि
प्राणै पू्वैजश्मानि श्रनेकजनमतत्कममंजात्यादौभि TAS AG
णाऽभृवमित्धादीनि सश्ति। wai च कर्मणां सुरुतदुष्कृत-
पाणां फलानि खदु; खरूपाणि aerate: ATT भागी
बा wafer तदधिकरण भवन्तीत्यखैः 1 तथान्येषां ब्रह्मणानां
भुक्तभाजनेः शला wa ष्वद मेते दर्भिभवतोति wert
परवश्चनमा AY SIN ast वान्तंयोऽप्रामाखिक्लं वा ज्ाभा-
अश we Bt a Hat Taye | सव्वंमय्येतद्मधिकरणलादन्‌-
qa | खभाजनादिखलाभाथ परं प्रतारयति | तस्माद Wa
श्रातमेति was) अन्यभुक्रैरिव्यच weet aegqertt भूक्रैरिति
वष्ीसमाधः ॥ ५२॥

देहातिरिक्रात्मप्रतिपादि कां श्रुतिंभथप क्ति । अभेनेति।
अतिधृत्तंया नितरां परंवश्चनपरया त्वमसीति, सवा एषं
नदासज आद्मेव्यादि श्रव्या ्रयोजककच्या SISTA अष्ट

SAM: BT: | ४५९

एकं ATTA भावि तचेष्टजग्मनि |
SAMS: खमन्रादोनसाङ्गानन्यथा FAST ॥ ५५॥

प्रद्यविषयं जानता wats ` SRISe दव्याद्य प्रत्ययविषयो
दरे एव न तु तदतिरिक्र. किदिति देश्मेवात्मानं जानता
जनेन प्रयाज्येनायमस्मोति प्रत्ययविषयस्ं a भवसोति war
Tema अदं प्रत्ययविषयलवं नेति शेषः । लाके दे राऽशप्रत्य-
यविषयमात्म ल चणएवस्ह॒ या द्यते अङ्गो कार्य्यते | रदा ्राञ्यें कष्टं
वा महदनुचितमेतदित्यथः। SB श्रात्मभावं परित्यज्य तस्ि-
grata fagqat wie दीलातपश्रादिभिर्ददं कश्रंयते तद-
तिरि क्रात्मवेदनं कुष्विति श्रुत्या लाक उपदिश्छत care: विप्न-
लम्भकवा कयलेन श्रतिमाचमप्रमाणं कातामाचेणालं साम कारें
ae) अन्योऽपि wa: अन्येन cate त्याजयति काचादि
ग्रादयति | कर्टदयस्या्यनभिदितलादुभयच ठतीया ॥५४॥

ननु Waa Tae प्रत्यकपलम्ात्‌ ज्योतिष्टामादेरपि फ-
लश्यानु मानात्‌ जुतिमा जस sare कचं सुतेधु्तलं दरत्या-
Ty दूषयति। एकमिति भावनाभावनाभ्यां ्न्दिग्धयार-
यया; पचादि खलाभालाभयोामध्ये एकमिष्टमनिष्टं वा arafa-
fad भावि भविव्ति। तज तया मध्ये तथा सतिवा ree
पत्रा देजब्डनि लाभे सति विटा yan: परवञ्चनचतुराः खम-
made, ददन्‌ कारणभूतानाह्कः श्रस्माभीरद्रजपादि लदथे
हृतं तेम च लया पुजादि लब्धमिति बदन्तीत्य्थः। अन्यथा

४५२ उश्षरनेषधचरिते।

एकस्य विश्वपापेन तापेऽनन्ते निमज्जतः ।
~ ~ TU दुरितेन ~
कः ATA भीरो ALAS दुरितेन ते॥ Ye It

पुचाद्यलाभे सति तानेव मन्त्रामसाङ्गानङ्गविकलतया TTA
साधकान्‌ प्राचौनप्॒रवियागादिविपरोतफलकारिणएथाहः।
सामयोसाकष्याभावाद्यथाक्रदक्तिणाभावात्‌ फलं न जातं विप-
tag जातमिति wa: परान्‌ वश्चयन्तोव्यथेः | AET-
फलपजेष्यादिदृष्टान्तेनादृ फलेष्वपि फलकल्पना निरवका-
शेति श्रतिरप्रमाणेवेति भावः ॥ ५५ ॥
शरुतिप्रामाखमग्येपगमादे वाङ्गोषत्याप्येकात्मवादि मतमनि-
ara दूषयति । एकस्येति । विश्वेषां सर्व्वां परदारागम-
मादिजनितेन पापेन देतुनाऽनन्तेऽच्ये तापे निरयादिदःखे
निमव्नतः HAAS खमन्‌भवतः सतः जरो तस्य एकमेवादि तीयं
ब्रह्म, नेद नानास्ति किञ्चन, दत्शादिश्चुतिसिद्धेकस्यादितीय-
waar = भीरो पापाद्वयशोल ते तवैकखछ दुरितेन को
at AT ara श्रपितु पुस शकरस्य wWaltig म कञचि-
द्वारो भवेत्‌। एका त्मवादि मने प्रामाणिक सेकच्दैवात्मनेा यदि
सकलशरीरोपाधिशृतपापसम्बन्धस्तदा तत्फलानन्यान्निरया-
दिदुःखानुभवावसरे नवेकसैव पापेन छवा पापाक्तयराभिश्त-
स्तस्य म कोऽपि भारः स्यात्‌ । किञ्च aaa पुण्यं छृतं तत्तवैव
कृतमिति पापे wast तव दोषा नेति यथेच्छं पापं कुव्वित्यथः।
अपि SIA SITAR ATS परदारलपरसखलाद्यभा-

सप्तदशः सगः | ९१९

किन्ते बुन्तहतात्‌ पष्यात्‌ तन्माचे इ फललत्यदः।
न्यस्य तनमडधानन्यस्य न्यास्यमेवा्छने यदि ॥५७॥

वात्‌ परदारागमनादे पापलेशस्या्यभावात्‌ खेच्छाचारमेव
gree: । भोरो तात्पय्थेपग्यालेोचनया विना भयशोलेत्युप-
RTS: | तस्मादेकात्मश्चतिरुपासनपरा ज्ञेया न तु तालिकीति
भावः॥ ५६॥

देवपूजादि वृद्धं निराकरोति । किमिति। भे देवपूजकं
न्तात्‌ प्रसवबन्धनात्‌ सकाशात्‌ इतं wafed चम्यकादिकं
gui तस्मा द्धेतास्ते तव किं प्रयोजनं प्रत्युत दाष एवेत्ययः । हि
GMT: प्यं ATS टक्ताग्रटन्त एव वत्तमानमेव फलति
फलसूपेण परिणमते न तु तेन विना । पृष्येऽवचिते फलोत्यन्ति-
रतिबन्ध एव भवति न लन्यत्‌ फलमित्यथंः | रच दे वपजादो
विनियोगात्‌ साफल्यमिति चेत्तदप्यसत्‌। श्रफनः शालयाम-
भिवलिङ्गादेः पाषाणस्यैव मृद्धं ard यदि चेत्तच न्यस्तं सफ-
रोभविय्यति इत्याशयः, afe अ्ननन्यसख शिलाताऽभिन्नख पा-
षाणएस्य afg तत्‌ न्यस्य faite areata वा areata
avi किञ्च भवन्मते भेदस्य प्रापश्चिकलात्‌ परमेश्वरस्य सर्व्व
सच्वाच्छालयामादेस्लच्छिरिसखेक्यादेवपजापि एयक wala
स्वशिरस्येव पुष्याणि क्िपे्युपषास दूति भावः। न्यां । ल-
न्तत्वात्‌ त्‌ ॥ ५७ ॥

४५४ उसरमेवधचरिति।

दणानोव धुणावाद्‌ान्‌ विधूमय TIT |

तवापि लादशद्यैव का चिरं जनवच्चना ॥ भर८ ॥
कुरुध्वं RATA बरह्मादैरप्यलङ्ितां ।

बेदाऽपि SAAT TATE काथिकारेणा ॥ ५९ ॥

वे राग्यजननाथेमन्यदप्याइ। दणानीति। दे पुरूष मुखं चेश्रा-
गारं Wat मांसगरन्धी दत्यादौनि वधूरनु स्ीरदिश्व घुण-
बाद्‌ान्‌ जमुप्ावचनानि निःसारल्ेन दणानोव विधूनय we
यतस्तादूग्रस्य भांसादिमयस्येब तवापि ग्िंतख्यापि fers तेन
मकारेण निन्दा दति चिरं का जनवश्चना लाकप्रतारणा का-
afa भावः। स्तिया व्यभिचारि्छः पापनिरता दति निन्दा
वाक्यानि तवापि व्यभिचारिण न war tfa ar vac

कुरुष्वमिति । ¥ Wat wat ATH Vw,

अदष्याया जारः खुर प्रतिरभूदात्मतनयां |

प्रजानाथाऽयासीत्‌,

इत्यादि सरणात्‌ ब्रह्मनिष्णमदेशादिभिरग्यलङ्धितः काम
एव देवस्तस्य स्तीपारव्श्यलन्तणामा्ां Head | यसमाददा-
ऽपि afew ममेवाज्ञेति ओभगवद्वचनादेवकयेया आज्ञा
अतस्त वेदरूपायां देनाक्ञायां कामान्नाताऽधिकारंणा ys
मान्या काऽपि तु रेवलाविेषाह्बान्ञेव कार्य्या कामाश्ञापि
माननोचैवेव्य्थः | श्राज्ञादयमपि समानं । तस्नात्‌ कामदेवा-
ज्ञामपि कुरुष्व न aay पचपातः ara इति भावः। यद्रा

सप्तदशः Ga: | ४५१४

प्रलापमपि ATS भागं मन्धभ्वमेव चेत्‌।
कोनाभाम्भेन दुःखान्न विधोनपि AUB ॥ go I

तच इयाराज्ञयामंध्ये श्रधिकमदणं यस्याः साकान्नाश्रपितु
पुष्वैवद विशेषाद्‌ इयमपि waaay: | दयेमष्येऽधिकाषटणा
केति सुयमेव कथयतेति। ब्रह्मादिभिरणङ्गीरतलाख्छिषटपरि ण-
हीधलचण प्रामाण्यात्‌ ग्रत्यचलकणसुखदहेतुला ख कामदेवा्ञैवा-
धिकारेणा याग्या। वेदो टि ब्रह्मादीनामेवाज्ा ब्रह्मादयस्चका-
मदेवाज्ञाकारिणः। aay यदोयाऽज्चा भवद्धिरनष्टीयते मैरपि
श्रमुष्टीयत्ते या सा भवेतां सुतराममुष्टेयैवेति भाव दति वा। पश-
पातात्‌ तारतम्याज्ञानाख Aas । वेदो रीति च पाठः। काम-
देधाज्नामेव कुरुध्वं यस्मादरोऽपि Sarat । तचजवेरेऽधिकाका
पुजा श्रपि तु कामदेवाज्ञेवानुषेया | ब्रद्मादिभिरपि अनुडित-
तदिति वा) का विगद्दंणेति पाटे aa ararerat at fat
कोाऽनादर TAS: | देवकोया । गद्ादिषु जमपरयोः कुकचे-
Wa SHV वक्रव्यलात्‌ (पा०४।९।९ २८) PRS wwe ॥

Saray मीमां सकाम्‌ परिषहखति । मलापमिति । we-
ता प्रचासेन यख प्रामाख्यमुपपादि तं we वेद सेव कञ्चम्‌ भा-
Wai साऽरादी्दरोदीत्‌ ARS US दत्यादर्थवादमम्त-
नामधेयात्मकं werufaarndanatred Sand अ्रङ्गोकु-
Td । आज्नायस्य क्िया्थेला द्‌ामर्यक्यमतद यानामित्यादिना
पत्मेषच्धचेश प्रनिपादि तस्यानथेक्यस्य, विधिना लेक वाक्धला-
रिद्याशिना सिद्धान्नद्धचेण सखत्य्यवा रदे रुवयोागेऽभिडितेऽपि

aud SULATT चरिते |

श्रुतिं rae विजिघ्रः aferat तुथ च खयं ।
मोमासामांसलप्रननासतां यूपदिपदापिनोम्‌ ॥ ९९॥

अतिसार्थक्याभावाद तिहृतलाद यैवादादि वेदभागमनर्यकवच-
wore चेगमन्यध्ये aft बडघधनव्ययायाससाध्यला हु: खजनकान्‌
व्योतिष्टामेम खर्गकामे asad विधिभागानपि केन
भाग्याभावेन तथा प्रलापान्‌ AKU नाङ्गोङ्ुरुय श्रपितु
तानपि प्रखापरूपानेव Sages: । qarsfa वेदा विधि-
रूपः प्रलापरूपो वास्तु | म बद्धजर तीन्यायः समाश्रयितं युग
दति भावः। वेद लाविद्चेषेऽ्भाग्यमेव वेषम्यदेतुरित्य्थः। Ts
शब्दस्य गपुंसकल्वेऽपि दुःखं करोतीति न्तात्‌ पचाद्यचि दुःखा-
fafa Wea ॥ ६० ॥

भ्रकारान्तरख मोमांखकानुपहसति । श्ुतिमिति। = मी-
मांसायां वेदविचारे मांसला परिपुष्टा प्रज्ञा बुद्धिर्येषां ते युं
तिं वेदं TS AZT ATCT खोकुरुय | अ्तरमाजमपि
area मन्यध्वे । तया विचिन्ता वादिभिनिंरारृता arate:
पूव्वपरानुसन्धानविकलाः सन्तस्तामेव afd quater
fat दापिनीं दापयन्तीं qanraraaryradatareray
परचिक्तां केनचिदञ्चकेन fewest निचिप्राञ्च ब्रूथ । चकारः
प्बोपरविरोधद्यातनाथैः । पुब्वापरानुखन्धानविकखलादेदवि-
UTIL साध्वी भवतां बुद्धिरिल्युपहासाथं मीमां रेत्यादि-
सम्बोधनं । मांसलेत्यनेन च TILIA आपातयादिणे यूयं

SRW: Aa: | 8१9

का दि वे दास्यमुख्िन्‌ वा लोक LATE या श्रुतिः ।
तत्प्रामाण्यादमुं लोकं TH: WAAL वा कथं ॥ SP

नतु कुजागबुद्धय tia खचितं विओ यश्चमथ्ये चजमानं
यश्चसमापनाग्रदशोलं समाष्युनलरकाखभावि ATH विरिला
कायथंवत्तावेलायामेव खयं युपे युपे रसिन बद्धा खलिग्ण्वा
दद्यादिव्येतक्मतिपादकानि वेदवाक्यामि यजमानस्य अङ्धाजन-
माथे पटिला याचन्ते, प्रत्यलश्रतिविहितदहान्तरनिदश्न-
व्यामाहितख स यजमानः अद्‌धानतया तथेव प्रतिपश्च Ae:
प्रयच्छतोति तेरेवेषा रूतिः vata स्यादित्या मेवं वेद-
मुलेति खे भयपव्वकमेभिरक्रमिति वेद वाक्याना मथवा aay
करोति। arg कामिविदेदवाक्यानि प्रधागाजि काजिचिदर्‌-
प्रधानागीति श्रद्धंजरतीयन्यायसद वन्ध एवेत्यर्थः युपरशिने
दागमाचरन्तीति रूतेमूृलश्चता श्रुतिरभिधोयते । afar
तिमूखलात्‌ रतिरेवाश्रुतिलेनाच्यते । यृपवदल्युषद्धिपाखान्‌
दा पयतीति । वाअपेयारा fe सप्रदच्ररस्तिि रथा दास्य
दकिणा इत्युपलचणमेतदित्थन्ये ॥ ६९॥ |

arwifa ar fe तदद्‌ यद्यमुञ्भिन्‌ लोकेऽस्ति वा गवेति
दिच्छतोकाशान्‌ करोतोव्यादि या afacafwy शाके पर-
ara विषये सुखादिकमस्ति वा नास्तोति वा fe fafed ar
वेद श्रपितु न काऽपिश्राह त्रवोति, तखाः We: रामाण्ात्‌

अमुं लाकं UTAH ATH: परोचकाऽसदादिः कथंवा कथ
L 3

४१७ खत्तरनेषघचरिते।

WA ATS TTT TTT |
व्याजाकण्डलदण्डारथी अहधायि मुधा FW ॥ ६३॥

भिव witg विश्वासेन निधिनेंठु ate, पितु न काऽपि।
चदोयास्तित्वनास्ित्योः श्रुतेरेव सन्देरस्तप्रामण्यात्‌ पामरो
भवादृश एव waa aaa a तु प्रामाणिकः कञिदिति
भावः॥ ६२॥

खतिप्रामाच्मपि दूषयति, walfa | बङ्घनव्ययायासषा-
च्यलाच्छीतभयाक्ीर्यानाद्यद्रक्रलात्‌ RAT चरणएसन्तापना-
दि रूपतया तत्त दि द्दियवेगस्य परि हन्तं मश्यक्यलात्‌ खुखानुभ-
वमत्वा ख क्रमेणा शक्यं श्र्जनं वर्जनं च Vara ware
afew जल्पन्‌ बहधा प्रतिपादयन्‌ मन्न्तराधिपतिरादि-
राजे मनुर्मृस्थरू तिकर्त्त ब्रद्मपुचः Braga qrargair-
धर्यापदेशकसूतिप्रणयममिषेण विधिनिषेधातिक्रमनिमिन्त-
भ्रायधिन्तदारा मण्डलस्य राद्रस्य लाकस्यापराधं निमित्तोरत्य
दण्डार्थद्रव्यमभिलाषुका ww ah: पण्डितिमन्येः मुधा
aq aque Wea: । WATT सुकरमित्यघन्ममेव
सर्व्वैः atifa | aay येन कंनाण्युपायेन अरथग्रदणापाय एव
दण्डे मनुगाभिदिते न aa wae: । ्रवृधेरिति वा। ae
वचगमूललात्‌। खतिमा चस्या प्रामाश्छमुक्रम्‌ ॥ ६२ ॥

सप्तदशः AM: | 8५९

व्यासरैव गिरा तस्मिन्‌ REET ख तान्तिकाः।
ARAMA TAF का मदछयानपि भाषताम्‌॥ ९४॥

पराणप्रामा्ं दूषयति । व्याशच्छेति । दाशदारिकाव्यभि-
चारजातस्छ Besa पेत्पादनशोखस्य weve कवि-
त्रपया गिरा afar धडा परलेाके चास एववा द्धा
भावना अस्तिक्यबुद्धिरित्येतत्‌ तस्माद्धेतोरद्धा fafad ययं
ताश्छिका यक्तिन्चा वाक्यविचारचतुराः खख भवय। faqgee-
ख्या एवंविगीतेम व्यासेन प्रतिपादिते wal परलाके afer
वा येषामास्तिक्छबुद्धिसते युयं सुविज्ञतमा दति ata: श्रय च॒
ताजिकाः Qe मख इत्यर्यः | व्यासस्ेत्येकवचनेनेव-
कारेण विगीतत्वं खचितं । मृलापरिष्डद्या भारतादौनां पृरा-
शानाञ्चापहासः Ba: | मव्छपुराणं तु मदखरूपधारिणा fay-
णा मनवे प्राक्रमिति एरथग्पहसति। ATMs TT वे युभ्माम्‌
AY ATA का भाषतां य॒श्माभिः सह संवादं कः करोतु,
यता aerate के भाषतां । मद्या aia संवादा न भवन्ति
लदु पजीविग सच्छिवब्या भवन्तस्त॒ दूरे tia) करा भाषतां TWIT
मन्वादीन्‌ HATA को वदतु अ्रपितु न TSG | यता मद्छखा-
परेश्यान्‌ जलणलचारिभ्या ये हीना मा्यभिव्याखश्जिरेण्का-
fru: ततयापदेशकापेखयापदेश्छस्य हीनलाश्छयश्ष्दमापि
atfatar इति भावः | एवं कूष्यपुराणादोनामुपहासः | अ
च मगुसम्बन्धि लेन welsh मागवब्रब्दवाच्या यथा तथा मत्छ-

९.

a
gq उश्तरनघधश्चरित |

पण्डितः पाण्डवानां स व्यासश्चारुपटुः कविः।
निनिन्द तेषु free स्तुव स्तुतवान्न किम्‌ ॥ EU
न चातुः किल देव्यां स॒ व्यासः कामात्‌ सुमाखटजत्‌।
STRATA PHT तचाप्यदेशि किम्‌ ॥ ९९ ॥

वम्मन्धिर्नां माव्छग्रब्दाभिषेयतवं aia तु मव्यशब्दाभिधेय-
त्वमिति को मद्यागपि भाषतामिति युक्रमुक्रमिति ares |
ताग्लिका दति तन््रमधीते वेद aed वसन्तादेराछतिगणलात्‌
(पा ० ४।२।६३) ठक्‌ । मस्यस्येति । छत्यानामिति (पा ०२।३।
९९) HHT वष्टी।॥६४॥

पव्वीक्रमेव व्यासस्याप्रमाणत्वं waaay । पण्डित दति |
पण्डिता sfgarra एव कविरोत्रेचिकस्यार्थ॑स्य वकः तया
पाण्डवानां चधिष्टिरादीनां चादुनि प्रियवचने पटुः एवम्भूतः
ख भवद्धिरा प्रलेनाङ्गोहृतेा व्याससतेषु दुय धनादीन्‌ freee a
निनिन्द किं? तया तेषु श्रीरुष्णादीन्‌ wae सत्स न स्तुतवान्‌
किं? ay frag खयमपि निनिन्द तेषु स्ततवद् खयमपि
autafa | पष्वैविशेषणयुक्रस्यापि व्यासस्य पराघीनलात्‌ तक्र
Ha भारताद्यप्रमाणमेवेति भावः । अन्योऽपि पण्डितः प्रभुचि-
ामुगणमेव व्यवहरति तददयमपीत्यथेः ॥ ६५ ॥

नेति । स भवदीये व्यासा wafafeatae zat
afeat कामात्‌ सरपरवश्रलादनरागान्न समारूजत्‌ व्यवद-
रंति ख? किरति उपडहामे भुतो च । श्रसमर्बद्या तावत्‌

SHRM: BH! | edt

SAEs: छता TAT: पन्धा येषां तदाइते |
गां नतेः किं न dard ततोऽप्यात्माऽधरीक्षतः ॥ ६७॥
कामादेव सङ्गतः पैराणिकास्त॒ देवरात स॒तात्पन्तधग्बंवा-
स्याः सुतेत्पादनाथं माचाजप्तस्तस्यां am इति वदन्ति ।
तस्मात्तद्यथा तथास्विथैः । तदा पचोत्यादनापखलिते are
दास्यां रत आसीदिति यत्‌ प्रसिद्धं aw दासोरतेऽपि माजा
सत्यवतव्धाऽरेरि श्रादिष्टः किं? कथयतेतिप्रञ्जः। काकर्पद्ा-
are | श्रपि तु तच तावन्नादिष्टः। तस्मादुभयजापि समरप
रवश्चलादेवप्रठरष्लः। एवंविधसखानायन्तलात्‌ तदचनमप्रमाण-
fafa भावः। waren | दं्रसश्नेति (पा०६।४।२५) WATT:
॥ ६६ ॥
इदानीं रेवदिजगेाभजनं दूषयति। रेवैरिति। देवै
बरद्यादिभिः दिजेयाश्ञवल्वयादिभिख छता गन्धाः पराण्ानि
खतयख्चत एव येषां भवादून्रानां वेदिकानां तदाढूतो तेषां
देवानां दिजामाश्चादता आदरे विषये पन्थाः देवा ब्राह्म
UTATaw भजनोया दत्युपदश्रपराः प्रमाणमिति यावत्‌ ख-
पृजार्थमेव aden निग्पिताः। तदचनयन्धप्रामा्ात्‌ देवादौ-
माद्ियन्ते एवन्भूता मृखं चे तेयुभ्माभिखद्वन्यप्रामाण्छारेव at
पश्रररूपां सुरभिं गतेः सद्धिखूतः पथाभारपि सकाशात्‌ ्रात्मा
wed व्यक्रं Ue माधरीरतः किं? मवाऽय | Wait न रतः
किं? अपि ठ wa एव। गमस्कायपेक्षया ममसकसुररीगलात
पञारपि सकाश्रादवन्ता मूखेतमा Tay: । um मन्ये इति

9९२ उत्षरनेषधचरिते।

साधु कामुकताऽमुक्ता शान्तखान्तर्मखेनकुखेः |
सारङ्गलोचनासारां दिवं प्रलयापि लिस॒भिः॥ ९८ ॥

यावदिति at | खा्थपरवचनस्याप्रामाण्छलादेवव्राह्मणसुरभि-
वन्दनं निमुरलाश्याञ्मेवेति भावः । Safes: छता ये aan:
देषां दः wan: प्रमाणं तेभंवद्धि सतख पथः तेषां देवादीनां वा
यन्धादौननां बा आदरणमिमिन्तं गां गतैः तताऽयाद्मेति पवय
वत्‌ ॥ ६७ ॥

इदां परखाकमङ्खनेरत्यापि यज्वनां ब्रह्मचयादि परि-
ङसति । साध्विति । शान्तविषयभागपराक्ुष्वं खान्तं चित्तं येषां
नैमखेखखेगदीतदीचैरपि aig Wary प्रडनक्तैयािरकैः
STARA SARITA यदमृक्रा A त्यक्ता तत्‌ साध ay I
यद्वा साध्वी सुखकारिणो सा चासा कामुकता सान मुक्रा।
शाग्तखानतेर्यञ्यभिः कामकता साधु मुक्ता त्यक्ता साध्विति
काक्षा विर्द्धलचणया मेव मक्ता किन्त सम्भागेकणनिष्ठा एवते
दति व्याख्येयं | सर्ग्यजापिडहेतुगभविशेषणमाद । किम्भुतेः सार-
Feremnfa: सुन्दरोभिः सारां wei at रसः सारः ओषः
पदार्था यस्यां ताद्शोँंवा दिवंप्रेत्यापि warfa feof:
रम्भादि काम्ययेव बडधनव्ययायाससाध्यान्‌ यज्ञानेव Fala |
मैः कामुकता मेव त्यक्रा। अन्येषान्तु यावञ्जोवमेव कामुकं
eat तु मरणानन्तरमपोति tartans खचितं। तखा-
इखासमयेऽपि ब्रह्मशग्याङ्गोकरणेमात्मा न Tyla दति
भावः, दिवं। न लाकंति (पा०२।३।६८) GaN ET I

सप्तदशः SA: | (६,

कः शमः कियता प्राज्ञाः प्रियापरोता परिश्रमः।
PARITY WAG पनरागमनं BA ॥ ee ॥
उभय प्रतिः कामे सज्जेदिति Bere |
अपवग ठतीयेति भणतः पाणिनेरपि ॥ ७० ॥

एतदेवापजीव्याह । क दति। ¥ प्राज्ञाः प्रकर्षेणान्नामेा
मखाः तस्माच्छमः श्रान्तः कः श्रपितु न कोाऽपि। भ्माक्रीक-
रणेन परलाकमाधमेऽपि काम्यमानकमनौयकामिनोसग्मोागफ-
खलाद्चर्थेव भान्तिसस्मान्न कार्य्यः । afe किं कार्यमित्यत
ड । प्रियायास्तरुणरमणोयरमण्याः प्रीती मरेभ्णि तस्याः सु-
arenes विषये परिश्रमो wary प्रयासः क्रियतां कर्तव्यः |
्रान्तिःकाश्रपितु म कापि। भ प्राज्ञा बुद्धि मन्तस्तारतम्ब-
विषारचतुराः परियाप्रोते प्रयामः कायैः। श्यःसुखरेतुत्ा-
दिति वा परस्तोगमने Sarat निरयादि भविब्यतोद्या-
WHTE भङीश्तस्य Baw THU भूतस्य जातस्य feat ar
पनरागमनं लाकान्तर क्रिम्यादिदप्रा्भिरिति ae ग्रमः,पर-
खाक खेवाभावात्‌, ततसद्धावेऽपि चदे ₹स्येवात्मलात्तख च Wat
मतलात्‌ केन नरकादि भृज्छते। तस्माद्यावव्नीवं यथेच्छं सुखं
माक्रव्यमिति भावः । प्रियाप्राप्नाविति ख are: i ge ॥

मखाधिकाराभावात्‌ ब्रह्मचय्यादिपरिल्धयागेन काम एव
wana दति weedy Beal Wa मतं द्रढयति।
उभयति | svat दतोयेति भणतः पाणिनेरपि मुनेः उभयो

9९8 उन्तरमेवधचरिते।

बिथल्युपरि यानाय जना जनितमष्ननाः।
TTA पञचाङ्गत्वरारभविभ्रमं ॥ ७१ ॥

nef: स्लोपुंसखकणा इयोव्यक्िः array Weary मेथुने
धं wan wre भवेदिति मतमन्तःकरणाभिप्रायोा लच्यत
इति रुवः । अयमाशयः । अपव द्रतोयेति वदतः पाणिनेः
मेयगधर्थं अशक्तेन AIHA तीथेयाचा ब्रह्मचग्यादिद्दारा ATS
प्रयतितव्यं खपंमलचणा व्यक्िर्मे थने अक्रलात्‌ कामभोगे अधि-
कारिणणीम तु तीथंयाजादारा Ata cia | तस्मात्‌ कामाञ्चैव
कार्यल्य्यः। न क वलमस्मद्‌ चार्स्येव wad किन्त भवदौी यख
चाणिनेरपोव्ययमेवार्थः। रथ चेवं वदतः पाणिनेरण्यमाशयः,
yardewar इयो व्यक्तिः, wa च पृव्वप्रयाज्यलात्‌ प्रतिः
कामे सम्बद्धा भवेत्‌। धन्मार्थकाममेलाः स्वुरित्याद कामा-
व्यवहितप्ब॑लेम तखा उक्रलात्‌। तीया तु ATHAIAT व्यक्रि-
रय च प्वप्रयोञ्छप्ररृतिरपवगें सम्नद्धमदा | श्रपवमादव्यव-
शितपव्वलेन तस्या उक्रत्वात्‌ । तस्माद्‌ पवगं निमित्ते कामास्खा
दतीयैव aman इल्यक्रत्वात्‌। are प्रति कामसखेव Vara
प्रीतिरेव सुतरां कार्येति भावः।श्रपवगः Wanita Ware
ब्ददसेन अन्ययेत्ेच्छ cgaafa: खीयमतसमयनाथं दर्जि-
at) waral प्रतिः षण्ड इत्यमरः | उभयोत्ययजः खानिव-
लवा वपद्मरकात्‌ ङोप्‌ । SBA WY लिड ॥ ७०.॥
मङ्गाखायिना दूषयति। उपरियानाय ait aa अरथः

सप्तदशः सगेः। ९६५

एनसानेन तिय्यक्‌ स्यादित्यादिः का विभोषिकरा |
राजिलाऽपि डि राजेव खः सुखो सुखदेतुमिः 11 ७२ ॥

Veet गन्तुं जनितमनव्जनाः छतगङ्गाखानाः, Wy च कता-
धागमना जमा श्रग्रता यद्धाय TATRAT: पञखाद्धमनगन्नोलः
उरभ्र मषस्तस्य विभ्रमं ae बिभ्रति धारयन्ति, मश्वना-
दूद्धंगमनं विरुद्धमिति विपरी ताथकारिलान्‌ मेषवन्छखं एवेति
गङ्गाख्ञानेन खगा भवति दति अचाभ्तिरेवेति भावः। faae-
afa पाठे उपरि यानायङ्तगङ्कास्रामा माभ गच्छता मेषस्य
aria arg धारयन्ति, शोतवाघया नोचयोवतया गमनात्‌
्रोरस्याग्रतः fated पञ्चात्‌ कटिदेभे च रस्याधारणात्‌
छतगङ्ाखामानं गङ्ाल्लामसमयेऽपि मेषतुष्यतं । यथा जलम-
च्थेऽचमर्षणे दद्िणकरण प्राणानायच्छतः एसि तबा ङभंवति,
तदा नौचगरोवतया STANT पखात्‌ग्वितष्स्तद् च पुच्छ-
सादुश्वमिति AIGA जनाः, उशेजिंगमोषोर्गचिभावस्य
विद्धस्य करणादुपहास इति व्याख्येयं । यामाय वि्रहायेति।
मर्येति (पा०२।३।९५) चतुर्थीं ॥ ७२॥ |
परलाकमद्भावेऽपि देहान्तरप्राप्नावपिचन किञ्चिदनिष्ट-
मिलया । एनसेति । अनेन Gra: क्रियमाणेन ब्रह्मरत्याय्येनसा
पातकेन fan किमिपच्यादिः ख्ाद्धवेदद्त्यादिरिव्येवम्प-
कारा का विभोषिका भयेापदशंनं किं? श्रपि त्जिष्टरेतुतला-

