ete WY * coat a # ^; [ग : 1 ७ a
५६ क्ष क ‘ wn
.. THE VIDHANA-PARIJATA °° i २ == | SF
9 ॥ a mA yak i ` ^ VOL. -* ` ` क
^ | ‘ : ( चतुथेस्तवकः | = ४ seat ५.४ ह क > e 1 ‘ |
| EDITED BY a PANDIT ISWAR CHANDRA SASTRI Panchatirtha, Vidyabéridhi, ` द Forderly Professor, Sanskrit College, Caloutte. 1
THE ASIATIC SOCIETY |
1, Park Street, Calcutta-16 1951
03
“2 ] ) /
BIBLIOTHECA INDICA Work No. 273
THE VIDHANA-PARIJATA (SANSKRIT TEXT)
विधान-पारिजातः
THE VIDHANA-PARITATA
VOL. Ill
( चतु्ेस्तवकः )
EDITED BY PANDIT ISWAR CHANDRA SASTRI, Paneatirtha, Vidyararidhi, Formerly Professor, Sanskrit College, Calcutta.
Len <. + % ५ 4 G ९, ' so )
PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY CALCUTTA-16 1951
Printed by K. V. APPAROW. at the Metropolitan Printing & Publishing House Ltd.. 90, Lower Circular Road, Calcutta-14
विधान-पारिजातः.। अथ चतुथस्तबकः |
e Se a -------+
(१) अतर दानानुक्रमणिका१(+)
,. विश्वस्य योनि विष्वेशं विश्रस्याप्ययकारणम् | विश्वरूपमनन्तं मे कुरुदेवं नमाम्यहप् ॥१॥ सन्ति दानविधौ प्रस्थाः प्रणीता बहवः पुरा। कोऽप्यस्य महिमा वेग्रोऽभिज्ञेजयति स्वधा ॥२॥ न पाण्डित्याभिमानेन नचवित्तस्य लिप्सया | निबन्धो gad किन्तु विदुषां परिवुष्रये ।॥३॥ यतुत्र मम चापल्यं क्षम्यतां र (")तद्विचक्षणेः | TOM: सदा सन्तोव्राटस्य पितराविव ॥४॥ प्रस्थस्थानि विकीर्णानि नानादानानि Bee: | प्रोच्यन्तेऽत्र भया तानि ° (:) विष्णुप्रीतिमभीप्सक्ा ॥५॥ प्रन्थस्यास्यानुक्रमस्तु Mead ज्ञानसिद्धये | आदौ दानप्रह॑सेह तत्स्वरूपनिरूपणम् ॥६॥ ततश्च दानदोषाणां गुणानाश्च (1 ,निदधपणप् । दानाङ्गानान्तथा aT पात्रनिशूपणप् ॥५॥ ‘gael विधानानि aoe aqua’ इति परिमिाषाप्रकरदं oma zrafael ear aq —
‘al wqaa यज्ञोऽध्ययनं दानमिति' । खाति “दानक कन ya’ | ‘aaa'fafy किन् पादः |
‘aafaia’ gafeq पाठाकमम्। atela’fafa faa: wa: |
१ (०)
१ (+)
विधान-पारिजाते।
अपाप्रोकतिरथ श्रद्धोदयद्रव्यनिरूपणम् | ्ाहद्रव्यं तथाऽमाहयमदेयच्च निरूप्यते ॥८॥
दानदेशाश्च तत्काला निषिद्धा अपि तत्र ये। इतिकत्तेन्यता दानि परिभाषा ततः परम् ॥६॥
तत्राधिकार मन्त्रार्थज्ञानादिनियमा अपि। प्रतिमा दरव्यमानश्च HSI लक्षणम् ॥१०॥
दर्भादिरक्षणश्वान्यनियमानां निरूपणम् | अनुक्तौ दक्षिणादाननिर्णयः प्रोच्यते तथा ॥१९॥
gaat धान्यमानं मानं खार्य्यादिकस्य च भूमानमङ्कुलादीनां मेदाः सविनियोगकाः ॥१२॥ राच्या दिक्षः साधनन्तु प्रोच्यते वास्तुनि्णंयः | सतोरणपताकादेर्मण्डपस्याथ BAT ॥१२॥
कुण्डानां बिनियोगोऽथ त्निर्माणं सविस्तरम् | मेखलायोनिक्ण्डादिलक्षणं योन्यवस्थिति; ॥१४॥
तुलापुरुषपूर्वाणि महादानानि षोड़श ' ०) | भथ पर्वतदानानि विन्ध्यादीनां` (+) करमेण हि ॥९५॥ घोढश्दानानि यथा,-
+"भायान्् सब्ब॑दानान। तुला पुरुषं जितम् ।
हिर प्यगसमदानस ब्रह्माण्डं तदनन्तरम् ॥
HAUSA गोखषस श्च TARA |
दिष्य्यकामधेनुशच डिरण्याग्रशथेव च ॥
हिरप्याश्ररथलदद रेमडत्तिरियस्तथा |
TSMC AA इहरादानं ततः परम् ॥
wes विभचक्रखच ततः कल्पलतास्नकम् |
सप्तसागरदागख TARR च ॥
महाभूतघटलतदत् षोडः परिकौरिंतः, । इति मवृखलपुराणे। एतषां दानानां फलमुक्तनतवेव,-
बोडे तानि यः कुर्य्यात् महादानानि मानदः |
न we पुनराहतिरिड लोक्षेऽभिजायते ॥
'तरान्ादोनामिति' कचित् पाठः |
चतु यस्तत्रकः |
सुवणदानानि तथा तथानन्धुनिधे्विधिः। ततो agitate दानश्च + शतमानकम् ॥१६॥ हेमदानं रूप्यदानमर्वदानमतः परम् । , तिल्दानानि दानश् काद्य(१)पात्नस्य कीर्यते. || १५ तिराकषेस्ततो दानं तिरपद्स्य वे पुनः | शद्रकादशदानश्च दानश्च STAR ॥१८॥ गजदानं देवताभ्यो गजदानं द्विजाय च। वास्या दनं रथस्यापि शिविकाभूमिकेदमनाम् ॥१६॥ ., मरप्रतिश्रयस्यापि दानमाश्रमकस्य च । कन्यादानश्च कपिलादक्षभिर्हानसंयुतप् Noll गोदानश्च ततोहेमश्र्धिणो दानमेव च। समानवत्सगोदानं दक्षवणंगवान्ततः ॥।२१॥ त्रिरात्रगोदानमथो गोषानन्देवतेषु च | दानश्बोभयतोमुख्या वेतरण्यास्ततः परम् ॥२२॥ ततो वृषमदानश्च गु्पेन्वादयो दश्च | वि्यादानचच वेवानां साङ्गानामितरस्य च ॥२३॥ दानं त्रिपुशुषाणाश्च प्राणां वानमीरय्यते | दुशावतारदानश् द्वादक्षादित्यदानकम् RI चन्द्रादित्यप्रतिकृतेः कालाख्यपुरषस्य च | आत्मप्रतिकृतेरहानमुकक्ुम्भस्य Fay ॥२५॥ अन्तकप्रतिमायाश्च लोकपालाष्टकस्य ख । मेष्यज्ामहिषीदानं दानं कृष्णाजिनस्य च ॥२६॥ गृष्िकृष्णाजिनस्योक्तमाद्रकृष्णाजिनस्य च | तिथिवारग्रयोगमासततपकषवानकम् ।। २७ वानं सम्बत्सरस्यापि प्रकीर्णानाश्च दानकम् | जलाशयारामवापी कूपादीनां प्रतिष्ठितिः । उच्य(ते)न्ते स्तवके्(२)त्र विदुषां प्रीतये मया ॥२८॥
ate’ vafagis: कवित्। ‘ay निबन्धिन् एति हचित् aia: |
विधान-पारिजाति |
इति दानानुकमणिका २८५)।
भथदानप्रदसायां प्रथमबिधानम् |
तत्र प्रकीणंकानि बिधानानि कथ्यन्ते ।
तत्रादौ दानविधानानिः। तत्र दानप्रशंसा४(*) | 1. वतैत्तिरीयभरुतौ-
दानेन द्विषन्तो भित्रा भवन्ति ,
दानेन सवं प्रतिष्ठितं तस्माशानं परमं वदुन्तीति | 2. बाजसनेयकेऽपि-५८)
तदेतत त्रयं शि्षेहानं दमं दयामिति |
दानेन भोगी भवति मेधावी agate |
असया च दीर्घायुरिति वेदविदो विदुः ॥ ;. नन्दिपुराणेऽपि--६(*)
वानं परं प्रशंसन्ति दानमेव परायणप् |
दानं बन्धुमनुष्याणां दानं कोशो हनुत्तमः ॥
दानं कामफलो क्षो दानं चिन्तामणिनृ णापू |
वनमेव परो ह्यर्थो दानं माता पिता तथा॥
न दानेन बिना किञ्चित् परमस्ति जगत्य |
दानेन प्राप्यते स्वगः श्री्निनेव aad ॥
१ (५) एकम्िन् 'भाखाटिकसोशश्टो ' भदश लके wafeq संकतमहादिदामन्द, gaa च दामानुक्रमङिक। ama, तदगुरी नेयता ।
४ (+) अत शतपच्श्चुतादिति पाठो हेमाद्रौ TAA |
y (t) अर्थानाभुदिति ara agar प्रतिपादनम् |
दाममित्यभिनिरिषं व्याप््यानं ae बस्यते ॥ दाता प्रतिगता च ग्रहादय Wage | देणकालौ च दानानामङ्कान्यतानि ws विदुः । "मनका पारुष्य भूमौ ard fafafeda | विद्यति खामदलयानं दागखयान्त न विद्यते, ॥ इति धर्मशाखे। Urea: — Viral way पाते निमित्तेषु विशेषतः | याचितिनापि दातन्यं गरडापूतश् wf: ॥ ६ (*) हेमाद्रौ 'लौरपुराश' val पाठोऽल्ि।
AQINARs |
दानेन शत्रुन् जयति व्याधिहनिन नश्यति । वानेन प्राप्यते बिदा दानेन "युबतीजनः। धम्मर्थिकाममोक्षाणां दानन्तत् परमं स्मृत ॥
4 यमः- | यतीनान्तु शमो मंधम्स्त्वनाहारो वनोकसाम् | दानमेवगृहुस्थानां ATT ब्रह्मचारिणाम् ॥
8. मास्स्येऽपि- न्यायेनाञ्जनमर्थानां वर्धनं चाभिरश्षणप् | सत्यात्रे प्रतिपत्तिश्च धर्म्मशास्त्ेषु पठ्यते ॥
* अप्यधम्म॑समायुक्तं पतन्तं नरकेऽशुचौ | त्रायते दानमेकन्तु पात्रभूते द्विजेऽपितम् | उक्षसवगुणोपेतसुक्तदोषेश्च वर्जित | कामधुगधेनुवहानं फल्यात्मेप्सितं फलम् ॥ इह कीर्तिं वदान्याख्यां स्फीतान् भोगांस्त्रिपिष्टपे | art श्रद्धां वरतीयेऽपि जन्मनि gaara || वानमेव परो धम्मां दानमेव परन्तपः। नहि दानात्परतरमिह लोके परत्र च II दानेन भोगानाप्नोति दानेनायुश्च विन्दति | नरः स्वर्गापिवर्गो च दानेनैव समदनुते | प्रसवोत्तमे HAA |
6. आगनेयेऽपि- प्रासादद्धमपि प्रासमर्थिभ्यः fe न faa | इच्छानुरूपो fava: कदा कस्य भविष्यति » कुटुम्बं पीडयित्वापि ब्राह्मणाय महात्मने | वातव्यं भिक्षवेऽप्यन्नं आत्मनो भूतिमिच्छता ॥
7 हथासः- (1) ७ fe धनेन करिष्यन्ति देदिनो भङ्गं राश्रयाः |
aay धनमिच््न्ति लच्छररीरमाश्वतप् | aan चड- 'इानाहते NIG विद्यति धनिनोऽपरः। दोधमानं हि ane मुव carted’ ॥
विधान-पारिजति |
(२) दानविधानप् । यदि नाम न धर्म्माय न कामाय न seat यं परित्यज्य गन्तव्यं तद्धनं कि न dad il अदाता FAIA धनं सन्त्यज्य गच्छति | दातारं कृपणं मन्ये मृतोऽप्यर्थं न युवति ॥
$ aC दानधम्म निषेवेत नित्यमेष्िकपोत्तिकम्" (ॐ) | परितुष्टेन भावेन याचमानाय शक्तितः ॥ स्वगायुम॑तिकामेन तथा पापापनुत्तये । WIN च वातव्यं ब्राह्मणेम्यस्तथान्वहप् ॥
0. देवलः- SoM भारते वर्षे जन्म तरिमन् मनुष्यता ' (०) | मानुष्ये ब्राह्मणत्वश्व दुलभ सुतरां मतम् ॥ विपन्ने सति दुष्प्रापा विधादिगुणयोगिता। तत्र न्यायाजजितार्थाप्रस्तत्र॒ भक्ति गरीयसी ॥ रण्न्तद्गुणसंयोगं तीर्थे wat पनं च" " (1) | दानानि ये प्रयच्छन्ति कृतार्थास्ते नरा भुवि ॥
८ (#) mara च-- "दरिद्रान् भर कौन्तेय मा awe धनम् । व्यापितखीषधं पथ्यं ata किमीषधेः ॥
“पुष्करदिग्यलथा वाप्यो टैवतायतनानि च | अप्रदानमवारामपूतैभिव्यभिधोयते" ॥ इति व्यासः | VPI यहानं सृथ्यसंक्रमशेषु च। हादक्चादौ तु यदानं तदेतत् gaged’ ॥ इति नाददः।
९ (०) Sewd यत् aque fers वैव द्ियम्। बवन्तद्वारते नाम भारतौ वव सन्ततिः! ॥ ‘ater विदुः प्राज्न एमं लोकङ भारतम्, इति भारविः | “एष टूरगुरभारभारतं Ta मम वर्तते बहिः इति are: |
१० (t) (दूातव्बभिति agit दौ धरतऽगुपक्षारिशे | SQ काले च पते च तदान साखिकं Gay’ ॥ इति ग्रौभनवदौता। --तौषे काश्ादि। पां शा्ोक्तम् । पन्थ eaten |
waters: |
10. अगद्छ्यः- गोमि facia वेदेश्च सतीभ्निः सत्यवादिभिः | अटुब्धर्शनहीलेश्च सप्रमिर्धाय्य॑ते जगत् ( मही ) ॥ येनं भुक्तं न च हृतं न तीथे मरणं कृतम् । हिरण्यमन्नमुदकं ब्राह्मणेभ्यो " न चापितप् ॥ दीना विवसना रक्षाः कपालाङ्कितपाणयः | ecard हि महाराज जायमानाः पुनः पुनः १९८) ॥
11. कुम्म॑पुराणे-
, यस्तु द्र्याज्जनं कृत्वा ATTA सुरान् । सर्वस्वमपहत्येनं राजा राष्ट्रात् प्रवासयेत् ॥
12. ब्रह्मपुराणे- दृश्यन्ते दुःखिनः ad प्राणिनः संदा सने | अदत्तदाना जायन्ते परभाभ्योपजीविनः ॥ १२८)
13. अ्याख--~ अक्षर्यमभ्यस्तं नास्ति नास्तीति यत् पुरा। तदिदं देहि देहीति विपरीतमुपस्थितम् ॥ देहीत्येवं sat जनं बोधयतीव सः। यदिदं कष्टमथित्वं प्रागदानफलं हि तन् ॥
14. कतेरम्मै- दानधम्मति परो धमा भूतानां नेह विते । इह लोकं परे रोके नादृत्तमुपतिष्ठते | तस्माद् विप्राय pact श्रोत्रियाय कुटुम्बिने ॥
इति दानविधानम् ॥ १३८)
"द्ोदति fengenra योऽर्थिने न प्रयश्छति। शाम्य सति दु्ुदिनगकायोपपदयते' । इति विच्च धका | सदाचाराः Satara इपदनः प्रिर्यवदाः | बहुता Why याचमानाः Gaz ey’ ॥ इति Vaz अपरा प्रसालानि विषयेऽखिम् हेमाद्रौ oft |
१ (*)
x (t) १८)
विधान-पारिजावे |
(९) अथ दनस्वरुपमप् | 15. आदित्यपुराणे-- १८)
अर्थानाभुदिते पात्रे शरद्धया प्रतिपादनप् (+) वानमित्यभिनिर्दिषठं व्याख्यानन्तस्य कथ्यते ॥ उदिते-श्ाख्मनिषूपिति, प्रतिपादनं पात्रं प्रति- स्वस्वामिभावापादनपरय्यन्तस्त्यागः। "तशचतुििधम् | नित्यं नेमित्तिकं काम्यं fans चेति तद्विदुः ॥ एषां लक्रणान्याह ° (+) अहन्यहनि यानं तन्नित्यमिति कथ्यते | यत्तु पापापनुस्यथ दीयते विदुपां करे | तज्नेमित्तिकमुहिष्रं दानं सद्विरतुष्ठितम् ॥ अपत्यविजयेश्र््यस्वर्गाथं यन प्रदीयते | दानन्तत् काम्यमाख्यात मृषिभिर्धम्म॑चिन्तकेः ॥ यदीदवरप्रीणना्थ दीयते विदुषां करे । Saal भक्तिः युक्तेन तानं विमलं स्मृतम् ॥ भगवता तु सास्िकाद्विभेदेन दानस्य व्रिध्यमुक्तम-
16. शओ्रोभद्मगवद्गोतायाम्- दातव्यमिति यानं दीयतेऽनुपकारिणे | an काटे च पात्रे च तहानं सात्विकं स्मृतम् ॥
AY NATE TAB वा पुनः | दीयते च परिद्धष्टं तानं राजसं स्मृतम् ॥
, अदेशकाठे यदानमपात्रभ्यशच दीयते ।
असत्फरतमवक्षातं वत्तामसमुदाहतप् ||
[भ 1 eee
सण्प्रदानश्लत्वापादकवधटग्यत्यामो दानमिति तदः | --- "उदिते" आम्तबिदहिति इति |
agua ।
& तै a aaa aye |
TTA: |
17. tr— येन येन हि भावेन agaerd प्रयच्छति | तेन तेनेव भवेन तत्तदाप्नोति पूजितः ॥ - भविन-सास्िकराजसादिना ।
18. हेमाद्राबपि- १८१) तामसानां फर मुक्ते तिय्ये क्त्वे भानवः सवा । वणं संस्कारभीवेन aes यदि वा oa: I बाल्ये वा दासभावे वा नात्र कार्यां विचारणा | अतोऽन्यथा तु मानुष्ये राजसानां फलम्भवेत् I सास्विकानां फलं मुक्ते देवत्वे नात्र संशयः ॥
19. मह्स्यपुराणेऽपि- येषां पूर्वकृतं कम्म सात्तिकं मनुजोत्तम | पौरुषेण तिना तेषां केषाश्विदु्यते फम् ॥ are ण कम्मणा विद्धि तामसस्य तथा फलम् | कायिकं वाचिकं दानं मानसश्च त्रिधा मतप् R(t) अर्हते यत्सुकर्णावि-दानन्तत्कायिकं मतम् ¦ आर्तानामभयं दशपमीत्येतदबे वाखिकं स्मृतम् il कशया स्याद् यथायोगि वानं मानसं eye |
इति दानस्वरूपम् ॥ (2) अथ दानाङ्गानि । 20. हप्राहै-- ३८) प्रतिग्रहीता द्रव्यश्च कालो दक्षश्च पावनः | श्रद्वा च सास्विकी शेयं STATA TT ॥
क्तानि बिधिविष्ौनानि genre पथ्य वा क्रोघलोभाभिभूतिन तामसानि दिनिरिेत् साल्तिकानि भवकौह गुहया परया fern इति दिषुधर्बोिरे | CANT BATA MATA AA । अन्द इरत ती एष्कलमल्ि | भविद्यपुराखोक्तमितश्रयम् | हेमाद्रौ cat wervemta | यथा--दाता प्रतिग्रहीता च शद्धा Saw werye | दंबकालौ च दानानासङ्गान्वेतानि ee विदुः ॥
विधान-पारिजाते |
देशकालादुपायेशच द्र्य श्रद्धासमन्वितम् । पात्र प्रदीयते यत्तत् सकलं धम्मल्क्षणम् ॥ उपाय- इतिकन्त्यता ।
| ४1 aye धर्म्ममर्थच्च HA MENA च | अधिष्ठानानि दानानां षडेतानि प्रचक्षते II तानि विव्रणोति- : पात्रेभ्यो दीयते नित्यमनपेक्ष्य प्रयोजनम् (2) । कैवलं -यागबुद्धथा WATT A II प्रयोजनमपेष्षयेव TARTS यत् प्रदीयते । तदर्थं दानमित्याहूरहिकं BERTH ॥ द्ीपानमृगयाक्षाणां प्रसङ्कादृयत् प्रदीयते २८८) | अनर्हेषु च रागेण कामदानं तदुच्यते ॥ संसदि व्रीडया स्तुत्याऽचाय्याऽर्थिभ्यः प्रयाचितः । यहीयते च तहानं ब्रीडादानमिति स्मृतप् ॥ esr प्रियाणि श्रुत्वा वा हष॑वदू यत् प्रदीयते । हष॑दानमिति प्राह्ानं तद्धम॑चिन्तकाः ॥ TAMARA प्रतीकाराय यग्रवेत् | दीयते तापकनत भ्यो भयदानन्तदुच्यते ॥
(५) अथ दात्-स्वरूपपर् |
२. हघा्रो-
अपापरोगी धम्मत्मा दितसुरब्यसनः शुचिः | अनिन्शोजीवकम्मां च षडमिर्दाता sera ॥ अपापरोगी-राज्ञयक्ष्मादिरोगरदितः ३८) |
ee ee
--- पयो ज्ननमनपेत्य-इष्ट फलाननुसन्धानेनेव्यधः |
सरी, एतदिषये अत्यासक्त; fren ars पानं सुरादौनाम्। मगधा, बरगादि- पशुमारणम्। अख; अथक्रौडा | ए तेषां प्रसङ्गादनरषु Gay रागा याने त्रियते तत् कामदानम् भाख्हदिङ्श्यते |
महापातकचिङ्काति srg जायन्े। तानि कुषठादिरोगड्पेश se उत्पशमानानि लोकान् बाधन्ते । अग प्रसृतद्षोरोगा दशामतिपापनाः =: |
erred च, “aay हिरख्यत्व सुरं feds गरोशण्यमावसम् ब्रह्महा नेते पतन्ति चत्वारः पञचमसाजरंशंरिति"।
चतुर्थसमकः | ११
23. भरतुरपि- क्रियावान् SUTRA दाता ° प्राज्ञोऽनसूयकः । graham: सव तरति दुष्कृतम् ॥ GOUT HHT यस्य त्रीणि कर्म्माणि जीविका | याजनाध्यापने चेव विशुद्धाश्च प्रतिग्रहः ॥
24. प्रमाक्षखण्डे q—
आत्मा पुत्रः पुरोधाश्च भ्राता Tat सखापि वा । यात्रायां धम्मकारय्येषु जायन्ते प्रतिहस्तकाः ॥ . एभिः कृतं महादेवि स्वयमेव कृतम्भवेत् १८५) ॥ इति दात्र स्वरूपम् |
(६) अथ पाललक्तषणप् ।
(गि 1 णीं
23. मद्नरल्े-
ब्राह्मणः प्रतिगृहीयादरस्यर्थ साधुतः सदा | अव्यश्वमणिमातङ्ग तिर cea वञ्जयेत् |
26. याज्ञवत्क्यः- नपत्तप्त्वाऽसनदृह्या ब्राह्मणान् AAT | तृप्त्यर्थं पितरदेवानां धरम्मसंस्थापनाय च ॥ सर्वस्य प्रभवो विप्राः शरुताध्ययनशाटिनः | तेभ्यः क्रियापराःश्र्ठास्तेभ्योऽप्यध्यात्मवित्तमाः ॥ न विद्यया केवलया तपसा वापि पात्रता | य॒त्र वृत्तमिमे चोमे तद्धि पात्रं TATA A(t) ॥ शतो च, ऋलिकपुवो गृह्याता मामिनयोऽय fazafas | ufata इतं यत् तहतं Mahe हि ॥ ey विदूपति्ामाता। हतभिन्युपन चदम्; aye गरदृयहणयक्ष।यमनृहिनम् तत् सवं बह्नतनिवभवति | wal 4, ददाति विप्राय बहगुताय, वेदामविन्नानतपन्बिने च।
विधान-पारिजाते |
किश्चिटेदमयं पात्रं किश्वित्पात्रन्तपोमयम् | असङ्कीर्णन्तु यत पात्रं तत् पात्रन्तारयिष्यति ॥ असङ्कीण-योनिसङ्कररहितम् १८४) । हत्वा द्विजाय शुद्धाय नरोयाति श्ुमांगतिम् | विधातपःशीलवांश्च स च ata नरः ॥ शीं संवसता ज्ञेयं शौचं संग्यवहारतः। cant संकथनाद् ज्ञेया त्रिभिः पात्रं परीक्षयेत् ॥ क्षमा दया दमो हानं धम्म; सत्यमृतं धृणा । विद्या विनय आस्विक्यमेतद्रहमणलश्षणप् २८1) ॥ 27. कौस्मे- सखाध्यायवन्तो ये विप्रा विद्रवन्तो जितेन्द्रियाः | सयसंयमसंगुकत स्तेम्योदशादिजोत्तम ! ॥ श्रोत्रियाय कुलीनाय विनीताय तपस्विने | व्रतस्थाय दरिद्राय प्रदेयं शक्तिपू््वकम् | AACN माह--३[‡ 8, tae
एकां Meal सकल्पां वा षडमिरङगेरधीत्य at | पट्कम्मनिरतो विप्रः श्रोत्रियो नाम धम्मवित्॥
20. भारतेऽपि- सत्यं दानं क्षमा शीलमानस्यं द्या घृणा | हृदयन्ते यत्र लोकेऽस्मिन् तं देवा ब्राह्मणं विदुः ॥
30. afttm— स्वाध्यायाह्य' योनिमन्तं प्रशान्तं tarred पापभीं बहुम् | सीप क्षान्तं धार्मिमिकं गोशरण्यं प्रतेः श्वान्तं atest पात्रमाहुः ॥ सरो नरकापद एति शौगौतायाम्।
भ्रमो दमशपः he सानिराजवगीव च। विद्या fannie ager खमभावन्नम् ॥ यौगौतायां fame sm: | farewells, इति agar |
विपरदिषये तेतिरौयोपनिषदि- य तथ amet संमर्थिनः। युक्ता अयुक्ताः बल्दाधनोकषाभाः & रिति।
चतु्सब्रकः |
योनिमन्त॑-परशस्तङुरोद्रवं मुखजमिति | वेतानस्थ॑-अप्निहोत्रादिकम्मपसम् , गोशरण्यं गो््रषारतम् | 81. देवल : ~~ . मात्रश्च senda श्रोत्रियश्च ततःपरः | अनूचानस्तथा भ्रूण ऋरुषिकल्प EAA ॥ इत्येतेऽरौ समुदा ब्राह्मणा उत्तरोत्तराः १८) | तेषां परः धरः श्रेष्ठो विदाघृ्तविशेषतः। (७) wat लक्ञषणानि- ब्राह्मणानां FS जातो जातिमात्रो यदा भवेत् | , अनुपेतः क्रियाहीनो मात्र इत्यभिधीयते ॥ अनुपेत-डपनयनरदहितः | मन्नस्य वा ब्राह्मणस्य वेत्ता ब्राह्मण उच्यते २८1) | वेदवेदाङ्गतच्वक्षः क्रियावान् श्रोत्रियो भवेत् ॥ वेदवेदाङ्गतच्वक्षः शुद्धात्मा पापवज्जितः। sea: क्रियावांश्च अनूचानः स उच्यते ३८५)॥ स्वाध्यायकर्म्मसम्पन्नः श्रद्धावाननसूयकः | भ्रण इत्युच्यते दिषेः शेपभोजी जितेन्द्रियः ॥ वेदिकं लौकिकश्वेव सव्वं ॒क्चानमवाप्य यः। आश्रमस्थोवक्षी नित्यमृपिक्रल्पः स उच्यते ॥
were तपस्ये नियताक्षो न संशयी । शापानुग्रहयोः शक्तः सत्यसन्धो WAKA: ४८)
ध्यानस्थो निष्क्रियो दान्तः(†)तुल्यमृनकाश्चनो मुनिः ५(1) ॥
परथमं लुतौ इति हेमाद्रौ पाठः
'मन्लत्राल्तशयोवंदमामपरेयम्” । मनो हि ऋग् यनुः ately | ब्राह्मः गतपथतरधादैः। एतेषां वेता ब्राह्मशतनकः।
'अनयानो fame श्यात् सादग्वैश्विवयकेः । इति fam Doe: स॒ नो महन्! एति ती ।
अन्दवोचत् ; (उपेयिवान् ( ३।२।१०९ ) दथादिना ary: | "विदे afauidt दौपितौष पुमानयम्" दृतिमेदिनीा एति यपतविधाः-- मडि. देवपि ब्रह्मदि-परमरि-कागातिं -मिहवि -शुतण्यः। "षयो मनदरटारः--साकातहयतधकाङः' इति fran | "दुःखेषमृदिप्रननाः gay विगतस्युहः।
वौतरानमय-कोधः ष्विरधौ्मनिदच्यतिः ॥ इतिभगवदनौतायाम् । ब्रह्मिष्ठो ब्रह्मवेत्ता हुनिरिग्यनिधौयते। इति पृशक्षानरे पाठः|
१३
री
१४ विधान-पारिजति |
आश्रमस्थो TEMAS: | एवमन्वयविद्याम्यां विचरेन च AAs: | fraet नाम विपरिन्द्राः पूज्यन्ते वसनादिषु 11 समरमत्राहणे वानं द्विगुणं ब्रा्षणत्रुे | प्राधीते शतसाहस्रमनन्तं वेदपारगे ॥ प्राधीतः प्रारग्पवेदः"।
सन्निृष्टमधीयानं ब्राह्मणं यो व्यतिक्रमे | मोजने चेव दाने च दहत्यासप्रमं कुटम् ॥ इदमुभयोः साम्ये । ATA तु - बरह्मणातिक्रमो नास्ति विप्रे मन्नविवेञ्जिते | ज्वलन्तमभ्निमुतष्वञ्य नहि भस्मनि हूयते ॥
2. तधा-- सम्बन्धिन स्तथा सर्वान् दौहित्र॑विटपतिन्तथा |
भागिनेयं विदोषेण तथा THT हापयेन् ॥ Pazafersitarat १०) |
ॐ. विष्णुषम्मोत्तरे- आत्मनस्तु मवेनपात्रं नार्यस्य स्यात पुरोहितः | पुरोहितेषु स्वे दत्तं दानमभ्षस्थमुच्यते ॥ उपाध्याय्िवजोश्वैव गुरावपि च मानवैः | वणपिक्षा न कत्तव्या मातरं पितरं प्रति ॥
+ तधा-
मातरष्वसा स्वसा चेव तथैवच पितृष्वसा | मातामही भागिनेयी भागिनेयस्तथेव च । दौहित्रो विटपतिश्चैव तेषु दत्तं महाफलम् |
१ (२) “त्विक् gui गुरभाता भागिनेयोऽच पिटपतिः | ९भिरेषहतं यत्त॒ aga खयमेव हि ॥ इति अतिः।
= 2 ।
SIU: | १५
85 ब्राह्मे- यत् कन्यासु पिता gealg दानं पूजनमषनम्। छृतं तत् सुतं विद्यात् तहत्तं दत्तमक्षयम् ॥ ` अत्र पूजनं-सत्कारः |
36. वद्यपुराणे--
दीनान्धष्पणानाथवाग्विहीनेधु यत्तथा | aay तथान्येषु TETAS । तोगात्तु च यदत्तं तत् SET धनम् ॥
37. तथा- अनराह्मणास्ते षट् प्रोक्ता कऋषिमिः शौनकादिभिः | भ्यो राजभृतस्तेषां द्वितीयः क्रयविक्रयी | पृतीयो AAA: स्याश्चतुथा प्रामयाजकः | पभ्वमस्तु भृतस्तेषां प्रामस्य नगरस्य च १९) | भनागतान्तु यः पूर्वं सादित्याश्वेव पश्चिमाम् | गोपासीत द्विजः सन्ध्यां सष्ठ इति कीर्तितः २८१) | nd निपेधो दानवि्ेषपरः |
38. yt— paqeden gered अमश्नाय प्रयच्छति ३८१) । {तुनिश्ृत्य हस्तं तन्नोक्तु्जिहवं निकृन्तति ॥
वो याज्या यज्नमाना यद स बह्यान्यः।
मद्य aaa भत एयन्वयः। इति ईंमाद्विः। व्ोत्राह्मकःदतः' इति यन्थान्तर ।
VCE, Ragged’? इति gia: |
ame बान्तमादिश्यतुपाख् ame, मकनलभद्रमदरने नाक्षमैति विधुतपाप्रा बति तिदपश |
व्पुराके ब-सन्धान्तुपासते येनं सततं मंचितत्रताः | धूतपापाष्े यान्ति ब्रह्मलोकमनामयम् '' y न्ााहौनोऽगविनि यमनः gaat |
(यत् कुडते किञ्चिन्न तस्य फलमाग्भवन्' ॥
(राव are अजपाब्रायैति ईमाद्री पाठः ।
१६
विधान-पारिजाते।
दानं दात् प्रयत्नेन श्रद्धापूतमतन्दरितः । मश्रद्रया हृतं दत्तं न'च तत् प्रेत्य नो इह १८) ॥ यद् यदिषे विशिष्टश्च न्यायपरप्तश्च यद्वत् | तत्तदूगुणवते देयमित्येतहानछक्षणम् ॥ 89. व्रधा- सप्र वित्तागमा धर्म्या वायो छभः क्रयो जयः। प्रयोगः कममयोगश्च सतंप्रतिप्रह एव च ॥ प्रयोग :- शाक्लीयमागेण कुसीदं, कम्मयोगः--आर्विवज्यम् २८1) |
40. एतानाह गौतमः -- ब्राह्मणरयाधिकं wad क्त्रियस्य धनं जितप् | क्रयश्च विक्रयश्चेव निर्दिष्टौ वेश्यशुदरयोः ३८१) । 41 qa ुटुम्बभक्त-वसनादेयं यदतिरिच्यते | मध्वास्वादो विषं पश्चाहातुधम्मोऽन्यथा भवेत् । geet पीडयित्वापीति तु आवदयका्थ वेदितव्यम् | 42. ut ह्वाविमौ पुरुषो कोके सूय्यमण्डल भेदनो । वाता त्वन्नस्य दुभिक्षे सुभिक्षे हेमवद्: ॥ संश्रुत्य यो नदितूसेत याचितश्च न यच्छति । उभावनीतिकवितौ श्वथापापमवाष्ूतः ॥ 43. म्र्तुः-- सान्तानिकं यक्ष्यमाणमध्वगं सर्ववेदसम् | रथ पितरमात्रथं स्वाध्याया geet: ॥ १८१) अगधथा Ys दत्तं AGT HAG यत् । अशदि्युच्यते पाथ गख तत् प्रय नो इड ॥ इति नगवद्रौतायाम् | ६ (1) आलिजानिदं यन्नादिकडल्यारलिज्यम् | ५ (ताः कुब्यनि धै घन्नदलििजो याजका a’ इति कल्यः | | अलिक सतो यजतोति। 'खलिग् ( ३।२।५९ ) श्वादिना ary: |
a(t) निर्मिति हेमाद्रौ पाठः। हष्यादिना यह्नथनतत्रिषिटम् । १४ "निर्वो अतिभोमयो' रिति श्रवात् |
चतुर्थंखवकः | १७
नवैतान् श्ञातकाश्व TROT धरम्मभिश्चुकान् १(*) | निःस्वेभ्यो देयमेतेभ्यो दानं Frente: | एतेभ्यो हि दिजापरेचभ्यो देयमन्नं सदक्षिणम् । इतरेभ्यो बहिर्वेदि gene तु विधीयते ॥ ` सान्तानिकः-सन्तानप्रयोजनकविवाहवान्, ताृशविवाहार्थीति यावत् , अध्वगः तीर्थं प्रचलितः | स््ववेवाः-स््स्व दक्षिणयागकरत् | (स्वं वेदाः स येनेष्टो यागः सर्व्वस्वदुक्षिणः इत्यभिधानाते' २८1) | Tata गोबरीवर्दन्यायेन मातापितरव्यतिरिक्तो क्षेयः । उपतापी aa: | विशा- .विहेषत इति-अल्पविधाय aed, बहुविशाय ब्रहुदातव्यमित्यथः | bf द्श्चः-- व्यसनापरणार्थश्च कुटुम्बार्थन्च याचते | एवमन्विष्य वातव्यं सत्वंदानेष्वयं विधिः ॥ व्यसन॑-राजबोराशुपद्रवः। आपदुमिकषादिजनिना। अत्र आदोऽथशनो- faafaaaa: | 15. महाभारते = हृतस्वा gaara ये विप्रा aerfagar: (व) | भर्थार्थममिगच्छन्ति तेभ्यो दत्तं महाफलम ॥ 46. विष्णुषम्मोचरेऽपि- यष्षयतश्चतथा दृत्तं व्यसनं तत्तुमिच्छताम् a(t) | दुःखान्वितानां दीनानां क्षणं परिचोदितम् ॥ विवाहमेखलाबन्ध प्रतिष्ठादिषु कम्म॑सु | भपन्नेषु च यदत्तं तदक्षयमुदाहटत् । १८) "खातलु्श््तो' एति। (कातकत्रतलोपि च ata न सनाचरेतु इति कतिः। जा गीषे, afar) गवव" १व्यादिमृतव करः ( १-४-७२ )। ततः ^संन्नायां कन्" ( ५।१।६॥ ) | ९८1) raat: विवरज्रिद्यागङौ eae ददविबालेन हैयम्। सम्भल दिखा वव विश्रजिदादी म hae: हतः स Baar: | तथाव weet — “डम् इ वे arate: सत्यवेदशन्ददौ' । ह १416 80141 / १८;) awry cara faawarfafa हमारी ora: | (Co `
144 7
वि 1 ees 1
१८ विधान-परिजते।
47. दृ्चः- सममब्राह्मणे दानं द्विगुणं ब्राह्मणत्वे | aaa त्वनन्तं वेदपारगे ॥ दविगुणं साहल्मनन्तश्च यथाक्रमं दनि विशेषः | समं द्विगणसाहश्लमनन्तश्च यथाक्रमम् | दाने फलविशेषः स्याद्धिसाया एवमेव हि । इति दक्षोक्तेः |
48. मारते अध्यापयेत्तु यः शिष्यं एतोपनयनं द्विजः | सरहस्यं सकल्पश्च वेदं भरतसत्तम | तमाचार्यं महावाहो प्रवदन्ति मनीषिणः ४८५) |
(८) अथ Wasa: ge 1. धाक्षवल्क्यः-- स गुरं: क्रियां कृत्वा वेदमस्मे प्रयच्छति । निषेकादीनि कर्म्माणि यः करोति sara । सम्भावयति चान्नेन स विप्रो गुरुरुच्यते | एकदेशमुपाध्याय ऋत्विग् यहुच्यते ॥
(), बृहस्पतिः =
शूद्रे ( शत ) समगुणं वानं वैश्ये तु द्विराणं मतम् | त्रिय त्रिगुणं प्राहुः षड् गुणं ब्राह्मणे स्मृतम् |
ओत्रिये चेव साहसं आचार्ये द्विगुणं मतम् | AAR TAKARA KT TTT ॥
४ (*) गूतिषु च 'साचा्वान् gent द” ।
+ "चायते गतिवक्ता' |
"वैदमनु च्याचार्य्यो ऽन्तेदादिनमनुभाक्ि'।
"सावार्यटैवो भक्, |
si एवेद ae wine warenfe ( २।१४० )
चतुर्थ॑रतबकः | १९
51. विष्णुषम्मोलिरे य अमानुषे समं दानं गोषु हेयं फलन्तथा | द्विगुणञ्च तदेवोक्तं तथा ( या ) त्रैवण्यं सङ्करे । ' शूदर चतुगुणं प्रोक्तं विशि चाषटराणं स्पृतम् । क्षत्रिये षोडशगुणं ब्रह्मबन्धौ तदेव तु | gifaagn’ स्तं दानं वेदाध्ययनततपरे १८२) | शप्र तद्विनििष्ं प्राधीते लक्षसम्मितप् | अनन्तश्च तदेवोक्तं ब्राह्मणे वेद्रपारगे २८९) |
एतेषु केषाज्विदुघ्ाह्मणादीनामपात्राणामपि पात्रत्वनिरूपणं मश्रवद्गवादिदान- व्यतिरिक्तदानविषयं वेदितव्यम् | यद्वा, अन्नदानपरमेतत्- ;. [ तत्रेव ] अन्नदाने न कर्तव्यं पात्रापेक्षणमण्वपि | अन्नं सर्वत्र दातव्यं धम्मकामेन सर्व्वदा । इति विष्णुधम्मात्तरोक्तः | इति पात्रलक्षणम् ||
(६) अथ अपात्रनिरूपणप् ।
~ *
D3. पलुः-- गोरक्षकान् वाणिजकान् वथा कारकुशीलवान् । षान् वाद् िकाशवैव विप्रान् शूद्रवदाचरेत् ॥ ये sate: स्वकर्मभ्यः परपिण्डोपज्ञीविनः। दविजत्वममिकाडक्षन्ति तांश्च शूद्रवताचरेत् ॥ १८) तिलिरोयन्ुति "यावतौ ३ Sacre: मन्या वेदविदि arms बसन्तीति। २ (+) "वेदमेव सदाभ्बषेत् agate festa: | वेदाभ्वासो हि बिप्रख तपः परिहत, ॥ अतौ । 'अनधौत्य fie) वेदान् अनुर्तृपाथ तथा्जनान् | अनिष्टा Sa वेच मीनिच्छम् we +
विधान-प0रिजाते |
54 वशिष्टः-- इदक्यान्वासते येषा a चकेचिवनपनयः | Boren was येषां सव्वं ते शुदरधम्मिणः ॥ अन्वासते-कम्म॑काठे समीप एव तिष्ठति |
55. महामारते-- यस्तु प्रेष्यान् द्विजान् भूढो भोजयेद्धव्यकन्ययोः | न भवरेततृफछन्तस्य वेदिकीयं तथा श्रुतिः ॥
५. थन्नः- AANA ATT जातिमात्रोपजीविनाप्। नैषा प्रतिप्रहो देयो न शिखा तारयेच्छिराम् ॥
57. मविष्यपुरणे-
नाब्राह्यणाय दातन्यं न देयं ब्राह्मणाक्रिये । न ब्राह्मणे चेव नच SUT धनप् ॥
58. श्यासख१- अ्ह्मवीजसमुतपन्नो मश्रसंस्कारवजितः | जातिभात्रोपजोवी च भवेकत्राहमणः स तु॥ ग्ाधानादिभियुक्तसलथोपनयने नच | न कम्मकिन्न चाधीते स अवेदृ्राह्मणाक्रियः ॥
59. वराहपुराणे- अत्रती बेक्ष्यराजन्यो सुस्यात्रक्षणाखयः | वेद्रतविदहीनश्च ब्रह्मणो ब्राह्मणत्व: ॥ यस्य विदश्च बेदी ख विच््छिथिते Protea | स वै nigel नाम wate ध्रष्ीपतिः | न बारय्यपि caste नास्तिके दैतुकेऽपि बा | स पाषण्डिषु सर्वेषु नाबेदबिदि धस्म॑कित् ॥
१ (+)
99
चतुर्षैदतवकः | नालिकः- ¦ । हेहुकः-हेतुभिः परणोकं निराकरिष्णुः १(+) | यथा श्रुबेनोपरेन निमलरत्युदके तरन् । ` , दातृ-प्रतिग्रहीतारौ तथेवाज्ञो निमलतः ।। इति विष्णुक्तः (1) । इति सामान्येतिकर्तव्यतानिरूपणपुव्वकमपात्रनिरूपणम् ॥ (१०) अथेदानीं परिभाषा निरूप्यते |
61. तसच्राषिकारिणो अ्यासेनोका,
, वर्णानामाश्रमाणाश्च षातुष्वण्य युधिष्ठिर |
दानधर्म्मपरवह्यामि यथा व्यासेन भाषितम् ॥ च्कान्दे- श्रद्धावान् Waites महददम्भविबलितः | पूर्व्वनिश्चयमाभ्रित्य यथावत् कम्म॑कारकः ॥ 6. शद्रे तु विद्दोषमाह जालुक अधिकारी WI पततधमम्मे a वेदिके २०) |
"पाषद्छिनो विककोखाम् Serenata शठान् | हतुकाम् वकडर्तोख rem aie asia’ | ‘aeuacegnd: deetg Sqn.’ वि खु पुरानं । waa हैतुकः हदवुक्निग्यवहारौ वेतखिको वा । ze भंग; १८१; ‘we: खधर्थात् पाषश्डः' | मालिकः "अन्ति नालि fe मतिः' पाशिनि; (४।४।६५०)- नात्ति परलोकाङोज्ररख्तिमतिरथ्येति | पुष्करिश्छर शचा areal देवतायतनानि च॑ | अत्रदानभथारामः gafag भिधौयति ॥ हति याम. चच पाठानरञ--,जारामद्य faite पूत कनोविनिरहित् | तथा--'बषोपरामे यानं नूं संक्रमवेषु च |
eramath च हानं तदैतत् पुष्यते इनि नारदः | WIC 'वरशानतलनाशं भूतानाख।प्वडिशनम् |
afeafe च यहानं दल मि्यभिषौयति' ।
अन्रिहोधं तपः wat पेदानाचैव पालनम् |
जातिषयं वै कावद vefireefirdtaa’ इति aw:
Rt
११
प" । 1 श fae Are गन >
१ (+) द (†)
विषान-परितीते |
(\ याह्वत्क्यः- आारषच्छन्दशच दैवत्यं विनियोगस्तथेव च | वेदितव्यं प्रयतनेन ब्राह्मणेन विदोषतः ॥ भविदित्वा तु यः कुर्य्याद् याज्ञनाध्ययनं जपम् | होममन्तर्जलादीनि तस्य चाल्पं फलम्भवेत् १८4) | यश्च जानाति तत्तेन आर्ष छन्दश्च देवतप् | विनियोगं ब्राह्मणश्च मन्नाथं ज्ञानकर्म्म च | एककस्य RA: सोऽपि वन्यो ्तिथिवद्धवेत् |
देवतायाश्च सायुज्यं गच्छत्यत्र न संशयः ॥
65. तथा-- येन यष््षिणा ष्टं सिद्धिः्राप्ना च येन वे | मन्त्रेण तस्य तत् परोक्तमृषेरभावस्तदार्षकम् २८१) | छन्दसा छन्द ses वाससी इव चाकृते | आत्मा संछादितो देवेश त्योर्भतिस्तु वे पुरा | भादित्येवसुमीररस्तेन च्छन्दांसि तानि वै| यस्य यस्य तु मन्त्रस्य उष्टा या च Tae | वदाकारं भवेत्तस्य देवत्वं देवतोच्यते | पुराकल्पे समुत्पन्ना मन्त्राः कम्मर्थिमेव च | अनेन चेदं कर्तव्यं विनियोगः स इष्यते | tee यश्च मन्तरस्थ विनियोग-्रयोजनम् | प्रतिष्ठानं स्तुतिश्वव ब्राह्मणं तदिहोच्यते । एवं पश्चविधं योगं जपकाठे शनुस्मरेत् | होमे श्रान्त्जले योगे स्वाध्याये याजने तथा |
५. गरष्मपरिषि्च--
REST वा cate यस्य कम्मं प्रकीत्तितम्। तस्य तावति erred ते स्वं छतं भवेत् ॥
दाेभहावाग्ययान्विकाचारतस्वेऽपि चाल्ि ।. ‘area विज्ञाने वौनिनाबूहकोवलाम्' इति बाचद्मतिनिग्राः |
चतुथंखबकः | RR
प्बृ्तमन्यथाुर्य्याद् यदि मोहात् कथश्चन । यतस्वदल्यथाभूतं वत एव समापयेत् ॥
प्रत्त प्रारब्धम् । अन्यथाभूतं-कमाथन्यत्वेन वेपरीत्युमापननम् | समाप्ते यदि जानीयान् मयेतदन्यथाक्तम् | तावदेव पुनः कुरय्यान्नावृत्तिः सर्वकर्मणः ॥ प्रधानस्याद्छयायान्तु Area क्रियते पुनः | तदङ्गस्याक्रियायान्तु नावृत्तिः स्वकर्मणः ॥
67-68. अदेयान्याह-मनुयोक्षवल्कयश्च--
* सामान्यं याचितं न्यास आधिहराश्च तद्धनम् (+) | अन्वाहित निक्षेपः सर्वस्वं चान्वये सति ॥
आपत्स्वपि न देयानि न च बस्तूनि पण्डितः | यो ददाति स मदात्मा प्रायधित्तीयते नरः ॥ सामान्यमनेकस्वामिकम् ।
0) देवलः - पक्मन्नं गृहस्थस्य बआनप्रस्थस्य गोरसः २८) | वृत्तिश्च wea वृत्तीनां न देयं पुण्य मिच्छता | दुर्भिक्षे समनुप्रप्रे aera सीदति श्ुधा । साधोरपि गृहीयादणापाकरणार्थकम् । वृत्तिर्मिक्षातिरिकतं वर्तनम् |
इति परिभापानिरूपणम् ||
१ (+) यावित" संव्यवहाराय याचित्वानौतं वसनाभरबादि। ‘meq’ —Ryafaasenfaa तत्परोचेव गड खानिनेपदौबनिति प्डनन- इरे व्धापितं za 'ासः)। बाधि) ainda: दारः" arat! aed’ दारधनम् । एतत्त षडवि्धं मनुना परिकौर्तितम्।
x (:) ‘qed’ लित्रमब्रमितयधैः। तवाच तो-- "सव्वं चे्रमतं प्राहः S49 चाग्ब्नुष्यवे | चमं faqefaary: खित्रमन्रधुदाहतम् |
^ नोरः, नोदनम् । चन्ये त्वाहुः ।- दवि चौरं इवि रानिया च।
' ‘ .