भावान्न किञ्चिदेतत्‌ । हि यस्माद्राजिलेाऽपि हीनः सपविथेषोा
u 3

७९६ उत्षरनेषधचरिते।

इतासेदिवि दीव्यन्ति San दैत्ारिणा ca |
तत्रापि तेन युद्यन्तां इता अपि तथेव ते ॥ ७३ ॥

जलबव्यालाऽपि सखे: Ms: सुखदेतुभिर्भकभक्णजलाशार्‌सजा-
तलोयतरूणणेसन्भागादिभिः सुखकारणेः राजेव सुखो | खजा-
त्यनगणाहारविद्ारसम्भागादीमि विचिचाण्येव wat सुख-
साधमानि। ततः BUTT THA faannifaa जातेऽपि सुखस-
Sarg किञ्िदनिष्टमभित्यथः। समो राजिलङण्ड्भावित्यमरः।
विभोषिका धालथनिदेभे डल चाविति (पा०द।६।९२३)
ufa, भिखा डेतुभये घुगिति (पा ०७।३।४ ०) पुगागमे waya-
ष्यादित्‌। (पा०७।३।४४) इतीलम्‌ ॥ ७२॥

ug Barat wautfafranfe भारतवश्वन दूषयति।
wat टति। सङ्घामे इताः स्ष्युखं पतिता दिवि दिवयन्ति
क्रोडन्ति इति चेद्यदि तदि रेल्यारिणा विष्णना रणे इताः
हिर ण्यकशिग्रश्तये रैत्यास्तचापि aisha तेन सह यद्धन्तां
द्धं Fae Varga मारिता श्रपि दैत्या भवदगेयमते awa
रणे eA खगे जीवन्त एव । ततश यं यं वापि सखरन्‌
भावमिद्यादिवचनप्रामाण्यान्मरणसमयेऽपि देद्रदे्यारिणणा
सदह विरोधस्य चित्ते तत्वात्‌ खगेप्राप्नाव्यसुरभावस्य तथेव
वत्तंमानलत्वात्‌ तचापि तेन सह येद्धव्यमेव। तत्रापि ager
एवेति qatar पराणाद माकस्य॑ते । तस्माद्र णे पतितानां
मर्ादधिकं किञ्चिदपि मास्ति। रणदपल्लाथनात्‌ खगं

सप्तदशः Ba? | (8 ।

खच्च ब्रह्म च संसार मुक्तो त्‌ ब्रह्म केवलं |
इनि खाच्छित्तिमु्य्तर्वेदग्धो वेदवादिनाम्‌ ॥ ७४॥

इत्यादि लाचध्मप्रतिपादकं वाक्यजातमप्रमाणमेवेति भावः।
हता UNA हता श्रपोति पदेन war हिंसायां हृतायामपि
मरणे प्रा पेऽपि । अन्यत्‌ THAT । इतावपोति वा पाठः ॥ ७२३ ॥

carat मायावेदान्तसिद्धान्तं दूषयति। खमिति। संघारे
खंसरणावसरे खं जोवात्मरूपः प्रपञ्चः, तथा warafagrfa-
खासषवासनाविद्यमानभेदं ब्रह्म चेति दयमष्यस्ति। ते समप्राधा-
न्यम धनार्थी । मक्षातु Ae SATA पुनराविद्यकजोवव्यवडहा-
रनिटक्ेः केवलं खप्रपञ्चरदितं aga ada घटेोपाधिनजि-
छत्तेर्चटाकाशनिटठन्लावाकाशमाचस्यावखानवत्‌ संसारोपाधि-
fara: खनिता एकमेवादितीयं ब्रह्मेति ब्रह्मात्मना सन्प-
त्तिर्भवतत्ययैः । तथापि प्रपद्चस्य श्एक्रिरजतवगन्मिय्याद्‌ श्व-
त्वादि त्येवं खस्योच्छिन्तिरेव afmaar उक्रिवचनं तच वेदग्धौ
मानार्पोक्रिनिरूपणकारलं वेदवादिनां वेदान्तमतानुसा-
रिणणां। wan wi तद्योच्छेदः प्रतिपादित इति मदत्‌
काशलमिति मायावेदान्तमतापदासः। वेदवादिनामिव्यनेम
च्छान्दसास्ते किञ्चिदपि न जानन्तीति चितम्‌ श्रपि च
संखारो दयं मुक्त Sa, aay इयं परित्यज्यात्मो च्छेदपरःसर-
मेकं मृखेादन्यः काऽपि Twa | AAT RST एव त इति भावः|
वेदवेदिनमामिति च पाटः। बेदवेदितेति पाठे aria hrs

७९७ उन्तरनेवधचरिते।

मुक्तये यः शिलात्वाय शास्लमूचे सचेतसाम्‌ |
गतम तमवेत्यैव यथा वित्थ तयेव सः ॥ ७५॥

वेदग्धीरूपा वेदार्थंन्नातता। अत्मविनाशा मृक्रिर्वेदाथ॑परि-
WIT ATH: ॥ ७४॥

म्यायवैशेषिकसिद्धान्ताभिमर्तां afm दूषयति। awe इति।
यः सचेतणां चेलन्यवतां सुखदुः खाद्यनुभवाभावात्‌ शिलात्वाय
पाषाणावस्यारूपाये ama मुक्तिं प्रतिपादयितुं भास्तरमचे
न्यायद नं निर्॑मे, तदत्यन्तविमोाक्ताऽपवगं इत्यनेन खकलवि-
भरेषगरणोच्छेदनाम्‌ मुक्तिरिति ame शरिलाठुल्यतवं प्रत्यपादयत्‌,
qi तं खयमेववेत्य विचार्थेव tad एतन्नामानं मुनिं यथा
वित्य जानीथ स एव तथा नान्य दत्य्यंः। सनातम दति यथया
QU सब्मतन्तया AAT: | वेशेषिकास्त तदीयमतानुषा-
रिण दति भावः । श्रथवा नायं परं नाका गेतमः किन्त ग्रह
भैरभौतमः wt । सचेतसां शिलारूपमुक्तिप्रतिपादनादि-
व्यर्थतेाऽपि गोतम एवेति भावः, आ्राल्यन्तिको दुःखनिटत्ति-
भकतः दति सुखमपि दुःखानुषङ्गितलाद्धेयमिति वदता, सशरीरं
वाव सन्तं प्रियाप्रिये भ asa दूति च तचरप्रमाणमुद्‌ादरतां
वैशेषिकाणामपोयमेव युक्तिः समतेति न्यायवेगेषिकयिद्धान्ता-
प्ासाऽमेन aa दति ॥ ७५ ॥

सप्तदशः Tat: | ०६९

दारा खरिश्रादीनां तकमश्रमनसे शम्‌ |
वि न मुक्ताः पुन सम्ति कारागारे मनाभुवः ॥ OE ॥
दवश्चेदस्ि VAM करूणाभागकन्ध्यवाक्‌ |
तत्किं वाग्व्ययमाचान्नः कताथयति नार्थिनः ॥ ७७॥
दरिदरादिध्यामान्क्रिरिति वचनानि दूषयति। दारा
दूति । दरिषरादीगां लक्त्यादया दाराः fat wi निरन्तरं
तेष्वेव ad ध्याननिखलं मना यासां एवंविधा अपि fa war-
डेतामेनाभवः कारागारे सन्ति? सदैव कामपरवश्रास्िष्ठन्ती-
त्यर्थः | तस्मान्न THM इति । एतेन
सषृदु्वारितं येन श्वि Carats |
तया |
मय्यपितमनेोवृद्धियः स मामेति पाण्डव ॥
दत्यादिवष्वमेदयादिष्याममाचं माकरकारणमिति प्रतिपा-
दयतः शैवादिशास्रस्य amar व्यभिचारिलादम्रामाण्यम्‌
॥ ७६ ॥
ई्शखरवादिनोा मेयायिकादीन्‌ दूषयति i देव इति।
भूम्यादि सकरकं काय्यार्‌ घटादिवदित्थादिना विचिच्र्
काय्यंजातस्या खमदादि विलक्षणेन कच्चा भवितव्यमिति wane
परमकारुणिकस्य सत्यवचसः waaay: प्रभारीखरस्य साधित-
त्वात्‌ Tas: कालचयवस्ठविश्चानवां स्तथा करणाभाक्‌ छपा-
बान्‌ तथा ्रवन्ध्या सत्था वेदरूपा वाक्‌ यस्य,मेयायिकादि मते
ईशर प्रणोतत्यादाप्तवचनलाद्ेदागां प्रामाण्ात्‌ खतः प्रामाण्यस्य

gee उत्तरनेषधचरिते |

भविनां भावयन्‌ दुःखं खकम्मजमपोश्वरः |
स्धादकारणवेरो नः कारणादपरेऽपरे ॥ ७८॥

दूषितलादिश्य्थः। अय च मफला यथोक्ता्थंघाधिका वाग्‌ यख
ख सत्यवाक्‌ भवत्‌सिद्धान्तेन देवद्येद स्ति तरिं afar भक्तिम्‌
ह्पाद्यभिलाषिणा ASAT, भवन्तः प्राप्रमनोरया भवन्विति
वाग्व्ययमाचाद्‌ वाग्विरुगमाचरूपेण व्ययेन किं कस्मान्न छृता-
यति । तस्मान्ञास्तोति भावः। अ्रनेना्ेपहासः सचितः ॥७७।

इदानीं कर््ममोममांखकमतावलम्ेनायोामग्येपालम्भनमाई।
भविनामिति । भविनां संसारिणां खकर्जं खहरृतपापजातं पा-
पफलग्डतं दुःखं भावयन्‌ कव्वेन्‌, सखयं भवदपि भावयन्‌ पुनः
स्यं प्रवन्तंयम्‌ शशरो नेाऽसममाकमकारणवेरी दायादलादिरेतं
विनैव wa: स्यात्‌| WITS परेऽन्ये पुमः कारणाद्‌ारचेवा-
परहारबन्धुवधादेव वरहतोर्वेरकारिणोा भवन्ति। भविनां न
इतिवा सम्नन्धः।

ईश्वरप्रेरिता गच्छेत्‌ खगे वा खभ्वमेव art

काफलदाचेश्चरेण चेत्‌ कम्भानगृणं फलं भवेत्‌ तदि Ture
कर्तव्यंन किञ्चिदस्ति ATT UTA HAT एव दुःखात्पत्तेः। एवं
सतिसचेदनभावयति तद्य॑सदादीनां देष एव तेन कतः खात्‌
AGHA दयाललादया गुणा गताः | ATA कमण एव
प्राधान्यादौश्वरो नास्येवेति भावः | पञ्चमी भयेन (पा
९।२७) Tae पञ्चमोति येागविभागात्‌ कारणादेरोति समासं
BAT पञचान्नज्‌वमासः ॥ OT ॥

सप्तदशः Ta | 8७१

तकीप्रतिष्ठया साम्यादन्योन्यस्य व्यतिघ्नताम्‌।
नाप्रामाण्यं मतानां स्यात्‌ कषां सत्मतिपक्तवत्‌ ॥ oe It

अन्यदप्याइ | तकति । प्रमाणानुयाहकय॒क्रिसङ्करूपस्य तक-
स्दाप्रतिष्टा तया waaay wat यत्‌ साम्यं Gea तस्नात्‌
Gaarsar सुन्टोापसुन्दन्यायेन विनिमयेन ्रन्याऽन्यं पर-
ut व्यतित्रतां दूषयतां केषां मतानां प्रमाणत्वेन समानाना-
मनुमानादीमां, अरय च सलासलैका AMAT AAT AAT
त्वादि प्रतिपादयतां दशंनानामप्रामाण्यंनस्यादपि तु सर्बव॑षा-
मपि quawaa परस्यरविरोाधादप्रमाणएत्वमेव ura किञ्च
enfaaar विरुद्धसाध्यसधके देतुयंस्य acta सश्रतिपक्
तदत्‌। तस्यैवाप्रामाण्यं स्यादिति सम्बन्धः । वैशेषिकादया वथा
छृतकत्वाहटवदनित्यं शब्दं वदन्ति। मो्मांसुका निरवयवला-
दात्मवनिल्यं शब्दं वदन्ति। तचेात्तरेण पुत्वंप्रदशिंते देषवि-
शेषे Yaa यथाऽप्रामाण्यं तरेत्यथेः | सप्मरतिपक्तानमाने यथा
प्रामाण्यं इयोारपीत्यथः, सप्तम्य्य वतिः, तक्वैते निखोयतेऽयी
aq तका नुमानानि तेषामप्रतिष्टठया समवलदितोयसद्धा-
वेनानिशितखरूपयेत्ययं इति च व्याख्येयं | गगनं नित्यममृनत
द्रव्यलाद्‌ात्मवत्‌। गगनमनित्यमस्मदादिवाहद्दिययाद्यगणा-
धारभृतलाहृटवदिति दति सप्रतिपकानुमानयेरिवेत्यथः
॥ ७९ ॥

ger उन्तरनेवधचरिते।

sad शिसथन्यन्धेः कोधना ये तपोधनाः |
fear धनायेव धातुवादोपदेशिनः Ij ८०॥

किं विन्नं दत्य तुष्टेयमद्‌तरि दरिप्रिया |

दत्त्वा स्वै धनं मुग्धा बन्धनं लब्धवान्‌ वलिः ॥ ८१ ॥

श्रन्यखाह | श्रक्राधमिति। reat श्रकारणरोाषणा ये
तपाधनास्तपःमर्ग्वखाः दुवासःप्रतयायेतेक्राघो बङन्थका-
fear सर्व्वथा ary इति अकां कराधाभावमन्येः warez:
fawafe, अन्ये क्राधाभावं freed ara क्रा न कायं दूति
प्रयोजयन्ति उपदिष्रन्तीति यावत्‌ | खयन्त्‌ कुद्धा यत्‌ किञ्चि-
दाचरम्ति अन्यांसेवमुपदिथन्तीलुपहासः। तथा येऽतिनिर्ध-
भासते धनायैव खस्य धनप्रा्य्मेव लेाददादिधाद्रनां सम्बन्धिनं
वाद्‌ ae वचनं अन्योन्यरिपुमिचाभावन्नानेन घाद्वनां संया-
गात्‌ queue मया कन्तुः शक्यते मदुपदेश्ात्‌ तमपि कुर
इत्येवं रूपं धाठुवादं डपदि शन्तील्येवंश्ोला wafer VT aE
किञ्चित्तेन दातययं इत्येवं परप्रतारणाबद्धोव न तु AMA: | यतः
खयं निर्धना इति ta: | तादूकमामश्यसद्धावे तेषामधनलं
म युज्यते | ततद्च खयमतीष्ः स कथं परांस्तारयति। अनेन
धातुवादिनामप्यपदाषः। wea: प्रयोञ्यकन्तुरनभिदितलात्‌
ware Saal । क्राधनाः | क्रुधमण्डायगभ्यद्धेति (Gre aie
९५९) युच्‌ ॥ ८० ॥

carat cruel दूषयति । किमिति। भ जना युयं वित्त

सप्नदश्रः सगः | BOR

दोग्धा दोग्धा च eae धमिनश्चेतसा जनः।
विज्य STMT यद्युद्‌ासते ॥ FP It

wutfe ager cfeuran wae: किमिति <q aft 7
watacta म देवं यस्मादियं हरिप्रिया faa: प्रेयसी षमभ्य-
रुपा Sal: अदातरि श्रलतदानोापभेमेरङुपशे तुष्टा प्रोति प्रा
श्राति तजेव वसतील्य्थैः । दाने वाधकमाद | यस्माङूग्ण wet
दागव्यसनपरः ताद कविचार न्यः रूरतिपुराणदे अद्धा-
जांच वलिः सवै धमं ओवामगाय द्वा बन्धनं लमभवान्‌, वाक-
पाशेन बद्धः सम्‌ पाताखप्रवेशरूपं बन्धनं प्राप्तवान्‌ इति पृराण-
क्रथा। za कन्तंव्यमित्यच खत्यादिकमेव प्रमाणं वलिप्रष-
तीनां दानमष्ररमादकें जातमिद्यजापि तदेव प्रमाणं। तथा च
करटद्रव्यपाजग्द्यादियुक्रेऽपि दानविधा सति faaguaci-
नाददातरि च Weyl: खेग्यंद्॑नाद वयव्यतिरेकागभ्यां दान-
wal: सर्व्वथा त्याञ् एवेत्युक्मिति भावः । इरिप्रियेव्यनेन ओ्री-
इरिणापि याचकलाङ्गीकारात्‌ ल्म प्रोल्य्मदाद्रलमेवाङ्गो-
छंतनिति च दछचितं॥ ८९ ॥

पाच्ाभावाद्‌ानं न कर्म्तव्यमिव्याड | दोाग्पेति। श्रयं प्रत्य-
लग्र णयोाग्यः स्व्वाऽपि अना धनिम way नरान्‌ रोाग्धा
दारगशोखः खामिभक्रदानादिविष्युपदेशादिनायेन केना
प्रायेन धनिकंभ्या धनमाक्षंतीद्य्यः | तया द्रोग्धा मनसा

लददिषये TIVATUM TY, कथमेनं इन्यामेतस्य धनादि च कथं
nN 3

४९४ उस रमेवधचरिते।

देन्यस्यायुष्यमसैन्यमभच्छं कुक्तिव्ना |
खाच्छन्दयग्टच्छतानन्दकन्दलोकन्दमेककम्‌॥ TS It

awratfaanfeuarey तदधिषये द्रौ रमेव विन्तयतीत्यथेः।
स्वौऽपेवमिति कथमच्यत दत्यत ATE Sader द्रया-
दयभिलाषजनितं मनसा नितरां Sra कम्मण्यपारवश्धलच्षण-
विकारं अभिलाषातिरेकं वा विष्ज्य यद्युदासते उदासीना
भवन्ति परखाकर्षणादेरुपरता भवन्ति THAT BI at 7G
SRAM HSMN स्तस्मा चयुक्रमेवो क्रमित्ययंः। TATA TH
तारणप्रयोजमक एव दानार्थे ARTIST दति भावः। परप्र-
तारकलात्‌ पाज्लाभावाद््‌ानं कस्मैचिदपि न कन्तं्यमित्यथैः ।
विषद्धेति पाठे साभातिरेकं बलाननिरुद्योत्य्थः । दोग्धा, द्रोग्धा
ATRIA ढन्‌ । तद्योगे च, न लाकंति (पा०२।२।६९) षष्टोनि-
षेधाद्धनिन इति दितीया। एका द वा एक दाः। सद्धयायये-
त्यादिना (पा०२।२।२५) समासे BA TSM, wae इति
(पा ०५।४।७द) उ चसमासान्तः ।। ८२ ॥

ददानो विधिनिषेधजातं दूषयन्नुपसंहरति । दैन्येति ॥ अ-
सैन्यं चोग्ाभावे दैन्यस्य निद्धंनलस्यायुष्यं वद्धंकमिल्यर्थः । re
यावन्न क्रियते aes नापयाति तस्नात्तत्‌ कन्तव्यमेवेति ATA: |
तया WAY लग्डनष्ज्जमगराम्यशुकरादि, तदजंनमिति यावत्‌,
तत्कुलिवश्चना, खेद रविप्रलम्नमेव | खादूत्तममभच्छमिति
परित्यागे जटरबश्चनेव भवति मतु aaa: तस्मात्‌ किं बहना

सप्तदशः TA? | ४७१

इत्यमाकस्थं TAG शकरः सक्राधतां दधे ।
BATTS: HAST WAAL छन्तति ॥ ८४ ॥
लाकचयं चथोनेचां THAT ।

कं दृत्यं भाषते पाकशणसने मयि शासति ॥ ८५॥

WITT खकलसुखस्य कन्दल WIE: कन्दं मृलभृतमेककं
WAS कवलं खाच्छन्दयं खेच्छछाचारिलवं waa श्राञ्यत।
ओ्तस्मात्तंसकलविधिनिषेधान्‌ परित्यज्य सब्बदुःखशेतुलात्‌
खे च्छा चरमेव कुरुतेत्युपदेशानसत्छमाकलंयतेति TI: | आआायुच्य।
तसौ हितमिति (पा ०५।९।५) यत्‌ | weal! स्तेनशब्दा त, स्तेना-
द्क्नलापद्येत्य च (पा ०५।९।९२५) स्तेनादिति योगविभागात्‌
यति, ्रयाभावेऽव्ययोभावः। एवमभच्छेत्यत्रा पि । विन्दतेति ari
fag लाभे लोट्‌ ॥ दे ॥

दत्यमिति | शक्रः, Ter पन्वा eau वेदादि दूषकञ्चावा-
कस्य दुःटवसवाक्यमाकस्यं WHAT दधे सकोपाऽभृदित्यथैः।
अनन्तरं उचेनिःतरां तारसखरं इत्यव चत्‌ । इति fa एतेषु
ag अरनि्ितरूपाऽयं ae: चुत्यादिमूलानि WAT ea
ताजिवेददूषणात्‌ कृन्तति fart । कोऽयं काऽयं एवं भाषत
दति वक्रविशेषनिद्चयाय कापाभिवयञ्चकसम्भ्रमाक्रोा कशब्द
कस्कादिलात साधः ८४॥

क्राचमेव यातयन वेदप्रामाण्यं प्रतिजानीते । लाकंति।
पाकशासन पाकाखुरमर्दिनि मयि चयीने्ां प्रसिद्धचकदंयी-

gey SULATTALLA |

वक्षासद्ोष्षतायां वा जात्यलापेऽन्यथापि वा |
MANS: TANG भङ्गमङ्ग प्रमाणय ॥ ८६ ॥

गाचरार्थगाचरोकरणसम्यंवेद चयरूपने्ां वेदे विडिताषवर-
एवेदनिषिद्धवजेनकारि णीः Sard wera शासति
परिपालयति सति क दइत्थमेवं सकलधकोदूषणएप्रकारेख भा-
षते, किम्भृते । amy स्फुरन्‌ प्रकाशमानः करा यख
तस्मिन्‌! वजञेत्यादिना वेदादि निन्दकस्च कण्टच्छेदसामथ्थं qe
खचितम्‌। मयोति ate इद यसपभनपुष्यै कोधादङ्धारावि-
ष्काराभिनयः। TAC: पुरन्दर दृत्थादि वाक्यप्रतिपाश्ये मयि
भरत्यचदृ श्वे सति श्रुतिप्रामाण्ठं के वान्यथा कन्तुः समर्थं इति,
वञ्जवीयं ल्येन विग्र वत्तं चितं । ावोन््मव्ज नवत्‌, afer
amare वेदाप्रामाणाप्रतिपादनं चावाकवाक्यं दूषितमिति
जेयं, शासति मयि शासन्तं माममादृद्येत्यनादरे सपनम वा
॥ स्५॥

स्ञोकदयेन ्एद्धिवैशद यीत्यादि यच्नातिदूषणं छतं तत्प-
रिषशरति। वंति । ay t चावाक ब्राह्मणादिवसानामसङ्ली-
सं॑तायां सत्यां श्रन्यान्ययोानिसङ्राभावे सतियो जाव्यलावेा
ज्राद्मणत्वादिजातेलापाभावः सद्मवहारविषयलं तस्मिन्‌ वा
विषये ऽन्यथापि वंसङ्धराञ्नात्यभावे वा विषये were
परद्धवादिज्ञापकंषु स्प्रत्यादुक्ेषु जलादि दि वेषु fara ब्रद्य-
दादे त्रहयणलजियादि वधकारिणाऽभियाच्ययख we पराजयं

SRW: AA: | geo

बराह्मण्यादि प्रसिद्धाया गन्ता THAT STAT |
नदिष्रुद्धिमशेषस्य वेवं शस्य शंसति ॥ ८७ ॥

प्रमाणय सन्दिग्धस्यार्थस्य काखम्तरनिरासेन निश्चायकं कुर्‌ |
चदि ब्राह्मणलादि ग्रहद्धिनं arate ब्रह्मवधादो कतेऽपि a-
हा नास्मोति प्रतिज्नातवधिङ्गभूते भङ्गा न स्ात्‌। भवति च
Aaa REA इन्यमानस्य तत्पिचादिपरम्परायाख षद्ल
tare त्राद्यख्छादिजातेरस्िलं कथितं । यच च सङ्राज्ना-
fanfgarfe तस्य वधाद कतेऽपि ब्रह्महत्यादि प्रतिन्नाक्ता
भङ्गा नास्येति adage व्यतिरेकमुखेन भङ्ग
एव प्रमाणं धुम टव वह्यभावेऽपौल्यथेः। अङ्गति प्राकूल्यदाति
सम्बोधनं | मिच्यातत्वपरौक्ायामभियाक्रभङ्गेऽभियाच्यजाति-
nf: पातिल्याभावश्च | अभियाज्यभङ्गं त॒ इन्यमानादजाति-
Rel सत्यामपि श्रभियोच्यस्येव सङ्धीखंजातिलं पातित्यश्चेति
निखयसिद्धेभ॑ङ्गमेव प्रमाणएयेत्य्थं इति area) यया मति
व्याख्या ज्ञातव्या ॥ TE ॥

पष्वीक्रमेव द्रढयति । त्राह्ण्छेति । ब्राह्म्छमादियंखछ
शसचियादिजातिविशेषस्य तेन प्रसिद्धायां यद्वा ब्राह्मणी श्रादि-
यस्याः ufsarfeferar: सा ब्राह्यण्यादिः सा चामा प्रशिद्धा
च तस्या दयमुत्मा ब्राह्मणीव्यादिप्रकारेण रूढयाः स्तियः
गन्ता कामुकल्तां Vara नरो दिव्ये अयं न Kad प्छ
तीति, यत्‌, म arate: । तव्णातीया नीच्षणमेव ae श्रशे-

goc SULATTALA |
जलानलपरोन्तादो संवादे वेदवेदिते।
गलदस्ितनास्तिक्यां धिक्‌ धियं कुर्ते न ते ॥ ८८ ॥

घस्य वर्षवंश्रस्य ब्राह्मणादिवष्ंसद्वनस्य मातापिचादिपरम्परया
fanfgfiact fated शंसति कथयति । ब्राह्मणो व्यभि-
चारो मरो ब्राह्मणेाऽदं ब्राह्मणीं नागममिति प्रतिज्ञाय यदा
fea करोति तदास पराजयत एवेति तावक्मत्यच्ं | तथा च
गम्याया way पारदायादिदेषदूषितलवेऽपि तन््रातापिचादि
परम्पराया ब्राह्मण्यादि विश्द्धिः तत्पराजयेनेव ae कथिता,
यदि जातेः श्द्धिनाभवि्यत्‌ aga प्रतिन्नायां कृतायामपि
तयेोन्रीद्मण्लाभावाद्भङ्गा नाभविव्यत्‌। सतु दृश्यत द्रति भङ्ग
एवान्यथानु पपत्त्या जातिश्रद्धौ प्रमाणमित्यर्थः ब्राद्यण्यादिप्र-
सिद्धायां गन्ता ना परुषा यदजय भकङ्गमौच्तते तद्धङ्ग्षणएमिति
वा व्याख्या गन्तेति Sq) श्रन्यया । न लाकति (पा ० २।३।६९८।)
षटयभावः स्यात्‌ । प्रसिद्धा यामिति पाठे विषयसक्तमी । अरन्या
व्याख्या क्िष्टलादुपेच्छा ॥ ८७ ॥

इदानीं संवादादपि वेदस्य प्रामाण्यमित्याद। जलेति। हे
चावाक वेदेन वेदिते बाधित वेद मृलजलानलयेास्ताभ्यां वाया
परोक्ता द्ररद्धलवनिखयः स श्रादिर्यस्य तुलादिव्यादेस्तादुओेऽये
संवादे यथेक्तदरेनरूपः स ते तव धियं बुद्धं गलदस्तितं बला-
जिव सितं नास्तिक्यं यस्यास्तां न कुरते धिक्‌ वाक्याथंः wal |
अनृचितमेतदि त्ययः | जलदिव्ये दि जलमप्नः पुरुष अ कपू

सप्तदशः सगं | 8७९

परुषमक्र्रप्र्यानयममपेचमाणा यद्यनानोते शर उन्मज्जति
त्वा श्रद्धः, श्रानोते तु We दति वेदोक्तं जलदिवयं, तख तथेव
दश्यत दति संवादः । afefea त॒ तप्रलोादारौ दारादा-
हाभ्यामशद्धिशद्धो दत्यणुक्रं वेदन । तत्रापि संवादः। तसन्‌
प्रामा्ठदेते संवादे सत्यपि नासिक्यं न जदहातोन्याखर््य॑म्‌ ।
मृखंतरोऽसीति भावः। तव धिग्धियं निन्दां बुद्धिं निराकत-
नास्तिक्यां म कुरुतेऽपि तु करोत्येव । दूषयतोव्यथैः। तव धिक्‌
निन्दां न करोति afa तु धिक्षरेत्येवेत्य्थः। धियभिति ari
यता निरारृतनास्तिक्यामि्युभयचापि देतु गभेसंवादेन नास्ि-
क्यापनयात्‌ खदूपदहानेधिक्कार एव छत इत्यर्थः | जलानलप-
Crarat ते तवापि यतः संवादः सप्रतिपन्तिरस्तितेन कारणेन
सच्ञातगलदस्तमालिङ्धितकण्ठं नास्तिक्यं यस्यां तां खोङ्नतना-
स्तिक्यां बुद्धं लं fame vere दूति at) wa गलदस्तशब्दः
परौरम्भपरः । यतस्तवापि संवादाऽस्ति। तेन खयां धिग्‌-
धियं नार्िक्यवादाद्‌ cet बद्धं दुवासितनास्िक्यां कुविति
वा कुल्ितारुतिः शब्दा यस्य तत्छन्बोधनं कुरूते HBT) तया
डे श्रविद्यमानमते श्रविनोत wara वेदिके जलानलपरी-
च्वादौ यस्मात्‌ संवादेाऽस्ति तस्मादाञ्िष्टनास्तिक्यां नास्िक-
मतिं धिक्‌ सा निन्देत्यथः। दति यत्तदोः सम्नन्धमाश्चित्य वा
व्याख्येयम्‌ | नास्ति मतिर खेत्यथे, श्रस्ति नास्ति दिष्टं मति (ate
४।४।६०) दति ठकि नास्तिकः मतिः परलाकविषया।
agra नास्तिक्यं । ब्राह्मणादिल्रात्‌ य्थज्‌ ॥ ८८॥

$ उ्रमेषधघचरिते।

स्येव पतियोगादो गभादेरभ्रुगोदयात्‌।
श्रारिप्तं नासिका कम्म न किं मग्धं भिनत्ति वः॥ ८९॥

इदानीं wa ABST इत्यादीनि वाक्यानि दूषयति।
सतोति। पतिधागः war सिया भट सम्बन्धः शक्रे णितस-
ज्निपातखक्षणः, अयुग्मासु गमनं निषिद्धति्यादि वजंनं एत-
दादिर्यस्येतादरे ass: कषंणजलखसेकारैा च वन्तमान
एव इृष्टकारणषा म्यां wat सत्यामपि गभीारेरत्रवादया-
<fafaaregata | क्िंशित्‌ काले ऽनुत्प्ेतारािष्तम-
लाकिकस्य परलाकसाधनयख्य भावेऽदृष्टकारणशसामगोत wa
सदा स्यात्‌ | न चेवमस्ि। तस्माद्धन्भाधर्बरूपमदृषटं कारणा-
न्तरमस्तोल्यथा पत्निप्रमाणकं कं शभाशभफलकमदृष्टं भे
नास्तिका शवेदिकल्वाद्रृष्टुममदा वे awa ag इदयं किन्न
भिनन्तिश्रपि तु विदारयल्येव। gat इतानं भिनत्तोति ar
एतज्जिद शंनेन सचेतसा yeaa विदारितं aa aq जातमि-
व्याख्ये | मृखंतमा भवन्त THE: | HA A AW TITTY-
wet न fa दूषयति किन्तु दूषयल्येवेति वा। सव्वादेगेन
नास्तिका इति बह्वचनम्‌। गरय्यास्िचतराख Waly षतौ-
ग्बपि पुजाद्सम्भवे एवं वदन्ति ्रष््ाभिर पत्थप्रा्िेतकं wa
प्राक्‌ न कृतम्‌। अरजा तसम्यकूपरे AMAT SS श्येन कं नचित्‌ प्रेतेन
प्रतिबन्धः कतस्तस्ममाद पलत्थं न भवतीव्यादि बा कथयन्ति! त-
स्माक्ाकप्रवादपारन्प्यादयापत्सेरदृष्टं कारणान्तरमङ्गोकर-

सप्रदशः सं; | ७८९

याचतः खं MAA भतस्याविश्य कच्चन |
ATS HATA TE: EG न कथाः कथम्‌ ॥ ९ ०॥

णोयम्‌ । आदिर्रष्दाग्धां शेषिवाखिच्यल्रामिसेवादिव्धवसाया-
सात्फला वाप्यथ व्याख्याताः ॥ ce ॥

wa: सरति, WATEsA Sfa:, सन्दे QoS डामेरिष्या-
STUTATS | याचत eft पापवशारप्राप्तषदतेः पिभाथला-
fearfarrre सखसम्बन्धिनमृदासीनं वा यं refi we
eae wadicatuers auafa मथाश्राद्धं निजदुगंतिं
परिजिरीर्षया गथाथां आद्ध प्रथागे माघखानादिजम्यं पश्छवि-
शेषं याचता मम सद्भतिप्रा्य्थमिदःं करणीयमिति मा्थथ-
मानस्य, एवं aa मेकिब्यामीति वदतः प्रेतस्य, सम्बन्धिगोः
MASH आगता HATS SINT. ZaTSET ज्ञाताः
away सर्व्व्षां सम्मताः कचाः कथं भ wale तासु कथंन
विश्वसिषि । रपि तु मानाविधप्रामाखिकजनखवाद्‌खिद्धलात्‌
पुव्ैजग्मकथनात्‌ ws मयाजेतावत्‌ खुवलादि fated तत्‌ षण्ड
तेति निथ्यादिद्गसंवादाद्‌ देशामरकालान्तरप्रडन्तिकय-
नार्‌ गयाच्राद्धारौ BA AG शडतेरनुमानाख ताः TUT
विश्वसित ara इव्यथः । एतेन तगैथादि भावविश्रेषपरलाक-
देहाम्तरमरािधश्माधनमृखसखगंनरकादिपर ्रीनां ATATS स-
afaa 1 arrest उपज्ञानभविता यासान्ताः खष्व॑सा-

विका THE wee il
o 3

scr उन्तरनेषधचरिते।

नीतानां यमदूतेन नामधान्तेरूपागते |
ES VATA न परलाककथां कथम्‌ ॥ ८१ ॥
जज्वाल ज्वलनः ATTA TST MATA |

` किमात्य रे किमात्येद मस्मदये निरगलम्‌॥ ८२॥

का हि तद्‌ वेदेत्यादेरुत्तरमादं। नीतानामिति। प्राण-
पकर्षणाथं यमेनेव प्रेषितेन यमदूतेन देवदत्तमागयेत्यादिष्टेन
खनामतया भान्तः सटलशरीराशेङ्गिकं शरीरमाङ्व्य या
देवेनामायितः साऽयमानीत इति यमसामीणं नीतानां मर
णीयादन्येषां अनानामुपागतै सत्यामानायिता यः सोऽयं न
भवति wate मल्धलोकं गेय दृत्येतत्सदू ण्मन्यमानयेति यम-
चिचगुप्ताभ्यामुक्ते सति प्र्याटन्ती भोतिकश्रीरमथ्ये लैक्िक-
शरीरे पनः प्रविष्टे सति तद्वान्धवेरेतावत्‌ waa किं जातं लं कु
गतः किंवा तच दृष्टमिल्यादि we कते यमदू तेयंमं प्रापित-
स्तेन च एुमरायुःशेषाद च पातिताऽदम्‌। खभा नरक्ेवंविध
इतिप्रकाश्रकच्चतिरूखतिप्रमाणेषु यथा खगारिरूपं अतं ताद्-
शरस्यैव तस्य कथनात्‌ संवदन्तौं संवादं gaat परलाकसम्ब-
fart afeanut कथं कुता are म awe परलाका-
faa प्रमाणरूपां न मन्यसे वद । न किञ्चिदविश्वासे कारण-
मस्ति। तस्मात्‌ परलाकऽस्येवेति भावः ॥<९॥

जञ्वालेति। श्रथ MSTA: क्राधाश्जञ्वाखल, भ्रम्‌ चावाकं
आक्िपन्‌ परुषभाषणेरधिक्िपल्िति आचस्यो, ऊचे च। इति

ARM: Sa: | aca

FATT: TTT TMT
चणाभक्षणमृच्छाल सरन्‌ वि्यसेऽपि न ॥ ९२॥

fat चावाक नोच त्वमस्माकं वेदिकानामये निरर्गलं निर्भयं
यथा तथा ददं werent किमात्य किं ब्रूषे xfer wa:
परमेवं चेद च्यसि afe तव कण्ठाष्टमेव कुण्टयिग्यामीव्य्थः।
करोधाविष्टजातिरियं। क्रोधावेशद्यातमायंमेव वीग्यायां पन-
ङ्क्रिः।॥<९२॥

इदानीं नाञ्नाति खातल्यारेरुत्तरमाद। Bela | रे चं
एमा चमभच्षणेनाभोजनेन मृच्छालातिविहृल रो नास्तिक दा-
दश्रादिबङदिवसपवाससाध्यमहापराकासख्यत्रतवतस्तान्‌ ब्रह्म
वारिणः ओतस्मा्तरूपेरीवेकेम बलेन जीविनः yaw
शोलानेवम्भृतान्‌ मनुब्यान्‌ स्मरसिन्तयन्नपि fa न विस्मयसे।
एतावन्ति दि नान्येतेऽमे जनाः कथमासत इत्याख्ये न प्रा्ना-
घोव्येतम्महवि चम्‌ | चणमाचमष्यभाजनपोडायाः खेमेवानभवे
मासापवाशादिकारिणं जीोवितघारणस्य प्रत्यच्दशंने च स-
त्यपि ware एव मूख न विद्मयत tae: तस्माचिरमभा-
जनेऽपि जोवितधारणसामथ्थादु श्जाऽस्येवेति | एकार श्चपवासा-
दिकं धम्ममन्बयव्यतिरेकाभ्यां जानोदहीति भावः | aera: |
य्ेषत्वाविवक्षायां दितीया बङ्व वनं गेषत्वविवच्चया अधीगर्थेति
(पा ० २।२।५२) षच्येकव चनं वा | AWTS | Way सिद्यादिषु
सद्र जन्तूपतापाभ्यां चेव्यत दरति. वचनादुपतापकारित्ववचनाद्‌-
पकारकारिलाह्नच्‌। विख्मयसे म किमितिचपाठः॥९र।

sus SUCATT ACS |

पचषटि्येनकारोटीमुखा इष्टफला मखाः |
न वः किं धर्सन्देश्मंदेजयभानवः ॥ ८४॥

ददानो यावाद्मव्वनकत्‌, एकं खन्दिम्धया सावदित्यादेरत्त-
शयति । पुनरेति । मो माखिकाः पुचम्राश्यथं विदितः पुत्रफलको
ara: पिः, ्वेनेनाजिचरम्‌ यजेतेति वद वाक्यविहितः wa-
चाघधनगकोाऽभिचवारफलका शयेनः, तथा कारोरीं fata दृष्टि
काम दति वंक्ञाङ्कुरवाधनका टठषश्टिफकका यागः कारीरोदय
च्यते, एते यागा मृखमादिर्येषां ते, तथा दृष्टप्रव्यक्ानुदव-
मानसुतसम्भूतिषैरिमारशजखवषादि रूपं फलं प्रयाजनं येषां ते
मादा मास्तिकार्मां युभ्नाकं waitsfe वा aria xia wa
waa सन्देहा वेदवाक्यविहिताङ्हफखकयागादिरूपोा we
waaay वा, अद्ष्टफखकयागादि विधायकवेद वाक्चान्ेव वा
धमरे तुलाद्धग्यंसत्सम्बन्धो वा यः प्रामाश्याप्रामाण्यषन्देह एव
HUT Wasa खय्ं ्ासाथमुत्पथचमाना षष्ठिसरससाद्
fre: कोाटये crear: तेषां जये विनाशे भागवः qeen
दिनाभ्रका न किं wafer एवं Carle wal न aaa fee
मिल्ययैः | किंग afa तु भवग्येवेति वा।
तिखःका्याऽद्धकारौी च मंदेहा गाम crear: |

खंद्यमतं सदखशएमतियद्यन्ति ते सदा ॥

aro चाभिमच्या दध जलन्त्िः सन्ध्यया: चिपेत्‌।

मेन शएाम्बनि ते San wea वारिणा ॥

सप्तदशः Aw: | ecy

दण्डताण्डवनेः FA स्फलिङ्गालिङ्गितं Ae: |
निममेऽथ गिरामूरीभि्मग्मेव WATTS LY It
fas wifes aus कुण्टयामि दडादयम्‌ |
WS, पठतः पाययमधिगेोषठि शटस्य ते ॥ < ६॥

इव्यादिवाक्यप्रामाखाद्गाय्ाभिमग्विवजलप्ररेपेण तन्ना-
अपरःखरमेव खय्यादयात्‌ Bal एव तान्‌ विनाश्यतील्युच्यते |
तथा च खया यथा तान्लाश्चयति तथा मखेरपि भवदोयस-
au fare एवेति प्रामाणिकमेव सब्ब जानोडि॥९४॥

रष्डेति। अथाऽप्रिवचनानन्तरं धर््राडयमः खायुधख
दण्डस्य ताण्डवनेरितसतश्चाखमेः नभः स्णलिङ्गाखिङ्गतमग्निट-
शाकीरे Yaa रचयन्‌ चावाकवाकथरेभिंमर्मैव विदारित-
जवान इवासदमामा गिराम्‌र्ीवाक्यपरम्यरा निमे ऊचे
इत्यथैः | ऊर्शिपदेन वाचामप्रतिहतप्रसरलं खचितं, ऊर्ग्वा
faafafa enfagsfa ॥ ९५ ॥

तदेवाह । तिष्टेति । भो नास्तिक fas तिष्ठ चणमाचं ave
भर्दूवणादिरमेति वा। waaay श्रधिगष्टि गाष्यामिष्धादि-
सभायां arg प्रतिकूलं पाय्य पठनाय वचनं पठतो भाष-
माणष्य we वाकङ्खलमाजमिष्टस्य नास्तिकाधमस्य ते तव
HWS कण्टनाखमेषट च दटाद्लात्कारेरेदानोमेव कुण्ट-
यामि adrercernm करोमि can AUTH:
wafe विद्येषणानि दष्डलश्चापने Yaa: | wa चेवंविधस्य ते

लरमनेषध्वरिते bat
eee 3 |

वेदेलदपिभिरदइत्‌ स्थिरं मत्तः BAA |

परं कसते पर वाचा लाकं लाकायत त्यजेत्‌ ॥ ८७॥
समन्ञानाण्पभरयिष्ठपान्धवेमलत्यमेत्य TA |

लाके प्रयासि पन्धानं OST न तं कुतः ॥ ८ ८ ॥

अधिगोाष्टिकथामधिषृत्य वाचे युक Hats कुष्टयामि se
अतिरुतलादक्रुमसमथे करोमि । wate भवच्छास्तं दूषयि-
arated: । वारव्यापारं प्रति कष्टाष्टस्येव द ण्डा युक्तः । अ्रय-
मपि क्राधाडद्ारादिष्कारे तिष्ट तिष्टेति क्राधातिश्रयद्यात-
नाथे पनरक्रिः। कण्ठोष्ठंप्राश्धंगलादेकवद्धावः। कुष्डयामि,
वन्तमानसामीप्ये भविव्यति लय्‌ ॥ ९६ ॥

इदानीं स्षाकचयेए years way साधयन्‌ का fe
षेद, तकीप्रतिष्टयेल्येवमादेरुन्तर माद | वेदैरिति। wat:
्ग्येदादिभिवैदोर्ययास्िरोकृतं तदन्तस्य वेदस्य वेषन्डाया
aun: तदंापजोविभिः वेदानसारिभिमंतानां wa: खति-
एराणादिभिः वादिप्रतिवादिभेरैर्मी्मांसादिशास्तेश्च खिर
aa निश्चयेन व्यवस्थापितं परं Se ्रन्यञ्च खगादिलचणं लाकं
रे लोकायत नास्तिकाधम परं कंवलं ते वाचा नियोक्तिकेन
वचनमात्रेण काऽपि विद्वान्‌ त्यजेत्‌ aft ag at किन्त सर्वैरपि
तद्युक्तिभिः परलाकः aaa waar: ages बन्दे हापा-
दिनी art fe वेदेत्यादिश्रुतिस्लन्यपरेति भावः॥<९७॥

समेति । -एकस्िन्मागादावयै warn तस्यमतयोःन्े

सप्तदशः सगः | 8 <

खकन्यामन्यसात्क जु विश्वानृमतिदश्वनः।
लाकं परज लाकस्य कस्य न GSS मनः॥ ८८ ॥

smug? ufaet बङ़्तर सद्या ख पान्यासेषां वैमत्यं माग-
न्यलविरोधमेत्य प्राय Wat a दद्‌ लाकं यं पन्थानं त्वमेव
wate परख केऽपि विषये त्वमेव तादृशमेव मागे gat tart
गच्छसीति wa: श्रपि तु तमेतमेव Tee वा। यथा
कनचिद्धामे दकिणिा वा arian दति मागे पकेषु vey
पञ्चषेवाममार्भ कथिते सति पञ्चाश्द्धिदकिणमार्भं कथिरे
“देधे बहनां वचनं UTR इत्यादि” न्यायात्‌ कुश्लेन पञ्चाभ्र-
emai गम्यते, एवं पर लेाकेऽप्यल्पविमतिं निरस्य बह्न्‌-
गत एव मागेः किमिति नाभरियत इत्यथः | परलाकमागंख
PIV WHS कथं न मन्यसे, अपितु तमेवाङ्गेङुर। पर- -
लाकसन्तानिखयमपि गन्तव्य्यामवत्‌ क्विति भावः। तका प्र-
तिष्टयेत्यस्याषटे तदुन्तरं ज्ञेयं wes i

बड्धसब्मतिमेव दशंयति। खकन्यामिति । खकन्यामात्म-
युजोमन्यसात्क ऋनं मन्यसे वराय अ्रधोनां fat कन्तु विश्वेषां
सम्वैषां भ्रुतिरूतिपुराणादीनां लकानां चानुमतिं सम्मतिं
Tada: तथा कुव्वतख॒ we जनस्य परच लाके
खगादौ मनो दृढं निःसन्देदं निखलं न स्यादपि तु सब्बैस्यापिं
स्धादेव । म केवलमन्यस्यैव किन्त चावीकस्य तवापीत्यर्थः ।
सम्वाऽपि परलाकबाधभिया खकन्यामन्यस्मे ददाति। यदि

ह्र उश्वरनेधध्वरिमे।

कस्िन्नपि मते सत्ये दताः स्व्बमतत्यजः।
तष्टा व्यथतामाजमनर्थततु न WHE | १००॥

परथेाका माभविग्यजलडि खपुचीमन्बद्ये कथ्चमद्‌ास्छत्‌ | अथ-
माचारः THA TAA: | स च ETI TTT ST HET
एव । अन्यथा खपश्याः खेनेव यदणमापद्येत । तस्माद न्येषा-
मगमतिं aviaa यथा कन्याऽन्यसे दौयत्ते तथा बङसब्यति-
द्रनात्‌ STRAP alata भावः । अन्यसात्‌। देयेजाचेति
(पा ०५।४।५१५) खातिः । fafa पम्ब॑वत्‌ Ned ॥

Wager airway, तक प्रतिष्टयेत्थारेरसरमाइ।
कस्मिन्निति । धर्मंपरलाकादिप्रतिपादनपराणां बहनां मतानां
मध्ये एकस्मिखेक स्मिश्नपि मते सत्ये सत्यवेनाङ्गोङते सति we
मतत्यजः सब्वमतलत्यागिनः परस्परविरोधात्‌ सन्वेमतासस्ववा-
दिगो भाख्तिका यूयं इता मारिताः । तचाये afar) मता-
नामसद्यलवादिभिः किञ्चित सत्यमङ्गेक्रियते न वा, चेद-
क्रोकरियते तद्दि कलयापि कन्धादानादिप्रतिपादकखय Wraa-
wea वा सत्यलाङ्गोकारात्‌ सव्व॑मप्रमाखभिति सरव्वाव्यलवा-
fear व्याघाता fagrarat दूषिता एवेति afeafegr-
wat fara दव्यायातं। म वेत्यपि we नाख्िकमतस्याप्यस-
त्यलाद सत्यभूत दुषकलाभावाजिहंषो वेदिकः पकः षिद्ध
एवेत्यपि नास्तिका दूषिताः। निर षलेऽपि वेदि कपा नङ्गोकारे
खपक्ताऽपि तेनौङ्गोका यथं इत्यादि Hea एवश्च aa AAT

RHE! BIA: | ` gee

क्वापि सर्वरवैमल्यान्‌ पानिल्यादन्यथा कचित्‌ ।
स्थातं गोत एव स्याद्र शेषेऽपि तत्कुते ॥ १०९ ॥

Tar स्यताज्ञानेनोाभववादिसिद्धतया Gage पच्रजसा-
दिफलसिद्धे wat यच कचित्‌ फलव्यभिचारखच कर्णा
weary व्यथैतामाजं फखसाधनलरारित्यमाचं तु पनः अध
भाचीनपुजवियोागादिनिंरयंकः। दुःखराजिः waite न, पते
श्ादिध््यजन्या न भवति, विपरीतं तु wale म जन्यते, किन्त
प्राचीगद्‌ष्कश्मनिमिन्तमेव | कवलं तु काकतालोयन्यायेन तख
पुजे्याचचनन्तरभाविलं। ग च तावतैव तत्कार्यमिति व्या्ैरि-
wy cate शातव्यम्‌ । कस्िन्नपि माद गमनादि निषेधे खक-
भ्यादागादरो विषये च afea मते सत्ये सति afarda aaa
syiaa खति स््वमतमसङ्गतमिति वदन्ता नास्तिका हताः |
माटगममगिषेधादेरंग्रख भवद्धिरपि परिपाखनादित्थर्यः।
तथा VACA कन्यादानमाढगमननिषेधारिरूपाणां wayr-
at विधिजिषेर्धाशनां इष्टान्तेनान्यर्जांभरे व्यर्थतामाजरं aq
aray व्यथमिल्यच्यते म तु धर्मे वास्वाऽमयेः प्रयाजना-
भावः। तदृष्टान्तेन व्य्यतामाज्मन्यनायर्थतेवेति arpwafa-
प्रसङ्गेन i Vee ॥

उपसंहरति । क्षापोति। सर्ग्ब.स्िङेरपिक्षापि कस्िश्नपि
अडिसाकन्यादानादोा ओते ATTN एव WH GTA कुतः,

अवेमत्थात्‌ सर्व्वषामित्य्थः बषः ओतानां बद्धानां माध्यमि-
ह,

ry ° wucaawafca |

कानामपि लम्प्रतिपन्तेः । अर्िखारेसतेरणनगिषिद्धलार क्गोशतला-
Ward: | स्वातव्यमेवेति वा । तथा कचिदलाअमाथिकारविदहिते
अन्वया ace निषिङ्धाषवरणे च पातित्यदोषादिहिताकरण-
निविद्धा्रखप्रत्यवायभयादपि ओत खव wa यातव्ये। अन्वया
Vaasa जत एव कचित्‌ afaifage waa । ga: । पा-
तित्यात्‌। aa श्रते we तेवां विप्रतिपज्िखदनङ्गोकारोऽपि
अत्यवायः व्यादित्यक्गोकाय्यं vad टति ari wa शेषेऽपि
निन्लनेमिन्तिकाग्बामतिरिक्रे काम्ये जातिष्टामारावपि खा-
Na | कुतः awa तस्य ae aa कारणाददविहितला-
fatarfgwe: ) चदा med वेदमलल्वाच्छेवे खा तेऽपि wa
WA, सदाचारागुमितद्ल्या अ्ुतेरनमानात्‌ | CTT
अपि वेदमखा द्रति Asawa टत्यथंः। एतेन यस्मिन्ा-
सीति, जनेन जानतेति, une विश्वपापेगेति, खश्च ब्रह Sar:
esterase दकम्‌ । धाठुवादादि दिकूप्रामाणिकमेव। असि-
fay साधमवेगुष्यादिति स्वमपि समर्थितमिति waa त-
क्तमिति पाठे ₹ेतुगभविश्रेषशं | aaa मतानामप्रामाख्ं।
अतिरूल्यो खेकमल्य मण्य विरद्धमिति काकडयतात्पग्यायंः । अ-
हिंसादयः Wat: सव्वसाधारण्धष्पारेवु कापि Arash
wal खातव्यं । पातित्यादित्युभयत्रापि हेतुः । सर्ध्वषामनुमते
विदिते चेन्न श्थीयेत तरदं विडितस्याननष्टानादिति wa:
पातित्यमित्ययेः । तथा च विहितानां केषाशिद्धवद्धिरनुष्टा-
माज्जिषिद्धानां कंषाश्चिद्धवद्धिरपि वजंनात्‌ सम्ये्वां विमते

`सप्दश्ः समैः | ver

बभाण वरुणः काधाद र्णः करणाच्छिहितम्‌ |

किं न प्रचणडात्‌ पाषण्डपाश पाशाहिभेषि मः ॥ ९०२॥
मानवाशक्यनिग्ाणा RATA शिला |

म अद्ापयते म॒ग्धाेर्थिकाध्वनि वः कथं ॥ ९०३॥

निषिद्धे चेत्‌ सीयते । तथा निन्दितस्य सेवनादिख्टती पातित्य-
fad: । तथा चेतद्ृष्टानोनान्येव्वपि विभिनिषेधांजेषु aaa:
ओतलाविशेवारेव रेताः खातथ्यं। तेऽपि प्रामाणिकवे खो-
काया दति वा व्याख्या त्यादि ज्ातव्यम्‌ ॥९०९॥
बभाणेति। काघादरुणा रक्कायकान्तिः वरुणः करणया
उचितं वचा भितरां wed यथा बभाण । रदे पाषण्डपान्
मास्तिकाधम तवं गोाऽस्माकं प्रचण्डाहुःसडात्पा्नान्न विभेषि fais:
क्त्वायां, याणे पाश्विति(पा०५।३।४७) पाश्पप्रत्ययः॥९०२॥
मानेति | मानवैर्मनु वेर शक्यं frag wer: तथा कूकरीव-
रारगरसिंरादयाद्ाखिशानि येषामेवंविधं विलग्िवरं यस्याः
खाच शिला गण्डकास्या तो्थविगेवसम्भवा भ्राखप्राम्िला,
ओ मुग्धा adh: तीर्थिकाध्वनि सेश्वरमा्ें वेदिकाष्वनिवावेा
यश्नाकं कथं न अद्धूापयते whee म प्रापयति । चिजमेत-
इवतां मृखतरलमित्यथेः । ममु थेर अक्र चमं सावथवलेन का यै
जिखादिखनिश्याणशकमिच्छामावेण sat मनुव्यादिखचण-
मग्र माद्िपति। विमतं wee काग्यवाहटवत्‌। अनुमागा~
ग्य दधम्मेतावलखादिशच्णे कक्ंरौशरे सिद्धेऽपि कथमजाविश्वाख

gee. BUCATTATA |

STATA TTT AT aT RANT: कथम्‌। `
शुतिदत्षान्तसंवादेमं वश्चमद्‌ धोकरत्‌ ॥ ९०४ ॥

TWA: | एतेन रेवखेदस्ि way दत्यादेरुष्तर' दन्लमिति
Way ee ॥

शतेति । at मासिका; शतक्रतुख ओरोविष्छारूरूग्यां चजा-
यत CORA वेश्ठःस श्रादिराञ्चो वा येषां तेब्राह्मणादि वभाख
तेषामाख्या श्तक्रतुमखजबाडज CATS नामानि तेषां fa-
शेषेण ख्या तिवैीत्ता श्रतिदकान्तसंवादैः वेदाक्रेतिदासेः wre:
वो UW कथंन चमदचोकरत्‌ चमत्कार नाकारयदपितु
खये भवतां तयात्पाद्यं। चमदित्यव्ययमाय॒र्थ । wargay-
WORTUR भवति। Raa श्रतक्रतुतवं वेदनेक्रम्‌ । लक्ष
नापोष्ध एव शतक्रतु लेन व्यवद्धियतेन तु वज्ञादिरिति। तथा
च ब्राह्मणाऽस्य मुखमासोदित्यादिना sat क्रह्मणएक्ेजियादीनां
मुखजत्वबाङजलादयकरं | लाकंगापि TTT एव मृखज-
त्बाङ्जत्वादि भिव्यवद्धियते न तु faraaefa वेदाक्रेन षह
साक स्यामुभयमानलात्‌। संवादादपि वेदे यथोक्तं तथेव लाका
व्यवहर त्या ख यमेतत्‌ | wee पुष्यं वेदप्रामाण्यं कथं न वि-
अधिथेव्धपि त. विश्वनोयं तजेत्याशयः। ऊरूजपद टन्तानुरो-
धात्‌ प्रायाजि। तथापि सब्वैऽपि वाः संण्डोताः । विख्यातिः
प्रयोजिका संवारः प्रयो -य॒भ्माकश्चमदाशरये कथंम'कार-
ararafa at | शतक्रतुख ऊर्जावंशौ च aie afeaaa-

. सप्तदशः सर्जः | eR

नत्तव्यनछतावेशान्‌ गयाश्राह्वादि याचिमः।
लाननुभवन्तोाऽपि कथं रहय न BA ॥ १०५॥
नामभमाद्यम NATTA खतनुमागनान्‌।

संवाद वादिनो जवान्‌ TA मा त्यजत FAY: ॥.१०६॥

wife व्याख्या येषां arerg व्र्यादोर्नां मेगकादीनगाश्च तेषां
ara प्रसिद्धवेद ठन्तान्संवादेरदतुभिर्चु्माकं कमाय ना चो-
करत्‌। लाकवेदप्रसिद्धानिन्ररोनव्वेश्ठा चप्पर सञैतान्‌ Vay
WHINY TATE: | तथा च वेदखग्भूलं परलेकादि च
भ्रामाणिकमेवेदमिति भाव इतिवा, प्रथमव्याख्याने व इति
इक्रारि (पा०९।४।५) त्य HAUT ae, चमदिति च
aairat | संवादरिति करणे तोया । पच्ान्तरे तु तेनेव
खतरेणाण ae: कर््मलाभावादनभिदिते कत्रि संवारैरिति
रतीया। वदति षो ges i

तदिति । तेषु तेषु जनेषु तवेन्‌ BAT ATTA, तथा
गयाञ्राद्धादि afer गयापिण्डदानादिपृष्छं याचतः, प्राप्त
परेतभावान्‌ भरतान्‌ प्रणिनेाऽनुमवन्ताऽपि पथ्यन्ताऽप्रि Te
यतीः कथं ag रुत्यलेन मन्यध्व इति पनर न ET
भिक्नवक्रलादेवमुत्तरङ्ञाकेऽपि श्चैयम्‌॥ ९०५.