= + न~ = ~ =
अजिनं मृतदाय्याश्च मेषीं चोभयतोधुखीम् १८०) | SOTA च गृहानो न भूयः पुरषो भवेत् ।
71. जानेये-- ` हस्त्यष्वरथयानानि गृदश्षय्यासनादि यत् 2(:) | छष्णाजिनश्व गृहणाति अनापतस्वपि यो fest: | तथोभयमुखीं धोरां सशेलां मेदिनीन्तथा ३4) | HRA च यानं चाण्डालात् पतितात्तथा | मासिकेऽपि मृतश्रादधे मुखन् प्रवत्वमाप्रुयान् ४८१) ॥
72. क्ररथा- प्रतिपरहसम्थोऽपि cag वत्र वञ्जयेत्। प्रतिप्रहेण विप्राणां ब्राह्मं तेजो विनयति ॥
7 3, बरह्मवेवरते-- पितृमातृगुरोरथे विवाहर्थे च धम्मषः | अध्वरा च विदुषां प्रहीतग्यं धनं सदा ॥
74. uty! — राजधानी यथा शूल्या यथा कूपश्च निर्जलः | यथा हृतमनप्नौ च तथा वत्त दविजेऽनृते ॥ अनृचे वेदक्षानरदिते | यथा काष्ठमयो हस्ती यथा चम्ममयो मृगः। यश्च विप्रोऽनधीयानक्षयस्ते नामधारकाः ॥
मिषौमित्यव पङ्गमिति ईनादी ara: | "तक्ोभयतीत्तशौ ara’fa पाठानरमस्ि |
शदतृदप्याशनादवः' एति frm: पाठः । Segfgen दसथय्या इत्वे; ।
वतना" cae “यव are’ इति Garth पाडः ।
वदुवसवकः ] ` | २९ 75-76. ‘saTe-arratedt— ` ` नष्टक्षौचे-त्रसशरषटे विप्रे वेदविवर्जिते | रोदित्यन्नं दीयमानं fe मया ged sere 77, सतपात्रासभ्निधाने षट् व्रिशान्मते- पात्रं मनसि सञ्चिन्त्य क्रियावन्तं गुणान्वितम् । at कले चु dae दैयमप्सु विनिक्षिपेत् ॥ 76. बारतेऽपि- मनसा Wass जलमध्ये जं क्षिपेत् १(+) | दाता तत्फलमाप्नोति प्रतिप्राही न दोषभाक् | नामगोत्रे SAGA सम्प्रदानस्य चात्मनः | संप्रयं प्रयच्छन्ति कन्यादाने तु पुंत्रयम् २८९) | इति अप्राहमद्रव्यनिरूपणम् ॥
(१२) अथ दानधम्माः। -~--ॐ-- Serger प्राज्ञो द्रविणं स-कुशोदकम् । गृह्णीयादक्षिणे शस्ते तदन्ते स्वस्ति कीर्तयेत् । कोऽदादिति च मन्तरेण a(t) सव्वं प्राम सुबुद्धिना ॥ 79. अविष्ये-
अदक्षदक्षिणं वानं sada नृपोत्तम | विफठन्तद्विजानीयाद् भस्मनीव हूतं हविः | सुक्णं परमन्दानं सुक्ण दक्षिणा परा । सर््वेषाश्चेव दानानां सुक्णं दक्षिणेष्यते | दैयद्रव्यतरतीयांशं दक्षिणां परिकल्पयेत् |
‘mer पाकमुद्िष्य gat तोयं विनिखिपेत् ।
विद्यते सागरख्वामं दानसाम न॒ विद्यते" ॥ इतिद्यतिः |
area तु समूप्रदेयम्य प्रतिदहितु नाम-गोज्र-प्रदरोडारकपृष्यक्तं चाप्ननश्च वैपुषिकोशचारथं भवति । एवमव विवाहादौ aviget ova:
कौऽदात् कला wer कामोऽदात् कामायादात् |
कामो दाता कामः प्रतिवहीता कामेतक्तेः। ay: बः-9 ४८ नः।
१६ विधान-पारिग्राति |
भनुक्तव्षिणे दाने दर्षांशं॑वापि शक्तितः | वणं रभतं ताम्न तण्डुला धान्यमेव च । Frere देवपूजा सरव्वमेतददद्षिणम् । निर्य हेयानि राजेन्दर गावः थी सरस्वती | दातारं तारयन्स्येते पाट-वापन-दोहनेः १८५९) ॥ 80. sere — दानकाले तु देवत्वं प्रतिमादेः cathe धेनूनामपि Aged भुत्युक्तं दानयोगतः (1 aga दानकाले तु द्रष्यन्तदिति निश्चयः | वानसम्बन्धि-क्िण द्रव्यमादाय गच्छता | तसं विदृषा तेन विक्रयं team विभो । कुटम्बभरणं sed धर्म्मकारय्यश्च asda: ॥ इति areca: ॥
(१३) अथ मृल्याध्यायो निरूष्यते ।
वराटिकानां geese सा काकिनी ताथ ware: इत्यादि R(x) |
्त्रषत्पणिका गादश्चतुष्कार्प्परो at: ३८१) ॥
हषे पट्कार्पापणका अष्टावनडहि स्मृताः |
दक्ष कार्षापणा पेनाक्वे पश्चदकेव तु ॥
SL A = डन)
t (x) पाठ-वापन-दोहैरिव्यव-- दो इ-वापन-पाठन' रिति। “एते, “say रएता शति च पाठ, Gree’ | एतानि अतिदानलवेन व्यपदिष्टानि exe । तवाचान्वदोकतं “्ौष्छाहुरतिदानानि माव; wah सरखतो "ति |
x (*) भवह भाकरोवलोका वलानि । feet एतखित् कृती, gua, wid, विषय. बाज, वयक चालि प्रभावम् । Geel पुष्छलानि Rarer शत्च तानि | ‘art विंषतिभागस शेयः anuiqes तु । wee त चतुर्भागो mee च परख चः इति कालायन; ।
१ (+) क्षपो efewat दिवि aa guia, पयनिकदः पल्ला Geile cee तुः इति नारदः । "चहःकवार्षापिदोदर' इर्य "तृष; पौरादिको ans पाड; ertewe: |
aagteres: |
हिरण्ये कर्वापणकाः पणा नव eenfier: | वले कार्षापणरछागेऽ्छौ पणा greenies ॥ ६षल्यामथ TUTE मूल्यं कार्षापणाः स्मृताः ।, निष्के पश्चादेव स्याद् गजे पश्चहातानि च ॥ पश्कार्पापणाः प्रोक्ता दोलायां षड् रथे तथा | TRY कार्षापणकास्ताभरे कार्षापणः स्मृतः ॥ हाम्नक्ेऽपि चं पण इत्येषा मूल्यकल्पना ९(+) । अधिकं कल्पयेन्भूल्थं नोनं शृत्तानुसारतः ॥ पतन्मूल्यं द्षिणाविषये आवहयकदाने युखूयासम्भवे च प्राम | अधमो शयं पक्षः सति वित्ते न प्रणीयः A(x) ॥ निष्काः पश्च च दातम्या धेनोः पश्च पुराणिकाः। पेनोरभवे दातव्यं वुल्यं qed न संक्षयः ३८५) ॥ निष्कं निष्का पादं वा तद्थखमापि art तृतीयांक्षस्तु दातव्यः पश्च कार्षापणानि वा ॥ त्रयः कार्षापणा यद्वा शक्तितो ETE TT ।
निष्को बीनारः ४८) ॥ हीनास्तु भवेत् कर्वः शतः काषापणेत्तथा ५८१) | होनारो सैच्यकेरष्टाविहास्या परिकीसितः ॥ सुवरण॑सप्रहितमो भागो ters श्यते | जाल-ूर््यमदीविस्थं त्रसरेणु रजः स्थतम् ॥ Asst fleet शु तासिललो राजसर्षप उश्यते | गौरस्तु ते श्रयः वट् ते यवो मध्वस्तु ते त्रयः ॥
"इति च मूश्यकल्यना' पुलक्(करे पाठः। nadia’ इति aerate fata: Wa: | प्रावदितप्रकरवे कताव भ्राज्ञापनयत्रताधक्रौ धनं दरात् पयज्लिनौन्। धनोरभात ema gai qt a भंबवः' | ‘dintsfa च faretsel’ sane: | ‘aremnqad:’ इति afeat । सानि बदत्तिकापरिनितं wiet dene’ sf erat: इति मानवे चकोवाल, satsafeaista |
९८
विधान-पारिजति |
ee: पश्च ते माषस्ते सुवणस्तु षोदुक्ष । पलं सुवर्णाश्चत्वारः पलानि धरणं दश्च १८1) ॥
2 gens समधृते विह्ञेयो रौप्यमाषकः |
ते षड़शा स्याद्वरणं पुराणश्चैव राजतः ॥ कार्षापणस्तु विक्षेयस्ताभ्निकः कार्षिकः पणः । धरणानि दश्च क्षेयः शतमानस्तु राजतः ॥ चतुःसोवणिको निष्को विह्षेयस्तु प्रमाणतः २>८) |
इति मूल्याध्यायः ॥ (१४) अथ देयद्रव्यदेवतानि |
~>
81. विग्ुषम्मात्तरे- अभयं सर्वदैवत्यं भूमिर्वै विष्णुदेवता | कन्या दासस्तथादासी प्राजापत्याः प्रकीसिताः ३८५) ॥ प्राजापत्यो गजः प्रोक्तस्तुरगो यमदेवत: । तथा Seg सव्वं कथितं यमहेवतम् II महिषश्च तथा याम्य ost वे नेतो भवेत् | रौद्री धेतुर्विनिर्िष्टा छगभात्रेय उच्यते ॥ मेषन्तु वारणं विगराद्राहो वऽ णवः स्मरतः | आरण्याः पावः सब्बे कथिता वायुदेवताः ॥ जलाहययानि सर्व्वाणि वारिघानीं कमण्डलुम् | कुम्भश्च करकं चेव वारहणानि विनिर्दिशेत् ॥
ग को == ~ ——
विगतः -कीटिन्यः, एतन्ते 'दीनारो रौप्यकंर्टाविं्ल्या परिकौर्तितः। gave सप्ततितमी भामो caw waa’)
gay प्रमाथं @arzrafes
वेधदानकाशे क्य टैयद्रश्यस्य किं sad weaned कषयति । स्ववां बलूनानलदभिमानि-दैवताया-
अधि्ाठटेवताया वा विद्यमानत्वेन ante: wae,
तथा च ब्रह्ममूकम्--" भभिमानिव्यपरेजम्तु विद्धेषानुमतिमधाम्'' चः २. १, ४] इति।
सुतिश्ाव ‘sfrsray: रेवता विदन्ते इति ।
wateres: |
ससुद्रजामि रक्नानि srenie ate च । आत्रेयं कनकं प्रोक्तं astern वाच्यव |
प्राजापत्यानि ्षस्यानि पकाल्मपि च द्विजाः १(+) । हेयानि सर््वगन्धानि गान्थस्वाणि विचक्षणैः २८८) ॥
वाहस्पत्यं स्मृतं वासः सौम्या Rat रसाला | पक्षिणश्च ध्रा सव्वं वायव्याः परिकीर्तिताः ॥
Pen salt विनिर्दिष्टा विधोपकरणानि च | सारस्वतानि Rani प्तकादीनि पण्डितैः ॥
` सर्व्वेषां शिल्पभाण्डानां विदवकम्मां तु दैवतम् a(t) | हुमाणामथ पुष्पाणां काकानां हरितः सह ॥ फटानामपि सर्व्वेषां तथा Rat वनस्पतिः | मत्स्यमांसे Pe प्राजापत्ये तथैव च |
छत्रं छृष्णाजिनं क्षय्यं रथमासनमेव च | उपानहौ तथा यानं यथान्यत् प्राणवर्ितम् ४८१) ॥
उ्तानाङ्गिरसत्वेन प्रतिगृह्णीत मानवाः 4(s) | भूरोपयोगि यत् arom शलयम्म॑ध्वजादिकम् ६८५) ॥ रणोपकरणं स्वं कथितं शकरदेवतम् ७८०) | गृन्तुस्वदे acd यस्वलुकतं द्विजोत्तमाः ॥
तज्ञेयं विष्ुदेकत्यं aed वा विष्ुदेवतम् | इति दैयद्रव्यवेवतानि ॥
खलागौन्व 'उन्धाकौतिः ईनादौ पाठः|
‘Gare सम्नत्वालु मागां 8 इति हेमाद्रौ पाठः) जवनैद athe: mame निवतपुंखिङ्गतात् |
‘aremarearn निति Gaal ara: |
atafaas "नच्'निति कचित् पाडः |
aq-wifircean’ इति §नाद्रौ ora: |
TH --गवान्र-दन-अचडार-कदनि-कनालननादौनान्।
‘ahaa’ निति ईला oz: |
x8
१ (+)
x (9)
१८1)
qgteren: | (१५) "अथ Tame SASH t
82. प्रतिप्रहमाप्नेयेन अतिगृहीयात्। ` आग्रेयस्तु देयद्रन्यस्य मध्यमागः १८1) ॥
83. मध्य area? इति भरतः ।
84. कात्यायनः-
कुदोपरि निविष्टेन वथा यज्ञोपवीतिना |
ad प्रविधरहीतन्यमन्यथा विफम्भवेत् ॥ ॐभ्कारेण दद्यात् ates २(*) |
प्रणवो जगतां वीजं वेदानामादिरेव च ॥
एष एव परं ब्रह्म पवित्रमयसुत्तमप् |
तस्मात camera कार्यों दानप्रतिप्रहौ ॥
88. इति स्कन्वपुराणोक्तेः। ५6. विष्णुषम्मोत्तरेऽपि--
भूमेः प्रतिप्रहं grata कृत्वा प्रदक्षिणम् ।
करे गृह्य तथा कन्यां दासदास्यौ तथा दिजः a(t) ॥ प्रतिग्रहं स्वीकार् |
कृरन्तु हृदि विन्यस्य धम्म्यो ज्ञेयः प्रतिग्रहः |
आरूह्य तु गजस्योक्तः कणे चाश्वस्य कीर्तितः I
तथा SETHE सर्व्वेषामविकेषतः |
प्रतिगृह्णीत गां पुच्छे शङ्गे कृष्णाजिनन्तथा ॥ सामास्येनेकक्षफानां कणे प्रतिप्रह उक्तः, ये त्वेकक्षफा ठ" weft वा यवक्षार वरेदिति कचित् सूरयः |
द्चिवहश इति भादी पाडः, जयमेव पाठः खाधः। ममरेशापि Teale: | "सव्येमनप्रपोगेवुचोमिव्यादो प्रुष्धते |
हेन संपरिपूर्शानि दशोक्तानि wafer हि" इति लह्वि याश्चवस्काः। ‘at गोला wary’ एति हभद्री पठः)
चतुथस; |
शृङ्गिणस्तान् fatwa: vat प्रतिगृहीतेर्यरथः | आरण्यापशकशान्ये पुच्छे प्राद्या Pera: १८) ॥ प्रतिग्रहमयोष्स्य आर्य च तथा भवेत् A(x) | वीजानां मुष्टिमादाय रन्राल्यादाय सव्वंतः | वशं दशान्तादाद्ात् परिधायाथवा पुनः | आर्द्यौपानहौ यानमार्दयेव तु पादुके ॥ {शषायान्तु रथो प्राहमश्छत्रं दण्डे च धारयेत् । आयुधानि समादाय तथामुच्य विभूषणम् ॥ व्मष्वजौ तथा TIBI aT च तथा गृह् ।
' अवतीर्य च सर्व्वाणि अलस्थानानि वे दविजाः ॥ माश्च प्रतिगृहठीयान्मूरेन्यस्तकरो द्विजः | छत्रं च चामरं भूरे फं doe गौरवात् ॥
87. aftfars— प्रतिगृह्णीत गां पुच्छे कर्णे वा हस्तिनं करं । मूर्धि दासीमलाश्वेव पृषठऽश्रतरगदंभौ ॥ सवं कणे ge वापि अन्तमद्य धारयेत् | शुचिरवाप्यशुचिर्वापि दथादभयदक्षिणाम् tt दुषिनाऽद्चषिना वापि sre चाभयद्क्षिणा | ्रव्यान्यन्यान्यथादाय स्पृष्टा वा ब्राह्मणःपठेन ॥ फोऽदादित्याथमुं मन्तरं सब्वदानेष्वयं विधिः ३८४ |
इति देयदरष्यप्रतिप्रहस्थलम् It (१६) अथ दानदेशः ४८०) | -#- उत्तरं a समुद्रस्य हिमादरशव्र दक्षिणम् ।
वरषन्तद् भारतं नाम भारती यत्र सन्ततिः ॥ "चारण्याः, इन्द्र ककन] इति ईनाद्रौ पादः | ‘araratarfetivern’ me. “PN MSS ब्राग, THT: Ge) ४८ HT | अलापरित्राने Garehfa ब्रुयत्।
Rey, — सव्ये farce: ger: इणां नदा; ब्रभप्रदाः | दान-द्ानोपवाश्ादिफथदाः ead वृकम् ॥
at
स हेयो यह्लीयो वेशो ete: परः १८1) एषु हानं महापुण्यं संसार-भयनाशनप्"' २/1) | इति grazer: ॥ (१७) अथ दानकालः। ------ अयनेविषुवे चेव ॒बन्दसूय्यपरदे तथा । अमायां पूणिमायाशच संक्षन्तौ हरिवासरे ॥ यथाविधि प्वातव्यं वितक्षाहं विना जनेः ३८४) | इति दानकालः ॥ -तचेव ग्यासः,- "जद्गादरे प्रयाम च wfage च grat | ननरे चाहा च गङ्गाखानरलदहति ॥ BIA agave He बामरकच्यञ | एवमादिषु aoe eerepeererrferere | waited) गङ्गा तव ad महाफलम् ॥ १८१) विषुः, चातुनधश् ्वदयानं afee® म fear: ड Gwe विश्वः चा्दवसततः परः ॥ अपरा afte, — ` x (t) ‘ane वावतने गौरे yoraweftag च | we are दवै वापि तहा afetseq | लहाहानानि शैवानि wercwatiqey’ ॥ ९८०) श्वुः,-- ‘Sy: MaMa दोऽवुकख्येन दशति । न ङान्दराविकन्तख इुषोतिरवि ते पलम्” ॥
watarae: | ३१ (१८) अथ दानप्रकारः संत्तेपेणोक्तः |
-*-- तत्रादौ विष्णुरोम् aaa शत्यायुकार््यायुकपरवराधन्वितं भवन्स- मयुकदानसम्प्रदानत्वेन वरणे इति TERA पुगीफं १९) ब्राह्मणहस्ते वत्वा उदङ्मुखो यजमानः प्राङ्मुखं ब्राह्मणं गन्ध ुष्पवासोभूषणेरभ्यच््यं TTC शप्रवराधुषारणपूर्वकं बराह्मणाय वत्व पूजयित्वा च तदाशिषो गृहीयात् | ततो दानफलमीहवराय समपयेत् |
इति दानसामास्यविधो ततप्रकारः ॥
(१६) दशवानद्रव्यपरिमाणप् |
न च #— पदनरल्ने- शत्र गोमूल्यं सुवर्णनिष्कयो (wat) fies मुख्यम्। तदद्धं ae वा गौणम् । भूमिपरिमाणन्तु seared गोष््म॑मात्रम् |
90, ETT —
दशहस्तेन दण्डेन त्रिशदण्डान्निदर्तनप् २/०) | दश्च तान्येव ward द्वा खगे महीयते । हत्यम् ।
= भजक मैरी प = = कका — ae
t (x) gine fay efcaatat धमित afer | "इरोतकौ qa aw न गुवाकं Kars” | Meare weal See विधिपूल्धकम् ॥ स्ठष्यप दतुं भविव्य-- “एकियडामडइतं य कांव्यरोप्यादिनिन्तवा | संकल्पो गव कन्दो wala कदाचन" | avast पा¶॑बारिपृथं गुणान्वितम् | mand wage फलपुष्यतिनानितम्? । इति त्वेव । २ (*) age तु अन्यवोक्षम्, - ‘gay enved विंथष्ठा्रिव्तनम् | चिभागहोनं गोचकसानमाह प्रज्ञापतिः! ॥ wwe तद्वशं नितावरावानाचारध्याये,- ‘anfafed gaa पापं च्वानतोऽच्वानतीपपि ar अपि नोच्नीमापे ख मूनिदानेन एडाति चख पादठान्णर-- 'सतहलेन द्येन fanfare | इव तान्येव गोच ger शन नहोषते ।
वि--९
av frara-arfcare |
REIN, TNE: समन्ततः | भधमपक्षे THE: समन्ततः ॥ पतदक्षिणा निष्कसुक्णम्। तिलदानं तिरराकषिदानप्। राशिपरिमाणश्च पुरुषपरिमितप् । प्रोणमात्रं वा । द्रोणपरिमाणश्च-- TSW कुडवः प्रस्थ आदको द्रोण एव च | धान्यमानेषु MASA: क्रमशोऽमी चतुगणाः | पलपरिमाणश्च — मुष्टिरिकपषं स्मृतम् १(१) | 01, इति महाणेवनिवन्धानुसारेण सेयम् ॥ तथाच षटपश्ारादुधिकशतटयं wea द्रोण इति | यद्वा पष सुवर्णाश्चत्वारः पश्च वापि प्रकीर्तिताः ॥ इतिमते arena अष्टादक्षसेरा वा विरा भवन्ति २ #) | तिल्दानं-तिरपात्र- दानमिति केषित् | पाघ्रमानश्च पोडरापछानि । एतदक्षिणा माषचनुष्टयमितं gal) हिरण्य- प्रमाणमेकस्तोलः। तावत्येव दक्षिणा। अथवा रजतं दक्षिणा | हिरण्ये दीयमाने तु रजतं दक्षिणेष्यते | अन्यस्मिन् दीयमाणे तु रजतं दक्षिणेष्यते ३८) ॥ 0१. इतिस्ृतेः w(t) | आञ्यमुत्तमपक्षे VETS । मध्यमे चत्वारिंशत् । अधमे gga) दक्षिणा सुणंमाते। छवणमपि आज्यवत्। शुडस्तदिगुणो क्ेयः। दक्षिणा पूर्ववत | धान्यं द्रोणपरिमितप्। तद्दक्षिणा यथाशक्ति | सृष्ष्ममष्हस्तमात्रं वदम् । दक्षिणा पूर्व्ववत् । werd चत्वारस्तोरकाः। एकस्तोलक् दक्षिणा | इति दकदेयद्रव्यपरिमाणम् ॥ १) मतान्तरेतु सुटादौनां प्रभां यथाः wugfenty gfe: gecet च पुष्कलम् | gerarfay च चत्वारि आढकः परिकौततितः। चतुराढको भवेदोखः लादौ तख चतुदयम् | अन्त् परिमाकप्रमावं areca: पाटोमख्ताध्यायै क्तम् | x (+) हानलाषैवयन्व Qae: ) @cr—Azarn एति । ४ रजत नित्यच सुवचमिति पाठो वषु निवम्ेषु ष्ठति | ९ (t) ५अन्देदादेष दानानां que दिला अता । ४ (t) gee रौदलाभे त॒ रजतं दिेष्त" द्यपि ert |
चतुर्थलबरकः | १५ (२०) अथ तुलापुरुषदानप्रयोगः १८४६) ।
"~~ ~~
08-04. हेमाद्रौ मतस्यपुराणे- शुभास्तत्रा्ट होतारो द्वारपाछास्वथाष्ट॒वे। अष्टौ तु जापकीः कार्य्या ब्राह्मणा वेदपारगाः | हैमालक्कारिणः कार्य्या दविजा वे पश्रविहातिः। अष्टौ स्विः, at द्वारपालाः, अष्टौ जापकाः, एको शुररितयव पश्चर्विशतिवरणीयाः x(t) | aa तुरापुरुषदानं करिष्यन्नादौ are परायधिततं त्वा sereara: परिदिताहत- वासा दुभपाणिः प्रसन्नमना: शरुशोपहितपीठोपविष्ट anna प्राणानायम्य Jersey पश्चर्त्यामुककाम पापक्षयकामः श्रीरदमोनारायण प्रीतिकामो वा श्वोवाऽधाञुक- ्वरोऽसुकगोत्रोऽसुकुत्रोऽसुककम्माऽहममुकतुलापुरषमहादानं करिष्ये इति ( AER ) nfttaa कर्म्मणोनिर्विघ्नेन परिसमाप्त्यर्थं गणेक्षपूजनं पुण्याहवालनं arrest नान्दीश्राद्धं गोचिन्दोमापतिबिनायकादिषजन-मावार्य्यादिवरणं मण्डपप्रतिषठाीनि ष करिष्ये इति च ager गणेक्षपूजनादिनान्दीश्राद्वान्तं शृत्वा ( तलो ) गोविन्दमुमापरति Rare भ्याहतिभिस्तततदिक्गकमन्तेर्वा -
१८०) ग्रौमत् तारनाथतक वा चल्यतिनि; तुलादनपहतियन्ध तुखापुदवदान भयोगादयः Feely Sais! मडादामे$ We दानं तुलापुदषाय्यम्। तवाहि “eam स्दानान। तुलापदषकंच्चितम्' एति माते । wat दानसागराण्यवन्दत बलि ।
२ (1) “गभाल्वारडोतारः CITT MUTE ब । बोतु AGS: कार्याः awe वैदपारमाः। हमालहारिशः कार्य्याः fea ३ पडदि्तिः' इति मत् । aat पद्रौतु अन्दे बदलवा भनुब(दकादयो ACT: | "नोक्तानि यानि jens महाकनानि बोदन । तानि तै तप्रवच्यानि यचा दद्तुपूमन्ः | FASTA se Fares shires’ । हति मातु ।
११. | विषातशरिनाते |
वाहना पोटगोपवारं दम्युज्य विपि MTT TATA शुकः ata भ्य करिष्यमाणेऽयुकतुलापुरषमषाफाने भवन्तो मामयुजानन्तु शति Fare: सविनयत्तान् विक्ञापयेत् । °
ते च ॐ इुर््वन्त्विति १(०) aad aa) ततो यथोक्तं गुग्बाहिवरणं कत्वा ताश्च सम्पूस्य यथाविधि गुर्व्वादिकम्मं कुव्वन्तु इति बद्धाश्च स्तान् प्रार्थयेत् । ततस्ते यथाक्चानं करवामेति प्रतिब्रूयुः | तत आचार्यं ऋत्विग्भिः सह मण्डपपरति्ां त्वा महावेद्या षोडशारं सव्वतोभद्रं वा fafeea पुष्पेरवाकिरेत्। ततस्तदुपरि चित्रं वितानं बन्धीयात |
तत॒ दशानकोणस्थितप्रहवेधां सव्व॑तोभप्रमण्डलं विरचय्य तदुपरि फरुष्पादिस्ितं वित्रं वितानं वबध्रीयात्। ततोमहावियाश्वतुरदि्व पएरव्वस्यामेव at छण्डवतुष्ये वा स्थण्डिरचतुष्ये वा कुण्डेवा स्थण्डिले a afk प्रणीय nea AAMT: सम्पूज्य नवप्रहमखोक्षविधिनार(ः) नवपरहान् सर्वान् नवाधिदेवता- नषप्रत्यधिदेवता गणपत्यादिपश्चक मिन्द्रादिदश्चलोकपारछश्चावाह्य-
95. aaa — धुबोऽष्वरस्तथासोम aramaniyetsrs: ३८१) | ्र्युषश्च प्रमासश्च वसवोऽष्टौ प्रकीर्तिताः । इत्यष्टवसूनि्दरेक्षानयोमंध्ये स्थापयेत् |
क्रियाया बइवचनानत्वागुपपत्तेः। विच प्राचिते fagrea: 1
९८) नात्य warpage: सम्यम् व्दितोऽलि। तत tants साधि बतपन्यधिरै वत- नव्वहान् ग्हमख्छले चावाह्य RT ख-खडप नन्ध-मास्व-ष्वज-वसन-दलि-धप- ध्रदौपादिभिः समचा तभद्रौव्यनुखार ख होलो fakes: विनायकादिपखश्वानामिन््रादि- दथलोकपालानाच वेदोक्मजेः YR TAR कुर्य्यात् |
३ (9) प बाद्य्ौ बसव; | आदिव्याहादवखताः |
CAVES: | | ३७ 90. पुरणे-
धाताऽय्यंमा च मितश्च वहणोऽ शो भगस्तथा ।
इनदरो विवस्वान् पूषा च पर्जन्यो दशमः स्मृतः |
ततस्त्वष्टा ततो विष्णु रजघन्योजघन्यजः |
इति हादशादियानिन्दरा्निमध्ये भावाहयेत् |
97. पुराणे-
froma शम्भुश्च गिरीशश्च aera: |
भजेकपादाहिष्यप्रथः पिनाकी चापराभितः। "भुवनाधीश्वरणयेव कपाली च विशामूपतिः |
NPAT भगवान् रद्रा एकादश स्मृताः C(t) |
इत्येकादश ददरानभ्नियममध्ये erat |
98. भकष्यपुराणे-
गौरी पद्मा शची मेधा सावित्री विजया जया |
देवसेना खधा स्वाहा मातरो लोकमातरः |
धृतिः पुष्टिः बथा तुष्टिरात्मनः इर्ये वता २(०)।
इति षोड़शमातृ्मनिक्रतिमध्ये भावाहयेत्।
पुनगणपरिन्तन्मन्त्रेण AAS वा निक्रनिवङणमध्ये आवाहयेत् | 09 वायुपुराणे-
मावः TIGA SER: संवहस्तथा |
पराबहश्च विदुस्तथा परिक्होऽनिष्टाः a(:) |
इति सप्त मरतो वदणवायुमध्ये भावाहयेत् ।
` दद्रा एकादन प्रोज्नाः। Carat ares पुं व्िंतमलि। अच (मातान्बा लौकनादका' इति are पाड; |
‘gfe: पुटिसवा तुिराल्मरेवतवा aw’ cafe पाडान्म्। ताइ भातातपः-
“नानिष्टा पिदयश्रन वेदिं fafeqrety |
Safa मातरः पूवं gett: प्रबबतः' इति। waqe-‘qaifessqaratal करदाभवपाश्यः' इति च । खावावुनाभेकोगपलावहापुनाखीहञेढी ₹ेमाद्रावलि |
१५ व्रिधान-पाटिजिति।
ततो met विष्णुं दरं भकं वनस्पति चेति पश्वैवतात्तन्मन्तरवायुसोम- मध्ये erage! एवं gaat शतं देवान् प्रतिष्ठामन्तरेण प्रतिष्ठाप्य भन्वाधानं कयत् | तत्र प्रजापतिमिन्द्रमधि सोमं asta यथा प्रधानं vane नवाधिदेवान् नव च प्रयधिदेवान् विनायकादिपश्चकमिन्द्रादि वशलोकपालान् seat द्ादशादित्यान् CHEN सप्र मरतो ब्रहमविष्णुरुद्राकवनस्पतीन् अष्टोसरदवसंख्यामिरदरदशसंख्या- भिर्वा समि्वरुतिलाज्यादियथासम्भव्रव्येण शेषेण स्विष्टकृतमित्याशुक्ता एता अङ्गपथान देवताः Seta कम्मणा सथोयक्ये इति । यजमानान्वारब्थ areal यज्ञमान एव॒वा अन्वादाय ब्रहमोपासनाथ्ाधाराधाञ्यभागान्ते तत्तहुव्येण यथोक्तसंख्यया ू्य्यादिपश्चाशीतिदेवेभ्यस्तत्तन्मन्त्रे कऋत्विजश्वतुःशाखिनः स्वगृद्योक्तविधिना १/1} यः | ततो वस्वादित्यरद्रगौरीमरतां मन्तरानुरोधेन समुदायापन्नानामेक एव होमः कार्यः प्थङमन्त्रामावात् । ते च मन्त्रा यजुवेवो्ताः- 100. वसो पवित्रम् २८०) 101. नमस्ते a a(t) 102. श्रीश्च ते ४८९) | 108. मर्तौ यस्य ५८5) पतेम्मनत्ेरथवा प्रणवादि ageded: स्वाहान्तं ara अध्वराय इत्यादिभि. शयुः (i) । १ (+) भगरलायन-पारस्कर-गोभिलादि-ख ख-रद्मोक्तविधानेनेति ।
२६०) बसो; पविभ्रमद्ि शौरि एथिग्यछि maforn wate foun अचि परमेक धावाहह माहोमति यज्रपतिद्वाेति॥ अः १, मः २यजुः।
~ ---- ~ „~ — = ~ ~ ~ ~~ = =“ =-= 1 Eee
९ (+) AHAKS मन्व उतोऽतशववेनमः। aryearga ति गमः॥ अः १९ मः १ यजुः। भत eerste वेदोक्त मना;सन्ति। 8 (x) ग्ौख ते aWhy TaN TeNfe cafe aay | RUT सं मषा SHE ATT चः १९, घः २२, TH. ४ (३) मरतो safe चये पाघादिगो विमहसः | समुगोपातमो जनः ॥ भः ८) मः Ql, He ६ (1) “्रशवादिनमोऽन्तच्च वतुपं शश्च सत्तमः | देवतायाः we नाम मूमः परकौत्तितः, एति गडडे। 9, > ear eng warn कौरततितम्।
खनाम् GS am cafarad’ eft रावम ।
चतु्थेरवकः | ३९
होमे fiery इारजापकाः स्वक्षाखोक्ां क्षान्ति पठेयुः | त्तरेषतान्यपि सूक्तानि पठेयुः १८) | ततोऽप्नि-प्रहागिपूजा स्विटकृनवाहुतयश्च | तत इन्द्रादिभ्यो बलिदानं क्या देतम्मन्तरराचाय्यं; | ते व मन्ना यथा- anf सर्व्वामरसिद्ध (संघैः) साध्येरमिष्टुतो बज्जथराभरेश | संबीभ्यमानोऽप्सरसां गणेन, रक्षाध्वरं नो भगवन्नमस्ते ॥ ॐ gare साङ्गाय सपरिवाराय सायुधाय सशक्तिकाय इमं ( सदीषं ) बि समपंयामि । पदेहि सव्व मरहष्यवाह, युनिप्रवीरं २८5) रभितोऽभिजुष । तेजोवता छोकगणेन Arey, ममाध्वरं पाहि कवे नमस्ते | अग्नये साङ्गायेत्यादि पूष्व॑वत् | ॐ onfe वैवस्वत धम्मंराज सव्वामरर्धित aie । AAA TST शिवाय नः पाहि मखं नमस्ते ॥ यमाय इत्यादि Goa | । ॐ une रक्षोगणनायकं त्वं बिक्षाल-वेताल fears: | ममाध्वरं पाहि पिक्षाचनाथ ३०) लोकेश्वर त्वं भगवन्नमस्ते ॥ निक्रलये इत्यादि पूर्वत् | ॐ amie यादोगणवारिधीनां गणेन पञ्जन्य सहाप्सरोभिः | त्रिधाधरेन्दरामरगीयमान पाहि त्वमस्मान् भगवन्नमस्ते ॥ ॐ बरणाये त्यादि पूर्ववत् | ॐ vat aa मम रक्षणाय aires: सह eae: | प्राणाधिपः कालकवेः सहायः गृहाण FS भगवन्नमस्ते ॥ of वायवे इत्यादि qedaq ॐ vat aac यकरकां बिधतस्व नक्षत्रगणेन साद् । स््वौषधीभिः पित्रभिः ata गृहाण पूजां भगवन्नमस्ते ॥ चतददीक्षजाप्य-पाठव-सूक्ञानि तृलादानादि vets चिद्ितानि सन्ति ततोऽनुखन्धधानि | WA? fry प्रवर्योरिति प्रयीमपद्चतीपाठः |
‘garfeare’ इति तथापुरवदानपडतौ पाठः | अपरमपि एतत् पदति द्व कि ।
we
विधान-पारिनावे |
ॐ सोमायेध्यादि पूर्वंबत् ।
ॐ एहि feat नकिशूर कपारलदराङ्गीणेन सार्धम् | छोकेश-भूतेश्वर यक्षसिद्धेथ गृहाण पूजां भगवन्नमस्ते ॥
ॐ" {शानायेत्थादि पूर्वत् ।
निक्रतिवरुणयोर्मध्ये -
af” unk पातारथराधरेन्द्र नागाङ्गनाकिञ्नरगीयमानः । mae रनन्त रकाध्वरमस्मदीयम् ॥
39" अनन्तायेत्यादि eta |
इरेक्ानयो्मध्ये-
of unit स्वाधिप देववय्यं aha are पित्रदेवताभिः |: स्वस्य धातास्यमितप्रभावो विशाध्वरं नः सततं शिवाय ॥ ॐ ब्रह्मणे genie पूर्ववत् ।
हतः पूर््वस्यान्दिशि उपषिप्य कुशानास्तीर्य व बद्धाखलिः- aaet यानि भूतानि स्थावराणि चराणि a1 | ब्रह्मविष्णुशिवेः arg रां ङुव्वन्तु तानि मे ॥
RATA ASA यक्षराक्षसपन्नगाः |
ऋषयो मुनयो गावो देवमातर एव Fil
एते ममाध्वरे Tat प्रकुव्वन्तु सुदान्विताः |
mer विष्णुश्च रुद्रश्च RATS: सह ।
गन्तु मण्डपं सर्ववे Weg रक्षांसि सर्व्वतः १(०)॥
एलानावाहचत्रेलोक्यस्यभ्यः स्थावरेभ्यो ( जङ्गमेभ्यश्च ) भूतेभ्यो बि समपयामि
इत्येव प्रयोगेण देवमाव्रन्तं साव्वंभोतिकं बलिन्दत्वा भावम्य भूमि सेत्
[क RR ES परिययौ
(१)
104. तत्र पच्छ्रः-- भूमिममिमगान्माता माता मालरमप्यगात ।
CMTE सुरान्दशाहलिग्भ्यो ईमभूवयम् |
gous च ante Uefa कटकानि च।
अचाङ्कलीयचिचाकि दाङांचि अयनानि च ।
fore गुरवे श्या वलाच्छादनादिकम्ः efeQerxrawrficn: पाठोऽस्ति |
TITATE: | ४१
ततो यथोक्त प्रकरेण are रपूजनश्च se athe द्वा मण्डपस्तम्मेषु सर्व्वेभ्यो देवेभ्यो नमः। ag Pewter नमः। पठे प्नगेभ्यो aa: | इति स्तम्भपूजनम् | 105. ary ध्वजपूजनम्-- कुमुदः ङुयुदाक्षश्च पुण्डरीकोऽथ वामनः | age: सर्व्वनेत्रः सुमुखः सुप्रतिष्ठितः ॥ रह्मा नागश्च पूर्व्वादि दुहते ध्वज्नायकाः | ततश्चे प्रयोगः। ऊुमुदसदहिताय पूढ्वध्वजाय नमो aed समर्पयामि इति पश्वोपचारेः पूजयेत् ॥ कुसुदाक्षसहिताय AAA नमो गन्धं समर्पयामि | पुण्डरीकसहिताय दुक्षिणध्वज्ञाय नमो गन्धं समर्पयामि ॥ वामनसहिताय नेक्रुतध्वजाय नमो गन्धं समर्पयामि | श्कुकणंसद्िताय पथिमध्वजाय नमो aed समर्पयामि ॥ सव्वनेत्रसदहिताय वायन्यध्वज्नाय नमो गन्धं ममर्पयामि। सुमुखसहितायोत्तरध्वज्ञाय नमो aed समर्पयामि ॥ सप्रतिष्ठितसहिताय ेशान्यध्वजाय नमो गन्धं समर्पयामि | maar उद्र दिगध्वज्ञाय नमो गन्धं समर्पयामि ॥ नागसदिताय अधोदिगृध्वजाय नमो गन्धं समपंयामि | नतः साचा्यं ऋत्विग् आवान्तो यजमानो मध्यवेासुपविहय मण्डपोपरि यथोक्तलक्षणं तुखादण्डं दक्षिणोत्तरायतं १८1) स्थापयित्वा दक्षिणपरान्तवन्धाहुरभ्य तत्तदुपिष्ठितदेवनाः पूजयेन् ॥ 1॥५. ताश्च यथा,-विहवकम्मक्ति-२(1) ga: शी मारतरद्रसू््याः, स्यादिशरकर्मागुररङ्गिरोऽपर | प्रजापतिर्विश्जगद्धिधाता, परज्ज॑न्यशम्मू पितरदेवताश्च ॥ सौम्यश्च धरम्मामरराजमध्वि-अरेकामित्रावहणौ मशद्रणाः | धनेश-गन्धत्व॑-जलेश-विष्णु-रेताश्चतुष्विरातिरेव देवताः ॥
१९ (1) तुलादमक्षा हतन्धानादि Goines सनं हेमाद्रौ द्िंतमलि। एवमेव तुलादानपडतौ च frat । ° frreqqrany यथा- २८) विचकशय-हनत् ened जिन्पबा दौच।
वि--६
४९ विधान-पारिजति |
स्यात् पश्वर्विदाः पुरुषः पुराणो यस्तोल्यमानस्सुख्या महत्या १८१) | अत्राङ्गिरोऽग्रचोः पञ्जल्यहाम्भोरमित्रावरणयोश्च मिहितयोरेव देवतात्वम् । एतासां खक्षणानि आकरे Ranh गोविन्दश्रतिमा तुरामध्येमोक्तिकलजा सुक्णश्ङ्गखया वा हवादशाङ्गछ्या अवलम्बनीया | यथा तुखास्थितः wal तन्मुखं पश्यति । अतएव गोविन्दुप्रतिमा eer कार्य्या । हरतधारणार्थ सूर््यधम्मराजप्रतिमाद्यं कायम् । नेति केचित्। एता देवतास्तासु तायु प्रतिमासु आवाह्य अप्रुथत्तारणं gear प्रतिष्ठाप्य नाममन्त्ैः सम्भूम्य तुखादण्डस्थतुषध्विशतिधातुबन्थे यथागदं पौराणेवे दिके मतत स्थापयेत् ।
107. & AIT
पच्चवस्ः वृषारूड प्रतिषक्त fete | कपालशूललटाङ्किन् TRANS सदारिव ॥ AT PATA TGA TASES प तमीक्षानमिति २८) ॥ ॐ भूमुवः सः ईशानं स्थापयामि । धत्रिपुत्र अगतप्राण यमुनाबिषयोदधव ॥ ANPING दवेत गदापाणे वरप | भागच्छ WAAR FTAA ES ॥ सोमो धेनुम् ACH) । ॐ भूमुवः खः सोमं स्थापयामि ॥ मृगारूढ महाबाहो मारत त्वं सदागते | ध्वजहस्त महाकाय AMSA महाब ॥ ATH भगवन् वायो TRAST । aay ये ते ४८1) ॥ १८) ‘agra इति fiw: पाढः। ९(:) तनौानन्नगतसश्यवस्पतिन्विवं fare हमर वयम् | पुषाकौवधा षेदसामसदधि रिता पायुरदध्वः खशयै ॥ अः ९४, नः १८ बणुः। १ (*) सोनो a सोमो waaay सोमो दौरं ate ददाति । arent fared समयं farses योददाग्दथं।। अः १८, मः ९१ वजुः। ४ (1); aa ये वि खडिशो crease cafe! fagary सोमपीतये । चः, मः) २९। WAT!
चतुथैलबकः | ४३ ॐ भूमृवः खः वायुं स्थापयामि | वृषारूढ महादिव्य व्यक्ताव्यक्त सखरूपधृक् ॥ नागहार महाकाय सषटिसंहारकारक । ` आगच्छ भगवनुद्र तुखाबन्थमछ्ङ्कर १८५) ॥ इमा श्राय AH) | ॐ ya: SO स्थापयामि | पश्मासनपद्हस्त सिन्दूरारुण स प्रभ ॥ रथारूढ महावाहो कारयपेयमहाशुते। आगच्छ भगवन् FLA तुरबन्धमलङ्कर ॥
a षदं ३(४)-
ॐ भू भवः शखवरादित्यं स्थापयामि । दुशापाणेमहावीर सुखित्रकम्मकारक II विश्वकद् विश्वपृक्चत्वं रशनामानदण्डधक् |
किधिकर््मन् हविषा ४८१
a aaa: ख रविश्करम्माणं स्थापयामि ।
TETANY कमण्डलुधर प्रमो ॥ वतुमुजहयाूद़ पीताम्बरशहस्पते। AICI समागच्छ तुरादण्डमलङ्करु ॥
ॐ शस्यते भति ५ )--
१ (8) द (e)
६८०)
४ (१)
४ (a)
[1 करर
wae wre ate सत्रिपिं ge’ इति तुलादानपञ्चतौ पाठ द्मा इद्रायतब(प) @ कपर्दिने अयदोराय प्रभदामङई मतीः ।
` अबादमडरिपदई wu fadgé यामेऽसिद्ननाहुरम्। अः १६, मः ४८ oF: | षट् whe शवसा महा९। wfadet@anvte: भलि । swears qe: gOfenifag ग्योतिरदाम्डम् ॥ अ १९ मः ve ay: | विशरकषोन् इविषा area, खयं यल viet Ara | छ्यन्तु नये अनित: GMAT मवा afer ४ अ १९, दे मः, UH दल्यते अतिवद्ठां अहाद् युमदिभाति शरतुमनष्डनेवु | बहौदयनच्छवङ qantas तदक्छामु द्विकं ईड चिम् ॥ इपवानग्होतोऽखि हडव्यतेला । एवतिवोनिहं wera! चः; २९; नः ९ अशुः ।
४४ विधान-पारिजाते |
कर्यन्नङ्गिरोनाम BUA समन्ततः |
भागच्छ भगवन् विप्र तुादण्डमरुङकुर ॥ a त्वमत्र प्रथमो अङ्गिराः ९(५)-
प्रणेयश्चान्निनामाच कल्यं ATTA |
शक्ति च पुस्तकश्वेव क्रमदेव कमण्डलु ।
आगच्छ WAAR तुखदण्डमरुङुर ॥ ॐ ate दूतम् २८३
ॐ yaa: aga स्थापयामि |
यज्ञोपवीती हंसस्थ एकवतत्यतुम्मुखः ॥
प्रजापते समागच्छतुखादण्डभलङुर |
अकषसुचं सुवं धत्ते कुण्डिकाश्च प्रजापतिः ॥ ॐ प्रजापते न a(t) -
ॐ भूमुव : सखः प्रजापतिं स्थापयामि | samt महाकाया दिव्याभरण भूषिताः ॥ विश्वेदेवाः समायान्त्वलङ्करुध्वं get Bary |
विदषेदेवा सः ४(०)-- ॐ भुभुवः खव्विश्वान् देवान् स्थापयामि |
dared महाबाहु tea तुम जः ॥ कष्टं सकलुवं धत्ते धक्षमालाश्च ङुण्डिकाम् |
अगद्िथातरागच्छ तुादण्डमलङर |
t (x) तले प्रथमो अद्किरा सबिदवोैवानामभवः शिवः सखा | -तबातिकवषयौ विन्न arg) ऽजायन्त मरुतो बानहदटयः ॥ अ ३४, मः: १२ UA २८६) अररिं दूतं हरौमरे होतारं farted) अध्य ane सुक्रतुम् । ( अग्रं get पुरौदपै इव्ववाड qaqtn रेवां २॥ भासादयादिह ) अ २२, मः १७, वनुः | १({) प्रजापवि नलदैतान्बन्धो feareaiie परिता बभूव । ATMS YMA चणय बयं स्वाम पतयोवयौखाम् ॥। अ १०, मः २० यजुः | ४ (०) विक्ेरैवाख wan wens इने इवम् । शद aerate | We, मः ६, वनुः
Ate: | ४५.
विश्वकर्मा विमनाः १॥)-- af ya: खर्जगद्विधातारं स्थापयामि । पञ्जन्यशभ्य महाकारं गवत त्रयान्वितीम् ॥ योधत्ते सर्व्वजीवानां वरं बीजच्च शङ्खकम् । कुठार श्च पयोजश्व चिन्तारत्नं महाश्॒चिः ॥ पाशं षकरं किरालयं कुण्डश्च दशाभिः करेः | एवह्वषणसम्पन्नं gered निवेशयेत् ॥
शन्नोवातः पवताम् २(+)-
` पश्चवततः' gored प्रतिवत्" त्रिलोचनम् |
करार YS SAI शम्भु खण्डेन्दु भूषितम् ॥ Menara तुखाबन्धे निवेक्षयेत् |
नमः शम्भवाय 3(x)— ॐ" भूभुवः स्वः wey स्थापयामि । करुराविस्त(ट)र संयुक्तं पितरं पिण्डपात्रिणम् | पितरं तं समावाह्य gered निवंशयेन ॥
नमोवः पिवरोरसाय ४()- ॐ aaa: स्वः पितृण् स्थापयामि | aera बानं सौम्यं गहापाणि वरप्रदम् | उक्तरक्षणकं सौम्यं तुलाबन्ये निवेशयेत ॥
१८ ) विश्रकर्कराविसना भाहिहाथा घाताद्धितापरमीत् 424 | तेव(नि्टानि सनिषामदन्ति। यवासपङषौनेपर एकमाहुः) अ १०, भः २4, 4 ९ (+) शत्रीवातः पवतां Mey भ्यः । ma: करमिक्रद्हवौः THAT | भद, मः ho, AHS I ¢ (x) नमः MUTA मयो HAT नमः गहरायच AACA | ननः निवाय भ चिवतरागय | च tg, मः ४१, aq: चतबट्री। ४ (5) naira: पितरो रसाय । नमोवः पितरः गौषाय ।
mate: पितरो Mara: नमोः पितः eae नमोवः पितते चीराय । भमव; पितरदोभन्ववे | नलोवः free: fered नमीवः} चअ २, मः १२, Ty: |
४६ विधान-पारिजाते।
eqn १८)-- ॐ ya: स्वः सौम्यं स्थापयामि | चतुर्वत् चतुष्पादं चतुर्बाहुं सिताम्बरम् | सर्व्बरक्षणसम्पन्नं इवेतं धम्म विचिन्तयेत् | दक्षिणेचाक्षमाछाच तस्य TAG पुस्तकम् ॥ उक्त लक्षणकं धम्म तुलाबम्धे विचिन्तयेत् | प्रथां HERAT २(०) — 2 भूभुवः लः धर्म्म स्थापयामि । चतुहन्त Tse THEE पुरन्दरम् I शचीपति aaed सदहखनयनोञ्जलम् | उक्त CAN शाक्रं तुराबन्धे निवेरायेन् ॥ AMAL ३८८)-- ॐ भूभुवः शवः सुरराज स्थापयामि | तरुणौ देवभिषजौ खश्रारूदौ महाबलौ ॥ तयो रोषथयः कार्यां दिव्या दक्षिणहस्तयोः | वामयोः पुस्तके कार्यये दुदानीयतमाविमौ ॥ उक्तलक्षणसम्पन्नौ तुलाबन्धे निवेशयेत् | या्वांकश्चा ४८1) | ऊ्भूमुवः स्वः अधितौ स्थापयामि । वरुणं यादसामीडं लोकेशं पाशपाणिनम् |¦ उक्तरक्षणकं देवं तुराबन्पे निवेशयेत् |
तत्वा यामि ५(*)- । ॐ yaa: स्ववर्णं स्थापयामि । पषमपाणि तथा मित्रं कमलासनसंस्थितम्॥ १८) Seed प्रतिजाग्टहि त्वमिषटापूतं dasa | भद्िन् que श्रध्य॒ ्तरग्मिन् risa यज्ञमानय सोदत । अ १५) मः ४४, TA | २ (०) ज्काणां पां धर्मोऽसि विशिराजा प्रतिष्ठितः | a(x) व्रातारमिन्रमवितारनिन्दं हवेहवे aye गरनिन््रम् | इयानिशक्र पुदहतमिन्द्रं खलिनोमघत्रा wife: | अ २०, मः ५ यजुः: ४ (+) यावाक्श। मपुमत्यत्रिनासुशताग्रतौ तय्ायज् निभिचतम्। उप्यामगहौतोऽशबिर््याला | wet योनि माध्वौभ्याल्या। अ ११, मः 0, यनुः। ५ (*) त्वा याभि ब्रह्मलावन्दमान लदास यजमानोहविमिः ।
SRA दे हवोधष्यङ्डसमानचायुः प्रमोषौ । भ US, लः ४९, यजुः,
चतुेखवकः | vis
faqst श्वेतमूत्तिव areata TH | वरुणं सरितामीष्ं लोकेशं पाशापाणिनप् ॥ मित्रावरुणकौ देवौ तुखाबन्धे निवेदयेत् qa वा मित्रावरुणा १(5)- * of ada: स्वर्मत्रावरणौ स्थापयामि | इन्द्रेण ana च्छिन्नं दितेःपुत्रं मरद्रणप् II महावीर्य महाबाहुं तुखाबन्धे निवेशयेत्। तोयस्य २*)-- . ॐ yaa: स्वर्मरद्रणं स्थापयामि । age विमानस्थं कुवेरं चोत्तरेश्वरम् ॥ निधीनाच् पति a राज-राजं महाबलम् । उक्तलक्षणसम्पन्नं॑तुलाबन्धे निवेषयेत् ॥ यं सोम ३(०)- — a भूमुवः शं स्थापयामि | वरदो भक्तरोकानां किरीटी कुण्डली गदी ॥ गन्धर्वः पुरूपोध्येयोबीणावाश्चरतः सदा | एवं गन्धर्वं देवं तुलाबन्धे निवेशयेत् i पमेन दत्तम् ४८1) । ॐ yaa: स्वर्गन्धव्व स्थापयामि | Hest यादसामीक्षं पाकपाणि महाबलम् | area देवं तुलावन्धे निवेषयेत् ॥ ma बण ५()- af भूम वः स्वर्जलें स्थापयामि । प्राद्तिण्याहक्िणाधः करादारम्य नित्यक्षः ॥
१८५) | य॑ ar rarer ga: सोमो ware | ममेदिह. इवम्। उपयामगहौःति
faaraaqnat ali अ रमः ९ aq | x (*) मरतोयस्य feag पाचादिवो faze: | SANTA मौ जनः। GS. मः ३१ AM १ (०) बयसोम बरत तव मनशनुषु विबतः । प्रजावन्ः सचेमहि । अक् द, त् ५५. मः१०।
४ (+) यभमद्नं विततेन मायननिन््र एनं प्रथमी चध्तिहत् | मम्ध्यों अध्य रजनामग्टक्चात् GUST सवो face ॥ अ ?९, नः १९, यतरः । ४५) मं मे वयः सुधि wanes हय । क मन्बरायक्र । चदे, मः ९) यनुः।
४८ विधान-पारिजते |
बहन् कौमोदकीं प शङ्खचक्ररलङकतः | उक्तर्षणकं विष्णुं तुखाबन्धे निवेशयेत् ॥ विष्णोरराटमसि १८८- ® yaa: स्वव्वष्णं स्थापयामि | ततोगोविन्दप्रतिमां समौक्तिकङ्मजं तुलामध्ये बहन् कौमोदकीमिति पुराणमन्त्रेण२(#) अनन्तरं पठितेन सहरशीर्षेति वैदिकेनच । ॐ yaaa गोविन्दं स्थापयामि । TTT SAT ।
ततोनिकमे निकामे 3(4*)—
g(x) दधिक्राक्ण्णः। दिबोभव ५८८) यतोयत ६(ऽ) स्थिरोभव ५.) तममन्म; स्तम्भदवयसुततरसंस्थं सम्पूज्य एतैरेव मन्त्रः पुनस्तुखाप्रान्तह् सम्पूज्य उल समन्ततः पूर्व्वादिदिश्ु इन्द्रादीन् सम्पूज्य दीपान् प्रज्जाटयेत् |
ततो ह्वारजापकाः स्व स्वशाखोक्तां शान्ति पठेयुः |
तोऽधिवासनदक्षिणादाने । ॐ अग्रेत्यादि देशादिसंकीरस्यामुकप्रवरान्विनाया- सुकगोत्रायामुकशम्म॑णे आचाय्याय ( असुकपरवरोमुकगोत्रः ) अमुकशम्माऽह मधिवासन- sain: साङ्गतासिद्धथरथं दक्षिणां सम्पदे इति ।
एवं ्रह्मादिभ्योऽपि आचार््याद्ध -दक्ठिणा देया | १ (x) व्षौरराटमसि विथोः प्रप्र स्थ.। विशोः सरसि । विष्यो वीऽसि) वैसवमसि विशवे ला । १५. म; २१, वनुः । २(*) ‘are कौमोदकीं पश्र शङचक्ररशदतः | ठक्तल्यकं विषयं quate मिवैयेत्! इत्यनेन sate ३ (+) निकामे निकामे नः TAN alg फलवल्यो न awa: | पश्यन्तां Mada नः WAH! WR, मः २२) VF. | ४ (°) दधिक्राबो भकारिषं Frater वाजिनः |
सुरभिनो मुखाकरत् प्रण आयंषि तारिषत् ॥ अ १९१, मः श२, यजुः। ५(>) “भिबोभवप्रजा्यो साुषोभसु मङ्गिरः | मादयावा पथिवौ अभिभोचौर्मानतरिचं मा वनस्पतीन् ॥ अ १६, सः ४४, ay
१ (5) यतोत; Taya ai नो अभयं Fe | ञं मः BE प्रजाभ्यो AS नः TT अ १९, A रर, AF © (|) fader dee अ प्रभव TH परथभव
मुषदद्छमपेः पुरौषवाइवः॥ अ ११, मः ४४, बनुः।
चतुैसव्कः | ४९
इ्वमधिवासनं निश्षीथे कार्यम् | भधिवासनानि सर्व्वाणि मध्यरात्रेतु कारयेत् | इति विषणुषरम्मोल्तरवलनात्। ततोजागरणेन तां निक्षामति बाहयेयुः | ततः प्रभाते कृतनित्यक्रियः सर्व्वे भवेयुः | तो यजमानः oa पुण्याह वावनादिकं कुर्य्यात् | ततोकऋत्विजो यजञमानान्वारलन्धाः स्व TIRE ऋरगेदादिक्रमेण पूर्णाहुति प्रभृति यथाशाखं salami कुयु: । यल्य स्मृत्याच अनेन होमकम्म॑णा कम्म्गेवताः प्रीयन्तां नममेतिवदेत् | ततस्तुङामहावेदि पश्चिमोपविष्टं यज्नमानं गतरादयः sealed cage. वेदिकेस्म्त्र १(1) पौराणमन्त्रे्च अमिसिश्वेयुः | ततः सब्बोषधीभिरनुलिप्य शुद्धजटेनन्ञात भावान्तोयमनमानः शृहमाल्याम्बरधरः Tre: कृतष्यायुष-करणोगृहीतकुसुमाश्लि स्तुरां त्रिः प्रहक्तिणी कत्य महवेशां पश्चिमे प्ाहमुखरपविदय णभिम्मन्त्रस्तुलामनुमन्त्रयेत | ॐ नमस्ते सर्व्वभूतानां शक्तिस्त्वं ( मत्य ) सन्वमात्रिना | साक्षिभूता जगद्धात्री निर्म्मिता विष्व योनिना ॥ ॐ नमस्ते सब्वभूतानां साक्िभूते मनाननि | पितामहेन दैवि त्वं निर्भिमिता परमेषिना ॥ त्वया धृतं जगत् स्वं बहिः स्थावरजङ्गमम् | aed yaren भुतस्य नमस्ते विदवधागिणि ॥ बरहमणोदु हिता त्वंहि त्वं मत्यं परमाधिता | काद्यपी गोत्रसश्चैव नामतोत्िश्ता तुन ॥ प्रसादं कुर कल्याणि सान्निध्यं देहि शाम्भवि | एकलः सरव्व॑मत्यानि तथानृनश्षनानि च ॥ धरम्माधिम्मश्तां मध्ये स्थापिनामि जगद्धिते | ed तुरे सत्व॑भूतानां प्रमाणमिह करिता ॥
९१ (1) वेदिक मनेः ^& अद्नोनिभः अवदय; इत्यादि नवनिननेः। पौगकाः इ quer नमि्, इन्यादि, "एति लामभिविशन् ध्योकाभाधसिद्धये'। saat मद dagen: भन्ये पदानु यनो । बहा 'चपीडिष्ा'दवः। ‘srarfire’ fates: ‘awerteaadiia’ {पड | स्मन् मा faa’ षति may रोने" इति पव । चअ १९, मः: ०१२ aH: |
वि-७
५० विधान-परिजाते |
मां तोख्यन्ती संसारा दुद्धरस्व नमौऽस्तुते ।
योऽसौ कस्वाधिपो देवः पुरुषः पश्चविशकः ॥
स एषोऽधिष्ठितो देवि त्वयि तस्मान्नमोनमः।
ततस्तुरामध्यविछम्बित-गोविन्द मतुमन्त्रयेत् ॥ यथा - नमो नमस्ते गोविन्द तुखापुरुषसंक्षक |
ed हरे तारयास्मान् हि अस्मात् संसारसागरात् ।
ततोऽश्वरिस्थक्ुसमानि geri ada विकीर्य पुनस्तुलां प्रदक्षिणीकृत्य दक्षिण
करमुष्टौ हैमीं aed प्रतिमां वामकरसूष्टौ हैमीं धम्मराजप्रतिमाश्वादाय नित्यदेवं च गृहीत्वा लहमीनारायणो स्मरन् प्रमुख sachs तुलामारह्य गोविन्द प्रतिमामुखं पदयन्नासीत । भरेहणसमये शद्राध्यायो १(+) जप्यः | तत ऋस्विगादयोदषक्षिण- शिख्ये यज्ञमान परिमाणाभ्यधिकं सुवर्णादि द्रव्यं निदध्युः। पृष्टिकामनायान्तु अधिकट्रव्य प्रक्षेपेण भृुमिसंस्थितां तुलं क्यः । तरतो यज्मानोगोदोहनमात्रं २८०) aa स्थित्वा ततोऽबतीय्यं पुनन्तु मां देवजना इति तृचं (+)पटित्वा पौराणान् मन्त्रान् पठेत् । यथा-
नमस्ते सव्वेभूतानां साक्षिभूते सनातनि |
पितामहेन देवि त्वं निर्मिता परमेष्ठिना ॥ १ (+) नमन्त कद्र AMI उतोत 899 नमः। बाहभ्यामत तै नमः। इ्यादिकोऽन्वे्टव्यः। शक्र Uy, भः १९। > wae ware Fey यथा,-
‘qui खकंहारौच रद्रजापौ जलेखितः | सगीर्षाज्नापौच सुते नाबसंश्यः। खतो भट्भाखरौयभाप्येच । कात्यायन Waaate प्रक्रियाकल्ति । १८।७।१-५।
» ‘aura a; शतङद्वियंगुषोति' श्यादिउव्वटााय्यभाष्ये ।
” ‘a: शतशद्रीयमधौतिलोऽपरिपूतोभवति । सबायुः पूतोभवति स जाल्मपूतोभवति ख मुरा- पानात् पूतोभवति स ब्रह्महत्यायाः पूतोभवति स सवणंकेयातुपूतोभवति ख हत्याल्त्वात् पूतोभवति तसाद अविहत्माचितोमवलिन्याग्रमो ater sa जपेत्। अगेन श्ञानगाप्रीति दंसाराखं बमाशनम्? इति क बल्धीपनिषदि |
९०) TANT BATTS यावताकाशेन स्यालावत् कालम चम् | ९ (1) grt मा देवजनाः पुनन amet fra: | gry विश्ाभूतानि arate: प्शौहि माम्। पदिविख पुषौहिलां see टैवदौदात् | अश्रह्त्वा क्त् रतु । यत्ते पविवरमर्दिष्यये विततमशरा |
त्वया धृतं जगत् स्वं Tea: स्थावरजङ्गमम् | स््ब॑भूतात्मभूलस्थे नमस्ते विहवधारिणि ॥` इति । ` उपिन्मन्तरास्तु पौराणान् पुनन्तु afta तृचम् | ` आरोहयेद्विधानेन wares वै नृप १ ॥ ३
एवं तुलाभमिमन्त्रय दुनीयद्रम्याण्यमि मन्त्रयेत् | यथा पवित्रमतुकछ मधत्यं जातवेदसः २।+) ॥ था स्वेन पवित्रेण gant हि पुनातु माम् । यथाप्न देवताः सर्व्वाः सुवणं हि तदात्मकम् ॥ , तथा स्वेन पकित्रेण सुबणं हि पुनातु माम् । यत्कृतं मे स्वकायेन मनसा वचसाऽथवा ॥ ुष्कृतन्तत् geared यातु सक्ति परां शमाम् । | यनेन सुवणम् |
सोः |
aqaa समुद्भूतं रजतं पितृवहभप् | प्रवानादस्य मे शद्रः प्रीयतां मक्त Aa: ॥ इत्यनेन THA | are पुष्टिकरं सर्व्वदेव प्रियकरं शुभम् | सर्व्वरक्षा करं नित्य मतः शान्ति प्रयच्छ मे ॥ इत्यनेन वान्नम् | ad पठित्वा afeaxendareraia gma) अपराद्धं मृिविग्भ्यः | एवसुत्सर्द्यमिस्येके । qefana: सर््वभ्य एकएवोतूसगं इत्यन्ये |
(२१) अथ उत्सगे्रयोगः। व वेदि पञ्चमे उपविष्य creme मावान्लः कलां gered तुलसी कुशोतुकेन सम्पोक्षयाम्यक््य च साष्रतकुशाजलपाणिदेशादिकं स्त्वा कामनायां एकेकनन्वस्तर were प्रतिोकयालस्थान निवास पू्वकाकवणं ( सुं ) किरङिनीजाल
१ (5) इट्राष्यायः & नमन्ते बट Aa
छतत cat नम: बाहभ्याभुतनेनमः ।। शत्वादि गरलयशुवदो यः | (+) पविन्रं 8 fieceney इति इतिः।
‘qacaat प्रमं grea’ इतिशतिड | अनदेनाङी दान ee wie!
५२ विधान-परिजाते |
मालि विमानावस्थानानन्तर भूपालमौलि-मणिरख्ित पादपीठ श्रद्धान्वितः यज्नसहस्रयाजि दीप्प्रताप जितसव्वमहीपलोक भूमण्डलाधिकरणक राजराज्ञत्वकामः, अथवा श्रीलष्ट्मीसहित विष्णुपरीतिकामः सरव्वपापष्षयकामो वा, अमुकं प्रवरान्विताऽमुक- गोघ्नोऽमुक शम्माहिमेतत् स्व॒ शरीर समतोखित सुवर्णादि दरन्याद्धादि अग्निदेवत, रजतं चेत् चन्द्रदैवतम्, aa सूर््यडेवतम्, तुभ्यममुकगोत्रायामुकशाम्मणे भचारय्याय ( सम्प्रुदे ) त्वदुनुज्ञया नानाशाखाध्यायिभ्यो नानागोत्रेभ्यो AAA: अन्येभ्यश्च ब्राह्मणेभ्यो दीनानायेम्यश्च सम्प्रददे नममेति करस्थं जलं गुरुहस्ते निष्षिपेत् । सचाचार्या ment यजमाने सोङ्कारमुक्षेः स्वरेण, क्षत्रिये निरोङ्कारं मल्त्रस्वरेण, वैश्ये said, GG मनसा स्वस्तीत्युक्ता सावित्रीं पटित्वा दर्यं पृष्टा caer कामस्तुति पठेत् | पुनरेश्षादि सङ्कीरस्यापरं zene अमिदेवतममुकगोत्रेभ्योऽमुकशाखाध्यायिभ्यो- ऽमुकशचम्मभ्य aaa द्वारपारेभ्यो युष्मवुनुक्ञया नानाश्ाखाध्यायिभ्यो नानागोत्रेभ्यो- नानाशम्मभ्योऽन्येभ्यो ब्राह्मणेभ्यो दोनानायेभ्यश्च सम्प्रददे नममेति उक्ता ऋत्विगादिहस्त जट क्षिपेत् | तेच पूर्ववन् स्वस्तीत्यादि dag: । बरणक्रमेण गुरुकराधःस्थितोत्तान दक्षिण करेभ्यः सर्व्वेभ्यो युगपदेव गुरव्वहीनां Margera पूर्व्ववद् युगपदेववा हतसगः कार्य्यः । पुनरंशादि स्मृत्वा कृतेतत्तखापुरुषमहादान प्रतिष्ठा दश्विणां शतं सुवर्णान् प्राम TA aR गोऽश्रगजादीनि अमुकगोत्रेभ्योऽमुकश्ाम्म॑भ्योऽमुकशाखाध्यायिभ्यो गवव॑त्किगभ्यो युष्मभ्यं सम्प्रददे नममेति पूर्व्ववत् | अथवा होत्रादिभ्यो यथाशक्ति सुवण दक्षिणां दशात् । मुक्ताफलसहस्राद्ध यथोपकल्पिताओ्च भूमि रुरवे दात् ॥ यदाच गुरुणा होत्रभ्य एव तुखाद्रव्यं farsa दीयते तदा द्वारपारेभ्यो जपकेभ्य- चापरा दक्षिणा देया | aa हिरण्यादिना गुर्व्वादीन् परिषोष्य अन्येभ्यो दीनानाथ भिश्ुकेभ्यश्च एवे तुखाद्रन्यं विभ्य द्यादिष्याहुः | aa: सहस्रं शावं वा यथाशक्ति ब्राह्मणान् भोजयेत् । पुनः पुण्याहवाखनं कृत्वा प्रादक्षिण्येन गत्वा भावाहित प्रहादीन् पूजयित्वा परणम्य “यान्तु देवगणा" (x) इत्यादिना क्िञ्य च प्रतिमां सोपस्कारां मण्डपक्ताना- frewiereata दथात्। केचिदत्रावसरे भय्यविक्षणं eater | १ {+} "वान्तु टेगगशाः सम्य पूजामादाय वाद्विकाम् | a weary सिद्धं पुनरागमनाबच' ॥ एति अती ।
en ne ee mnmmnemniniiemmmanmanemetmmmmmmmanettaatedl
i न
AIA | ५ ह
तत् प्रकारस्तु कांस्यपात्रे आञ्यमासिच्य तत्र हिरण्यं ser तत्रात्म प्रतिमा-
म्बलोक्य -
तत .--
वलः --
AIAN: समुदिष्टमाभ्यं पापहरं स्मृतम् । भ्यं सुराणामाहार आभ्ये लोकाः प्रतिष्ठिता) ॥ इति मन्युक्ता ब्राह्मणाय दशात् । प्रमादात् कुर्वतां कम्मं प्रच्यवेताध्वरेषु यत | स्मरणादेव तद्विष्णोः सम्पूण्यादिति श्रुतिः (स्मृतिः) । मन्त्रहीन करीयाहीनं भक्तिहीणं यद्पितप् । लतं सर्व पूतां यातु भास्करस्य प्रसादतः । इतिपेन ।
मया कतेनानेनामुकतुलापुरुषदानकस्मेणा भगवान. विष्णुः प्रीयतां नममेतयुलता नूथनातिरिक्तता परिहारार्थं Regence करिष्ये इत्युक्ता ॐ भच्युतानन्त meer नमः इति मन्तरं दशवारं sat अखलि ser विप्रान् ्ा्थयेतं । भोः श्रीमन्तः मया- area तुलापुरुानाख्यं कर्म्म देशतः काल तो मन्त्र तो भक्तितो दन्यः कञसिश् नृथनानिरिकत तद्विष्णुस्मरणाङ्वता शरा्मणानां बचना परिपूर्णमस्तु इतिमे मबन्तोधरुबन्तु इनि यज्नमनिनोक्ते aad परिपूर्णमस्त्विि श्राया ag: | ततोतरह्मापणम् ।
१८१)
यनुकरोषि apart यश्जुहोसि दासि यत् ।
यत्तपस्यसि Seta तनक्कुरष्व मतुरपणम् | इति मगवद्ीषोक्तः पथा-
नमोबिधसनजे yea विश्रहूपात्मने नमः ।
परमानन्द रूपत्वं पाहि संसारकदमान् ॥ तेजोमयमिमं॑ध्येयं सदा परयन्ति योगिनः |
स त्वं ` भवादुद्धर मां देहि युक्ति सनातनीम् ॥
यथाहि भूरादि समस्मलोका, स्त्वयिस्थिला देववरेश नित्यम् |
नरथा , अमी) सुरा ये सुरलोकपाला. METAR देवगणाश्च नित्यम् ॥ भव प्रसादा १८०) दरहमप्यकशच पापर्विसुक्तस्तु तथा भवेयम् ।
& तवत् दत् calt इषित UIs:
५४ बिधान-पारिजाते |.