मामेति। मामभ्माद्चमदूतेवमं tart प्रापितान्‌ we:
AMAT ATTY खतनुमागतान्‌ प्राप्तान्‌ संवादं GE: चयी-
त्यादि वेदसंवादं वद्ग्धेवं्रीलान जीवाम्‌ वोच्य AM: वेदान्‌

9९8 BUCA |

संरम्मेजग्ध्जेनादेः सतभ्यमानादलादलन्‌ |

मद्ंबद्राश्जसिर्देवानयेवं किद्‌ चिवान्‌ ॥ १०७ ॥
नापराधो प्राभोना जनोऽयं नाकनायकाः। `
कालस्याशं HAAS तच्चारु चरलाननः ॥ १०८॥

भा त्यजत, अप्रामाणिकान्‌ BT MA) एवं वेद्प्रामाण्छोपपंहा-
रात्‌ सदत्यादेरपि वेदमृखतवात्‌ उक्रसर्व्वधन््ोणां प्रामाश्यं यव-
पितम्‌ ॥९०६॥

संरम्मेरिति। श्रथ वेदवचनागकारः warsa: we श्रादि-
धस्त, इन्रागलादीनां संर कीभूभक्गाश्चाकारविकारैरभीतेन क-
feat पुरञ्चलितु रभ्यमामाल्िषिद्धामानात्‌। इन्द्रादिसंरस्भान्‌
TE भयात्‌ तच्छश्मुखं पदमपि चलितुमश्नक्रादलात्‌ afea-
न्यात्‌ aan एयग्भवन्‌ किञ्चिङ्काश्यंमवलम्ब्य faarfe पदानि
सच्युखमागच्छम्‌ दीगलद्ोतणपुरःसर शरकरादिनमस्कारायें
बद्धाञ्जलिः कथिदज्नातनगामा पापरूपलेनाज्ञातनामा Wars:
रेवान्‌ एवं वच्यमाणप्रकारेण ऊचे ॥९०७॥

नेति। & माकनायका इन्द्रादयः wa AWE जनो
ऽपराधी नग यतः पराधोनः। बरेवाद। कलेः कलणिगाश्ः काल-
स्यां वन्दो खतिपाठकः। अत एव we wets भ्रियवश्ने
विषये wee प्रियवादि वावदूकं वा आनं चरेवन्मूतः, श्रथ
ख. काल्य छताग्लङ्पस्य वन्दिना fe carafe afae
बदन्िनच carer: | तस्मारेतप्मियं वेदिकादिदुषणं मचा

सप्तदशः सर्गः) 9६.१४

दति तस्मिम्‌ वदत्येव देवाः स्यन्दनमन्दिरम्‌।

कलिमाकलयाश्चकरुदापरष्ापरं पुरः ॥ १०९ ॥

सन्द दशान्नमद्‌ ग्रीवः ओबह्त्वकछ्छताद्वनान्‌ |

तत्तत्पापपरोतस्तान्नाकीयान्नारकीव सुः ॥ We ॥
wi यदि म करोमि aga दण्डयिव्यतीति परयुक्रलादपरा-
wate दण्डाः श्रीमद्धिरिति ॥९०८॥

waitin रेवाखस्िंखावाके दति पुव्वीक्रप्रकारोण वदति
भाषमाणे Va स्वन्द्नमन्दिर रथं कलिं sat fete
RITE परोऽ MAMA GATT: ॥ ९०८ i
खमिति। AS: afeg: ब्रह्महत्यादिभिरम त्तेः at erent-

रिभिः qeddt परीतः समन्ताह्राप्तः, तथा उन्नमन्ती दर्ना-
चंमुखयीवा wean: स कलिः away कायकान्तिवाड-
द्येन भूषणादि सम्पदा जसे वा एताद्ुताम्‌ रताञ्चय्यान्‌ अ-
माकोथाम्‌ GAA खगभवान्‌ वा तान्‌ इन्द्रादीन्‌ षन्द-
दशे, कद्व नारकोव। यथा ब्रहमत्थादिकारी ्राकष्डन-
रकमय BHM मरकः परुष cay पापकारिलाद्‌मेवं-
रूपः युण्डलाश्ेते Sawer दति ज्ञातां | नरकस्षाऽपि
देवानां काथकान्तिदशंनाष्नायमानसुखेाऽनुषितपापरतपखा-
सापः सुरानान्तेतया प्तील्युपमा | उन्नतग्रोव इत्यपि wes:
भाकोयानिति हितार्थ तस्मै हितमिति (पा०१५।२।५) ag-
वाद्वा were दति (पा०४।९२।१९४) ate) नारके)
मरकश्ब्दार्‌ टनिः॥९९० ॥

9९१ BUCHTAL |

गुरुरीढाबलीढः प्रागभ्यलमितमस्तकः।

स जिशदुरिवाकान्सतेजसेव विडाजसः ॥ ११९ ॥
विमुखान्‌ द्रष्टमप्येनं जनङ्गम ईव STA |

एष मन्तः TRAM समभाषत ॥ V2 It

गुिति। पराग्‌ दनात्‌ पुव्वमिन्द्रादयः केनापिएकदिकरणे,
दत्थारिरूपया गव्या महत्या रीढयाऽवलोडेा व्याप्तस्तेषु छता-
वश्ञोाऽपि दग्रनानन्तरं विडाजस CE तेजसा श्राक्रान्तः परा-
भृतः तिरक्छततेजस्छः सम्‌ want त्यक्वा स कलिः अ्रनमन्लपि
wary खमेव शक्रतेजसेव वा नमिता मबरीरृते मस्तके यस्यै
व्भूताऽभृत्‌। दग्द्रादीक्षमञ्चकारेव्य्थः। क इव । चिश्ङ्ुनाम
wader aa tai सहि खथाअने प्रार्थितेन treat वसि-
aa निरस्ता गुरो वसिष्टस्य yaya व्याप्नसस्िन्‌ तावन सन्न-
भिमानादिश्वाभिनरेण सव्वकामिकं क्रतुं याजितस्तप्मभावात्‌
amit Ua खगे गच्छन्निन्रेऽपि छतावज्ञः सं सन्तेजसा पराभूतः
सगाद्भ्रंशितः यथा पब्वेमिद्र RATAN: SARI परा-
भृतः खगेद्‌ भंशित tad नमितमस्तकाऽभूदि तीतिहासः ।
रोढावमानमावज्ञेत्यमरः | ९९९॥ |

विमुखानिति। मन्तः wa एष कलिः etd खविलासम्‌-
Gay समोपमागत्य तान्‌ देवान्‌ समभाषत | किम्भूताम्‌ । एनं
कलिं द्रष्टुमपि न कवलं भाषितुं wy a faa वोखितुमपि
विम॒खामनदं।म्‌ सावज्ञाम्‌। कः कामिव। मन्ता निश्मला मदि-

स्तदशः सर्गः ` ९८७

aia वास्तोष्यते तुभ्यं गिखिन्नसि न खिन्नता

| FS काल सुखेनासि TTT मुदस्तव ॥ ११३॥
खयम्बरमदे भेमोवरणाय त्वरामद |

` तद्समाननुमन्यध्वमध्वने नच धाविने ॥ ९१४ ॥

रामना वा जनङ्गमङण्डालेा दिजानिव। किमातान एनं
चण्डाल द्रष्ुमष्यनदान्‌। चण्ड़ालस्रवमातङ्गदिवाशछतिजनक्मा
दरत्थमरः। गम्येति (पा०।२।४७) खच। खिवान्ुम्‌ ॥९९९॥

सखखीति। दे वस्ताष्यते इन्ध ते तुभ्यं खस्ति चेममस्ति
कचित्‌ । तथा हे शिखिन्नये ते तव feaar fanaa नास्ति
कथित्‌ । ₹हे सखे काल यमसुखेनासिकिं। दे पाशहस्त वरुण
तव मृदः सन्ति कचित्‌ गरदमाचस्याधिपत्यादसामथ्थं aaa
च्वालाजरि लत्व बुख्ठितरूपवमायुधधार रपय थच सम्बद्धिभिः
खचितं। उन्तमानां कुश्लप्रप्रासैः सह खाग्यन्तेभ्योऽधिकतव
खष्यति। cata खस्िप्रयागः खामिभावं arg ar
कल्ल तयति | ada यमे सखिश्ब्द्प्रयागः। अयमेव
गब्वाऽवश्ना चेति जेयं । खस्वाशोःकेमपु्ादावित्यमरः । वा-
साव्यतिग्रमेधाख्छचेति fagra माधः तुग्यमिति। नमः-
खस्तोति (पा०२।३।९६) चतूर्थी | दतर तव सम्बन्धनीयम
॥ ९९३ ॥ :

aufafat ¥ देवा वयं खयम्बरख्पे मरे उत्ते भैमोवर-

WY यस्मात्‌ वराम FAA: समः AMAA धाविमे खय-
Qa ॐ

ge SUCRTTATCT |

तेऽवन्ञाय तमस्सोञचैरदङ्धारमकारणम्‌ |
HATS चिरेणेनं सत्वा दष्टमुखा मिथः॥ १९५ ॥
पुनर्वच्छसि मामेवं कथमुदच्यसे न्‌ सः |
इष्टवान्‌ NAG य॑ नेटिकबरह्मचारिणम्‌ ॥ Ve It

नवर ख्यानं प्रति जुगामिगेऽष्वनेऽ सानन मन्यस्व मान्ञापयत |
लरावश्ादन्या गेष्ठो न क्रियते wria दीयतामिल्य्थ॑ः ।
Wwe | ATTA रतुर्थो॥९९४॥

त द्ति। ते देवाः पूर्वीक्रमकारणं fataa उ द्ेरतिक्च-
fai we कलेरदद्धारं दपंमवश्नाय मिथ AA Tear:
खनः मखैः खयम्बरवाखं किंकरोातीनि सिल्ला eve aarsfa-
चिरेण पापीयसाऽनेम सह कथं वक्रव्यमिति gan ward कां
fageaa afa प्रद्टचिरे award बभाषिरे ॥९९१५॥

पनरिति। ₹हे कल लं खयम्बराथं गमिब्ामोति एकवा-
Tauren तदिदमतःपरं पनमा मा एवं वच्छसि मा
मावाचः। VATA UTA Sat wate गुरुक्ुलनिवासिनं
Sfenngeaaaafte wea (ख तु एनस्लं कथमद-
we परिणेग्यमि रवयगादये निष्कल चा एव ष्टाः) तसा
Wa खयन्बरवा लाऽनुचिताऽवकीकित्ापातात्‌। तस्मादेवं पुन-
ATG As CAG: | पापरूपं प्रत्युपहासखवचनमेतत्‌। awe
निरनुबन्धकलाद च्छसोति वेट्‌ । मा मेति निषेधविषया
वी्ठायां दिरुकरिः। परमे स्याने तिष्टति cfs cfs: @ a कित्‌,

सप्तदशः Batt | ४< €

द्ोडिणं दहिणो वेत्तु त्वामाकर्यावकीणिनम्‌ ।
त्वव्लनैरपि वा धातुः ATTA न किम्‌॥ ११७॥
अतिवृत्तः सवृत्ताम्तस्तिजगबयुवगव्वेनन्‌ |
श्रागच्छतामपादानं स खयम्वर एव नः ॥ ११८ ॥ ..

अत आलापः, अम्बाम्बेति (पा०८।३।९ ७) TAY वलं | तजेव,
परमे विरिति निपातमारेदम्नलं। |

afeat ब्रहम्ारो तु वसेदाचार्व्यसन्िपे।

तद भावेऽस् तनये vat वेश्वागरोऽपि qn इति सतिः ॥१९६॥

दरडिएमिति । ददिषे ay at पुरं अवकोिनं चतव्रतं
wae गिजाशन्नाभङ्गा्‌ द्रोणं गर्द्रोदकारिणं वेतु । एवे
लया wa AEA Wradifa यावत्‌। wa at तेन ज्ञातेऽपि
wa किं भयमिति सापहासमार। eerteaitfafa: का-
मक्राधादिभिरपि धातुः Saag AAT खडः त्या
पनः किशन way: । aaa सेवका अपि wert apa
लं खद्रग्यसोति किमाखस॑मिल्यर्थः। यदा तष्णनेरपि sat
शद्भसखया न ay इति कि ae लदाज्ञालह्नमनोाकषि-
ay कार््यमिव्यथ दति काक्रा। धाताऽब्यानिदुहिण इत्य
मरः; । द्रुदत्यसरभ्यः, श्चाणादिकः किम्‌ ॥ ९९७॥

खयम्बर प्रत्यागमने हलन्तरमपि ya wif एकं
विना अब्वंपरित्या गा्िजग्प वत्तमानानां यनां तरूणानां
सोन्दर्थविषयं ae aaa मुत्‌ नाश्कःस् टत्तान्ते भमोखय-

You उत्षरभेषधचरिते।

नागेषु सानृरागेष्‌ arg दिविषल्तु च ।
भूमिपालं नलं भैमी वरं साववरदरम्‌ ॥ ९१८ ॥

म्नराऽतिदटन्ता ऽतिक्रान्तः सच्चात care: | भवद्भिः कथं ज्ञात
fama BTS: | स खयम्बर Val आगच्छतां नोाऽस्माकमपादानं
निखलाऽवधिभूतोाऽथं card: | वयमपि तत्र गतासतत एव w-
गच्छाम दति सन्वाऽपि टन्लानेऽस्माभिन्नायत cf अताऽपि
wer तज न गन्तव्यमिति भावः | विह्धेषे चञ्चलं खिर वा यद्‌-
दासोनं तदपादानमिति वेयाकरणाः ॥ ९९८ ॥

कथं यूनां गम्बेनाद्‌ः कावा तया इत इव्याश््ाया-
माङः। नागेख्िति । नागेषु वासुकिप्रष्टतिषु खान्रागेषुदि-
विषह श्रस्मदादिषु कातुकवशादेव TY तान्‌ सब्वाननादृत्य
खा भमी नागाद्यपे्या at स्वेगुणाश्रयलाच्छरष्ठं yore
areata मलं नवरं वरं परिणेतारमववरत्‌ वरयामास ।
खवागादरेण मलवरणात्‌ सर्व्वेषां सेोन्दर्यगब्वौ गत caw: |
aug fefarg इत्धनेनासराभिः काठुकाथे वरदानायेमेव
wad ag तदरणाथंमिति च व्याख्यान्तरेण खचितमिति
जेयम्‌ | नागेखित्यादेा, षष्टी चानादरे इति (are giaiacy
सप्रमी। अववरत्‌। वर रे्छायामिति च्रादावदन्तपाठात्‌
सखाथशिजग्तादइर यतेद्ाम्बे।पिलात्‌ सन्बद्धावारिलदोधैलाभावः
॥ ९९८ ॥ | |

SHEN: Bat | ४५०१

भुजगेशानसदेषान्‌ वानरानितरान्‌ नरान्‌ |

HAUT पामरान्‌ भेमो नलं वेद्‌ गुणाज्वरम्‌॥ ९२०॥
दति श्रुत्वा स रोषान्धः परमश्चरमं BAA |

HAA AMHR HATS: ॥ १९९ ॥

fafafa a परिल्यक्रा ए्त्याशङ्ायां कारणमाञ्ः भृजगे-
wifafa भैमी भृजगेश्रान्‌ वासुकिप्रमुखान्‌ फणागणजिङ्ाला-
खनादिवेरूप्यादसद्रेषानमनगेदरान्‌ वेद जानाति तथा दूत-
राम्‌ मलादन्याम्‌ नरान्‌ मनुजाधोशान्‌ शापल्यनिगणएलारभ्यां
AACA AT तया अमरान श्रचतुरलवात्‌ WATT AT वेद्‌।
कवलं मखमेव गणाज्ज्वलं श्रतव्यादार्यनेान्दय दिभिः प्रका-
मामं वेद । सव्वेगुणाकरलाञ्नल एव तया तेऽन्य तु परि-
व्यक्ता इत्यर्थः | विवः पामरो नीच carat: | वेदेति द्दा-
नोमपि तथेव प्रतीतेः स्वादन्तमानता। बिभक्निप्रतिरूपको
निपाता वा तथाऽज्ञासीदिल्यथेः॥९२०॥

Tata) चरममग्धं युगे ख कलिः दतोश्रादिवचनं year
परमोाऽ््युक्शट रोषान्धः, रोषान्नितरां निविचारतया प्रः-
ware वस्लजानन्‌, wa एव WIA wa fara निरा, यस्यां
fafa जगन्ञाशे भवतीति यावत, तत्सम्बन्धो प्रलयकाले स्कल-
भूतयासलालसासम्यक्नो सद्र GALT WATT AST: क्राध-
बश्राक्नितरामाविष्कृताकार इति धावत्‌ | एवन्भूतः FATT सु-
रागदेा वच्छमाणमुक्षवाम्‌।॥ ९२९॥ |

पठन्तरमेवधष्द्सिते ~
wer खन्तरनंवधघच रिते |

कयापि क्रीडतु ब्रह्मा दिव्याः wefan खयम्‌ |
कलि्तु चरतु बरहम पेतु चातिप्रियाय वः ॥ १९९ ॥

पमव॑च्छञि मामेवमिण्यारेरकरमा इ । कयेति । हे देवा
ब्रह्मा कयाऽप्यतिसुन्दग्या गायच्ादिपदवाच्ययाऽश्ातनामजा-
तिमोाचरया वाऽथ चामरलाद्‌ थस्या गामकथयमेऽप्यस्माकं Tat
भवति तया सुतया सद सुखेन क्रोडतु। तथा ययं खयमात्मना
दिव्याः खगेभवा रम्मादीः स्तोः wwe वा रमणोर्दी-
wa खेच्छया ताभिः सह सुरतक्रीडा कुरत । प्रजापतिः at
दुदितरमन्बधावदिति yar ब्रह्मणः खाच्छन्दयाद्धवतां सुतरां
खा च्छन्यमिति खयमित्यनेनेाक्रम्‌ । afeg पन नद्य चय्यास्यं
Wa यावष्नीवं चरतु वाऽयवा जीवम्‌ कशिरस्मानुपदङिव्यतोति
अमेन न जीवितव्यमिति वे युभ्नाकमतिप्रियाय जितरां तुष्टये
Ra चियतां। खयं सर्गैः सेच्छा चारः क्रियते मया तु खेच्छा-
लारा न कत्ता मन्तव्यमेवेति Rees भवतां परप्रदेषरौ-
तिरिति aratrerers: | अथय च ययं ब्रह्मादयः सर्व्वेऽपि
Sera: are कुरुत नाम किस्त न तादूगिति
WBA चरतु य॒द्माकमप्यतिप्रियाय भेमोलक्षणाय वस्हने fa-
यतां । भवदत्लेच्छाचारं म करोमि किन्त भेमीप्रापतये we-
We मम मरणश्चेत्‌ सखात्तदष्यस्िति ara: | अचा्यपहास
एष तात्प क्रीडा चेति । दिवः aa चति (पा०९।४।४द२)
करणस्यापि कश्मलात्‌ स्तोभिरित्यय स्लीरिति दितीया।॥९९२५४

SHE: Et: | इ |
ne = ® ~ Was fA
चय्यव कतमेयं वः TT धम्भदेशिनाम्‌।
खयं तत्‌ Saat स जातुं यद्िमितः गमी ॥ १९३ ॥
= Ae Aaa
लत खथयम्बरेऽलम्मि भुवः श्रोनषधेन सा ।
जगते HY JAAS रव वः ॥ १२४॥

खपहासमेव प्रकटयति | चर्ेति। ₹े रवाः wa अन्यै
जनाय ससुतादिगमनं न काययंभिति weight ध््मुप-
दिशतां खयं तद्रह्मदत्यास्सुतादिगमनं ee निषिद्धं कथं
gaat वा य॒द्माकमियं sada कव wait श्राचाररीतिरपि
ठ म कापोल्याक्ेपः। अचेतने श्रपि श्रुती कर्षा यद्धवदीयम-
व्यादि गममं sa Std बिभितः war | खेच्छाचारि्णां
भवतां परपीड़ायामेव तात्म्थंमिति ara: | चया । गदम-
देति (पा०द।९।९००) भावे यत्‌ ९२३९

तजेति। तजर खयम्बरे नेषधेन भुवः रीः Greely eet:
खा भैमी अलम प्राप्ता । युश्राभिस्ठ waar दीस्तेखाक्ये
धावती AAA BT VST जगतः WHTATST, भेम्याऽनाद्‌ तलात्‌
था Ua सा wala WT मलस away खाभोऽपृव्ववस्त्‌-
प्रा्िष्ठल्याभ -एवाभासते | तुद्याभ एव | श्रकारहइकारमाजं
शरू, दतर नुख्यमेव। भवद्धिलंच्जैव खना म तु भेमीति रूपख
eur ठथेवेति भावः। wag gre यूयं तेषां वः uate:
॥९९४॥

५०७४ | उन्तरमेवधचरिते।

दू रान्तः प्रच्छ यो काको Awa AAT |
लब्नयेवासम्थानां मृखमस्माकमीकषितुम्‌ ॥ ९२५ ॥
fad walk: पश्यद्भिः कथं भासलद साग्रम्‌ |

निर्दग्धा दुविदग्धा किं सा दशा न छ्वलत््रुधा ।१२६॥

दूरादिति श्रागच्छता मोसमान्‌ दूराद्‌ दूरत एव प्रे
Sura इयं awe मुखकोरिल्यकरणं यक्रैव | faray-
तानां । गुणोभूतख वियदहान्तगेतस्य यश्मच्छब्दस्य fared |
यते मेम्यटतलात्‌ सश्ञातलष्लयेव ₹ेतुना ऽस्माकं मुखमीोकितु-
मखमथानां | AMMA Wa दूरादेव दृषटारष्णया मुखंन
द्यति सखख्छा भवन्त दूति युक्रमेवेतदिति ara: | ्रयमण-
TUG: | खणष्नयेवेति WS GUI प्रच्छति वक्रणापेक्षया समा-
मकटलं दूरादेव इषा) योश्नाकोति, तस्येदमिति (पा०४।३।
९५२०) अरणि, तस्मिन्नणि चेति (पा०४।३।९) युभ्राकादेशः।
यश्माकमिति पाठः साधुः एवमस्माकमिदल्य जापि sea । वकर~
रेति मामधातेयंच्‌ ॥ ९२५ ॥

श्ितमिति। भो देवाखन्नखवरणं पश्द्धिभंवद्धिः कथं खितं
अदावीन्येनेति शेषः। असाम्पतमनुचितमेतदिल्यथैः । दुर्विद-
दग्धा भवदवश्नानादचतुरास्मं Ya sweat देदीणयमाना
कत्‌ कधा Gar: तथा दृशा रला किमथे न निरग्ा सुतरां
न भस्मसाक्कता, पितु तादूगमाम्सद्धावं तस्याख साप-
राधले दग्ध॒मचितं, तदपि न कतमिव्येतदप्यनु चितमेवेव्यर्थः |

SALW: Sat! | ०४

मदावंशाननादत्य मदागमभिलाषुका |

SAT कथं AAV सा तरलं नलम्‌ ॥ १२७ ॥
HAMMAN ATTA |
VAayare कथं Vrs: छतरोढस्तुणं मलः ॥ YE ॥

om aed खाने THAT: | भारिति wae wag:
॥९९६॥

मद्ेति। gemterfeat aera नलं श्रभिलापुका
सा ममो कश्डपदसतलागऋमहावंभान्‌ दिव्यवल्ादिभूवणाम्‌ swt
परित्यञ्य तरणं Wewaurd अनिद्धितबुद्धिं नखं कथकर
कथमिव Peat BW Weal awe कामयमानाया
देवमरित्यागेन ममव्यवरण्टा्महदिजमित्यथः। अथ च या
महापरिमाणशं arsefa खा fawrera ger वेषम्‌ परित्यज्य
तरङ्गष्यष्ठं मजेष्ठापि TIS इषखद्य Tas एए मङ्गीकरोतोति
न्रिचमेव । अत एव सा fa न मवद्धिदंग्येति भावः। अभनिला-
षुका । WIA (घा०३।२।१९५४) TAHA महान्तं cha,
warafa (पा०२।२।६८) | वष्टौनिषेधाद्‌ दितीया। क्ंकार
भुष्वैवत्‌ ॥ ९२७ ५

इदानीं नलः कथं सोढ Care भवादृभेरिति। भादेवा
दिश्रामोजेमंहासन्टड्िभि्मवादूर्भन्टैम्यमाणां काम्यमानां नगे
aut मैमीं खोकुव्याणः समुदरन्‌ WA एव AIG BAU:

कृतावज्ञः दणतुष्ाऽतिनिःखारः, अय च नलश्रब्दवाच्चलात्‌
R 3

५०९ उन्तरजेषधचरि से |

दारुणः कूटभाजित्य शिखो सारौ भवन्नपि |
नावत्‌ किं azarae कूटसाक्तिक्रियामयम्‌ ॥ ९९८ ॥
अच ACTUAL सम्भूता भवतामपि |

ATA HITT देवस्येवाग्छतदयुतेः ॥ १२० It

णभृतः स wer भवद्भिः कथं कन प्रकारेण BTS: Br: |
सा भवद्धिरभिखषिता तया तु भवन्ता ATE AT TATETS: |
म्टगेल्षणणा। न खाकति (पा०२।३।६९९८) षष्टोनिषेध्राद्ितोया।
साढः। Mawes (पा ०७।२।४८) दङधिकश्पात्‌, we विभा-
षेति (पा ०७।२।१५) निष्ठायां नेर्‌ ॥९२८॥ 7

दारुण vfai अयं शिखी afeareu: कूटं काष्टरार्चिं
sifsenfaatfan विवाहे art भवन्नपि ararger भव-
afa तज प्रकाश्मानाऽपि तये मीनलयास्तस्य तस्या वा उदा
विवाहे विषये कूटसाक्तिफाऽलीकसाकिशः frat सत्यापलाप-
waut किन्नावषत्‌, ufo त्वेतदण्यनुचितं छृतं । कूटसाची हि
परकोयं AUG दापयति । तदनेन प्रायशस्तज न feafaay-
faatfaar विवाह एव न भवतीति भैमी नलेन नोाटेति मैमी
मला द न्यस्मै भवत्वेव मध्ये कश्मोचित्‌ किमिति न दापितेव्य्थः |
अयश्च दारुणः पापकारिलादतिकरः परुषः कपटमाभित्य
व्यवहार aah भवन्नपि तस चित्ते vara कांख्ोदाहे कुट-
साचिलं धत्ते ्रच त नेत्या ॥ ९२९ ॥ |

श्रा इति दे देवा मरःसदायानां तेजखिनां दिव्यम्‌

सप्तदशः सगः | yoo

सा aa यं तमुल्दज्य मद्यमोष्याजुषः स्थ fez t
FAUT AY RATTAN AA ताम्‌ ॥ १२९१॥

“iat भवतामपि लमैवास्मे seers, दन््रादिषु सत्छपि मैमो
नलं Garam (a अपयश्रसे,अथचनलछतानादररूपाय, अयच
लव्नावश्राद्‌न्यवनवोक्तणाभ्रक्रिम॒खमालिन्यरूपाय FAFA स-
मभता | श्रा मरदाखे । गणभृतापि SAT STATS जातेत्यर्थः |
महःसहायसख तेजखिनोा देवस दीप्यमानस्याग्टतच्युतेखन्रस्ये व |
यथा चनस्य चमा भृमिः कल्य जाता भवतामपीत्यपि-
अब्देन यज कलङ्कश्द्कापि नास्तीति चितम्‌ AVR FIT
दति श्यातिविंदः। ay:eerararanfa at wee यथा
तथा भवतामपीति रुमृखयायथा वा । wat afcarsy भवद्धि-
र्न्यतरस्य चेद्‌ दण्डा नाकरिव्यत्‌ aww नाभविब्यदिति
भावः । ९३२० ॥

सेति। @ tar: साभेमीयं aa d ae Vay युयं ख
au aed किमिति दग्याज॒षः अच्ान्तिपराः | भवय श्रप-
राधिनस्स्यापकन्तुमथक्राः सन्ताऽनपराधाय ayy किमिति
देष्णयुक्ताः स्ेत्युपहासः | तस्मा दयुयं ब्रूत कथयत | WY तस्मा-
खलात्‌ सकाश्राच्छद्मना कपटेन कथमपि वश्चयिला wea
तामाच्िनिद्धि श्राहरामि। यत श्रागसा भवदनादररूपाप-
राधस्य सद्माश्रयभूतस्तस्मात्‌। Wawra तामाहरामि ग-
च्छेति मामनु मन्यध्वमिल्य्थैः । अन्येनापराधे छतेऽन्यस द्रुत
fa युक्रमिति लाकरोन्युपहासः। ब्रूत ने युभ्नाकमस्राकञ्चा-

gex उन्तरगेवधचरिते |

aed TERT मां पाश्चाली पाण्डवैरिव ।

सापि पश्चभिरसमामिः संविभज्येव सज्यताम्‌ ॥ १३९॥
अथापरिवृढा सोद मूखेां FATS ताम्‌ |

चक्रे गिरा शराघातं भारी सारतीत्रया ॥ १३३॥

Nay अनादरकरणात्‌ अपराधिनं तां गलाद्‌ागयामीति
वा। मदं । कुधद्ुरेति (पा ०९।४।३७) चतुर्यो। आच्िमिद्धि।
वर््मानसामोषे खट्‌ ॥ ९२९ ॥

umafafa | यूयं मां weed महकारिणं ay च तध्व
यलं geal मैमीमानेठ महं गच्छामि युयं मम बहायार्थ-
मा गच्छ तेल्यर्थंः । तव साहाय्ये sara fa फलमित्यत are)
ख्माभिरिष्ाश्नियमवररेर्मया सड पञ्चभिः सा tafe संबि-
wey भागकाखं समानभागमेव कलेव पभञ्तां । तथा च भकव-
तामपि weagifa भावः। केः केव । पञ्चभिः पाण्डवैः पाञ्चाल्य
दरौषदीव । पाञ्चालोदृष्टाकतेकस्याः पतिव्रताया बहूभिरुप-
साग TSA दत्यलाकिकलं परितं । पाण्डवानामयभा-
बिलात्‌ तदानीं दष्टान्तलेन कया गिलात्‌ भविवयदर्थ॑ञ्चान-
STAVES ST यक्तम्‌ । जगत्मवाहानादितया पाणष्डवपाञ्चाखो-
ठन्तान्भानामतीतलान्तदु TUT Sa तदु कमिति | पाञ्चालो!
अजगपद वाचिनः उजियस्यानिधायिनः पञ्चाखन्नब्टः, जनपद ण्-
ध्दात्छजियादिति (पा०४।६।६ ६८) अपत्येऽज ॥९२२॥

waft) श्रय पृव्वाक्कलिवचनाक्ंमानन्तरं anny

SAH: AA | ०९

कीरिं भेमों acta दातुमेवागनन्नमी |
न रूढे धोरवैदग्धो MAAN AN ॥ १३४ ॥

कारां मुखरस्ागचितभाषणन्ीखसख कलेमू खता ae चन्तम-
परिटढाऽखम्था भारतो eran ware बारया
ओष्टया परूषत्वाख तीव्रया दुःख्हया गिरा कलेः werara
वाणव्यथामिव चक्रे वाणवत्‌ पीडाकरं परषं वचनमृच CAT: |
भारतीव्रयेति ord अर्थगाम्रीर्येण द्‌ःसदया Vee ti
कीत्तिमिति। ₹हे कले भ्रमो देवा wa नलाय भैमीं दातु-
भेव, तथा भैमीं कषामवमानेऽपि दृनद्राद्य्थे भैम्या एव gai
छतवामेवव्रिधोऽतिधीरः कोऽपि नास्तोति कीरिं यक्नः, तथा
भमो प्रत च्छल च्छा, तथेक्रप्रकारान्‌ ater नलाय
डातमेवागमन्‌ खयभ्बरङ्गगतवनम्ता नतु भमो वरोतुमिति a
ना aarae: 1 car fe कनापि प्रकारेण षरोच्छ परिदष्टः
धमो at ददते कुताऽदं न वेदीत्यत Are यस्मारगमी-
गस्य aaa HEM स्यर्िनो मम्भोराथग्राहिणो न भवत-
त्यथः, एवन्भूता मूढानां बद्धिर्धोराणां महाश्यानां acai
चातुरीं awe न ahead: | लंतु मृखंलादेतेषां अभिभा
यमन्ञालापषहसितवाजिति भावः। अ्रधौरत्यकारप्रङेषेण wary,
श्रगम्रीरगादहिनी ते घीरवैदग्धीमयीारेतेषां म we दति वा।
हे श्रधोर्बुद्धिरदित मन्दबद्धे कले ्रगम्भोरगाहिनो ते धीर-
Fenian नाखादयत्यपि तु wareaefa काक्षा वा

ure उन्तरमेवघचरिते |

वाम्मिनीं जडजिङ्तां प्रतिवक्लुमशक्तिमान्‌ |
लोलावद्ेखितां छत्वा देवानेवावदत्‌ कलिः ॥ VY I
रोदि वाञ्कितमस्ाभिरपि तां प्रति सम्मति |
तस्सिन्नले न खेशाऽपि कारुष्यस्यास्ति नः पुनः ॥ १३६॥
वृक्ते क्ख कुः किं तदा नाभ्रम तच यत्‌।
कालाचितमिदानों नः श्टण॒तालाचितं सुराः ॥ १३७॥

area । Wie. fae: aftaarve: कचिष्धेढीति पाटः
॥ ९३४ I

वाखिनोमिति । कलिः वाम्मिनों वाचो युक्रिपरन्पराचतुशां
at tat प्रतिवनं प्रलयुष्तरं दातुं अ्क्तिमाम्‌ श्रसमथा यतः
WATS Wis: कष्डटितवद नञ्मक्रिः qa एव तां
Wen विखासव्याजेनावरेखितां कलाऽप्रियं at प्रति वक्रम-
यक्रमित्येवंप्रकारं परिहा देवानेवावदत्‌ ॥ ९२३५ ॥

ग्रंङोति। & देवाः शम्यति श्रस्माभिरपि at wat प्रति
वाञ्कितं अभिलाषः परह परिमाजिंतः त्यक्ृमित्यथैः i नाऽ
wa एनः कारुख्छस्छ खेभराऽपि तस्मिन्नले नास्ति नलमपकन्तेः
अदन्तामह tae: । Fife, उञ्वेजंनाथात्‌ कणि fre
॥ ९२६ ॥

ou दति & देवाः खयम्बरसखचषणे कर्मणि ca जाते
सति किं ara gait त किञ्चिरदिदानीं कन्तु न wR
पञ्चाक्लापमातरं भवति ब त॒ ARTA: परदारलाद्गतश्नाकान

सप्तदशः AT! | Ure

प्रतिश्गोयं नले fren: कलेविश्नायतां मम |

तेन मैनो भ्रमिख्च याजयामि जयामि तम्‌ ॥ १३८॥
नेषधेन विरोधं मे चण्डतामप्डिताजसः।

जगन्ति इन्त गायन्तु रेः कौरववेरवत्‌ ॥ १३९ ॥

ava इति च। aarat प्रति वाञ्च्छितं त्यक्रमित्य्थैः। यद्‌
VATU खयम्बरसमये वयं तज arya खिताः । तदानीं
tas भविध्यामस्तहिं तचेवाकरियामखन्नाभूदित्ययैः। इहे
देवा युयं इदानीं पनर्भेम्या नखे ठते सत्यपि कालाचितं षम-
याचितं गेाऽस्माकमालाचितं विचारं wwa श्राकर्ंयत । मले
Burana नास्ति दति मयोक्तं तप््मरकारमाकषंयतेव्यर्थः |
नः अस्मददयेा खेति (पा ०९।२।५८) aed श्रालाचितं
भावे क्रः । ९२७॥।
wearer प्रतिञ्नेति। दे faut: कलेममेयं afar नले
विषये विज्ञायत भवद्भिरिति शेषः 1 इयमिति किं । अदं तेन
मलेन प्रयोज्येन ity भूमिश्च त्याजयामि whe मोचयामि
sa एव तं जयामि इति प्रतिज्ञा मम चेत्तस्येवं वत्तत इति
भवद्धिश्नायत एव तथापि wes मया कथ्यते, तदाकस्येतामि-
त्ययः । कलेमेमेत्य द्धारः चितः । तेन । अनुक्ते aft
दतीया | व्याजयामि जयामोति वन्तमानषामीप्ये भविव्यति
लट्‌ ॥९२८॥ |
मैषधेनेति । चण्डतया भूमेमो परित्याजनद्वा राऽतिपीडा-

UR sucterafca a |

द्वापरः साधृकारेणठ तदिकारमटौदिपत्‌।
प्रणीय खव पािमवोचन्नमुचे रिपुः 11 ९४० ॥

aifcerfaqaan मण्डिते जणाऽखद्कुततेजननो मे मन Sarda
खद विरोधं जगतीजयेऽपि शोका are atria । कख
किमिव । चष्डतामण्छितान्रसे रवेः र्यस्य कैरवः कुमुदैः
खड बभेरवत्‌ विरोधमिष। इन्त खेदे । ware Wea
wan ay विरोधारम्भात्‌ Sara च्णपवभरा भविष्ति
तथापि fa ga xfa ta) अपयश्रःसमुदयेऽपि खर
कोरववेरवत्‌ मथापि weet करित एवेति भावः एतेन दपः
वितः ॥ ९३२८ ॥

द्वापर इति । इापरश्बतोवञुगख्पः सहचरः तस्व कलेवि-
कारं मखेन सह विरोधरूपं साधुकारोण साध्वितिशब्दाचादर-
शग अददि प्रत्‌, ाधृचितमेव लया विचारितमिव्युदोपया-
मास, सस्य प्रोस्ाशमं watered: | अथ नमुचे त्यस्य रिपु-
रिषो awifa: awe कन्तेव्यमिति कलिनोक्स् वचस
खक रलेनैतद्नापारमष्येऽस्माभिनं waa दति लाकिकाभि-
मयव्यश्नवन्राच्छवण्छे पाणिं प्रणीय यत्‌ लया विचारिनं
तदस्माभिः ओत मग्यनद्धंभिति वा पाणिभ्वां wert पिधाय
कलिमवे दत्‌ | अदीदिपत | दीपे्ेन्ता खद्धि, भरा जभएखभा
दीप (पा०७।४।३) इत्यादिनापधाद्खविकल्यः ॥ ९४० i

सप्तदशः सगः। ५१९१

विसेयमतिरस्माच्च साधु वेलच्यमो क्षसे |
TEATS तदन्ते हियमात्मने ॥ १४१ ॥

विस्मयेति । हे कले त्वं विसया खय हे तुर्म॑तिर्ययेवंविधोऽत्रि
यस्मा्चमस्मासु TAH Fay Teens साधु सम्यक्प्रका-
रेण रै खसे आनासि। पराश्रयवेदितया तव तोत्छबद्धि लाद्यं
विमिताः स cere: | साधूचितं यदेलच्छं तद्यस्मादीच्ष
दति ar) कथं भवल वेल च्छमुचितमित्याग्र ञ्च समथंयते। पुरुषा
ऽनल्पाय मते पुरुषायारपं अ्रतितुच्छं ag दन्ते दति यत्‌ a
परुष खाद्‌ खवस्तदानं TG श्रा ने खख छियमेव द क्ते। महते
यत्‌ We दीयते तदल्पदानमेव कं TTF पुरुषाय णव्नामेव
दत्ते। तेन तस aA भवतीत्यर्थ tf वा। तथा च मदत
मखाय अ्रस्माभिरल्पमेव दत्तमिति विषादादस्रासु WAT युक्त
वेति भावः । अतितरां नलमादहाक्ये खचितं। एतेन दूरानः
Fala तदछात्तर । यद्यदि awelfa वा योाज्यं। यद्धा श्रन-
ara न विद्यतेऽस्य यस्मादिति Waraad: 1 यदसखदादि-
TH कखकाऽयं usaf शन्ततोत्या्युपाल मवचनं दत्ते क-
tifa तत्‌ wa द्वियमेव दन्ते 1 THRE महापालममयाग्धस्य
तवाल्प एवेापालम्भः कृत इति विषादादष्माकं Fey य॒क्मे-
वेति व्यास्येवम्‌ । अ्रधमायाल्यमपि उपालक्भादि aw तत्‌
aq fra ca) अधमेन aE समाषणनिषधात्‌ तच्ञापाल-

asta a ara: a लस्माभिः aa | तया च पापद््पेण भवता
s 3

५९७ उसरनेषधचरिते।

फलसीमां चतुग यच्छतं शाऽपि यच्छति |
नलस्यासद्पघ्रा सा भक्तिश्चतावकंशिनो ॥ १४२॥

शद सम्भाषणमस्माभिरमचितं कृतमिति विषादादसमासु वेल च्छं
यक्रमेवेति ati इयमपि वक्राक्िः॥ २४२९ ॥
दाणात्मवनलमदच्व्रकरट न पुमे equa समर्थे
यते। फलति । यस्या नखभक्रेः ग्र ताओाऽपि ततमे भागः फलस्य
wat मयेदीभतां निरतिश्यफल्रूपं चतुवगे ध्माथेकाम-
सेाशषरूपं यच्छति नलाय दातुं शक्राति सासमदुपघ्राऽस्मदा-
अयासमद्धिषया wae भक्िरवकभिनो WAT जाता | च्या
भक्तेः श्ततमेनभिन वश्ोृतेर शाभिः TAA फलङूपलेन चतु-
वगाऽपि नलाय दातुं शक्यते तस्या निरतिशयायाः परिपृू-
सायाखतुवर्मादसिकतमस फलस्याभावादस्माकं दातुमसाम-
यात्‌ सा निष्फलैव जातेत्य्थैः। भिरतिश्रयभक्रेयुक्रलान्मरति
मखाय चतुर्वगाऽणल्पतरफललाद्‌ातुमयक्तः | ताद्‌ भाय भेमी-
खच्णाल्पतमफलदाने BAIA TT युक्रैवेति . भावः।
ARAAAUAM BATH AS त्त साम््यौा नलेाऽप्यन्यष्ी जनाय
फलावभि चतुग दातुः शक्रात्तोति यावत्‌ सा भक्तिरपूखौ
निष्फला जातेति वा व्याख्येयम्‌ । सोाऽपोति पाठे wads दद-
तामस्माकं स नलोऽपि क्रियमाणकक्मफलमयादां ब्रह्मार्पणं
ददाति | त्याः पुनः प्रत्यपणात्‌ Waray साम्यमेव | किन
wearafgra निरति्रचा adarserta ब्रह्मणे वार्पणात्‌

SHAH: AA? | ५९१४

भव्यो न व्यवसायस्ते नले साधुमता कले |
लाकपालविशालोऽसो निषधानां सुधाकरः ॥ १४ ॥
न पश्यामः HAST ATA ्माग्डति ।
निचिताखिलधरम्ं च STATS TSS वयम्‌ ॥ ९४४ ॥

फलाभिसन्धानरहिता भक्तिबेन्ध्वा जाता । arewa भक्ति-
फलदानेऽस्माकमसामय्यात्‌ तथा च वैलचष्छं युक्रमेवेति a-
स्थेयम्‌ | यच्छतं । सम्बन्धे षष्टो । अतश्चा सावं्रसेति विष
लचणया अततर्मोऽश दति। STAT ्राञ्रय दति Gre: ABR It

नले वेरा न भवतीव्यद्‌ | भव्य दति । ₹े कले रागदधे-
षादिराहित्येन साध्यौ fraat मतिर्यस्य afaae विषये ते
व्यवसाया वैरकरणाद्यमेा भव्यः ब्ररभादकौ a | fas निषध-
रेश्रानामान्ञादकलात्‌ सुघाकरञखन्राऽयं नलः, लाकपाला
दिक्पालाख्लददिगरेषेण शलते aaa खाभाविकेन श्या
दिना तदंशलादा लाकपालवेन्हाशयः। अतस्तेन सद at
तव प्रुभादकै न भवतोति न तत्‌ काय्मित्यथः । मते इति
पाठे, waren मति्यंस्छेति ्रकारप्रक्नेषेण कलेवि्ेषणं। मतः
कलेरिति पाठे श्रसधोद्धापरादेरनुमत इति व्यवसायविगरेष-
म्‌ ॥ २.४३ ॥

एतदेव स्फुटयति । नेति | वयं तसन्‌ चमाण्डति रानि नले
्रलेस्तय्य यगस्य AMARTH प्रवेश्रावरं न VATA: सम्भावयामः।
तथा भवन्मिचरस्य qT च उदयं नलपराभवसामध्ं न

५९६ SUCH चरित |

सा विनौततमा HA व्यथान्थ्शेरदे |
कथं भवदिभेवीध्या प्रमितिर्विभमैरिव ॥ ९४५ It

सम्भावयामः यता नितरां चिता श्रिता अखिला wait येनं
ओतस्मान्तंघक्रानष्टानरीतिङभयच Faq: । तस्य धम्ममयलाद्‌-
भयोः पापरूपलाश्तजावकाशलेशेाऽपि न सम्भाव्यत Taye: |
यद्यपि टेवा मलपराभवस्य भविय्यत्तां जानन्ति तथाणुत्छा-
aya कलि्भिषेध एव तात्धग्यात्‌ अवकाशं भ पाम
THE | VAT Gara इति वत्तंमानसामीषे भविश्यति we-
प्रयोगात्‌ wearsaatat नासि विलम्बेन ufaanfa afa-
तमिति Haq wa ख यथाखद्धेन fafrante cee va-
शावकाओा न fafga: सकलध्मरश्स्ये च धन्देरंसादयः प्रभ-
वतोति ama ॥९४४॥

vate म वाध्येत्याहइ । सेति । पातित्रत्यादिधमनिष्टला-
दिनोततमा सा भैमी ae fataar वेराचरणलंचणाऽनर्य-
wa ग्राऽभिभमिवेश येषां तैभ॑वदिभैः कथमिव aren पीड
यितंब्याऽनुचितमेतत्‌। wet कष्टम्‌ । सम्बद्धिवा आर्थे वा।
कैः केव | विशिषटे्भमैर्विपणैयज्ञामेविनोतं सुतरामपारेतं तमेा-
ऽज्ञानं यथेव्भूता भान्तिन्नो विरोधिनी प्रमितिः सम्यगनुभ्‌-
तिस्ताच्िकरजतादिधीरिव । कथं area: | कफिमूतेविंभरमैः।
व्यथौ भिष्फलेाऽन्यंस्य प्रक्रि रजतादे गडा ज्ञानं येषां तैः। अ-
विनोततम श्रा दति पदच्छेदः at: कपे, नितरामविनीत
अधम कले tf ar ९४५ ॥

सप्तदशः स्मः ५९७

तन्नासत्ययगं at वा चेता खर््ितुमर्चति | |
रवंप्रकाशधर्मीणं न कलिदापरो युवाम्‌ ॥ १४६॥

तन्नेति। उक्रिविेषेण षड्धिः Gra: वैमरपि ती ने वांध्या-
विद्या । तमिति । ग असत्यं नासत्यं किन्तु सत्यमेव युगं सत्य-
ui छतयुगभिति यावत्‌ । तत्‌ तं नलं at भैमीं वा खद्धितु
तलयितुं wtf तथा चेतायगमपि afgaatfa न त॒
Safad: | यथा wept वा Arsh) थस्मादेका wey: सं
चाय प्रकाश्रधश्ा ya at च ware: प्रसिद्धा waft ae
SATE पश्चादेकशब्देन क्श्मधारयः, लाकजयस््ीपुंसमध्ये
तावेव धब्प्रधानै यतः तस्मात्‌ सत्थथ॒गख्यापि चतुश्र णएध्-
ल्वाटेकम्रकाशधम्मंलात्‌ सत्यथगं सद्धिंतमरंति, चेतायास्त
जिचरणधन्मेलेऽपि कंलिद्ापरापेकथा धं्मवाङखात्‌ कतयुग-
साधमयीत्‌ एकप्रकाश्चधमोयसभोवात्‌ सापि स्पद्धिं gave: |
कलिद्ापरो यवां युगे पनः ते ufgd मार्य, इति faufin-
विपरिणामः कायैः | तयेद्कर्भैकप्रधानलात्‌, युवयो खा धश्मवा-
wena, vat तेलयितुमसमर्धी किं gata fered: । रा सा-
HSA सत्यं यज तद्‌ाघल्यं तच तद्युगं चतुश्चर णाध्थयक्तं डत-
aa तच Farad तै सूद्धितुं नाहतः अपि ada एवेति arg:
amas रेताः नासत्ययगं शतयुगं ते सपद्धिंहमरंति । aaa
तयाः स्वाद्‌ धश्प्रधानाख | चेतायुगश्च नाति । जयाणा-
मप्यधर्णासंस्यधात्‌। तज तयार सत्वाखेति वा । कलिद्रापरयो;

उ लरभैदधचरि ~
arc a |

परुषलात्‌ AST VE जेतायाञ्च Hata Ae सड स्यद्धास-
ararret पाथेक्येन निषेधो युक्त दति वा । aaa तं खद्धिंतं
माति । युवामपि arta: सत्य य॒गेऽधर्मालेशसम्भावनापि
सब्भवेन्न तु नले तथा चेतायामपिनतु Rat त्या चाद्य-
ange anat सद्धितमपि म wei, य॒वां gat warfafa
fa वाश्यमिव्यर्थं इति ari श्रथ चदखयायुगं नलं स्यद्धंतु-
मरति । गादंपतव्यादवनीयदङणाश्रिजयङ्ूपा जेता च wat
व्यद्धिंतुमरंति। यत -एकः कवखः प्रका उज्वल: प्रसिद्धा वा,
waar: सोन्दरगयदिगणा का, ययेर्मेमीगखयोः प्रकाशजेा-
भाखचणा ध्मा ययारिति ati अ्रग्मियपक्ेऽणेकः केवलः
THIGH एव धम्मंखभावेा यसा दति सन्द दीप्तलात्‌
पाविश्याख दखयुगमभरिजयश्चं ताभ्यां ge भवितु मरतीत्यर्थः ।
कलिद्रापरौ eat gat | अरसुन्द्रत्ात्‌ पापप्रधानलाचेत्यर्थः 1
अथ चेका विर्द्धधम्भंरदितः प्रका मिखितख walt aa
तश्च ताञ्च कलदहषन्देरा aiga arta: । विर्द्धधर्लवे fe
कलहसम्भवा विग्ेषधम्बप्रकाओे च सन्देहसम्मवः। तज लेकध-
लात्‌ प्रकाञ्चमानघर््मवाख कलदसन्देहो न सम्भवत इति
युक्रमिति भावः । चताभ्भिचितये युगे, ्काशख प्रसिद्धे खात्‌
खन्द ददा परो चायेव्यमरः। प्रकाग्रघरश्नब्दयाः पै बत्रि,
UAT RASTA (पा०५।४।९२४)दति षमासान्तः,ःपखात
GAY समासः ॥ ९४६ ॥

सप्तदशः AA | ५१९

करिष्येऽवश्यमित्युक्ता करिष्यन्नपि दुष्यसि |
Coa दि नायत्ताः कार्य्यो या SAAT ॥ १४७ ॥

करिष्य इति & कलेऽवश्यं निधितं करिव्येऽयान्नखपरा-
भवं tafe: प्रतिज्ञावचा यस्थेवम्भूतस्ं करि न्नपि कन्तका-
मोऽपि cafe दु भवसि। scarce भविव््लादिदानं
सालात्कायव्ापाराभावे$पि मनसख्धपकारकरणवासनाया टत-
त्वाद्‌ वचनेन चानुवाद्‌ादिविधबाधकसद्धावाद्‌ ब्रह्महत्याया
श्रकरणेऽपि ब्रह्महत्यां करिव्याम्यादाविवेत्यर्थः। Fart ar
भविव्यसोति कि वाच्यमित्यपिशब्दारथः। qa at कन्तो दुग्यस्येव
प्रतिन्नाभक्गादिति fa avafafa i कायंसाधिका दृष्टादृष्ट-
सामगी तावन्तया सन्पादयितुमश्रक्या किन्त सा तस्य aq
तत्तत्कर्मवशात्‌ खयमेव सम्बद्यत दत्यथान्तरन्यासः। तथा चेवं
त्वया विन्ते धुतेऽमदिते चेदिविघधपातकमेव भवति नतु तं परा-
भवितुं शक्राषीति। यद्यपि a पराभवित wee तथापि
नलाय दृष्टादृष्टषएामय्येव तच प्रयोजिका न तु लमिति।
मयैवं afta aad छृतमित्यादि रूपां प्रतिरश्ां प्रति खमाचख
कारणलाभावार्‌ दृष्टादृषटकारणवेगष्येन प्रतिज्ञाभङ्गस्यापि
शद्धिःतलादिन्ऽपि कन्तुमश्रक्रस्वं तुका माम वराकद्ति च
भावः। AST दृष्टादृष्टरूपा हेतवः । इष्टसामयी aur कथ-
faa यद्यपि सम्पादयितुं शक्यते तथापदृष्टसागयो त्या न
WHA तथा च नखेन यदि परमा wa: लतस्तददिस ल्या

५२० उन्षरनेषधचरिते।
ATS ATCA यस्तस्मिन्नाचरोदविरेण सः।
तत्‌ पापसम्भवन्तापमाभ्रुयादनयात्ततः ॥ १९८ ॥
YANG तव RAHAT न सान्मतं |
भविता न हितायेतदवेरं > वेरसेनिना ॥ १४८ ॥

पराभवितुमश्रक्यः | RIVA: कतस्तदाधम्भंवश्रादेव TS ता-
भरो दशा भविश्यति त्या किं क्रियते दत्युभयथापि दोषात्‌;
aaa कियते, करिव्यते, छतनमित्थादिवल्लाना न कारयति ara: |
दृत्युकतयेति पाठे way aw at करिये दृयुह्याऽकारप्रहञेषेण-
क्ररिग्यक्नपि cafe) वाद्माचेणापि पापषिद्भेः कि पनः करि-
afafa अन्यत्‌ wa । कार्यी धाः । त्येद मित्य: । तै
feafaard इति वा ॥९४७॥

दरोहमिति । यः पुरूषो मेदेनाश्चानेनापि तस्मिन्‌ gees
ऽनपकारिणिद्राहमपकारमा चरेत्‌ स पुरषस्ततखस्मा त्‌ अननया-
इन्यायाद्धेतारचिरेण तस्नान्तादशापकरणजातात्‌ पायात्‌ स-
WaT Va तं पापं दुःखं. आश्रुत्‌, बुद्धिपुव्वेकारौ लभत cia
किं वाच्यमित्यथेः। नखद्र दस्तस्मात्‌ लया weer त्याज्य दति
भावः। war अापाऽपि दन्त दति Gaal मोारेनेत्यचाथो-
दपिशब्दा arog; | ree खामिन्‌ अ्रञ्चानाश्रच मृखंतर
fa ar सम्बाधनं॥९४८॥

aafa रे युगानां सल्यादीनां ie कले aferqe तवेष
देषा न साग्मतमयक्तः यस्मादधैरमेनिना नलेन सह एतत

QR: AM | ४२१

तच MMA UAT सदि दाश्यताम्‌ |

ईति तच गतो मा गाः राजसंसदि दास्यताम्‌ ॥ Wye Ut
गत्वान्तरा नलं भेमों नाकस्मा प्रवेच्यसि ।

TA BRHATAT पयमानं उकारवत्‌ ॥ १५९ ॥

gital av a aw feara न भविता Rates न भविव्यति।
गेषु ae इति निद्धारणे सप्तमीसमासः | साम्यतमव्ययम्‌ ।
हितयोगे तुभ्यमिति wait i ige i

तेति । दे कले aa नलसमीपे पराभवाथं यामि गच्छा-
मीति waa राजसं नानं रजेगृणसददितं विचाराखद्ं श्रत
एवासदगाभनं AMAA दूहास्मिन्‌ काले देशे वास्यतां व्यज्य-
तां इति, सद्धद्रमिति वा, fa विचाययंति यावत्‌ दति किं।तच
राजसंसदि तस्यां नलसभार्यां गतः सन्‌ हास्यतां परिदासास्प-
<a ara: एवं fara aa गतः सन्येरुपदास्य एव भविग्यसि।
न तु नलं पराभवितुं श्च्यसोल्येवंविधो विचारः परित्याच्य
एवेत्यथ. | श्रसत्छदिति विरोधाभाषः। तन्न यामीति ज्ञानमसत्‌
अयुक्तं यता राजसं । तहिं fa कन्तव्यं तत्रा । दहास्मिननेव
दे श्रास्यतां Saat इत एव परावत्तंनोयमित्यथैः। दति
waa ज्ञानं सद्धद्रमितीतिशब्दमाटत्य व्याख्येयम्‌ । fara
बाधकमाह उन्तरार्द्धन। तज खयम्बरे गता राजसभायां
सखयम्बरे ou किमथंमागतदतिदाखतामेव गभिय्यसि।॥९५०॥

गतेति । ह कले निषधदेशान्‌ गला प्राप्य नलं भमोमन्तरा
3T

५९२ SHCA FEA |

ACAANA SG THAT SCATITHTTUART YT वालवंन
परविच्छसि wad ककु न श्च्यसि। नलस्य पुष्यद्नोकल्ा दवैम्याञ्
पातितव्रत्यादिष्मयक्रलात्‌ ति पराभवितु न शक्ताषीत्यर्यः। क
ट्व । असंयुक्तं get सन्धितया एयकृषटतग्रतिप्र्ययविभागः
पञ्चात्‌ wart संहितया प्रयोगामु चायं माणमिति यावत्‌,
waa षलाञ्चक्रं वलामिति शब्द रूप्य वषंटन्दमनरा मध्ये
ङकारवत्‌ ङकारो वशा यथाऽकस्माद्धिधिमन्तरण न प्रविश
तीति arwaltaar | Tweed षष्टोबडवचने, षट्‌ च तुभ्येखेति
(पा ० ७।९।५५) नुटि तत्छदिते आमि, खादिष्वसव्वनामस्थान
दति (पा०९।४।९७) पुव्व॑पद ख्य पदत्वात्‌, Vat जशाऽन्त दति
(पा ०८।२।३८) WHA टकारस्य ङकारे, न पदान्तादिति
(पा ०८।४।४२) निषेधस्छ, अ्रनान्नवतीति (षा०८।४।४२ wey
ato) निषेधात्‌ gat ्टुरिति (पा०८।४।४९) Baa नाखा न-
कारस्य WHITH, यरोाऽननाषिक दति(पा ०८।४।४१५) डका-
vara श्रमुनासिकस् व्यवश्ितविकल्पलाद नुनाधिकस्था च नि-
wan wate जाते सव्वयापि न खेन रूपेण qafafa पद-
Ay डकारो यथा प्रवेशं लभते तया तयार्म॑घ्ये aaa: |
waar विकल्यलात्‌ पचे षट्‌ नामिति खात्‌, त्माभूदित्यत्र व्य-
धख्ितविभाषाऽङ्गोकरणोया | षलाश्चेत्यत्र चकारः ष्रयक्श्त्य
Sat चेति योज्यः तथा च क्रमेण पग्धायेण den षणामिति
कर्थामृतश्व्दरूपं अन्तरा डकारो यथान प्रविश्चति, अ्रसंयुक्राव-
स्वायां यद्यपि खेन रूपेणावेस्थानं वत्ते तथापि संय॒क्तावखायां

सप्तदशः AA: | URR

अपरोऽपि दिशामोशा वाचमेनां शचीपतेः |
अन्वमन्यन्त raat नादत्त युगयायुगं Ye It
कलिं प्रति कलिं देवा दवान्‌ प्रत्येकः कलिः |
सोापद्ासं समेवैरितयं व्यरचयग्मिथः ॥ We I

arma इति वा। षणशामित्यचर प्रकतिप्रत्ययदशायां श्रक-
स्मादागन्तृकादश्ररूपतया उकारो यथा प्रविशति aur त्वं प्रवे-
च्धयसोति aera व्याख्येयं । रकारवदिति पारे, वावसाने
(पा०८।४।५ ६) इत्यवसान एव चलंविकल्यात्‌ खरख्ाभावात्‌
षट्‌ खित्यादि वत्‌ षामित्य्र खरवषानयारभावात्‌ टकारो
यथान प्रविश्रतीति साधम्यौपमेव। चेपकाऽयम्‌। नलं भमों।
अन्तर्‌ाम्तरेणेति (पा०२।२।४) दितीया॥९५२॥

अपर दति sat दिशामीशा बज्ञादयः श्ोपतेरेनां
युव्वीक्रां वाचं अन्वमन्यन्त, इन्द्रो युक्रमाज्ञापयतीत्येवमभ्यन-
न्दन्‌ किन्त cre quer: कलिद्वापरयेयुंगं एनामिनद्रगिरं
नादत्त नाङ्चकरे दिगेोशानामपि aqaat वावि तयार-
waa: क्रिन्तुशब्देन मूखेतरतलमायदित्वं VA | एनां । च्रवा-
देशे UATAW | WIA) ्रनास्छविषरणल्वात्तङः ॥ ९५४२ ॥

afafafa gat: कलिं युगं प्रति लचीङत्य कलिदेंवान्‌
भरत्येकश्चः एके कमदि ख भियोऽन्योन्यं समेव सदस्यैर चरैः शिष्टः
अन्दः Saye उपडासवाक्यमदितं कलिं कल दं वारणं ww

ब्रच्यमाणप्रकारेण व्यरचयन्‌ व्यरचयश्च कृतवन्तः Baa gy
372

५२8 उन्तरनेवधचरिते।

A CD AAR ~
तवाऽगमनमवाद्ें वेरसेनेो तया व्रते |
Basia विमानेन किमनेनापि धावता ॥ १५४ ॥

व्यथः । व्यर्‌ चथन्‌। क्राडादिकस्यादम्तलादग्लोापिलान्न सन्व-
Rrra: | व्यरचयदित्यपि पाठः i rye i

wx: कलिग्प्रव्याह। तवेति & कले तया acaar wa
भति तवागमनं गमनाभावः We युके! उद्रगेन उत्कष्टजवेन श्रत
एव धावता शोच्रगामिना waa प्रत्यच्चद्श्येन विमानेनाकाश्-
गामिना रयेन fa? श्रपितु न किश्चित्रयोजनमस्ति, waa
तलादिव्य्थः | वैरसेनावुन्तरेण वा सम्बन्धनीयं | श्ननया नखे
saa एव तव खपराद्ग मनं युक्षम्‌ नलवरणानन्तरमिदानीं
सर्व्वथा गमनं न काय्थमित्यर्थ इति वा। एतावत्पर्यन्तं किं छतं
ष्दानीं किमथमागम्गत इत्युपहासः एतदेव वाक्यं कलिरिनध
WATE हे शक्र भेम्या नले ga सति तव यथागतमागमनमे-
वारृतकाय्यैलादिदानीं खगै परत्यगमनमेव oe निंब्नलमङ्-
छत्येद्धा्थादीना मग्रे कथं मुखं दशचिव्यसि श्रपि लनुचितमेतत्‌,
सर्व्वथा खगे प्रति न गन्तव्यमेव युक्त Tee दूति वा । विमाने-
नादङ्ारररितेनापिधा तिरोधानं agar नितराङ्गापितेना-
नेन मखदश्रनानुमित्तनाद्ेगेन निर्वेदेन किं? aie तु तद्धापनं
व्यथे सरखयमवलम्ब्य निर्वेदो यद्यपि तया गणयते तथापि मया
WTA Val श्रथ च भेमीनलाभ्यां वरद्‌ानार्थमेव मयागतमि-
व्यादि व्याजेन निवेद गापनं क्रियते, तथापि सं निर्वैदा ज्ञात

सप्तदशः BM | ५२५

पुरा यासि वरीतुं यामय एव तया Fa |
AOA भवते दास्यं वत्तमेतच्चपाकरं ॥ १५५ ॥

एव । अरभिमानश्रून्यलान्न किञ्चिदनेन नि्वंदेन साधयितुं
शक्यते | तत्तस्मात्‌ waa दुःखं माकार्षीरित्युपहसितवानि-
व्यर्थः । विमाने नान्यवरणादपमानेन Saat य उद्ेगस्तेन
प्रकटेन किं? श्रपि तु न गोपयेतिवा। विलुप्तमानानामिन
स्वामिन्‌ नितरामभिमानष्ुन्य wx गोापितेन वानेन frases
किमिति ar) उदेगेन किं? श्रनेन धावता विमानेनापि कि-
मिति वा) श्रपिधा। श्रातञ्चापसगे (पा०२।२।९ od) THE-
प्रत्ययः ॥ ९५४ ॥ |

afe: कलिमाद। पुरेति। हे कलेत्वं यां वरौतुं दताऽपि
परा यासि गमिव्यसि तयाय्र एव बदागमनात्‌ पुव्वेमेव ्रन्य-
सिन्‌ ते एतदि दानीं गमनं चपाकर्‌ भवता हास्यं दास्यका-
रणं oat जातं । वन्तमानानामपि इन्तप्रायताद्‌ टन्तमिन्युकत |
WaT लेाकस्वामुपदसिव्यतीत्यथः | एतत्तव TH गमनाचरणं
हाखदतुभतं चपाकारि च भविय्यतीति ष दति ati एत-
qa: क्रियमाणं हास्यं तव तपयाऽकं दुःखं राति ददाति
एवंविधं त्तं जातं प्राप्रमेवेति वा | ्रचाप्युपदासः॥ ददानो
कलिरभ्रिमाह। Page a यां वरीतुं पुरा यक्ष श्रयासौस्तया
तव समक्षमेव लामनादृल्यान्यसिन्नले ते तवेव WAITA
त्तं वरत्तलमास्यं मुखं wat भ्रा षामस्येन करोति नितरां

४९६ उन्तरमेवधचरिते।

पत्यो तया SAAT यदथ गतवानसि |
VAT BUCA STA FAT AE ॥ १५९॥

wertae जातमिति wa: | XT कटं । चपयाऽकं दुःखं रा-
wich | खष्नास्यदं ow जातमिति वा । इ ae पुरा ae
gaa पे यां वरोतमयासि लखा प्रयननाऽकारि । खय-
at प्रति गतं weed तमिति यावत्‌। चदा खस्य गमनात्‌
74 दूतीदस्तेनापद्‌ाप्रदानादिद्ारा at atta प्रयल्नाऽकारि
तथा तव सममेव AS ठते, चतत्‌ ख्गप्रत्यागमन लचणटमा-
wee तव wat न करातोति अपाऽकरं wet नावदति।
शा कष्टं । एवं Tass freer: खन्‌ ख ग्रं गच्छन्‌ at वनितां
aad कथं दञ्यिता दति भाव दूति । तथा fara aga
दरणं खष्नावरं सत्‌ We wea अपि त ware
वेति काङ्वा। मुखं werrat टष्तमाचरणमपि wena.
fafa ari याखोति यावत्र ति (are ३।३।४) भविष्यति az
US, पुरि TE चास्मे (पा०३।२।९९२) इति भृते खट्‌ । परे
यसु प्रयते भावे Fae ९५१५ ॥