18 grade? —
दातव्यमिति नो जातु वक्तव्यं मनुजः कवित | भहोरात्रमतिक्रम्य तानं द्विुणं भवेत् | दक्षोत्तरं पर्वसु तत् शतं चन्दरप्रहे भवेत् | ूरयप्रहे सहन्तु मरणेऽनन्तक TIA । तस्माह्तन्याभित्यु्त( क्वा ) देयमेव नचान्यथा । ` बुपैस्तदेव awed वातु शक्यं यदेवहि।: ` उक्ता नहीयते यद्वि यातनाबहमेव तत् ईति ॥ ` अयं सुवर्णतुछाबिधिः रजतताभ्रतुलादानादावतिदिश्यते । न्यायसाम्यात्। एवं कुर्वतः TEAM, यथा--
hog मातस्यै-
अनेन वरिथिना यस्तु तुलादान करोति वे ।
पुण्यकारेतु ATMA सपदं याति वेष्णवम् |
बिमानेनाकरवणेन किद्किणीजालमाछिना |
नारायण पुरंगत्वा कल्पकोरि शतं वसेत् |
पुत्र पोत्र प्रपोत्रांश्च तारयेदेकविङहातिम् ॥
ेक्ठीप्यमानवपुषा विजितप्रभाव-
माक्रम्य मण्डरमखण्डकचन्द्र भान्वोः |
सिद्धाङ्गनानयनषट् पदनीयमान-
वकतम्बुजोऽम्बु न मयेन चिरं सहास्ते ॥
इति पठति य sei य: श्रणोति प्रसङ्गा-
दपि कटुषवितानेम्भुरदेहः समन्तात् ।
विबममरबधूमिर्याति सम्प्ाभ्यंमानः,
quanta: सेषितं चन्दर मोठेः । -
इति श्रीमत् परमवेदिक-श्रीनागदेव भट्सुतेनानन्सदेवेन विरचिते विधानपारिजाताख्य-निकथे तुखपुरुषदान प्रयोगः
Sa: |
cates: | (२२) अथ श्रसङ्गाद्रजतादितुलापुरुषदानविषिः ।
(110) तत्र गोपथब्राह्मणे सुक्णतुरापुरुषविधानं ्रकारान्तरेणोकतम् । अथ चेननिस्वपक्षः स्याद् यथा सम्पशथते धनम् । धातुभिः सहतौल्यस्तु वासोभिश्च रसेस्सथा | ्रह्यादिभिः सर्ग्वथान्ये य॑था सम्पते गृहे ॥
(111) . दततफरमप्युक-
यतुपापं स्वकुले जात-त्रिसप्रपुरुषेः कतम् ।
तत् सर्व्वं नक्ष्यति क्षिप्रमप्रोतुलं यथा तथा ॥
अनामयं स्थानमवाप्य देवे Tegel सुकृतं हि रम्यम् |
समस्त दोषान् परिमुक्तपापा हिवीन्द्रवद्राजति सूय्यलोके ॥
यलोके दिवीलमेदेन सम्बन्धः १८४) |
(11 मविष्यो्रेऽपि मल्स्यपुराणरीत्था हेभतुला उक्ता |
(113) क्ष्ण उवाय--
अनेनैव विधानेन कचिदरप्यमयीन्तुलाप् |
कपैरेण तथेच्छन्ति केचिद ब्राहमण पुङ्गवाः ॥
अनेन हेमतु arate: |
मया सितत्रतीयायां नाय्य: मोभाग्यदां तुम् ॥
कुहूमेन प्रयच्छन्ति रवणेन गुडेन वा । न तत्र होमो मन्त्रो वा एवमेव प्रदीयते ॥
(114) विहवामित्रः- आदित्ये राहुणा प्रस्ते सुर्णेस्तोढये्ुप् | सोमग्रहेतु WAN TATA णु ॥ वर्यस्य मुखे युक्ता SATA: TTA: | सर्व्वपापहरायैवददामि प्रीयतां विभुः ॥
waz Qa ziagasfa |
५६५
५६ तिषान-परिजाते।
इत्युषाय्यं जलं arg निशिपेदिज-सत्तमः | प्रीयन्तां पितरः कास्ये ता्रेषेव पितामहाः ॥ छव सिन्धु( सीधु ) जे छकषमीः प्रीयतां पर्वती गुडे । गन्युध्वा ANT: सोभाग्य लवणे TEA ॥ प्रीयतां विदवधात्रीति दान ममेविधीयते १८) | तुखापुरुषतोराभन् याति तत् परमं Fa ॥ सरव्वपापविशुद्धात्मा aes यात्यपुनर्भवाप् | हत्वातु ब्राह्मणं भूप तोल्येदात्मनस्तनुपर् । सुवर्णेनात्मतुल्येन ब्रह्महत्यां ग्यपोहति ॥ अत्र सुवर्णरभततुलायां श्रकवस्ये'त्यादिमन्त्ं, कांस्यादि तुलायातु श्रीयन्तां पितर इत्यादि मन्त्रं, गन्धगुडवासः--मिन्धु-जातिरिक्त-लवणनतुलायां (विधात्रीं इत्यादि मन्तम् , Teter प्रीयतां पार्व्वतीत्यादिकं वा मन्त्रत अले somite: कार्यं | फलन्तु कांस्यादि तुलायां सौम्यमेव, फलान्तरानुकतेः । wTtg परमधिकं सोभाग्यम् | उपक्रान्तयोः सुवर्ण -रजव-तुखयोः फं तुलापुरषन इत्यादिनोक्तं वेदितव्यम् | सुवणतुलायान्तु श्रह्हस्यादुरितनाकोऽपि भवतीति वथनस्वारस्येनार्थः। व्याख्याना- AAT वनानां दोपपरस्वत्वादुपेक्ष्यम् | भत्र हेमाद्रितुह्यामेताकत्येव इति कर्तव्यता | भयिके मानामावान् । भत्रानुकत- द्षिणत्वात् aren विदितसुवर्णादन्युन मधिकं वा यथाशक्ति दक्षिणा देया | इति रजतादि तुरछपुरष दानविधिः ॥ (२३) अथ लोहतुलापुरुष-दानविधिः। hb न , 015) aT SICA माऽभवत् पृष्व दानवः TEINS: | सदेवेः समरे कुद्धा शकलीकैतः | तदङ्गमभवत् स्वं लोहं यश्य दितौ । मात्मानं तोखयित्वा घु दगालोहन्तु TATA |
१ (*) 'दागननविधौदते' cafe पाडान्तरमल्ि | दानलनीविधौवति इतिच मिन्नः पादः।
ee = आने ~ ~ न~~ ee tee ~
भत्रापि qetaghion । अनुक्तदुकषिणेषु तस्या यथाशक्ति विहितत्वात् |
TAINS: |
द्विजाय शिवभक्ताय तथान्यस्मे द्विजातये | पदुकोपानहच्छत्र-वामरासन-संयुतम् ॥
भयने विषुवे पुण्ये व्यतीपातादि-पर्व्वसु |
अद्वाुतः धवो देशो विशेषादु्तरायणे ॥ ' पच्चामृतेन dency देवदेवमुमापतिम् |
केवलेन धृतेना प्रस्थमात्रेण धूज्जंरि् ॥ सुगन्धि शन्दनलेस्ततः संक्लापयेषठिमुपर्। शन्दनागुर-ककलोल-कपरमूगनाभिभिः ॥ विषटप्य परमेक्लानं सुमनोभि रथाषयेत् | भक्तया निवे नैवे भनवघेन चेतसा ॥ ततः प्रणम्य जगतामीशं प्राथयेदिति । देवदेव जगन्नाथ कृपालो परमेश्वर ॥
मामुद्धर स्वसंसार पङ्कसंकोख दुःखित | इनि सस्प्राथ्यं योदशा होहमात्मममं नरः ॥
सथाति रिव(मायुज्यं) arated यावदिषट्रशचतुश् |
लतः पुनरिशायावः प्रथिन्या मेकराद् भवेत ॥
, इति लोहतुलापश्ष- दानविधिः ॥
५७
(Re) अथ नानारोगघ्र लोहादि तुटापुरूष दानविधिः ।
(11) गर्द पुराणे- सननक्कुमार उवाव-- TITTY शु मृत्यु AAA | TERE Tred सर्म्बरोगोपदान्तये ॥ Sire यक््मके देयं त्रपुषाक्षाविकारक । अपस्मारेव सीसं स्यान् तान्न कुठे TATA ॥ पित्तलं रक्तपिलेथ कष्य प्रगुर-महयोः |
५८ विधान-पारिजति।
gaol सत्वं रोगेषु परव्ान्पत्युनोदनम् १८;) | फलोद्धवं वथा दथाद्ग्रहणी दुर्ज रजौ २/ +) ॥ he भस्मकरोगेषु योगन्तु गण्डमालके | आङ्गं चाभ्निमान्येत् रोमोतपातरेतु पौष्य इय, कम् ॥ जाङ्गलं काष्ठजमियर्थः । मधूद्धवं तथा देयं कासश्वास जलोदरे ॥ धृतोद्वं तथादेयं छदिरोगो पश्ान्तये । क्षीरं पित्तषिनाह्ाय दाधिकं भगदारणे ॥ छावणं वेषनाश्ाय पे दह विनाशने । TAM SACO नाशने स्मृतमेव च ॥ वेषः कम्पः TART इत्यर्थः ३८९) | अधिदेवतशच लोहे महामेरव च्यते ॥ कस्ये पूषाचाश्चिनौच वायुश्च सीसके स्मृतः | तान्न सूर्यस्तथा प्रोक्तः THVT कुजस्तथा ॥ Trae पितरो ज्ञेयाः सुवणं स््वदेवलाः । फले Bae चाप ages विनायकः ॥ गन्धर्वाः कुसुमेचेव जाङ्धलेऽप्निस्तथा स्मृतः | मधौ यक्षाः प्रयतनेन धृते AWA: स्मृतः .॥ प्रीरि तारागणाः asad दधनि सर्पाः प्रकीर्तिताः | पिष्टे प्रजापतिरेव श्वाने सर्व्वाश्च देवताः | आत्तौयदा SITET AT प्राप्रुयात् पुण्यदेक्ष(लः) जप् । नित्यं (सृत्य) मृत्यु खयप्राप्-बिधिना यनप्रदीयते ॥ तदेव मर्व्वशान्यथं भवतीह नसंशयः | तुलापुरुषतानेन मृत्यु खयति मानवः ॥
अत्राधिदेवतोतकीर्तनं तत्ततुखादाने तत्तत् पूजाविधानाथम् |
मृत्यु खयपाप्रविधिना-मृत्युखयपुनोपयुक्तादि ततप्रकारेण मृत्यु खयशिवं पूजयित्वे.
amd: | ततपूजाविपिश्चोक्तो देवी पुराणे, -
१ (::) aq नोदनमिन्पत मत्फलोदनमिति Sark पाठः । ९ (+) गहेदौचंदादशं इति Gerd} aa: ह (>) टु षिष्कपि चलने, वेपने कण्यः। fae: 'टितो$श्च'।
चतुथैस्तबकः | ५१
ृषयुखयश्च देवोऽयं घतुमुजदिनेत्रकः १(॥) | अक्षमाछाधरो देवो दक्षिणेन तु पाणिना |
aaa Stee धारयनमृतान्विताम् | वरवाभयपाणिश्च सन्बभिरणभूषितः |
गुः युनीलवासाश्च पद्यस्योपरि संस्थितः |
जती हश हिरो जेयं Saeed शिखा स्मृता (+) | यो-वौषड्धिति कवचं जौ नेत्रे च प्रकीर्तिते 3(x) |
जः GES Ayes TeRisd भवेन् सदा |
ॐ स्यादावाहने मन्न ॐकारो वै विमञ्जने ।
अष्टौ वै शक्तयः प्रोक्ताः पच्चाक्षरसमस्विताः |
अया च विजया चेव अभिता चापराभिता |
भद्रकाली कपाली च क्षेम्या मृत्युपराभिता |
ॐ भसःभन्त्रप्योगेण पृज्यो मृत्यु खयः रिवः ४/1) | गन्धादिभिर्यथान्यायं यथा ्राह्मणपूजनः् ।
मृत्यु लयोक्तदानेषु सर्ववेष्वेवं विधिः स्मृतः |
ॐ जंस इति वे दातुः कामोधं साधत् सदा । ५(१।।
(117) गार्डे च~
छो सदा मन्त्रममु ogee रोपयेत् | शिरोललारे कण्ठे च भिहवामूरं च गण्डयोः | नाभो च ब्रहमगुष्े च एतवङ्गाषटकं न्यसेत् । अरननिदस्तमात्रं वा सारन्सस्य wether । यथेच्छया प्रयोगेण यथावन् कतु रिच्छया | geal परः संघटितमक्षातपलितं भवेत् | Cn) ह ज्रं मः, इतिमनण saqare (नतभजस््िनवक') एति मादा, चल पूजार्विधा नशुज्ञयतनने भब्दकन्पदर्मचमि। द (+) जातौ तद्यचिदोन्नयम् शति हमारी wa: | १ (५) मै दौषडिति भित्र पाठो, ४ (+) हतं ठः ममपरयोगनति ईमा taney । भवह शतोयोदिनिदथाद | ४५ (4) अयं जप्यो जनः कथुशरवरेवदा & जं सः एति परा-मनयाववोतः भवननम)
TQ gat ‘soca लङावशयुखजयाग्य इतोऽन्वोहि) लयानन्दोय तरर |
qe ! विधान.पारिजात |
लोहनिष्यत्रमेवेतत् तन्नवाननेन Fafa |
पच्चारातपलसंयक्तं दण्डं चायस संक्ितमप् | बहमेतच्छाच् दानेन यमदण्डो न विधते इति १5) | अत्रापि सुवणं दक्षिणा देया २४) | इति नानासेगप्ररोहा्ुलपुरुषदानिधिः ॥
-- ~~
(२५) अथ विष्णधम्मोत्तरोक्त धृतादितुलापुरुषदा्नावधिः |
(118) शङ्कर बाच awa प्रव्यामि aed पापतनिनाशनम् | ay गो्य्याचरितं gedaan नारायणेन च । पुण्यदरिनमथाद्राय satara विषः | गोमयेनोपरि्रायां भुमो gates शुभप् । दारवं शुभवृक्रस्य चतुहस्तप्रमाणतः |
saftaal कृण्डो धरम | gamers बध्नीयान् स्वशक्त्या घटितं धटे | शिक्यद्वयन्तु बध्नीयादभितो धूरिके ततः 3(+) | TATA सवक्लश्च पुष्पाख्कारभुषितः | अभीष्रदवतां गृह्य स्नापयित्वा घृतादिभिः | तुलादानस्य सव्वेस्य विधिरेष प्रकीतितः। स्वस्य वक्ष्यमाणचृतादितुलापुरुषवानस्येत्य्थः । प्रथमा तु घृतस्योक्ता तेजोष्द्धिकरी बुखा । माक्षिकेण तु सौभाग्यं तेन बहुशः प्रजाः |
न्न se ~~
१ (९) यैष army दिका विशेषतो नोक्ता तेषु यथाकति दया इति fever: | तददा्न, तथाहि ‘wn यश्चदवदणिखः' ‘qed efeenting नालियद्ध-वमोरिपुः' इति च प्रत्यवादशुतः ॥
र (*) wren तोलयित्वा तु ददयान्नोडन्त् aaa | farce विवभक्षाय याऽन feet) इति कान्दोक : पाठः |
a(t) ‘nat eam वप्नीात् स्वापयेत् faze ततः' इति Gara ATs: ।
चतुथंरबकः | ६१
वाससा दिव्यवज्ञाणि प्रप्रोति तुल्या धृ, वम् a: | लवणस्य तु लावण्यं अरोगित्वं गुडस्य च |
असापत्नं शर्करया सुरूपं चन्दनेन तु ।
अविभक्ता भवेद्धतरा(खी। Tea ङुमस्य तु I
न सन्तापो हृदि भवेन् क्षीरस्य aaa सदा । मर््ववानप्रवाः सर्व्वाः सव्व॑पापक्षयङ्कराः ॥
यो दाति ताः Beat: स गच्छेत् परमं TAT! | २८०) इति ।
इति धृतादितुलापुरुषह्ानविधिः ॥ ~~
(२६) अथ पराशसोक्तगुडादितुलापुरषवानव्िधिः ।
न गुडं वा यदि त्रा खण्डं लवणं वापि तोकम् | यो वु्ात्रात्मनस्तुल्यं नारी त्रा पुरुषोऽपि वा ॥ पुमान Ray म स्याज्नारी सा west यथा । aan दुक्षिणायुकतंसवक्लं॑भुषणास्वितप् ॥ अलडक्त्य द्विजाप्रयं तं परिधाय च ॒वाससी। ares Asa पश्चाद् द्विजाय प्रतिपादयेत ॥ (119) asters — WAN च तुलां चिन्तयित्वा हरिं परम। अवरा लनो Tee पादमथापि वा ॥ गु मम्पूज्य विधिकन् स्वर्णालङ्कारभूषणेः | विसन्जयेन्नमस्कृत्य भोजयित्वा विधानतः ॥ शेषं द्विजेभ्यो वातव्यं श्ीभ्योऽन्येभ्य स्थे च | इषटवन्धुविरिष्टानामाश्चिनानां तनः परम् ॥ मन्त्रेण दशादमिमन्तरितां यः, सकृतुलामेकनमां AI: | स धाति गौर्याः सदनं सुपुण्यं, न शोकौरमाग्यमुपास्लुते पमान् । इति aerfkgerges बरानवििः | शो इटाति तुलाः Gear; @ मौाकयमप्थात्' इति Gera) पाठः | ‘wae दयादमिमन्िताशु, शक्ललला'भेकम। fer: स वाति गौर्याः we
शपः, न ओकदोगेतयमुपाश्रते परमाम्, wants: माद्री दाग पाठः । val ईंमाद्रीपाठोऽखनरालि । ।
—- nes
६२ विधान-पारिजति |
(२५) अथ सुवणैरजत-तान्नव्यतिरिक्ततुलापुरुषवानस्य प्रयागः । * न अयनादिपुण्यकारमासाथ यथाराक्ति मण्डयं सम्पा तुलां सम्पादयेत् । शाकेङुदीचन्दन देवदार, श्रीपणीवि्चप्रियकाश्च नानाम् | age हस्तयुगावखातम्, कत्वा ऋजुं TRU eT ॥ तदन्तरं eee स्यात्, अथोत्तराङ्गं च तदङ्गमेव । समानआतिश्च तृलावलम्विना(नी), हैमेन मध्ये पुरुषेण युक्ता ॥ Retin सा हस्तचतुष्टयं स्यात् . परधुत्वमस्यारव TTT ॥ सुवर्णपत्राभरणा च कार्य्या, AMRIT TST: । युता सुवर्णेन च रत्नमाला, विभूषिता माल्यविभूषणाभ्याम् It
कीं हिक्यद्रयावलम् फलकदवयोषेतां दक्षिणोत्तरावलम्बिनीं तुरं निमाय सव्व॑सम्भारान् समानीय, धर्म्मराज-सू्य्यविष्णुप्रतिमाः gear गणेशगौरीष्ट देवतादीन् सम्पू प्रार्थयित्वा (राध्यं देशकालो स्त्वा चामुकगोत्रोऽसुकप्रवरोऽसुकशाम्मायुककाम शरीबिष्णप्रीतिकामो वा घृताद्न्यनमदरष्येण तुलापुरुषदानं करिष्ये | इति सङ्करण्याचाय्य रत्वा वस्मे बक्लादि वशात ।
अथागमोक्तविधिना शुद्धेन वा मन्त्रेण प्रयम्बकं सम्परञ्य १८०) । सेतस्तोलनीय- रभ्याधिदेवतां पुव्वोां सम्पूज्य FATT धम्मंराज-स्य-विष्णु-प्रतिमाः सम्पृश्य विष्णुप्रतिमां बुलामध्यभागे लम्बितां बदा दक्तिणपरान्तबन्धादारभ्य चल्वुनाविना तदुधिष्ठितदेवताः पूजयेत् २८१) |
हाश्च । यथा- कम् । शशिनम् । मारुतम् । ea । स्यम् । बिह्वकम्माणम् | गुरूम् । अङ्गिरोऽप्री। प्रजापतिम् । विश्वम् । गद्विधातारम्। waster | पितदेवताम् । सौम्यम् । ae) अमरराभम् । अश्विनो । लेशम् । मित्रादरणो |
१ (°) © vind यजानर सुगन्धिं प्टिवडेनम् । छर््वादकनिव बन्धनान् qa नादतात् ॥ इत्यनेन TRE । | THT, Vice | २ (+) eae eo tame नमः शतौकानलाबाइयेत् ॥ एवल्लरचापि gaqi शति GRSTRCYe पाहाष्णरम् |
चतु खवकः | ६३
मद्रणान्। धनेशषम् । गन्धब्बंम् । वरणम् । विष्यम् । इत्येता aaa देवताः
पञ्येत् a(t) |
ॐ भूभवः स्वः age स्थापयामीति प्रयोगेण स्थापयित्वा २८५) मध्यम्थ विष्णप्रतिमां सम्पूज्य - निकामे निकामे। दथिक्राब्णः। शिवो भव at) |
यतो यतः | स्थिरो भव । gat म्मन्त्रस्तम्भद्रयमुत्तरसंस्थम् सम्पूज्य gern: ममन्तात् पू््वादिक्रमेण इन्द्रादीन् सम्पूज्य ४(०)। अष्टौ दीपान् द्वा गुरुणाभिषिक्त- aman गृहीतकसुमाशलिस्तुलां त्रिः प्रदभिणीडृत्योपविश्य प्राङ्मुख तलामनु-
मन्त्रयेत् |
ॐ नमस्ते सठ्वैदेवानां शक्तिस्त्व॑-सव्वं(त्य) माध्िता | साक्षिभूता जगद्धात्री निभ्मिता विश्वयोनिना ॥ एकतः सब्व॑सत्यानि तथानृतशलानि च | धरम्माधम्मंक्तां मध्ये स्थापितामि जगद्धिते ॥ त्वं तुले सर्व्वभूतानां प्रमाणमिह कीर्तिता । मां तोलयन्ती संसारादुद्ररख नमोऽस्तु ते ॥ योऽसौ wearer देवः पुरषः पथ्चविक्षकः | स एषोऽधिष्ठितो देवि त्वयि तस्मान्नमोनमः ॥ इति तुका प्ाथ्यं मध्यस्थं विष्णु eld |
तश्र ( AT) Ae — नमो नमस्ते गोविन्द् बुखापुरुषसंहकः |
त्वं हरे तारयस्ास्मानस्मात संसारसागरात् ॥ इत्युक्ता गोविन्दतुलोपरि कुसुमा लटि त्रिः afta ।
पुनस्तुलं त्रिः safe मर्व्वामरणसम्पननो amet गृह्ीवधम्मराो- ृक्षिणसुष्टौ गृहीतसूरय्यं उनसङ्ग(स्थः) स्थापितस्वष्टदेवसः प्राश्सुखसुत्तरशिक्यमारोहेष । ृ्षिणेन सुवर्ण स्यादुत्तरेण स्वयं विशेत । इति वचनात ।
१ () qnafefa तच्तकरनवं शेति बौध्यम् |
दे (*)
१ (3) ४ (°)
oie खः अलुक wantin ate ene) शति करान पाठः| मध्यं गीविन्दश्चादाषटेव्यपि।
एति लना; FACIAL OMT: |
amar रिग्रारीम् शमपज्छति ।
१४ विधान-पारिजोति |
ततो दक्ठिणकिक्ये धृतादिद्रन्यमाष्वाय्यो निधाय यावत समधिकं बा पुष्टिकाम यज्ञमाने भूद्निस्पृषटमपि कृत्वा धाय्ये १८४) | अथ यजमानो विष्णु-परतिमामीक्षमाणः क्षणं स्थित्वा इमं मन्तरं पठेत् । नमस्ते सर्व्वभूतानां साक्षिभूते सनातनि । पितामहेन देवि त्वं निर्मिता परमेष्ठिना ॥ त्वया धृतं जगत् सव्वं सहस्थावरभङ्कमप् । सन्ब॑भूतात्मभूतस्थे नमस्ते विश्वधारिणि ॥ इति । धृतादितोलनीयदरव्ये किञ्चित सुवणं दृत्तं चेत्तदा एमे मन्त्राः पठनीयाः | यथा पतित्रमतुखमपत्यं जातवेदसः | नेथा स्वेन पवित्रेण सुवणं हि पुनातु मा् ॥ शरस्य तु महत्तमः कात्तिकेयस्य सम्भवः | तथा स्वैन पत्रेण सुवण हि पुनातु माम् ॥ यथाप्निह्वताः सर्व्वाः सुवर्णं हि तदात्मकम् | तथा स्वेनेपवित्रेण सुवण हि पुनात् मम् ॥ यन् FA मे स्वकायेन मनना वचमाथवा | दुष्करं तन् सुवरणस्थं मुक्तिः यातु पब ( aA ॥ इत्युक्तौ भवतीय्याणित्याशुक्ता अमुककाम इदं द्रव्यं | oagetad वरतं चेन्सृत्यु खयदेवतं आवार्य्यायान्येभ्यो ब्राह्मणेभ्यः समाध्रितबन्धुको^भ्यो द्रीनानाथसीभ्यश्च सम्प्रददे न aa कृतेवतुखायुरुषदानप्रतिघ्ठासिद्धयये यथाशक्ति सुब्णं॑दक्ठिणामा- cereale द्वा भूयसी दक्षिणामितरेभ्यो कृत्वा राह्मणभोशनं सदशय तरोपहारादि- धम्मराजािप्रतिमास्तुखदरष्याद्धं AE aT आवार्याय दुर्वा अन्येभ्यश्च प्रतिपाण ATTA त्वा, प्रमादातङ्व्वतां कम्म । यस्यस्मृत्या च । यतूकतेषि यदश्नासि । चतुभिश्च Ro) । एतान्मन्तरानुक् hat ।कर््मफलं)समर्प्याचार्य्य क्षमाप्यव इष्टवन्धुभिः सह भु शीत ॥ नाच्राधिवासनादि, न सत्र इति goatee | इति सामान्यत स्तुखापुरुषद्रानबिधानप् ॥
१८१) पाठीऽयमखङतीऽपि सदध्यवादभेपुशकषैषु एततया अविकलं fein: । (धाति हेनाग्वितम् तट qe |
द (°) Cheam अलिनम् प्रकदने प्रागुक्ताः |
चतु्थ॑लवेकः | ।
(२८) अथ प्रसङ्गात् सव्वेदानमन्ता निरुप्यन्ते |
—k¢— तत्रादौ -
ब्राह्मणपाद्क्षालनं कृत्वोदङ्युलो यज्ञमानः सदकर्पवाक्यमुशा््यामुकगो्न त्वाममुक दानसम्पदानत्वेनाहं बणे इति कत्वा प्राङ्मुख ब्रह्मादिभिः मह् सम्पूश्य देयं ` (qed) परोष्यालक्कत्य च TAPES देयं मन्तरेण पात्राय दत्वा वश्मतिष्ठा- सिद्धय किश्चिदक्षिणान्दतत्ा ब्राह्मणाशिषो गृहीत्वा दानफलमीश्वराय समर्पयेत | इति स््वदानविधिः ॥
— x a
(२६) अथ तथेव सुवर्णादीनां दानमन्ताः।
ज oe =
तश्र सुषणेष्य- हिण्यगमभं miei हेमवीजं बिमात्रमोः। अनन्तपुण्यफल्द् मतः शान्तिं प्रयच्छ मे| अधरत्त्य- यथा रत्नेषु मर््वेषु aed देवा व्यवस्थिताः | नथा शान्ति प्रयच्छन्तु रत्नदानेन मे सुराः ॥ अथ रजतस्य रद्रनेत्रममुदनं रजतं Pageant | AIA मे श्र: प्रीयनां भक्तवतसलः || अथ तत्रस्य ताम्रं पुष्टिकरं aca antes शुभम् । सर््वरभ्राकरं नित्यमतः शान्ति प्रयच्छमे ॥ अथ Hee कांस्यप्रभुः हिवः साक्षान कास्यमेव विभ वसूः | कास्यं विष्णु ममं यस्मादुवः भान्ति प्रयच्छमै | वि--९
qa
विधान-वारिनाते |
अथ शोहत्य- यस्मादायस कार्याणि त्वहुधीनानि सर्व्वदा | है लोहलाङ्गलादीनि भतः शान्ति प्रयच्छे ॥ अथ रेप्यवाच्रष्य-- BUNT TATA परदार प्रधर्षणम् | तोष्वपात्रह्वानेन क्षिप्रं नां प्रयातु मे अथ कास्यवात्रविहोषस्य- यानि पापाल्यमेकानि कम्मोस्थानि कृतानि च | कास्यपात्र प्रदानेन तानि नश्यन्तु मे सवा ॥ अथ ताब्रपाश्रविहोषस्य- परापवाद पेशुन्य मभक्षस्यथ भक्षणम् | तक्रोरिथितश्च यतूपापं ताश्रपात्रेण नश्यतु ॥ अथ तिल्वान्रव्य-- data जगन्नाथ वाण्िता्थ-फयत् | तिलपात्रं प्रवास्यामि तवाद्धेसंस्थितोऽस्म्यहप् || अथं Gaeq— शासनं सर्वलोकानां कलाया र र क्षणं परम् | सुबेशभारि ` aqeara: शान्तिं प्रयज्छमे 11 जथ पीतवलल्य- पीतवद्मयुगं यस्माष्रायु देवस्य बहभप् | प्रदानादस्व मे विष्णुः प्रीयतां wera: || अथ कस्वलस्य- सर्ध्वाधिष्यापि विध्वंसः सततं सुखमुलमप् | उर्णाप्रावरणस्यास्व वानाफवतु मे हरे II अथ THIS रत्यु यस्मा दादित्वस्यष् GR | प्रवानादस्थ बे सूर्यः aed पापं व्यपोहतु ॥
१५)
TIMI: |
अथ भन अन्नमेव परार aetna HANA: | मन्नं ब्रह्मालिसत्राण अस्तु मे जन्म जन्मनि ॥ ` we गोः- BRANT या विशस्याचोघनाशनी | विश्रहूपधरोदेषः प्रीयतामनया गवा ॥ अथ आास्यल्वन कामधेनोः समुदधतं देवानायुलमं aft: | मावुरधिववद्ंनं पैसा माज्यं पातु सदेव माम् ॥ अधादवत्य- विष्णु स्त्व-मश्वस्येण यस्मादमृत सम्भव | अलर्ववाहनो नित्य मतः शान्तिं परय्छमे | अथ THeI— महाशक्ति महाकायः पीताम्बरसमप्रभः। सर््वसंप्रामजेताव गजो यच्छतु मे सुखम् ॥
WY दध्नः
दधि स्वामदतः पसः सदा सन्तुषटिह्तमा १८५) |
अतस्तव प्रतानेन शृदामुत्रास्तु शं मम॥ अथं क्षोरस्व--
जमी हरते frei सुखसौभाग्य द्धनम्
क्षीरं माङ्गल्यमायुष्य मतः शान्ति प्रयण्छ तु ॥ अष नवनीतस्य-
isfecgean’ oft aye fray पाडः ।
६७
६८
१ (ol २ (+)
परिधान-पारिजाते ।
अथ स श) क्तोः-
0 प्राजापत्या यतः शक्ताः स (श) क्तवो यज्ञकम्मणि । तस्मात् ' सक्तं प्रहानेन प्रीयतां ये प्रजापतिः ॥
अथ घुवणेतुलस्याः -- सुवर्ण तुलसीदराना द्वाङ्मनः काय APTA | पापं प्रहाममायातु सर्व्वं सन्तु मनोरथाः ॥
अथ WRIT — SETHI वृश्िकाहि निबारण | पादुके सम्प्रयच्छामि विप्प्रीत्यानु गरहयताम् ॥
अथ गन्धच्य-- श्रीखण्डागुलकथर कस्तुरी कुुद्धमान्वितप | विरेपनं प्रयच्छामि सौख्यमस्तु सदा मम॥
इति प्रमङ्गागन सुब्णादि-दानमच्त्राः। क
(30) अथ हिरण्यगभेदानप्र् (८ । वि im (120) मातस्ये- अथातः सम्प्रवक्ष्यामि महादान मुत्तमम् | नाना दिरण्यगभख्यं महापातक नाक्षनप् X(t) ॥ पुण्यन्विनिमथासाद्य तुापुरुषदानवन् । ऋत्विगूमण्डलसम्भार-मूषणाच्छादनादिकम् ॥
कु्यादुपोषितस्तद्र छोकेशावाहनं बुधः | पुण्याहवाचनं Heal वद्रत्कृत्वाधिवासनप् ॥
== --- -- = ~~~ eee = = = -०-न
SRAMARIN महादानमेतदृच्चते | ‘ajay’ saa ay इति Baral पटः |
चतुथसवकः | ६९
उपवासोऽपि ऋत्विग्भिः सह काम्य॑मिति स्थितिः | इति वानसागरे १({ ।
्रह्मणेरानयेत्ुण्डं तपनीयमयं शभम् |
ासप्तमङलोच्छायं RAVES गर्मवत् ॥
त्रिभागहीनं Peart प्रशस्तं युरजाकृतिप् ।
कुण्डमिति । यजमानव farted पात्रम् । तपनीयमयं स्वर्णमयं, मद्कजाकृतिप् , अधोभागमध्यस्याष्टदलकर- सुवर्णकमल युक्तम् । वदेव नाभिशब्द- magi त्रिभाग हीन विश्तारम्ििति, अषरचत्वारिशङ्कुलविसतृतमिस्यथं ।
दुशांशानि.सरन्नानि aa सूचीन्तथत्रच । हेमतालं सपीटकरं वहिरादवित्य संयुतम् ॥ वथैवावरणं ant रपवीतश्च काचन् | पाद्वत: स्थापयेत्तदरदधेम WES BATCH ॥ इशांशानीनि-दाखण्डाकाराणि, सुं खण्डानि तानिच । पिटको Fea, त्री नाल्छेदना्थम , सुचि कर्वेधनार्थ, नामेराबरणाथ वशमाकारं उपवीलभुपनयने. आरण्यं कडकमण्डटु-समावर्तनधारणाथ । एवं कमण्डल्वादीनि स्वर्णमयानि इत्वा हमङ्ण्डादाहम प्रदे पारवतः स्थापयेदित्यथः | वहिरादियसंयुलमिति पातु आदित्येत्याश्रादित्य-प्रतिमामंयुलः | वं हात्रादीनिसर्व्बाणि काश्चनमयान्येब कार्याणि |
पाकर बिधानं स्मान् समन्ताद्रद्गकोधिकम । मुक्तावलटीसमोपेनं पष््रागदलान्वितम् ॥ तिलद्रोणोपरिगतं वेदीमध्ये ततोऽशयेत | argentine aaa स््बलोऽधिकमित्यरथः । aera हिरण्यगर्भ-निर्माणलुवणंपरिमाणं नोक्तं तथापि याबता यजमानस्य मु(सोखपरवेशावस्थान -नियमयोग्यं २८०) भवति ताबलाकुण्डं घटनीयम् । अन्यतृधि-
[वाण ह) कि
१ (>) erent इ्पि पाठोऽलि। दानमागरसन्दम लु, नौ हौ यभूपवन्नान Gretel: | २ (*) दह खन् डिर्यागस-निनाख-मुबगेपरिमाकम्यानानादयावता qnarag प्रवे
धारकोपायिकं ged भवति ताबते'ति इमाद्रौ Ws: |
७०. विधान.पारिजति। TMA METER च | सव्वोपभयदकलानं जञापितोवेद-वि्तमैः १८५) 1 TEAC: सव्वभिरणभूषितिः | इममुषारयेन्मत्तं aeayearente: ॥ नमो हिरण्यार्भाय हिरण्यकववायच | सप्रहोकसराध्यक्ष जगद्वात्रे नमोनमः ॥ भूर्णोकथमुखालोका स्तब गमं व्यवस्थिताः | ब्रह्मादय स्तथा देवा नमस्ते विश्रधारिणे ॥ नमस्ते भुवनाधार नमस्ते भुवनाश्रय | नमोहिरण्यग्माय गर्भ यस्य पितामहः ॥ यतस्त्वमेष भूतात्मा भूतेभूते उ्यबस्थिलः । तस्मात्मामुद्धराह्ेष दुःख्संसार सागरात् I पएवमामरःय तन्मध्य माविश्यास्त उदङ्मुखः | मुष्टिभ्यां परि संगृह्य धर्मराज जलुप्सुखौ २५) ॥ आनृमध्ये शिरः कृत्वा तिषटेदुच्छास पच्चकम् | am सत इयधिवासनादि पूर्णाहुवन्तं कम्मं समाप्तथनन्सर मित्य | अत्र हिरण्यगम पिधानेनाच्छाण तस्य गर्भाधानादि कार्य्यम् ३८1) | गर्भाधानं dead सीमन्तोज्नयनन्तथा | gra हिरण्यगर्भस्य ततस्ते द्विजपुक्गवाः ॥ गीतमङ्गर शब्देन गुर्युस्थापयेत्ततः | आतकरर्मादिकाः कुर्य्यात् क्रियाः षोड़श बापराः ॥ अत्र जातकम्मांवि संस्काराणां स्वरूपतः करणासम्भवाततसत्कम्मं मन्त्रयुक्तमनु- ध्या(ष्ठा,न पू्वकमेव, ततत् प्रधानकम्मं॑मत्त्रपाठमात्रेण aed ते कार्य्याः |
सब्यीदधिः। ‘qeratdl वथा कठं भे सेयं रजनौदयम् | aay चन्दकमुखच ellen: खता: ' ।
९८) ताड क्लिवाः। teh, नानकरवम् › free, WIR, चकाकरणम् , eure, प्राजापत्यम्, SRT, wea, Chay, इति । चारि tenia, Hert केषांलणेति हो । पृष्व ce Sy Semen Gare |
a (°) au weer पटर खौ हुवलदौ । afweguivdcs: 1 वानहरौ egy: |
१८।)
अलुषैलवकः | ७१
ल्ली ey केत्वनुसन्धानमातरं कार्य्यम् । तत्रापि किया विवाहः समन्त्रकः | सच्यादिकश्च -रारवे दश्वा मन्त्रमिमं जपेत |
141.
नमोदिरण्यगर्भाय विवगर्भाय ते नमः। चराचरस्य अगतो गृहभूताय वै नमः ॥
मन्मनो ऽं जनितः पृष्व मरस्यधर्म्माद् द्विजोत्तमः | त्व्र्भसंमवादेष दिव्य देहो भवाम्यहम् ।
चतुर्भिः seeby यस्तत स्त द्विजपुङ्गवाः १८५) ॥ लानं कुं प्रसन्नाश्च (गः) सम्बाभरण-भूषिताः। देवस्यत्वेति मन्तरेण स्थितस्य कनकासने २८१) | अज्ञातस्य तेऽङ्गानि भभिषेश्यामहे वयम् | रिब्येनानेन age चिरखीव सुखी भव I वलोहिरण्यगमन्तं तेभ्योदश्ाद्विबष्षणः |
ते Gem: सादधानेन बहव स्मवनुक्छया ॥
अत्र तेभ्यो गृह्बादिभ्यः।
सद् विभागस्तु gerges बदहत्विगाथाचाय्याणां वेदितम्यम् ॥ तत्रोपकरणं म्व गुरवे विनि वेदयेत् | पादुकोपानहच्छ त्र-वामरासन भाजनम् ॥
प्रमं बा विषयं बापि यचषान्यदुपि सम्भवेन ३८०) | इश्च प्रामादिकं दक्षिणात्वेन सम्भाभ्यते ॥ भात्मालक्करण मपि कतां दथादिति, गोपथन्र्षणे । अनेनविधिना यस्तु पुण्येऽहि विनिकेवयेत् i कृल्पकोरिक्षतं यावद् ब्रह्मलोके महीयते ४(‡) |
इति श्रीमदनन्तमह विरचिते बिधान-पारिज्ाते दिरण्यगर्ममहादानविषानम् ॥
= ~ ~~
— e——
waft, wel fer कुकसनौपखिते ce art सतिन qaamaranta नैषः af हेमाद्रौ । great शवितुः प्रशवेविनोर्वा ष्वा पुकोहलाम्वाम् । गनयन्: !, १०। agama: सुशकदलदौवलादिदुक्ोयानः। fawa: पानवनूर उपपत्तमं art अगद्रबादिक्चन् | नारौ अधरं दिरव्छानमपिषिं इविशार gare aderme | अगलनेकविषभवकि।
७२ विधानि-पारिजति |
(३१) अथ बऋ्याण्डदानप्।
ततर अह्यण्डदनिपयोगः | -- भ्र |
IZ, मादस्ये- अथातः सम्परव्ष्यमि ब्रह्माण्डं विधि पूर्वकम् | यच्चेष्टं मर्व्वभूतानां महापातक नाश्चनप् ॥ पुण्यं दिन मथासाध्य तुखापुरुषदानवत् | ऋत्विग् मण्डलसम्भार-मूषणाच्छादनादिकम् ॥ लोकेशावाहनन्तद्र दधिवासनकन्तथा १(०) |
तुखापुरुषवदिति.- तद्रत॒प्रयत्नेनात्र दरानसङ्खल्पोपवास-गोविन्श्रादिपृजानुक्षा-
प्रहणादीनि पूरव्वाङ्गसदहितकम्माणि समति दिद्यन्ते | ुर्ययाद्विशतपलादद्ध मा सखा शक्तितः | शकलढयसंयुक्तं ब्रह्माण्डं BM बुधः २॥।॥ प्रीवाहीनस्य कुम्भस्य सरं FTAA: | दिगगजाष्टकसंयुक्तं पदबेदाङ्ग समन्वितम् ॥ लोकपालाष्टकोपेतं मध्यस्थित चतुम्मेलम् । िवाच्यृतार्ककिखर युमा र्षमी-समन्वितम् ॥ वस्वादित्य मश्नूगभ महारन्न समन्वितम | वितस्तेरङ्गलशतं यावदायामविस्तगम् ॥ कौरोयवल्बसंवीतं तिटद्रोणोपरि न्यसेन | तथाष्टाद्धान्यानि समन्तात परिकंल्पयेन ॥
दिग्गाजा्टकं क (कूमेरावतादि प्रतिमात्मकम् ३॥) । तथा पदवेदाङ्ग प्रतिमायुतं
कितस्तेरिति | १ (*) तुलापुरषतुन्छं कान टेहदिशा ह-शिवादिपूजन-विप्रवा नगम्. दत्वस्वर क -मधपकंदान कखमर्डप-वेदिकासशयार ललकेथावाहनाधिवाभन दिश कायम् । २८) शकलदयं SCAT! AW AIAN, —— RAEI मनेदृयाहक प्रतोच्यान्दिनि चन्द्रमाः |
उदितः गुकपथादौ aqeerea ताहभनिति +
३ (४) , तेषां दिमगजादोना लचक्षानि बादिव्यप्रालोक्नानि हेमाद्रौ सनि ।
॥
चतुर्थ॑सवकः | ७१
वितस्तेरङ्गलकतं यावदायामविस्तरम्। कौहोयवल्ञसंवीतं तिप्रोणोपरि न्यसेत ॥ तथाष्टादश्च धान्यानि समन्तात् परिकट्पयेत |
रादशाङ्कलात्मकवितस्तिमारभ्य शताङ्गं यावच्छत्तयनुसारेण वि्तारोतसेधेन
मण्डपं कार्य्यमित्यर्थः |
ू्ववेणानन्तशषयनं vest पूर्वदक्षिणे | परकृतिं दक्षिणे देशे सङ्कर्षणमतः परम् ॥ पिमे चतुरो वेदाननिरद्धमतः परम् | अ्नियुत्तरतो हैमं॑वायुदेषमतः परम् ॥ समन्ताद् गुणपीटस्थानक्चयेत् का्चनान् बुधः | स्थापयद््संवीतान् पूणंकुम्भान् दरोव तु ॥
ब्रह्माण्डस्य पूर्व्वादिदिष्ु कृतगुणपीटे एतान् संस्थाप्याञ्रयेदित्यर्थः। भत्र प्रतिमालक्षणं दानकाण्डतोऽवगन्तव्यम्१(+) |
दोव धेनवो देयाः सहैमाम्बरदोदनाः | पादुकोपानहच्छत्र चामरासनदरपणेः ॥
भक््यभोज्यान्नदीपेश्ु फरमाल्यानुरेपनः । होमाधिवासनान्तेच क्ञापितो वेदपुङ्गवेः ॥
इत्थमुषारयेन्मन्र त्रिः कृत्वाथ प्रक्षिणम २८१),
मन्त्रश्च नमोऽस्तु विष्वे््वर विश्वधाम, जगनमवित्रे भगवन्नमस्ते | सप्राधिललोका मगभतरेन. गर्भेण arg विनराभिरभराम् ॥
ये दुःखितास्ते युखिनो भवन्तु, प्रयान्तु पापानि चगचगणम् | त्वहानशाखाहतपानकाना, ASIA: परख TAG ॥
हेमाद्रौ saa | aifea-quefaquifaemeztaquaiaia भतिना्श
‘waerfa af gS gare समनान् ग्यापयैत् |
(पितः गुक्रमान्याबरधगः महोतकरुमुमास्जलियजमनौ बह्मा वि: प्द्थिनोन्रन्य
मन्बनु्चारवदिति।
वि--~१०
७४ विधान-पारिजाते | ad प्रणम्यामरविश्गम, दयथादृद्िजेभ्यो दशधा बिमभ्य | मागद्रयन्सत्र गुरोः प्रकल्प्य, समम्भजेच्छेषमतः क्रमेण ॥ स्वहपश्च होमं गुररेक एव, हरय्यादथेकाप्निबिधानयुक्तया । स॒ एव सम्पूञ्यतमोऽहपवित्ते यथोक्तवद्ाभरणादिकेन ॥ अत्र॒ पू््वोक्तसदस्तपलपक्ष उत्तमः, «age मध्यमः, तदद्धौऽधमः, इत्यष्पपक्षोह्येयः | हत्थं य एतदखिं पुरुषोऽत्र कुर्याद् ब्रह्माण्डदानमधिगम्य महृद्धिमानप् | निषैतकल्मविु्धतनमु ररे Uae पदमुपेति सहाप्सरोभिः ॥ सन्तारयेत पितरिपितामह पुत्रपौत्र-बन्धु-प्रियातिथिकलत्रशताष्टकं यः | ्रह्मण्डदानशकरीकृतपालकोघ मानन्दयेश्च जननीकुटमप्यरेषम् ॥ इति पठति शृणोति वा य एतत , सुरभवनेषु गदेषु धार्म्मिकाणापू | मतिमपि च ददाति मोदते सा, ऽमरपतिभवने सहाप्सरोभिः १८) ॥
इति विधानपारिजाते ब्रह्माण्डदानविधानप ॥
eae * —
(३२) अथ कस्पपादपदानप्रयोगः । १, 123 पातत्ये- कल्पपादपदानाख्यमतः परममुत्तमम् । महादानं प्रवस्यामि सर्व्वपातकनाषनम् II
पुण्यं दिनमथासाद्य तुखापुरुषदानवत | पुण्याहवाषंनं $य्याहोकेशावाहनन्तथा |i
ऋत्विग् मण्डपसम्भारभूपणाच्छादनादिकम् | काश्चनान् SAA नानाफलसमन्वितान् ॥
eR, दीक Co
ee ee ei = ~~~ = गी अ सि | = - . om Sew अ, , ~~ नी
१ (*) अलं ज्ञोकोऽधिको सद्राष्ि। साकंनीयपुराकमतृखपुवावविचुषरतरायुकत- शेवपूनितदानादवौऽपि तभाषिकषाः इनि ।
= ® # = { 1 t 4
चेपुथेरबकः | ७५
नाना विहारवह्ञाणि भूषणानि घ . कारयेत्, ९(०)। शक्तितखिपलाददू मा. सहसत परकरपयेत.२८).॥ अद्धा क्लृप्सुवणस्य् , कयत्" कल्पपौदपम् | गुडरस्थोपरिषठाष ध Farag gary |, ्रह्मविष्णुिवोपत TRUITT TT | Sea सकलत्रं प्रकल्पयेत् I... सन्तानं पूव्वेतस्तद्त् atta Ferd मन्दारं afar ead fr साद्ध . धृतोपरि ॥ पश्चिमे पारिभद्रन्तु॒ साकित्रया सह जीरके । सुरभिसंयुनं तदृद्िरेप्य हरिचन्दनम् ॥ तुरीयांशेन gedia सौम्येन फलसंयुतम् |
अत्र धृतादयो शुडपरिमिताः ग्राह्याः । सन्निधानातं कर्पपादप-पुव्णपरिमाणं तरपलादद्' सहस्रपरूपय्यन्तं जेयम् ३८१) ॥
a (६)
कौक्ेयवल्ल-संवीतानिष्षुमाल्य-फलान्वितान् | तथाष्ठौपूरणकलकषान् पादुकासनभाजनम् ४(*) ॥ दीपकोपानहच्छत्रवामरासनसंयुतप् |
फलमाल्ययुतं age teasers 4(S) ॥ अहनभाजनं भोजनपात्रप्, वितानन्तु पश्ववणप् | तथाष्टादश धान्यानि समन्तात् परिकल्पयेत् । होमाधिवासनान्तेच ज्ञापितो वेदपारगैः ॥
अश्र नानाफलानि, भूषदानि खर्ादाभरवानि। नो -पृदव-गो-गज-वाजि-मङि. बच-रजत wey फलादोनि, एति हेमाद्रौ |
एषमादिकनिल्यक, काल-टेष-ददि-गराह-यिवादिपूजन-गृ- जलिक ayer aceayaneimathy aria |
"अरात् कपतसुषलेति यवायक्निदानवत् mageseran = त्हमाहिपरतिभादद्ि mercer’ इति Gare |
sass दाबित्पलपरिनिवः, तवाडि-
cifras: wer: Tre परिकौितः इति |
wereiet qweqn 3 wereert |
पादु काखनलाश्नननित्यव "पादुकाकलभाजन' मितिचान्बः पाडः |
अनर wafcers बिता गक मिति च पाडान्लरमकि ।
७६ विधान-पारिजाते |
fa: प्रदक्षिणमावृत्य मन्त्रमेतमुदीरयेत् | नमस्ते कल्पक्क्षाय चिन्तितार्थप्रदायिने ॥ विश्वम्भराय देवाय नमस्ते विश्वमूर्तये | यस्मार्वमेव विश्वात्मा ब्रह्मा स्थाणुर्दिवाकरः ॥ मू्तमूत्तपरं बीजमतः पादि सनातनः | त्वमेवामृतसव्वस्व मनन्तः पुरुपोऽग्ययः १।५९) ॥ AMAA: सन् पाहि संमारसागरात् | एवमामन्त्र्य तन्द्र रवे BUTT | चतुर्यश्चापि fear: मन्तानादीन् प्रकस्पयेत् ॥ अत्र चतुर्भ्यः क्ुण्डचतुष्यमम्बन्धि करन्विगभ्य इत्यथः । Syed एकराभ्निवत कुर्य्यात्, गुरोरेवमिति पूजनम् । खल्पत्वं श्रह्माण्डवद्रेदितन्यम् २८) । तथाहि-
स्वल्पेष्वेका्मित्रन् कुर्य्या गुरवे वापि पूजनम् | न framed कुर्व्वीत न च विस्मयवान् भवेत् ॥ अनेन विधिना यस्तु महादानं निवेदयेत् । सब्व॑पापविनिम्मुक्तः सोऽशरमेधफटं लमेन् ॥ यो वा पटेत् सकटकट्पतरप्रदानप् , यो वा श्रणोति पुरुपोल्पधनः स्मरेद्वा | सोऽपीन्द्रलोकमधिगम्य सहाप्सरोभिः, मन्वन्तरं वसति पापतिमुक्तदेहः ॥
इति कटपपादुपमहादान बिधानम्॥
—*
(३३) अथ WagaAEreradg | -->-- अथातः सम्प्रवक्ष्यामि महादानभनुत्तमम् । गोसहल्प्रदानाख्यं सवपापहरं परम् ॥ १८५८) Ware रेभः, एनां aa भमृतमस्नस्तम् |
९ (°) एवञ्च fargtrenia महादानं awardee |
” अव ब्रह्माखडदानविषानवदिति यम् |
चतुथेखबकः ७७
पुण्यं तिथिमथासाध्य युगमन्बन्तरादिकम | rameter स्यादेकरात्र मथापि बा ॥ रोकेशावाहनं FEA तुकापुरुषदानवत् | पण्याह्ाचनं क्याद्धोमः arden च | RCA ASS सम्भार-भूषणाच्छादनादिकम् | ay लक्षणसंयुक्तं वेदिमध्येऽधिवासयेत् १८1) ॥ गोसदस्ाद्िनिष्कम्य गवां दशषकमेव च २(ऽ) | गोसखं वहिः कुर्ययादरखमाल्यविभूषितम् ॥ दं पयोमक्षमात्रमधिवासनदिनात् पूर्व्ेधुः कार्य्यम् | अधिवासनदिने तुतुषापुरष- agama एव । दानदिनेऽपि पयोध्रतः स्यात् । त्रिरात्नंकरात्रयोः सा व्यवस्था | सुबणंशरङ्गाभरणं रोप्यपादसमन्वितप् | वहिः कुर्य्याद् मण्डपाद्रहिरासादुयेदित्य्थः। अस्मिन् गोसहखे न aed नियमः | अतः प्रविश्य दशकं THAT पूजयत् । सुबणंघण्टिकायुक्तं ताम्रदोहनिकान्वितम् ॥ सुवणतिलकोपेतं देम ta | BAIA माल्यगन्धसमन्वितम् ॥ हमरत्नयुतेः शङ्ख श्वामरेश्चापि शोभितम् | पादुकोपानषच्छत्रभाजनासनसंयुतम् ३८०) ॥ अतः--मण्डपाभ्यन्तरे इत्यथः | me 2 दश सौवर्णिके। gu: पश्चपलाः। cere दोहनपात्र् | सब्वमिह प्त्येकगोदशषकस्मीपे स्थाप्यम् ४(१) | गवां दक्षकमध्ये स्यात् काच्चनो नन्विकेश्ररः। कोकेयवद्मसंवीतो नानाभरणभूषितः ॥ खवणद्रोणशिखरे माल्येष्चुफलसयुतः | र्यात् TSM सर्व्वमेतदेषतः I
१।।) हषलचणं वोत मरी विधाने द्ररटयम्, इन्यच्र मूलप।दः |
२ (६) a4 Mans Rayer भित्रमिति हैचित्। तदपि gaqd ‘aaqdens गवामिति भविष्यो = faniefifs ges: अदशपुशक्षान्तरे ।
१।०। चामरासनेति इविदादशयन्य पाठः |
४ (+) andiefe® रे पड़ । शुराः पञ्चपला छ रिति।
७८
उदं स्थित इत्यर्थः | पटसाहखत्रितथमिति प्रागुक्तः, इदन्तु नन्दिकेश्वरप्रतिमा- विषयमिति हिमाद्रौ |
गोभूषणं प्रकल्पयेदिति तु गोसदस्रोक्तम, लवणप्रोणातिरिक्तं asa aia कल्पयेदिति मदनरत्ने-
व्याख्यातम |
र्वासादितगोदङ्षकाद्रोद्रयं गुरवे दत्वा ऋत्विग्भ्यो गवामष्टकं zener: ।
१८१)
(०)
Gane पलसडसव्रतय यावरदिति। गोन वं दृांयनेति, भवतु ent® 28, गामेकानकञ्चश्चषम वेदिमष्येऽधिवासयन्। (लवण्टोर्शितर-लवखदोयोपरि' wad: | अत तु हेसाद्रावपि afehacerqafes स्परटसुक्तम्, पलदशकादृटे पल अतव ' याबदितित साभरवनन्दिक्षेवररवनादिकं कु्यादिव्यथैः। इति इमाद्रौ।
विधान-पारिजाते |
मक्तितः पलसाहंखत्रितयं यावदेव तु १(#) ॥ गोशते वे दश्याशेनं सव्वमेतत प्रकल्पयेत् । ` सलक्षणश्च कर्तव्योऽधिवासो यथाविधि ॥
उदू नेत्रो दविमुजः सौम्यास्यो नन्दिकेश्वरः | वामे तु शरछृदशे चाक्षमालां समन्वितः ॥ `
नन्दिकेशवरादिसव्वविपयमित्यम्मिन् प्रन्थेऽमिदितम् । सञ्वमेतत्-
पुण्यकालं समासाद्य गीतमङ्गलनिःस्वनेः | सव्वोपधयुदुकस्नान-स्ञापितो वेदवित्तमः २८५) | इममुजारयेन्मन्त्रं गरहीतक्रुसुमा जलिः |
नमो वो विदवमूृत्तिभ्यो विदवमातृभ्य एव च | लोकाधिवासिनीभ्यश्च रोहिणीभ्यो नमो aa: | Tagg तिष्ठन्ति भुवनान्येकविरानिः ॥ ब्रह्मादयस्तथा देवा रोहिण्यः पान्तु मातरः | गावो मे अग्रतः सन्तु गावो मे मन्तु TBA: I गावः रिरमि मे नित्यं गवां मध्ये वसाम्यहम | यस्मास्वं ब्ृपरूपेण धम्म एव सनातनः ॥ अष्मू्तिरधिष्ठानमतः पाहि सनातनः | इत्यामन्त्र्य तु यो दद्याद् गुरवे नन्द्कहवरम् | सव्वौपकरणोपेतं mana विचक्षणः | ्रत्विगभ्यो धेनुमेकंकां दशकाटिनिवेदयेत् ॥
गवां ganas age वाथ रविक्षतिः। TT GARG! WN TARA ||
'aagya’ रिति हेमाद्रौ Ts: |
चतुषेस्तबकः |
नेका बहुभ्यो दात्या यतो दोषकुरी भवेत् । बहशेकस्य green: श्रीमदारोग्य्द्धे ॥ पयोव्रतः प्रस्तिषठदेकाहं गोसहल्तदः १1) | भ्रावयेच्छृधुयादापि महावानालुकीर्तनम् ॥ ` afta ब्रह्मचारी enagafeget भरियम् | अनेन विधिना यस्तु गोसवो भतेत् ॥ स््वपापविनिममु तः eta महीयते २(३)। इति गोसहस्ताख्यं पश्वममहादानप् ॥
क I ema
(३४) अथ हिरण्यकामधेनुदानप् |
कि pee ¥ [
12४ ate भथातः सम्प्रवक्ष्यामि कामधेनु-विधि परम् | ea HAS नृणां महापातकं नाशनम् ॥
किरी AT
ad हि पथोत्रतागृष्ठाने शक्षापे्यम् इति faa eA) अको नतेनि्यिः
c(t)
र (5)
इतिवचनात् ।
'सप्ज्रश्मानृममं पापं yeu: सप्तभिः करतम्। ततृद्वशाद् विधिनानेन नाश्यः गौप्रदौ Az: सव्वषामिषदानानां फलं ay परिकौसितम् ॥ तददाप्रोति fave मोखहल्प्रदो az: |
waa दषोत्सग Naya यः ॥
दथादाबाया sere: पितिः ( पितद jacafer fy अद्याद्नेन विधिना dager गरौ मदः ।
प्रदथात् स बिगहा याति aq परमं पदनिनि॥
एवं aaa फलाधिक प्रकरकान्त प्कीर्तितम्। अनेन विधिना ary गोषहसष्दो भतत् | सयपापदिनिशुक्तः सिहवारश्सेवितः। इवयार्य-- ति पठति य एतद् मोशडलप्रदानम्,
सुरभडनषु गेयात् संररेदापि पत् ।
अनुभवति ga षा arqaray निकामम्, ्रहतकलुषड. सोऽपि वातीकशी$- (तवश् १
७९
Zo विषान-परिनाते |
छोकेशावाहनं aera का्याऽधिवासनप् । FOTIA, FAUT SATS: ॥ खल्येष्वेकाप्निवत् याद् गुरुरेव समाहितः। काश्चनस्यापि FES धेनुं AAA कारयेत् ॥ उत्तमा पसह Geer तु मध्यमा | कनीयसी aaa कामधेनुः प्रकीत्तिता १८०) ॥ SANG सुवणं चतुथीशेन वतूसः कायः, गु्षेन्धादौ तथा दर्शनात । frag अराक्तोऽपीह कारयेत् | वेधां कृष्णाजिनं न्यस्य गडप्रस्थसमन्वितम् ॥ न्यसेदुपरि तां धेनु महारत्नेररक्कताम् | भत्र इृष्णाजिनस्थ गुड्पस्थे स्थाप्यत्यर्थः २८) | कुम्भाष्टकसमोपेतां नानाफल समन्विताम् ॥ तथाष्टादश धान्यानि समन्तात् परिकल्पयेत् | इक्षुदण्डाष्टकन्तदर्नानाफलसमन्वितम् ॥ भाजनश्वासनन्तदत् ताग्रदोहनकन्तथा | कौरोयवडद्रयसंप्रयुक्तम् , दीपातपत्राभरणाभिरामाम् । सचामरां Sefer सण्टाम् , मणिकपादुकसरोप्यपादाम् ३८१) ॥ रसेश्च स्वैः परितोऽभिजुष्ाम् , हरिद्रियापुष्पफलेरनेकेः | अजाजिकुस्तुम्बहराकराभिः,
वितानकं चोपरि पश्ववणम् ४८5) ॥
१ (*) अवतु दश-काल-डिगाहमारभ्य तोरश्पताकाद्यनं सव्व परोक्तं मात्खोक्र तुापुरष- दानषिडितं वेदितन्यम् । खन्पप्तपि एकागमिषदिति-एकाग्रिदन् करयमुकं हेमाद्रौ । प्रखपरिमाशादिकं कल्पतश्दाने व्याष्टातम्।
2 (i) arya eae ofa नोक्तं तथापि कमधेनुविधानानुसारक angaaqatitn बतृसः UMN: | a (ft) wy afefeanfafa Saat ass) यर्नावाधनन्गद्गशतिक्षा sek 1 ae at
wearer woud वैति चित् । 'भलिज्जरः arenfes: aura: इति वा । afed weanfece’® सदादिपाभ्म्। ४ (£). wa चामरपञ्चवकेमिति arnt पाठः |
वं सर््वहेवगणमन्दिर agate, विद्वेश्वरि त्रिपथगोदधि eden | aerial शकलीतपात कौधः, प्रप्तोऽस्मि Prog मतीबपरां नमामि ॥ रोके यथेष्िव फडार्थमवाप दानात, धम्म विस्मृत्य भवदुःखमुपेति awed: ४८4) | dengan प्रभूतकामं, त्वां कामधेनुमिति देवगणा वदन्ति ॥
्द्सवकः। भत्राभरणं-छ्छटतिलकाति, nares | भजाजी जीरकम् , शस्तुमबुर-धान्यकमित्यषः १८०) | जञातस्ततोमङ्ग वेवधोषेः, प्धिणीडृत्य ICME: | भावयेत गुड्धेनुमन्तर, fava gorge दर्मपाणिः ॥
TIANA TT ॐ या eet: सर्व्वभूतानां aeatacaafeern | awe सा दैवी ममश्चास्ति व्यपोहतु (२) ॥ विष्णोर्वक्षसि या wert: emer याच विभावसोः | चन्दरा्कशक्र शक्तया ेुरुपान्तु aft ॥ चलुम्मेलस्य या ल्मी ately स्यव | दक्ष्मीयां छोकपालानां सा पेतु ्वरदास्तु मे ॥ cared पितृ युख्यानां स्वाहा यह्चमुजान्तथा ।
| सर्व्बपाप श्या पनुः वस्माच्छानति प्रयच्छ मे ३८१) ॥
इति पुष्पाखलिनाबाह्य पठेत् ।
९१
इतिदराभ्यां मन्त्राभ्यां सन्मनेय वेदिपश्विमभागे प्राङयुखोपवि उद् इलेभ्यः रम्यः । ॐभचेत्यादि देशकालौ सञ्छ्यामुक गोत्राया सुकदाम्मणेऽमुकवेदाध्यायिने
nema gat शरे सम्प्रददे न ममेति। भामस््रय कुटकी (रूप)गुणान्विताय, विप्राय a: sawed मिमां प्या ।
प्राप्नोति धामपुरन्दुरदेकनुम्, कन्यागणेः परिदृतम्पदमिन्दुमोरेः ॥
ततो बेविस्थित देवतापूजनस्तवनविसभ्ंनानि इयात | वक्षिणादानन्तु परागत ।
१८.)
al)
8 (f)
इति हिरण्य कामधेनुदानविधिः ॥
Shawl acdisarwey’ इति कोषः । "कुलुन्वदव धानकम् . » आनि प्रवच्छलिति gufeciqdget पद; |
इति धेनो; शवः) , ततः “वङ्ताणि' sora 'नह्द्रदभूत' इति Gord) ठः । ,
tafe faut ara’ इति Gerla: पादः ।
“68 विधनिः्पीजिति | (९५) ` अथ हिरण्यो्वमहीदोने१ ।
19 ` भातस्ये-
भथातः संप्रवक्ष्यामि हिरण्याश्वविधिम्बरम् | यस्य प्रसादाङृवन मनन्तफलमश्ुते ॥ , पण्याम्तिधिं समासाथ छृत्वा-तराहमणवाखनप् । लोकेशावाहनङ्कप्यातुला, पुरुषदानकत् ॥ ऋत्विशमण्डरसम्भार भूषणाच्छादनादिकम् । स्वल्पेऽप्येकाप्निवत् कुव्यद्धि मवाभिमखं ga: ॥ भव्रादिदब्येन गोविन्दादिपूजा ्रद्धिश्राद्धादिकं सम्ब गृहते | स्थापयेटेदिमध्येतु छृष्णाभिनन्तिलोपरि | छृष्णाजिनस्थतिलोपरि sa: | शत्र तिङा द्रोणपरिमाणाः | दानान्तरे तथा दानात् | कौशेयवद्सम्बीतं कारयेद्धेमवाजिनप्। शक्तित कििपाददर भास पराहुः ॥ पादु कोपानदच्छत्र वामरासनभाजनैः । पूर्णं कम्माष्टकोपेतं॑माल्ये्ुफल संयुतम् । शय्यां सोपस्करान्तदद्धेममार्तण्ड संयुताप् ॥ हैमाभिनं त्वा कौरोयसम्बीत पादुकादिभिः aq कृष्णाजिन विषो. परि enviftead: । शय्यासोपस्करामिति--विविधास्तरणोपथांन वलम -कपेरागरषन्द न॒ताम्धूरद्पणकूतिका चामरव्यजनावि, एतदपस्थित पात्रासि हद्रिकौपानड युगछ ताम्रधटिकानितानादयः। मार्तन्तसंदुतमिति, eqeuteg सोकं पुष्या कुप्यादित्य्थः १/1) । ततः स्वौ षधिज्ञाने. ज्ञापितो Aga: | धमयुशारयेन्मन्तरं गृहीत-कुसुमाखहिः ॥ भवं सर््ोषधिवारि सातः gyrere धरो यजमान लिपदशिणी हृत्य बह्यमोण- HORAN । . तद्यथा -
a (t) wemen Frcerrerwrere ) ==
23,
‘Tae. atte ae हत ane!