यमः afaare | पत्याविति । & aa त्वं acy यस्या नि-
fata गतवान्‌ गमनयुक्राऽसि यां वरीतुमेव गच्छसि तया
पुव्वेमेवान्यस्ि पत्यो CA GUase सति भवतः कोापख
रोधा जिवारणं स्ताद्ववतु | यताऽक्मस्यासमर्थस्षात एव टया
शट्‌ कोपो निष्फलस्तस्मात्कापोा निवायं cary <fa arn कलि-

सप्तदशः AA! | ५२७

मासि सरं जयन्‌ कान्त्या योजनेघं FETA |
स मूदस्लं Tala किन्न WRIST पामर ॥ ९५७॥

रेतदेव BAAS | Baa at atid गतवानसि तया नले पत्ये
Sa भवतः सकाशादन्योऽधस्तादधरो War न काऽपि, ्रपितु
त्वमेव | लल्छकाशादम्धाऽधा हीनः कःस्तादपि तु aaa fra
दरति वा। ्रपरोाऽथात्वदन्यो भवत उत्पतितं Wrest प्राप-
यतोति भावः। निरयंकजग््ाऽतणएवासा Wa: कः स्तादपि
ठ aaa Wa दरति वा। wage africana: |
AIAG waurtferT देवस्य CAT टया । अस्मादृशानामेव
रषाः सफला न तु भवादुशानामित्य्थं इति ari waa
असदन असमथ यम cut निष्कारणमस्मान्‌ प्रति रषः ATT
स्य मा कुवित्य्थं दति ari wat यदथं चतुर्थो तदर्थेति (ate
२।९।३ ६) VATS: | गतवान्‌ मतुप्‌ । पक्ष भूति क्रवत्‌। भवतः।
ast पञ्चमी च दिग्यामे। पके प्रयमा। Brat घातारिति८(पा
६।४।९९ °) प्रतिषेधात्‌, अत्वसन्तस्य चाधाताः (पा ० ६।४।९ ४)
इति अरसन्ततवेऽपि न are: | च्रधस्तादितिदिकशब्धलात्‌ च्रध-
रब्दार्‌, ्रष्ताति चेति (पा०५।३।४०) असातिः, पुष्वौधरा
(पा ०५।६।३९) इत्यधरादेग्ख | Via षोाऽन्भकर्म्णि ॥९५६॥

वरूणशः कलिमाह । यासौति। दे कले कायकाक्या समर्‌
जयन्‌ बिरद्धलच्णएयाऽतिङ्ुरूपस्लं, म हाभ्ताऽवेन्ताऽश्रा यस्मिन्‌
रथे, तेम छता येाजनोघं चतु:क्रा गररूपयेाजनसमृदमतिदूर-

१२८ उन्तरनेषधचरिते।

मिदानोमपि यासिसलं मढा we: | Garg पामर नोचं
aarafeae ठते सति wafeay वन्तंमानस्यतेतवद्धीः
किंन श्रपितु भविग्यक्छेव। भाविनीं वत्तमानां वा खव्नामव-
गणव्यापि गच्छसि awmrae एेवेत्यथैः। सेनापरःसरमतिगेरं
कामं कव्मलतुख्यया खकायकाग्धा पराभावृकः | तया WATS
खसेनासम्‌हमपि पराभावकः | WATT श्छामकायकान््ा
wat सेनामयषरं खरश्च श्सामोकव्वन्निति कुरूप एवम्भूते
रथेन Vas: सम्यग्ता यसं, तयान्यस्मिन्‌ ca सत्यपि यासि,
अथात स्वयम्बरं ae asad खयम्बर वा डोः किंन भवेदपि
त भवेदेवेति वा॥ एतदेव कलिवंरुणमा । दे रमर देव वरूण
काक्या दिव्यदेददी्या योजनेधं दूरदेशं रञ्जयन्‌ दीप्रं कुवन्‌
अनो चं खयम्बरदे स्थं लाकं समं चार यन्‌ दृत्याञव्यैदिव्यरू-
पदजनान्नखलाकारधारणाद्वा ्रात्मनि सानुरागं कुव्वन्नतिजवन-
हइययतेन विमानेन महता ग्लामवखादिनावंता दयेन वा was:
समारूढा wei यासि स खयम्बरमयासोः तस्य तवान्यस्मिंस्तया
agad ga Wi: किमिति न भवति? अपत्रप निर्नेति
fugit: | AY Gg तदा नासंलंतु गताऽपि न टत दत्यप-
मानाच्चपा भवितु युक्रा, परंसान जायत दूति fea अतं
एव चाचपस्मित्यथंः। waa न चियस carat tad: |
श्रन्याऽप्येवमनमादरे aa wera वियते a तु निलंव्जा न
सिय इति चिचमिव्ययं इति वा। waver wena
मर्यकं पदं वा। जपायां सद्यामणयमरेति वा। श्रचपयां

सप्तदशः Ta! | ४२९
नलं प्र्यनपेतान्नि तार्तोभोकतुरोययेए।
युगयोर्यगलं बुद्धा दिवि देवा धिथं दधुः ॥ १५८ ॥
दापरेकपरोवारः कलिर्मसरमूच्छितः।
नलनिय्रादिणों याचां sare यद्धिलः किल ॥ १५८ ॥

चख [भावेगामं रागं पीडामस्मादृशां रासि ददासि अ्रचपा-
अर । तव faderas वयमतिदुःखिनो भवाम इत्यर्थं इति
ati एते चलारेाऽपि tat यथाक्रममिन्द्रादिदववष्नतवेन
Fear: | कलिकलद्ठ सब्वैवानुस्टूतः । तचापि ws देववचः
पञ्चात्कलिवषः । महावंता | अरव्वणस्तसाविति (पा ° ६।४।९२७)
AMISH: | WTAE (पा०६।३।४६) इव्धाकारः। यासि
शमेति TS, ATH (पा०२।९।९९८) इति ठते WSN Quoi

नलमिति । देवा waree: तार््तीवीकतुरोययोस्तृतीव-
चतुर्ययायुगयेोद्धापरस् कलेख य॒गलं नं wate अगपे-
तान्तिं अ्रनपगतव्ययं waar नलः पोडनोय दति गलेऽनि-
ठन्तापकारवाज्छं बुद्धा दिवि धियं दधुः । युगद्यमसादचनं
न wafa sa: परं यक्किञ्चिद्धवत्‌ किमस्माकमिति विचायं
सगे गन्तम षुरित्यथेः। तारत चीकः waar तीयादीकक
(पा०४।२।८्।वा०९)। GMa! चतुरण्डयता वाद्यक्रलेाप-
सखेति (पा ०५।२।५९।वा०९) यत्‌ ॥९५८॥

द्वापरेति। कामादिषैन्यं परत्य इापर एवैकसहाया यख

तथा मत्सरेण नलष्ुभदधेषेण afear विनष्ट इवातिमत्छरेण
3 U

५२० उन्तरनेषधचरिसे।
FASTA NS CTA प्रति ।
निषेधन्निषधान्‌ गन्तु विन्नः TTS घनः ॥ १६०॥
मण्डलं निषधेन्द्रस्य Tea कलिः |
प्राप ग्ापयितुं पापः खभानुरिव TAB ॥ ९६१९ ॥

WES वा।तथा गिला निवारणशस्यागाकर्णमाद्‌ा यवत्‌ कलिः
wag मखं निग्रडीग्यामीव्येवंरूपां नलनिग्रारिर्णे यातां ज-
ure निषधान्‌ प्रतख इत्यथः । किल यस्माद्र डिलस्तस्मात्‌
WAS SIS वा। एकः परीवारो यस्येति विष्य इापरेणे-
कपरोवार इति समासः । परीवारः। उपसगंस्य घञोति (ate a!
३।९२२) eras नियारिणीं । आआवश््के fafa: nave ॥

नखेति। wee दृष्टापुत्तानां यागतडागादिष्माणां स-
wa: सम्पृंवाद्धेतेः नितरां धब्मवाङख्यात्‌ पायरूपं परखित-
aa प्रति अनु दूरं नितरां दुगोन्‌ दुगंमाननेन प्रवेष awe
ara निषधाम्‌ गन्तुं गमनाय निषेधन्‌ वारयन्‌ घने महान्‌
facata विन्न वच्छमाणप्रकारेण सश्जघटे waH) wal-
बाङ्ला दृष्टा सदसा तान्‌ vay ufea cae: 1 रथ ख
चना मेचा जलपुक्ते ¦ दुगेमदेशं गनं fawetr भवन्ञिषेधति |
दृष्टश्च पृलल्चेति इन्दे, श्रन्येवामपि qed दति (प०६।२।९३७)
Sra WwW ९६० ॥

मण्डलमिति। पापः कलि; पापग्रहमध्ये गणितलात्‌ पापः ख-
भनुरिवामलं निष्यापं निषेधेन्द्रस्य मण्डलं ue अमलं परिपुषं-

सप्तदशः सेः | URL

कियतापि च कालेन कालः कलिरूपेयिवान्‌ |
भेमोभरतुरदंमानो राजधानों महोभुजः॥ १९९ ॥
वेदानुद्धरतां तच मुखादाक्षयन्‌ पदं |

न प्रसारयितुं कालः कलिः पदमपारयत्‌ ॥ १६३ ॥

अकाशं wee मण्डर विम्बमिव way: सम्यगाग्रहात्‌ हटाद्र-
हणायागवश्राख wrofag faarafad ग्रसितुञ्चप्राप॥९६९।

कियतेति। ATE युगशक्तणः समयरूपाऽय च पापङूप-
ल्राच्छ्या मवर्छाऽथच दारुणलात्‌ BATA: तथाऽषंमानी
नखपीडनेऽद्धारवाम्‌ कलिः कियतापि yaar काषेन भे-
मीभन्तुमंहीभुजे vee राजधानोमुपेयिवान्‌ प्राप्तवान्‌ । पुष
रेभं प्राविश्दिदानीक्‌ राजधानौमिति चाथंः। भूमिमेमीत्या-
जने कलेर भिनिवेश्राऽभिप्राया विशेषणदयेन खच्यते। कियता
$ख्पो यसेति वा । अहमिति मननमषमानः Stsarenfa सब्वै-
कार्यष्व मेवेति मन्यते तच्छील दति aT Ver il

इदानीं परप्रवेश्विधानाह। वेदानिति। aa परे वेदान्‌
चगादीनुद्धूरतां गुणनिका gaat श्रोजियाणां मृखात्‌ पदं
पदकारकल्पितसंहिताविभागङ्ूपं WISH WATT WET
कालः समयरूपाऽय च पापरूपः कलिः पदमेकमपि qru-
न्यासं प्र्षारयितुं नापारयत्‌ पापरूपलादित्यथः | एतेन नलपु-
Te धर्मापलंल मकम्‌ । वेदाम्‌ । दयार, गलाकेति (पा०।९।द्‌
६८) षष्टोनिषेधः ॥ १६२ ॥

3u 2

४ द्‌ उन्तरमेषधचरिते।

शरुतिपाटकवक्रेभ्यसतजाकष्येयतः कमं |

क्रमः DEPARTS पुरे दू रमवन्तत ॥ १६४॥
लावद्भतिधताटोपा पाद योस्तेन संहिता |

न वेदपाठिकण्डेभ्या यावद्‌ श्रावि संहिता ॥ १९५॥

श्रुतीति | तज पुरे श्रुतिपाटका वेदाध्यापयितार स्तषा
Mra: सकाशात्‌ क्रमं पु्ैपदपरित्धागेगेात्तरपदयदणादिक-
NAGY गन्धं आकणंयतः WAISS कलेः क्रमख्चरण्णा afaar
दूरं नितरां सङ्कुचितः क्रमाकषनाद्धयेन पापः पदमपि पुर-
अखितुमश्रक्रखता gure दूरं fram दव्यथेः॥९६४॥

लावदिति। तेन कलिना वेद्पाठिनां awe मुखेभ्यः
waft पदक्रमरूपावस्यादयविखलच्णा wafer ना-
आवि भाक्ता तावत्कालं तावद waaay प्रतिबन्धरादडि-
ह्याद्कूताटेापा छतसंरम्भा Bart पादयागेतिः संहिता संया-
जिता। यावत्कालं यावति च देशे संहिता नाकथिंता ताव-
were तावद्‌ शपर्ययन्तञ्च प्रतिबन्धरादित्याच्छीघ्रगतिरशत्‌ |
चदा यक्ख देभे खा श्रुता तदेव तस्य गतिभङ्गाऽभृदित्यथंः |
धावत्‌ संडिता श्रश्रावि तावत्पदयोः सत्वरा गतिचाजितानापि.
नु तावदेव याजिता । संडदिताश्रवणपय्येन्तमेव सत्वरगतिः सा
su मानम्तरमित्यर्थः ॥ ९६५ ॥

SHAM: TH! | URE

तस्य STASI नासा नाशमिवाऽगमत्‌।
तथातत ER नासे कतुधूमकद्र्थिते ॥ १९९॥
अतिथोनां पदाम्भाभिरिमं प्रतयतिपिद्छिले |

अङ्गणे Beat तच खलेनानेन VIS ॥ १६७ ॥
पटपाकमिव प्राप ATLAS |

ATRL ATA पत्तीिन्यजनानिलेः ॥ ९९८॥

तस्येति । तच्छ मासा अ्रद्निदाजादिरामाञ्यं ₹रामसम्बन्धि
चुतं तस्य गन्धम परिमलेन ₹ेतुना नाग्मिव मरणवेद नामिवा-
गमत्‌ अ्रन्वश्डदिल्युप्रे्ला | इवश्ब्द एवकारार्थौ वा | तथा तेनैव
भकारेणायै कलिः aguas कदर्थिते पीडिते दशौ नेचेऽपि
न अतत न प्रसारितवान्‌ किञ्चिन ददशेव्यथैः। चाञ्यगन्ध-
कतु धूमसम्नन्धमात्रेण विव्यथ tae: । waa दूति तनेतेलैडिः
सिचि, तनादिभ्यस्तथासारिति (षा०२।४।७९) पाचिके सिज्‌-
लेपे तकारख ङल्ादनुदान्तापदेेवनतितनोति (पा°६।४।
Ro) दत्यननासिकलापः॥ १९६६ ॥

अतिथीनामिति । तत्र पुर भ्रनेन खलेन कलिना दिणां
sro wee | यस्माद तिथीनां पदान्मोभिखरणक्षालनाद-
afta पापरूपं कलिं प्रतयुहि ग्य अ्रतिपिच्छिले भ्रतितरां कदं
wan | एवंविधमतिपविचमङ्गणं wag नाभ्रकदित्ययेः अन्यो
ऽपि पिच्छिल fa पतति॥ ९६७॥

पटेति। रसो कलिः maw aaa afeau

ure उत्तरनेषधचरिते।
faqut तपे वैः कीादेश्मनि वेश्मनि ।
कालादिव तिलान्‌ कालाद्‌ दू रमचरसद च सः ॥ १६०॥
खातं निल कर्मने खमन्तदीं मेव सः।
छपाणीभूय इदयं GASH तस्य तेः ॥ १७० ॥

मराश्मभिःप्रहृष्टतापैः Wat पुटाभ्यां gars पाकं उभयपार्-
योयोाजादेग्रान्तरमद्मिसंयोगमिव प्राप प्रतिष्दं यागबाहल्यात्‌
वामदचिणपार्चयावद्कितापेर्िंतरां पीडा मन्भूदित्य्थः । तथा
oat धाभ्मिंकनिभ्वितवापीकूपतडागादीनां ऊर्मयसद्रपा-
fe व्यजगानि तेषामनिषखेवायुभिः ae प्रत्यङ्गं wiry अक-
की feafaanm caater । प्रत्यवयवकन्तंमेन च पीडा-
fawerg वाव्वादितरङ्गवायुस्पभ्रमातेण नितरां व्थिताऽभू-
दि व्यथः । वहिः sow छष्णवद्मं्यमरः ec

पिदढणामिति। अज ot Safa वेश्मनि प्रतिग्रहं ब्राह्मणा-
fawade: पिद्रणां ata जखसमरपणे विषये कोशात्‌ लिक्तात्‌
faefoara काखात्‌ छष्णवखात्‌ तिलान्‌ सकाशात्‌ स कलिः
काखादिव कृतान्तादिव दूरं नितरां waeq भवमाप। ad
शोरिति पाठे तपंयन्तीति त्पणेरिति व्॑विशेषणं । तिखात्‌ !
इति जातावेकवचनं ॥ ९६८ ॥

खाद्णामिति। स कलिः areut खानं gaat वेदि-
कानां तेस्तादृभरेभापोचन्दनादिरचितेलंलारखानादि द्ैदाद-
अभिखिलकः छपाणोभूय खद्ता मङ्गोरृत्य aa we: इदयं

SHRM: TH: | ५३५

uate मुमुदे तच विदन्‌ मिथ्यावद्‌ावदं |

स्लियं प्रति तथा वीचय तमथ न्लानवानयं ॥ १७१ ॥
यश्चयूपधनां जन्नो स पुरं शदुसङ्कला ।
HATTA: की व्यालक्राडीकताश्च At ॥ १७९॥

fazra a: प्रविष्टैरिव सवं wats ्रन्तः शरीरमध्यं दी॑मेव
शकलीभूतमेव मेने। छपाणेदिं विदारणं भवतीति युक्तम्‌
खङ्गा काररांस्ििलकान्‌ दृष्टा frag caw: ॥ ९७० ॥

पमां खमिति। तत्र पुर we पांस मिथ्यावद्‌ावद खषाभा-
fou विदन्‌ जानन्‌ खमिचलाभाग्ममृदे। अरय पञ्चात्तदमन्तरं
खस्तियं safer तं तथालोकभाषिणं वीच्छ ज्ञाला मिचना-
शादिवदुःखवशात्‌ स्लानवान्‌ Wat गतः पन्नो प्रति क्रौडा-
यामख्दिति देषाभावाद्मयिताऽभूदि व्यथः | न waa वचनं
हिनस्ति स्त्ीपुंसयेरिति भारतादौ । विदन्‌। fae: शतुर्वसुः
(पा ०७।९।२६) दृत्यच विकल्यान ठन्तेवेखभावः । एवं चतुद्‌-
तयोविद्याविद्रद्विरित्यचापि ज्ञेयम्‌ वद्‌ावदं। चरिचलौत्यादि-
ना (पा०६।९।९२वा०८) दिलमभ्यामस्यालश्च। SAAT] क्रव-
तास्तकारस्य संयागादेरातद्ति(पा०८।२।४२) नः॥९७९॥

यन्नेति । सः यज्ञयुपेः खादिरो डम्बर पप्ररबन्ध स्तम्भः घनां
नितरां व्याप्तां at प्रं शङ्कभिस्तोत्ा कोलः wget व्याप्नामिव
HH मेने। तथा ध्मधनेजनेः Slat तां परं are: सर्पैः
दुषटखापदेवा दुटगजेवी क्रेडोकृतां सवत्र पला व्यालाः ATs

१९९ उन्तरनेवधचरिते।

स TUATHA न वराकः पराकिणां ।
मासापवासिनां काया लङ्घने घनमरूखलत्‌ |] १७३ ॥
आआवाडितां दिजेसर गायचीमर्कमण्डलात्‌ ।

स स॒त्निदधर्तो पश्यन्‌ ृ्टनष्टाऽभवद्धिया ॥ १७४ ॥

मप्ये यस्याखामेतादर्शीं छतामिव मेने। कोलसपादिभि्व्यप्न
स्थानं चथा प्रवेषुमथ्क्ये तया खा पुरी तख प्रवेष्ुमज्नक्या जाते-
wd: । व्याला भुजङ्गमे BT आपदे दुदन्तिनीतिं विश्वः ।
रेफान्त TWEE PSH: | चः खमुचयाये दवाय वा Ny Oxi

a दइति। वराकः afeeia खानाखाभादौनः स कलिः
पराकिण्णां दादश्राजापवाषरूपपराकास्यषृष्ट् विश्ेषत्रतचा-
fret पाश्च गकु नाज्नकत्‌। तथा मासोपवासिनां कायग्रति-
च्छायाया अपि खङ्कनेऽतिक्रमणे तस्या अपि समीपे गन्तुं चनं
निरन्तरं weed धमत्पदाऽभूत्‌ । तच्छायामपि TY ATH-
करित्थथः। वराकः ।जल्यमि चेति (पा ° ३।२।९५५) कन्‌॥९.७२॥

आआवाहितामिति। तच पुरे स दिजैस्तेवर्थिंकं रागच्छ वर-
देत्यादिमग्धेरावाहितामन्तरकंमण्डलाद्धिया अरतिश्यसाम-
ula ग्यविम्नान्निगंत्य दिव्यश्पेण सत्िदधतीं तत्छमोपमाग-
च्छन्तीं प्रातःसन्ध्याधिदेव्तां गायों पश्न्‌ areal: सका-
WAT गायश्येवारो दृष्टः पञ्चात्तदानोमेव गटाऽद्श्छाऽभ-
वत्‌। खन्ध्या वन्दनं gaat दिजान्‌ ger गायनी at विना-
शयिवयतीति ततः स्थामात्‌ पलाय्य गत Tah गायनी खग्थ-

सप्तदशः Aa: | ४५६७

स णद एदिणा ga वने वेखानसेडत।
यत्याधारेऽमरागार HU न ATTRA ॥ १७५ |
कापि नापश्यदन्विष्यन्‌ दिंसामात्मप्रियामसे ।
सखमिचरं त न प्रापदपि मूखंमुखे कलिं ॥ १७६ ॥
दिंसागवों मखे area रिर॑सुधावति w a |

सा तु सेग्यद्रषासक्ता खरं दू रान्निरास तं ॥ १७७ |

विम्बस्ां दति ध्यानं। श्रकंमण्डलादाडहितामितिवा। Cea:
पव्वंकालेकेति (पा०९।९। ४८) समासः ॥ ९७४ ॥

सद्ूति। ख afadfeat wee: qe रे तथा वैखा-
मसेवानप्रस्ेष्टेते BH at तथा यतीनां परमहंसानां सश्या-
सिनामाधारे sara aaa अ्रमरागारे देवालये खानं
नाने आश्चयं न प्राप! क्रापि afaaiifa waa याच्यं,
afefae qe सतीति सप्तमी वा सव्वैच ॥ १९७१५ ॥

क्रापीति। wer कलिः तत्र पुर श्रात्मनः प्रियां दष्टं नि-
fagi feat श्रय च fed ्रज्विष्यन्‌ न aria कस्िन्नपिदेभे
मापश्यत्‌, तया कलदप्रियलान्नामसाम्याखच खस्य fad कलिं
कलं मृखाणामपि मुखे सम्भावितखले म प्रापत्‌ । मुखो रपि
तचन कलदायन्ते दिंषाकलदयारभावानलतच fafa a aa
इत्यथः । न्योऽपि यत्र मित्रखस््ाद्यभावस्तच चणमपिन
तिष्टतीद्यक्तिः ॥ ९७६ ॥

feafa मखे गोमेधास्ये aH दिसागवों दिसासम्बन्धिनों
3 V

४३८ उस्षरमेषधचरिते।

मेनेन ब्रतनिष्ठानां खाक्राशं मन्यते सा सः।
बन््बन्दासमिर्जश् सखशिरञ्च TATA | ९७८ ॥

aa are रिरंसुं्टचिन्तः स कलिः निषिद्धगेादिसा afa-
येति धावतिसख। सातु इन्यमाना गाः पनः सन्ये खोमदेव-
ताकद्रव्यसाध्ये SE wa श्रासक्ता तत्छम्बन्धिनो तत्ाभिका सती
अभिचारादिदुषटकब्मरादित्यातसैम्या रमणोयः पारलाकिकोा
धश्यस्तत्छाधिका वा खरं पापरूपलादुःसदं रख्यारभेदात्‌
खलं वा पापरूपं दुरादेव निरास निराचकार। ्रघश्मंसाधनं
mftafe दृष्टा wen: पयाद्धकंसाधनमग्रोषामोयंवेदिक-
पश्रुरिसादि gg मभ्िया fear म भवतोति दूरात्‌ परा-
छ tara: | He इति पाठे दिंवाप्रतिपारिकां गां बाणं
यज्वनां मुखे वीच्छ weafa यावत्‌, रिरखरधावत्‌। सातु वाणो
सोम्यप्रतिपादिका सतो तं wat श्रग्नोषोमोयं पश्ुभित्यादिवा-
द्याकंनमाजेण दुः खवश्राक्चिस्तेजस्वं दू रा्निरासेति वा। श्रथ
च कामातुरः Gas: खरा गदभः गां वोच्छ यद्यपि धा-
वति तथापि सा रमणोयदषभानुरक्ता adit विजातीयलाद-
इभंदूराल्िराकरोति। मखे यज्ञप्रारम्भ दति ati अथ च
Traut सोम्यं टृषभमनृषरति at टषभं त्यजति सुरते TH
इष इत्यमरः | ददिंखागवीति गारतद्धितेति (पा०५।४।९२)
रच॥ १७७॥

मेनेनेति। स ate: जनव्रतनिष्टानां वाग्यमव्रतिनां स-

ANTM: A: | wee

पोणां स TAN: TUT पर्यन्नाचामतामपः।

मेने धनेरमी WH शरं मामद्धिरद्यताः ॥ १७८ ॥
मेष्ञोधुता धताषाढानाशशङ्धे स वर्खिनः।

Tar बद्रमायान्ति दन्तु दण्डेन At ततः ॥ १८०॥

भ्च्यादिजपमैनिनां वा मैनेन afeaaa छता खस्यात्मन
AHI गालोप्रदानमेव मन्यतेसखम। तथा वन्टोषु नमस्कारा-
Yq wifey वन्दारुभिः नमस्कु्वद्धिन॑रः खथिरख पदा
इतं चरणएताडितमिव अन्नो अ्रज्ञासोत्‌। च द्वारी वा। वन्दा-
| Rf शवन््ारारूरिव्यारः (पा ° ३।२।९७२) । वन्द्यानिति पाठे,
तद्यागे,न लाकति(पा०२।२३।६९) षष्टीनिषेधाट्ितीयां॥९७८॥

षीणामिति i स कलिः खषोणां पाणा es ठसीः कुशा-
नानि पश्चन्‌ अमी wea: घर्मैलं इमुङ्गर्मं ₹न्तुमृद्यता
दति मेने। तथाश्राचामतां तेषामेव शस्ते ्राचमनाथंगृडीता
aa. पश्यन्‌ श्रमी मामद्धिख्च लं भसखसाद्धवेति प्ुभिवेति
प्रतोयमाने तच्चा । सकुशा मिति पठे कुशानपख पश्यननित्य्थंः।
शच द्येत्‌ कुशा एव घनतुल्याः। श्राचामतां। िवृक्तमुच-
मामिति (पा०७।२।७१५) दोघ; ॥ ९७९ ॥

माश्जीति। स कलिः मेज्नो्टते मुञ्ञदढणमेखलाधारिणः
तथा Wa Bas: पालाश्दण्डा sera विने कब्ह्मचारिणः
एवम्भूता माशश्द् मेने, श्रमी परुषा रज्ज्वा मां ag तता

बेन्धनानन्तरश्च दण्डेन मां शन्तुमायान्तीति। मेन्नीश्ता
५ V2

use Sucaayrafca |

दृष्टा पुरः पुराडाशमासीदुच्ासदुमनाः।

मन्वानः HUNT स FAI] च SA ॥ १८९॥
Rye मदि रादानं विन्द न्नेष दिजन्मनः।

दष्टा STAM तं कुर्वन्तमदू यत ॥ १८२ ॥

ताषाढा एते ब्रह्मचारिणा ग भवन्ति fad at रज्ज्वा बद्धा
दष्डेन दन्तमायान्तीत्याज्शङ्क fa a ताषाढाननेति पाठे
एवग्भृतार्‌ wets दति weg किन्ति्युत्तराद्धंः।
पालाशा दण्ड श्राषाढः। afeat ब्रह्मचारिण दत्यमरः।
arent | विकारेऽन्‌ । arent ब्रह्मचारि णामिति वर्णिनः
॥ ९८१ ll.