` वजिह्पेण मामसमात् पादि संसर-खागरात् ॥ श्वमेव SRR See तक् । यस्माद् भामते SHIT: पाहि सनातनः ॥ एवं gered सुरवे ठमहवं॑विनिबेदयेत् | दश्वा पाप्वया्ानोलोकमम्देति seen ॥ गोभिर्विभवतः सर्वान् ऋत्विजश्चामिपूअेत् | स्व gears Gear getter तैेबहि | पुराण अवणन्तहत् ITAA ॥
८
wa तु वानादिषत्यं॒प्रा्दनु सन्धेयम्। दक्षिणा `तु सुव्णम्। ct हि armed cart eat यथाशक्ति युकर्ाहि gene |
१ (+) ९ (‡)
मं हिरण्याईव विर्धिकरोति यः, सम्पूज्यमानो विवि Radek: ¦ Agere: सपुरं gut, पाप्नोति सिद्ररमि'पूजितः सन् ॥
इति मातस्यो्त दिरण्यादवहानविधिः १८१) ॥
नगै
(a) अथ हेमहरितरथामिधानदानप् |
क्न (120) भातृस्ये- भातः airmen देमहस्तिरयं धम् | यस्य प्वानाङ्बनं वैष्णवं याति भानवः |
एतदिरण्ादानं भागान इ नोभिव-कानिक-गातृ-दनतृहलारीवैषु opting | ति
` छपवाशाङनहतु गश्कोजननिषते' |
"ae इविथातरलमोहनं fre? कतादु्रम् | “अहौताग्यातङ्नानि-वापीकृं qa पवः | | इषिता weary पुद-दन भौधवम्' ॥
८ 3
इदादिरब्देन गोविन्द पूजादि गृहते । ुय्यातपु्परथाकारं sed मणिमण्डितप् |
grea शति पुपस्विरचित्तुशिकारेणापरादितः क्रीडारथः । भलम्योगो- ` पानस्यः। ताद विक् aged विचित्रधटनाभिः कार्याः । तत्रेव दिगष्टकस्थिता Sere: पूर्वो लक्षणाः कार्याः । वरभ्युपरितनक्ुटीयक्रा(वक्रच्छादनानीति केचित् | दिषा्कादि रक्षणं प्राकपरिमाषायामुक्म् । नारायणादैः eat पश्चरातर | नारायणौ चतुर्व्वाहू age sai तथोत्तरे । व्तिणेहु महापथ नीरजीमुत ` afi ॥ वामे श्रीवहकीहस्ता मुष्टिः शकरा परेति । मन्य शब्दस्योभयत्र सम्बन्धाख्छिवादि प्रतिमात्रयं नारायणाहि प्रतिमात्रयच मध्ये एव स्थापयेत् | छृष्णाजिने frame sen संस्थापयेदरथम् | ` तथा Sree धान्यानि भजनासन बन्धनैः ॥ .. ` हीपिकोपानहष््चत्र पादुका-दपणान्वित् | ध्वे तु गुरं कुयात् करवाए [वनायकम् २।०)॥। eqerarenefeed rand परावृक् । Reagereden® भन्दोदूते दिवाकरं । we we दिलानोदाद्रनकतंनिति भोजने" इति । ‘ware, जती -- antetrerentieren एलंतिला चौरलवान्युवान्यम् | ` वतुपनने ददिषाववादुः are भोतरतुषरदति ९१८०) _ part sie वा पाः । |
चवैशषकः | -
लानां Goes eater द्वितानकप् Bed paging maaan
agit: See ang गोभिरष्ामिरम्बितप् | चतुभि्हयमातदने ` मक्ादाम विभूषितैः ॥ ` स्वरूपतः करिभ्याश्च ae इत्वा निवेदयेत् |
भाजतं भोजनपा्रम कास्यं Teg सण यथा- १ (०)
विनायकरणं प्रकरणे |
127 बारह ये- ॐ रे्दरस्याप्रतः पक्षी गड़ाकेशः छता चषिः | सम्यजातुगतो भूमौ पूव फणिमण्डितः 1 aftr नरपरीव स्ुङ्गनासोनराङ्गकः। दविवाहुः पयुकतथ कर्तव्यो विनतासुतः ॥
क्यात् every, भआधारावपि शक्तितः | म्बभेतु गरं कुयात् LEAHY, ध्वजोदण्डः ॥
भारषक्तः प्राक |
हतोमङ्गड शब्देन स्मापितोवेदषु्गयेः |
त्रिः afore गृहीत-कुुमा हिः ॥
इम भुषारयेन्मनयरं ्रहमणेभ्योनिवेदयेत् |
नमोनमः श्र TINT, Steer विाधर बामुदेेः।
ed ead दे्पुराणयज्ञ, तेजोमयास्पदमः पाहि यस्मात् ॥ यत् तत् पं रुहतमं ररे, रानन्वदेतुगुणरूपभरोक्न्तः | योगैकमानसश्ोमुनयः समाधौ
eater वस्वमसि नावं cashret: । यस्मास्वमेव भवसागर-संध्ितानाप् ,
मवैया #0 =
कालोर्िभितगदव aff qwefaft |
fig Affine हेपहरतति कायात्, सदाडकोतिपकिद नैव wt! इति नाहः |
“Sareeg ववोक'नितिवान्दिकाः ।
>
मम्ानङ्कयुमानि-पुष्यवििषः ५ barf: १(+)। बाणपुष्याणीति-दानरष्नाकरः | seh adr le |
ch ae Ye
अबत्रिकरह्दाहे देगजभोऽति भन्धून् | नयति च पितृ-पोत्रान् रोरवादप्यशेषान् कृतगजरथदानं शाश्वतं सष्म-विष्णोः ॥ इति हेमहस्तिरथ दानम् | न जत
(३७) ध्वोम्रदाववतदान विन [5) १ | न
हषं भागवतं नाम पुराणं wait ice |
भक्तानां त्रह्मणाताच्च वैष्णवानां विशेषतः 11 हानाच्छवणतश्वास्य विष्णुलोके महीयते |
शरद्धया परया भक्तथा दानं कक्यादविसुक्तये ॥
एषं हृत्वा महामाग ! विष्णु सायुञ्वमाघ्रुयात् | अष्टादश सहलाणि तत् पराणे rete २८) | भावाय सुधीदल्वा भुक्तः TUR: |
गाव्या वनं कास्यं पायमेनाज्यतस्तथा ॥
१ (9 "्चाषिह्नत्व matt aaa we fear: | हषासुर NRA तरभानत्तनिषति a” we हैवोभागवतटोकानोिक्वां fener! gaeaie | "इतिहा पुराणं menttteratite:’ ufergfer: | |
श (3 dee aul wag: भरतः “eyentel gee” oat वी वसं वैः wi: वाच «os “wort ae रष hed enttes) |
` ` "किवं जपे gir) ब्रह्महापि विभुवे" ॥
इति we wrenthewered wre wa need । `
engderess | | ee
fen shifters महाष्याहतिनिवके् । =`
होमान्ते भगवद्धिष्णुः पूज्यः स्वणंमयः धुमः ॥
STU: Ceased: Gee सम्भवे: | १८४) |
ततश्च Geeleea कथावकते. प्रयत्नतः ॥
ad शते विषानेचेत् सर्वपाप निवारणे । `
wed स्यात् पुराण्य आरीमद्धागवतं शुभम् i इति । इति संक्षेपेण श्रीमद्गागवतदानप् X(t) |
(३८) अथ रामायणश्रवणविधानपर् at) |
रमायणे शते qed हेममयं सुधीः । चतुरमरवाभिभियु लं तथा ah पताकया ॥ rare समायुक्तं किष्किणीनाद नादितम् | एवम्भूतं रथं दत्वा धेनुं दधात् पयखिनीम् ॥ ब्रह्मणान् भोजयेत् पशचाष्छत Ree सुधीः | एवं जते विधाने च महाकाभ्यं फडपवम् II रामायणं waa नात्र कार्यां विवारणा ॥ i
(३९) अथ वारशिष्ट श्रवणम् ४८१) | afte श्रवणे अति हतिना विधिपूर्वकम् । sid शष्िनोविम्बं राजतं पलमानतः ॥ हवनं पायतेनेव साञ्येनायुत सम्मितम् |
[व न 9 1 1 त et त 111 [1 1 पि
अव प्रसङ्वाहुभानवतदानमतिं eeR ततः cofeate eet! एतद्तुनिषन्याथनीकि-रामादवम्, afte रानाददम्, चध्याकरानाव दम्, चुत-
66 ` | 7 निषान-पारिजाते | (४०) अथ काशीखण्ड भ्रवण विधानम् c+) `
काही wee शरुते Feng गवां पचक माद्रात् । विधान quale red गायया हवनम्मतप् ॥ ` भयुतं वा सहतं बा शतं चाषटाधिकन्तथा | भाने पायसं साभ्यं प्रायश्चितं वुष्विम् ॥ SAG हवने पश्चाद् गवां दानं विधीयते ।
ततश्च मोजयेष्िरान् तेषां पत्नीश्च भोजयेत् ॥ एवं हते विधाने च TTA TOT, |
सव श~
(४१) aera IA भ्रवणप्र् 2(x) t mee श्र्मवेक्तं तथा श्मणि da | | गां भूमि महिषीं हथात् क्रमाद् गोदानमेव च ॥
(४२) अथ कारिका पुराण श्रवणम् ३८१ | पुराणं काक्िकायाश्च श्युते दथादसि शमम् । कांस्य पात्राणि देयानि षण्टादपण मखुषाः ॥ maa हवनं कायं सहं fre सर्पिषा |
होमान्ते विधिवत् कुर्याच्छत-आहमणभोजनम् ॥
१ (4) ददं छन्द पुराथागर्मतं पुराणविभेवनेन whiting: अथ feted? वारवती लङातीवेदसंमभलि।
a(x) weyrengaty qandare मिदं ब्रह्मवेवत परादम्। अल शोक Ce अशादन , .छंडथन् ।
६८१) एतद्पपुरादैषु कौल परि पठितम् । प्रखायनिदैऽख अहादद्ीपपुरादेडु me वादन
deren want । ` युरादहतं मागवतोवदादभसन्मे पाशो च्छे, muted dew owed, विषुरादै earth चाकि । .
चतुर्थलवङः | ८९.
(४३) . अथ माघमाहात्म्यवणेनपर् १८१) | र
शृणुयान्माघमाहात्म्यं माघे ज्ञाने छते सतिं । ,.
सवृषं शकटं दधात् wea कनकं धृतम् II त्रिशच्छरपाणि वंशस्य सालङ्काराणि शक्तितः |
तावन्ति मिथुनान्येव ( निपुणान्येव ) भोजयेत् सादरं सुधीः ॥ भुक्तेषु मिथुनेष्वेव दथनच्छर्पाणि भक्तिमान् ।
तच शापवानमन्धः- माधवः प्रतिगृह्णाति माधवो वे ददाति च। माधवरस्तारको लोके प्रीयतां भाधवोऽच्युतः ॥
इति मकरमाहत्म्यकथनप् |
--#- ~
(४४) अथ नानापुराणविधिः २८५) |
सिरर x TEES
येषां प्रोक्तं मया चात्र पुराणानां बिधानकम् | प्थकतवेनैव चश्च प्रथग्दानसमन्वितम् ॥
१ (*) VARS TH Satay चतुर्धाध्यायै sare wife: (तुखा-मकर-मेषेषु प्रातःखाने विधौयते | इविष्य wee सषापातकनापनम्' ॥ fee | 'माषमाकमिमं एषं जाप्यं टैव area’ | were Taare मोदिन्दा तभाव, | |
२८4) अ्ादव्महपुराङति तद्मादि-जभाखानानि परिमितानि पद्पुराशादिषु | Sree उदमाध्वावारश्म--“"चतुधभितिहादपुरावम्'” . इति पुराकनानापि wma | उपपुणवानि-वौ-वाल-भादिपुराकादौनि। रपपपुरादानि-डीर-नाद्दषै्र- | UUM । Gay TheMTyRRA परखानभिर् TENT | प्वक्ातुपुराद्यगतीडं पुरां तेन कौर्तितन्' इति feet ।
वि-- १९
९०
(र नि णी oso See: 1 ति रि |
4 (भ
त्िषान-पारिजाते |
मतूस्यादीनान्तु शेषाणां सम्ब॑साधारणो बिधिः | पुराणश्रवणान्ते तु दथाद्रेनु TATE ॥ . मल््कारादिस्ितां साधुरक्षणलक्षिताम् ।
वेदाथो दुर्गमो लोके मीमांसा हृदयं परम् ॥ व्यासेन षया नृणां पुराणं सुगमं Fay | भुत्वं मित्रध््मश्च कान्तासम्मतिरेव च ॥
वेदे पुराणे काव्ये च क्रमशः परिकीत्यते । पुराणे श्रयमाणे च प्रमे च THAT: ॥
न श्रणोति कथं पापः पापबिच्छित्तिकारकम् | तेनाक्षातास्तु सर्वेऽन्ये न श्रुतं येन भारतम् ॥
म दत्तं ब्राह्मणे किश्िन्न ard गोमतीज्ले | पौराणीं श्रत्तिमाभ्रित्य ये जीवन्ति ह्िजोत्तमाः ॥ ते यान्ति ब्रह्मसायुज्यमनन्तं MAHA: |
ते सूर्यमण्डलं भित्वा यान्ति ब्रह्म सनातनम् ॥ गङ्खातोयेन शुद्धेन पवित्रीकृतविव्रहमाः १८५) |
ये शरण्वस्ति कथां विष्णोस्तुल्यास्ते सनकादिभिः ॥ ` विप्राणां क्लौनकस्तीणोऽभवष्च गतकल्मषः | पारीक्ितिस्तु भूपानां हरिदत्तो विशां तथा ॥ पुराणश्रवणेनेव विधिपुञ्ेण सत्वरम् ।
तस्मात् पुराणश्रवणं विधिपुल्व दितं चप ॥ श्रवणान्ते तु होतन्यं सहतं हविषाष्टकम् |
दाष धेनुं विप्राय ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः ॥
इति नानापुराणविधानप् ।
क Fl सय
ज्ञो शीऽबं पाठान्तरलेन सत्निषिष्टः । qa लिकितमरिः । mY मदगवत्कवादवदनाडहाीा धाव; अति-पुराशतिहा षु दशितम |
चतुरकः | | १९ । (४५) अथ वेदपारायणविधानप् १८१),
[> । * =
. आदिवने सव्व॑विध्रातां शमनार्थमथापि ar. कदाचित् समयोतपन्न महाव्याधिष्षमाय च ॥ वेदपारायणं क्यात् कारयेदथवा बुधः । मन्तनत्राह्मणवादौ तु षडङ्गानि ततः पठेत् २८1) ॥ वाकोवाक्यं पुराणश्च नाराशंसीर्हिं गाथिकाः a(t) | इविहासास्तथा विधा अधीयीत यथाक्रमम् I कग्वेदादिचतुर्णाश्च वेदानां पठनश्च यत्। पारायणमिति प्रोक्तं महाक्षान्तिकरं परम् ॥ पारायणे TATA तु गायत्र्या हवनं स्मृतम् | प्रतिवेशन्त्वयुतसंख्यं HTM ACTA: II तिष्ठाज्येन द्विजाना तपणन्तु वतः स्मृतम् |
अत्र-जराह्मणतपंणन्तु मुख्यम् | व oh छ 5
128 कथाह भागवते ४/०) | नाहं तथान्मि यजमानहविर्विताने , | श्न्योतद् PQA हतमुड्युखेन ॥
वेदपारायशं शक्ञवयलुःसंहिता afte याहशमलि mente क्चन्यम् । afege
कख्नादिपुरः खरं कलसम्यापनादिपय्यन्तं कणौ तदुके कव्यम् 1 अनन्तरं पारायकम्। अनश्रत् पारायखदिधिश्पि तवेवातुखन्ब a: |
२ (1) वेदाङ्गानि षद्, यथा-शिचा (१) aren: (१) ब्धाकरकम् (६) निदत्न् (४) दन्दः (४) श्योतिषम् (६) हश्छकोपनिषदुक्षानि।
१८) वाक्लोवाश्यं तकद्यालम्। पुराद, तब्राह्मादि-प्रसिद्धम्ादधर्दस्यकम्। गारार्षलो arfeurata विदभामविषषः।
इतिहाक्षान् मङाभारतादौन्, बिदा Taare ay । ध अववा Gretta ; यथा वेदविदा, भूतविद्या, अत्रदिदा, गथतविदया, eeu: विद्या इयादि-ान्ोग्ये erg: 5 व eater चतुःवहिककाविदया बा । 8 (°) भागवतम्) तदृदयं॒गरोमङ्गागवत, देवौ मागवतच्च । भगवतो भनवन्यावा ce भानगदतं wade कल प्राधन्य महापुराशेषु वा परिमवनं तवे गरौलदवानवतस्व Awd fer धारणे कोगहदोतागवतल Mews टोका wes च fags afte, द्रिभिखतीऽनुद्यवं feerchrat भेह met |
९३ विधान-पारिजवि |
यद् बराह्मणस्य युखत श्ररतोऽतुषासम् , ` तुष्टस्य अय्यवदिते Freres म॑पाकेः It बेदपारायणेम्यश्च THN काश्वनम् १/1) | गाश्च दत्वा यथाहि अमिषेकस्ततः स्मृतः ॥ पर्वस्थापित छुम्भस्य उदकेन aang’: | | अमिषिश्चैत् पुरावाय्यं यजमानं सबान्धवम् || धनेन विधिना यस्तु वेद पारायणश्चरेत् | नयन्ति Seat धोराः सिद्धयश्च भवन्ति हि ॥ इति श्रीबिधान मालायां वेदपारायण विधिः ॥ तथेतस्य प्रयोगः 1 नवरात्रौ, राक्ष-भावक्यकम् =f) | व्याध्याध्पराम-कामस्यान्यत्रापि | , गङ्गादितीर्े ज्ञात्वा शचिः श्वासाः पीठोपविष्टः वान्तो देशकालो संकीस्यं द(*) श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थ अथवासमप्र प्रथ्वीराज चक्राधिपत्यजनक-कहु- विधधम्मं-प्रषुरतम धनधान्य सकरुजनपदं रत्नमण्डितानवसाधितापत्य ged: पर्य॑न्तदिष्याङ्गनासङ्ग मानेककामिनी मध्य-नित्य ated gets सकलकामावाप्त्यनन्त ` कारिक मोक्ष्ापि कामनयाऽारभ्य नबमीपर्य्यस्तं वेदपारायणं करिष्ये । ब्राह्मणद्रारा चे्तदात्र ततूकामोऽधारम्यनवमी पव्यन्तममुकवेदान्तर्गतममुकशाखीयमयुकगोत्र ममुक- THC MI समस्तमन्त्र ब्राहमण पाठाथ ्णे-इति- प्रत्यकं वत्वा वखासनहस्तकण- egret: पूजयित्वा कङ्कगवन्धनं कुयात् y(t) । देवतायतने देवाभियुलं सप धाल्योपपनने Teas कलसं प्रतिष्ठाप्यामीष् देव प्रप्य तीर्थान्यावाह्य seared Seah मुखोवेदं पारयीत । समाप पारायणे a(t) गायत्रीमन्त्रेण तिल्य द्रव्येणायुतसंख्यया
AEs नः ae => ५० ^~ ज = जा णि ननि B= Eee. eee
१५) ३ पारायकरेति पाठोऽपि |
२८) भवरातिः शौराद्िनख श्ञप्रतिपदमारभ्य गवं वावतकालः। दैवौमाहालो, मन्दिकैशर- एरश-हदौपराश-ईवोभागवतिषु हतमेतलालि |
(५) dere इति पाठौऽष्यलि। इतयं raced पारायशमिषिः ।
a(t) “कवं wearer!’ एति cre: |
४८) इवशुष्यद offre दिषिधो वेद पाराय विषिः। तयोरेकः ene) wasn पारा विषिः।
agteres: | ९३
सहलसंख्यया वा हुत्वा काश्चन गवाविकं दत्वा पुष्बप्तिष्ठिते करे यानि धान्यानि
परोदन्ति तेधान्याङुरः cael: कठशोद्केनाभिषेकं सम्पा शतं eg वा शरा्मणान्
मोजयित्वा अनायपङ्वन्धवधिरादीन् दानादिभिः प्रतोष्य बन्धुभिः सह भुखीत it इति नवरात्री पागयणविधिः | `
ननि
(४६) अथ श्रीकारवीर्य्याञ्जुनस्य दीपविधिः।
129 इङकामरेदवर तन्त्र-१८४) |
गोमये नोपदिप्याथ शुद्धभूमौ समाहितः |
` तन्मध्ये मण्डलं कायं त्रिकोणं विन्दु संयुतम् it षट्कोणं तद्हिः काय्यं मध्ये भूल समाछिलित | TORS: SEAT रक्तचन्दन मिश्रितः । तस्योपरि न्यसेदीपं धृतपूरित afte | a दीपं विधिनाऽपपूञ्य पश्चात् सङ्कर्पयेत्ततः | SMA महावाहो भक्तानाम VAT २८1) | गृहाण दीपं महतं कल्याणं कह सव्वंदा ॥ अनेन दीप दानेन श्री महाविष्णुः कार्तवीर्यः प्रीयताम् | पथ्चिमाभिमुखं दीपः कर्तव्यः शुभ कर्म्मणि । अभिषरेतु त्रितयं दक्षिणोत्तर पश्चिमम् ॥ नष्ट प्राप्त्यर्थं कुत्वीत पश्व सप्त नवाऽथवा | बहयामि काङ्की geata शतदीपाषरीस्ततः ॥
t (*) SWMPAVAC-TUATAC- ATCC Ha SACS नामान्तरमिति | | AU TN ‘aratracrn’ fragt’ । x (t) witdhatein: मारचतीपुरो earn ate: एतय इतं care महनारतै ABGAN gureterater । किगवयन्टेवताविभेषः इति प्रतिभाति | ‘que SMart wergare नानव; | न तज्ञ इत ( वितत ) नादः खान शते १ यन् ॥
Ane tens Ch errige at. Powe OE Me
श विषान-पारिबति | ; मारणादो Seed समाद्ासाहकतमेव च्च १८५) । बक्षाबटीः परकुर्वीत गुवां राप्य साधकः ॥ चतुव फठ प्राप्स्ये godt: प्रतिवासरम् | अनेन दीपदानेन कार्तवीय्यंः प्रसीवतु ॥ एवं दीपं सुरेशानि | geal गुरुशासनात् | महाभये AAA चिन्ताग्याकुछित क्षणे ॥ लबणं स्वर्णसंयुक्तं देयं रात्रौ विचक्षणेः |
पौर्णमासी दिने कुर्य्याद् नगरेक प्रदक्षिणाम् ॥ रामे पुरे गोव्रजे च साधकः सर्व्वकालतः। एततसारतरं देवि ! नदेयं यस्य कस्यचित् ॥ गुरुभक्ताय शान्ताय साधकेभ्यः प्रकाक्षयेत् | नास्तिकाय नदातश्यं परशिष्याय नोवदेत ॥ इति कार्तवीर्य्यस्य दीपदान विधिः ॥
कयम अक
देव्युवाच २४) | दैव देव महावाहो भक्तानुग्रहकारक | | प्च्छामि त्वां सुरश्रेष्ठ ! लोकानां हितकाम्यया ॥ कार्तबीय्यंस्य दृपतेवद दीपविर्धिं प्रभो ! दीप मेवांश्च विविधान् वर्भिमेदांस्तथेव च ॥ मत्त्रमेदान् स्थान Har कृपया बद मे प्रभो । | —* panos
Sats वाच |
णु देवि प्रवक्ष्यामि लोकानु प्रकाम्यया । | ue मम ceded नीचाख्ये यदुरात्ननि ॥
१ (१) wa बथोकरणादोनि षट् wai fe वेरहानाठे प्रसिद्धानि । तानितु बशोकरव विरद अकन-छच्चाढम-मोहन-मारणानोति षट्। नैतानि निन्धादानि, ऊेवलेहिकानि डिशाकवलता- व्यो दरोधकानि च।
१ (9) हौपशानं विधान qercyat तदिति करश्यता पडतिरमे नौखतिऽतो न Arey |
१ (+) x (*) Q(x) ४ ($)
agterrs: |
राज्ञ चौरादि digg प्रहरोगमधेषु ष॑।
नाना दुःलेषु देवेहि ! ge प्राप्त्य दयेव च ॥ दीपं छुष्वीत विधिवव् गुरदर्दित-मार्गतः। सौवर्णे राजते ATR कास्थे Sosa gray ॥ गोधूम माषसुद्रानां Bia षटितेऽपिबा ।
सौवर्णे काय्यंसिद्धिः स्याद्रोप्ये क्यं STRAT It ताम्रं तयोरभवेऽपि कांस्ये feat भवेत् १(+-) | मारणं लोहपात्रेषु «swe! मृन्मये भवेत् II गोधूमचूरणधटिते विवादे विजयोधुवम् ।
| माषे शक्रसुखस्थम्भो alg श्याच्छान्तिरुततमा |
मामे सव्वं पात्राणां ताम्रे Heatley: | सप्रपश्वतथा तिल एका वा वर्तिका भवेत् ॥ गुरुकार्य्येऽधिकाः कार्य्याः स्वह्पे स्वल्पा मलाः प्रिये | सत्रं श्वेतं तथापीतं aaa कुसुम्भकम् ॥ दशापश्वाधिकान्धेव रविहातरिशत्तथेवष् | चत्वारिंदात्तथा कार्य्याः पश्चादपि वा भवेत् | तत्तत् काय्यं बहाहेवि ! छुर्य्याततन्तून् समाहितः | गो धृते प्रकर्तष्यो दीपः सर्वार्थसिद्धये ॥ गोमयेनोपलिक्षायां भूमौ aed समार्खित् | कपिला गोमयेनेव षद् कोणं रथयेत्ततः ॥ मारबीजं, कर्णिकायां seas बीजषद्ककम् ९/१) | fing बीजचतुष्कश्च शेषैः संवषटयद्धि तत् ॥
तत्र TTS MALT: स्थाप्यः THAT ! प्राणायामेन विधिवद् भूरेना ङ्गं समाचरेत् ३८१८) ॥ यन्त्रां छिखित्वातु ताम्नपात्रेऽषान्धके
स्थापयेतपूष्वैतस्तस्य क्यात् सह्कंपमाद रात् ४८३) ॥ __
तवी. dled तोप्ययोरविधमाने ara’ व्य षडर्निति। areata जौ इयः । कर्चिकायां अ्यलक्षीये शवः | यून मूखमनेक, अङ -वचङ्न्वा ठं इर्यादिवः |
` इस परदोगदयातुशारेदलादवनतदा were: काम |
६५
44 विधान-पात्विति |
तारं पूर्वं समुप्य कक इतं समुद्धत । संयोजयेत्तत् सोमाद्धं नादेन च पुनः सति! ज्योमाद्धेनदभ्निना tor युक्त तदपि dee वषट् पदन्ततः TAA TATE तथा १४) | माहिदमतीमथपदं सहल बहु सुषरेत्। ` स्टसक्रतु दीक्षितो दतत्रेयप्रियस्तथा ॥
ढे न्ते त्येतानि संप्रोच्य भात्रेयाय पटेत्ततः | भनुसुयागभभरत्न पव॑ ङेन्तं cat व्योमाभ्निकामकर्णस्दु नादयुक्तं पुनः प्रिये | चक्रिणं पुनरद्धत्य वहि नादेन संयुतम् ॥ वामकर्णेन्दु संयुक्तमिमं दीपं gaat २८1) | गृहाणेति पदं पदाद् अमुं रत्नं रक्ष रक्ष A(T) ुष्ामनाक्षय पातय घातयेति च fe वदेत्| शत्रुं जहि अत्युक्ता मायां प्रणवमुकषरेत् ॥ स्वजं मारबीज ख कामाक्षीं बिन्दुसंयुताप् | वहिजायां वदेतपश्चाद् मन्तरशाश्न-विचक्षणः ॥ अनेन दीपवय्येण पश्चिमामि मुखेन च।
मां wate वदेहेवि ! देवदत्तपदं पुनः ॥ बरप्रदानाय पदं satay बदेत्ततः | करणेन्दु समायुक्तं ATT पुनः प्रिये ॥ व्योमा्निमायासंयुक्तं नादयुक्तं पुनर्वदेत्। तारमारं द्वितीयश्च वीजं प्रोक्ता ager: ४८5) ॥
न~ =+ ~~ er ee भिति Le आकन्द, ज~ जिम
षणो िरिरम)
१८०) इयं मन्दार HUG उडतन्तलार-मनमहोदधादाबदुहन्धेया। | TANT CET efarrawanar’, set-aya-arat गरौमद्खोधरद्यते, vice रडस्टौक्षायां wredieq परं "शेत ferent एति नागेथदचनात् प्राच्रगुश्हखाज् यम् ।
x (+) ae दौपमिति कचित् पाठः ।
१८) अमुकं दथ रच एति च पाडः सधौयान् |
५ मायाम् श्नम् इति । प्रषवं eS इति । |
४ (s) mares हि भकाषोजानि तदु डारविधिख वौजाभिधानमनोद्धार-मसानिषानती बृद- qere gai यत :-- स गुर मवाभिगच्छेत्"। (भावा्य॑सगतिषेज्ाः इतवादयः शुतयः ity अद्वारं pees, मर aly इति ।
* ए१ दचिदातुरतिंसुनिहत भगकोड्ार्ोषे ऽग्वद कि ।
चतुर्थसबफः | | बहविजायां atda जटं भुवि विनिष्ठिषेत् | पवग समादौल वेदादि पहि वमा i पश्चिमामि भुखोभूत्वा कृत्वाच करसम्पुटम् | AGMA Gave जपेन्मन्त्रं समाहितः १८४) ॥ तारं नारायणं सेन्दु' व्योमाश्निनादसंयुतप्। मायायुक्तं समुद्धृत्य प्रथमं माययायुतप् ॥ sare द्वितीयन्तु बीजं स्याद्हिवहभा | चक्रं ( क्रि ) afe समायुक्तं तारनादयुतं प्रिये ॥ तारमुद्रत्य sig वे ages | अनेन विधिना देवि कात्तवी्यस्य गोपतेः २८1) ॥ दीपो देयः प्रयत्नेन सम्ब कार्प॑मभीप्सता। गुरोराञां पुरस्छृत्य य्यहिवि प्रयत्नतः ॥ अन्यथाहि कथं at विपरीत ae भवेत् । विधानं दीपदानस्य कृतघ्ने पिशुनायच ॥ ब्रह्म कम्मं विहीनाय न वक्तव्यं कदाचन | सुभक्ताय सच्छिष्याय साधकाय विशेषतः ॥ वक्तव्यं देवि ! ब्रिधिना मम प्रीतिकरं शिवम् | किं बहुक्तेन भो देवि ! कल्पोऽयमखिलार्थदः ॥ अथाभिधीयते मानमाञयस्य वरवर्णिनि | ३(*) | साधकानां हितार्थाय सर्व्वस्य च सिद्धये ॥ पलानां पश्चरविशत्या दीपोदेयोऽथसिद्धये | पश्वादताचोडुशान्त्ये शत्रुव्याय चेष्यते ॥ पश्वमिः सप्रमिरहेवि शत्रुणां स्यान् पराजयः | शतेन रोगनाक्षः स्यात सदस्रेणाखिराः क्रियाः ॥ सिद्धथन्ति साधकानां हि प्रयोगा येऽपि दुस्कराः। fied हीपेन मानं हि काय्यं सोऽपि स्वहक्तितः ॥
—— map, TL a ET -न- -- = च - => -- ~ = ~~~
१८२)
गे (+)
३८(*) बि--१३
‘sone’ इति वा मुल gee पादोऽन्ति पर णौ यं ferme a: गो पतिः, गो quan: पतिः कात्तवोरय्याव्यो ats: व Gaga दोपन्यध्रतप्रमाष मुशे, arated कोपग्य पतनं रतब्वभसि
९७
विधान-पारिजते।
यथा कथश्छिहेवेशि निर्य दीपं प्रकल्पेत | कार्तवीर्याय देवेशि सनव्वंकल्याण सिद्धये ॥
गुर कार्ययेऽधिकं मानं कर्तव्यं देनि ! सर्वदा | eyed: प्रकरग्यः स्वल्पे काय्यं वरानने ! ॥
विना मानं न कुर्वीत कार्तवीर्य्यस्य गोपतेः | प्रदीपं देवि कार्य्या कुर्वन् सिद्धिमवाष्ुयात् ॥
इति उद्कामेदवर तन्त्ररः वादे कार्तवीरययदीपदान विधिः 11
ना
(2७) अथ का्तवीय्येस्य कवच विधानप् । न
श्रीदेव्युवाच | देवादिदेव सब्व॑ज्ञ ! सव्व॑लोकहिते रतः | केन रक्षा भवेन्नृणां भीतानां विविधापदि | राजचोरादिपीड़ासु शस्त्राभ्रिविषपातने | महाभये महानाशे महानाबि TASTE ॥ महामृत्युभये घोरे महाकल्हपातने | केनोपायेन शान्तिः स्यान् साधकानां महेश्वर ! ॥ अनष्टदरन्यरक्षा च AGA पुनरागमः | मर्व्वाकर्षणसंकलोऽयं सव्वसम्बलनन्तथा || was HAT केन तदू द मे शिव! ।
= = करः जज
seat उवाच- श्रृणु गुह्यतमं देवि ! गोपनीयं प्रयत्नतः १८८) | अवाच्यमपि वक्ष्यामि तव लोकहिताय वे॥ sad कार्तवीर्यस्य साङ्गावरणकं क्रमात् । समूर्ति, मुक्ति ` शक्तिमन्त्रेश्च सजपध्यानमेव च २८५) ॥ १ (\) अच्च Fwd गोपनौयश्च भरस्यानेऽनपिकारिखि उपरे भनिष्टापातादुभय क्रम् ।
तथाहि कवयः "मच्छाने पततामतीव महतामेताहइभो दुगेति' frre: । ९८०) ध्यानं पूथ्वकमिति कवित् पादः ।
चतु्थैसवकः |
सहस्ादियसंकाशे नानारब्रसमुज्जुरे | भास्वद्रजपताकाख्ये ` व्ये] तुरगायुतमूषिते ॥ महासम्ब्तकामोद भौमरावनिवारिणि | समुदधतमहाच्छत्रवितानितवियतपथे tl
महारथवरे दीपे नानायुधविराजिते ।
सुस्थिरं विपुरोदार-सदल्लभुजमण्डितम् ॥ वामैरदण्ड-कोदण्डान् दधानमपरेः शरान | किरीटहारमुकुट केयुरबलयाङ्गदेः | ततपाद्वदेश्वराः स्व स्व वाहनायुधभूषणाः | सर्वदिक्षु स्थिताः पान्तु मामिन्दरा्ा महाबलाः ॥ एतास्तस्य समाख्याताः सर्व्वाबरणदेवताः १1) | सब्व॑तो मां सदा पान्तु सव्व॑शक्तिसमन्विताः ॥ दये चोदरे नाभौ जठरे गुहयमण्डरे | उर्युग्जानुपादेषु मूध्रि WTS पुनः ॥ कर्णाक्षिनासिकाजिहा कण्ठबाहुयुगेषु च | दशवीजात्मका मन्त्रा यक्षःसमृद्धिदायकाः ॥ तेजोरूपाः स्थिताः पान्तु वान्छासुर AAMT: | Fa चान्ये महावर्णा मन्तररूपा महोज्जुलाः २८५) ॥ व्यापकत्तैन पान्त्वस्मान् आपादतलमस्तकम् | कृत्तवीरय्यः शिरः पातु ललाटं हैहयेश्वरः ॥ सुसुखो मे सुखं पातु कणो can जगत्रयम । सुमारे हनू पातु wa मे HANA: ॥ नयने पुण्डरीकाक्षो नामिकां मे गुणाकरः । अधरोष्ठौ सदा पातु श्रेयो द्विजान् कविः ॥ सर्ष्वहास्त्रकफलाधारो जिह चिवुकमधष्ययः | इ्तत्रेयप्रियः कण्ठं स्कन्ध राजकुरेदवरः II भुजौ दशास्यदरपपरो हृदयं मे महाबलः |
करो aeatla: पातु करप तु जगनप्रियः ॥
अचावरयदरेवताः afer; इति बोध्यम् |
मकोक्ाः कारवो eG QS TAT बना इयः |
९९
200
१८५)
(|)
a (*)
विधान-पारिजाते।
रवा्ुटीलासन्तप्तो stat मेऽभिरश्ु। महावीरस्तु मे नामि पावो मे स्बदुषहा ॥ agar vs ameter: कलिम् |
उह मादैष्मती नाथो जानुनी बहभो भुवः ॥
sm बीराधिपः पातु पातु पादौ मनोजवः। पातु सर्व्वावुधधरः स्वभ सर्व्वसन्धिषु १८) ॥ MAGIA: पातु धात्वष्टक-कलेवरम् | प्राणादिदश samy सव्वरिष्टेधदोऽवतु ॥ वकषीकृनेन्द्रियप्रामः पातु aed न्द्रियाणि g | अनुक्तमपि यत्स्थानं शरीरेऽन्तवदिश्च यत् ॥ ततूसव्वं पातु मे सव्व॑-लोकनाथेश्वरेधरः | वज्सारतर जेदं शरीरं कवचावृतम् ॥ वाधाशत विनिमुक्तः अस्तु मे भयवर्जितः | बध्वेत्थं कवचं दिव्यममेदयं हैदयेशितुः X(t) | विचरामि दिवारात्रौ निभयेनान्तरात्मना | राजमागं महादुर्गे मर्गे चोरादिसंङुरे ॥ fava विपिने घोरे दावाप्रो गिरिकन्दर ॥ aaa शसख्रसम्पाते सिहन्याघ्र- निषेविते | TE BIAS सन्ध्याकले sare ॥ विवादे fagerad समुद्रे नदीतटे | परिपन्थि-जनाकीणे देहे दस्युगणाहृते ॥ सव्व॑खहरणे प्राप MA प्राणस्य संशये | नानारोग-ज्वरवेशे पिशाच प्रेनपातने ॥ मारीदुःख प्रपीड़ासु fae विश्वासघातके ३८) । शारीरेच महादुःख मानसेच महाञ्बरे ॥
पि. मम ee 1
दतः कवन माहाका प्ररत्यापितम्। तत्पूवं aazefearm® ered -शधागत विनिम suai कबख्मिति यन्यक्नदभशतीति।
Red यितु.'--.कार्वोयाश्ंनोनाम राजावाह सहलगत्' भतान्तरे ‘Vea’ इति नामापि हश्यते तत् इति Gera । प्रागुक्त मन्धत् ।
Hae प्रपीडाम्' इति पाठान्तरमलि |
कक od
१ (+) (3)
चतुर्थस्तवकः |
आधित्याधि भये विष्ने- ज्वालोपद्रवकेऽपिच | नभवेत्तु भयं Peed कवचेनाघ्रतस्य मे ॥ आगन्तुकामानस्विछानस्मद्सु विरोपकान् १८1) | निवारयतु दो्ण्ड- सदसखेण महारथः ॥ सखकरोद्धूत-साहसत — TAA सदुज्जनान् । dee गति सामर्थ्यात् करोतु तवीय जः ॥ शरणिसाहल् निभिन्नान् सहखशरखण्डितान्। राजचूडामणिः क्षिप्रं करोत्वस्मद्िरोधकान् ॥ SE साह दङ्ितान् सहस्लमुषटान्वितान् | चोरादि दुष्ट सत्वोघान् करोतु कमलेक्षणः ॥ स्वशङ्खनाद सन्त्रस्तान् सहल्लार-विदारितान् | करोतु सर्व्वं THAT सहस्रार-सदलतभरत् ॥ कृतवीर्यं सुतोराजा सदस्रमुजमण्तिः | अवतारो हरेः साक्षात् Wea ALS मम ॥ कार्तवीर्य्याज्जुनोनाम राजा बाहु.सहसतवान् | तस्य संस्मरणादेव हतं AGM लभ्यते ॥
यो भवेलोकरषार्थ॑मंशाबक्तं॑हरेभवि ।
तं नमामि महावीय-मञ्जनं कृतवीय्यं जम् 1 कार्तवीर्यं महावाहो-सव्वं दुष्टारि नाशन |
सर्व्वत्र सर्व्वदा तिष्ठ sort नाकाय पाहि माम् २८१) ॥
उत्तिष्ठ दुषटदमन ! सप्र dies पार्क | | त्वमेव क्षरणं ATA: SAA रघ THAN I gen! करि त्व प्राप्नोषि क्षिन्तिष्ठसि चिरादपि । पाषहठिनः सवदा स्व्वं-भवेभ्यः खसुतानिव ॥
ये चोरा वसुत्तते विद्विषो येव हिसकाः |
अन्तराय करा घोराः BATH ये दुरासदाः II
‘aq विलुन्पकाम्' इति च पुखकानर्तः पठः | र्ादयतरं Ga कदय धादकादि Ge लष्यति ।
RoR
ETAL Re RAIDS we OS ES
१८.)
विधान पारिजाते |
geal seo: दुष्टा नित्यश्च पापकाः | येच काय्यं -विलुप्नारो ये खलाः परिपन्थिनः ॥ सव्व॑स्वहारिणोयेच ये च माया विनोऽपरे | महाष्ेशकरा VSI दस्यवो्रपलाश्च ये ॥
ये महागर दानारो बभ्वका शक्षपाणयः |
ये पापदुष्र कम्माणो दुःखदा दुष्टवुद्धयः ॥ व्यसनाः FIA सक्ता येच नानाभयप्रदाः | िदरान्वेपरता नित्यं येऽस्मान् वाधितुमुग्रनाः ॥ त सव्वं कात्तवीय्य॑स्य महाशङ्खं वराहाः WH) महसा fae यान्तु cuza विमोहिताः ॥
ये दान वा महादेव्या ये यक्षा येच राक्षसाः | पिशाचा ये महा सत्वा ये भूता ब्रह्म-गान्नमाः ॥ अपस्मार प्रहा येच ये ग्रहा पिशिताशनाः |
महा लोहिन भोक्तागो वताला येच गृह्यकाः ॥ गन्धर्वाप्सरसः मिद्धा ये च देवादि-योनयः | डाकिन्यो कोणपाः प्रेताः क्षेत्रपालाः विनायकाः ॥ महाशना बलिभुजौ महाक्ुणपभोजनाः | महाव्याघ्र-महामेध-मातुरगण रूपकाः (गाः) ॥ महागज-महासिह् महामहिप-सन्निभाः |
ऋक्ष ATTACH AT: ॥
म्ो-्खर -माजाराः सप्रजा वृष af: | नानारूप-महासस्वा नानाहैश-सहलदाः ॥ नानारोग-कराःरू्रा महावीर्य्या महाबलाः । वातिकाः पेत्िका घोराः कैष्मिकाः सान्निपातिकाः ॥ मादेश्वरा वेष्णवाश्च Feary महाजराः |
स्कान्दा BATTS: करूरा येख प्रमथ सम्भवाः |
रबाइता; । इति पाठान्तरम् ।
१५) aufrar —
»
२ (+)
ATAATH: |
महाश्रुप्रहा रोद्रा महामारी मूरिकाः १८५) । ठेकाहिका इथादिकाश्च व्याहिकाश्च महान्वराः | चातुर्थिकाः पाक्षिकाश्च मासा पान्मासिकाश्च ये । साम्बतूसरा दुर्भिवार्य्या उवराः परमदारूणाः ॥
स्वाप्रिकाश्च महोतपाता येच दुःस्वप्रका प्रहा: a(t) |
कूष्माण्डा जम्भकभीमा Tovar निधिवन्बकाः॥ भ्रामकाः प्राण हन्तारो येच बार प्रहादयः। मनो बुद्रीन्दरियहराः स्फोटकाश्च महाग्रहाः ॥ महाशना sea AEH भोजना; | दिवाचरा रात्रिश्वरा येच सन्ध्यासु दाहूणाः ॥ प्रमत्ताः सुप्रमत्तावा ये मां बाधितु ANAT |
ते म्व हैहयेन्द्रस्य धलुमु'्तरारािताः ॥
सहस्रधा प्रणयन्तु AA सत्वबलोद्यमाः।
ये सर्पा ये महासेगा महागिरि विरेश्षयाः ॥ PIOUS ARIAS: महाजगर GFT: | अनन्तं कुलिकादाश्च दंष्रा विपमहाभयाः ॥ अनेकरात वर्षाश्च खण्ड पुच्छाश्च दारुणाः | मायाविष जलौकाश्च Baa रक्तपुच्छकाः ॥ आक्षीविषाः HIRT महाहाला-दखाहयाः | जलमर्पा जख्व्याखा जटग्रहाश्च कच्छपाः ३८) ॥ मतस्यकाविन्नपुत्राश्च येचान्ये जलवासिनः | जलजाः SHAT नानाभेदशतोटबाः ॥
मङ्ामागे- युगपद् वदन Raya GST | “जनयन्ति शरौरःऽखिन् cert agar: | aang dena Wear a aafear: 1” AQA—AAVAIH |
wana विकिनसाप्रकरणेऽनि। एव माधवक्ररौयं निदामभन्मपि। anqaat प्रणमन्
निं मित्ताहृत--तिविधोनृपातज्ननकादु्ट हाः 24704817 |
१७३
He We, अष्रतलागरे, Gus, न्योतिभत्तेवाकि । दनिमित्मत्पातं विध दिन्यमानरिकं भीमनिति।
३ (1)
एते RANMA -जलम्या अपि उत्पातन्ननका; । णतदूनुपातं भौमर्मव ।
१०४ विधान-पारिजाते |
येच षड्. बिन्दवोलूता MAT: भुकं कच्छपाः | स्थावरा जङ्गमाश्चैव छत्रिमाश्च महाविषाः ॥ TART cafe मूषिका गृहगोधिकाः । स्मरा विषाश्च ये घोरा महोपविषसंक्षकाः ॥ येऽस्मान् बाधितु मिच्छन्ति शरीर प्राणनाकशनाः । ते सव्वं कात्तवीय्य॑स्य खडगसाह दारिताः ॥ दूरादेव प्रणयन्तु प्रणष्ठेन्दरिय साहसा: | मनुष्या पवो Salt वानरा बन AAT: ॥ सिहव्या्रवराहाश्च महिषा ये महामृगाः | गजास्तुरङ्गागवया रासभाः शरभाष्काः ॥ शूनकाः द्विपिनः शुभ्रा मार्जारा विख्छोमश्षाः | TNS मशकाः श्येना गरुत्मन्तो विहङ्गमाः ॥ भेरुण्डा वायसा गृध्रा sare: पक्षिजातयः। उद्विजाश्चाण्डजाश्चैव स्वेदजाश्च जरायुजाः ॥ नानाभिन्नङ्ुरेजाता नानाभावा परथग् विधाः | ते aed कात्तवीय्यंस्य Taree चूर्णिताः ॥ दूरादेव विनश्यन्तु विनष्टगत पौरुषाः | येचाक्षेष प्रदातारो ZETA ये धिदुषकाः १) ॥ विश्वासधातका दुष्टा ये च स्वामितरहानराः A(t) । येवापि तापिनोरिष्टा ये पापा गोप्यहारिणः ॥ देहोपधातगरल-शक्च पातादि वुःखवुः | क्षेत्र वित्ताविहरण बन्धनादि भयप्रदाः ॥ ईतयो विषिधाकाराः ये वान्ये दुष्टजातयः ३(५)। पीड़ाकरा ये सततं च्छिद्रमहसन्ति बाधितुम् it १८५) farqar’sfa पाठान्तरं । (|) 'खानिद्हाः' -राज्नद्रोहक्षारिम इत्यथै; | ३ (*) दंतवीयवा--" अतिहरटिरणा३िः शलभा मूषिकाः aa: |
WATERY राजानः TRA Tae: डताः "wT
"निवारितेन महोतनेऽखिके
निरौतिभारं गभितेऽति ह्टथः'' इति ।
४ WEAN: १०१
है aed कार्तवीर्यस्य ceca after: |
बुरादेव ` विनश्यन्तु od यान्तु eee ॥
ये मेषा था महावर्षा ये वाता याश्च विद्युतः |
ये मंहाहानयो दीक्षा ये निर्घाताः सुदारुणाः ॥
रकापाताश्च ये घोरा ये महेन्द्र वापादयः ९८1) |
ूर्ययन्दु-कज सौम्याश्च TORE TART: ॥
राहुश्च केतबोघोरा नश्त्र-राशयस्सथा ।
तिथयः संक्रमा मासा हायना युगनायकाः ॥
मन्वन्तराधिपाः सिद्धा ऋषयोयोगसिद्धयः। निधयोक्रग्यजुः सामाऽ्वणादयाः समन्धयः २८१) ॥ क्रतबोलोकपालाश्च पितरोदेव संहतिः । विधायैव aa: षष्ठि-मेदोत्थ्या भुवनत्रये ॥ एते a कर्षिताः aed येचान्ये नानुकीर्तिताः | ते सन्तु नः सद्ा सौम्याः THATS सुलावहाः ॥ आज्ञाया कार्तवीर्यस्य योगीन्द्रस्यामितदयुतेः। कार्तवी्याजनो यथा राजेन्द्रोदैहयेश्वरः ॥ हतात्रेयप्रियतमः TERAR- ATS: | चापी agit रथी वाणी तूणीं aeat महाबलः ॥ Bare: युयुखः शान्तश्चकवततीं गुणाकरः । दशास्यद्पहारी वा लीखातृप्ः ESHA: ॥ दुःखहा चोर-दमनो राजराजेश्वरः प्रमु । ade: समदः श्रीमान् सम्बंशिष्टेष्टदुःखहत् ॥ राजवुद्धामणि योगी सशरद़ीपाधिनायकः। विजयी विश्रुतो बारी महागतिरलोटुपः ॥ यञ्वा विप्रपरियोविदान् mega: सनातनः | माहिष्नतीपतियोद्धा महाकीसिमहामुजः ॥
उक ay - ean Ss AE ER “Oe + क # = ~ == bi eT
v(t) ‘ate garea'efa guar? पाठः | ९८) ` were sf crave । ev.
९० Sareea |
सुकुमार म्वीरो arty मदिरे्षणः ।
RR: TNT: शूरः श योगिकहमः ॥ ` - सर्व्व॑कषाकलाधारो विरज रोकवन्वितिः १८१) | महाभगवतोधामा महामय-विनाकनः ॥
मसाध्य विपरहोदिव्यो भावन्यक्तो STAT: |
वीरो fans सत्वाश्यो महाषल-पराक्रमः ||
fara: श्रीमयोमान्योजितारिमन्त्रनायकः |
चक्रदः कामदः कान्ता-काठध्रः कमलेक्षणः ॥ amare प्रियो वेधो विब्ुधोवरदोवकी | जितेन्दरियोजितारातिः स्वच्छन्वोऽनन्त विक्रमः ॥ वक्रभृत्तार-चक्रनः संभराम-विधिपूभितः।
महाधनो निधिपति महायोगी गुरुप्रियः ॥ योगाह्धः Beata राजितासिलभूतलः २८०) | दिष्यास्प्रोऽप्रेयात्मा Beata महोऽञ्बलः | सव्वायुधरोऽभीष्ट-प्रदः परपुरखयः ।
योग सिद्धमहाकायो महादरन्द॒दाताधिपः ॥ ` सब्ब॑ञाननिधिः स्व्व॑सिद्धि-दान्तोद्यमः | इत्यष्टहातनामोकषया मृत्तयोदशदिक्पतेः॥
सम्यग् दशदिक्षो व्याप्य पाछ्यन्तु च मां सहा | स्वस्थाः aed नयाः सन्तः शान्तिरस्तु सहा मम ॥ शेषा या मृलयोऽटौ च विक क्रमे नेव भास्वराः | अभ्निनेकरत्युदगीश- कोणगाः पान्तु मांसदा ॥ ममसौख्यमसम्बाध मरोग॒मपराजयः। Searches carafe सुखोदयः ॥ वारशाप्तिरति कल्याण. मवेषभ्यमनामयम् |
` अनारत्यमभीष्टभ्व सृष्युहानिषंलोभतिः it
१ (+) *edmersarnt हि--पतुःवहि warfrerfige: areq: af वशा कलिव कालश्च दीका) Reet च वर्विताः सलि | ९ (१) , बतरीऽहतः--वेभनिजलादवः । चित्ति निरोधः ।. -कव--शननरातीःडनंङातद् ।, :
U(x).