Tela स तच पुरोऽयेऽश्रन्रफमाचं परोडाशं अरष्टादश्क-
weft पश्ण्रोरावयवं दृष्टा उन्तासेनोात्कष्टभयेनं
gat दुःखित ्रासोत्‌। तथा Se: खपंफणाकारपरोाभागा
वैक तादिजह्ृः फणिनः सर्पिणोमेन्वानेाऽञ्र मुमोच दन
भिया रूरोदेत्यथंः। पुरोडाशा ऽकारान्तः। पुरोडाश्रभजाभि-
fefafa are: ॥१९८९१॥

wag tfa एष दिजन््ननो ब्राह्यणस्य मदि रादानं मदि-
राखीकारं विन्दन्‌ जानन्‌ war श्रयं महापातकोति बुद्धा
मुमुदे । श्रनन्तरं च arava aly दृन्ररेवताकं ari कुर्वन्तं
fast इडाऽदूयत। सोचामण्छां सामग्रहान्‌ सुरायाञ्च एडा-
Wha अ्तेमदिरादानखख वेधलाक्ञभाञ्रयविनाञ्ादिव fara

सप्तदशः सगंः। ust

श्रपश्यद्यावते वेदविद्‌ aT लीनस |

` उद्‌डोयन्त तावन्तस्तस्याखाच्ञलये दः ॥ १८३ ॥
खातकं घातकं जनने STA दान्तं छतान्तवत्‌।
वाचंयमस्य Cag यमस्यैव बिभाय सः ॥ १८४॥

इत्ययः । से जामणणेति देवतां सम्बन्धमा वाऽणि afafa
(पा ० ६।४।९ ६७) प्रतिभाव: ॥१८२॥
अपश्दिति। भ्रमो वेदविदां यावते चावत्सद्यकान्‌ बहन्‌
AMIN ब्रह्मयज्नसमये क्रियमाणान्‌ ₹स्तसरकल्पना्े
संयाजितान्‌ करपटान्‌ वा छब्योपस्यायिनां गायचीमन्लतजपा-
लोन,
HATH SAAT च पादौ ग्राह्यौ ALT: सदा।
संदत्य दस्तावध्येयं स fe ब्रह्माञ्जलिः wa: i
दति मनुक्रलचणान्‌ करसंपुटानपश्त्‌ तावन्तस्तस्य कलेः
ez: TATA STS AAT TMI श्र्नलयः उदडोयन्त उत्प-
तिता निर्गताः। तदुर्भनमातरेण नितरां विरोषंददयोाऽग्डदि-
व्यर्थः | तदखेति वा पाठ VR १८२ ॥
स्ातकमिति। स विद्यात्रतस्लातकं उभयस्तातकश्च खस्य
aaa विश्चाखघातिनं WH मन्ये। तथा दान्तं तपःक्तशसदं
जितेद्धियं नरं कृतान्तवत्‌ चममिव भयदेतु जज्ञो ज्ञातवान्‌
तथा वाचयमख मानिना gaa दशंनमाचेण मेानिकर्ढक-

CAD

¢ On & ~ ~
ख कम्मकमानिकंम्मदशनेनेव वा faara Tea qawa | यम-

482 ङन्तरमेषधचरिते।

स पाषण्डजनान्वेधो प्राभवन्‌ बेदप्डितान्‌।

HTL FS प्राप्य पापस्तापादपासरत्‌ ॥ १८१५ ॥
तच TET RS पश्यन्नतिसन्ताषमानशे।

निवेष्य Tea TT व्वरति स सः ॥ VTE |

कटंकखकब्यकस्वकटेकयमकब््ंकदभ्रनेनवा। यमेन Toa चथा
भयं तथा मोनिन इत्यथैः । START TAT ब्रती । तपः HWA
दान्त टत्यमरः।
गरवे तु वरं दत्वा खाया तदनन्ञया।
वेदव्रतानि बा पारं नौत्वा दछयुभयमेव वा॥
दति याञ्ञवच्क्यः\खातोति खातकः, याजकादितवात्‌ साधुः,
Sara: घातकं । इन्तेखवखि इन रः। जज्ञौ जनने दति जानातेः
कत्तभिप्राये क्रियाफलाविवन्वायां, wera कत्तंरोति (पा०९।
दे।७८) पर सैपर | तदिवच्या अ्रनुपसगज्त्नः इति (पा ०९।३।
७६) FE) Tafa भयरेतुलाविवच्ायाञ्चापादानलं ॥९८४॥
स दटति। स पाषण्डजनान्वेषी GIT वेददूषकान्‌
विचारयन्‌ वेदेषु पण्डितान्‌ Stara कमढयम्‌ WAT पथ्यन्‌
तापादतिद्‌ःखाद्धेनाः ्रपाषरत्‌ पलायितः यतः पापरूपः।
क ta ward प्राण जलार्थीव। दविता जलं विचिन्वन्‌ afi
प्राष्पोत्तापार्‌ दूरं पलायते॥ ९८५ ॥
तचेति । स तच ब्रह्महणं नरं पश्यन्‌ महापातकिलादा-
त्माखयनादतितरां सन्ताषमानशरे WIT | अ्रनन्तर सष्वमेधास्यसख्छ

सप्तदश्नः सगः | ४९३

यतिदस्तसितैसस्य TACIT AGT ATT ।
STATA क्िषटि्दिणां वेद यष्टिभिः ॥ YE It
मण्डलल्यागमेवेच्छदोच्य स्थण्डिलशायिनः |
पविष्रालाकमादेष पविचासमविन्दत ॥ १८८ ॥

यशस्य यज्वानं a प्राचणावदानादिसंसकारादिक्मएा raw
fagra ज्वरति सखम नितरां ati । सव्वेमेधे fe तत्तव्ना-
तीधेकेकप्राणिदिंसाधिकाराद्रद्मणे, ब्राह्मणमालभेतेति अत्या
जह्मवघस्य वैधल्रान्निराश्रयलात्‌ सन्तप्त इत्यथः । ब्रह्मणं ।
नद्मभ्ृरेति (पा ° २।२।८७) faqs ज्वरतिख्वादिः ॥ ९८६ ॥

यतीति। यतीनां सच्यासिनां ₹स्तस्ितेरा म वैणद ण्डेस्तस
SAQA भव्यमा wha श्रकारि। aur गटददिणणं weurat
वेदैरेव यष्टिभिरण्डैवदानां करमजटारूपाभिवा यष्टिभिस्तस्य
quine क्लिष्टिः क्ेशाऽजनि । craradtdégr भीत इत्यथैः |
Tray Awa इत्यमरः रम्भे वेण सतस्येदमिति (पा ० Biel
९२०) wai क्लिष्टिः । fagafa (पा०७।९।९) द्रट्ूनिषेधः
॥ ९८७ ॥

मण्डलेति। एष स्थण्डिलश्रायिमो वेदि काशायिने व्रतचा-
रिणा राम्‌ वीच्छ मण्डलस्य agree त्या गमेवेच्छत्‌ | तथा
पविष्राणां यन्नाद्युपकरणादीनां यन्थिविश्रेषनिबद्धानां पाणि-
Hua श्राच्यादयुत्यवनसाधनानामन्तगंभरडहितसायानखद्धि-
न्रदभाणामालाकनात्‌ पवेवखा ्स्ताखस्तमविन्द्त प्राप । तते

use उन्तरनेधध TCA |

TASHA TS Sal ब्रह्मचारिणं |
चपणार्थो TAY स चाक्तपणमेक्तत ॥ १८८ I
जपतामक्तमालासु वोजाकषणदर्शनात्‌।
स जोवाङृशिकष्टानि विपरोतदगन्वभूत्‌ ॥ १८० ॥

मरद्धय मापेव्यथैः | श्रगभा साथी zat पविचमिति कात्या
यमः। स्थण्डिष्ठ एव शेते ब्रतवश्रात्‌ स स्यण्डिलशायी, aa दृति
(पा०२।२।८०) णिनिः ॥९८्८॥

श्रपश्यदिति। ख जिनं. बेद्धविगरेषं खमिचमन्िब्यन्‌ we
चारिणं श्रजिनं छष्णग्टग चदय सरा सङ्गमपश्यत्‌। चपणेन दिग
avy देवाद्येनोर्थोव प्रयाजमार्थो तमपि गवेषयत्‌ यज्ञदोचया
सदतस यज्वनाऽच्तषपणं दोलाङ्कधर्मपरित्यागाभावमै्तत। यदा
अ्र्ताभ्यां पाश्काग्यां पणं क्रीडां पाश्कसम्बन्धिजयपराजयदेयं
Tailed धनं eee) राजद्धये यजमानोऽकेदीव्यतीतिश्रुते-
विडितलात्‌ aged युक्तं । वेधं स्व दुःखदं खस्यामिचमेव
शातवान्‌ न तु मिच्रमित्यथेः। पणः। नित्यं पण इत्यप्‌ (Gre at
Bee) WUT ॥

जपतामिति । जपतां नराणां ्रच्मालासु पद्माचरुद्रा-
चादिमणिनिग्मितजपमालिकासु वत्तमानानां पक्ताच्लादिवो-
जानां जपगणमायेमाकषंणं तस्य दशंनाद्धेतार्जीवानां प्राणा-
नामारृष्टिराकषेणं तया जातानि कष्टानि दुःखानि अन्व
भूत्‌ । यस्माद्धिपरोतदृक्‌ विरद्धदभां | सव्वदितघम्मसदितलेनं

सप्तदशः GI! | ५९५

चिसन्ध्यं तच विप्राणां स पश्यन्नघमषणं |
TCHS TH निजयेोरपकर्षणं ॥ १८१॥ `
Sa तच कच्चिन्न कलिः परिचितं कचित्‌ |
भेमोनलव्यलीकाणएप्रश्नकामः OTA ॥ १८२९ ॥

भानाभलादृधमौदभंनमाजचेण मशु; खमन्वभृदिल्य्थः । श्रय
च विपरीतदशनंशोलं वादोजेव्यच वयश्चनंमाचव्यत्धयेन waar:
waa च॑ भीवेति भवतीति नोवाङृष्टिकष्टानुमवनं यकं
॥ ९९० ॥

जिषन्ध्यमिति । अ तच faery प्रातमष्याक्रसायाकृर्पं
धन्ध्याजयमभिवयायं विप्राणां शतद्येतघमषंणं छर्भिनासा-
स्पशाभिमन्वितं चलुकादकं तशरेपणादकं वा yas निज
याद्गरपकषंणं SAAS वरं sufafa श्च्छत्‌। मदय
भेजे यदि काऽणुद मूलयिय्यत्‌ तद्नेतदुः ख मूलं नाद्र चतां । त-
समाननेत्रान्मलनमेव वरमिति मेन दत्यथेः। तदपि दृष्टा दुःखि-
तेाऽभूदिति भावः । श्रघमषंणदशेनव्यथा मैचापकषंशब्धयया-
तुसा । चिसन्धं serdar दितीया॥९९९॥

श्द्राशीदिति। भैमीनलयेोव्यलोकस्याभुतस्याण दोाषलेभ-
मपि प्र्रकामः रघुं वाञ्छन्‌ अरत एव तच पुर कथकखमिच-
शवेषणाथे परिभ्रमन्‌ परिता विचरन्‌ ख कलिः क्वचिदपि खामे
afacta स्वस्य परिचितं जिनचपणएकादिमिकं areata

may भैम्या वा तचत्येन जनेन वा रतेषु क्चिदपि .कषुचि-
3X

ene उरुके चरिते |

ATS AT GANGS SENT: |

wfafest यं afer पञ्यनलुपनलाप सः ॥ १८२॥
कं तजाचन्याया free dea तवान्‌
SW नं PATS वामदे न्याभ्युपासकं 1 ९८४॥

सकि कन्हादात्कक्‌ we करणि परिचितं पातकं agree
wer dat Sie Sas Se: किमिति कलिः प्रच्छति,
WE SSS WS STS BTA TS aT Wee tt

SOF CE SS S मषः, SUSE: Ge,
SV र्खे इ व्डब्दा या WA खः, रवां Ge यापरूपलादट्‌
See: See eee करे Gal wef का डलं पञ्छन्‌ WTS
weg vee ददुः वकाः येय ख कलिः उयतताप afar
were eq Seis eat ` अण्डा ऽचि खवेरिखच्छों wie
weer Seiwa रूट ष्यः या weftaerd पूरवयेनिपातः
- श्र ङ ¦

कन्धा क ख क्छ चेः षवदा SUSE समीपमा-
wee खत षद खव खः {दका नोयाया यय्यायाः जआमम्बावा
w ewer “we. =a WS सं Way कञ्चन नरं यी-
WN SE Cw: व्य खयर eSaewa Tear ger
WO CWE देच यच्छ च्छ SSqurww' से कखे वामरेवेन मनि-
ग द्‌ ॐ कष्य ख Care रब ए ददि वादे व्यं जाम याम तख
सः सटा चः weerws Seng ear war दुः खिलोऽमूत

सप्तदशः AM | ४8७.

वरिणो श्एविता तदतौ न प्रवेशं ददो भुवि।

` न वेदध्वनिरालम्बमम्बरे विततार च ॥ १९५॥
दर्शस्य दर्शनात्‌ कष्टमधिष्टामस्य WAT |

जु CRT सोमं सोऽमन्यतान्तकं ॥ ALE

वामदेवोपासने aan: स्तिय उपसोदन्तीति ofa) दृष्टं सामे-
त्यर्थे, वामदे वाड वद्याविति (पा०४।२।९) Su yes ii
वरैरिणीति । श्दचिता लकानां वाद्याभ्यन्तरष्यचिता मनः-
afg: गोमयादयनुलेपनजनिता च एरडचिता भूवि ग्वे तस्मै न
ददो) sacar वैरिणी । नगरमध्ये सर्वषां जनार्ना
wag प्रटचितवात्‌ स्थातुं नाशकदित्यथः | तथा वेदष्वनिरम्ब-
रे शब्दा ये नगरसम्बन्ध्युपरितनाकाण्देश ्रालम्नमाञ्रयं ग
विततार । BATS वेदध्वन्याञ्रयलात्‌ तापि स्थातु ना्रक-
दित्यर्थः । चः सम॒च्वये। waste वेरिणे खानं न ददाति
HEU |
दर्भस्येति । दर्भ॑स्यामावास्यायागस्य श्र्मिषटोमयागसख खं
दशनात्‌ कष्टं मददुःखमाने प्राप । तथा पासंमासं याग-
मोचते Wailea: सन्‌ घुं बभ्राम | तद्‌ शनेन मुमृच्छत्यथैः '
सामयागं तु श्रन्तकमेवामन्यत। तद भनान्मरणमेवान्वभूदि-
qa: । श्रन्यस्यापि ज्वरादिपौडा पखान्ुच्छा अमन्तरं मरण
भवति nee a :

3x2

ges उन्तरनेधधचरिते |

तेनादृश्यन्त NOM म तु ACTA जिनाः।
नापथ्यत्‌ सोऽभिनिमुक्तान्‌ ओवम्भुक्तानवे्तत ॥ ९८७॥
स तुताषाख्रते विप्रान्‌ THT शयष्टपरखपरान्‌।
दामशेषोभवत्सोमभजस्ताम्‌ वच्छ द्‌ नवान्‌ ॥ १५८ ॥
तेनेति । तेन कलिना बोरान्‌ रान्‌ प्रन्तोति च चधब्जो-
विनो धाभ्मिका अदृश्यन्त वीरान्‌ अष्टानाचारवतेा प्नन्तोति
वीरण fo A Can रा Ua SRA TE षदाचाराः
MATA महावीरा UA AA AA Tal CHU: | द्धा Aaa
WU भवति तेजखो वद्धिं परन्त्यपेचया नाशयन्तीति AIT TAT
गष्टा्रयस्ते पुनन Yar | Basa wea: साभ्निक एव तत्े-
व्यथः! तथा स श्रभिनिरसक्ताम्‌ येषु सुत्तेषु ख्थीऽस्तमेति arg-
शरान्‌ ग्या शमयसमये fear श्रना चारांस्तच ना पश्चन्‌ |
किन्त जोवन्तद्चते aare तान्‌ विषयपरिल्यागिने ब्रह्मज्ञा
भिनेाऽवेकत। वीरघ्ना वीरदनमयोग्धा दृष्टानतुये वीरान्‌
हतवन्तसे Tar: | वीरमारणमपि aa cre न क्रियते इत्यर्थं
इति ati
wi यसिन्नस्तमेति सुप्ते यस्िनुदति च।
शरष्टमानभिनिघुक्राभ्युदिता तु यथाक्रमं ॥
इत्यमरः वीरघ्राः। मृलविभुजादि लात्‌ कः ॥ ९८९ ७ ॥
a <faia वरिमान्‌ qe परस्पर येस्तानन्यान्यस्यभ्रिनेऽ्ता
WATATA SE Gara उच्छिष्टानां मिथः स्पशनिषेधात्तद-
तिक्रमकारिणः खाश्रयलेन समाव VS दत्य्थंः। नन्तरं दाम-

SACU! Ba! | use

HA जनं THES AAS प्रात्‌ श्चरित्यसे |

तं पश्यन्‌ TT ATATATAY दुख्स्तताऽभवत्‌ Il ९८८ ॥
अधावत्‌ कापि गां वोच्छ इन्यमानामयं मुद्‌ा।
अतिथिभ्यस्तु at बद्धा मन्दं मन्दो ATTA ॥ २०० II

श्रेषोभवत्‌ सोमभजः हदामावर्िष्टःरमरूं wad सोमलता चु
weary वीच्छ विचाय्यं gaara व्यथिताऽभूत्‌। न सेमे
नाच्छा भवतोति aa 1 दचृदण्डे तिले सामे नाच्छ
मनुरब्रवीत्‌ दति Wag सामभक्तणे ऽमृच्छिटलादन्यान्यस्य-
भेऽपि पापाभावाद्‌ दुःखिताऽभूदिव्यर्थः॥ ९९८॥

Bafa wet कञ्चन जनं Taree धूलिनं श्रुला निषिद्ध-
ष्लोरजःस्शबद्या खरादिनिषिद्धरजःस्यशबद्यादृष्ठावाखाश्र-
यागश्या ्यटिति wre तुष्ट arta ara: | तताऽनन्तरं विचा-
शावसरे पवनसम्नन्धि पविचश्च यङ्गारजःलानं तच तेन वा
ऽवस्था खि तियस्य तच वावतिष्ठते तं पश्यन्‌ cer दूनाऽभवत्‌।

TEV जलसखानमापोदिषटेति मन्तः |
वायव्यं गारजखानमाग्रेयं भस्मनेादितं॥
यत्तु सातपवषेण दिव्यं तदिति पञ्चधा।

दति मनुः ॥ पावमचानद्य ध्वालात्‌ दूनोाऽमूदित्यथेः ।
ATHTA | WE । प्राप्त Tha ar पाठः ॥९८९ ॥

suratefa श्रयं क्रापि यन्ञश्रालायां Ze at हन्यमानां
गां TQ खाज्रयाश्या AST खन्ताषेणाधावत्‌। WMT त॒

१५० उन्तरमेषधचरिते।

इष्टवान्‌ स द्विजं दृटा नित्यनेमित्तिकलयजं।
यजमानं निष्ष्येनं दूरं SRT ऽद्रवत्‌ ॥ B02 ॥
श्राननन्द निरोच्यायं पुरे तचात्मघातिनं |
THAN यज्वानमेनं CET ऽथ विव्यथे ॥ Rod ॥

पमस्तां at अतिधिभ्याऽभ्यागमनाथे इन्यमानां बद्धा मन्दा
qed दुःखवश्ा्मन्दं शनेन्येवत्तत wet: | लषणमपि तच
स्यातुमशक्रः सन्‌ मन्दः शीघ्रं पराट़न्त इति वा। ARTY at
aes वा ओओआजियायापकन्ययेदिति खतेः॥२००॥
woaufafa i स द्विजं नित्यानि सन्ध्याख्ानादरोनि, Ffa-
rat aera त्यजति तमकुव्वाणं दृद इष्टवान्‌
खाश्रयाशया He | अनन्तरमेनं यजमानं यागे Haare नि-
ey निखित्य निराग्रत्वादौनमखःसन्‌ श्रद्र वत्‌ तस्मात्‌ प्रदशा-
et पलायाञ्चक्रं। दीकितिनददातिनज्ुदातौत्यादिञ्ुतेः।
नित्यमैमिन्तिक कर्त्या गस्य वेधत्वादाषाभावात्‌ ततेाऽपि पला-
यित cau: । नैमित्तिकः | arate भवाथ वा ठक्‌॥२०२॥
अननन्देति। श्रयं Tat श्रात्मघातिनं कञ्चन निरीच्या-
नमन्द्‌ aaa एवात्मानं गेापायेदि ति विष्यतिक्रमात्‌ पापकायं-
यं ममाज्रयः स्यादिति बद्या vedas: wa विचारणायां
सत्यां एन मात्मघातिनं नान्ना WAITS यज्ञस्य यज्वानं यज-
मानं Fel ज्ञाला विव्यये। ्रासन्नमरणेा दविकि्छरोगातं-
wares | सऽग्येषटा WATS GH श्रा्मानमेव पश्रु-

| SAT सगः | ५१५१

MA ASA पश्यन्‌ TAMAS |

HM यज्ञक्रियामन्नः स भण्डाकाण्डताण्डवं || ₹०३॥
© _ _ अ fafeac

यज्वभाग्धाश्रमेधाश्चलिङ्गालिङ्किवराङ्तां |

SETAE स कत्तारं श्रुतेभण्डमपण्डितः॥ २०४ ॥

we: ded घातयिला यज्जभागमपंचतोति श्रुतिः । वेधला-
दात्मचाते दोषाभावात्‌ व्ययित इत्यथैः । श्रात्मघातिनं। ता-
era णिमिः ॥ २०२॥

क्रताविति। स महात्रतास्ये क्रते ब्रह्मचारी TAT च त-
ata aw पश्यन्‌ यज्ञक्रिया भण्डानामसभ्यभाषणादरि वया-
पारशोलानामकाण्डताण्डवमसमयेोद्ध तनुत्यमिव जज्ञे मेने ।
-यतेाऽज्ा AG: | AW यथा बङ्जनसमकचतं गद्यादि प्रकाश
यन्ति तथा दिवैव बङ्जनसमत्तमल्लोलव्यापारकरणात्‌ याग-
कम्म भण्डव्यापारतुस्यमिति। यज्वानः सर्वैऽप्यसभ्या दति मेने
इत्यथैः । महाव्रते ब्रह्मचारिपुंशचल्याः wae दृल्युपनिषत्‌ ।
एति तच्छोलेलरी VCH, दण्लशेति (पा०२।२।९ ६२) RTT
तुकिच, रिढाणजीति (पा०४।९।९१५) FIT Rog ll

यजञ्चेति | स यज्वना यजमानस्य भाग्याया श्रश्मेधाख्यस्य
यज्ञस्या श्वस्तस्य लिङ्गमालिङ्गव्येवंभोलं वराङ्ग गद्यं यस्यास्तस्या
भावस्तत्ता तां TEI शुतेवैदस्य कन्तार्‌ः भण्डमाचष्ट WAIT
SATAY TYG: | GAMA प्रत्येव वा। यताऽप-
fea: घ्रास्त्रानुसारिपण्डितबृद्धिरडहितः | .

५५२ उश्तरमेषधचरित।

अथ भोमजया जुष्टं व्यलाकत कलिनंलं।
दष्टटम्भिरदरालोकं प्रभयेव प्रभाप्रं ॥ २०५॥
तयोः STATS ATS पश्यन्‌ शल्यमिवानशे |
ASRS ae स TAMAS ॥ doe

पराणं मानवा wa: ars azfafafara |
आआन्ञासिद्धानि warfe म दातव्यानि हेतुमिः॥
षति राजाश्ञावश्िविचारं वेदा्थाऽनुष्टेयः। ्रश्वमेधप्रकरणशे
sve fest महिग्या sie निधन्त इत्यादि aa: कत्ता भण्ड
इति श्ुतिकन्तुभष्डलवाभिधानाक्ूखः ॥ २०४ ॥
wafa wad पुरपरिभमवशादगनम्तरं कलिर्भो मजया
dar जष्टं प्रीत्या सेवितं नखं wera । कमिव ! प्रभया सेनज्ञा-
देवया ऽयवासद्यतेजेाजषटं wary खय्यंभिव। fawn |
दुष्टा मत्छरादिदेषोापहता दृ ग्वद्धिर्थेषां वैः पापलेरकर्दुरा-
लाकं । पृश्यक्षाकलात्‌ पतित्रतया तया चं युक्रलात्‌ कलिग्रश-
तिभिः gaa द्रषटुमशक्यं, काचकामलारिदेाषदृग्िद्‌दश्छ।
waarat कायकान्तिर्वस्या दति भेमोविशेषणश्च waar का-
Sara यायिभिदुंरालेकं खल्‌, तथागेचनलेकंति (पाण
Raided) षष्टीनिषेधार्‌ दुष्टदृम्भिरिति टतीया॥ २०५॥
तयारिति। स तयोर्भेमीनलयाः Berea अन्यान्या
मुरागेपत्कषै पश्चन्‌ श खमिव इदि भारा चव्यथमिवागशने प्राप।
तन्यदुःसेाऽभृदित्यथैः। तथा मियेऽन्येन्यै तथा नन्नौक्रिभिः

सप्तदशः ST: | UUR

अमधादात्मना दोषा्चयोसेजखितागुणात्‌ |

YE हशाप्यनोशसतै तसमादप्यचलत्‌ कलिः |! ९०७ ॥

अगच्छ द्‌ाश्रयान्नेषी ATEN स निश्वसन्‌।

अभिरामं DUCT तस्य रामसमग्रियः ॥ २०८ ॥
क्रीडाकक्तलेः प्रीत्यालिङ्गमचुम्बनादिभिरनुभावेः छता मम॑
्छेदमिव प्राणदरणश्लोरावयवकन्तंनमिव WTA प्राप।
ज्ोरहारहयाग्रलस्य कारणएवादालिङ्गनादिनर्मणखेकार्यत्ान् पो-
मर्यादा । Bree | युवारिलाद्धावे Bly, WHA (पा०७।२।
९९) इत्यभयपददद्धिः॥ Reg it

अरमषादिति। कलिः अमर्षात्‌ भेमीगलप्रीोतिनमौ सदनणो-
सल्रूपाद्रोषात्‌, तया WAIT महापातकादिरूपादषाद्धा-
भिंकाश्यणाशकतेः, तथा तयेर्भे मीगखये रेजखितागणात्‌ चा-
न्दग्यातिश्रयात्‌ च्ाजतेजसञ्चाधषणीयलषरूपा हु णारि देवं देत॒-
जयात्‌ तै भमोनलै म परं ara fH Curls a पुमरङ्गेनापि
ष्यषटमनीशाऽखमथेः किं पनरसादिना। एवन्भूता यतेाऽतस्त-
समाल्ललावासात्‌ प्रासादारपि सकाशात्‌ कलि्मिं्गतः। एवंविभौ
ते Tet तजापिप्रबेष्टुमप्रक्रखताऽपि प्रखित दत्यर्थः। अन्योऽपि
मलिनसखेजखिनं दशा वीसितुमश्रश्ृस्ततः पल्वायते।। २०७॥
अगच्छदिति। TSA नलदेषपरः अत एव तत्पराभ-

वाथ आ्आश्रधाशेषी निवासं खगयमाणः gafecfa तदलाभा-
ुःखादमर्ेष श भिश्वसन्‌ स कलिः रामेण रामेण षमा

तस्या श्रीः भेभा सम्यङ्‌ यस्य qe मलस्याभिरामं ठक्तादिस-
3 ¥ °

use उन्तरमेधधचरिते।

अपश्यञ्जिनमन्विष्यन्नजिनं ब्रह्मचारिणां |
QIU TAT स॒ चाक्तपणमेक्तत ॥ १८८ ॥
जपतामक्तमालासु षोजाकषेणद शनात्‌ |
स जोवाक्ृष्टिकष्टानि विपरोतदगन्वभ्चत्‌ ॥ १८०॥

मरद्धय मापेव्यथैः | wit साधौ दर्भौ पवित्रमिति कात्या
धनः । Use एव शेते प्रतवशात्‌ स खखण्डिलशायी, त्रत दति
(पा०३।२।८०) णिनिः ॥र१८्८॥

्रपश्चदिति। स जिनं. बेद्धविशेषं खमित्रमन्वियन्‌ ब्रह्म
चारिणं श्रजिनं aaa तरासङ्गमपश्चत्‌। चपणेन दिग
म्बरेण देवाद्येनोर्यीव प्रयाजनार्थी तमपि गवेषयत्‌ यज्ञदोच्या
सहितस्य यञ्वनाऽक्षपणं दोचाङ्गध्मपरित्यागाभावमेचत। यदा
शरल्तार्भ्यां पाश्कार््यां पणं क्रोडं पाश्कसम्बन्धिजयपराजयदेयं
Tite धनं ददभे। राजद्धये यजमानोऽकेर्दीव्यतीतिच्रुते-
विंडितलात्‌ तद्‌ युतं युक्तं । वैधं wi दुःखदं खस्यामभित्रमेव
शातवान्‌ न तु मिचमित्यथः। wast नित्यं पण cag (पा०द।
Bigs) ॥ ९८९ ॥

जपतामिति । जपतां नराणं अ्र्मालासु पद्माचर्द्रा-
चादिमणिनिम्मितजपमालिकासु वन्तंमानानां पक्ताक्षादिवो-
जानां जपगणना्थमाकषंणं तस्य दशंनाद्धेतार्जीवानां आरणा-
नामाङृष्टिराकर्षणं तया जातानि कष्टानि दुःखानि अन्व-
Hal यस्माद्धिपरोतदृक्‌ विरद्धदरभं । सव्वेडितधर््मघदितवेनं

सप्तदशः Ga: | ५७५

चिसन्ध्यं तच विप्राणां स पश्यन्नघमषेणं |
HRS THIS निजयोरपकर्षणं ॥ १८१॥ `
अद्राकीत्‌ तच कंचिन्न कलिः परिचितं कचित्‌ |
भेमोनलव्यलीकाणुप्रञ्नकामः TTA ॥ १९९ ॥

भानाभस्तादुग्ध्ैदथेनमाचेण भहु; खमन्वभृदित्यथैः । अथ
व विपरोतद श॑नंशोलं ला दोजेत्यत्र व्यश्चनमाचव्यत्ययेन वयोः
wae « भवेति भवतीति नोवाहृषटिकष्टानुमवनं य॒
॥ ९९० ॥

जिसन्ध्यमिति । घं तच faery प्रातमध्याक्सायाङर््पं
धन्ध्याचयमभिव्यायं विप्राणं छत च्येदगघम्षणं शूग्भिगासा-
स्पशाभिमन्वितं चलुकोदकं तप्मरेपणादकं वा yas निरज
योदशारपकषंणं उन्भुलनमेव वरं श्रेष्ठमिति च्छत्‌ । मदीय-
za यदि काऽणयद मूलयिय्यत्‌ तदेतद: खमृलं नाद्र चतां | त
समासनेचन्मूलनमेव वरमिति मेन care: | तदपिदृटादुःखि-
तेऽभूदिति भावः | श्रघमषंणदशनव्यथा ने चापकषणव्यथा-
तुर्या । fara) श्रत्यन्तसंयागे fare ye il

श्रद्राखीदिति। भैमीनलयेोव्यंलो कश्याभुतस्याण Wee
मपि प्रञ्नकामः We वाज्कन्‌ WA एव तच परे कथकखमभित्-
शवेषणाथे परिभ्रमन्‌ परिते विचरन्‌ स कलिः कवचिदपि खाने
चिदपि खस्य परिचितं जिनच्तपणकादिमिचं नाद्राक्ोत्‌।
मखेन भेम्या वा तचत्येन जनेन वा रतिषु कवचिदपि. केषुचि-

3 ॐ

wed उक्षरमेषधचरिते।

तपःखाध्याययज्ञानामकाण्डदिष्टतापसः |

खविदिषां श्रियं तस्मिन्‌ पश्यनुपतताप सः ॥ १८३॥
कम्रं तचोापनन्राया विश्वस्या Tea Tears |

स मन्तो तं विभाव्याथ वामदेव्याभ्युपासवं 11 १८४ ॥

दपि मदापातकेषु wa किथिदपि परिचितं पातकं नाद्राचीत
त्या Hat नलेाऽन्वच Saat we: किमिति कलिः ष्च्छति।
लद कमपि पापं areata ara of ar ९९२)

तप दति, पञ्चाग्मिसाघधनादि तपः, वेदपाटरूपः खाध्यायः,
देवतादेरेन द्रव्यत्यागे यागे यज्जः, एषां खस पापरूपलाद्‌
विदिषां वैरिणं तिम्‌ पुरे भियं सष्टद्धिं बाडव्यं ware श्रका डं
निष्कारणमेव दििष्टस्तापसा येन स कलिः उपतताप श्रतिदा-
दमापातिदुःखिताऽभूदि व्यथः | अन्याऽपि खवेरिलच्छीं rag
waa | यज्नापेच्चया स्वाध्यायस्य श्रग्यदिं तलात्‌ पृव्यनिपातः
WI |

aafafa 1a तच मुने; उपनवाया उपासकस्य समीपमा-
गत्य स्थितायाः खजायाया विजातीयाया गम्याया अगम्यायां
at fara: सिय; we कामुकं तं सम्भुञ्खानं कश्चन नरं वी-
QTE महापातको ममाओ्या भविव्यतीति बुद्धया quarts
अथय पञादिचारणायां क्रियमाणार्यातंकन्नं वामदेवेन म॒नि-
नादृष्टं ब्रह्मसाम कयानञिचभित्यादिवामदेग्यंनामसाम तख
ब्रह्मविद्याया ewes विभाव्य मला ae दुःखिताऽभूत्‌।

सप्तदशः AI! | ४.४७.