९.४)
९ (1)
a ({).
चवर्सोवकः # भयहानि्यदाः शीरतिरिविथादृद्विमहाभियः १८९) | सनहदरभ्यतावेव नष्टस्य पुनरागमः ॥
friged मनोढामः सोकुमाय्यं मभीप्सितम्। ayaa महा सामभ्य मेवं २८०) ॥ सन्तु मे कार्तवीर्यस्य हैहयेन्द्रस्य कीततनात् ।
थ हदं कारत॑वीयय॑स्य कवं पुण्यद्र नम् Rt) ॥
सर्वपापहरं पुण्यं स्वोपद्रव नाशनम् |
स्वं शान्तिकरं oe समस्त-भयनाशनम् I विहेवार्थपदं णां सर्वसम्पत् प्रदं शिवम् । शरणुयाद्वा पठेद्वापि सब्वान् कामानवाप्ठुयात् ।। मुष्यते सष्वे-दुःखस्सु Aaa विजयी भवेत् । मारी चौरादि पीडायै नं कदाचित् प्रबाध्यते ॥ पटतःप्रातरस्थाय दुःस्व्रादि विनयति ।
लभते वाग्डितानर्थान् प्यते त्रिदशैरपि ॥ seared गतो रात्रौ यवं कवचं पठेत् । नतस्य तस्कराराति Teas छृतं भयम् ॥ चौररयदाहृतं पष्येत् पश्वादि धनमात्मनः | amare हवा जप्त्वा निशि पश्चिमदि्मुखः ॥ सप्तरात्रेण Bd नष््रभ्यं न संशयः | तप्नवि्षतिधा जप्त्वा प्रा्ीदिग्बदनोयदि ॥ हदा देबायुरनिमं पर्कं निवारयेत् ४८) | विषादे set भोरे age पश्चधा पठेत्
थः शोष प्रधना | ‘oqywanae eae पाठः |
Eegafuenfen qayqa athe ति | afeualtquigiat कः सतना
बङ्गाल crerqurarat तत् कवच anata |
१०७...
ay am कौ्तिरिति sarees: | ज।दवाद्वदोति, aa; भानं रेधि ।
que:
पदथन ”-- अरातिह्णत-शन्वानन् । उक्थ दश्चावनालि । AANA पंरथहविषयै
छ्वददि । nal ery sft Ba ene cry cant eit कीषः |
com Prara-afean | विजयो आयते हर्य नं कदाचित् soe सम्यग् द्वादशधा रात्रौ . यो्षपदन्धयुक्तये ॥ रिदिनाभिगड प्रलो सुष्यते न विवारणा । अनेनैव विधानेन सर्वसाधन-कम्मंणि It भसाध्य मपि सप्राात् साधयेन्मत्रवि्तमः। | यात्राकारे पठित्वेदं माग गच्छति यः पुमान् ॥ ` नतस्य चोरव्याधाधेर्भयं स्यात् परि पन्थिभिः । fred गृहगते्जप्त्वा कल्याणेः परिपूजयेत् it aad जायते तस्य दुष्ट सत्वादिभिः कचित् । सरव्वरोग प्रपीड़यु त्रेधा वा पश्चा पठेन्॥ स रोगात् शृत्यु-वेतारभूत प्ेतेविुच्यते | HMA कुय्यालेना खकिना तनौ ॥ न चासौ वश्-ृत्वादि-रोग-स्फोटेः प्रबाध्यते । त्रिसन्ध्यं यः पठेदेतत् षड़ मासं विजितेन्द्रियः ॥ काठृत्युमपि प्राप्तं जीवन्नास्स्यत्र संशयः | पटलःकवष्वं Sd fad नाक्रमते तनौ ॥ नरान त्व मूरखन्व नोपसर्गभयं कचित् । विशात्यणोक्तषिधिना ध्यत्वा दैवं तदात्मकम् १८१, Il मन्त्री गुर प्रसादा मन्त्रराजं जपेतु यः। wae ANN मन्त्रं ध्यानं समाचरेत् ॥ भावौ सम्बोधनं कुर्यात् तन्नाम ध्यानपूर्वकम् ।
यथा ययेवं कवय कस्यचिन्न प्रकाशयेत् ॥ गोपनीयं प्रयत्नेन शिवस्य वचनं यथा | | carn | ५) + ‘fined: —fiaitiqrn warecefta-qa: | -सच णामेव ef Rarer: Ce ष्, |
ern दृता. - यदुक्त वनमोलिना |.
कालंवीय्य॑स्य कषवं युक्तं॑वे मया तव ॥
. येन सं रितो दैवि स काे नापि जीर्यते |
इति श्रीष्डामरेश्वरन्त्रे कार्तवीर्यस्य कवचं समाप्तम् १८) ॥ Fenian —
(४८) अथ ardatedeq स्तोत्रम् ।
—+— कात्तवीय्यंः खलद्वेषी कृतवीय्य gala | सहलबाहुः TAN रक्तवासा TST: ॥ रक्तगन्धो रक्तमाल्यो राजा स्मततुरभीष्टदः | हावदोतानि नामानि का्तबीय्यं सप यः पतेत् | सम्पदुस्तस्य जायन्ते जनास्तस्य THAT: | अनयदादुरस्थं क्षेमलाभयुतं प्रियम् | कार्तबीय्यं महावाहो ! सब्वशतरुनिवहेण | | सर्वत्र स्ववा तिष्ठ चौराननादाय पाहि मां । ARATE TAC TAG रक्ताम्बरं रक्त किरीट कुण्डसम् | चौरादि वुष्टमयनाशन मिषटदन्सप् ध्यायेन्महारैदय कारं षीरयम् ॥
कार्तवीर्यं स्तोत्रं सम्पुण॑प् २८१) |
इति कार्तवीर्यस्य स्तोत्रादिप्रकरणम् |
अख्िम् कवये कापि कापि पनदक्ति{काते। ‘anfat मनदार च जानम भवने गुरौ ॥ weary ating विचारथत् a”
gate खा विचारणा मैव arin |
tarddtarad tina राना srgawataz ।
- बेन डानरपयैनं धुषा fife महौ ॥
वल Sitter wergura भानवः | are free: ere; अलति त वम्, ४ शति पुरा, mrad:
+ ter १.६०;
RAAT
(ge) अथ areger विधिः १४8) 1
10 भातस्ये-र(1)
| द्कूपसमा वापी दश्षवापी समोहदः।
ORE समः पुत्रो AGATA: द्रमः ॥ ` 131 काद्मेऽपि- at yf: पश्च Agee रुहा दश । पत्रः पुष्पैः फलैम्मेले प्रणिनः प्राणयन्त्यमी ॥ ` 1४2 नन्दिपुरणे- २4) agg यः शरय्या्ठिधिवद्रहिस्िधो | स मापातकेयुं समुद्धृत्य Fora ॥ नरकेभ्यो नरो थाति प्रजापति पुर (पदं) शुभम् । 1 छखन्दिऽपि- इत्येवं रुद्रमहिषी मूमिरह सुत सव (म् ) | श्रुत्वा पति त्रिटोकेश मिदमाह पतित्रता ॥ भगवन् केन विधिना विधीनां सार सागरः | पुत्र प्रतिकृतिषर्षः क्रियते चन्दर भूषणा ॥ adtefafe सा asa प्ष्छन्ती विधिमुत्तमप् | महादेवो महदेवी--मिदं क्वनमत्रवीत् ॥ हैवि । नशेष्छ नासो नागेन्द्रगति गामिनि । शष्छ येन विधिना गृयतेऽवनिजः सुतः (+) ॥ स्वपुत्राय भूमिर परहीष्यामीति पाञ्बति ! । सोपवासा भवेन्नारी युषिवद्षा stern ॥
अथं mage मिविः अनपन्थानां पुथ प्रतिभिषिर्पदानुेय कायेमिनि ।
gerareren भाविजकानि gararét नखयादिति।
` ददं शङ्धादराणम् वीडबरं रक नारदपुरावैऽलातुक्रमकिक्षाऽलि |
इदहुपषुरा चम्, CHET हृत तौ vers गिर erate ie
wetter, होदशः | . ॥ 1 | » अ~र ee 3 é a
. ` एकोभूमिरहः शरेष्ठः पुतरसवे करिपितः युतः ॥
mew wate कित् पाद
* १११: dane ~ सरदकञादा यसतङ्गं ¶प ९०! ।
हिते विमले चापि तथेन्वा--विन्दु athe ॥
विधानामत्त्रयेद्रात्रो पवनान् Azalea: |
Pana निमन्त्रयित्वा तु लुषिवद्या शुचित्रता ॥
क्यीत सनमस्कारा सदर्भा .भूमिमाश्रिता | गमयित्वाथ रात्रि सा सवित्य दितेऽपिष ॥
भक्षय भोज्ये समादाध व्रजेद् यत्र ATA: |
तस्तं सपयित्वातु सातपत्रं सभूषणम् ॥
तं ae’ तरूणीकय ततष्छायानुमापि(यः) नः १८1) | यथोपपन्नानास्नान भोजयित्वा द्विजास्तव ॥
पुण्याहं कारयित्वानु ऋत्विजा ऽथवात्मना |
SATA ब्राह्मणाना aA कूतमात्मनः २८१) ॥
Rae एतमुदिश्य सद्भावेन परेण दि। अपुत्रोभगवन्तोऽहं FA प्रकृतिकं तरम् ॥ ्रिष्यामि ममालुक्षो कतुम्हत सत्तमाः | ततस्पैरम्यनुकातं तन्तङ' वरुणाकृतिम् it मूमिदेषिसमक्॑र गृह्णीया्तनयं प्रिये | भूमिदेवसमक्षन्तु विधेयं arene: ॥ भनेनविधिना यस्तु गृहणाति sagas: ३८९) | पितृणां निरयस्थानां मधुधाराः स ashi गृहीतो विधिना येन शमे भूमिरशात्मजः । ga: सुखाय भवति विपरीते तु दुःखदः ॥ पुत्रेभ्यः शतसंख्येभ्यः पीनश्रोणिपयोधरे |
चनः wergd अलधिप्रायं gerarafesd अनगुहित कायर aut arrest हविष त्वेन aarag नितेदनी यिव; |
` पृष्छाइ वायनमु--दिषानपदवयतुशरेव आरदितन्यम् । पृष्छाड़वादनादिकं प्रथृकन्। ` , . इऋहौततव पुतः इतिवन्वान्तरहतः पाड; |
as @ 4 - “sees = चै
११२९ विषान-पारिभाते । . etd यन्मया शिष्ट मिष्टदुष्टमवारिणा। १1) यथा -भूमिरहः पुत्रो fife: Stes: सुतैः ॥ ततः rene देवि तम क्लोकविभाविना २(5)। अङश्चकार सन्तुष्ट्या TSR: THT: ३८०) ॥ आतपत्र श्च तस्यप्रे युक्तादाम-विभूषितम् | | उच्छयामास गिरिजा मयृराम्बुरदैः सह ॥ नानावर्णभंषयित्वा चन्दनेन सुन्धिना ४(१ | अमूल्यान् प्रदवौ देवि ! अचष्करानितस्ततैः ॥ आग्बुनदमयेश्वापि पट रनरविराजितः। wea तं भूषयामास तमशोकं प्रियम् ॥ तस्य शाखा प्रशाखासु युक्तादामानि पार्वति | भाववन्ध सवे भाति यथाक्र्ैः क्षपाकरः ५(*) ॥ तथा वासोयुगेनापि त मशोकं सुदारिणी | वासया मास लोकानां जननी ga sear ततः समर्णावार शुग धृतमेव च F(t) ॥ समवायुयुतं qt ara धूपवितः i ततः शङ्कनिनादेन दैवत्यं वैण वा । नन्विना च समानीता ब्राह्मणाः ब्रह्मणः समाः ॥ वाचयामास पुण्याहं दर्वा गाः स्वर्ग(णीमेव च। ततः पुण्याहषोषेण आश्षीव्बदिहव चोभयोः ॥ अनुमान्य पतिं देवि ! ऋषींश्च प्रीणयन्युदा | इति vega करणविधिः ७.) | नक र t(+) ‘we fae wer wiftfe’ इति gaara? पठ; | a १९ (5) ततः... 8M तम Mafanfeh इति ईनाद्री पाठ; | १ (०) अश्कार Seer इति हेमादिधतः पादः | # (*) छ तेर्भाति हति Geral | ४ (+) meee wasts Cafaya: aa: | q(t) विष्येऽखिन् ‘aqguerafate:’ इति ईमौ + --तशपगदषर रि रिः" इन्व चपाठः | fautsfary नेन्दिषुराख mutate आन्द एुवादषुख वहुधावर्दिवनच्ि ` 9 (०) षिता इवत ‘erate? इवपपादः afey yes |
जतुथेबकः | ११३
(yo) अथ वापीकूपतड़ागादीनां सांख्यायनोक्तोतसगविधिः१(०) ।
134 तथा च सांख्यायनीयं द॒न्रम्- अथ पुष्करिणी -कूप-तड़ागानां शुद्धपक्षे पुण्ये वा तिथौ पयसा यवमयं चरं श्रपयित्वा त्वन्नोऽन्निः (२) इति द्वाभ्यां (अवते Be Fae वरुणे' (३) “मां धियं शिक्षमाणस्य (2) ga sue मयोभू राखारो निखारो निःसरो निःकामाः सपत्नदूषण इति वारण्यादि प्रभृति प्रदक्षिणं जुहुयाद् मध्ये पयसा जुहोति (५) "विश्वतश्चक्षुः (६) रिदं विष्णुरिति ‘aa किश्वेदमिति' मल्नयित्वा gehen वल्मयुगमं वा ततो ब्राह्मणभोजनम् । अथास्य प्रयोगः | गणेश्ा्चन-खस्तिवाचन-मातृकापूजाभ्युदयिकाचास्यंबरणादीनि यथाक्रमं BAT वारुणयागं र्यात् । तद् यथा-श्ुभतिथौ जलाशयात् प्रा्बोदग् वा स्थण्डिलं विधाय तत्राप रति्टप्य ग्रहान् स्थापयित्वा चक तन्त्रेण जकपयसोरभयोः प्रणयन पूवकं यवमयं वारुणवरग्रहण प्रोष्षणादिधम्मः पयसाश्रप्याज्य भागान्तं कम्मं Bat ARE हतवा (ॐ) (त्वननोऽप्रे बरणस्येत्येतत् TUS प्रथक् स्वाहाकारान्तेनावदानध््मेण द
(१) faguaifa?, - यमलोकं प्रप्छयति न॒ जनागयकारिगः। श्रत: GUNA Wiad ARYL HY ज्रपकम॥ AUIAAL चतृरसा TOT ATT Har: | शषा; काम्याधिकारण Ham श्रभावहः ॥ यमः- ‘agit यम्य watt aaa amy तिष्ति। ahaaaaaa नाव arafeaar’ ॥ तङ पृत्रविधानानन्तरं aataadtaqqaifafanead 1 मच सन-भूतानाम् तायं ada) तथात ata: "+ दयात् स्भूनिम्योजलपूण जनाय िति। Aqsa पसक HPL तथाचन "वापा कृपतदामादि देवतायतनानि | अन्रपदानमाय।मः प्र्मिन्यनिधौगरत'ढ्ति। 1२) गक्रयनुववदै--२! --३। „+ ,„ ११-४। (१) ऋग्वेदं १-१४-४ । (3) "MARE १३--१८। (४) 7 7 ५--१५। (@) “ˆ ” २१-३। (:) इति दखदेबतोट्गः ' fa— १५
११४ विधान-पारिजाते।
आहुती यवमयेन च रुणा हृत्वा दं वरुणाये'ति (१) त्यजेत् । “अवते Bw’ (२) शत्येका शमं मे वरुणः (३) इत्येका “उदुत्तमं वरण' (४) इत्यपरा मां धिया शिक्षमाणस्य इत्येका इत्येवं चरुणा पड्ाहुतीः हृत्वा केचित् ‘casts’ (५) इत्यादिषडमिः समुद्रज्येष्ठाः (६) इति चतसृभिः तच्वायामीतिः (७) अनया आज्याहूतीराहः (८) | ame: पशिमदिगूभागमारभ्य प्रदश्षिणमष्टदिष्चु अष्टज्याहूतीः gan जुहोति । ग्रह्याय स्वाहेति पश्चिमे | saga खाहेति वायव्ये । मयोभवाय खाहेति वायव्ये | naga स्वहित्युदगृदिशि। आखाराय स्वाति रेशान्याप्। निःखाराय स्वाहेति gel) निःसराय खाहेति आघ्रेये। निःकामाय स्वाहेति दक्षिणे । सपत्नदृषणाय स्वाहेति नेक्रत्याप् । मध्ये तु प्रणीनास्ववरशिष्ट प्सा द्रे आहूती जुहोति । 'विश्वतदचक्षुरित्येका, “इदं विष्णुःरित्येका । ततः पायसेन स्विकृत्नवाहूतीवल्दानादि होमशेपं समापयेन। अथ धेनुं जलाराये तारयति । स्वयन्तत्पुन्छलप्रशचरति | ahaa दशानीं यावत् । केचिद्धेनुतारणं नेच्छन्ति | तत्र धेतुतारणमन्त्रः-
इदं afes पवित्रं कुरुष्व शुद्धाः gat saat: सन्तु नित्यम् , तारयति सर्व्बलीर्था- भिपिक्तम् (६) । लोकालोकान्तरं तीय्यंते इति तटम् । तत् प्राप्य जपति 'यतूकिच्ि- हरितः मित्यक्चम् (१०) । तारणाभावेऽपि जपः स्यादेव । अत्र `आपोऽस्मा (११)
(१) wae १--२५-- १५।
' सांस्यायन ada ६{-१०--११।
(२) ऋग्वेद ८ -२४--३ |
(१) mays २१--?।
(४) ™ १२९ --२२।
(४५) ”“ ” ,१--३।
९) '! २१--२--१८--४८।
(७) ऋग्वेदे ९--४ ९-- {- ४ ।
(८) ama ब्वाहेति चाज्याहति प्रकार om |
(¢) sé तिनं पवितं Gam, na: gassed: सन्तु नियम् । मां aaa gE
agra Narttwacd ताच्यतेति Part दानन्वग्डे ३३ WF! (लोक्षालोकारं तरत ताप्यं तति) मगोऽयं न सम्यक् गृद्धः fad Gas इ्े। (१०) वत्तिरौयारच्छङे ११-९४। ५११) मानव mea १--८-४-४०। ' श्क्तयज॒ष्ठदे ४--२।
चतु्थंसबकः | ११५
नित्यवा तर्पणं केषिदाहुः । गाश्वशान्यां सुशवति। सूयवसाद भवतीति (१) | यदा गौ्िकरोति तदा “fe कृण्वती चेति (२) जपेत्। तामेव TREE सवतूसा ब्राह्मणाय दद्यान् । अतारणपकषेऽपि Sago । वह्युग्मश्व ततो ब्राह्मणमोजणम् | ति (५१) अथ जलाशयोत्सगः २८५ । 1 जलाशयमलङषकृत्य तत्र॒ वरुणं साङ्गं पूजयित्वा हंसकारण्डवादिंजल्चराणामभावे पिष्ठादिमयान् परिकरप्य जरे क्षिप्त्वा । अगेत्यादि सर्व्वंपापक्षयपूव्वंक-रद्राछ्यगमनानेक- कल्पावच्छिन्न-स्वर्गरोकहंसपराद्धं द्रयावच्छिन्नमहस्तपःश्रभृतिलोकभोग-सहित-परम- Requiem युखजलाशयं वरुणदैवताकं स्ञानपानावगाहनार्थं॒सर््बभूतेभ्य SIGH न ममेति AIH त्यजन् पठेन् | aaa WAS ममेतजलमूजितम् | रमन्तु सर्व्वभूतानि क्ञानपानावगाहनेः (क) It सामान्यं सर्व्वभूतेभ्यो मया दत्तमिदं जलम् । रमन्तु सव्व॑भूतानि स्ञान-पानावगाहनेः ॥ इति उनसग कृत्वा देवान् विष्ञ्य ्रहपतिमामायारय्याय दक्वा ब्राह्मणान् भोजयित्वा दृक्चिणान्दत्वा तदाक्िषं गृहीत्वा स्वयं भुखीतेति | इति सांख्यायनोक्तजछाशयोतसगः ॥ ->#- (५२) अथ कात्यायनोक्तः सप्रतन्यते। वि 15 कधौ थ aay | BIN वापी कूप-तड़ाग-सभाराम देवतायतन-पुष्करिण्यादि प्रतिष्ठां व्याख्यास्यामः। उदगयन आपूर्यमाणपक्षे पुण्याहे तिथि-करण-नक्त्राहि-गुणान्विते बार्णं यमयस्व
१ (+) Was १--१६९--४--५०। २(>८) WME १-4१४-२७) १८९) मन्द्ये,- VIIA महाबाहौ तद्गारदिषु या fafa: |
afeqrite,— यभेदिनि qreaa सुदतत भवेद् यहा : बाहा कृपतदुागानां त्म् कान विधिः aa: 4 मन्पृरतुहनतिकलं; सम्पू; ख्मगोरचाः ॥ अन्यद् रषुनन्दनौय Nara ata ऽज |
११६ विधान-पारिजति |
अतधितवाज्वमागमि भाग्याुती जुहोति त्वक" ({) (सत्वनोऽे' (2) मं भे वरण' (१) 'तष्वायामिः (४) ये ते रतम्" ५) भायाश्चामेः(६) “उदुत्तमम्! (७) उलि" "राजाः (८) ॥रणस्योततम्भनम्' (६) अग्नरणीकम्(१०) इति aerate स्थाठीपाकं जुहोति ‘era स्वाहा' सोमाय स्वाहा बरुणाय स्वाहा.(१९।गराय स्वाहा, यज्ञाय स्वाहा, भीमाय स्वाहा, शतक्रतवे स्वाह, व्युष्टे स्वाहा, स्वर्गाय स्वाहेति प्राशनान्ते जलचरान् क्षिप्राऽख्कृतां गां तारयित्वा आचार्य्याय वरुणन्दत्वा कर्ण ae वासोयुप्मे थेनुरंक्षिणा च । ततो प्राह्मणभोजनप् (१२) |
अथ प्रयोगः|
सु yee बाप्याषरि समाप्य सम्भारानुपकल्प्य यथाकामं सङ्कल्प्य गणे सम्पूज्य स्वस्ति वाच्य मातृकापूजनामभ्युदयिके कृत्वाचाय्य वृत्वा वाप्यादि aca भागे वास्तुमण्डलं विर्य बलिन्दत्वा अनि प्रतिष्ठाप्य वेरं ्रहानावाह्य सक्नीर प्रणयनपूठवैकं यवमयंच् श्रपयित्वा आज्यभागानिष्टरा त्वन्नोऽग्रे (१३) इत्यादिसूत्रोक्तं होमं विधाय
(१) शुक्तयणुष्बद् २१--३ । (२) „ ‘ २१ -४। (१) , ९९१1 (४) ,, ५ YU RG He I
(४) मेवायसो afeat (-४--3 ।--काठक्रमह्िता ५--६।
(६) काथयायनग्रौतयते २५-११-१९ वाजसनेय भहता ८-२१।
(७) ,, i १२-१२।
(2) ade १२ -४--८।
(€) ,, ४ --३६ |
(११) . ८-१४।
(११) ग्रलञयनुष्॑र २१--१। (१२) ततः Gwe विप्रां seas waaay:
भोजयेच्च Tae पञ्चाशदथ finfag i एवमेष पुराशेषु aah fafuqaas कूपवापोषु सर्व्वासु var gafcdty © 1 एषए¶िधिह रः uftsig तथवचः | इति are | Te हेमाद्रौ दानखन्डवाति | (१६) इक्बशुष्वेद २१--९।
च तु्थंखबकः | ११७
स्विष्टछवाविहोमशेषं समाप्य धेनुन्तारयित्वा जलचरान् क्षिप्त्वा जलाशयभुतष्ञ्य तां गां ब्राह्मणाय इयात् १८1) । वरुणमत्त्रादिस्तु २८१) पू््वप्रयोगस्थ एष Ra: ३८5) | इति कात्यायनोक्तजलाकशयोतसगंः |
none i amen
(५३) अथ वाप्यादो जछोपधातं शुद्धिविधानप् ।
द्ग ==
13५ हेमाद्रौ ४[*] ्रहसतिः-
सुमिष्टमुदकं मध्ये यत्र॒ गोर्वितृषी भवेत् सन्याप्रश्वेदमेध्येन तद्देव शिलागतम् ॥
1.4 उंक्ानाः-- भन्धुःकूपतड़ागानि सरांसि सरितस्तथा a(t) | स्वनरृतादीनि दोषाणि मनुः स्वायम्भुवोऽ्रवीन | afaren रसोपेता निम्मा: प्रथिवीगताः | TAMA गोपानादापः शुद्धिकराः स्मृताः UI SAHA प्रस्ता: स्युः शुद्धेः पातरर्यथाविधि । एकरात्रोषितास्तास्तु यजेदापः समुद्धताः ॥
१(1) कनकलतां हतवा जन गामवतारयन्।
मामगाय च सा दया ब्राह्मणाय जिग्म्पत ॥ ईति पाये सिद्वकः। भन
जलाशगोत समेत ऽन | २८१) शुक्त aye २२-१६। ३८३) श्रन्धरङ्कि पुराना aratasiaifa an तदाग उर्चपरगसानामाध्यायरऽन्नि | ४ (9) मूरिबर garfz udta चतुर्ग चिनामयदहानिषण्डं बयोदचाष्यय।
» Ma मथवा कृपं et तौयविषज्ितं।
खानयत् व नरोयाति खगम्त्य गतं ear: 1
दबेरकलवमतलं ठका चदज्जितः सदा। ऽति afegerin | ४५ (1) ब्ापल्लन्बभंडितायाम् -—c—e—2 0 — 1p e— tI संबत्तं महितावाम् १८५--१८। परागरसडितायाच् o—s |
११८
१ (1:
विधान-पारिजति |
इदन्तु-गाङ्गन्यतिरिक्तविषयम् | त्यजेत् पय्येषितंपुष्यन्तयजेत् Tea षितं जलम् । गङ्कातोयश्च gaat पवित्रं स््वंदा स्मृतम् १८1) ॥ हति विदोषोक्तेः। तथा- अक्षोभ्यानि तडागानि नदीवापी सरांसि च। चण्डालाद्यशचिस्परों तीर्थतः परिवज्जयेत् ॥ चण्डालाद्यवतरणमागमित्यथः।
138 हारोतः = वापीकूपतडगेषु मानुपं शीयते यदि | अस्थिचम्मविनिमृक्ते दु पितेव खरादिभिः ॥ दधत्य ase ase शोधनं परिकल्पयेत् | अस्थिचम्मविनिमुक्तंधिरकालवासेन विहीर्णरित्यर्थः |
134) gecata; — मृतपथ्चनखात् क्रूपादत्यन्तोपहतात्तथा | आपः ममुद्धरेन् सर्व्वाः शेषं aa शोधयेत ॥ वहविधरञ्वालनं sear ea पक्का चिते | पञ्चगव्यं न्यसेन् पञ्चान्नवतोयसमुद्धव Ut) ॥ अचिरकालोपघाते स्वल्पोपघाते च |
110 हारीतः — घटानां शतमुद्रत्य पथ्वग्यं क्षिपेत्ततः | शरपाकचण्डालादिमिद पितेषु विशोधनम् ॥
पर।भरमाहताय्ाम् ११-३८-३९,
‘at Gilad तोयं वजाप्पित जनम्।
नवन्जा WADA नवजं! तुनसो erg’ ॥ इति शाक्तानन्द तररङ्निणे २-२-१। गोमूवं गोमयं Wi दपि पिः भशोदकम्।
पञ्चगन्य fad प्रोक्तं सङा (मन्व) पातकनाशनम् ॥ इति दती we a! गोशक्निगु मत पयःस चतुग णम् |
wa aafeqg प्रो पञ्चमन्ये तथा दधि॥
पञ्चगव्येन Gay वाजिमेधफलं MT |
गन्येतत् परमं मेध्यं गन्यादनद्रविद्यते ॥ बराहपुराे+ गारुडे rahe प्रकरं च ।
चतुर्थ॑खबकः |
141 अपि्छम्बः-- उपानच घ्मविण्मूत्रं STH मधमेव वा । एमिर्विदूषिते कूपे कुम्भानां ष्टिमुद्धरेत ॥ 14 विष्णुः- जटाशयेष्वप्यल्पेषु स्थावरेषु ATS | era कथिता शुद्धिम॑हुतूसु तु न दूषणम ॥ Teta अजा गावो महिष्यश्च ब्राह्मणीच प्रसूतिका | wan yeaa भूमिष्ठच्च नवोदकम् |! 143 योगीश्वरः- शुचि गोस्तृप्रिकृ्तोधं प्रकृतिस्थं महीगतम् | प्रकृतिस्थं BALA गन्धात्तरमनापन्नप् ॥ 14† पराश्रः- भस्थिचस्माविपतितं खरवानरशकरेः | उद्भरेदुकं सम्ब शोधनं परिमाज्मनम् ॥ इदं धिर फाटविषयमित्युक्तमेव | qa; — वापीकूपतडागेषु दूषितेषु कथश्चन । उद्य शतकुम्भांस्तु पञ्चगव्येन Tee ॥ पादुकोपानड् विण्मूत्रं कूपे यदि निमल्नति | पष्टि कुम्भान् समुद्धत्य waned शुद्धथति ॥ 145 मातस्ये- दूषितश्च we: छिन्नं aq विष्ठानुरेपितम् | द्धि; शुध्यति तत् सव्वं erat शुद्धिः कथम्भवेत् ॥
गवां मूत्रपुरीषेण सोम-सू्या्निरदिममिः | मारतस्य च वेगेन त्वापः ghar: ।॥| रति ।
१२० विधान-पारिनाते |
1८ द्ृत्यथंतरे- वापीकूपादावर्पले तदुपघाते जलं निःसार्य ृ्तिकां परिर्योदस्य प्चगव्यपरोकषणाच्छुदधिः । पाषाणेरिषटकादिमिर्वा बद्धे त्वक्षणस्थाने दहनम् । वारम ्रक्षालनमेव | बहुले तु तस्मिन् षष्टिकुम्मोद्धारः | मूषकादिश्ुद्रप्ाणिपाते व्रिरातङ्कम्भोद्धासे-गोमृत्रादि gaa | AS जल्पाणिश्च- वोपधाते न दोषः । ब्रापोकूपादि जरे नरशवस्थितेऽल्पोपघाते घटश्षतेन शद्धथति १८३) पश्वगव्यप्रसेपच्छुद्धिः। पञयुशवधातेऽप्येषव शद्धिः । तत्र जरे नरमरणे जलस्य त्िरात्रमकलौचम् । अशोचन्त goatee शुद्धिः काया | वापीकूपजरे उपानच्छ प्म-विण्मूत्र-रक्त-वसा-मजास्थि-मांस दूपिते षष्टि म्भातुद्ूत्य पश्चगव्यप्रदानाच्छुद्धिः। कषादिषु दूषितेषु दिवासू्यरदिम-वायुस्पशा्छुद्धिः। रात्रौ रायुचन्द्रनक्षत्रदिमस्पशच्छुद्धिः। सन्ध्यायां वायुस्पराच्छद्धिः | न्रादौ अन्त्यज्ञादि AA तत् स्वीकृत्य जल्थानादन्यत्र॒ जलं॑शुद्धमेवेति । एवं स्वबुदरथान्यत् शुद्धि्विषेश्वनीया | इति श्रीमवुनन्तभटूविरचितं विधानपारि जाते जलोपघते शुद्धिविधानप् ॥ च
(uy) अथ प्रसङ्गादुपहतजलपाने प्रायश्चित्तमभिधीयते २८०) |
न >
1.17 न्ष विष्णुः- मृतपश्चनलान् कूपादत्यन्तोपहतं जप् | प्रपीत्वा MSIE मुपवसेद् दयहं राजन्यः ॥ एकाहं रश्यः शरदो नक्तं. सर्व्वे चान्ते पल्चगव्यं पिवेयुरिति। इदमकाम- विषयम् । कामकृते तु- 148 हारीतः a fer भिन्ने शवे तोयं यत्रस्थं यदि तत् पितन् । sea चान्द्रायणं कुर्य्यां ततप्ृच्छरमथापि वा ॥
१(*) ‘Naqua gaia saa पादान्तरं emma |
~~. ~ ~~ _ 9 2 -~
चतु्थसबकः |
\ यदि कथित्ततः erry प्रमादेन fees: | sifqanrenrdt अहोरात्रेण शुद्धयति ॥ इति । चण्डालकूपजलपने त-
149 अआपदछम्बः--- चाण्डालक्रुपभाण्डस्थं न र BATHS पिवेत | प्रायधित्तं कथन्तत्र वर्णे वणे विनिर्दिशेत ।। चरेत् सान्तपनं विप्रः प्राज्ञापत्यन्तु भूमिपः | तदद्धन्तु wars: शद्रे पां विनिर्दिशेत ॥
TUT —-
म्लेच्छादीनां जलं पीत्वा पुष्करिण्यां हदेऽपि वा । agen शुचिज्ेय मधस्थादृशुचि स्मृतम् ॥ तत्तोयं यः fog विप्रः कामतोऽकाप्रभोऽपि at | अकामा स्नक्तभोजी स्यादहोरात्रन्सु कामतः ॥ अन्त्यजैः खानिनाः कूषास्तडागादि स्तथैव च । तेषु ज्ञात्वा च पीत्वा च पथ्चगव्येन agate । इति ॥ इदमनापद्रिषयम्। आपरि तु - अन्त्येरपि एते करूपे नैषां वाप्यादिके सथा १(+) | तत्र ज्ञात्वा च पीत्वा च प्रायश्चित्तं न विशते ॥ इत्यादि (Ls ।
अन्ता रन्ता Alege: |
अवटकप--वाप्यादिकररनो way फ यथा,--
म्ान्ट-- HAZ व.मरः कु््यादपां पण सुग्याभनम्।
दद्यात् Aare मःजःयत प्रथा fate i
अष्टाभिः gfafaaifa: पत(काभिरनषकितम।
faa सरतपच्चागरं दत्वः२व मरलम '॥ WA: मुगोनेन वरणस्य ननीकनान् i
afe-qrig—
योवा पोमथव्। कप zn तोगरतिवज्िन। aiaty म alata खगं ve na aa एतन् प्रागपि ठक्रम्।
आदिग्ध पुशशै,-
बि-१६
सेतुबन्धरता य च Ate शचरताश्च य। तदागकृपकत्तागो Aun A देवानान् | कृपारालतद्ागेषु दवताग्रतनेषु 4 |
पुनः मम्क्ञारकरर्ता स लभते मौनिकं फलम ॥
१२१
१२२ विधान-पारिजाते |
अथ वाप्यादौ धम्मथिं छते तत्र गवि पते-
कूपे खाते च aad Jee च या मृता |
भरामदाहे तथा धोरे प्रायधित्तं न विद्यते ॥ इति निम्मातुरिति ae: | इति प्रायश्चित्तम् 11
— ॐ त
(५५) अथ तरितरदरविधानप् १४) |
क 11) लव हनः
यस्य BA जगत सव्वं स्थावरं HEAT यत् |
दुःखच्छिदे नमस्तस्मे ब्रह्मविष्णु-रिवात्मने ॥
अस्य त्वरितरृद्रस्य न्यासमुद्राः क्रमेण तु |
जपहोमादिकं सव्वं कथ्यते सव्वासद्धये ॥
छन्वोऽनुषटुबथ्व्वां च ऋषिस्तरित-संजञकः |
देवता त्वरितो wel वीजशक्तिर्नमोऽस्त्विति ॥
देवागारे नदीतीरे श्ुचाबन्यत्र वा शुचिः |
उपविष्य गियम्यापन् सङ्कलप्यासनसंस्थितः |
करयोस्तखयोश्चैव मूखमन्तर*ब विन्यसेत |
ल्यासं मन्त्रपदेः कुर्यात् eater हंदयादिकप् २८) ॥
पन्यासो यथा- यः शिरसे नमः। श्रः छछाटाय aa: | अग्नो नेत्रत्रयाय नमः। यः HOTT नमः। भपूसु नासिकाये नमः। यः मुखाय नमः। ॐ ओषधीषु बाहुभ्यां नमः । य: हृदयाय नमः। रद्रा नाभ्ये नमः। fea गुह्याय नमः। भुवनाय अपानाय नमः। विदेश उरुभ्यां नमः। नमः अङ्कलाभ्यां नमः। अस्तु चरणाभ्यां नमः। १(*) ‘aaa रद्र मन्य" aft ga गरजुवद १६-\। शअन्यदुदरविधानपदङति ae चालि। Caer मेसज्य पृथिवीम्" राक्र यनुव्वदे !१--५२। “alse सद भ्यः" TAGES १७--९६। R(t) ग्धासैतु मभ्वोक्त प्रथक् एथक् पटेन चतुच्यलद्स्यान् यागेन हद्यादयङ्ृन्ाम कुर्यात् |
"सनादेव भावस्य साधकाङ्गषु मन्वतः। amare इति दिद्यवो day शिवशामनात्' |
„| [ + an
चतुथखबकः | १११
यो agisnt हृदि न्यस्य शीषे योऽस्त्विति विन्यतेत् | यः ओौषधिषु दिखायां यो ag: sat wae Il तस्मै श्राय नमोऽस्त्विति sean वार्येत | GAA तु पश्बाङ्गन्यास एवमुदाहतः ॥ agi मूले तु gages पीड्येत ।
सा मुद्रा yay ग्रोक्ता सेव शान्तिप्रदायिनी ॥
"एष ते श्र भाग' स्तमितिमुदरा-प्वशनम् १८1) | श्रीकामः शीषे कुर्वीत तेजस्कामस्तु नेत्रयोः ॥ मुखेऽन्नादि कामस्तु प्रीगायां र।गनाशने |
हृदये सर्व्वकामस्तु नाभ) ज्ञानं प्रदशयेत ॥ परजाकामस्तु TO स्यात पटुकामप्तु ज; | Haid प्रामकामम्तु रा्टकामस्तु पदयोः ॥ वक्षीकरण कामस्तु वाभ्स्ते प्रदरश॑येत । पदक्षयेऽभिचारे च अ्य।धेरुपगतावपि |
वहिः शरीरात् कुरत शिवस्येति वे स्मरन् । एषं मुद्रा दर्शयि्ये। ततो ध्यानं समाषरेत ॥
तद् थथा--
agus fae शुद्धस्फटिक सन्निभम् |
be’
उप्रकम्मणि Saale ध्यायेदुमापतिम् ॥ faqs arian शष्पाणि जटाधरम् | ध्यात्वेवं शङ्करं पापान्मुच्यते मानसोद्धवाप ॥ अधःशाय्येकभक्ताी ब्रह्मारी हविष्यभुक् | अयुते दे जपेत qa प्रत्यहं पूजयेष्डठिबम् |
SATAN तदशांसेन तर्पणम् | माञ्जनं Tee वतो ब्राह्मणभोजनम् It
१(†) ‘oq तमद् मागः मह व्वल।,न्वक्या ARMS ९।५९ |
८ अषम्य ISG टभाग TQM AT! । गरन `
११४ विधान-पारिजति |
एवं हते हु लिद्धिः स्यात् फलाभम्तु ततो अपेत । पुरथरण Hey कत्वा सम्पूश्य THT १८१) ॥ अपेश्वरितएदरन्तु सम्बकामसमूद्धये |
श्रीकामः शान्तिकामो वा जपेहवक्षमतन्त्रितः ॥ श्रीकामो विल्बसमिधा शान्तिकामः शमीमयेः | जुहुयादाज्य संमिश्रं स्तर्पणं माञ्जनन्ततः | जप्रा Bay पुत्राय पायसं जुहुयात्ततः ॥ वित्ताथीं .श्रीफलेहौम मायुस्कामश्च दुरवया | तिकेराञ्येन सम्मिश्रं स्तेजस्कामो धृतेन वे ॥ ब्रीहिभिः पशुकामस्तु राष्कामस्तु वे यवैः |
पायसं सर्वकामेन होतव्यं शकरान्वितम् ॥ मध्वाक्तान्यास्रपर्णानि तीत्रज्वरबिनाशने । सर्व्वरोगषिनाक्षाय सूय्यस्यामिभुखी जपेत् ॥ अयुते दे जपेद्धोमः कार्य्योऽकसमिधा Ba: | ओदुम्बरेरन्नकाम स्तेजप्कामस्तु खादिरः ॥ भपामागं समिद्धोमाद्ूतबाधा विनदयति | प्रह्बाधादिनाक्षाय जपेदगस्त्यसन्निधो ॥ BAA AEA स्तीक्णप्राश्रत्थसम्भवाः | हूयन्ते समिधः YOR: खाहान्तं मन्त्रमुषरन् || TIM TEAE त्वा गच्छ गच्छेत्युदरीरयेत् | याबद्धोमो बलिर्दुयः पुरुषाहार ` सम्मितः ॥
एवं कृते प्रमुच्येत पुमान् Bl वा महाप्रहन् | जुहुयान् शतपत्राणि स दृष्टो जयमाप्ुयान् ॥ छाजाहोमेन Beast कल्यामाप्रोति रूपिणीप् २८१) , लाजाश्च मधुसम्मिश्राः इवेतपुष्वाणि बा पुनः ॥
ॐ छः = मकाद अना [1 le र 0 ति |
१ (*) ‘aera शश्ाभिघको विप्र भोजनम्| पञ्च | पासनं लोकै पुरशरष्मिष्यषिः ॥ तषाहि-टेवतानन्तु- खिदा लामौरनाभाचस तत्तहेवतापू जापूर्कं ततनमन्रजपः, Viernes सभिषेको्राद्मभो जनं चति पञ्चाङ्गकं साधनम् ¦ saw योमिनौद्धदय, गोलन, रेचन्यायण संहितायां aware बालि ।
x (1) "बाजङोमेन' शपि पाठान्तरमसि।
चतु्थलनकः | १२५ हूयन्ते हरिते देके तस्य विं वदां भवेत् | वामाङ्गुत्तमं काय्य श्जीवशित्वे विचक्षणे; | दस्त्यश्चामायशान्यथं तिदेश्वाज्येन संयतैः । होमस्थाने तु संस्थाप्य कुम्भमेकं जलान्वितम् ॥ मन्तरं जप्ष्टसाहसं कुम्भं TH प्रयत्नतः | भभिषेकन्तु तेषां वे शालां प्रोक्ष्य प्रदक्षिणप् ॥ प्रहुमामादि शान्तिस्तु aoa: कार्य्या तु Fea | वास्तुपूजा प्रकर्तव्या प्राच्यां fete पदे शमे ॥ ईशानाय बलिः काय्य: पशूनाम्पतये तथा | एवं कृते पशूनान्तु प्रजानां शान्तिमाघ्रुयात् ॥ ARAY च स्वेषु पशूनां प्रामवाह्यतः | उपविष्य जपेद्रुद्रं त्वरितं बहुभिः मह् ॥ होमः पठाशसमिधेः कर्तभ्यो qaqa: | ईशानाय afe: काय्यं ; यस्यान्दिि तदद्धतम् ॥ तदक्शापतये चैव पशूनां पतये तथा | ृष्टिकामी steel विलेहोमो प्रतान्बितेः ॥ बलि-पूजञा प्रकत्तव्या शिवस्य घरुणस्य च । स्वस्मिन्नपि चेषा त्वरिनस्य जपो भवेन | अयुषद्रयजप्यन्तु यावहा लनोऽधिकम् | एवं कृते तु सिद्धिःस्यान्निष्कामः परप्रयाच्छ्रिप ॥ एेहिकामुम्मिकान् भोगान मुत्त सायुज्यमाघ्रुयान । इति विधानपारि जाते त्वरितश्द्र-विधानप १) ॥
न शर
१८५) तुला पुर्षदानविधान-कथनानन्तरं प्रमङ्गात्राना विषयाः stafaa: | पृनरनृक्रमकिकानृस रण प्ताहि-दानानि safer: तनादिदन-विधानमन्ाय मंसयनाच क्रथिनाः। | gaifeqael-wit7arire Maral feate तत्तद्बिषया उक्ताः |
228 ` वबिधान-पारिजावे।
(५६) अथ धान्यादि वश पव्वैतवानानि | क
151, 152 पाद्मे, प्रातिस्येव-- मेसः gard वक्ष्यामि aan मुनिसत्त | | ततं प्रदानान्नसो छोका-नाप्रोति सुरपूजितान् ॥ पुराणे पुत्र वेदेषु यज्ञेष्वायतनेपु च | न तनृफल मधीतेषु कृतेष्विह यदभते ॥ तस्माद्विधानं वक्ष्यामि पव्वैतानामनुत्तमप् । प्रथमो धान्यरोछः स्याद् द्वितीयोखणाचलः ॥ Teas स्तृतीयःस्यान चतुथे RATA: ॥ पन्बमस्तिलदोलः स्यान् पष्ठः कार्पासप्वतः ॥ AAA रत्नदो स्तथाष्मः | राजतो नवमस्तदरदू दशमः THATS: ॥ वश्ये विधानमेतेपां यथाबदनु Fea: | अयने figa aa व्यतीपाते दिनक्षये ॥ aera व्रतीयायां उपरागे शारिक्षये । विवाहोतसव यज्ञे वा दादश्यामथवा पुनः ॥ aera प्चदयां वा पुण्यक्षे च विधानतः | धान्यरोटादयोदेया यथा श्राद्धं विधानतः ॥ तीथं चायतने वापि me वापि wage qk | मन्तपं कारयेद् भक्तया चतुरसखरमुदड मुखप् ॥ AUNT प्रबणं तदत प्राङ्गुखोवा विधानतः | तष्टदिति तुला पुरुषवबनतुरखरमित्यथः 11 गोमयेनोपरिश्रायां भूमानास्तीय्यं वे कुशान् X(t) | तल्मध्ये पर्व्वतं कुर्य्याद् विष्कम्भ - प्व॑तान्वित् ||
» (ॐ) wa भराङ्गन -भिवार्नय इति। २८) यत्र॒ गोमगरलपससनादना नालि aa प्चगन्य-गद्ग। सलिल-कुश तृलसोज्ररमन्पू्यके ` भूमिः मशोध्या |
चतुर्थसबकः | १२७
धान्यद्रोणसहल्ञेण भवेदूगिरिरिष्टो्तमः। मध्यमः पश्चशतिकं कनिष्ठः स्यात्तिभिः शतैः ॥ तत्राह हरिचन्दन--शन्तानौ Joa पश्चिमभागयोः। निवेश्यो सव्व॑शेलेषु विशेषाच्छकंराचलः | इति शकंराचछ प्रकरणोक्तेः | ged हरिचन्दन. पश्चिमे सन्तान इति तरंद्वयश्च Fase । विरोषाच्छकराचल- SIM शकंराचलदाने अव्यकर्तम्यता प्रतीयते । तेनारक्तौ मन्दारादि दृक्षत्रयमेव | geal) राकराचछदाने पश्ापि ु्यादित्यथः। मेरुमंहात्रीहिमयस्तु मध्ये, सुवणंधृक्षत्रयसंयुतः स्यात | पूर्व्वेण मुक्ताफल्वश्रयुक्तो याम्येन गोमेदक पुष्परागेः ॥ पश्चाच्च गारुत्मत नीररत्नेः, सौम्येन Age THT: | श्रीखण्ड खण्डेरभितः aa, ठतान्वितः शुक्तिशिङातलः स्यात ॥ महाघ्रीहिमयो राजान्क्ाख्य इति हेमाद्रिः | सुवणवरकषत्रयं-मन्दार-पारिजान-कल्पतृकषरूपम् । तत्र मध्ये कल्पतरः, दक्षिणे मन्दारः, उत्तर पारिजातः TIT: | ब्रह्माथ विष्णु भगवान् मुरारि, दिवाकरोऽप्यत्र हिरण्मयः स्यात् | ू्न्यवस्थाः गतमत्सरेण, कार्य्याः सुवर्णेन नथा द्विजोघाः ॥ ू्धम्यवस्थाः - पर्व्वतमस्तकाः. fester: पष्ठिणः समूहाः । mente प्रतिमा- BAT, नवग्रप्रकरणेऽभिहिनम्। अत्रोघशाब्देन बहुत्वेसिद्धे पुनग्नेकपरहणं -द्िजशमु- भिधेयार्थान्तर संग्रहाथम् | ते पक्ठिसंघा मुनिसंघाग्च कार्य्या इत्यर्थः । पते परतत्वात् सौवर्णा एव कार्य्याः | चत्वारि श्वङ्गानिष राजतानि, नितखभागेष्वपि राजतः स्यात | मद्रेषु वंशात कन्दरस्तु, ges: ce दिषु ॥
१२८ विधान-पारिलति |
शु्धाम्बराण्यम्बुधराबली स्यात,
रवेण पीतानिच दक्षिणेन |
वासांसि पश्चादथ Beach,
रक्तानि चेवोत्तरतो TAT ॥
agg रूपा वंशाः, घृतमेव STA यत्र ।
प्वादि दिगवस्थानि शृङा्म्बराण्येव मेषपंकतिः १(+ ) ॥
tear महेन्द्र प्रमुखानथाष्टौ,
संस्थाप्य छोकाधिपतीन् करमेण |
नानाफटालीव समन्ततः स्यात ,
मनोरमं माल्य-विरेषनश्च ॥
वितानकश्वोपरि पच्ववणं-
मम्छान पुष्पाभरणं सितश्च |
इत्थं निवेश्यामरदामम्रथम् .
मेरोश्च विष्क्रम्भगिरिं क्रमेण |
तुरीय भागेन चतुदशन्तु ,
संस्थापयेत् पुष्पविटेपनाह्यान् ॥
अत्र प्रति विष्कम्भ ead प्रधानतुरीय भागेोप्राह्मः |
चतुर्था शेन विष्कम्भ yeaa कारयेन् २(*) |
प्रथगिति-ठणाचरे वद्षयमानत्वान | होमानन्तरं कत्तव्यमाह--
मव्बाधावाहनं कु्यान्मन्त्रगेमि यथाक्रमम् | तत्न मेरोः
त्वं सष्व॑देवगणधामनिधेर्विगद्-
मस्मवुगृहेऽप्यमर Tear नाशयाशु | ad विधत्स्व कुरशान्तिमनुत्तमान्नः , संपूजितः परमभक्तिमता मयादि ॥
१ (+) श्दिगदखितानि' इतिपाठान्तरम् |
२।*) तक्र पक्षतः, तच्छक्लतादितिन्ासप्रशालो तिधा इतिषु विक्षरो वकितालि, अवतु aatermt |
अतु्वैरवक, | १९९
त्वमेव भगवानीशो wen विष्णु्दिवाकरः | ू्तामूरतपरं वीजमतः पाहि सनातनः ॥ wend ोकपाषानां Praga मन्दिरम् | श््रादियवसूनाश्च तस्माच्छान्ति प्रयच्छ मे ॥ यस्मादशूल्य ममरेनारीभिश्च शिरस्तव १(#) | AAA SUNG SAAN सागरात् ॥ एवमभ्यर्च्य तं मेर' मन्दरण्वाभिपूजयेत् | yeaa त्वं waa वर्षेण घ | aaa मन्दर कषिप्रम पुष्टिकरो भव X(t) ॥ यस्माच्चूहामणि जंम्बद्रीपे त्वं गन्धमादन | गन्थर््ववनक्लोभावानतः कीर्तिद Steg मे a(t) ॥ eat: कुरमिर्यस्मात् सावित्रेण वनेन च । सुषाव शोभसे नित्यमतः श्रीरक्षयास्तु मे ४८5) ॥ यस्मात्तव केतुमाठेन वेश्नाजेन बनेन च । हिरन्मयाश्वत्थदिख स्तस्मात् पुष्िुवास्तु मे ५/०) ॥ पूर्वेण मन्द्रमनेकफलेश्च युक्तम् , यक्तं गणेः कनकमद्रकद्म्बचिहम् | कामेन काश्चनमयेन विराजमान- माकारयेत् क्ुसुमवस्त्रविरेपनाट्यम् II क्षीरारुणोद सरसाथ वनेन चेव, रौप्येण शक्तिघटितेन विराजमानप् । अत्र त्रीहिमयमेरसन्निधानाद्वान्यान्तरानुपदेशा्च मन्दरोऽपि श्रीहिमय एव
काय्यं: | गणैरिति-नराकृतिभिस्तरिमिरगणेय॒क्तम् | कनकेन घटितं -भद्रकदम्बाख्यवृक्षेण चिह्धितम् |
१(*) इत्यन्त मेरो; लवो बोध्यः। अरव ‘aaa’ इति ईमाद्विशटतः पाठः | २ (1) इति मन्दरा्ेनमन्बो चयः |
१ ({) इति बन्धमादनपूजनमन्ः।
४ (5) एति दुपारशनमन्नः |
४ (०) इति विपपन्यतथजनमनः। aay नन्धादितिशदेनं कायम् |
विषि-परिनाते |
क्षीरपूरितैने-भरीदैशतकेन सूप्षटितेनं | सरसा सैश्ररथाश्यवनेन विराजमानमित्यर्थः | याम्येन गैन्धकीदनश्च निवेशनीयः, गोधूमसश्वैयमयः FONTAN | हैमेन यक्षपतिनाऽगृतमानसेन, वस्त्रैश्च राजतवैनेन च संयुतः स्यात् UI कल्धौतजः- सौव्णजग्बुकक्षः | रजत-धटितेगन्थव्ववनेन युत इत्यर्थः | पश्चात्तिलाचलमनेक-सुगन्धि-पुष्प — सौवण -पिच्पल-हिरण्मय-हंसयुक्तम् | NRTA रत-पृष्पवनेन तद्त् , वस्वन्वितं दधिसितोदरसस्तथामरे ॥ संस्थाप्य तं विपुरुशेकमथोत्तरेण, शैलं सुपादर्वमपि माषमयं सवस्त्रम् | gets हेम.वरपादपशेखरन्त- माकारयेत् कनक-पेनुविराजमानप् | माध्वीक भद्र सरसा च वनेन तद्व्- रौप्येण भास्करवता च युतं विधाय ॥ माध्वीकं मधु। मधुपूणरजतपात्ररूप-मदनामकसरसा रोप्यनिस्मितेन , भस्करवता साविन्रवनेन च युतमित्यर्थः | भत्र मन्दारादि-वृकषत्रय-मेरमूध्नि स्थापन-कामदेवादेः प्रत्यकमुखत्वादिकश्च हषकरेहे स्पष्टं भविष्यति | ते च कामदेवादयः कदम्बादीनां निजप्र्ठतः बृक्षाणामधस्तात् स्थाप्य इति हेमाद्रिः १(* | होमेश्वतुभिरथवैद्-पुराणविद्नि- दन्तिरनिन्थवरिताषतिभिर्िजन्दरः ॥ परध्वेण हस्तमितमत्र विधाय कुण्डम् , कार्य स्तिेरय वघृतेन समितहरोश्च I
१.१) दुरिदरईमदिषिरवितविन्तागकौ cred |
{१०
चदुदेखनकः | १३१
राक्र ब जागरणमनुद्धतमगीततुख्- रावाहनश्च कथयामि शिलोषषयानाप् ॥
पू््वेणेति-मण्डपस्य पूष्व॑भागे हस्समात्रं कण्डं विधाय तदीदानभागे gai
पुरषोक्त!(† लक्षणां aerate Sear तत्र विनाकयादि द्वत्रत; आवाह पूजयित्वा शत्विगूमिस्तरिलङ्गकममनत्रस्तिादिदरव्येण होमं कारयेदिति हमा्िः २८९) |
अत्र॒ विनायकादयो ह्वात्रिक्षरेवताः, दादष्ादित्याः, एकादश रद्राः, दश
रोकपालाः, अष्टौ बसवः, ora, विष्णुः, रिवः, सूय्यं-काम धनद्-हंस-कामधेनकेति एकारीतिसंख्यका देवा TESA: ३८०) |
१ (t) रे (६) ३ (०)
४ (*)
एवमामन्त्र्य तान् शैलान् प्रभति FAs पुनः |
ज्ञात्वाथ गुरवे दाद् मध्यमं पव्वतोत्तम् | विष्कम्भपरव्वतान् दधारत्विगभ्यः mast नृपः (1) | गाश्च४(*#) दाषतुग्विहादथवा दक्ष पार्थिव | शक्तितः सप्र वाष्टौ वा पश्च दथादक्षक्तिमान् ॥ एकां वा गुरवे दद्यात् Brew पयस्विनीम् |
हेमाद्विसूरिवरलततुलापुरषप्रकरणोक्, प्योगपपरिजातोकतं, arcabagurernfeqgene चयम् | डेमाटि-मूरिवरलत-चतुर्वगेचिन्तामण्यन्तगेतदानखण्छं | wianfear गबदेवताः। | aga पुराशे- ८विबखानयमा gaaer च सविता तथ्या । wat wer विधाता च बदष्यो निव एवच। शक्र ठरक्रमसेव Wife दादश HAT,” | एकादश रद्रा यया, — ‘om एकपादहिवभ्नः पिनाकौ अपराजितः | ae: वान्वकश्च गमम वाकपिशथा। WITT उदरा THEN दयता; लोकप! कए यवा,- बह्िपुरागे, ते च दिकपालो adore । “cant afe: पिदपतिनि कतिरवदलोऽनिलः | धनदः WETS लोकपालाः FAT: । अटी वखवः,- “धरो षर वश नीमस fay दैवानिलौऽनखः। GS प्रमाशख वसवोऽष्टौ जनात् छता" ” इति भरल: | are इति orarercefar |
१३३
विषान-पारिनावे |
भत्र केचित् सदलद्षिणं तयेति शदयाण्डोक्तेवक्ष्यमाणत्वाहू गोभिन्नां afer
दद्यादित्याह ।
प्वलानामश्ेषाणामेष एव विधिः स्पत: |
त एव पूजने मन्त्रा स्त त्रवोपकरा मताः १८५) ॥ राणां लोकपालमनां श्रह्मादीनाश्च सर्व्वकषः | स्वस्वमन्त्रेण सर्व्वेषु होमः शरेषु पणते ॥ वस्विः प्रत्येक मन्त्रामावान्नाममल्त्ररहोमादिकं काय्यम् । उपवासी भवेन्नित्य werent नक्तमिष्यते | सर्ववत्राक्षारख्वण AGATA भक्तिमान् |
भन्न ब्रह्म यतः प्रोक्तमन्ने प्राणाः प्रतिष्ठिताः |
अन्नाद् भवन्ति भूतानि जगदन्नेन वत्तते २८1) ॥ अन्नमेव यतो लक्ष्मीरन्नमेव जनान; | धान्यप्व्वतरूपेण पाहि तस्मान्नमो नमः ॥ एवमुपस्थायाचा्यांय दच्वाऽन्येभ्योऽपि दधात् कमेण | अनेन विधिना यस्तु दद्याद्धान्यमयं गिरि |
मन्वन्तरशतं BE देवलोके महीयते ३८1) ॥
पठ्वतदानविकीपुरयजमानः | अप्सरोगणगन्ध्व राकीणन विराभितः । विमानेन दिवः प्रष्ठमायाति सुरसेविः | कर्म्मक्षयाद्राजराजं (अयं) प्रप्रोतीह न संक्षयः इति धान्यादि दषशशोटदान मूलवाक्यानि ॥
— *—
= ~~ =e ET ररर
१ (५) अधिवाथां qa यकंरादल-धान्धाचल-तिला चथ-सु वर्था यल-रोप्या चलन वथा चल-इता यल।- दौनानिति। सब्यष्यचतीदु विहितेषु एवमेष विधिरिति वोध्यम् । g(t) ‘we सन्न इति रेनादि्लत-वतुषयेनेचिन्लामणौ era: वहाध्यापै वाहः। १ ({) were पम्तङानपलं वक्ति, अभेभैत्वा दिना |
चतुथेखबकः । १३१
(५७) अथ NSA दशकस्य साधारण प्रयोगः कष्यते । ५ | .