बरिणो fiat तसे न प्रवेशं ददो भुवि ।

न वेदध्वनिरालम्बमम्नरे विततार च ॥ १८५॥
UY दशनात्‌ कष्टमग्िष्टोमस्य WAT |

ATE पोषमारेत्तो सेमं सोऽमन्यतान्तकं ॥ १८९॥

वामदेव्योपाखने wat: fire उपसोदन्तीति श्रुतिः। दृष्टं सामे-
त्यर्थे, वामदे वाडद्याविति (पा०४।२।९) Su ecg i
वेरिणीति। श्टचिता Sarat वाद्याभ्यन्तरग्रचिता मनः-
शद्धिः गमया दयनुलेपनजनिता च चिता भूवि wat तस्मै न
ददा | यस्मादग्ुचेखस्य वैरिणी | नगरमध्ये सर्व्वेषां sara
way nfraara ure नाश्कदित्य्थैः। तथा वेदध्वनिरम्ब-
रे शब्दाश्रये नगरसम्बन्ध्युपरितनाकाश्रदेश ्रलम्बमाश्रयं म
विततार । Wate वेदघ्वन्याश्रयत्ात तचापि सातु ना्क-
दित्यर्थः । चः समुच्ये। चन्याऽपि वैरिणे खानं न ददाति
॥ ९८१५ ॥ |
दशस्यति | दशस्यामावाख्यायागस्य श्रद्निष्टोमयागस्य चख
दर्भनात्‌ RE महदुःखमामशे प्राप। तथा Wears याग-
मोचते VAIS: खन्‌ Tae बभ्राम | तड्‌ शेनेन Aa: ।
सोमयागं तु श्रन्तकमेवामन्यत। तद्नान्मरणमेवान्वभूदि-
wa: । श्रन्यस्यापि ज्वरादिपीडा पञागृच्छ शननन्तरं मरणं
भवति ।॥ ९९६) |

3x2

yes उन्तरनेघधण्वरिते।

तेनादृश्यन्त ROM न तु वीरणो जिनाः |
नापश्यत्‌ सोऽभिनिमुक्तान्‌ जओवन्भुक्तानवे्त ॥ LL
स तुताषाख्रते विप्रान्‌ TET ख्ुष्टपरस्परान्‌।
SAN ARTA TY द्‌ नवान्‌ ॥ ९९८८ Il
तेनेति । तेन कलिना बौरान्‌ WITT प्रन्तोति GaN
बिना धार्मिका अदृश्यन्त वीराम्‌ अष्टानाचारवता ्नन्तोति
Acer faa a Can ररा एव वैर्दन्यन्तेन तु सदाचाराः
तादृशा महावीरा एव ay AM Tal CU: यद्रा वीरयते
WU भवति तेजखो वद्धि खं Weise नाप्यम्तोति वोरदणे
गष्ाप्रयस्ते पनन Tar: | सव्वौऽपि wee: साग्निक एव ततरे-
Wy: | तथा स aflame येषु सुतेषु छथीऽस्तमेति arg-
शान्‌ खय्याशमयसमये भिद्धिताम्‌ अरनाषारास्तच नापश्चन्‌ ।
किन्त Tay a मक्राख्च तान्‌ विषयपरिल्यागिने ब्रह्मज्ञा-
भिनेाऽवेच्त। वीरघ्ना वीरदनमगयोाग्या दृष्टानठये वीरान्‌
हतवन्तस्ते Tar: | वीरमारणमपि तत्र we न क्रियते card
इति ati
wi थसिच्रसमेति सुप्ते aferacia च।
शष्ठमानभिनिधृक्राग्युदिता तु ययाक्रमं॥
CAAT: वरत्राः) मृलविभुजादि लात्‌ कः ॥ ९९ ७ ॥
a द्ति।खव्रिभान्‌ Qe परस्पर येस्तानन्यान्यस्सभ्भिनाऽ्नता
भृश्नानान्‌ TE Gata उच्छिष्टानां मिथः स्मशनिषेधात्तद-
तिक्रमकारिणः खाश्रयलेन VAY WS दरत्ययेः।श्रनन्तरं ईाम-

सप्तदशः TA: | ४४९

खुत्वा जनं THE ति प्रान्‌ BASALT ।

तं पश्यन्‌ पावनस्ञानावस्यं दुस्थस्तताऽभवत्‌ ॥ १९९. ॥
अधावत्‌ कापि गां Te दन्यमानामयं FT
अतिथिभ्यस्तु at बद्धा मन्दं मन्दा ATTA ॥ २०० ॥

श्रेषोभवत्‌सामभुजः हामावशिष्टःरेमसरतं waa शोमलताचु
भश्जानाख्तान्‌ वोच्छ विचाय्यं gaara व्यथिताऽभृत्‌ । न रामे-
नोच्छिष्ट भवतोति भ्रुतेः। इचृदण्डे तिले सेमे नोच्छिष्टं
मनुरब्रवीत्‌ दति Wag) सामभक्तणे ऽन्‌च्छि्टवादन्यान्यस्-
ऽपि पापाभावाद्‌ दुःखिताऽभूदिव्यथः॥ ९८ ८॥
gaia अभो कञ्चन जनं रजे दुष्टं धूलिनं खुला निषिद्ध-
ष्लोरजःस्पश्रबद्या खरादिनिषिद्धरजःस्यशबुद्या Fel a खाञ्र-
याश्या्यटिति शीघ्रं तुष्टप्राग्नोात्‌ प्राप्तः | तताऽनन्तरं विचा-
शावसरे पवनखम्नस्ि पविचश्च यद्धारजःसानं तच तेन वा
svat खि तियस्य तच वावतिष्ठते तं पश्चन्‌ cer दूनेाऽभवत्‌।
वारुणन्त्‌ जलल्ानमापोदिटेति मन्तः ।
वायव्यं गारजस्ानमाग्रेयं भसमनेादितं॥
यकु सातपवषेण दिव्यं तदिति पञ्चघा।
दति मनुः ॥ पावनखानद्य war दूनोाऽभूदिव्यथैः |
ATATA | OS प्राप्तद्तिवापाटः॥९८९ ॥
अधावदिति। श्रयं कापि यश्श्लायां Ze at ₹रन्यमानां
गां बोच्छ खाच्रथाश्या मदा खन्ताषेणाधावत्‌। च्रनन्तर त॒

५१ उन्तरमेवघचरिते।

इष्टवान्‌ स॒ द्विजं दृष्टा नित्यनेमित्तिकल्यजं।
यजमानं निङ्पयनं दू रं दोनमुखो वत्‌ ॥ २०१ ॥
श्राननन्द निरोच्छायं पुरे तचात्मघातिनं |
THAR यज्वानमेनं दष्टा ऽथ विव्यथे ॥ २०२ ॥

पुनस्तां at अरतियिन्याऽभ्यागमनाथे दन्यमानां बद्धा मन्दा
मूखीऽसो दुःखवशाकान्दं ऽनन्येवत्तत Wee: | weal तज
Vga: सन्‌ मन्दः We versed दति ari महाक वा
aes वा ओओआजियायापकन्ययेदिति Wa: W eee i
waatfafa स fasi नित्यानि weorarnafa, नेमि-
frat aewermai त्यजति तमक्व्वाणं Ter इष्टवान्‌
स्वार याज्या HEA | अ्रनन्तरमेनं यजमानं यागे Haare fa-
ey निखित्य निराज्रलादौनमखःखन्‌ रद्र वत्‌ तस्मात्‌ प्रदशा-
et पलायाञ्चक्रे | दीकितान ददाति न जदातोत्यादिञुतेः।
नित्य मैभित्तिककर्त्या गस्य वैधला दोषाभावात्‌ तताऽपि पला-
यित vad: । नैमित्तिकः । arate भवाय वाठक्‌॥२०२॥
श्राननन्देति। श्रयं तच पुरे श्रात्मधातिनं कञ्चन निरौच्या-
ननन्द । सब्वैत एवात्मानं गेपायेदिति विष्यतिक्रमात्‌ पापका
यं ममाञ्रयः स्यादिति बद्धा जदषत्यथेः। अथ विचारणायां
सत्यां एन मात्म घातिनं नारा सव्वैखारस्य यज्ञस्य यज्वानं यज-
मानं दृष्टा ज्ञाला विव्यथे ्रासन्नमरणेा इचिकित्धरोागातं-
खजाधिकारौ। सोऽग्येष्टो WITS यज्ञे श्रात्मानमेव पश्ठु-

` SASH: TT | १५५१

क्रत ANAT पश्यन्‌ AMAA

STS यज्नक्रियामन्ञः स भण्डाकाण्डताण्डवं |] २०३॥
यज्वभाय्थाश्वमेधाश्वलिङ्गालिङ्गिवराङ्गतां ।

दष्टाच्ट स HU श्रुतेभण्डमपणिडतः॥ ०४ ॥

we: dad घातयिता यज्ञभागमपंयतोति भ्रति; । वेधला-
दात्मघाते दोषाभावात्‌ व्यथित इत्यथैः । श्रात्मघातिनं। ता-
areal णिनिः ॥ २०२॥

करताविति। स महात्रताख्ये क्रते ब्रह्मचारी दत्वरोच त-
ata मेथनं पश्यन्‌ यज्ञक्रि्वां भण्डानामसन्यभाषणादिव्या-
-पारशौलानामकाण्डताण्डवमसमयोद्ध तनुत्यभिव WH मेने ।
ASH AG: | भण्डा यया बहजनसखमचं गृद्यादि प्रकाश
यन्ति तथा दिवैव बङ्जनसमत्तमसीलव्यापारकरणात्‌ याग-
aa भण्डव्यापार तुल्यमिति । यज्वानः सर्व्वऽप्यसनग्या दति मेने
इत्यथः । महाव्रते तब्रह्मचारिपंखल्धाः सम्प्रवाद दल्युपनिषत्‌ ।
एति तच्छोलेलरी खेरिणी, दण्लशेति (पा०२।२।९ ea) करपि
ठकिष, fegrustfa (पा०४।९।९१५) ङोप्‌ ॥ veg i

यज्वेति | स यज्वना यजमानसख Was WAST
यशस्या श्वस्तस्य लिङ्गमालिङ्गत्येवंशोलं वराङ्ग गद्यं यस्यास्तस्या
भावस्तत्ता तां दरा श्ुतेवंदस्छ कन्तार्‌ भण्डमाचष्ट श्रकथयत्‌
STILTS TY: | उम्मत्तवादात्मानं प्रत्येव वा। बताऽप-
fsa: शास्त्ानुसारिपण्डितबृद्धिरदितः । .

५५२ उन्तरमेषधचरितं |

अथ भोमजया जुष्टं व्यलाकत कलिनलं |
दष्टटम्भिरदरालाकं प्रभयेव प्रभाप्रभं ॥ २०५ ॥
तयोः साशार्दसाग््रत्वं पश्यन्‌ शल्यमिवानशे |
AAR ae स॒ तन्नमाक्तिभि्मिथः ॥ doe

पराणं मानवा wal: साम वेदच्िकिल्ठितम्‌।
श्रान्नासिद्धानि चलारि न दातव्यानि ₹हेतुमिः॥
इति राजाज्ञावन्जिरविंचारं वेदार्थाऽनुषटेयः। अरश्वमेधप्रकरशे
sre fest महिय्या wre निधत्ते इत्यादि aa: कत्ता भण्ड
इति श्ुतिकन्तुभष्डल्वाभिधानाश्भुखंः ॥ २०४ ॥
अयेति। wad पुरपरिभ्रमवशादगम्रं कलि्भो मजया
भैम्या जष्टं प्रीत्या सेवितं ve wera । कमिव ! प्रभया संज्ञा-
देव्या ऽयवासद्यतेजेजषट प्रभाप्रमुं wafaa किम्भृतमुभयं |
दुष्टा मल्छरादिदे षपता दृ गृबृद्धिर्थषां तैः पापलेकेर्दुरा-
लाकं । पु्छद्षाकल्यात्‌ पतित्रतया तया च॑ युक्रलात्‌ कलिप्रश-
तिभिः खुखेन gyawe, काचकामलारिदोाषदृग्भिदुदगश्च।
प्रशृष्टाभा कायकान्निर्वस्या इति भेमोविरेषणश्च प्रशटया का-
काक्या यायिभिदुरालाकं खल्‌, तदयोगे च न लेाकेति (पार
९।३।६८) षष्टीनिषेधार्‌ cog fraftia दतीया॥ eeu ti
तयारिति। ख तयोर्भेमीनलयाः ्दादंसान्रलं श्रन्यान्या-
मुरागेत्करषे war wafaa इदि नाराचव्यथमिवाभरे प्राप ।
तन्त्॒यदुःलाऽमदित्य्ः। तथा मियेाऽन्योन्यं तथा नभमाक्रिभिः

सप्तदशः STM! | ४४

अमषाद्‌ात्मना देषात्षयोखेजखितागुणात्‌ ।

YS CMAN तसमादप्यचलत्‌ कलिः ॥ २०७॥

अगच्छ द्‌ाश्रयान्बेषी TAA स निश्वसन्‌।

अभिरामं TACT तस्य रामसमग्ियः ॥ Poe ॥
क्रीडाकक्तिलेः प्रीत्यालिङ्गनसुम्बनादिभिरनुभविः wat मम
्छेदमिव प्राणरणश्सोरावयवकन्तनमिव BTA प्राप।
Verearxay कारणत्वा दालिङ्गनादिनमंणसकार्यवान्न पा-
ACMI ET | न रादैः। य॒वारितयाद्धावे रणि, ड्ग (पा०७।३।
९९) इत्यभयपददद्धिः॥ २०६॥

अमषादिति। कलिः sada भेमीनलप्रोतिनमासदनणो-
सलत्वरूपाद्रोषात्‌, तया AMAT महापातकादिषूपादोषाद्धा-
भिका यणाशक्तः, तथा तयेर्भमोनलये रेजखिता गणात्‌ वो-
न्दय्यातिशयात्‌ चा्रतेजसश्चाघषणोयवष्ूपाहु षाटि व्येव देतु-
जयात्‌ तै भेमोनलैी न परं मनसाकि दृश्यापि म पुमरङ्गेनापि
षछषटमनीशाऽखमथेः किं caveat एवन्भूता यताऽतस्त-
स्माल्रलावासात्‌ प्रासादादपि सकाशात्‌ कलिभि्मतः। एवंविभौ
aT दष्टा तजापि प्रबेष्टमधक्रसताऽपि प्रस्थित इत्यर्थः अरन्याऽपि
मलिनस्तेजखिनं gut बीकितुमश्रक्स्ततः पत्वायते।। २०७।।
अगच्छदिवि। HUSH नलदेषयरः wa एव तत्यराभ-

arg आश्राश्वेषो निवासं खगथमाणः कुचबिदपि तदलाभा-
ुःखादमर्ेण च भिश्वसन्‌ स कलिः रामेण आीरामेण षमा

ठ्या श्रीः Ginn wg यस्य ae नलस्याभिरामं ठक्तारिस-
3 Y¥

५५४ उश्रनेघधचरिति |

रक्तिलशवतत्येन बाधनं न तपोधनः |

मेने मानो मनाक्‌ तज ARS कलिः किल ॥ २०८ ॥
ब्हद्धि मस्वाद्रमणीयं wera प्रासादसमोपवन्तिं क्रोडावनं
अगच्छत्‌ गतवान्‌ । समीपे खिता क्रियमाणायां नलदोाषवि-
शारः सुकर दति Dercra प्राप्रवानितव्यथैः। ओरामसाग्ये
ae पाविश्यं Sree सम्यदाधिक्यं भाविराज्यपरित्याग-
afa afedi तदानीं रामस्य भावितवे कव्यपेक्तया भूतलात्‌
प्रवाहच्छानादितया वा भृतलादुपमा युक्ेवेति WI ॥९०८॥
wha कछिः तज परो cfaut लकं area agad
परिवेष्टितल्वं॑तेग हेतुना प्रवेष्टुमशक्यलात्तपाधनेः छता म
बाधयतीति न बाधनमेवम्भूतं मेने विश्षणवलादिशेव्याक्ेपात्‌
तमारामं Bled मेन इत्यथैः । यते मानी अभिमानवान्‌।
गलपराभवा्थे तत्रैव निवासवाञ्कछामदघदित्यर्थः। किल भ्र-
सिद्धा । र्िखलच्टतलेनेव बाधकं न पुन रपेाधमेनाधकमत-
WI पुरे तमाराममेव मनाक्‌ खहितं मेने care: | Tss-
बाघे सत्यपि श्रदश्चतयापि खस्य wag WHATS तु तपोधन
दूति मनागिव्युक्तं। एवं सङ्करे किमिति न्यवासीदिल्यत are
यता मानौ | अभिमानवाम्‌ साधनीयेऽ्थं सद्करटमपि मानिनः
सहन्त टृत्यथैदतिवा। Tanga altace बाधनं मना-
गपि तजारामे नासीति तं खानुक्रूलं तामसानां तच प्रवेज्ा-
भावात्‌ तापसनिमिनष्तद्नबाधार हितं अरत एव मनागीषत्‌ खा-

wae खमे इतमेवंविधं मेन इति aru gee ॥

सप्तदशः At: | ५५१

दलपुष्यफलेदेवद्िजपूजामिसन्धिना |
स नलेनाजितान्‌ प्राप तत्र नाक्रमितुं दर मान्‌ ॥ २९०॥
अथ सव्वीद्विदासत्तिपूरणाय स रोपितं |
विभोतकं द्‌ दशकं FS धर्प्यकमटं ॥ २९९ ॥
9 > AR । निकरं 9
स॒ तं नषधसेधस्य निकरं निष्वरध्वजं |
बद्ध मेने निजं afer कलिरालम्बने वने ॥ ९१९ ॥

दलेति। स कलिः तचोद्याने वने दलैः पतैः पुष्पैः फले
war देवानां श्रतिथोनाश्च पजा तदिषयेणाभिसन्धिनाऽऽ शयेन
Sar दे वदधिजपुजेवाभिखन्पिरा शयो यस्येवंविधेन वा, दलादि-
fagaqat कन्तुकामेन नलेनाजिंतानारोपितानाघादिद्रुमान्‌
आक्रमितुं श्रारोदुमाख्रयितुञ्च न प्राप। तेषां wares fray
स्वस्य च पापद्पतात्‌ तानाश्रयितं ना्रकदित्यथैः॥२९०॥

्रयेति। श्रय स कलिः wal धर्मकार्ये विषयेऽक्मटमकर्ब-
wate पित्रादीनां देवाद्यन्‌पयोागाद्धग्मकाय्यानदंमपि सर्गे
Vaart ठक्षाणामासन्तेःसान्निध्यस्य पुरणाय टक्तलतागुल्मा-
दिजातिमाचास्तोति कीत्निंपुत्तिमात्राय तच्ाद्याने नलेन भ्रा
रापितमेकं स्व॑टलासत्तिप॒रणल्येकेनेव waaay विभी-
तकं BS TS ददशं। WAHT: कुटः शाल इत्यमरः BAUS: |
कर्मणि घटत दति Hale घटेऽठटच्‌। (पा०५।२।२५)। कर्बु
CTS HWS: | उद्भिद स्तरुगस्माद्या इत्यमरः ॥ २९९ ॥

acai तस्िन्‌ वने नेषधक्षाधस्य निकटं समोपवत्तिंनं
3५

५५१ उत्तरनेषध्चरिमे।

निष्यदस्य HATA खानद्‌ानादिमोतकः।

कलिद्रमः परं नासीदासीत्‌ RATATAT सः। Bw
ददो पदेन WHS स्थातुमेकेन यत्‌ Ae |

एकः सोऽपि तदा सस पदं मग्धेऽभिश्ततः ॥ २१४ ॥

निष्कुरस्य एदारामस्य ध्वजं लाञ्छमभृतं श्रय चोचाश्चतरलात्‌
ध्वजमिव तद स्थित्या मखदश्नवश्नान्तदीयदाषपिचारोापाय-
भूतं तं विभीतकं निजं सौचमालब्बममाधारं बङ्‌ मेने। wer-
TIATSY जिष्कुटा इत्यमरः ॥ २९२॥

fawrafa । तच पुरे वभे च निष्यदस्याश्चयरद्ितख
कलेः खागद्‌ामात्‌ VAs तदाधारभूतल्ात स विभीतकः केवलं
निबासभूतलात्‌ कलिद्रुमः कलिषम्बन्धी xa: परं केबलमा-
डीदितिग किन्तु कलिं प्र्यभिलाषपृरणएात्‌ कलर्पदरुमेाऽप्यासोत्‌।
अन्योऽपि निराश्रयच्छाअयदानात्‌ कल्पद्रुमतेन व्यपदिश्ते |
भूतावासः कलिद्रुम CHAT: ॥ २९२ ॥

पापिना कलिना विभीतकं स्यानं प्राप्रमित्य् Wane
ददाविति 1 यद्‌ यस्नाद्धेताः कलिः प्रवारानादितयाऽतीते
कलियुगसमये धश्म्येकम पटेन चतुथीरेन पदं खानंददोा
AMAA तदा नलराञ्यसमये कृतयुगे ख विभीतकोाऽपि एक
एव ae कलेः पदं चरणोऽय च स्थानममिलत्‌ Tara दृत्यं
मन्ये । wd ae युज्यते दति न्यायेन कालान्तरे यावत्‌ दन्तं

सप्तदशः Ba: | ४५५७

उद्धिदिरच्लिावासः कपोतादिव तच सः।
TTR: AAS AUT सन्त्रास प्राप दोकितात्‌॥ २९५॥

तावदेव तदानीं तेन WAAAY मन्य CAAT! WHT सम्ब-
न्धमा चविबच्षया षष्टो ॥ २९४॥

उद्धिदिति। aarart उद्भिदि टके विभोतकं विरचित
आवासः खितिर्येन स कलिः aracfaeraaat दिजात्‌ चजि-
यात्‌ तथा दोकितात्‌ खोृताभ्चिरचादियागदोकादस्माद्रान्ञः
अभिषेकादिगुणश्यक्रात्‌ मलात्‌ सकाशात्‌ TARAS महाशा-
ufawe प्राप। राज्ञा दिजादिव्येताभ्यां खाभाविकं निग्र
सामथ्यै सुचितं। साग्रर्दीकितादित्येताग्याच्च तपाजनितं शापे
सामे खचितं एवंविधाऽयं समीपस्थितं at निखयेन ज्ञास्यति
WY रास्यतोत्यन्तम॑दद्धयं wie: | श्रभ्निराजरिणा zag
खम्बन्धिनः रतयन्नदील्ात्‌ तस्मादतिप्रसिद्धाद्‌ festa ब्राह्म
णाद्‌ गातमाख्थात्‌ पृरोधसः सकाशात्‌ भयं प्राप। नलाब्रि-
हाखादिपरिचय्याथें aa वत्तमानात्‌ खयमग्निदाचादिदीक्ता-
यक्षाश्च गेतमात्‌ पुरोधसः warargia wae दति वा ।
watfea क्पातादिव। यचाऽग्रिसहितादकारभच्िणः तया
tfoarq atraarar दिजात्‌ पकिफः सकाथ्रात्‌ ae विरचि-
MATS: काकारिः TH पुरुषा वा ठसारूढा Sow Tray
वा मं मरापत्‌ Te कदाचिन्तथेष्युपमा । स चथा प्राप्नोति
तथेत्यथ; । afa: क्पातजटरमन्तःप्रविष्टाऽतएव agfaar

yyc उत्तरनवधचरिते।

विभोतकमधिष्ठाय तथाश्रतेन विष्ठला |
तेन मोमभुवाऽभोकः स राज्िरधर्षिं न ॥ २९६ ॥

पाषाणकण्िकापि ज्यत दत्येतिद्यं। साग्रेरक्ारभक्िणः |
कपेातविशेषोा ङ्गारान्‌ weafa i उद्धिदा दणकाष्टादिना
निभ्वित गरदः परुषेऽम्बुद्गारिनेजात्‌ सखापवेशनमाकेण ग्टहदा-
हाद्यनिषटधचकात्‌ weraft विलाकनात्‌ कपोता दयुलुकप-
faw: सकाभाद्यथा भयं प्राभ्राति क्थाऽसावपि प्राप्रकपातेा डि
षं प्विष्टाऽनिष्टद्धककः। एवमद्ुतक्चणाऽपि स्यलाखटठक्तादि-
THAT दृष्टात्‌ क्पातात्तह्वासी पल्लो नरो at खस्यापि
भक्षणशद्भ्या शाखापतनश्रद्भ्या वा यथया बिभेति तयेत्यर्थः |
एवं यथामति व्याख्यातव्यं ॥ २९१५ ॥

विभीतकमिति। विभीतकमधिष्टायाभित्य तथाभूतेन ति-
ता तस्य ध्मापयोगाभावात्‌ watifeas खितवता अथय च
agua पृथ्वीक्प्रकारेण बिभ्यता अ्रत्यन्ताख्िरेण
कलिना भोमभुवोऽभीकः dea: कामुकः स राजा चासाटषिच्च
Tasha धष्मप्रानलान्मनितुल्यो war नाधषिं ग परा-
भृतः । अ्रपराभवे राजपिवमेव हेतुः । अय च विभीतकतुख
तरुमाभित्य तिष्ठता तथाऽतिमहता भूतेन भूतलं प्राप्तेन केन-
चित्‌ प्रेतेन पिशाचेन भौमाया भयानकाया भूमेः रणभमेर॑द्र-
भूमेव रेतारभोकोा warfear राजषिधाभ्विंकान पराभूयत
इत्युचितं । भीमां भूमिमनादृत्य निभ॑य इत्यथः । wrt
षष्टी ॥ ९९६॥

SHSM: AA! | ५५९

तमालम्बनमासाद्य वेदर्मोनिषधेशयोः।
कलुषं कलिरन्विष्यन्नवादीदत्सरान्‌ IRA ॥ २१७ ॥
यथासीत्‌ कानने तच विनिद्रकलिका लता।
तथा नलकछलासक्तिविनिद्रकलिकालता ॥ SLE ॥
दोषं नलस्य जिन्ञास्वभाम द्वापरः क्ते |
नदाषः कोऽपि VHA मुखेऽस्तोति दुराशया ॥ २१८ ॥
तमिति) कलिः तं विभीतकं ्रालम्बनमाश्रयमासाद्य प्राप्य
वरदर्भीनिषधेश्याः कलुषं पापाचरणमन्विव्यन्‌ गवेषयितुमित्य-
शेः, Tee वत्सरानवात्सीत्‌ रोषसंस्पशनेन विना तयोः पराभवे
SUMATS THITISTS TEATS ततैव स्थित वानित्यर्थः। अ्रज्वि-
व्यन्‌ । इता शता | श्रवा त्सीत्‌ | वसे ङ, सिचि, वद व्रजेति (पा ०
७।२।२) ठद्धौ,सख्याद्धंधातुक इति (कौ ° AT THY द्‌ ०। पंकिः
९।वा ०) ततम्‌ । वत्सरान्‌ । अत्यन्तसंयोगे दितीया ॥२९७॥
ययेति । तच कानने तस्िन्नद्याने यथा येन प्रकारेण
विनिद्रकणिका विकसितिकारका लता व्ली श्रासोत्‌ तथा तेनं
प्रकारेण नलस्य इले श्रासक्रिरभिनिवेशस्तदशादिगतनिद्रो
MASH: सावचधामः कलिलच्चणः कालः समया यच agra-
सन्ता सापि तचवने श्रासीत्‌। सदा विकसितकारकवल्लोसम्नन्ध-
सलस्याद्यानस्य यथाभृत्‌ तथा षदा कलिसम्बन्धाऽप्यभूदित्येताव-
TAT सेषमाजेण Vos | नलद्लमाथं नलदोषान्वेषणार्थश्च
MAR: स कलिस्तज्ावात्घीदिव्यथेः। Rvs ti
एवं कलेर वख्थानं freq दापरस्यावस्थानमा इ । दोाषमिति,

५९० उश्तरमेघधचरि क |

अमुश्िन्नारामे सततनिपतदाददतया
परखनेशन्नदरेरनिशमग्छतां प्रतिभट ।

असो aera: कलिरजनि कादम्बविश्ग-

छद्‌ AVANT लाञ्छ नग्टगः ॥ Pe ॥

लोाकापवादरूपं श्रभिश्ङ्िरूपंवा मलस्य fred जिन्नासुटापर
दत्यघटमागया दुराशया किती बभ्राम । इ्तिकिं। Grae
मुखे जनवान्लायामदेषे दोषरहितः काऽपि नरो नासि ar
wat यं fatraare ATER: VET एव नास्तीति गलस्थापि
किञिदषं काऽपि वदिव्यतीति। न दाष दति पाटे लाकोाक्षा-
वस्याऽपि erat मास्ति श्रपितु प्रायेण भविष्यतीति दुराश-
येति काक्षा सम्भावनापरलेन व्याख्येयम्‌ । दषं । न लोकेति
(पा ०२।२।६९ ) षष्टीमिषेधः ॥ २९९ ॥

अमृश्िनिति। wat कलिः श्यामपरदंसजातीयाः काद-
म्बविहगाः कलद्ं सा स्यपङिविगेषाः तेषां eer war: तेषां
कायायाः कान्तेरभ्यङ्गं उचिता योग्या तलाभ्यक्ञेनेव खमस्य
aray शैग्यातिश्चयकारिणी श्यामतरा रुचिः कान्तिर्य aw
भावस्तत्ता तया ङष्णवंतया वन चन्द्रे खाञ्चछनम्डगाऽजनि क-
लद्धग्टगेऽभृत्‌ । किम्भतः । सततं सद्‌ा निपतन्‌ निचि्यभाणा
धूमारिदादरोा यच तस्र भावता तथा अरनिभ्रं षदा उलि-
दरविकसित. प्रद्धन मालत्यादिश्ितिप॒ष्येः ला डञ्वललादानन्द्‌-
दायिलाच्याग्डरततांभाखग्रस्य प्रतिभरे प्रतिस्पद्धिनि चन्दरतुष्येऽम-

| SHC सगः ५९९

स्फारे ताहि वैरसेनिनगरे पण्यः प्रजानां घनं
विघ्नं लन्धवतश्विराद्पनतिस्तिन्‌ किलासीत्‌ कलेः |

far CATR आरामे नलाद्याने बद्धः छत खन्ना वासा
येम खः । चन्द्रे fe awga भवितव्यं तद्छ्याने कजिरेवाभ-
fefa एतेन free गलाद्याने कलिरेव दूषकोाऽभदिद्यक्षम्‌। `
तचं न्यवाद्ीदिव्य्थः। पष्यफलानामाकालिकखन्टद्धये Tay
टचायुर्वैदोाक्रो धृपादिदा ददः क्रियते, तथा wars पिष्ाका-
fenaey:, age सुन्द रोगण्डषजखमदिरासेकः, रक्षाजाके
च तर्ण्णेदरणप्रताखनमित्याटिः॥२२०॥

स्फार इति स्फारे विश्नाखतरे argfa waranty
धर््मबज्ले स्फारलेऽपि wa uae वेरसेनिनंलखशस्य मगरे
अजानां पुष्यं तभिषनं भूया सं विन्नं लब्धवतः भराप्नवतेा निरा-
अथस्य wafer नलोाद्याने चिराद्‌ TwaTS मणदाषग-
वेषणाथे उपगतिरवखितिः किलाभूत्‌ । किलेति पुराणा
अयत इत्यथः । अजानां WE: स्फारे व्याप्त TAY दति वा देतु
गर्भविश्चेषणम्‌। एतस्िलन्तरऽवसरे युन रन्धान्ययाग्यमेखनाद-
न्तर्मनगसि अमितानन्दः भआतप्तनिःसोमदषंः ख प्रसिद्धप्रभावः
खरो भेमीगले Weg सेवितं खतरा पोडयितुं वा धुः
शरुतिभरिखा atrgewat ware: ult चूडा अ्रभागे
यस्य एवंविधमाकशंपूे यधित चकार । मैमीगखै गरं मातन

सुरेषु खगंतेषु wear च वनाशम्निमि सति दतरोतरानुरागा-
32 |

ade ङत्रभेवध्चचरिते।

रतस्िन्‌ युनरमरोऽन्तरमिनानन्दः स भेमोनलय-
वारां धित समरः श्ुतिशिखावन्दारष्डं धनुः ॥ २९९॥
ओद कविराजराजिमुक्टालङार्टोरः सुतं
Hee aya जितेन्दरियचयं मामल्देवी च यम्‌। .
यातः सप्तदशः VHT सुसदटशि कर्द प्रशस्तेमशा-
काल्ये तहवि नेषधोयचरिते सगा निसगोज्वलः ॥ ९९९॥
समाप्तः GATT सगः ।

तिश्रयेन चिरविररातिसस्यदा सराराधनं चक्रतरिति भावः)
अनेनाष्लरसमं सद्ागारक्भवलंनात्‌ शङ्गतिः खचिता । afe-
कटंकपराभवदख्य मविग्यत्वाश्ञायकापकषंस्यावषंनोयलाश्च स
ATH: NRRL
`. ओषषंमिति। पवीङ्धः पवत्‌ । एककद्रंकलात्‌ ख सु्भंगिन्या
eae राजविद्धेषस्य प्रशस्ठेवेषंमात्‌ wee सुसद्भि 7a
तद्भुवि ओहरचिते सप्तदन्ना्नां पूरणो निसगेाव्वलः खभावः-
श्युन्दरः सगेः Ware: | कम्दप्रशस्तिरपि qa मया छत इति
खचितं।सादग्याखच ger wafer डन्दः aware ia पाठे छन्दा
अन्धक्रमखरूपनिरूपणापरसख् ग्न्धस्येत्यर्थः। sary इति तख
परण दति (पा ०५।२।४८) डट्‌ । aR ha भाषितपुश्कम्‌ ॥२.९२)
दति बेदरकरोापनामकनरसिंहपण्छितात्मजनारायणविर-
किते मेषधीयगप्रकाओे सप्तदशः qa: ९७ ॥ .

J