पर्व्वतदानविकीषयं जमाने ¦ प्रागक्तदेश्कालादिकं १(*) प्राप्याधिवासनदिने कृतोप- ` वासः कम्मसंकरपं विधाय विनायकं र॑पूज्याप् सरोगन्धरव॑विराजमाने दिवि विमान- करणक शुोकघठ गमनानन्तरं साद्धमन्वन्तरशतावधिकार-देवरोक-निवासोत्तर-भूोक- राज-राजत्व-पराप्रिकामः श्रीविष्णुप्ीतिकामो वा श्वोधान्यपव्वतमहादानमहं करिष्ये २ (†)।
छवणादि ey फल्वाक्यानु्ारेप फर - संकीर्तनं विधेयम्। तत्तनकामः a(t) इबोऽगरुक प्व॑तदानं करिष्य इतिसंकल्प्य Gel GER प्रकारेण मातृकापूजन- द्धशराद्धपण्याह वाचनस्विग्वरण मधुपकं--पुजाः कृत्वा चिकीर्षित धान्यादिपल्व॑ता- साधनङुण्डमण्डप प्रहवेदिकादि यथाविधि कृत्वा ततो वेदिकायां गोमयोपरिकनायां कुरास्तृतायां सहस्द्रोणमित राजक्ञाङिनामक vented) ages मध्यमं, द्ोणशतत्रयेनाधममिति ख wen मेरु कारयेत् ।
तत्र द्रोण-परिभाणं परिभाषाया प्रागक्तम् |
कल्पतरकारस्तु- प्रमाणस्य करचरणस्थपं सोद्रादशभिः प्रसृतिभिः ण्डो भवति | यथोत्तर-मेतशातुरण्येन regain इति चतुषष्टया कुण्डं चैव द्रोण इति व्याचख्यौ ।
धान्यमेर मध्ये sera, दक्षिणे मन्दारभ । sat पार्जितम् । शक्तौ सत्यां पश्चिमे सन्तानप्। ged हरिचन्दनमिति पश्च सुवणशृक्षान् स्थापयेत् |
अशक्तौ त्रयमेव ४(० मेर पूरव्वादिदिर श्रह्ल- सर्य प्रतिमाः पक्षिसंघान् मुनिसंघांश्च स्थापयेत् 4(+) तत्रैव चतुरि स्थित राजताचछ gerne वश्रादि युगं (यमं) संस्थाप्य तदिर्िगषठके रोप्य प्रन्द्राश्ठ प्रतिमाष्टकं निधाय care छना स्थानीयैः श्रीखण्डं: श्ीखातलस्थानीयं रेताभिः श्ुक्तिमि भ॑षयित्वा राजतेन मेखला निबन्ध्याङ्गं रचयित्वा तद्वहिष्पागादिषतुरि् दवेत पीत-कठवर रक्तवस्ाणि dads स्थानीयानि निधाय, aafefeg वेश्षस्थानीयेषु इशुवण्डावृत-कन्वुर -धृतपूण-रजतपात्र-कल्पितोदक परिख्रवणं परितः स्थापयेत् |
ed
0 (*) रैशकालादिक dads इति च पाठ; ary
२ (+) दति dfqn darcarer |
१ ({) “तत् ततृक्षाम' इति लवणादि गेलदानफलकाम इृ्टकामोवा श्यै; |
४ (०) Gat gan’ ठति तीन् सवषाम् erates: |
५ (+) मडषिरचनात् परं ततुपृब्णुदिदिक ब्र्मादिपरतिना्यापनं कुवयाादिलययः। यथा प्रहि gael ब्रह्मादयः सन्ति तदद्कचापि तेषां सन्रिषेषः।
१३४ विधान-भ्रिविति |
नाका जकमक्कििपनहुपरि कदाम्कानयुम्यविभूषित-पश्ववण वितनमेवविधं मेहं faced, तत्पूढ्वभागे मेरव्वथोपकल्पित-श्ीदित्रतुथारा परिमित sifted मन्द्राख्यं किकपछद्पदि-श्थाप्रितसो वपं -रपयपयं danse, वतस्य EER सोत्र भदिदकपेदमाः सथानोवृष्टोदपूणंसैप्यपात्् , सप्यषदिव-च रधा ऋफ PRESTR त्त् |
158. कामदेवलश्वणं यिहवक्पि १८४) |
चापवाणथरः कामोरति-प्रेयान् सुमध्यमः। अल्ीदोनन्दनो बाणी रूपवान् विष्णुपुत्रक इति ॥ ततो दक्षिणे पूष्वव्तुथार-गोधुममयं गन्यमादनाखयं विष्कम्भ पव्व॑तम्। तदुपरिस्थित सौक्णं अम्बकं तन्मूर स्थापित सोवणोदड यल धनदुपरतिमं मानससरश्च। ततो magia रोप्यपात्रं रोप्यटित गन्धन्ब॑वन नानाफल वल्नमाल्यादियुतं इयात तथाच TARA BN २८०)। हस्र बापि गात्रश्च aad पीतविप्रहप् | पुष्पङ्स्थ waa ध्यायेच्छिवसखं सदा | २३(+) इति | ma: पश्चिम Rasa तिलात्सकं figqued विष्कम्भ पव्व॑तमुपरिस्थं ala- पिप्पलं eagpen qegadtan gaat पीतोदसर स्थानीयदधिपूरिव -सेप्य्रतरं रोप्यषटित-वेभ्राजवनं नानाफल वसादियुतं क्यात् । एवमेबोततरत्रापि येह शुध श परिमित क््पाण-स्णाविद्रस्ये दिस्कम्भपरव्वत-रवना eral) तदोप्रण्डप्- QAR ga सात्र gre विधाय agiuaant vgaié gaa करत् | WR TLRs ne: ङण्डपन्ते सकफ Tap segea BRE ars falagss ached वधाव ne सथाद TO जत्र सरिकिमूमििनायकादि nfs stan सोकप्ादहवस्देकदद ख
१.५) fewenntiafrenra कामदेवलच्दमुकतम् | ९ (+) “ अजन्दुयंचनिकरा; कुषेरवरकिहराः। गे? सरकरा भञ्जन कषारदूयः | विहताक्षारवदनाः पिङ्लाख्या मनोहराः, साटिकारहषवेशास war Sew’ ॥ इति धनद THEA TTS सपदधाध्याये | Q(+) wa gee: विमानम्। are ae बस्पतरौ- RASTA इदाति पुष्पकबत् , इति । दतल शण इतं SHIT सूग्रधारःकि"॥
eatery: {६९ रादक्षादिय-ग्रह-विष्णु-शिव-सूष्यं काभवेषं aed रूप्ये काशीतिदेषैभ्यः रतिदेवं त्रमोदशष्टिती स्तिर-ववोदुम्बर- समित् शेषु तात स्तान् विभज्य होमान् कारयेत् ।
भत्र हस्तमात्र-कुन्डोपदेशादाहुति-सदक्ञं होतब्यमिति- 154. कान विचेककारः |
155. अ्रक्मण्डिपूराणितु अश्री हितष्य-जित्वुतन् | क्ैमसंमप्त्यनन्तरं wat aeintarnetaeattiarie गन्थमोल्थपारो विभिः
पष्वतेन् पूजयेत् | तित् Tattler Tey ef cedtarmerafahifaegreng गृहष्वमेरं Geta नौशवीष | ani भिधतस्व कुर शान्तिभनुसमनिःसेभ्पूजितेः परममकिभती veri ॥ त्वमेव भगवानीशो omer विष्णुर्हिवाकरः। aera वीजमतः पहि सनातनः ॥ यस्मात्व॑छोकपालानां विश्रभृततश्च म॑त्विरम् । रद्रादित्यवसुनाश्च ततः शास्ति TBA ९८९) ॥ यस्मादशून्यममरेनारीभिश्च हरस्ते वै १८1) । तस्मान्मायुद्धरकशिष दःखसंसार सागरात II एवमम्यच्च्यं तं te मन्द्रं वाभिपुभयेतै। अथभन्द्रोवाहनम्--- (4) | यस्माबङ़ामणि्जम्बुद्रीपे त्व गन्धमादन । गन्धर्व्ववनकशोभावानतः कीति दस्तु मे ॥ xf । ततोगन्धमाद्नावाहेनप्र-
CARTAN सम्पूज्य रु्वादिसदहितो गीतवाधादिपृम्वंकं आगरणेनायततां निकषम् नीत्वा प्रातः फत-नित्यक्रियो गाव्वादिभिः छताभिषेकः धु्कमाल्याम्बरधते यजमानो- बिहितपूर्णाहुति गृ दीत-कुसुमा ङि मेश्मद्षिणीकृत्य ‘ast aah यतः प्रोत मिलादि- "पाहि तस्मान्नमोनमः इत्यन्तमन्त्रेणोपस्थाय पुष्पाजलीन् प्रक्षिष्य नमस्कृत्य प्राश्युश- युपविश्योवकमुखेभ्यो शु्वादिभ्यो भेरव्वदीन् वाति |
१ (>) द्राहित्यवत्नाचख तसाच्छानितं प्रवच्छमी'इति नादितः शीडः | २ (1) ‘quereqarratatifire समरथ ' हति चैतन तटः | ९ ({) w@anfe-wercerynire: 1 तितीहि तेदितिदेरीषतो, her Aerernerersfir |
-=-----==--~- क 7 1 + ee ET ae
११९ विषान-पारिजाते |
ददान प्रयोगरतुः-
अयेत्यादि देशा कालादिकीत्तनान्तेऽमुक गोत्रायामुकशाखाध्यायिनेऽमुक शम्मणे तुभ्यं गुरषे। दैशरापसरो गन्धन्वगण-विराजमान -दिव्यविमानकरणक-च्रुलोकपृषठ- गमनानरहर सादधमन्वन्तर शतावधि समय देवोक निवासान्ते भूलोकराजत्वकामो चिषणुरीतिकामो वा दम॑ धान्यमयं ae सौवणमन्दारादि शृकषयतं सौव्ब्रहम-विष्णु दिवार्कपरतिमायुक्त सुक्ताहीरकादिविभूषित-रौप्यमय.्ङ्गवतुप्कशोमितं रौप्यमयेन्दरादि- arenas प्रतिमा युतं रोौप्यनितम्बदिश्च स्थितशपीतकब्वुर-रक्तवस्त्रमयाम्बुधरं नाना फलवितानाशपकरणसदहितं तुभ्यमहं सम्प्रददे न ममेति aged HS दद्यात् |
सच ॐ स्वस्तीत्युक्ता सावित्रेण यजुषा प्रतिगृह्य स्वशालीयां कामस्तुति पठेत् । ततः कतैतहानकम्मप्रतिषठार्थमिमां१(४) तुभ्यं गुरवे दक्षिणात्वेन सम्प्रददे न ममेति गोरूपा दक्षिणां ददात् ।
चतु विशति astm: शुर za! चतस wee ऋत्विगस्यो- qa) हरशापक्षे षड्गुरये पकेकामृत्विगूभ्यः। पश्चगोपक्े स्वेभ्य एकेकां गां
` प्रयच्छेत् । एकपक्षे गुरवे एकां कपिलां दधात् ।
करत्विगुम्यस्तु सुवणं दक्षिणां दद्यादिति विवेकः | तत एव मेवादयत्यादि प्रयोगान्ते इमं पूर्वस्थित धान्यमयमन्दरारूय-विष्कम्भगिरि-उप रिस्थसौवर्णगणत्रयं सौवर्णभद्र- कदम्बमूल-स्थितं सौवणं कामदेव मरूणोदसरः स्थानीय क्षीरपूणेरोप्यपात्र रोष्यघदितं चत्ररथवनं नानाफल.बह्ल-पुष्पगन्धविहेपनाद्थं तुभ्यं श्ररत्विजे सम्प्रददे न ममेति दयात् ।
एवमेव दक्षिण पश्चिमोत्तरप्वतानां गोधूमतिल्मासमयान् गन्धमादनविपुल- सुवर्णा श्च ख ख संजञान्यथानिवेरिततत्तत् पदार्थानुत्कीत््यं दद्यात् |
ततो देवतानां बिसञ््जनं कृत्वा यथा शक्ति श्राक्षणान् भोजयित्वा स्वयमश्षार- हवणभोजी भूत्वा परमेश्वराय BE TATA २८) |
इति श्री afsesra कृषापात्री भूतेनानन्ताचार्य्येण विरचिते
विधान पारिजति-धान्यादिमेरुदानदश्षकः प्रयोगः ॥ $ ५ Me ५
~~~ -~ ae = = ~~ cee arene ि
१ (०) यथीक्षलय्गनियधैः। गीः qave ef ura ane कौतितम्। ९ (+) परमेगरापैशेतु गरौमदभगवदगौतायासुक्रम्- ˆ तत् कृड्ख wea” fafa | तचैवाग्धच VIHA “om: कनोफलं ear शान्तिमाप्नोति नेहिकीम् | . . अयुक्तः कासकारिव फले सक्तो निबध्यते ' इति ॥
TUTTE: | ` २१५१७ (4S) अथ ठवणाचल TAA |
— क---
156. 157. yeh भातस्ये It व- अथातः सम्प्रवक्ष्यामि छ्वणाचलमु्तमप् । यत् प्रदानान्नरोलोके प्राप्रोति शिव संयुतम् ॥
तत्रोत्तमकल्पः-
SAA: TSN: HAST SAT: |
` मध्यमः SAAS चतुर्भिरधमः TAA: ॥
१८) वि--१५
वित्तह्ीनो यथाशक्त्या द्रोणादद्धन्तु कारयेत ।
चतुर्था शेन विष्कम्भ पव्व॑तान् कारयेन् प्रथक् ॥
अत्रापि प्रथगित्यक्तेः प्रत्येकमेरदरग्य-चतुरथां शेन विष्कम्भ -
परव्वतकरणमिति गम्यते । एवममरेऽपि ज्ञेयम् |
विधानं पर्ववत् Seats MOTE TAT सर्व्वदा ९८४) |
dg SAAS सर्व्वान् रोकपारान् निवेशयेत् ॥
सरांसि कामदेवादीन् तद्वदेव निवेशयेत् |
तददिति-धान्य--पव्ब॑तबदिय्थः |
ुर्य्याज्ञागरमत्रापि दान मन्त्राननिबोधत ।
सौभाग्यरससम्भूतो यतोऽयं SANTA: |
तदात्मकत्वेन च मां पाहि पापान्नगोत्तम |
यस्मादन्नरसाः Bed ate sai विना X(t) ॥
प्रियश्च शिबयोर्नित्यं तस्माच्छान्ति प्रयच्छ मे।
विष्णुदेह sare यस्मादारोभ्यवद्धनम् ॥
ACH TARA पाहि संसार-सागरात |
अनेन बिधिना यस्तु दथाहवण — पञ्ड॑तम् ॥
मूपा 'व्राहवानाय सदाः sacs: पूय.्यविरोघात् । Cifras तदेव पाठः SHY: |
‘aaet’ इति afaqars: |
११८
विधान-पारिणातै । . SATS Fete कल्पं वतो याति परां गतिप् । योगस्तु पूवववजङ्ञेयः।
TING कषय-सुरपूर्यलोकपरापि एवक-कटपावनि.समयपार््वतीलोकनिवासोत्र
परमगतिशाप्रिरिति संकल्पवाक्ये विरोषः |
इति छवणाचछ दानविधिः १८०) ॥ is He een)
(५६) अथ Tera दानविधानप्।
-- eens
158. तदुक्तं पाद्म —
पुलस्त्य उवाच |
t (*)
अथातः सं प्रवक्ष्यामि गुडाचल मनुत्तमम् |
यत् प्रदानात् नरः स्वगं प्रप्नोति सुरपूजितम् ॥
Saal दक्षमिभरि्मध्यमः पश्वभिर्मतः।
Piftrate: कनिष्ठः स्यात्तदद्धनारपवित्तवान् ॥ भारपरिमाणन्तु Tages, परिभाषायां प्रागभिदितम् | तद्वदामन्त्रनं पूजाहोमबरक्षसुरा्नम् |
विष्कम्भ पव्वतां स्तदरतृसरांसि वनदेवताः |
होमं जागरणं तदद् खोकपालाधिवासनप् ॥
यथा देवेषु विक्वात्मा प्रवरोऽयं sara: | सामवेदस्तु वेदानां महादेवस्तु योगिनाम् ॥ प्रणवः सब्व॑मन्त्राणां नारीणां पार्वती यथा |
तथा रसानां प्रवरः सदेवेश्ुरसोत्तमः ॥
मम तस्मात् परां रक्षी ददस्व गुडपर्वत | यस्मात् सौभा्यदायिन्या भ्राता त्वं शुडपर्व्वत । ॥ निषासश्चापि eden स्तस्मान्मां पाहि सर्ग्बदा | अनेन विधिना यस्तु दाद् gerd गिरिम् ॥
"नन्या यायिन ययय ~क
कवलाचल वििरिति संचितो जिवि सदस् प्रवोगपदतीक्ासि |
| । चतुर्थसंबकः | । १३९ पूज्यमानः सगन्ध्वं गौरीलोके मीयते,
पुनः BEIT सप्तद्वीपाधिपो भवेत् | आयुरारोग्यसम्पन्नः हात्मिश्चापराजितः ॥
अथ सकल पापश्चयोत्तर-गन्ध्वपज्यमानत्व-पवक-कटयशषतावधिसमय-गोरोलोकपूरयत्व- नन्तसकङछ-पराजितत्वायुरारोग्यसमेत-सप्द्रीषाधिपत्यकाम इति संकल्पवाक्ये facta: | अन्यत् सर्व्वं समानम् १८४) |
FART इता
१ | (*) (+) १ (1) ४ (})
५ (०)
इति गुडाचल दानम् |
SaaS x bass)
(६०) अथ qantas ध 159. षाद्मं |
अथ पापहरं at सुवर्णाचलसुत्तमम् | यस्य प्रदानात् सकठ्दानस्य फलमाप्यते २(+) ॥ उत्तमः Tee मध्यमः पश्वभिः शतैः | तदद्वेनाधमस्तद्वरत्विगभ्यः प्रतिपादयेत् ॥ aera Beata स्वल्पवित्तोऽपि शक्तितः ३८1) | द्यदेकपलादुद्धं यथादाक्तया बिमत्सरः ॥ धान्यपट्वतवत् सव्वं बिदध्याद्राजसत्तम v(t) | विष्कम्भरोला rae दानमन्त्रमथो श्वणु ५८०) | नमस्ते ब्रह्मगर्भाय श्रह्मवीजाय वे नमः ॥
oe / कि eee ।
न+ च Ree गयेन ee ॐ कनया छक्के ee निनि
यथे विषया लवकावलादी Mamet विषयाणां गृडाचली तीष्यमस्ति। तदा मनशमिल्था दिना, उदौरयेदिल्यन्तं सन्ये विधाननुचकवाश्ं ere बक्ति । “ae प्रहानाहवनं विरेखर्वाति मानव” इति $नाद्रिः। “तददनाषमसदत् अल्पवि्तोऽपि शक्तित" इति चतुर्दगीचिन्तामदिः | अच सवर्यद ge काय्यं धान्वाचलवदलुरेयं" Gad epee, orate कदिदिेषः | | "नमस्ते". इ्यादि mara’ दव्वन्त-दानमोषिन्र वः | --“विष्यशरेला शद ऋलिगम्बः प्रतिपादयेदिति शमादिः | ‘ater प्रथमं तुष खम्, इति ।
, विधान-पाटिनिति | |
यस्मादनन्तफ्वु स्तस्मात् पाहि शिरोक्षय | यस्मदपरेरपत्यं त्वं Oar STATE १८५) | हैमपव्वतहूपेण तस्मात् पाहि नगोत्तम ! | अमेन विधिना यस्तु थात् कनकपर्वतम् | स याति परमं स्थानं ब्राह्मथमानन्दकारकम् ॥ तत्र कलपहातं तिष्ठेत् ततो याति पराङ्गतिम् ।
यत्र रा््वादिभ्योमिर््वादि दानमल्पदरष्य-बिषयम् । परिमाणबहतवेतु चतुथाकञादि गुरवे दश्वा Ag अन्येभ्योऽपि विभज्य दथादिति हेमाद्रिः |
अत्र॒ सकटपापक्षयोत्तरानन्दकारक-- ब्रह्मरोकाधिकरणक-कर्पशतावधि-कार- वस्थानोत्तरं परमगतिप्राप्निकाम इति संकल्पवाक्ये विदोषः |
: अन्यत् पूर्व्ववत् । इति सुकर्णाचढ्दानम् ॥
(६९) अथ तिराच॑लदानविधानप् |
---अ---
160. का , पलस्व्य उवाय- अथातः सम्परवध्ष्यामि fest विधानतः | aasaran याति विस्णुषोकमनुत्तमप् | aerial: पश्वभिमध्यमो मतः| त्रिभिः कनिष्ठोराजेन्द्रर(+) freste: प्रकीरितः ॥ पृल्ववथापरं सव्वं gq विभ्कम्भकादिकम् | वानमल्त्राम् Teenie यथावद्राजयङ्गव ! ३.)
, यस्मान्मधुबे Heong gery समुद्भवाः ।
१८१) | ` १4).
६८१) .
४ () षि
वलादे = तदयात्पुख्खं जगत्पतिः" इति ईेनाद्रितपाटः |
fret: कुशाश्च माषाश्च तस्माच्छास्ता भवस्स्विति ४८१) ॥
‘faite’ इति चतु्मीविनामलिषटतपाढः । - ‘aan’ इति ईेलादिहतपादः | "त्छाच्छन्ना wefeay’ इति Garfk: |
re EE eo
| waters: | १४१. हष्यकश्येषु यस्माद तिरेवाभिरक्षणम्। भवादुद्धर Here! Perse नमोऽस्तुते १८५) ॥ इत्यामन्त्र्य च योदधात्तिलावर मनुत्तमम् | स वैष्णवं पतं याति पुनरावृत्ति दुरुभप् ॥ दीर्घायुष्यमवाप्रोति पुत्र-पौत्रश्च मानवः २८०) | , पितृमिर्वगन्धर्वे पूज्यमानो दिवं भ्रमेत् ॥ सत्र ॒दानमन्नान् प्रवक्ष्यामीत्युपक्रम्य शइत्यामन्त्य च "योदधादित्यादिना तेषामामन्त्रणा्थं त्वभिधानाहवणाचलादिषु सर्वव॑त्रामन्त्रणता ज्ञेया | शतु सकरपापक्षय--दी्घायुष्य-पुत्रपौत्रसमन्वितोततर-- पितृदेवगन्धर््वपृभ्य- मानत्वपूल्वक विष्णुोकप्ातिकाम इति संकर्पवाक्ये विशेषः । अन्यत् समानम् | दति तिलाचल्दानम् ॥
---श--~
(६२) अथ कार्पासाचलवानविधानप् | —+—
161. qnf— कीर्पासपर््वतस्तद्र द्विशरारेरिष्ोत्तमः | वक्षमिमध्यमः प्रोक्तः कनिष्ठः seat: स्मृतः ॥ भारेणाल्पधनो दथादित्तशाह्य-विवज्ितः। धान्यपव्वेतवत् सव्व॑मासाथ मनुजोत्तम ! ३(‡) ॥ परभातायान्तु शब्व॑रय्या' दद्ादिदुदीरयेत् | त्वमेवावरणं यस्माह्लोकानामिह ASAT | कार्पासाचल ! तस्मात्वमघौध ध्व॑सनो भव | एवं कापास शेेनद्रं योदथात् पव्वसन्निधौ ४८1) ॥
VRS वसेत् Sed ततोराजा भवेदिह | १ (१) 'वादित्वादि-गमोऽस्तते' इत्यन लन्नाः, wafers पलशुतिख ९ (*) ‘etga—swerga मानवः" इति हेमाद्रि-हह्दतपाठः। १ (f) "राजसम, इति हैनाद्विः '
ह (१) "एवंकार्पाख,"पय्यतदत्रिधौ' इ्वला$पाठौ मेऽसि ।
१४१ . .. -विधाने-पारिजाते |
अथ सर्म्बपाप-शषयू्व्वक कटपावधिसमय शद्रलोकवासान्ते नरलोकराशत्व- कामति संकरपवाक्ये विशेषः १८१) । अन्यत् पू्वबजहेयम् | इति कापांसाचल्ानप् ॥
— #
(६३) अथ धृताचलदान विधानम् ।
नन a
162. qay पुराणे ae अथातः सम्प्रवक्ष्यामि धृतरोढ मनुत्तमम् | तेजोऽगृत मयं दिव्यं महापातकनाशनम् २८1) ॥ विहत्य धृतकुम्भानामुत्तमः स्याद् FATA: | मध्यमस्तु तदद्धेन तदर्थेनाधमः स्मृतः a(t) ॥ अमल्प-- वित्तः प्रङगर्बीत दाभ्यामिह विधानतः | कुम्भः पठ aetna: परिमाण विशेषतः ॥ विस्फम्भ पवतां cag शतुभगिण कारयेत् | शालितण्ड्र-पात्राणि कुम्भोपरि निवेक्षयेत् ॥ कारयेत् संहतान् सर्व्वान् यथा शोभं विधानतः | े्यच्छुह्वासोभि रिकषुदण्ड Heres: | धाम्य पठ>त॒शच्छेष-विधानमिह पते | अधिवासश्च कुर्व्वीत तद्द्धोमं सुरा्षनम् ॥
अत्र धृतस्य द्रबद्रष्यत्वात् साक्षादासादनीयायोग्यत्येऽपि कुम्भोपरीति श्रवणाद् घृताधार पात्रान्तरानुक्ते, कुम्भस्थं घृत मासा तदुपरि तण्डलपूण-पात्रान्तरासाधन- मिति गम्यते |
१ (*) अथेत्यादिना sea योतिगिपः, सोऽभिडहितः, तलवमेदा दर वमिन्यादम्य ण घनो?
20 (क ee १ त ' 7, ए च १
Suet मन्ध. | १ (t) ‘age ya’ मिति ‘ed aac नितिच , "हृतेनोपविते कलम्"
"तथा घौ ति मेषाप्िकषाएठियां असते तम्'। "हतं षशोयसाददिवीय डहवह््' इतिच देये । 'मन्यषठतं एतन हम्" sfrent च! a (4) “qufiatan: प्रोक्तः veftewa: अतः” इति Cerf ।
ayia: | १४३ ` प्रभातायान्तु द्व्या शुरषे विनिवेदयेत् | SATS HTN CAT: शान्तमानसः १८४) ॥ संयोगाद धृतमुतपननं यस्मादभृत तेजसः | TEAM GPa प्रीयतामत्र शङ्करः ॥ यस्तु तेजोमयं श्रह्म धूते तश्च व्यवस्थितम् २८5) | धृतपव्व॑तहूपेण तस्मान्नः पाहि भूधरः ॥ धनेन विधिना दथाद् धृताचल मनुत्तमप् | महापातकयुक्तोऽपि लोकमायाति MET A(t) ॥ हंस सारसयुक्तेन Teas माहिना ¥(ss) | विमानेनाकवर्णेन सिद्धविद्याधरा्धितः ॥ विचरेत् पितृभिः are यावदाभूत agar | AEST फलपातकनाशपूरव्वक-दंससारसयुक्त-किङ्किणीकणद्विमान-करणक- शङ्करलोकपरापि पूवक -सिद्धवि्याधराधितत्व-पर््वक भूतसं्षावधि-पितृोक-सहाषरण शङकरखोककाम ५/०) इति सङ्कृस्पवाक्ये विशेषः। अन्यतपत्बवत् | इति धृत-पव्वतदानम् It
क्वः तरी व्क
(६४) अथ रज्ञपव्वंतदानविधानप् | ae Sie nese 163. que उवाष-- भथातः संप्रवक्ष्यामि Tarts मनुत्तमप् | मुक्ताफल TENT पर्व्वतः स्यादिहोत्तमः ॥ मध्यमः पश्चरातिकम्न्रदातेनाधमः स्मृतः | चत्थीकेन विष्कम्म-पर्वताः स्युः समन्ततः ॥
णी गयोपि [री e oe
१ (*) गविष्यग्मपव्यता शदद् wie: arrarrg:’ इति $सादरौषः पाडः
8 (5) ‘et सत्वं wafer’ gearercen: ws a ({) leans wecq’ qareat एतः पाठ; |
४ (ss) ‘fafedtorentfaen’ इति Qarft-fafea: ora: | x (*) पुनः वरलोकक मिः" eftfeatn मख पशकषेपि ।
<a विषानवारिणतति |
वेण ककणोमेदै दंहिणि -हद्रनीरकेः ।
भत वकोमेतेथसो मन्द्रः काय्यं इति शेषः tt पद्मरागेय॑तः कार्यो विहिगन्धमावनः १८१) ॥
वदु्यविदरमेः wary सन्मिश्रो विपुलाः |
पदमा; स सौवर्णर्तरेणतु षिन्यसेत् Rt) ॥ छत्र सुपा्वमिति शेषः |
धान्यपर्व्वसवत् सर्व्वमव्रापि प॑रिकल्ययेप् | तद्दावाहनं श्यद् यक्षान् देषां काच्वनान् ॥ पूजयेत् पुष्पपानीयेः प्रमातेष विसनज्जंनप् । ्ववद्-गुरकस्विग्भ्य इमान्मन्त्रातुदीरयेत् ॥ प्रदानायेवि शेषः |
यथा देवगणाः aed सव्व॑रल्नेष्वपि स्थिताः | त्वश्चरस्नमयोनित्य मतः पाहि ARTS: ॥ यस्मद्रत्नप्रदानेन He कुरते हरिः ३/१)1 महारत्न SITAR तस्मान्नः पाहि GEA: ॥
धनेन विधिना यस्तु दधाद्रत्नमयं गिरि |
स याति वेष्णवं रोक ममरेदवरपूजितः ॥ यावतूकल्प शतंसाद्धं वसेदिष नराधिपः | ङूपारोभ्यगुणोपेतः सप्द्रीपाधिपो भवेत् ॥ ORCA चेतस्या दिहाप्यमुत्रवा कृतम् ४८०) | तसव्वं नाक्षमायाति गिरिर्वज्रहतो यथा ॥
मत्र ्रह्महत्यादि-सकलपापक्षयोत्तर ममरेश्वरत्वलाभ-पुठः कसादध-कल्पदतावधिकार- विस्णुलोकनिवासोत्तर-रूपयोभ्यगुणोपेत-सप््रीपाधिपत्यकाम ईति दानबाक्ये FTG: | इति रत्नावर्दानविधानम् ॥ ->#--
easel
१ (*) जअहोकपश्चरानाहोनां त्तं Terpitercenegfirwecrafe । ९ (†) wane: cade: 'समंलादहुतलाहितिन्धाबात्'। degrenfe विश्न बम्। शौपर्णेरिति कुवित् पाठः । शौपर्ोगदडान एति हनाद्विः | ३ ({) gfe’ wget इटिः" इति भिन्नः ore: | ४ (+) ‘newer दिकं किदिह यदिषागुभषा wag इति हेमाद्रिः पाठः |
—% -
164. वाद्यं , पुलस्त्य उवाव- ` अथातः सम्प्रवक्ष्यामि रोप्यावर मनुत्तमम्। यत्दानान्नरोयाति सोमलोकमनुत्तमम् १८९) ॥ हक्षमिःपठसाहलेरत्तमो राजतावल : | पश्चमि्मध्यमः प्रोक्त SARA: स्मृतः ॥ भक्तौ विदातेरूद्धं कारयेच्छक्तितः सदा । . विस्कम्भ-प्व्वतां स्द्तुरीयांशेन कल्पयेत् ॥ पू््वद्राजतान् कुर्याद मन्दरादीन् बिधानतः | कटघौतमयां सत्र लोकेशानर्षयेदुधः ॥ अत्र Heald काश्वनप् | ब्रह्मविष्ण्वर्कवान् कार्य्यो नितम्बोऽत्र हिरण्मयः | शेषश्च पूयवत् geatala जागरणादिकम्।॥ ` द्या्द्रत् प्रभाते तु गुरे रोप्यपत्ब॑तम् । विस्कम्भ Reman: सम्पूञ्य aye: २(१) " हमं मन्त्रं पठन् दधयाहर्भपाणि विमतसरः | पितृणां apt वस्मा द्म्म॑स्य शङ्करस्यच ३८०) ॥ रजतं पाहि तस्मान्नः शोक-संसारसागरत् | set निवेदय योदद्या द्राजताचल मुत्तमम् ॥ गवायुवसलस्य फलमाप्नोति मानवः । सोम्टोके सगन्धर्वैः किन्नराप्सरसां गणे: ॥ पूज्यमानो वसेदद्रान् यावदाभूतसंडवम् । अव्र गवायुत सहदानफल प्ाधिपवक-गन्धय किन्नराच्सरोगणैः FF... , यादताभूत संग्वन्ताक्् सोमोक वसतिकाम इति सङ्कल्पवाक्ये विकषः | अन्यत् सर्व Fora | | इति रोप्याचल वानम् ॥____ ... १ (x) "सोमको डदिनो्म्' इति fears) ara: | ९८1) fraq...qrrefeae:’ इति Gaze: पाठः , १ (*) भ्पिदानिति wa: चन्यानि पथडुतिक्जकानि soft | ,.',. वि-१९ |
१९ (+) ९८) a (*)
विनि ¶ ` चै ५ वारिना ‘ | ‘ f 1 v » ॥ a“ #
(६ ६) अथ शकंराचलदानप् ।
165. पुलस्त्य इवाच--
मथातः सम्प्रवक्ष्यामि क्षकंराचलमुत्तमप् |
यस्मात् प्रवानाद्िष्णुकररदरा स्तष्यन्ति सर्व्वदा |! अष्टाभिः शर्कराभारं शुतमःस्यान्महाचलः | चतुभिम्मध्यमः प्रोक्तो भाराभ्यामधमः(रः) स्पृतः ॥ भरेणचाद्धं भारेण Helga: खल्पवि्तवान् | विस्कम्भ पर्व॑तान् कुर्व्यात्तुरीयांशेन मानवः ॥ धान्यपव्वतवत् सन्वमासाधामर-संयुतम् ।
, मैतेरुपरि age स्थाप्यं हेम तर्त्रयम् १८) ॥
मन्दारः पारिजातश्च तृतीयः कल्पपादपः | carga मूध सेष्वपि निवेशयेत् ॥
हरिषन्दन सन्तानौ पूष्वंपञ्चिम भागयोः । fide स्वसरेषु विशा STAs It
मन्दारे कामदेबश्च TATA: सदा भवेत् । गन्थमादनश्रङ्के च धनदः स्यादुदङमुखः ॥ TERA वेवमूर्तिश्च हंसःस्याद्विपुखाचले |
हैमी सुपाश्वं सुरभी दक्षिणाभिमुखी भवेत् ॥ धान्यपर्बलवत् सव्वं मावाहनमु(सु)खादिकम् । कृत्वाथ ATA दथान्मध्यमं पठ्वतोत्तमम् । RRR: शेानिमान् मन्त्रानुदीरयेत् ॥ सौभाग्यासृत सारोऽयं परमः STAT: | तन्ममानन्दकारी त्वं भव eR! सर्वदा २८१) ॥ अमृतं fraat येतु निपेतुमुवि सीकराः।
दैवानान्तत समं सोम॑ पाहि नः शकराचरः ३८०) ॥ अनदेष्योऽवलीष्योदोविशिषः; we "ौैरोदपरि'--धन्वादिनोकः | "तत्र माननदकारीः"इतिःहैनारौ पाहः |
‘aaa शोऽदम्' रतिदवानरौवः पाठः |
रस ५५५
च oe ५ ह । मनोभवं GACT Cae: द २। ८८०, ९६०९॥ 1
शन्मयोऽसि महाशेढ ! पाहि संसारसागरात् ॥ Tames cals मनेन विधिना नरः |
सर्वपाप विनिम्मुतः प्रयाति शिवमन्दिरम् २८५) ॥ चन्द्रादित्य प्रतीकादा मधिलषालुजीविभिः ।
सहेव यानं तिष्ठेलु सतु विष्णु प्रचोदितः ३८55) ॥ ततः कल्पक्ठतान्तेतु ACACIA भवेत् | आयुरारोग्य-सम्पन्नः याबल्नन्मायुत त्रयम् It
भोअनं शक्तितःकुर्य्यात् सब्वशेरे विमत्सरः | सर्व्वत्राक्षारछ्वणं भभीयातसवनुक्षया ॥
भोजनं -ग्रह्मणानामिति शेषः |
प्वतोपस्करान् सर्व्वान् प्रापये TINTS |
पदये दिमानप्यधनोऽपि भक्ष्या, स्ृरोन्मृष्येरि्दीयमानम् | श्रृणोति भक्त्याथ मर्तिददाति, निष्कल्मषः सोऽपि fed प्रयाति ॥ दुःखा्रशममुपेति पठ्यमानः, Reta Age: |
यः कर्व्यातकिसु युनिपुङ्गवेह सम्यक् ४(:) |
सत्वात्मा ५(*#) सकल गिरीन्द्र -सम्प्रवानम् II
सत्वात्मा-प्रसन्नमनाः। भत्र HOGAN NATTA विष्याकं-रदर-तोषधूरक- पनुजीषि-सदित-चन्दरादिय-धरतीकाक्ष विमानाधिरोहणपूर््वकं रिवमन्विरगमनोत्तर करपशतावधि-समय विष्णुलोके बासानन्तरं सरद्रीपाधिपत्येतर-अन्मायुतत्रया धच्छिन्नायुरारोग्यकाम इति दानसङ्कल्पवराक्ये विशेषः | | मन्यत् Ted धान्यमेरबत् । इति शरकरावलदानम् ॥
१ (x) x (5). ९ (ss)
3) `
4 (*)
इति विधानपारिजाते निबन्धे धान्यादि ger शेख्दानानि ॥ -#
am way मध्यादवहुदूता eer een’ इतिवहुषनंकिन्ताभवी पाठ; |
इति अकरा qeryia-afcat tere | ‘ate...mifingye nite, इति Gerla: पाडः | ‘aie’ ईति पाठान्तरम् । ,
‘waren’ इति चादर्वान्तरे firm: पाडः |
aig AREA छनः शनमह
ve rarer -rfttit । ७) अथ शिखरं वामि विधनिपर् १८४) ।
--- ॐ ~~~
166. विष्णु qeafert, रामे उवाव- शिखराणां ममावक्ष्व दानं त्रिपुर Aer । यानि दश्वा तु grated दौर्गत्यं न प्रजायते ॥
WE उबाच- PITY राम प्रष्ष्यामि शिखराणां यथाक्रमप् । वानं देयं यथा येन तत् श्णुस्व सनातनप् II माष 3g त्रतीयायां मार्गशीर्षस्य वा पुनः | तृतीया वाथ वैशाखे get वा रोहिणी युता ॥ प्रोघठपथा तृतीयायां विशेषेण तु भार्गव । गुदधेधु-वस्त्र छवण-धान्यंकाऽजाजि शर्कराः ॥ BERT ATES TAT कोद्र म॑ख्यजेन वा । GONG: रम्यः शिखराणि प्रदापयेत् ॥ शकरा इति व्रतीयारथे प्रथमा । एषा मन्यतमं दाद् are विधानतः । =" जस्म-परमाणं कुर्वीत प्रदेशाभ्यधिकं शुभम् ॥ भूवि गोमय दिकाया मि्ुपत्राणि dente । वतः कुवीत शिखरं गोरीस्थान मनुम् ॥ fleet भूषकर्तव्यं हस्तमात्रं शिरस्तथा | भित्ति fogged: काम्या वे्ठये द्रत वाससा ॥ हानद्रभ्येण तन्मध्यं पूरयेद् शरगुनन्दन | | शु पत्रकटे गोरी हस्योपरि निवेदयेत् ॥ mgt हेममयीं पूजयत् Geshe g | auite गोरी wast, TH पुराणे- woke, वस्तु कणां शरी एशि (fear । १ (०) aque trent, द्रति, aferatern git ‘gdewt faut ave’ इति me: ।
. १४१.
इ १८१) पीर्तनासीनां (ता) eRe HATER २८) | we तरथा शष्वमाल्य फल प्रियाम् १८१) ॥
वेष्टयेत् सुष््मवस्तरेणं देवीं शिखरमेवथ |
stares पूजवेद् गौरीं मन्त्रे रेतेश्च शक्तितः ४८1) It नमो भवान्य पादौ व कामिन्य जतुनी तवः |
वामदेष्ये तथाचो नाभिश्चैव अगत् प्रिये (x) |
भानन्दायं तु हदयं नन्दायै पूजयेत् स्तनौ ।
सुभदराये gel पूज्यं efeard नमः fire: ६८) ॥
एवं सम्पूज्य af दैवीं शिखरा नमिमन्त्रयेव् |
यस्माभिवासः पात्याः शिखर ! स्वं eee: ॥
तस्मान्मां पाहि भगवन् त्वं गौरी शिखरः सवा ७८#) |
एष माम्य शिखरं तृतीयायां यत-्रतः |
ततः स्नात्वा प्रभातितु दथान्मस्त्रेण भक्तितः ॥
memes सर्वभूताना युपरिष्ठा दवस्थितः |
तैस्नाच्छिवः प्रीयतां मे प्व (त)दानाद् गिरिजाधिषः ॥
areal चतुथं वा पश्मं वा ततो गुरोः |
दत्त्वा शेचन्तु बन्धूनां दिष्टानां स्वजनस्म च ॥
भलजीवि-स्वैयृत्यानां दुर्गतानाश्च कामतः ।
एवं eng शिखरं गो्यां मु. खीत वाग्यतः ॥
स gee: सम्प्राप्य क्षीरं घृत मथापि वा ८(1) ।
विधिनानेन यो वशाद् गौर्याः शिखर सुल्तमप् |
स वसेद् भवने देव्याः कल्पकोटि क्षतश्रयम् II
(*) ‘cm? हति पाठान्तरम् | (t) dar’ fafa egy: पाड (t) cant नौरोष्यानं वमिति । (+) (बाह, इति पाडान्तरष् | (x) “अर्बत् बिय' ere: पाठः| | (॥) गलो ware इ्वारण्य-'तुमद्रावे" ceri generat ज्व. | एवं Ge लहारवौम्' इति afer: | (*) भगवान् ae इवयन्यविषा क्योकि; | । (1) Ste wa भवापिवा' cant feertga वेतः qaafe eqh: Cha confer exes
प्यक्षया `दिहागत्य जायते `एथिवीपतिः । ` सनेन विधिना दैव्याः कल्पकोरि शतत्रयम् । ` अनेन धिधिना देयं विधिष्टीनं नकारयेत् ॥ विधिहीनं छृतं सव्वं न दातुः wed भवेदिति १८१) | इति विष्णुधम्मोत्तरोक्त रिखरदानविधिः ॥ ~~त त
(६८) अथ शिखरदान प्रयोगः ।
शिखरदानं चिकीपंरायोक्त A(t) | श्तृतीयायुक्तकारे शृतनित्यक्रिय उपरर gat ta समासीनो गणपतिं सम्पूज्य पुण्याहं वाचयित्वा देशकालादि सङ्कीर्त्य तदन्त Sala दौर्गलयरहित scan शतत्रयावच्छिन्न समय गौरीभवन निवासानन्हर- पृथिवी पतित्व कामश्चोक्त गुडादि शिखरदान महं करिष्ये इति cerca, ae वृत्वा SME गन्धमाल्यादिभिः aay, गोमयोपरिक्ायां भूमौ naar संस्तीय्यं भूख्देशे दिस्त विस्तार मुपरि देशे हस्तमात्रविस्तारं चतुरल-कुयुखिकाकारां ल्वहरीरोद्ध-परमाणतः प्रदेकाधिक परिमाणामिश्वदण्डाङृति fate निर्माय तां भित्ति अभ्यन्तरं रक्तवस्त्रेण वेष्टयित्वा गोरीमावाहना arent: प्रति्ापू्व्थक मभ्यं ककुमगन्येनातुषिप्याङ्गपूजां वयात |
तदू यथा- ~
ॐ भवान्ये नमः पादौ पूजयामि । कामिन्य नमः आनुनी A(t) । बमदेष्ये नमः SK sega नमः नाभिम्। आनन्दाये नमः हृदयम् । नन्दायै नम स्तनौ । «gan नमः मुखम्। कलिताये नमः fie: पुयेत्। ततः कला शरष्पाखहिना शिखरं fa: प्रदक्षिणीकृत्य आद्यचानु मन्त्रयेत् । `
१८१) eats हमाद्राहतं चिर दानम् | १ (1) ge wate "माणल दतौयाया' cenfe प्रलाववाक्ष-विहितकाै । = १ () ‘om ware पादीतु कानिन्पे जानुनौ ततः । वानरम तवा चोर afta अगत् fad! ॥ - . Wray wad नन्दये पूजयेत् शनौ | सभद्रावै wal wed सिताय नलः विरः” ४
FITTS. 3 र. me ५५ ॥ ४ ¥ a न ar + ~ । - =
शत्र अन्तरः TEATS: TOT: शखर त्व AC: | तंस्माल्मां पाहि भगवन् त्व' गौरी शिखरः सदा । | इति पुष्या्चडीन् प्रक्षिप्य नमस्कृत्य च ततो Tom रात्रौ जागरणं छत्व प्रभाते कृतनिष्व- क्रियः शिखर पश्चिमभागे srege उपविश्याधेत्यादि देश कालादि सङ्क्तनान्ते दौम्य दौर्गत्याभाव yeas कतपकोटि शतत्रयावच्छिस्न समयगोरीभवन निवासानन्तरं प्रथिवी पतित्व कामोऽहमयुक गोत्र प्रेभ्योऽयुकशाखाध्यायिम्योगु्वादिभ्यो बन्धुशिष्ट अनालु- जौविभृत्याद्विभ्य at यथोपस्कृतं शिखरं सम्पदे न ममेति गुरव्ादिहसते we वयात् | ते स्वस्तीत्युक्ता सावित्रेण यजुषा परतिगृह्य खां खां कामस्तुतिं पठेरन् । ततः घुवणदक्िणां कात् | ements श्ृतेतच्छिखर दानकममपतिष्ठाथं इदं सुवणं दक्षिणात्वेन सम्पदे न ममेति gor! भत्र गुरवे freace ae a द्वा ete विभज्य दैयम्। शत क्षीरं get बा वाग्यतो मुक्तकेशाः प्राभीयात्। एव रीत्या शकष्वादि शिखर प्रयोगः १८५) | इति श्रीविधानपारिजाते गुडादि शिखरदानानि ॥
पल ह क्य
(६६) अथान्यानि वशमहादानान्युच्थन्ते |
रीर * CREED
म्मे पुराणे — कनकाश्च fret गावो दासीरथ-मदीगृहप् २८०) | कुल्या च कपिला धेनु महादानानि वे दश्च ॥ तत्रादौ सुवणंदानम् । 170. सुवर्णात् प्तिर्कता कान्दे,-- महेदवरस्य ate: पवित्रं शक युतम् समा्ध्य पुरा गौर्यां दुराधष यतोऽन्यतः II
=-= क -99-५
१ (*) वाहन्रौत्या faeces विधानश्च mea seem चादि fracas प्रवीनो fede श्ति। १०) "पवितं बे face’ इति शुतिः। (सगकाज्' इति कुषचित् पाड बहि एरारै त्ाहदवदाननानाध्यायै च-- “तयात् gee ददता पुषं तदाककम्। इथ पून्छापरां Sq प्रोवािदं ष्ल्परिः ॥ gas पि प्रवच्मि मरका्ारवबन्ि ति” ‘qudqnt were भूनिदानं तवेव |
mweeary पापानि नहापावकलान्बपि” इति arafeene । ‘qnae foarnfestcangter:” sfc ईनाद्विशतः ors: । Qe cehwararaad gréqagqet ।
१५१ Recreate ` देवतानां हितार्थाय तदो safe, पुरा । भुखेनैवापि aaiy—te: धुं पिनाकिनः ॥ तदुष्णमपवित्रं सत् गङ्गायाप्रक्षिपेत पुनः | जिताश्च पुनर्गत्वा स समुद्राः सरिद् गणाः ॥ भूम्यां निपातयामास yea तेरभ्यपातयेत् | ततो यः पिण्डवदूभूमिः सा भूमिः कुरपब्ब It हतस्तदेदवरं रेतः स्व' वहेन सपावकम्।
वदेत् समस्तमुबनं आतं संख्येरणं प्रति ।
वतः सकन्दः समभवत् स्कन्दसम्पर्किं यजहम् । हात् स्वच्छं स्वणममवदित्यादि ॥
171 बहिपुराणेऽपि १८५) एतेत् पवित्रमतुलं सभ्भृतमिह शुश्रुम २८1) | शम्भोवीर्य्याति परं तेजोष्यपत्यं जातवेदसः ॥ सहज कातिकेयस्य श्र शुक्र-सयुदधकम् | पवित्र यतसुरेः सव्व aera मुद्कटादिभिः ३ (‡) ॥ भभ्निस्तु देवताः सर्व्वाः प्रीयन्ते सम्वदेवताः । ` तस्मात् सुवणं वदता सुवर्णश्च तवात्मकम् ४1) | भथ सुर-युसंस्छृत्य स्वयं वा eager | राजतेन विधानेन ताश्रेणव घटेन वा ॥ तान्याथान्यष्टाद् GATT: । पौराणिकं गुरुम् ५८१९) |
PT ERE op er ae त eee dees OS RP ES Soe ee seee a
(*) af इुरारे--तुलापुदषदाननामाध्यायै।
(+) श्ुतरतः शति कचिदाद् पाठः।
(t) ‘qyerfey? इति पशकान्तरखः पादः |
(+) श्रौताः खः सदेवताः इति मादचोक्तः पाटः ।
(>) खकं--अदोतिरधिका परिमित सुवदंम्। ada सुदं ख gaddaey’ इति Meret | अष कष परिलादम्। पौरादिकं कार्षापदतितमिति $चित्। गुर" दहटपरिमाक freed: |
© Rd दुरा्ैव्र--“ज्ाना सानेपु्दादैः पातेषु एतिपादरैत् |
anarfirwraeraife चिकि, क" wafier:?' ४
S= ae क ff तक
निनद = = ७9
t (°) (१) ३.०)
चतुर्थसबकः | १५१
(कनकदानध्रयोगः)
करतनित्यक्रियोऽभ्रि सान्निध्ये विष्णोरीशस्य वान्यतः | इमान् समुषरेन्मन्त्रान् कुशपाणिः प्रसन्नधीः ॥
Heat FT
ॐ नमः सर्व्वदानन्द् सव्वं सम्पत्तिवर्द्रन | । वद्धयाऽस्मान् समृदधेथह आयुषा यदासा भरिया ॥ नमस्तेऽनन्त नमः पाश्षधरा प्रमेय | नमोऽस्तु रामाय सुनामधेय ! | नमः समीराय हृताशनाय, नमोऽस्त्वनन्ताय गजासनाय ॥ नमः सुरभेष्ठ॒ हरीश्वराय, नमोऽस्तु सावित्रि शिवि भियेति । सरखति प्रीति क्रिये gate. तृष्ट स्मृति शान्ति सदा gated १८) ॥ सर्व्वामराणां निधिरप्रमेयः, त्वमेव arate मुनौ शरण्यः | आधार भूतोसि चराचरस्य, विश्वस्य यस्मात् प्रणतोष्य(स्म्य)त ear II नमोऽस्तु सौन्दुय्य॑निे सुरेश | नमोऽस्तु गाम्भीर्यं AEM मनवे मणिभद्राय ते नमः। नमो नन्वि वित्ताय नन्यावर्ताय वर्भिने ॥ नमो हारकं वर्णाय कण्ठावर्ताय ते नमः २८१) | नमो नव प्रतिष्ठाय नमो हैम प्रियाय च | नमो हिरण्यगर्भाय नि्यानन्वाय तै नमः (1 एवं पूञ्य विधानेन नित्यानन्दनिर्पि युधः ३/०. | 'अाधप्रयोगोहि इन्दोर् asfa'sfa frances दिति ग्यतिक्रमा$गुजि च erat | rate: सनिः mice’ sat पःटानरमा । "एवं मंन्तुद्' इति पृकबन्तिर्ण्छः प्रादुः । ति---9 ^
1. 7 १ ee
१५४
१८१) x (Tt) १८) ४ (०)
विधान-पारिजाते |
ससिद्धर्थक calf: सङुकाश्षत-चन्दनेः | ese: समं पुण्यं भूमादुदक ATA ॥ मन्त्रेणानेन विधिवत् कल्पोक्तेन खगेश्वरः १८) | अथेह पुण्यकालेऽस्मिन् द्विज देवाप्नि सन्निधौ | यदः श्रेयोऽभिवृद्धथर्थं मातापित्रो स्तथात्मनः ॥ पुराणन्याय मीमांसा- वेदवादिभ्य एवच | नमो fen विदायिभ्यो नानागोत्रेभ्य एवच ॥ विप्रेभ्योऽनेकधम्मंभ्यो नित्यानन्दनिषि परम् | अहं सम्प्रददे तेभ्यो नाना मन्त्रावृतेन च ॥ स स्वर्णं रौप्यताम्रेण AA सवाससा | सोपकारेण पुरुषो ब्रह्मविष्णुिवात्मकः २(1) ॥ प्रीयतां निधिदानेन श्रीयज्ञपुरुपोच्युतः | एवमुनूघ्ञ्य उदकं विप्रेभ्यः प्रतिपादयेत् ॥ सं विभज्य amare न fafa दपमानयेत्। महादानमिदं यस्मात् तस्मादेकोऽपि नाति ॥
इति कनकदानप् |
2 र क
(७०) अथानन्दनिधि दान विधानप् ।
नण रे
आनन्द निषि दानम् | अथान्ये केचि दिनच्छन्ति समस्तविधि पारगाः | यज्ञदान AAAI बा सोऽप्योकोऽर्ति तद् गृहे ॥ एवं यः कुरते. दानं निधेः परमपावनम् a(t) । परं पदमवाप्नोति संसारेऽपि निरन्तरम् ४८०) ॥
ee क क क 1 गी कि ौगगणणीिीनषीि
"खगोत्तम ' इति ईमा द्िएत-पाठः | 'सौपस्करेय' इति पाठान्तरम् |
"नित्यागन्दनिषैः परम्' ¶ति हेमाद्विरत-पाठः। ‘ee areata’
चतु्थसबकः | १५५
STATA मनन्त फल मुच्यते १८५) नित्यानन्द विधानस्य प्रदाना दपवर्गभाष् |
यस्त्वेवं सक्वत्रव सदानन्द-विधानङ्त्।
स करोत्यसष्द्राज्य मक्षये वेधसः पदे II
यथा marie Tate सकम्मगुण स्वयम् २(+) | तदाखिखमही- र्यं प्राप्रोति प्रतसंक्षके ॥
पुनः स्वधम्मसंयुक्तो राज्यं FAT सहानुगः |
प्प्रोति va मेशानं नित्यमक्षयमव्ययम् ३८१८) ॥ तस्मा देत्य पुनाराज्यं लभेत् aa पदे | आकल्पमप्यनल्प श्रीः श्रीनिधान प्रदानतः ॥
पुनः प्रयाति कल्पान्ते aod पद् मन्ययप् । गता हि योगिनो यत्र प्राष्ुवन्ति पुनः परम् ॥ एतद् भद्रनिधानाख्य माख्यातं वैनतेय ! ते ।
मया प्रीत्या प्रयत्नेन किमन्यत् कथयामि ते ॥ निटयानन्द् नि्ेर्डानान्ित्यानन्दोऽभिजायते |
यः कुर्य्यात् सोऽच्युतायुः CAG सन्तान माघ्ुयान् ॥ यस्तु संकीर्तयेद् wee यः oT समाहितः ।
स दीघं मायुरापरोति मुच्यते सव्वं किलिविषैः ॥ इति ।
अथास्य प्रयोगः ।
कर्ता पूर्वोक्त देशकाटौ dake पुराणोक्तफल प्रापरिकामआनन्द् निधि महादानं करिष्ये इति TEI महादानत्वान्मातृपुजाभ्युदयिक श्राद्धे AAA Fe Tea बहुत्वे रत्विगावीन् seat तेभ्यो ae after कण्डलादीनि दत्वा-निध्यासादनं grate |
तद् यथा--
नानारन्न॒स्वणंरोप्यतान्न सुद्र यथाशक्ति संम्पाद्य द्वादश पलादिपरिमित-
स्वणंयुतम् | १ (*) २ (+) a(x)
[कक 1 1 1, यणि
'फलमनरुति.* एति ईनाद्वि-हतः पाठः| "गुशसं वुतम्?--- इति चादर्शानरे पाठः | ‘awanaa’ मिति धातुगताचमेरेन नेकायकतवम् ।
१५६ विधान-पारिजाते |
रौप्य पिधान-ताम्नघटरूप-मानन्दनिधिं सुसुक्ष्मवस्त्रे १८०) वेष्टितम् । विशुदरोपरिप्न भूतछन्यस्ताष्टावक्ष-धान्योपरि बिष्णादि देवता सन्निधौ स्थापयित्वा areata: प्रतिषठापर््वक्ं ॐ निलयानन्व निधये नम: इति मन्त्रेणावाहनाद्युपचार- wad सिद्धार्थ दर्व्वादल्छदा-चन्दनाक्षतानादायानन्दनिर्पि प्रदक्षिणीकृत्य ॐ नमः astray gente gates मन्त्रैरूपस्थाय महादान प्रतिषठा्थमिदं सुवणंमभ्निदेवतं दुक्षिणात्वेन सम्प्रददे न ममेति दक्षिणां यथाशक्ति aq
अस्य महादानस्य प्रहीतु रेकस्य पात्रस्यासुलभत्वाद् ब्राह्णेभ्यस्तं निधि संविभज्य दधात् २(*) |
इत्यानन्द निधिदान प्रयोगः ॥
कवत * caneERD
(७१) अथ भद्रनिधिदान विधानप् ।
बहिपुराणे, स्र उवाच-- २) भगवन् सर्व्वं माख्यातं वृषदानक्रियाफरम् । TORE GY सदाक्षियफल प्रदम् ॥ दानं तरेछोक्यनाथस्य et: प्रीति विवद्ध॑नप् | यस्य जन्मायुरन्तेऽपि दानस्यान्तो न विद्यते ॥
` तदू वदस्व aa! येन दन्तनेशः प्रतुष्यति | दिकूपाखात्मा च सनित्यं सदानन्दमयो हरिः ॥ केन वानेन तपसा Ada यज्ञनेन वा | मुच्यते पातक्राद् धोरादाजन्ममरणान्तिकान ॥
172.
1. व
१ (०) sae क पांसाम्बरात् प्रथमम्, पटवलात् चमं कं;पैयदसं वा ग्रे पतञ्चति। च नोय.रक्राष्वरे, Aurela एुरातनं सच्छिद्र faa परिहत दग्धं afed sacar aga ayfd-aafeadt निषिद्धम् । २ (e) दानपाच-विषयेतु- "ददाति विप्राय बह qa, वेदान्त विच्चान aafaae’ एति wife: | WES दानपाचलच्ण ATMA | १ (*) हेमाद्रि सूरिनये इन्र sare’ sf पठोऽल्ि।
चतुषस्तबक >| १५७
कथं भवज्नरः श्रीमान् धीमान् पुत्री प्रतापवान् | अमितायुस्तथारोग्य सकरेदवयंभाक् सुधीः ॥
कस्य जन्मागुतान्तेऽपि दानस्यान्तो न विधते |
केन तत् पदमाप्नोति विष्णोय॑तूपरमं पुमान् ॥ श्रोतुमहति बे प्रहन् वेष्णवं मन्यसे यदि |
त्वत् प्रसादादसिलं दानं तत्त्वमाचक्ष मे गुरो ! १५1) ॥
173. ब्रह्मोवाच- आनन्दं HAT रूपं नित्यं वेदेषु गीयते २८५) | सव्वभिासो विभुः साक्षादानन्देन व्यवस्थितः ॥ तस्साहानमिदं पुण्यं देह्यानन्दनिधि परम्। विप्रायाच्युतरूपाय वद्यानन्द् मुत्तमम् ॥ दानेनानेन ते शक्र धातुत्रयगरुतेन च ।
114. इन्द्र उवाच-
विधानं ब्रहि मे ब्रह्मन् दानस्यास्य महानिषेः ३८1) |
यथा देयं विशेषेण विष्णोरानन्द् कारकम् ॥ 175. ब्रह्मोवाच
पुण्यान्तिधि प्राप्य तु पौणंमास्याप् ,
तथोपरागे शरशि-सुख्ययोष्वां |
चतुर्युगादिष्वयनद्रये वा,
प्रबोधने प्रस्वपनेऽथ विष्णोः ॥
RUN BAT ,
हिरण्यमानेन यथात्म शक्तया ४१ , |
हिरण्यमानेन परक्ेपन्य भारादि-परिमित-सुवर्णानुसारेण देयेन शीरशादिरन्- सहितेन याबत् पृणं BRA: स्यात्तावत् प्रमाणं कुर्यादित्यर्थः |
१ (t) ‘galeries’ इति Qaifava-aia: |
२ (s) ‘aay’ एति aqeat चिन्तामणि ya पाद; । "आनन्दं RANGA aware प्रतिहितम्' इति sere | ३ (1) 'मड़प्रभो' रिति इईनाद्विष्टत-पाढ;।
४ (3) ‘fecan arte’ एति इमादिषटत-प।ढ;ः।
१५८ विधान-पारिजाते |
तथा विधानश्च सुराजतं स्यात, दिरण्यभारेण तु पूरये ततत | तदट्रतोऽरदरन ATA वा, स्वराक्तितः स्वण Ge: रतेन | तदृद्ध॑मद्धेनतु वित्त श्त्या, प(फ)रत्रयादृद मपि sects । तत्ताम्रभाण्डे कनकं निधाय, IB नीलोतपर TATA ॥ संयुक्त Sqed सचिदू मश्च, तद्राजतं पात्र मधोभुखं स्यात् | कुदोत्तरे दपण चामराल्ये, स पादुकोपानहच्छत्र युक्तम् ॥ तत् क्षोमवस्त्रोत्तरयुग्मयुक्तम् , १८४ सँ पुजयेन्मन्त्रवरे रथे तैः | आरौ तु Ware माद्य विष्णुम् , सं ज्ञाप्य संसार हरं समच्च्यं ॥ प्रावरणोत्तरच्छदेनोपगक्तेन सहिते इति | तथेदवरं पावकमेव हत्वा, आमन्त्रयेद् भद्रनिधि ततस्तम् ॥ श्रीखण्ड कपर ARE, पश्वाक्षरं नाम भ्रियंप्र सिष्य | नमस्तथोङ्कार एतच्च पात्रेऽ,- तद्राजतेऽप्येव यथाशर॑येत | त्वया समस्तामर सिद्धयक्ष- विदाधेन्द्रोरप Pred: | गन्धव्वं बिथाधर-दाननेनदर, युतं ad विदवमिदं नमस्ते ॥
१ (*) ‘aq ala’ दव्य प्रावरणों सतर इति पाठान्तर ale ।
प्रावरणोत्तरव्छदनेति 'दोमदस्वोतर' इत्यख व्याख्यानम् | wae परिधानवखमपरमुत्तराष्छादनं gag |
, चु्थेबकः | १५९
समप्र संसारकरी त्वमेव ,
विभोः सदानन्दमयो च माया |
समस्त कल्याण निधिः समाधिः,
aft प्रिये भद्रनिधिनमस्ते ॥
एव सम्मूज्य विधिना ततो विप्रमथा्षयेत १८४) | किरीटाङ्गद्-निष्काग्रथ छण्डलाङ्गछिभूषणेः ॥ मढ कृत्य हरि यद्वत् पीताम्बरधरन्ततः । पूजये दच्युतं ध्यात्वा मन्त्रेणानेन भक्तिमान् २/1. ॥ भूदेबोऽसीत्यतो नित्यं नित्यानन्दमयोहरिः |
हर मे दुष्कृतं BP! कृपाकर नमोऽस्तु ते ॥ भूदेव भगवद्धम्मं भवभङ्ग BAT ! । भवमभूतिकरो जिष्णुः प्रभविष्णुनमोऽस्तुते ॥
एवं asa हृदि ध्यात्वा तं द्विजं विष्णुरूपिणप् | ततोभद्रनिधिं ददान्मन्त्रेणानेन मानवः ॥ स्वगोत्रोशषारणेनादौ विष्णोर्नाम महात्मनः ३.५) | यव Hire: साद्धंमुदकं संपरित्यजेत् ॥ fag सन्तारणार्थाय नित्यानन्द fare | स्व्वाघोघ विनाशाय विष्णोर्हानं मया छतम् ॥ तदनेन सरत्नेन धातुत्रय-युतेन च ।
सत् क्षौमाम्बरयुक्तेन सादश-- पादुकेन च ॥
आसनेन सच्छत्रेण चामरोपानंहेन च ४1) | सदानन्द विधानेन प्रीयतां विष्णुरीश्वरः ॥ एव मुषास्यं तन्दथात द्विजाय हरिरूपिणे | गोप्येन विधिना दद्यात हेमसंख्या न कीर्तयेत ५८) ॥ १८०) "एव पूज्यः इति हविदादथ-पाठः। (t) ‘quaen:’ ‘fadtermrad’ इति त्र पाठान्रदयं विदत । a (*) ‘agate महामनः" इति भित्रादग-पाठः | ४ (+) अच्रोपानरहनचेत्यापैम् | ४५ (}) atam विधिनेति यद Garfea प्रदत्तं तेषां मंद्यादिकं न कीर्तयेत्, age मानव
wharer ‘aire परिदोत्तना' दिति। परिकोतत॑नादानगफमं acted: |
tho विधान-पारिभवि |
प्रकीर्तिते कोटि शुणायुतं क्षम् १८1); परगोपिते कल्परणेनं संशयः |
इतीदमन्यायं न की्तयेत् सुधीः, निधानमध्ये निदितश्च यद्रसु २८१८) ॥
एवं जते स्यान्मनुजः कृतात्मा, ` भवेन्नचा(वा)स्मान्मरणं कदाचित् |
प्रयाति विष्णोः पदमव्ययन्तत् , शिवात्मकानन्वमयं स साक्षात ३८०) ॥ इति ।
कत्ता पू्िमादिकाठे sages: ge देशे सोत्तरच्छदे कुरोत्तरे प्रागुक्त प्रकारेण यथाशक्ति विरचितं भद्रनिधिं क्षौमवख्ष्टयाृतं स्थापयित्वा परितो दर्पण चामर-पादुको-पानच्छत्राण्यासाद् पुरतो हरिहरौ स्थापयित्वा पश्वामृतादिना सम्पूज्य तदीशानदेशे स्वगृहयानुसारेणात्रि संस्थाप्य धृताक्त तिषेषटोत्तरशतादि संख्यया प्रागुक्त देवोहेशेन हुत्वा श्रीखण्ड gn wat: प्रणवादि श्रिये नमः इति पच्चाक्षरमन्त्र निधिङ्कम्भ Praca च छिलित्वा तेनेव भद्रनिधिं पूजयित्वा गृहीत gqarate भ॑द्रनिषि प्रदक्षिणीकृत्य प्रमुखः उङ्मुखं गुरं किरीटाङ्गद पीतवस्त्राहिना सम्पूज्य भूदेषोऽसी'- त्यादि मन्त्रेण स्तुत्वा करुशा-यव-तिक-जल-हस्तोऽमुकराम्माहं सव्व॑पापक्चय सकल- पित्र.तारण-नित्यानन्द विबद्ध - शिवात्मकानन्दमयान्यय-- विष्णुपदं प्राप्रिकामोऽमुक- gear तुम्यमिमं भद्रनिधिं aca धातुतरयात्मक स क्षौमाम्बर युममादशं.पादुकोपान- च्छश्रासनसहितं सम्पद न ममेति तद्धस्ते erga दान प्रनिष्ठा्थ सुवर्ण दत्ता विष्णवे समर्पयेत् |
इति भद्रनिधि दानप्रयोगः ॥ र य १ (+) प्रको तित शति दत्तवस्त संष्टादोनां फलन्यनताधे. सचितः | प्रणोषिते इति फलापिक्य मनेन मूचितम्। @ (x) Varzrahy caRarfe भदनिधैः प्रयोगः |
a (e) ' स साचात् say स den’ इति हेमाद्रौ पाठान्तरमलि |
१ (*) 2 (1) १ ({)
AZT: |
(७२) अथ शतमान-दानविधिः e(s) ।
176, ब्रह्माण्ड पुराणे, ब्रह्मोवाष--
श्णुष्वावहितो दानं व्रवीमि तव नारद ! शतमान मिति प्रोक्तं सर्व्वपाप-प्रणाशषनम् ॥ आयुष्यं श्रीकरं पुण्यं आरोग्यं सन्तति प्रदम् | भुक्ति-युक्ति प्रदं सव्वं सर्व्वमाङ्गल्य-कारणम् ॥ पण्यकालेषु सर्वषु चन्द्रसूर्यं प्रहादिषु ।
यत्र साधन सम्पत्तिः तत्र दानं समाचरेत् || गव्येन भूमि सरितो जलेन २८), भेख्य-मध्ये सिततण्डुलेश्च |
सरोरुहं केडार-भूषणाट्यम् ,
सकर्णिकं ase fafeer |
तस्मिन् हिरण्यं शतमान-मात्रम् ,
निधाय तस्योपरि तं विचिन्त्य |
TOMA कमलासनस्थ
मावाह्य गन्धादिमि रादरेण ॥
विप्रं तथा वेद-विवं विचिन्त्य, विरिच्िवुद्धथातु सम्चयित्वा ।
दात सुवणं शतमान मस्मे,
सम्परीयता मात्म-भूरित्युदी्य्य ॥
शतमान मात्रमिति-शक्तथनुमारेण कृष्णलादि क्षतमित्यश : ३८५) ।
गत परिमाण हिर ्छमष यम् |
सरितो ललेन, गङ्ग जरलनम साधारय-नदौज्लेन बा |
‘aaay मुवयनिरभित मदि faite’ इति वेदान -कन्पतडक्षाराः मौमांभरकेरपि 'अत-लणने गपयत्!--इन्यव तथेव प्रतिपादितम् |
१६१
Oe ' ह CC 8 Eee HY Re oe =
१११ विधन-पारिनाते |
तस्मादायुः सव्वमेवेति चोक्तम् | अतः GUAT रित्यसङृा १८१, नित्यं मासं शयनं शक्तितो ar ॥ जाम्बुनदं जातरूपं सुवणं काश्चनन्तथा | हिरण्यं वेति शक्तथातु क्रमादेतानि नारद् ! ॥ रोगपरिहारा्थश्वेत् २८1) | --#- 177. अथाह, कोधायनः- शतमान मक्षयेन सुवणन मितश्बयत् | तत्कांस्ये निक्षिपेन् सम्यग् तिखादक-समन्विते ॥ कांस्यपात्र-परिमाणं प( फ )छानामष्टकं विदुः | तिलानायुपरि स्थाप्य अक्षताः STANT: ॥ भावाहटयित्वा देवेशं TAT भानुमव्ययम् | गन्धमाल्यैः सुरभिभी रक्तमाल्यं विशेषतः | उपचारः षोड्रामि Tag भानुमन्ययम् | BE मन्त्रेण सावित्रेणाति भक्तितः | यद्वा सावित्रलिद्धेन मन्त्रेन प्रणिपत्य तु | ब्राह्मणाय ततः पूजां कुर्याद् गन्धा्तेः TA: ॥ area विविधैः सम्यक् स्वकुटुम्बाबिरोधतः ३८१) | तस्मे दान्ताय AAI स्वाचारायात्म BPH ॥ प्रमुखाय स्वयश्वोदङ्मुखः प्रयत-मानसः। मत्त्रेणानेन TET पापन्याधि-विमुक्तये ॥ TERA: पद्मकरः VAY रथवाहन: | शतमानेन दत्तेन OB: सर््व-जगदूगुरः ॥
१ (*) 'भादरे'रितय् ‘arce रितिः carat waratsfar परव्ति-घ्नोक्च नारद् इति
सम्बीधनानतं Teale | २ (1) Quay चैद यदि एतददानं करोति तदा तश्च पापतोगयोर्वक्तिः खात् ।
*खकदुब्वाविरोधतः' इति afer पाठान्तरम् | ९८१) ‘anger विरोधतः, इति हैमाद्वि-समुरत-पाठः |
t (t)
2 (e) & (t) ४ (t)
qqterrg: १६३
इह जन्मनि यतपापं भन्यजन्मनि aE | महद्वा दिवा स्वल्पं ततूसव्व क्षमयत्वसौ १(‡) ॥ इति दानमन्त्राः | ततः क्षमाप्य तं विप्रं प्रणिपत्य विसज्जयेत् | यथा प्रसन्नो भवति तथा स्वं प्रकल्पयेत् ॥ इति पापरोगहर-शतमान-दानविधिः॥ —*—
(७३) अथ हिमदान-षिधानप् | -#-
178. वायु पुरणि- हेमदानमथो वक्ष्ये यदृतं रेतसा मम २(*) | अप्निग्भं पवित्रश्च आयु रारोग्य-वद्नम् ॥ निष्कमान-परिमाणं age पादमेव वा a(t) | तण्डुलादृक सम्पूण पात्रे पात्रान्तरे FTA ॥ भर्द्वाद्कतिषटः qo तस्योपरि घृतान्वितम् । तिला्द्व-माणतः पात्रं धृते सद्धेम विन्यसेत् ॥ गोमयेनोपर््नायां भूमोतत्रितयं न्यसेत् | किपर्च तद्धिरण्यश्च शाम्भु स्मृत्वा प्रपूजयेत् ॥ आप्मच्छायां हिरण्यश् तिलतण्डुषमेवश्व | विलोक्य दद्याद् विप्राय शिवः सम्प्रीयतामिति ॥ दश्यादनेन विधिना नित्यं मास्ययनेऽपि वा |
सम्बतंसरे चामावस्यां मतसायुञ्यपरं यतः ४८१) | भायुरारोग्य-सम्प्रीति स्तस्मिन् काले भविश्यति ॥
EE AES YS
"तत् प्रयया प्रयाम तत् ee चमयलसौ" इति हेमाद्रि TAWA: Te: |
—9y ‘ae’ faa aafafa cidisfe |
(यदुक्तं @wer an’ इति पलकान्तरषतः पाठः | (निष्वमावं पविवं ar’ इति हेमाद्रौवः पाठ; । 'इन्बतृसरे बा प्रत्ये तत् छायुज्वनवा प्रयात् "ति eget चिन्ताम्िषतः पाडः |
विधान-पारिजाते। ` एवं सुवणं दानेन नित्यं व्ादनन्तकम् |
अन्यादव विविधाग् कामान् अप्रोत्येव न संशयः ॥
इति नानाविध सुवणदानप् ॥ क 4 ae
(७8) अथ प्रसङ्गाद्रजत-दानविधानप् |
[= x =
170. नन्दि पुराणे- अथो देवो विरूपाक्षः प्रत्याीद्' समाश्रितः | स्थानकं पद ( शर ) मादाय सर्धदेवमयन्तदा १(#) ॥ आकृष्णमन्द्रं चापं वामुकिज्यावनामितप् २(†) | त्रिपुरस्य वधार्थाय निर्निमेषे स्त्रिरोचनेः ३८१) ॥ ततोऽश्रकणमेकस्माद् यत्तु तस्य त्रिरोचनात् | तस्मादरदराक्षमभवत् शाखाव जटयोजज्वलम् ॥ द्वितीयनेत्रादभवत् अश्रुविन्दुश्च खाननात् | तस्माद्रजतसुत्पल्नं पितृकम्मसु शासितप् ॥ रजतेन समायुक्तं यस्य श्राद्धेषु किथ्वन | तत्तुक्षयमित्युक्तं रहस्यं पित्रभिः समम् ॥ इति ।
180 सकन्दे-
यः प्रयच्छति विप्राय रजतं वापि निम्म॑लम् । स विधूयाशु पापानि खगंलोके महीयते ।॥ ` रूपवान् सुभगः श्रीमान् इह रोकेच जायते |
अन्व स्थानानि पद् धन्विनाम् । तधाच- भरतः | ववं समप।द्ख ANG AGS तथा ।
Hans मधालोढ' खानाग्ेतनि षडक्षाम् | अमर faunas खागपश्चकषमिति |
way चोरखामो लतटौ कायाम्, wae विन्रामिग्रौधे वासिष्ेच | अच ‘ate’ इन्यत Sree’ इति पाठः साः |
trey’ ख्िखो यमे" रिति प्राढान्तर मादाथामरे |
चतु्थ॑सषकः | १६५
1४1. भात्स्ये-
पित्णां राजतं पात्रं अथवा रजतान्वितम् |
िवनेत्रोद्भवं यस्मा त्स्सात्तत् पितर बहभप् ॥
समङ्गरुश्च यज्ञेषु देवकार्य च वजितम् |
रजतं दक्षिणामाहुः ित्रकाय्येषु सब्बदा ॥ इति । तथाच —
सुवणं सर्व्वदादानां मङ्गलत्वेन दीयते १/१) |
सुवर्णदानेन रजतं अङ्गमित्येव केचन ॥ इति | अतएव - सुवर्णदाने रजतं दक्षिणेति, केचिदिति -हेमाद्रिराह | रजतदानमन्तरस्तु,-
Sata VaR रजतं पित्रवह्भम् |
प्रदानादस्य मे ag: प्रियकृत् भक्तवतूसटः ॥
इति रजतदानप् ॥
न Osea
(७५) अथाश्वदानपर् |
-- ॐ --- 182. स्कान्दे amd यस्तु प्रयच्छे दे हेमचित्रं YSN |
स तेन कर्म्मणा देवि ! गान्धव्ब छोकमशरुते २(१) ॥ 19. म्रहाभारते च-- सर्व्वोपकरणोपेतं युवानं दोपवस्नितम् | योऽश्वं ददाति विप्राय श्वग॑लोके महीयते ॥ यावन्ति रोमाणि हये भवन्ति हि नरेश्वर | तावतो वाजिदा छोकान् प्राघुवन्ति सुपुष्करान् ॥ १८) {दचिशालेन प्रदौयते, इति आदर्था सरतः पाठः । "मुबरु दौथमानेन् रजतं दचिगेष्यते। सर्वामेव दानान। सुव दविशा मवेत् इति ति wre ) र (*) "व्योषा Sq’ इति Qarfe-fafea: पड; |
16५. मात्स्ये, तहानमन्धः- उवेश्रवस्त्वमश्ानां राज्ञां विजय-कारकः। ae नमस्तुभ्यं अतः शान्ति प्रयच्छ मे ॥
गारडच- भछवमेध मलं यस्तु कलो कतु" समीहते १८1) |
अहवदानन्पु तेनेह कर्तव्यं विधि -ु््वकम् ॥ विधिन्तस्य प्रवक्ष्यामि श्रह्मणा निर्मितं पुरा २८) | Saad ge सातं हेमपर्य्याय भूषितम् ॥
अथाश्वाखङ्करणम्- रौप्येस्तु कटकः शुद्धेः करिदन्तोपक्षोभितप् | aM Gea: gaged सुवाससम् ॥ BAIT पट (दु) कैनेव aead सायुधान्वितम् | धान्यरन्नोपरिस्थन्तु ard FIER ॥ एवं सुतेजसं चादवं ब्राह्मणा निवेदयेत् | सुरूपाय gra विदुपेच सुबुद्धे ॥ दातन्यो मन्त्रमुख्याय दातव्यो भास्कराय च | मन्वादौ च युगादो च अयने विषुवे तथा ॥ चन्द्र-सूय्यं ग्रहे चेव मदवं दत्वा सुखी भवेत् | तथाइव पूज्ामन्त्र : ` मार्तण्डाय gama काश्यपाय त्रिमूत्तये । जगद्धिताय सूर्य्याय त्रिवेदाय नमोऽस्तुते ॥ ud समुशवरेन्मन्त्रं कणे द्रात्तिरोद्कम् | महाणवे समुत्पन्न उचश्रावस पुत्रकः ॥ मया त्वं विप्रमुख्याय दत्तो हय सुखी भव | दमं विप्र नमस्तुभ्यं अदवं ते प्रतिपादितम् ॥ प्रतिगृह्णीष्व विपरन्द्र ! मया दत्तं सुशोभनम् | कर्णे समर्पणं कृत्वा विप्रहस्ते जलं क्षिपेत् | पञ्चाददवः पुरो गच्छेत् पतानां सप्-सप्रतिप् | भास्करं मनसि ध्यात्वा आरोष््य स्वगृहं IA I १८)) "कर्तमनौखरः' इति चादर्थान्तर-एतः पाठः | २८) "रह्मा कथितं पुरा" इति wreularce: पाठ; |
कोशन | श्वेत HEY बो दशात् GS दशगुणं war | ud छते नरव्याघ्र ¦ quate: | FST तथा TUN तुल्यमेव फं रमेत् ॥ एवं छते ASI | सूय्योकं NNT: | ब्रह्महत्यादि -पापानि तथान्यानि बहून्यपि ॥ तानि सर्वाणि नश्यन्ति दत्त्वा दवं विधानतः | त्रिशत् पूरव्वान् त्रिशत् परान् erga परावरान् | REA] वतत्वाश्वदः पत्रो नरकादुद्धरेत् पितृन् | वध्यन्ति पितरः सर्ववे भृत्यन्तिच हसन्ति च १(*) | बाजी प्रदः कलौ त स्ततो वेतानिका वय् | बाभि-्रवैन पुत्रेण इद्रूता नरकार्णवात् । हयदानफलं चेतद् यष्ठोका अक्षया नृणाम् | इति ।
इत्यश्चदानफलकीर्तनम् |
—+—
TAT प्रयोगः १८४) ।
इति इवेतादवदानप् |
[ 99) ee ee a ee wen nti iNet! Af
‘geafer पितरः aan बलन्ति च wafer च' इति afcgarsia: बाढः |
HAA TATE प्रागु देशकालादि-सष्ोर्तनं विषयम् |
= 2 Ee
SERS Fated समासा gerd aegd मार्तण्डायेति मन्त्रेण पूजयित्वा ‘nema समुत्पन्न इत्यादि ‘gaint’ मित्यन्तं मन्तरं परित्वाभुकगोत्राया- सुक. शाखाध्यायिनेऽमुक-गोत्रोऽं सकलपापक्चयपूल्व॑काश्वमेध-फलग्ापिकाम िश- fara goatee face पूज्व॑काक्षय-सूर्ययादि रोक mae देममयपद्रेन भूषितं रोप्यकटि-करिदन्त वज्नमयनेत्र-ताश्रमयघुर-क्षौमपुच्छ-स्वर्णतिरकोपशोभितं सुवद्रक- स्वायुधं सुपरैवेयकं सुवाससा संवीतं धान्यरत्नोपरि स्थितं सूर्यं देवतमिभं श्वेतादवं तुभ्यम सम्प्रददे न ममेति। तत् कर्णे धृतं zea प्रतिष्ठा ( वाक्यपू्नक ) दक्षिणां aa स्वस्तीत्यावि वाचयित्वा भ्व पुरस्तात् सप्न-सप्ततिपदानि गत्वा भानं ध्यात्वा दृष्टवा च स्वगृहुमियादिति ॥
११५ विषनि-पा्नात |
(७६) अथ तिलदानम् ।
—*—
185. भतस्यपुरणि- विष्णोरद-समुद्धताः कृशाः SOMATA | धर्म्मस्य रक्षणार्थायालं एतत् प्राहुदिंवौकसः१ (x) ॥
186. न्यासदेवदय-
REG: कह्यपस्येते गात्रेभ्यः TATA’? (t) | ततो दिव्यं गता भावं प्रदानेषु तिलाः प्रभो ३८) ॥ 187, महषि सम्बसः- नित्य-नमित्तिके काम्ये ति्ठान् दत्तवा स्वशक्तितः |
प्रजावान् पुत्रवान् नित्यं धनवान् जायते नरः ॥
188. कूम्मेपुराणे- कृष्णाजिने तिलान् दत्वा सुवणं मधु-सर्पिषी ।
रौद्रेण वाससाच्छक्नं त्रिधा तद्त् सदक्षिणम् ॥ आहिताम्नौ द्विजे दत्वा aed तरति SORT ॥ अत्र निधे्हीन मध्यमोत्तम भेदेन द्रोण मात्रेण द्रोण द्वितीयेन द्रोण तृतीयेन पात्रत्रयमिति हेमाद्रिः । सदक्षिणमिति aod ।
1५१. विष्युषर्मोततरेव-- तिला गावो हिरण्यश्ज अन्नं कल्या वसुन्धरा | दत्तान्येतानि विधिक्त् तारयन्ति महाभयान् ॥
१ (*) अय खती- ‘faq Suter: पुय fae: पाप प्रणाशकाः। WAST प्रयच्छन्तु संसारा्पवतारका, ॥१॥ यथा मधुवे fawladfageqnar: | तिलाः कुशाश्च समिधः तस्या ख्छान्ता भवन्तु मे, ॥२॥
x (t) ‘mae: पुरा इति भादर्णान्तर-एतः ga: | १ (f) “तिलाः wary” इति agent चिन्तामण्युक्गः पाठ; । „+ अचर मइषिमतः-
'वासोदखन्दरसालोक्य Habra wre । `
तिलप्रदः प्रजामिष्टां दोपदश्वरतमम्' ॥ 'ूनिदोभूमिमाप्रोति दीर्धायुश हिरण्यदः' । इति ।
१८१) २ (t)
वि-१२९
० 187. हैमादौ- med get माघे मासि प्रजायते | एकादश्यां कृष्णपक्षे सोपवासो जितेन्द्रियः | ्वाद्यान्तु तिछान्द्वा सब्वपापात् प्रयुच्ये | विलोद्र्ती विक्षायी तिलहोमी frets | तिस्य दाता भोक्ता षटतिला: पापनाशनाः ११) ॥ भसत् षटूतिटी भृत्वा सर्व्वपाप-विवलितः | त्िशदरषसहस्ताणि स्वर्गलोके महीयते ॥
मृग reat कृत्वा सुषणंरजतान्वितप् । वात् कम्बल संस्तीणं ृष्णमा्गाजिनेन षा ॥ सव्व॑काम समृद्धेन विमानेन दिवं oq | कालक्षयादिषागत्य राजराजो भवेत् पुनः ॥ इति ति मृग शानम् २८१) ॥
गमन द eczs
188. तथं विष्णस्पृतौ-- ताम्रपात्रे STL Bea पटषोड्हा कल्पितान् | सहिरण्यं स्वभक्तथाव विप्राय प्रतिपादयेत् | नाशयेन्त्रिविधं पापं वाङ्मनः कायसम्भवम् ॥
180. HT, — तिलपात्राणि यो aang वि tea: श्रद्धयान्वितः | भमावस्यां समासाद्य नियतः सुसमाहितः ॥
"वट् feral भावलौदति'-खार्तमप्तचाय्य एतः पाढः। _ ‘cd तिलनिदधितषेगुदान, afrecey cag’ efeeeerfe । तह ववा,-
“विधाने तिलधेनोख' fig शौद्रं हिन्रीसम | ।
मुनिः प्राह विधानं बत् तच्छ ee नराधिप | ॥
eared पेतुः waft वैतृसको भवेत् पादि ।
१६.
१७५... विधान-पारिजते । ,.
स पितृ स्तारायत्वा्चु नरकान्नर पुङ्गवः । Paes समाप्नोति स fat gana ॥
190. महषिरत्िः-
तिषठ पात्रन्तु सम्पूणं यो दथात् सुसमादितः | धुवं स गच्छति स्वग नरो वै नात्र संशयः ॥
191. mata: a
तिषटपात्रश्च यो वशात् प्रत्यहं बाथ पर्वणि | सदक्षिणं सत्वभावाद् हृदि त्वा जनार्दनम् | ना्येभ्निविधं पापं धर्म्मस्य वनं तथा ॥
ब्रह्मपुराणे-- ताश्रपात्र fare: पुरणं serena द्विजायतु | सहिरण्यश्च यो दात् MATAR: | स्वपा fagarcat भते च परां गतिप् |
198. कृव्मेपुराणे- तिह पूणं शाघ्रपात्रं सदिरण्यं द्वि जातये | प्रतरस्व घु विधिव दुः स्वपरं प्रतिहन्ति सः | fear त्रिधा प्रत्तं कनिषठोत्तम मध्यमम् | ताननपात्रं ars अन्यश्च प्रकीर्मितप् ॥ द्विगुणं मध्यमे प्रोक्तं त्रिगुणं षोत्तम स्पृतम् | स्वणमेकं अधन्यन्तु हिगुणं मध्यमे क्षिपेत् ॥ त्रिगुणं चोत्तमे तदत् सुवर्णं परिषीसितप् | awe दश्षिणान्दश्वा स्व॑पाप्षयो भवेत् | इति देमादरथक्तानेकविध-तिपात्रवानम् १८४) ॥
-भ-- - ` ` १८७१} "10 ltiwte-witersheaeso ufead Corfe प्ररोत--चतुवधमै चिशानखभैत दाग we |
192.
. चतुभरवकः. | -- ॐ
194, आदित्य पुराणे-
पितामह उवाच - `
aoe देवताः सर्वा ऋषयश्च तपोधनाः । मुका भवन्ति येनेह मानवा ASME ॥ यज्ञं सोत्रामर्णि कतं यदि sift: नं विदयते | महासर स्तथा वापीं कूपं कतु दीर्षिकाम् ॥ एवं इते मात्-ऋणान्म॒क्तो भवति मानवः | सदक्षिणं कांस्यपात्र म थ दुर्वा प्रमुच्यते ॥
कषय उचुः--
भगवन् कांस्यपात्रस्य विधि सम्यक प्रकीर्तय | यत् प्रमाणं यत् स्वरूपं यस्मिन् कारे च वीयते ॥ याहशाय ष वातघ्यं कान मेतद् द्विजातये | Area च दातव्यं न TY ATEN च ॥
पितामह gara,—
१८)
धुद्धकांस्यस्य पात्रस्य प्रमाणं पथ्चविंशविः। पलाना मत्र fates विलानां प्रस्थ-सप्रकम् ॥ सुवणं माषा श्वत्वारः पात्रोपरि विधारयेत् |
वस्त्रेण वेष्टयेत् पात्रं पथानेन सुभक्तितः ॥
ज्ञानं हृत्वा Prenat पिवृन् देवांश तर्पयेत् ।
ततोऽमि पूजयेच्छम्भुं श्रं हरिमेव १/४) ॥ गोमयेनाथ died गृहमध्यश्च सर्व्वतः | डिल al द्वादशारं कुहुमेनाय चन्दनैः ॥
तत पात्रं प्रतिष्ठाप्य पूजयेद् अकति संयुतः ॥
‘ware इरिनिवय' इति पाठः बुष खात् |
- . १४६ `
(७८) अथ मातृणापाकरणारथं तिपणेकोस्यपात्र दान् । `
माना aint दानविषये वे पे दाः चनि व वे च equate रदित; |
१९३ Brera arte } गन्ध चन्दन पुषपाथेषुपदीपेश्च शोभितम् । ` लतो ब्राह्मण माहूय TET TATA ॥ परखी-वर्जकं शान्तमलकङ्ृत्य यथाविधि । दाम्भिकं ass भित्यं परज्जीरतिखाछसम् ॥ gt ATES METS मशोचकम् | | पादौ प्र्ाल्य विधिवन्मातृ श्राद्धं समाष्वरेत् १(*) It भत्र सम्पूजयेद् विप्रं पुष्पधूप-विरेपने : । वदानि परिधाप्यासौ ुमग्यानि मृदुनि च ॥ मङकषकृत्य AMAA माध्यां वा मृतवासरे | अत्र माधी- माघमासस्य पौणंमासी ॥
मृतवासरे-- मातरभ्रवदिवसे तत्तिथौ च । प्रहणे रवि सोमाभ्यां संक्रान्विषु युगादिषु २(1) ॥
तथान्यदपि meet माध्यामुदि्य मातरम् | RATT Tea पुरा प्राह महेधरः २८१) ॥। आवन्ती भूषयेद् स्त्रे मोज्येरपि बिभूषणेः | भृत सुरिश्य दातव्यं माध्यां सव्वं खराक्तितः ॥ अमावस्यां यथा दतं पितृणाश् पुरा मया । यथा माघ्यां मधा वर्तं मावृणां नाघ्र संशयः ॥ दतं अप्र हुतं सातं िधिक्लरपणं छतम् u(x) | तवष्षयफलं Ted जायते सुकिरेवष ॥
ERE oe काक कक महक Ee ==> 7 7 7 8, oR
. १ (*) वाश्च याडविषिषन््ादसादं समाचर, दिति बदर्शान्तरे-पाठः। ara-qet रां Tae, We भातरः प्रधानम्। भादिकं नानो इदि गरादमिति याबत्। तथा हि सतौ भातरः वलं पश्याः पितरलदननरमिति | | |
x(t) "एवि सोमाभ्यान्' waqetalawR सुपिति । युगादिषु अलुक दुबानानरण्यादितिधिषु । . a (2) "तदवय, , नाथति gintee” careuiet oz; | Naar पिवभ्योददयात्' एति हतिः | ` ४ (*) "तपन्तु fe: garry प्रवहं खातक विवः! e Rte wfeere free urea’ एति weft
क |:
विप्रं सम्पूज्य विधिवत् पातरन्तस्य प्रदापयेत् १८१) t प्रणस्य विधिवद् भक्तथा मन्त्रमेतदुदींरयेत् ॥ कांस्यपात्रं मया दत्तं ATCT TTA | भगवत् व्नाततुभ्यं यथा शक्ति तथा वषु २(1-) ॥ SMa उदरे जनन्याः संस्थितेन मे | Ofer वाल्यभावे च स्तनपानादूद्विजोत्तमः ॥ शूयमूत्राहिसंलेपे fart यच कृतो मया ३८८) | भवतो ववनादथ मम युक्ति AIC ॥ कांस्यपात्रं सुवणं तिलान् वक्लाणि दक्षिणाम् | सप्तधान्यं मया दतं ऋणान्सुक्तिभवि न्मम ॥ कांस्यपात्र-प्रदानेन ARAM शारीरकम् ४८४) । तथा हैमप्रदानेन परमात्मानमन्ययप् ॥ अनच्छदानन्तु ब्रह्माण्डं गुह्यमेतत् सनातन् । विप्राच्छादन-दानेन परमात्मा सुपूजितः ॥
तिर संख्यातं दुःखं जनन्या मम सेवितम् | विङहान-प्रभावेन SAA भवाम्यहम् ॥ wane खचितं gear तज्जेन विभूषितम् | CALA: पात्रं प्रदथाद् ब्राह्मणाय च ॥ बराह्मणेन ततो बाच्यं जननी सम्भवाष्णात् । मुक्तस्त्वं पात्रदानेन महेश्वर ववो यथा ॥
द्वा विप्रस्य पात्रनतु होमं क्यात् प्रयत्नतः | सौपस्करं सताम्बुछं area विप्र विसभ्जंयेत् ॥
Ce ee ee - om. ee = = cee ho oman. {1 क ति एत ।
‘fat खपु शयिलातु mead we’ इति Gefen: षादः | 'भगवहवनदष्य भम gfratgery’ aft srenieyt-qrz: | "इंख्धितख & vat crave afer ।
feat वद ज्ञता मवा" इ्वपदद्भश्यः wz: |
"तलक्राननिति'--“नाड GW गेद्धिवाङि गमे विषयाः'-
द्वारकं विभ्वो fied शोभन वदाल wed त्द्वानं जायत |
fey’ वि arava wel उाथारयेऽपि य, इदि । Tey परमैश्राण |
१७१"
" १७१ | विषाने-पारिजाते । अन्येषामपि विप्राणां भोजनादि प्रवापयेत् । भक्तया शतधा ससम्मानं पृम्य-यिप्राम् प्रयत्नतः ॥ एषं छते ततो वेवाषणान्भुक्ि नं संशयः | जननी सस्मबादुरमा न्नान्यथा कति देवहि ॥ पुरा मातृबधोड़त-पापराहित-चेषसा | जामदुग्ल्येन रामेण Tet कांस्यभाजनप् ॥ वहिष्ठ-तनयान् हत्वा विश्वामित्रेण धीमता | पुरा दानमिह दत्तं पातक-त्रातश्चान्तये ॥ अहत्वा मात्र-वचनं पन्नगैः शाप-सं युतैः | केधिच्छङ्कापरे मुत्वा माता पश्चात प्रसाधिता ॥ शापतो निष्छृतिं fe न वाक्यं यततं तव | शापोऽभिभवति (तै) देवि नानृणानां दुरात्मनाप्-॥ कथयामास सा तेभ्यः कांस्यपात्रं सविस्तरम् | Seal वानं विनिम्भ्तो भविष्यति न संशय : ॥ ARR सर्व्वं मातू वाक्येन गर्तैः । कांस्य पत्र प्रदानन्तु पापयुक्तस्ततोऽभवम् | विधानं कांस्यपात्रस्य स््वपरेतन्मयोदितम् | अत्यथा किन्तरिष्यन्ति छणान्मात्र-समुद्गवात् il इति |
अस्य प्रयोगः |
युगादाबाष्डिके माध्यादि कारे कर्ता नथादो कात्वा देवर्षि पितृण् areca! कृताहिकः गृहमध्ये गोमयोपर्पि परदेशे ogra TAIT वा gee wi fafseq ax पथ्वविशति veftid कांस्यपात्रं तिठपरस्य-सप्रकपूणं युपरिस्थ caciare-qgeay, ` सुमभ्य-ब्म वेष्टितं विन्यस्य तत्र हरिं et वा विधिवदस्यज्भ्यं परितः सप्तधान्यकं कानि वाताच प्रात्रमम्यर्ष्यं तायु पुरतोऽपि प्रणीय गृषयोक्त-बिधिनाभ्याकततिलरय॑वेश्र ` fird विष्णु वोरिश्य हन्तन्मन्त्रेणा्टो्रदातं हत्वा सृतमातृको मात्राष्दिकं , हृत्वा जीबन्मातृकस्तु तद् गन्धामरणाविनाछकय परवोत-छषणं प्रतिम्हितारं न्धवस्त्ाहषारे- ` coupe अयेत्यादि संकीर्तनान्तेऽयुकगोत्रायायुक mented पथ्वषिहति पड . | geared प्रस्थसप्रकतिढ पूरणं चतुरमाष cacigd मठ we संयुतं परितः स्थापितं सपं
वतु्ेखवकः | १४९६ |
धान्य Gee माघुराणुन्यकाम स्तुभ्यं भं सम्प्रददे नममेति वद्धस्ते अं दश्वा सावित्रेण रतिगृह्यकामम्तुतिं पाठयित्वा ततः see कांस्यपात्रदान प्रतिष्ठा सुवर्णं दक्वा प्रणम्य Sera सम्पादितमित्यादि मन्त्रान् ` पटित्वा मातृ-षणान्मुक्तोऽसीति-्राह्मणेनोकते नल्याहृतिमिहु त्वा Bent समाप्य ब्राह्मणं विज्य यथाशक्ति प्राणान् भोजयेत् | दति कांस्यपात्र दान प्रयोगः ॥ -#-
(७६) अथ तिलराशिदानप् | की saomas पाप्म 195. Tee वमः- सव्वं पातक संघातः कामतो बाप्यकामतः | शुद्धि तस्य प्रवक्ष्यामि स्कां-साधन मेव ॥ छः wal यथाठन्ध ्तनिशदङगुणोत्थितः | राशि fare: समे देशे कर्तव्यः पुरषायतः १८५) ॥ यथा बिभवविरस्तारं यदि वा शक्तितो नरः | प्रतिमा सङ्कुला स्थाप्या सौकणीं तत्र माधवी ॥
196. तत्र माधवमूलिलक्षणं नारदीये- आरभ्य वामोर्धंकरा TIAA क्रमेण g | शङ्खं चक्रं गदा पद्मं दधानो माधवः स्मृतः ॥ RT पयसा दघ्ना घृते ना पूरयेद् घटान् । स्थापयेत्तत्र तं ast पुष्पलग् षड्-भूषिताम् ॥ शष्रेणेति-मध्वाविपूरित घट aged ति सेषः २८1) | पूर्वादि fag स्थापयित्वा erect area a(t) प्रतिमां शत्र स्थापयेपित्यर्ः । -
१ (*) काथः पुदवमानतः' इति afeqresy पाडः | ९८१) aren’ इति नारायकखड्पः। मानहावहि्दसकखार्भवः अधिपतिरिति। ९ (t) दपा सुववमवो लाचवप्रतिनानिनवधैः |
“ , दकं वीर Geo इति Gare: |
१७६
-१ (ज)
९८१)
fre i= वुान्माचेऽथ वेशाखे विधुते वोक्तरायणे ॥ भह्ानाद् यदिषा मोहा लोभाद्वा जन्मजन्मनि । भर्जितं यन्मया किञ्चि coed मधुसूदन ! ॥ तत् wea free यातु दानेनानेन माधव | | एवुषाय्यं तत् सघ्व ब्राह्मणाय निवेदयेत् ॥ यावल्नीवश्तं पापं वतष्षणादेव नयति |
इति पद्पुराणोक्तं विरराशि दानम् ॥
(Go) ऋ । न
स्वं यज्ञेषु यतपुण्यं स्ंदानेषु यत्फलम् । यस्वा छमते विप्र ! तदान कथयामि तै ॥ रहस्यं सव्व॑दानानां कथ्यमानं मया श्रु | पुण्येऽस्मिन् भारते षषे देवानामपि दु्हमप्१(१)॥ तिहपष्मिति ख्यातं सुरासुरनमस्छतप् | माघमासेतु सम्प्राप्ते शुहप्षे द्विजो्तमः |
गोमयं मण्डं त्वा तरसं महामते |
aera समस्ती््यं कृष्णाजिन समन्वितम् ॥ दरोणाषरां २८१) स्विरंस्तत्र निधाय वसनोपरि ¦ निष्कत्रयं सुवर्णस्य curate तथोपरि ॥ श्रीनिवासं जगन्नाथं भुक्ति मुक्ति प्रदायकम् | ध्यायेषतुभृजन्द प्रणतां श्रिम् ॥
वलो ध्यानं थथा-
शङ्ख चक्र गदापाणि पीतवाससमच्युतम् |
श्रीषत् Areas ts सव्वकारण-कारणम् It "गायन्ति Gay किलनौतकानि,
ware & भारसूनिभाभे। लर्मापवगास्यदमलोभृति,
इति विशुपुराशे, wages |
दरौदनितां fear’ इति कचिद्न्वं पाडः |
सीलर ।
कविं पुराणं विवे पुण्डरीक-निमेक्षणम् | आसीनं कर्णिकामध्यं सर््वकषक्ति-समन्वितप् १८1) ॥ SAAT नमस्छृत्य पुनः पुनः | पूञयेत् परमेशानं अद्धावित्तानुसारतः ॥ इननील-महानीर-मणियकाफरादिभिः।
आराधय यथा शत्तथा देवदेव-जनाईनम् It
गन्थ पुष्ये स्तथादीपे नैवेेश्च मनोरमैः |
after घृ त पक्वेश्च फेर्दिव्ये TNT ॥
पुष्पाणां प्रकरेैव गीतनृत्यादिभिस्तथा |
इत्थमाराध्य दैवे ताम्बुखं विनिषेदयेत् २८४) | पश्च सौगन्धिकोषेतं श्रद्धापुते न चेतसा ॥ पश्वसौगन्धिकं प्रन्थादौ परिभाषायां ज्ञेयम् | dened घृतप्रस्थं दध्यादृक मतः परम् ३८1) | स्थापयेत् पादर्वतस्तस्य धान्यपात्राणि षोड़श ॥ एवमाराध्य aq we तिद्द्रोणमयं शुभम् । एकरात्रं द्विरात्रं वा त्रिरात्र मथवा द्विज ! ॥ तिलाहारो भवेत् पृष्व मुपवास मथापि वा |
goat CARAT वासुदेवमनु स्मरन् |
वतो TEA तत् पद्म TPCT समादितः । विक्ात-कुरशीलाय ब्राह्मणाय कुटुम्बिने ॥ जितेन्द्रियाय शान्ताय प्रसन्नायात्मवेदिने | रागद्वेषविषटीनाय वैष्णवाय विशेषतः ॥
एतद् गणान्वितायेवं यथायोगं यथाक्रमम् । दातव्यं वत् प्रयत्नेन "तिख्पद्म › विधानतः ॥ श्रद्धाभक्ति युतविष्णु भक्ताय इति ।
000 1 PEE A प
१८) ष्यापैदित्यादिन्दनन्ितिमिन्दकतं agar fasaq |
x(*) cat ईैवाराचन werel बोध्या ।
a (t) QW चादकन्परिमावं वरिभादाधां saw | भव्यानि च चलारि wee: afcenfia: । इति,कतिः। ‘areal च तुवा लो परिभाखामरे fry’ इति मदिनी ।
feet
१ (°) १ (1)
१ ({) ४ (0)
197. महाभनारतै-- - प्रीयतां माधवो दैव इत्युक्तं तमनुस्मरन् ।
हिरण्यग्भं दैवे पदमनाम अनाईन ! ॥ ' हिरण्ये गुणाधार सरब्बाधार TAT | |
ुत्र-पोत्रादि-संयुकतं दासी दास -समन्वितम् ॥
arian सुमन्त्रश्च स््वदुःख-विवजितप् | रुह भां परमोदारं मक्तोऽयमिति चिन्तयन् ॥
इत्थं प्रसाध्य देवेशं वासुदेवं सनातनप् १८) ।
वधात्ति्ठमयं wy स््व॑कामसमृद्धये ॥
अचर वेदविद्वानग्रहोतुशुकतिः-
ब्राह्मणश्चापि गृह्णीय हाचयेतत प्रतिग्रहम् ॥
'कोऽवात् कस्मा अदा' दिति वेदिकं मन्त्रमुषरेत् २८१) t ud fang प्म यो ददाति विधानतः | । सर्वं TRA समाकीर्णं नरकं स न पष्यति ॥ स्वयं भवति पूतात्मा पितृनथ पितामहान् | प्रपितामहश्च seater तारययखिलं ठम् । धम्मथिीं धम्ममाप्रोति धनाथ धनमाण्नुयात् ३८१) ॥ अत्र तिलपण्मदानफटकीलेनम्- मोक्षाथीं मोक्षमाप्नोति नात्रकाय्यां विषारणा ॥ पाती मुच्यते पापात् पितृघ्ोररुवल्पगः ॥ स्व-पापरतोवापि मुच्यते नात्रं संशयः v(x) | इछन्ति पितरः पुत्रान् Shai स्त्र श-सम्भवान् | भस्मद्रंशभवः कथ्चित्तिरुपद्ं प्रवास्यति ॥
“इतयं ,,,,,.दयात् पश्च farang’ इति बाहर्वानतरेपाठः। (कोऽदात् कला अदात् कानोऽदत् कामायादात् क्षानी दाता कामः प्रतियहीता Waa । चश सनस नाम कामसतिरिति। इति ge यशुष्वटे ८४८ | ‘wide erate Hele संशय ' इति चादर्शाशर-पादः |
"वते चनेपातकः'. "` बादर्वान्तरे पाठः ।
. ant i fe e £
४ (*)
यस्तु राजौ धनधतिः सृद्धोऽतीवं धार्मिकः | आराध्य विप्रं विधिना बजञाटहारभूषणैः ॥ वाहनादिमि रत्नैश्च प्रामक्ेत्रारिके स्तथा | यत् फं जायते तस्य द्विज दान-परस्य च ॥ परिच्छशं भवेत्तन्तु नात्र कार्य्या विचारणा | यस्त्विमं विधिवहथा तिर पद्मश्च धार्मिकः ॥ तस्य AAT यस्य तस्य तन्नात्र विधते १८1) । इति महाभारतोक्तं तिखपद्मदानप् ॥
क ---
198. तकं हेमाद्राबन्युक्म् (Rf) | अथान्यत् परमं वरये अल्पद्रन्यं महाफलम् | ्रन्य-मन्त्रोपसंयुक्ते काटे क्षस्य बिधिः स्मृतः ॥ सम्बकाठेव Bre अम्बराणि asked च | गोमयाङेपिते देशे कतव्य मिह् कथ्यते ॥ तन्मध्ये निक्षिपे chart तिख्भारत्रयं ga । पद्ममष्टदलं Sear कर्णिका केशरान्वितप् ॥ दक्षनिष्केण ततका््यं तदद्धद्धिन वा पुनः ३८५) | ena न्यसेत् wa weed महेश्वरम् ॥ आराध्य विधिवरेवं बामादीनि प्रपूजयेत् । शक्तिरूपं सुवर्णन त्रिनिष्केणतु कारयेत् ४१) |
[क 8. 27. ए. । eed
तख दानफलं aren were ara faa?’ इति gearat wa: पाठः |
१७९
नाना मतमिदेन तिक्धदान मेदं तत् फलक ऽदवना Safe मूरिभतं दथयति way,
Gore: ererenried उपमितः | freprat खान बते दीनार with’ इति Aft: चतुः लौवकिंको निष्क" दमये ।
वानी गा रौद्रौ दिख; ea wrarereifen’® कादिति च area (शाः afew: |
१८० ` | विषान-पारिजाति
तासाश्च पुरतः कार्य्याः Peete: प्रविभागशः । qeates हेममानेन Predera कारयेत् ॥ तानस्यर्दय विधानेन गन्धपुष्पादिभिः क्रमात् | तत् परितोऽ्ौ वामादि शक्ती tera प्रपूजयेत् ॥
तद् यथा-- ` वामा Sher वथा रौद्री काङ्विकरणी वथा | काट प्रमथनी दैवी दमनी यथाक्रमप् || इति |
यथाक्रममिति पृष्व दलेषु | अथानन्तश्च Bers िवश्चाप्येक नेत्रकषः | पकर्रस्त्िमूततिशच श्रीखण्डश्च िखण्डिकः १८) | इति ॥ विधेशानर्येदेवां Sagas TEA: | areas पुण्डरीकेश्च प cat शतपत्रकेः | धूपश्च TTS दथाद् धृताक्तं परमेष्ठिनः २(†) । एवमभ्यस्वयं Fast कृत्वा चेव प्रदक्षिणम् | लतो विप्रं समाहूय geared उपस्थिते ॥ यथा देवं तथा विप्रमयित्वा विधानतः | भूकमन्तरेण कर्तव्यं सर्व्वमेवार्नादिकम् । aot मन्त्रं हतः प्रोक्ता erent विप्राय दापयेत् । एतततिखमयं Terry सन्निितो हरः ॥ एतत् प्रहानादनिक्षं शिवः संप्रीयतामिति । यथासो भगवान् देषः सरव्वभूतान्तर-स्थितः ॥ तेन सस्येन मे पापं feed यातु सर्व्वतः | एवं afters पदमस्य विभानं सम्यगाथरेत् | सम्ब॑-पाप-बिनिम्मुरः स याति शिवमन्दिरम् | [ इति सुरिदेमादरः तिङपद्मवानविधानम् |
णि कक
१८५) बालादीनां गानानि प्रागुह्नानि। ९८०) SQ भवेयनेदच' ce: पाठः, Carer ददरनानानि वआदुक्ञानि । चतापि दिवे ewe
चतुरकः | ter: (८१) अथ एद्रकादश तिरदानविधानप् । |
अतःपरं प्रवक्ष्यामि तिल्दान मनुत्तमप् ।
यद्वा पुरुषः स्त्री वा afer लोकमाप्नुयात् |
भआयुरारोग्यदं पुण्यं सब्न॑पाप-प्रणाशानम् |
दिवपीति-करं नृणां पुत्हद्धिफरं शमम् ॥
रदरेकादश garg विप्रानेकादशान् सुधीः |
Tree: परत्यगासीनान् गन्धादिमि रथाषयेत् |
frenera य पात्र प्रत्येकं निक्षिपेत्तथा ॥
रत्येकं मण्डलं हैमं पात्रेषु विनिवेदयेत् |
पात्राणि चेव माराध्य हिवबुद्धथायथाक्रमप् ॥
BARA मन्त्रश्च दथादुदक-पूष्वंकम् |
धरोभदरश्च शम्भुश्च दिवश्च सुमहायश्चाः ॥
भजैकपादोऽदिर्रघरः पिनाकी च परन्तपः १८१ |
मुवनाधीश्वरश्ैव कपारी च विशाम्पते ! ॥
स्थाणुर्मगश्च भगवान् रद्रा एकादशाः स्मृताः २(1) |
अत्र प्रणवावि-षतुध्यन्त-नमोऽन्तेन च AA: सर्व्वेषां हातव्याः |
इति ररेकादशतिल्दानविधानम् |
भतः परं प्रवक्ष्यामि विद्म मनुत्तमम् | यत् संप्रवानान्मुजो वीरभमायुरवाघरुयात् ॥
nate 1 व 1 1
१ (*) भ्पराजितः श्ति। (कनन्याधद-सम्ये fa fre मडहावदाः' इति च ईमादिः। ९ (+) वङुनाविबरसेव wart च aerate’ | retary अनवानम् ददा एकादा विदुः, इति चतुग -चिन्नामदिः | अव aye, Ofer: मौलाः, मतृजोग्नावादबः। एषां नाव जाराध्शर इति डवि प्रदिः) भाषस तेशयोनौ वा जिवललरीचितः'। wade अाजऽकि।
१८३. विधाने-सरिमाते |
अयदृत्युजयोपायो ज्याधिनिम्मोक्षणक्षमः ।
firs गमं इति ख्यातो रहस्यं पायनाशनः ॥
यवु प्रहोपरोधः Sareea दारणः A(t) । व्याधीनाश्च AAU मुहषातस्यायि चोदयः ॥ ति गम सदा क्थ्यः सब्वदोषापरान्तये। निमित्तान्तरं कयात नैमित्तिक बिधिक्रमपः | गोमथेनोपलिप्रायां क्षितावास्तीय्यं बासप्ती | ` शालीनामादृकं मध्ये aE तण्डुलं न्यसेत् It
तैस्तु पद्मं प्रषिस्तीर््य मष्टपत्रं सकर्णिकम् | कणिकायां न्यसेत् पद्मं सौवण शक्तितः छतम् ॥ नवरल्नानि तत्पदे निधातल्यानि यत्नतः | area: शुद्धां स्तिकान् कुर्य्यात् समन्ततः ॥ गर्भवद् वाससा भूयः समास्तीर्य ततः शनैः | गभन्तं योनि मन्त्रेण समाधाय यथाविधि ॥ तत्रोपविश्य पुरुष कृष्णकृत-सुपुष्ठिकम् २(*) | तस्याङ्खेषु न्यसेन्मन्त्रं मृत्यु खय मनुक्मात् २८१) ॥ तश्च वेवं विहपाक्च मद्धश्न्द्र-विभूषणम् | कट्पयित्वाऽयेन्मत्वरं पथ्चव्रहमभिशादरात् ॥
योनिमन्त्रस्तु-
स्येते यक्वियो गभो यस्ये योनि हिरण्मयी | अङ्गान्यहुता यस्य तं मात्रा समजीगमं स्वाहेति v(t) ॥
200. ` धाजसनेयिनांसा प्रसिद्धा |
[1 षि माकि रकः ऋ एणी ee ।
Rh यष्टोपरोधः-प्रहपोडय, गन्म चंयो-मूलमचयीर्मता, _efeee awe con
प् प्ि्वरिवधनवम वामिति । व्याधवो-वुरटं तोभाः। उत्वातो-हिष्वभौमीशयाग्तरिकिनाः विविधाः | ` ₹(*) 'तचोपदिश्छ पुष erga ससुहठिकम्' इति भदर्थाशर wa: पाडः |
a (1) © ae: एति ay बलुञ्जय लमः |
४ (\) महाय्युञ्चयलकस् हचानन्दौदतमसारे परोक्षः ।
UIT: ववा--पृहयनुष्ये ३।६० | Wa Wy, चः be नः Wel
eres: | ६८१
FMI HAAS SH रानक्न way same यजामहे इति िखायां rade) सुगन्धि पृष्िवरद्रनमिति et उस्वाकमिव बन्धनादिति बाहोः । weet Raft माऽदृताषिति नाभो ।
202. vat पएराणे-
पादे गुल्फे च VPS अधने कोरि Sear: |
नामो शिष्ये पादवं Saat: Sergey ॥
स्कन्धषकाटिकायाश्च PUL मणिबन्धके |
कनिष्ठाऽनामिकामध्या तेञ्ज्यजकुष्ठ पाणिषु ॥
बण्टेऽथ चिबुके व नासिका कणंश्र्षुषि |
were मूदूर्न erat वर्णान् मन्त्रस्य विन्यसेत् ॥
| FERC नन््ाः-
सशौातादयः Sra प्रसिद्धाः २८) |
हस्य मृदध्नि पुनः षं सौवण पूर्ववत छतम् I
विन्यसे ge मावेष्टय॒विेरापूरयेत पुनः ।
तं गर्ममकषयेद् भूय श्िन्तयित्वाऽग्रतोद्वम् ॥
sara चन्द्रं स्वेन मन्त्रेण मन्त्रवित्।
ततः Malad मन्तरं मृत्यु खय मनुत्तमम् ३/1) |
१८१) पश्च NMA यथा-महाबल्यन्चयप्रयोगप्रय तन्द्रसरिवान्धष्याल-ष्वान-पूलादिरं HER
२ (*) छ" धद्रोजातं प्रपदयामि eat जाताय बे नमो गमः। भवे भवेनादिभे wey RATE गमः।१७। वामर वायननः भ्ये हायनमः Tea दद्राय ममः कालाय नमः arafeacen nat वखविकर्शाय नमो बलाय नमो बखप्रमदनायनमः सव्वेभूत दलनाथ नमो ATMA १८ वचोरेन्योऽव चोरेभ्यो चीर cate: | सम्यग्यः सव्य aT) नमल जसु वेद्रकचेन्यः। १९। ठ् GaN few? महादेवाय धौमहि। तद्रो ae: प्रचोदयात् । २०। ईथानः खलयविद्यानामौजरः saga न्न षिपतिद्रद्मशोऽधिपति ater fete अरु सदाधिवोम् | २१। नभो. हिरष्छवाहपै हिरव हिर्छङ्पाय हिरश्यपतयेऽन्विकापतय उमापतये प्र पतये गनो गमः । ९९ । शतं सलं भा अन्न करप weftreq i उं रें बिहपा्ं विगरपाय तरै गमो नमः। २१। तर्ये ceed ona नमो बर TOR हो नमोनमः । २४। विग भूतं get चितं बहुधा जतं orang यत् । eat we exe CRIS aioe । २४। माद्दवशीपनिषदिव । १४। tu |
Q(t) तकन कन्व नलः-
W 6 du: qin खः & cee यजाम gai पृ्टिवर्नम्। जष्यादकनिव cra
ete भ।ऽदतात्। शषयनुः Wee] | WUT महिदुदयनन्ोऽ्वविषोऽणि । ७" ge: इति ay eau ममः--एवमीव frag e विदत |
w लषन वाराह तत शत्थापवेत्स्माह् गर्भस्थानात् समाहितः | पुनः Stet बारण्याः पावमानीभिरेव च १८१) ॥ द्वदेहःविनिम्भृरः श्रोऽस्मीति चिन्तयेत् | ब्राह्मणाय विनीताय ज्ञानिने बीतमन्यवे ॥ ्रहमनिष्ठाय तत् aed समप्रदथात्िकादिकम् | प्रीयतां भगवान् शाम्मुशचन्द्र॒ मोहिरिति श्रवन् ॥ अनेन विधिना यस्तु तिर ग समारभेत् | काठ मूत्युनंभवेत्तस्य ATA संशयः ॥ व्याधीनां विप्रमोक्षः स्यान्महूतामपि निश्चयः | प्रहदोषाश्च नक््यन्ति प्रसीदन्ति प्राः पुनः । छत्पातानां प्रहान्तिश्च त्रिविधानामपि क्षणात् ॥
त्रिविधानायुस्यातानां-भोमान्तरीक्ष दिव्यानाम् | त्र विद्छामेणोपशामनं प्रदपीड़ानां शद्र-भगवता; तिह्दानानि AHAB - कानि शतानि, भन्य दाषाय्यं कतु कमिति जञेयम |
अथास्य TART |
यदा ्रपडादःसयात्तवा wat अन्म -महपीडा-अकाठब्युनाश-दीवायष्याि PROTA wafers ग्मदानमहं करिष्ये इति सङ्कुरप्य यथोपयुक्त गुणवन्तमेकं ब्रा्मण- ATCA शृत्वा MATA भूभागे वासो युग्ममास्ती्यं तदुपरि शर्द्ादक-परिमित- AUER TATSIN SAI कर्णिकायां यथाशक्ति सौवणं पशं नवरब्र-सदितं विन्यस्य परितः get feo, उपविष्ट-यज्ञमानो वरण प्राप्राद् ब्राह्मणवचनात् पुनः शुद्धान् स्थापयित्वा अन्येन वाससा meter वरणं कल्पयित्वा THA मन्त्रेणामिमन्त्य तत्र यजमानमृजुङ्ृत-वद्वुष्टकं AIT तदङ्गेषु प्रागुक्त मृत्यु खय न्यासान् TORTS प्रकरेण हृत्वा तं विरपाक्ष चन्द्र॒ aS भावयित्वा Gea मन्त्रै य॑जमानमभ्यच्व्यं २८१) पुनल्यसेत्। | । सौवर्णपद्ममध्ये सुखतः भूधरं स्थापयित्वा षाससा संवेष्ट्य fread emits: न्तस्थ पुरुषं तिढहपगर्भ धृत्य खयमन्त्रेण पुनर यित्वा अमुतस्ञाविणं चन्द्र॑ भत्त्रंण
[री
१ (1) पारलानौ सूतरानि। इ. पावमानोः सशायनोः' aout सनवि्ति aati “UE NWT: प्रागुकाः । s(t) Re ROCA OM । १०,७२। HE
वरुमैल्बक, १८५
सम्पूञ्य ATTA ृ्यु्यमन्तापण सहितं ` पटित्वा (१) fkere भपस्य हस्माद् गर्भाद् यजमान भुल्थाप्य बारणीभिः १/४) संपरोक्षयेत् ।
अथ यज्ञमान -षिनिम्मु्तः श्करोऽस्मीति माषयित्वोदङ्मुखोपविषट AAMT अयुकगोश्रायामुक-प्रवरायासुकरम्मणे दीर्ायुष्य जन्म पीडा काह मृत्यु त्रिविधोत्यातसूणित-रिष्ट-अ्याध्यादयुपस्थित-वाधानिवृत्ति काम मं तिखार्भवासं स्व्णपद्माुपस्कर सितं तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेति वत्वा Fane तृतीयां शादिरूपा दक्षिणां दत्वा अनेन तिठग॑दानेन श्रीमगवच्छ्करः प्रीयतामिति वदत् ।
इति तिर ग्भंदान प्रयोगः ॥ --- ॐ
(८३) अथ श्रिपद्मदानप् ।
208. परणे-- अथ दानं प्रव््यामि त्रिपद्ममिति विश्रुतम् | भायुष्यं श्रीकरं पुण्यं आरोम्यं पापनाशनम् ॥ माघे मासे विषेषेण अन्म्षेषुव कारयेत् । व्याधिपस्ते च दातव्यं दुःखेत्वहूत दशने X(T) ॥ अथान्यद्वा भयं पर्येत् eagle प्रशान्तये | इति दानफलक्ता ततः श्त्यघच्यते- भूमौ गोमयङ्ि-प्ायां तिेरादक-सम्मितेः ॥
WEES हत्वा क्णिकाकेशरान्वितम् |
तस्मिन् विधाय सौवर्णं तत्र त्वा ATE ॥ aR गन्धाय wa परमेष्ठिनम् | विप्रं वैतानिकं धर्म्म-शास्त्र्न शान्तमानसम् ॥ भभ्यचव्यं दापये्तस्मै मन्त्रमेत TAT ।
AT नन्राः-. सम्प्रीयतां मे भगवान् आत्ममृश्चतुराननः ॥ वानेनानेन सर्व्वात्मा जगतसष्टा जगत्पतिः | अथान्न तण्डुलरेब तृतीयां छवणेन तु ॥
१ (*) aren at ford: | 8 (t) अत्रात wercatet ज्योतिकतल्लं syrerate aqsafe |
& a
ta
विषाभ-पोरिभिति । विष्ये स्थाणते चेति दानमनतररस्वोधयेत् । ` दुतिनानेन मे विष्णुः प्रीयतां मे अनाईनः १८९) ॥ fora: सा््वतीनायः शष्कः शष्रस्तु मे। . इानिनानेन विदवात्मा चन्दर -छतलचेखरः २८1) ॥ इति weary सयुकाय्यं दशादेतान् एयद् प्रथक् | जा(ज) तलपमयान् छत्व ब्र्म-विष्णु-महेशवरान् ॥ एवं ते ठु यत् पुण्यं जयते द्विजपुङ्गवाः | | न तद् वर्णयितुं ged क्यकोटि-शतेरपि ॥ ह्याह भगवान् शर्मा नारदाय महात्मने । छतं मयापि तत् स्वं युष्माकं मुनि सत्तमाः | ॥
माघादिकाठे arate देशो आदुकमिततिाष्टदटपष्ं gen तत्र सौवर्णपदां निधाय तत्र mem मर्बंयित्वाप्निदोत्रिणे सम्पीयतामिति मन्तरेणद्ादेवमेव वण्डुढ- छवण-पद्महानमिति प्रयोगः a(t) ।
१८७) व
| x (+)
६ ({)
(Sy) अथ तिङ पीठ वानम् । -->--
204. यु पुराणे- fredts थो क्ये सारदादमये gi) पीटेऽरब्निह्टयायामे तिह्पु्णे समिततिके ॥ ध्योमाधिपं गणेशानरूपिणं शिवमर्षयेत् ॥
20. शणोहा स्वाह, आत्रेयः-= चतुजगजसुखो TSAI तुण्डः | विषाणं rae TRY’ मातुरुकगकम् ।
यथा तिल TUCO: पति तदेष MEET दद शाति विश्वत् ।
चदु्वैस वकः | १८४
गजाननो विघ्नराजः श्वादिति १/१) ge deta qty ett quiet ॥ atte) च वाससी दशात् पुस्तकं कच विन्यसेत् व्योम~ध्वनिषतिः शध्रोगणनायं स्तिछभ्रयः ॥ व्योमशब््-शरुति प्रात्र पाप मीश ! ध्यणोहतु | इति दत्तेऽस्य नश्यन्ति पापास्यकामआन्यपि It अनिकद्ध-कथोत्थानि परनिन्दोत्थकानिष । ूटसाकष्य-समुल्थानि पे्ुन्य-जनितीनि च ॥ ञेदनिन्दा गुरोनिश्वा तयोश्च श्रक्णेन च । aioe पापास्यकेषाणि ति्-पीट-प्रवानतः। शिवलोके च करपाश्च मोदते दश्च पश्च च |
इति -- ति पीठ दानम् ॥
—+—
(८५) अथ तिलावशेदानप् । —t—
206. arate, बायवे-- अथान्यत् सम्प्रवष्यामि तिल्वान मुत्तमम् | quater-wieat पीठे शतुः कुम्भ-परिष्छते ॥ भाद विमं त्यस्य तेत्र दैव मनोषयम् । जिष्णुरपथरं शम्भ विलयस्य परितो स्थतेत् I
207. विष्णह्प धुत नारदेन-- ETT वामोद्धं बाहुतः ।
विष्ण Fay भगवान् विहेषोन्यासमूर्िषु ॥ इति
। (°)
प्रकारन्वरेख गदेन at वचा,--
- “इये Qart भनग्रवदनं वण्वोदरं Gacy
WUT AT aA पन्य चोल-गच्छलवम् | warrerafierftartt इषिरः डिन्दृरथोभाकरं we Requrgd मथपतिं fefewe ervey” | wererel—werwcte wrerrata इषि । नगवा दिला द पीड् बनडपतवः | -. अरदातिवकटोकायां प्ाधदगयपतणः सहतिकिताः oft ।
tée
t (eo)
8 (t)
UREA । teat fig शक्रादीन्यायुधानि चं । पथचठोह-पतिष्ठानि gedit: समर्शयेत् ॥ मनोमय नमस्तेऽस्तु सौम्यहप धृषध्वज | | मनस्छृतानि पापानि स्वाण्याघयु विनाशय १(४) | इति दततेऽस्य नदयन्ति मानसानि शतानि च । परद्रोह-परवृत्तानि कामलोमोद्वानि च ॥ क्रोधजानि च सर्व्वाणि पापानि च विशेषतः । भवाच्य वाचने यानि भध्येय-ध्यानजानि च ॥ मदनोत्सव-जातानि क्रोधोडलानि यानि.च । घ्येयान्यावृत्तहृतानि({)नद्यन्ति सकलान्यपि ॥ रिवछोके वसोदर्मानब्ुदान् THAT: |
. इति विरादरदादानविधिः |
ज (म
(८६) अथ देवताभ्यो गजदानप् |
208. gta ~ निवेदयति यो art ween स्व्ाधठककृतम् २(*)। हिषाय प््यदिबसे तस्य पुण्यफलं श्वणु ॥ TART ्र्यर्गजेयंशे ara: | रहीडूति महायानैः शतसंख्येरनेकशः ॥ श्लोके गतश्चान्ते भवेदिह सुराधिपः ॥ चतुयुग-सहलान्ते स्वग प्राप्य नराधिषः। भवेदिन्दरसमः. श्रीमान् रपवीय्यं-समन्वितः ॥ इति रिषगजदानप् |
qfadrtacrafesttteaqrafedente gue free अ विद्धातिनावहुषिषाः ` बिता; दलि । अवाङह्ृतानि। इति ere geareat पाठः । | “निषिदवानिः इति एृशक्षाषरहतः पाठः |
Stee ५९. (59) अयथ विष्णु-गजदानप् ।
209. गर्ह पुराणे--१८५) या जगक्निधये नागं प्रयच्छति महामतिः। भद्रजाति समुद्धत पद्मनाभाय शक्तितः ॥ कुथ-कंवछ शोभाव्यं धन्टाचामर-भूषितम् । वरत्रासा संयुतं अनेक स्वर्णभूषणम् ॥ कृत्वा विष्णोर्मापूजां कार्तिके इादशीदिने it दरादषष्यामपयेलन्तु देवदेवाय चक्रिणे | व्रिछोकीनाथ-दयेक्ष ! सर्व्वभूत-छृपानिधे ! ॥ गजवदनेन Ged प्रयच्छ मम वाष्छितप् | इत्युषा््याय gen तं प्रणिपत्य जगत् प्रमुप् ॥ परेन-छोक मासा क्रीडते कार मक्षयम् | वाद eget क्रीदितवा सुचिरं विबि । ततो BST मासाध AeA TTA ।
हति विष्णु गजदानविधिः ॥
१८१) जननः जापति Saar: । ‹“अखमयं॑सयेदेष्यं मूमिषं fester | बन्धा दास सधा दाक्तौ प्रानाप्याः mati: a arora मजः the सुरो यमदेवत |” हन्न; प्रतिरटद्वौवाह्तायें साधतल्था | अग्वद्लपि मातङ्ग fra लौडाख wae’ ॥ तल प्रतिवई sree are ब्व orgie ee sfe | wt aw तथा wat दाखदाखो freien: | wey इहि fara waste: अतिवहः । एति firqueffet, merg® च । wae cerecad परिभावाप्रकरवे mye | | x (+) wae कशं ववा, qfegrre,— “aise od गलं वापि are प्रतिपादधत् । छ अख वरै WS aagell gary दथ | ्रष्यानो रेव नातु राना safes इदिनामन् ।” इति
१९०
frome) = (८८) अथ सूथ्यंगजदानविधिः ।
210. आदित्य पुराणे--१८१) | निवेदयति यो नागं wee स्वर्णाधठकतम् | याय पर्व्बिकैसे तस्य पुण्यफटं लु ॥ समततेरावत -्श्यरगजेयु तैः gaye: | ्कीड्ति महायानेः शतसंख्यैरनेकशः I सप्वीप-समुदरायां क्षितौ नरपतिभवेत् | eng विपुलान् भोगान् ret समुपस्थिते ॥ सू््यवोगं समासा स तत्रेव प्ररीयते |
इति सूच्य॑गजदान-विधानप् 11
(८६) अभ दासीदान विधानम् २) |
REIT TIT IEE I LT APPLE ACE ETE
१ (१)
x (tH)
911. ah
दासीं वधाद् यथाहि etree शुभाम् | gael रजतेः सार्द्धं बिधिषहश्षिणायुताम् ॥ क्तानुसारात्तां वस्वा विप्राय गृहमेधिने | मोदतेऽप्सरसां कोके यावत् करठपदात-त्रयप् ॥
४19. कहि पुराणे,-
दासीदानं RTT ERTL । स्थिर नक्षत्रसंयुकते सौम्ये सोम्य -प्हान्विते | arrears परशंसन्ति सन्तः पर्व्वणि वा पुनः ॥ - भठकङृ्य TaN वासोभिर्म॑षणेस्तथा | ‘are नहो हेन मशो ant सिन् | ध wavafin tq निरताः सन्दा भुन | न तैषां रौरवः पथाः देवां दामनिषुत' ॥ इति ef पुरारे enafedicren—mrarae | wid, gfe, परिषारिक्षा eft! Reed त Geet हवानां Ofer bertererg fwd: ईति । 'हुजिवा; उनि भारते" इति विरा वचि । ।
१ (*)
केशवः. ene AQT ATI श्यं दासी मया geet श्रीमती प्रतिपादिता | सदा कर्मकरी मोग्वा यथेष्टं भद्रमद्लुते ॥ इति । पश्चवर्षाधिका सातु चत्वारिंशत् समाधिः । दासी द्विजाय दातव्या दासदानेऽष्ययं विधिः ॥ द्वा क्षमापयेत् पथाद् ब्रह्मणं वह-काश्चनेः | अनुगत्वातु सीमायां द्विजं धिसञ्जयेशतः | एवं दश्वा महातज GABAA पुमाम् | इद् लोके दरे चेव सप्मजन्मन्यखण्डितः ॥
किधाधरेष्वभिपति स्त्वमि पूनितोऽतसौ भस्य प्रयाति स्वजनैः सश विभाकोकम् it इति दासी दानप् १८५)
Satta are हानम् 1 fafegy qretarergea:: श च ere? पश्चदवविषः।
AAT Garten Wal) इावादुपानतः |
wurerecaey afer: wife © a: |
लोचितो मडतयर्थाद् ge ara: पथे fer: |
तबाह निलुपमतः awearafen: wn: |
wwerey fede: तथेव वंदृवाह्नतः।
विता चानः बाजे eran: twee चताः a? इति नारद जुतिर्नारदोवाहवुति्वा । दाल कर्था-निदुहा भवा दादीति। Querdig शवम् ont:
१९१ विषान-पारिवाते । (६०) अथ रथदानप्। `
-*#+ 213. गार्डे- गन्तं तुरङ्ग संयुक्तां यो ददाति दविजातये | सर्वकाम समृद्रात्मा स राजा जायते भुवि ॥ गन्त्रीनाम रथविहोषः १(*) | सव्वक्राख्यां युगोपेतां मत्तवारण-मूषिताप् । भास्तो्णक्ास्तरणां योक युक्ता TMT २(1) ॥ get चतुर्भिस्तु भ्यां वा शक्तितोयुताम् | बरीवर्दयुता श्वापि द्विजाय प्रतिपादयेत् । पुण्येऽहि विप्रमाहय शृत्वा वसखादि-भूषितप् । सदक्षिणां यथाशक्त्या TATE AAT मानसः ॥ तहन मन्त्रस्तु गन्त्री मिमां प्रयच्छामि विदवकम्मापि देवताम् । दानेनानेन भगवान् प्रीयतां मे परः पुमान् ३८) ॥ एवं sara विधिवद् गन्त्री मन्तरेण मानवः | विमानेनाकं-वर्णेन देववहिवि मोदते ॥ शोके भवेद्राजा ASAT धरम्म॑वतूसरः । 214. करूम्मं पुराणे प्रकारान्तरेणोक्तम् । रथश्तर्वही ववद ( ध्यानं ) v(x) धान्याृतन्तिथा | बित्तातुसारैः aed रथोपकरणेवुतम् || सदक्षिणश् विप्राय दत्वा शिवपुरं श्रेत् | १.१) . भग्नो कम्बलौ वाह्यकम् इत्यमरः, | अकटिशा इव्यधेः। yar सा शकटौति। गम्यते ययु सा गनौ | उदादिकात् इन् । ततः विलात् शष् । ९1) ‘qaracery 'योकुयुक्षाः मिति erentere एतः पाठः | TAS श्ष्याशरथां योयं ewes च । १ (|) ‘gaat मे इरः पुमाम्" इति पुतकान्तरषटतः पाठः | ४ (*) न्वान्वारलतमन्निषा' पुशकानर शतः पाठः |
अतु्षंखदकः | १९३
धान्यां -भष्टाशधान्ययुत् । त्रिषेति -शत्तयुसारात्। fides ( धक ) व्णवक्षिणायुतमित्य्था। रथोषकरणानि-युग-गोर-तोक्नादीमि ॥ 215. ETH स्कान्दे, | रथाय रथनाथाय नमस्ते भिदककम्मंणे । विष्वभूताय नाथाय भरणाय नमोनमः ॥ इति |
इति रथदानविधानप् | a ify न
(६१) अथ प्रसङ्गाण्छिषिका-बानम् |
216. वहि पुराणो, वशिनः — शृणु वचान्यन्महीपाठ ANAT AAA | यश्च वे क्त मात्रेन wat ACHAT | ATA OY पते समुपोष्य EEA । माघ फाल्गुनयोर्न्बापि AAS शरत् सुख । area हरिमम्य्ष ध कठसोपरि संस्थितम् | शङ्ख शाङ्ग गवा -चक्रपरं शक्तया हिरण्मयम् ॥ शिविकां wedge श्जुदारमयीं शुभाम् | भानीय सन्निधि विष्णोः शुभच्छत्र-समन्विताम् ॥ सम्पूज्य गण्डकां भूषां जागरं तत्र कारयेत् १८) | गण्डकां-सोपधानामित्यथः । विद्यामिजन-सम्पन्नं fate शाखक्त्तिमम् | आश्षासारं धुचि दक्षं कठत्रापत्य-भूषितम् ॥ प्रातः समा््यमभ्यन्व्यं वासोभिः कर्णभूषणे | छपानच्छररिका-खड ग-पटर-कश्ुक-वेणिका २८) | मआदर्हस्थगिका-पानपात्रश्व कांस्यभाजनम् ॥ स्थगिका, ताम्डुखपात्र -वाम्बुड करदं इति |
1 a eee 1 इ , re ne
१ (*) “अच rear fren सताः जिति इचिदादनं परकै पाठः |
(खम् पूज्य" saa ‘aye! इति हेमाद्रोबः पाडः |
ora जिविकादान मनं षडदेपेवोक्ञ इदानी" पियं विशारद वकि | ६ (1) gar कविडाद् ya पाठ, |
१९४
विधान-पारिजाते |
चत्वारे TH देया IAAT FSA: |
fife वाहनानान्तु तथेव छत्रधारिणः (1
रतिरदेया तथान्नश् वर्षा ब्रह्मणस्य च ।
वपे ad पुनरयं श्रह्मणस्येत दैव gil
afta त्वसम्पत्तौ वषं वर्षेऽपि वारषिकी |
इहामुत्रातपत्राणं कुह केशव मे प्रभो ! ॥
छत्रं त्वत् प्रीतये दत्तं ब्राह्मणाय मया BAT |
दैव देव अगन्नाथ विश्वात्मन् वत्तयाऽनया ॥
प्रभो शिविकया देव प्रीतो भव जनादन ! ।
दत्वा तजक्षान-विदुषे सपत्नीकाय पुत्रिणे ॥ अतः शिविकावान फलम्-
सुरापः ATH भङ्गो १८१) ब्रह्महा गुरुतल्पगः ।
हिविका दान माहात्म्यान्मुच्यते पातकात् स्फुटम् ॥
पितृपक्ष argued पत्नीपक्न्तथेव च ।
भात्मानं FTA तारयेन्नरकार्णवात् ॥
मुक्तवातु विपुलान् भोभान् इहा युत्रसुखप्रदान् | सपत्नीकः सपित्रको विष्णु सायुज्यमभरुते ॥
त्र सम्भावित -श्रकषहत्यादि-पातकाबलिनाश पितृ मात पत्नीपक्षात्मवन्धु-पुरुष- नरका्णवतारण-पर्व्वकं हि कामुष्मिक-मोगानु-भव gods खतंश-सहित-सात्मविष्णु- सायुञ्य-काम इमां Yaa पनदधुरिका-वृष-धेनु-चतुष्टय-समन्वितां वाहकछत्र-समेतां तुभ्यम सम्प्रददे नममेति दानवाक्यं ta |
१८५) ९८]
इति हिविकादानप् २८२) | eae Be aoe (६२) अथ भूमिदानप् । Oy. कम्मे पुराणे- Tract मात्रं भूखण्डमधिकं वा स्व शक्तितः | त्रिधा सदक्षिणं sear दत्वा शिवपुरं व्रजेत् ॥ त्रिपेति-त्रिदरेथक सुवणरूप-दक्षिणमेदे त्रिधा इत्यथ ; |
Caxt'fa Wee पुल कान्तर एतः पाठः ।
“शिविकामरशोला च यप्यथाने तथेव चः इति जटाधरः। Tag युक्तिकलयतरावशि ।
चतुथैरवकः | १९५ 218. तदानि बृहस्पतिः-१४१-
eigen अपि गोचम्भमात्रेण सम्यगृदुतेन मानवः | वीत पापो बिहदधास्मा स्वग॑लोकं महीयते ॥ दाहस्तेन दण्डेन त्रिरादण्डे निवर्तनम् | दकष तान्येव गोच ब्राह्मणेभ्यो ददाति यः ॥ यत् किञ्चित् कुरते पापं पुरुषो लोभमोहितः | तद् स्वं भूमिदानेन figs विनश्यति ॥
219. gg वसिष्टस्तु- दशहस्तेन दण्डेन दशस्तात् समन्ततः | पश्चयास्या धिकान्दया देतद् गोचस्मं कथ्यते ॥
220. मातस्ये-- सप्हस्तेन दण्डेन त्िशवण्डे fractal | त्रिभागहीनं गोचम्म-मानमाह प्रजापतिः ॥ इति पारिमाषिकगोचम-विधानम् । मानेनानेन यो दथानिवत्तन शतम्बुधः । विधिनानेन तस्यास्तु क्षीयते पापसंहतिः ॥ eee दथादपि गोचममं मा्रिकम् । भगवन् स्थानमात्राह्ं सोऽपि पापात् प्रमुष्यते ॥ यत् किञ्चित् gee पापं जन्म प्रभृति मानवः | अपि गोष्वमम मात्रेण भूमिदानेन शुध्यति ॥ गवां art gama यत्र तिष्ठे बयन्त्रितः | हद्धि गोचरम्ममात्न्तु पराहुवेद विदोजनाः २4)॥ १ (५) "यत्किञ्चित् yaa पाप भामतोऽन्नानतोऽपिषा । `
अपि मोचम्धसावेव मूमिहानैन पष्यति ॥
मो नलं च इहस्यतिना इगि तम्-
gaya can विंधहस्ं fara |
qu mat Tee दला खगं महौयत' |
इति मिता्रायामाषाराध्याये | ८) प्राहुरेष fewer.’ इति ares प्रन्वान्तरे पाठः |
~“
१९६ विधान-पारिजाते |
एवं गोखम्मोऽथम मध्यमोत्तम.नेदेन शक्तथा व्यवस्था स्थेया | तथाव- श्रोत्रियाय कुटीनाय विनीताय तपस्विने | विपन्नाय दरिद्राय सर्घ्वभूल-हिताय च १(*) ॥ ईैरशाय शुभा शद्धा दत्ता स्वल्पाऽपि बासव ! | कुखानि ALAS द्धी )रः क्रमेण सप्र ANT | छमा -सर्वं सस्योत्पत्तियोग्या २८†)। युद्धा-जन्यायोपाजिता | 21. वशिष्टः -- 20) अपि पापकृतां राज्ञं प्रतिगृह्येति साधवः | पृथ्वीं धान्यादि मिच्छन्ति पावनं शेतदुत्तमम् ॥
४22. भूमिदानमन््रो मात्स्वे- तथा भूमिप्रवानस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम् । दानान्यन्यानि मे शान्ति भमिदानाद् भवत्विह ॥ इति | नहि भूमेः परं वस्तु गो gare किभ्वन | मतो मुवि गि प्राः सुवण व्षिणा मंत 1 इति ।
228. ब्रहानारते च--
न चोषरां न निद्धग्धां महीं वातं wae | न दमक्षान-परीताश्च न च पापि-निषेविताप् ॥
स्वदत्तां परदत्तां वा भूर्म योपि VAT: । षष्टिवष॑सहल्नाणि विष्ठायां जायते एभिरिति ४(+) ॥ इति भुमिदानप् ५८०) | —k— १ (°) ‘aaa Featae’ ve ary: dra: ज्ञापि wrens 'कुलानितारयैदौरः इति firm: पाठः 1 ९ |) "सव्व सन्पोतृपरतिः' इति कचिदादश्यन्यं पाठ; | a (1) "भूमिदो भूमिमाप्नोति दीधवुख fered: तिल प्रदः प्रनाभिरां दौपदश्चरतनम्' । इति मानवे धी शाखे | ४ (+) want परदत्तां वा यो इरेत वसुन्धराम् | स बिहायां afaaen पिदमिः ow लति ॥ दव्यन्वाद्मति।। ४५ (*) सव्वषामेव दानानां भूमिदान मनुत्तमम् |
यो ददति मरौ राजन् विप्राथाकिञ्नाय a |
SEW मान मदा स भरेत् रषिवौपतिः |
म भूमिदानं महर पदिवमिहे fark ॥
भूमिं पः प्रतिग्टङ्ाति भूमि ae यच्छति ।
खभौ ती पुखामापन्नौ-नियतं ख्गगानिनी, ॥
इति सहानारते, TIN ऊनपश्चाशदध्यायेच ।
चंतु्वैदवकः | १९४ (६३) अधं Beate) |
-#-
शक्तितः सर्ध्मवित्तेन पूणं गृहमपि त्रिधा | सदक्ठिणं द्विजे वत्वा ब्रह्मरोकं व्रजेन्नरः UI सर््घवित्तेन-सर्ब्वोपस्करणेनेत्यथः २८1) कस्य ताम्नादिभाजन-स्व्वधान्य-घृत -गुड-शकंरा-गोवरीव-दास-दास्युदुखल- वीतास्बरादिरूपेण विततेन, त्रिधा-ूर्ववहुत्तमावि-पश्त्रयेण सदक्षिणं गृहमिति । दाता सुखी srt वितृष्णः सव्व॑वस्तुषु ३८१) | विद्ध पात्रे देय मतो गृहम् ॥ 25. गारुड — ब्राह्मणाय दरिद्राय श्रोत्रियाय कुटुम्बिने । क्रीडित्वा सुचिरं स्वगे मानुष्यं लोकमास्थितः ॥ भवत्यव्याहतेहवर््य; सव्वंकाम-समन्वितः ॥ ेष्टकं दारवं वापि मृन्मयं वापि शक्तितः | स््बोपस्करणोपेतं यो दधात् विपुष्टं गृहम् ॥ 226. श्धाखः- गृहन्वीप प्रमोधोत शयनासन भाजने | हपस्करेश्च सम्पूणं सव्वधान्य -प्पूरितम् ॥ ब्राह्मणाय दरिद्राय getters दवाति यः | लथाध्ययन शीखाय णु तस्यापि यत् फलम् ॥
[काकयवा
१ (#) qian hee कथवम्य, पुण्यान् लोकान् Assay शावतान् 11 STATS प््यक्तलानिपन्नान् , भोगान् भृङ कामत grata! wane fqage तथा मदकूलनद तारयैदान्नना BE बि्ोमन्दिर कारकः | eure पितरो sare गाघन्ति योनिनः | पुरतो agfaver ware autem: | अपि मः खकु करद् विभक्तो भविष्यति | etafer wut यो भविष्ति ofan.’ ॥
दति वामन gure Rana | ® (१) a चक्ति que eater दानपुर: ate इति | १८) 'डदानात् Gey’ इति जाद पृरकानर पाठः |
१९८६ विधान-पारिजाते |
देः पितृगणेय तो शरह्षिमनुजरषिमिः १८१ । ्ह्मवरषकशतान्येव दश तिष्ठन्त्यनामयः २(†) ॥ तस्मादिष समागत्य संप्नद्रीपाधिपो भवेत् ॥ बहुपदो बहुधनो द्विजोवा वेदपारगः ॥ उपस्कराः- मश्च-तुलिकोपधान-कांस्य-भाजनादयः। सब्वंधान्यानि-परिभाषायां ज्ञेयानि ॥
7. महस्य पुराणे- Te SHA कृत्वा शेलजं वापि दारुजम् । gent वापि भवनं श्ुभलक्षण- संयुतम् | मत्तवारणशोभाहं पेन्वाचेव समन्वितम् ३(‡) | इदानीं गृहनि्म्माणद्रग्याण्युच्यन्त- SSA: सरणे; रम्यै MEAT मनोरमे ॥ तिलिसैः सज्जबरक्ेशच कदम्बेः सह Tae: | श॒भस्थान समुत्पन्ने वास्तुरक्षण संयुतम् ॥ अत्राज्जनादि वृक्षोपादानं वास्तु शा्मोक्त-४(+) ृक्षविशेष प्रहणाथम् | एतेहौरुभिर्भवनं त्वेति सम्बन्धः G(x) | स्थापनश्च यथान्यायं भूमेश्चवतु शोभनम् ॥ माज नं सिश्वनश्वेव मण्डनीयेन कारयेद् ६(०) | मङ्गल्यानुपहारांश्च वास्तु विशोदितां स्तथा ॥ देवता Twas तत्र चत्वारिंशत् समन्वितम् | पूजयित्वा यथान्यायं ततोदध्याद् गृहं गृही ॥
१८५) श्रह्मपिं मलुजषिभि' रित्यत्र 'सव्रभोगसमनितःमिति भादर्थानर एतः पाठः | २८१) ठका बषथतान्येव an तिहनानामयाः' एति ईमादरिटतः पाठः । १८) 'मत्तवारथशोभाश्य' मिति eqatfearafaya: पाडः | ४ (1) बाशुथाख--यथा 'मयमतम् ‘freee’ 'मनुष्पालयचन्दिकाः मदन quan, Mh जराजोयन्समराङ्गन-सूवधारम्, विखकख प्रका शः" 'प्रासादमखनं' मूललन्मथाखशेति | एतेषु मयमत श्रेष्ठम् । २५ बहधा दास् mere वाल्चादौनां इत्तमलि | ५८०८) पासाद्-भवन-नि््ाखे के चदथा: THAT: केचण्रभदारत् aes बासु शाखे लिख्धितमसि | ६८०) बालु-मख्डल-निकावत्-परा भेर्मा चं नं सिखनख मनौ येन कारयेदित्य्ः। अव 'भख्छनौयेन' cam areas पाडान्तरमल्ि |
१ (+)
(५)
8 (1) ४ ({) ४ (+) q(x) © (५)
egies: | १९९
अत्र वास्तु मण्डलोद्धार पूजाधक्तप् |
228. मतस्यपुराणे-
काशीति पदं HEM रेणुभिः कनकेन च १(+) |
पश्चात् fas नानुषठमेत् सूप्ेणालोढ्य सन्व॑तः ॥
अथरेखाकरणप्-
दश GATT दशवे रोत्तरायताः ।
सर्व्ववास्तु-विभागेषु विक्ेया न कदाचन ॥
एकाक्षीतिपदं कृत्वा वास्तुवित् सर्व्ववास्तुषु |
पदस्थान् पूजयेरेवान् FTAA ॥
द्िहाद्राह्मतः पूज्याः पूज्याश्चान्तस्मयोदश |
मध्ये नवपदस्त्वेकः चत्वार खिपदाः स्मृताः ॥
एवं प्रतिष्ठिता देवाः चत्वारिशाश्च पश्च च ।
नामत स्तान् प्रव्यामि स्थानानि च निबोधत ॥।
डान कोणादिसुरान् पुजयेत् क्रमशो न च २८५) | AT नामध्याने यथा-
शिखी चैवाथ पञ्ज न्यः जयन्तः कुलिशायुधः ३८1) ॥
ged: सलयो Ela आकाशो वाश्रेव च ।
gare वितथश्चैव गृहत यमातुभौ ॥
गन्धव्वौ भूङ्खराजश्च Y(t) मृगः पितृगण स्तथा |
दौवारिकोऽथ सुप्रोवः पुष्पदस्तश्च वारुणः ५(+) ॥
असुरः शोष पापौ च रोगोदिमख एवच &(x) |
महाटः सोमसुय्यौ च भदितिश्च दितिश्च बे (11) ॥
~ => ~~~ ^~ ~~~ ~~ ee (मणी (गी विं
6 ee कम न्क
'एकाभौतिपद-वाशुमष्ल-करये NTA: कनकेन च स्यायम् । | TNT च्शादिनाच |
candies चतुः दरिपदमसलेतिगय अति-पुराच-बालुभासर षु प्रि तयोरेकाथोतिपदं avy wee: कोष ईगानादिदिष गितरिप्रभतौनाग् faqia: | वालुमख्लं We द्रटन्यम्।
विभिव्रयन्द मयमतादौ Siwerssarat कचित् नाम AA feat | 'अङराजस'तयक्र Cra’ fa पाठान्तरमति |
‘arqq? इत्यव ‘etare’ इति निष्र-पाठः।
'अभुररेव बोधय पापयचाच रोगक' इति ईमाद्विशेतः पाः |
"सोम qa’ Gera सोमनागौ' चेति ईमाद्विः।
Ree
t («)
ए (+)
a (f)
विधान-षारिजाते | PRAM TAA) सोमनागौ तथापरौ । सदितिश्च दितिश्चैव स्थाप्याः प्रणव-नामभिः ॥ बदद्धत्रिशवेतेतु वदन्त तुरः षु १(*) । , भापश्ेवाथ सावित्रो जयो ex cela च tI भर्य्यमा सविता चेव विवस्वान् विषरुधाधिपः । मित्रोऽथ राजयक्ष्मा ब तथा पृथ्वीधरः कमात् ॥ भष्टमस्त्वापवतेसस्तु परितो शणः स्थताः | मापश्येवापवत् सश्च पला न्योऽभ्िर्दितिसथा ॥ पदिकानान्तु गो ऽयमेव कोणेष्वसेषतः | तन्मभ्येतु वहिरविक्षं दविपदास्तेतु सर्व्वतः 2(t) ॥ भय्यंमाव विवस्वांश्च मित्रः प्रथ्वीधरत्तथा | ब्रह्मणः परितो fing त्रिपदाश्चैव सर्व्वतः ॥ एतत् पूर्वकं गृहारम्भन्तु य्यादित्युक्तप्-
ततेव -
वास्तौ परीक्षिते सम्यग् बास्तुगेहे विष्वणः | वास्तूपशमनं कुर्य्यात् समिद्निन्वङि-कर््मणा ॥ जीर्णाद्रारे तथोद्याने तथाच नववेक्मनि a(t) | नष प्रासादभवने प्रासाद परिवर्तने ॥
= क
te ee "नक
=> वकाम
भीम
‘ga मश्छलबहिह'वता afin daar: चिष्छादय क्ताः, Vee:
भापाश्यो यथारोत्या say) अन्धदिवेऽवलोकनौयम् ।
WARE, वदवि शत्-तदहि्ंवताः fever: विंषतिरखयका gar: वाशुशाखमतिय भखलश-वदहिः खाः ‘aifiedte-frerthe genase प्रतयः शैव्यः aftr |
Mf —MIkaar तदालयादौनां पुनः Gents «—- ft: —aTehw—za- भासक frate अल्थोदाररोत्या aq faweiowt कायम् । araedifrerretten वाशुखाननिषेवः। पवाश्नकशाखरौलवा अस्वोडधारो विन्नाषलारकचच | छदानै--पूतारामेष |
aa ` WE: fefa: frat
ay a अ, | 8 £ & पापः भद्रः रापः qual: | 1 [शि 1११ श र ' राजयका पृ्ोधरः | ्रापवत्सः aay: | . 7 7 ॥ ae | 1 | | असुरः | ! कुलिशायुधः : s जनलापिपः | ब्रह्य 3 yeh; पुष्पदन्तः मन्य aaa: विव्रधाधिप विवस्वान् खर्वित | गभः ee ree ate eee ae SEN Eerere ee Soe Ns creme ert ere दौग्राग्किः Aq: 4 | | alfa: अकाश pm aia! 4 प 4 |’ ॐ 3 ५ ५.28 3
fazam:. मगः ( , पूषा ary:
220. पएृकाशोतिषद्वाष्वुमण्डलम् |
एतन्मनस्यपुराणोक्तं॑धम्मशालक्त्व । वास्तुदास्त्रमते परममायिपदमेनन । एवं चतुःषष्टिपदं वास्तुमण्डलं यत्तद्-मण्डुकपदम्।
'एकाङीतिपदं लिख्य वास्तुमध्येतु" इत्यादिनात्र प्रयोजनमेतत् सूचितम् । चतुः पष्टिदवास्तुमण्डरस्यात्र नावसरः १(०)। कोष्ठस्थ-देवनानां नाममेदो नानाप्रन् र्यते । पुष्कलं शब्दुकल्पद्रुमाभिधाने वास्तुशब्देऽस्ति |
१ (०) तच्च मण्डलं qazanyifey ऽयम् । मध्ये नवपदे ब्रह्मा
वि--२६
RoR
१८५)
विधान-पारिजाते |
2:30, लिङ्गपुराणे-
एकाडीतिपदं वास्तु मातुषं प्रति सिद्धिम् । चतुःषष्टिपदं वास्तु सब्व॑देव-गृहं प्रति' ॥
231. देवीपुराणे च-- प्रासादेतु चतुःषष्टि रेकाश्ीति पदं गृहे | ara वर्ते तद्त् प्रासादेषु गृहेषु च ॥ वास्तृप शमनं ययात् पृष्व॑मेव विचक्षणः १(*) | एकाक्चीतिपदं ल्ल्य वास्तुमध्ये तु पिष्टकः 1 होम faded काय्यः कुण्डे हस्तप्रमाणके | ma: कृष्णे स्तिल श्वैव समिद्भिः afters: | पालाशे: खादिरे at पामागादुम्बर सम्भवः | guqeaina व्वापि मधुसर्पिः समन्वितः ॥ काय्यस्तु पश्चमे विल्ववीजेरथापि वा । होमान्ते भक्ष्य भोज्यस्तु वास्तुदेशे बि हरेत् २(1) ॥ तहष्िशेष नेवे्मिदं दयात् ( ध्यात् ) aang |
अतः HA मण्डलस्थदेवाय कोवा षलिदंयस्तव्ुच्यते- saat धृताक्तन्तत् शिखिने विनिवेदयेत् ॥ ओदनं सोत्पटं दद्यात् Wea घृतान्वितम् | जयन्ताय ध्वजं पीतं Wa कम्म विन्यस्येत् a(t) ॥ इन्द्राय पश्चरत्नानि derma कुलिक न्तथा ॥
UU ;-म्यमत-गिल्यरव- समर ङनतपार-प्रलममम शाश्वादिषु वान् विप्रोप- शमम-हत्तमस्नीति ATTAIN । एकाभोतिपदं seat रेखाभिः फनक्ेनत् | पश्ात् पिरेन बाक्िष्यत् मूमेणालोग सन्यतः" ॥ “एक्षाशोतिपदं क्त्वा बाम्तुवित् सञ्यबास्ुषु | पदस्थान् पूजये्वां सिं शत् पञ्चगेवतु | हावि शदाहयतः पूज्याः पूज्याश्रान खयोदश' ॥
शति मातृस्यं वाम्तुनिर्ये सपरविं शनयुत्तर दिशततमाध्याये | वासुमशडलकोषस्यानां शि्ादि देवानां पूजने कमः स्वस्व पथक् yea वलिद्रन्य दान बिधिरनेन gad | जथन्ादीनां HH atest ales Fray द्रभ्यणानेन् तत्तदयति।
१।*) aid
चतुर्थ॑लवकः | २०३ वितानकश्च सूर्य्याय धूपं श्तं तथेव च । सत्याय धृत-गोधूमं मत्स्यान् TNA च ॥ सष्कुटी-श्वान्तरीक्षाय दद्यात् सत्तं अ वायवे । लाजाः पूष्णे तु दातव्या वितथे वणं कौवनम् ॥ गृहृष्षताय avast यमाय पिशितोदनम् । गन्धौदनश्च गान्धव्वे aE मेषस्य जिदिकाम् ॥ दौवारिके दन्तकाष्ठं dé gate तथा । सुप्रीवे पूपकान्दद्या् पुष्पदन्ताय पायसम् ॥ मृगाय ABSA पितृभ्यः HAT स्तथा | कुशास्तम्बेन संयुक्तं तथा पद्मश्च वारुणे II qs हिरण्मय न्दशादसुराय सुरासवम् । धृतौदनश्च शेषाय यवान्न: पापयक्ष्मणे ॥ qa weet स्तु रोगाय नागपुष्पं फणावते । aad मुख्याय दातव्यं aga मतः परम् ॥ MOT स्थानके दद्यात् सोमाय मधु पायसम् १) | नागाय शाङिकरं fast अदित्ये छोपिका स्वथा ॥ दितेस्तु पूरिकान्ुश्ा दित्येवं वाह्यतो बलिः २(+) | कषीरमापाय दातन्यं आपवतसाय वे दधि ॥ सावित्रे छडड्का ea समरीचं कुशोदकम् | सवि तु गुड्पूपांश्च जयाय पूृत-चन्दनम् ॥ विवस्वते पुना द्रक्तवन्दन-पायसम् | हरितालछोदन न्दथादिन्द्राय धृत-संयुतम् ॥ गुडौदनन्तु मित्राय श्दराय धृत पायसम् | आमपक् नथा मां सं देयं स्याद्राज-य््मणे ॥ पृथ्वीधराय मांसानि ्ु्माण्डानि च वुपयेन्। TSUN TAA पानमेवतु II qaarred यवाग्भैव तिलाक्षत हविश्वसम् ॥
ee - ---~ ~
Gara क निन्यपि पाठ़ानदमकि। yam वाद्यदवागां गिष्धादोनां वल्िकथनम्। —A दवा दागिगितृनव्यलाः नदकोरे स्यं aT, aefe wefeats कोहल्य-दवानां विधा विभागः।
Rov
१ (*} z(t) ३ (;)
४ (°)
विधान-पारिजाते |
aed भोय विविधं mer विनिवेदयेत् | एवं सम्पूजिता देवाः शान्ति र्वन्ति ते सदा १८५) ॥
पुनरपि कष्य रेयाष्यतुच्यते-
स्वेषां Brewed दा बरह्मणे गां पयस्विनीम् | राक्षसानां विदेय मां सोदन समन्वितः ॥ ईशाने arranger शरश्च निनिवेदयेत् २ (†) | मां सौदनं सरुधिर मतूस्य-खण्डेश्च संयुतम् ॥ पीतरक्तं बरिन्ददयात् पूतना यातु राक्षसी | वायव्ये पापराक्षस्ये मत्वं मांसं सुरासवम् | पायसश्ापि दातव्यं स्वनाम्ना सव्व॑तः क्रमान् ॥ नमस्कारानुयुक्तेन OTA Aaa: | प्रा्मांसौदनं स्कन्दाय दक्षिणस्यां तथा परम् | कृशरा-पोिकादान AAT मूल-मन्त्रतः ॥
मां सं सरुधिगं gare जम्भकाय तु पश्चिमे ३८१) | पोलि--पिटोच्छयेरक्ताक्त-पिष्टानन्तरतोऽपि च । मक्ष्यमोज्येर्दिगीशानां वत्तन्मन्तरे बि हरेत | सर्व्वासिां पायसं साञ्यं यथोक्त वल्यसंम्भवे ॥ तद्भवे दभपुष्पे दध्यक्षत-धृतेव॑लिः ४८०) | गोमयेनोपलि-प्रायां मण्डलात् yeaa: क्षितौ ॥ गन्धादि पूर्वकं सव्वं भौतिकश्च वरटि हरेत् | भूतेभ्योऽथ पितृभ्यश्च राक्षसेभ्यो नमो नमः ॥ पिज्ञाचेभ्थोऽथ मातृभ्यो गणेभ्यश्च प्रथक् प्रथक् | दिन्यान्तरिक्ष-भोमेभ्यः प्रणवादिनमोऽन्तकेः ॥ ततः सर्व्वोषधि ज्ञानं यजमानस्य कारयन् | द्विजस्तु पञयेद् भक्त्या ये चान्ये गृहमागताः ॥ "एष सम्पुजयिलाः धि भादः gear ara:
"दश चैभागी' इति Saraiva: पाठः |
दति दिग् दैवतानां aw देवानां बलिदरञ्यदानव्यवम्य पि लि पिद्छये' इति पाठोऽपि afer
तदभवे--प्रायुकतबिहितवदिद्रग्यभावे इति।
चतुर्भ॑सबकः | २०५
एतद्वस्तुपशमनं कृत्वा कम्मं समाचरेत ।
प्रासाद-भवनोद्यान-प्रारम्मे परिवत्तने ॥
सु(पु)रवेदम प्रवेशेच सब्ब॑दोषोपडान्तये |
वास्तुपकशमनं FA ततः सूत्रेण वेष्टयेत् ॥
रकषोत्र-१(+) पावमानेन सूक्तेन भवनादिकम् २ |
AA-ARG वाश्च कुर्य्याद् श्राह्मण-वाचनम् |
हतःपूतक्रत्यस्यास्य फलकीत्तनम्-
अनेन विधिना यस्तु प्रति सम्बत सरं gu: |
गृहे वायतने gala स दुःखमवाप्रुयात् ॥
नच व्याधिभयन्तस्य नच ay TAT: |
जीवेद् वषशतं स्वगं कल्पमेकं वसेन्नरः ॥ इति । 32. गृहादि दान मन्त्रो ब्रह्मवैवत्त पुराणे-
इदं गृहं गृहाणत्वं सब्बोपस्फर संगतम् |
तव विप्र! प्रसवेन ममास्त्नभिमतं फलम् ॥
एव dep दर्वा प्रणिपय समपयेत्।
स्वस्ती"नि प्राह्मणे वाच्यं `कोऽदादिति' च पृजितंः ३) ॥
यदू यस्य विहितं goa aan प्रतिपादयेदिति ।
>3:. मतस्य पुराणऽपि-
oa दानदिने काय्यं मेश्ान्यां हस्तसम्मितम् |
चतुरं समं कुण्ड-मेखला-योनि-भूषितप् ॥
geatat हस्नमिताच वेदी,
गहादि-वेवेदवर पूननाय |
अच्च्यशविने्रह्मरिवाच्युनानाप् .
सूर्य॑स्य काय्य फल पुष्पगन्धे: ॥
१ (+) श्चोहणो वो वलगहनः weenie said cated, ता लग्नो उतनयामि svar |
a(t) ९ (*)
रचोह्ो a वमनगदनो ऽवमरामि Guay! Coley at वलगन उपदानम् वमव | caret वां वलगन परथुहामि seat) उशवममि aoa qa qs । ५।०१, ॥।२५। परमडहम-परित्राजक। चा-यौमग्यपुमद्नसरम्वतोनय-गोभगवदूगातकादणाश्यायोक्र-- गणान हषीडय- aan इन्यादि ait रचोघ्रनन्वःभाम्वामितुः |
'पावमानो' amifa, देदिक्ानि परन् |
ॐ खस्तोति aime: grassy) ततः व्वज्िमन्वथ। ततः Se alsa कषा अदाः दिति मश पठेत्। यद्येतिः--गुग्व, आचार्याय, हव, ब्रह्मणे, धति दातय्यम् |
२०६ विधान-पारिजते |
दारेषु कार्याणि च तोरणानि,
पतरेरपि क्षीर-वनष्यतीनाप् |
मध्येच संस्थाप्य च पृणं्म्भम् Y(t)
BAY TUNA TH FH XL) ॥
गृह्यक्तेन विधानेन Heat चाप्नि मुखन्ततः |
गत्येन पयसा दिव्यं स्थालीपाकं चर' पेत् ॥
ततश्च aaa ae’ जुहोमि, मध्यस्थिताभ्यो गृहुदेवताभ्यः | बलिश्च सम्यग् विधिवत् प्रपूज्य, क्षीरेण धाराः परितस्तु दात् ॥ ब्राह्मण Hae ea परितुष्ट क्षमापयेत्।
शय्यां दक्षिणभागे तु सोपधानां सदीपिकाप् |
सितवस्त्रे्च सन्छन्नां लर्दमी-नारायणान्विताप् |
लक्ष्मोनाराथण प्रतिमोक्ता- पद्मासन गतं द्या तञ्च देवं चतुमुजम् । दक्षिणाधः करे पदं शङ्खमूद्ध करे न्यसेत् ॥ वामोद्धं च भवे्क्रं छ्दमीपरटऽपरः करः | वामोत्सङ्खगता ठक्ष्मीः रत्नपात्रकरा भवेत | दक्षिणस्तु भुजो देव्याः पठे देवस्य चक्रिणः ॥ इति सिताम्बर कुण्डल हेम भूषितप् , केयूर-कण्ठाभरणाभि-रामम् |
पत्नीसमेतश्च करे गृहीत्वा,
दाता पठेनूमन्त्र मिमं गृहस्थः ॥
ग्हयेहि नारायण दिव्यषूप |
सर्व्वामरे वन्दित पादपद्म |
युभाश्युभानन्द सधाम धीर-
लक्ष्मीयुत स्तवं हि गृहं गृहाण ३८१) ॥
~~ ~~~ = ~न ७ ०
१८1) रवम् sf भाद्र पृलक्ञानस्शयः पाठः। "देवाश मश्थाप्य' एति पुतकामरषटतः पाठः | Ty! प्राग व्रह्मदोनां wad तुनापुरवप्रकरगे उक्षम्। aa’ मिति कवित् wed पाडः १८*) 'परचामधोश' इव्यन्पादश-पुल्क्षएत, पाठ; |
१८.) २ (1) १८) ४ (*)
अतु्थेखवकः |
नमः कौस्तुभनांथाय हिरण्य कवचाय च । धषीरोदार्णव पुप्राय जगद्धात्रे नमोनमः ॥ नमो हिरण्य गर्माय जगन्नाथाय बे नमः | चराचरस्य जगतो गृहभूताय ते नमः १८४) ॥ भूलोक-परयुखालोका स्तव देहे व्यवस्थिताः | नन्दन्ति यावत् कल्पान्तं तथा तस्मिन् भवान् गृही AT) ॥ पश्वयह्न-क्रियायुक्तः वसेदाचन्दरतारकम् |
एव मुक्तवातु देवेशं सपत्नीकं द्विजोत्तमम् ॥
तिल प्रस्थोपरिस्थायां शय्याया मुपवेश्य च | वदेदिदं ततो वाक्यं सवधास्य एतन्त्विदम् ॥ सर््वापस्कर-संयु्त गं गृह्य द्विजोत्तम | तत्रोपकरणं सव्वं दाम्पत्यस्य निवेदयेत् a(t) ॥ पादुकोपानदच्छत्र-भूषणासन-भाजनेः |
सम्पन्नं चार्थसम्पनं गृष्योपस्कर-भूषणम् । सव्व॑-सम्पुणमेवास्तु परित्वेवं निवेदयेत् ॥
234. एतहानफलमपि तत्रैव मतत्वपुराणे- य एवै सर्वसम्पन्नं gate विनिवेदयेत् । कृल्पकोटि-शतं यावत AAAS महीयते | slast दारुजं वापि यो दधाद्विधि पूर्वकम् । वसेत् क्षीराणवे रम्ये नारायण-ममीपतः ॥ मृन्मयश्वेव TAN गृहश्वोपरकरान्वितप् ५८५) | पुरेषु लोकपालानां प्रीत्या मन्वन्तरं बसेन ॥
वा नकन == = —- / श 1
“पै नमः” इति पाठान्तर ममि |
` "भवने ग्रहो, इति पलक्षान्तरनएतः पाठः |
‘angen वि निवेदये" दितिन्बादर्थानरएतः a2: |
शङ्च्छाया विदरणं मयमताद्यग्रनयं free arenes चान्नि-प्रागृक्तमन्यन् ।
२०७
सज्तिका-निर्गितम र, -रवन्न-धातुज-म्यटिक-गेनज-दादजादिगडुभ्यःम्तन्पपुग्वरजनकम्,
az यदि रईबाद्यायतमं यादिति |
२०८ विधान-पारिाते |
कलिकटुष-विभुक्तः पुजितः सिद्ध-सङ्क. AAT: HAGA बीञ्यमानोऽप्सरोभिः। पितृष्टतमपि बन्धून् पुत्र पौत्र-प्रपोत्रान्, अपि नरकनिमप्रं तारयेदेक एव ॥ इति दिव्य भोगां स्ततो भुक्ता राजराजो भवेद्भुवि १८1) | नारायण-बरोपेतो नारायण-परायणः ॥ नारायण-कथासक्तो जीवेद् वर्षशतं सुखी | अथैषां वचनानामेकवाक्यतया TREAT: प्रस्तूयते । गृहदानं fea: ATM वा समासन्नजला मनुपहता मनुषरां बास्तु-शाल्लोक्तगुणां विशुद्धां ad परिगृह्य, तत्र समे स्थाने गोमयेनोपरिमि चतुरख्देशे शङ्च्छायादिना प्राची कल्पयित्वा तत्र gaits २८१) सूत्रेण समान्तराल -पर्व्वापरयुत-दक्षिणोत्तरायत-नवकोष्ठात्मक- मेकाशीतिपदं वास्तुमण्टष्टं विरच्य, aad कोष्ठनवक ates, त॒त्र ३८०) ब्रह्माणं विन्यस्य तत् पूर्वादि चतुर्रिक्स्थ-कोष्ठत्रयमेकीकरत्य तेषु क्रमादर्यमणं विवखवन्तं मित्र पृथ्वीधर विन्यस्य, तेषामुभय पराद्वस्थेशानादि कोषेषु चतुष्टये प्रादक्षिण्येनापवतस- सवितृ -विबुधाधिप राजयद्ष्मणो विन्यसेत् | तत्र आपः आपत्रत्सस्येशान-कोषे सितु राप्रेय-कोषठे सावित्रम् , विबुधाधिपस्य नक्रत्यकोे जयः. राज्ञयश््मणः वायग्यकोष्ठे भ(र)्रं विन्यस्य, अथ वहिरीडानादि- सर्व्वकोषठेषु प्रादक्षिण्येन शिख्यादि -दित्यन्तं तान् व्िन्यसेन् ४८५) | nd संस्थाप्य होमक्षिमेखले काय्य इत्याद्युक्तं प्रकारेण होमं हुत्वा, ततः Sra धृताक्तन्तन् शिखिने विनिश्दुये' दित्यायुक्त रीत्या सर्व्वेभ्यो वरोन्दद्यात्। प्रतिखिक कल्पे वा तेभ्यः सर्व्वेभ्यः पायस-वलीन्दद्यात | ततः कृताभिषेकः कर्ता ब्राह्मणा न्दक्विणान्नादिभिः सन्तोष्य, तत्र भूमौ वास्तु TSA ५/1) पके्कादिमयं गृहं निर्म्माय, सुधा-धात्वादिभिरलष्कुत्य गृहोपकरणे- गहं सम्पूण इत्वा, सति सम्भवे गृहाङ्गे ईैशानदिगभागे मण्डपं कृत्वा, तोरणे वल्लादिना
meee न
१(।) ‘fama’ fafa तदानफलमुक्रम्।
९८) भुधास्यल्तपविशेषः ged: ठदहत्मेडतोक्रः |
३ (०) तव् मध्य ब्रह्मा चतु: AR स्यात्, AAR वा ।
४ (*) एकाशौतिपद aerate भिव्यादि दिव्यन्तान् क्रमक, पूजये एवान् चापद qurfafy वलीन्दद्यात् |
४ (1) मथमत-जिल्परत -विश्रकनो-प्रकाभ-प्रासादमग्डनाण्य-गन्थानुक्षारेख दृटकादि ग्ट.
निन्पराशं कामेतदपि प्रागुक्तम् । रलोघ्र-पवमान-मन्ाः OAT: |
चतुथंसवकः | २०९ समलङकत्य, पूष्ववद्रासतु-पूजा होमौ विधाय करुशषोदकेनाभिषिक्तो यजमानो गीतमङ्गल-
वाधादिमि गृहं रकषोक्न-पवमानमन्तरै fag आगप्रदक्छिणमविष्टध, परितः क्षीरधारां पातयित्वा तदुपरि प्रस्थमात्रां स्तिलान् प्रक्षिप्य, तत्रोपधानादि- स््बोपस्कर-सहिता- मुपरि-स्थापित-सुबणं -नारायणःपरतीमां ( आपो ) निधाय, तत्र नारायणं सम्पूज्य, परिग्रहीतारं Fat ङुण्डल-वक्ल -मुद्रिका-केयुरादिभिः सपत्नीक ASEH, 'तं करे गृहीत्वा सुकते मङ्गल-घोषं जायमाने TE प्रविरोत् १८५) | | cae नारायण , दिव्यरूपेत्यादि - वसेदाचन्द्र तारकमित्यस्तः पृत्वाक्त -मन्त्रः पटनीयः a(t) | तत पर्ववस्थापितासनस्योपरि ERS सपत्नीकमुपवेशय छ्य प्राकमु मुपविषय राति जलान्यावायाेत्यावि-देश कारादि -संकीरतनान्ते अमुक गोत्रायामुक- वेदाध्यायिनेऽसुक-शम्मण ब्राह्मणाय इटं गहं ( यथोपकरण सहितं ) पकष्टकादि रचितं यथाक्ति-सम्पादित-कांस्यताम्रादि-भाजनं सर्ब्वधान्य-लबण.शर्करादिरस-गो वलीवह- दास-दासी-समश्वकः तुछिका-वितानादि-सव्वोपस्करण-सहिनसदीप-प्गोतं सञ्बधान्य- देवतं सक्रल-कटुष- क्षयानन्तर-सिद्ध सद्ग -पूजितत्वामर - करकलित -चामरवीज्यमानत्व- सहित मम्भा-बित-नरकनिमन्नित-पित्रादि पुरुषरान ३८१) पत्र-पोत्रादि-बन्धुतारण पव्वंक- मित्यन्ते, पक्वेष्टकारचित गृहदाने कल्पकोरि शताधि-काल श्रह्मलोक-महितत्वकाम इति! होकज-दार्ज -गृहदानेतु- कल्पकोरि शतावधि-समय-नारायण-समीप-क्षीराणव निवास काम इति। दातव्य मृस्मयादि ४.०) गृह विकेपानसरेणोक्तवा तुभ्यमहं मम्प्रददे-- न मयेति ब्राह्मणहस्तं नलन्दस्वा - इदं गृहं Teed मम्वोपस्कर संयुतम् | तव विप्र प्रसादेन ममास्त्वभिमतं फलम् ॥ पव मेकेकरो दुवा प्रणिपत्य समपयत | स्वस्तीति श्राह्मण््वाच्यं कोऽदादिति च पूतितैः ॥ गृहं मम विभूत्यर्थं गृहाण festa ! | Peat मे जगद् योनि वास्तु रूपी WANA: ॥ इति मन्त्रं पठेन्
१८५) गगर प्रातरिथयेः इति कचिद् गग्यान्तरे पाठ; अत सुधाख्यनेपः वचनपः, कषाय हचनचग्रसनेप.) उद्रान्च तिन्दसफनगमनपाय वव मन्ति। एषु वचलेपय हहत् हिताया निखिनः। भने व ame afm | a(t: ‘awfe’ safe wiqa पञ्च सन्न् पठन् | s(t) "विदादिपुरषशत शयत्र faafe’ sfa कचित् ast ५ (०) wa amafe ae विदेवानमार् दति qufazigy-qaa पाठः| afeqrigq—qreat aia मर्वपिन्करमयुतम् | नरो {विपुर याति मैश्यमानोण्मनेगकेः ॥
वि-२७
२१० विधान-पारिजाते।
प्रतिप्रहिता देवस्य cay’ इत्यादि weston प्रतिगृह्य ॐ स्वस्तीत्युक्तवा यथा क्षाखम् कामस्तुति पठेत । ततः कृतेतद्गृहदान कम्म प्रतष्ठा्थमिदं सुवणंमभ्निदेवतं दक्षिणात्वेन तुभ्यमहं सम्प्रददे, इति सुव्ण-महस्तमारभ्येक सुव्णाविरां दक्षिणां दात् ।
तत स्तस्मे पादुकोपानच्छन्न चामरादिकं यथाराक्ि द्वा ततः--
Rata व्वा- सम्पन्नं बाप्यसम्पन्नं गरहोपस्कर भूषणम् | सम्ब सम्पूणमेवास्तु AMAT TTA ॥ इति
सम्प्राथ्यं तदनुज्ञया स्वगृहं गत्वा ब्राह्मणान् भोजयित्वा स्वयं भुजीतेति | इति गृहान प्रयोगः ॥
~ र
(६४) अथ मटदानप् |
235. Baird पुराणे- HAT AS प्रयत्नेन शयनासन संगतम् | gorse द्विजेभ्योऽथ यतिभ्यो वा निवेदयेत् ।
सर्व्वान् कामानवाप्नोति निष्कामो मोक्ष माघ्रुयात ॥ इति मठदानम् ९(*) |
१८१) मठः; erate निलयः। मदन्ति वसन्ति काब्रादयो ग्रस aa. मठ मदनिवासयोः । "इदेति' wx dmqaaca वद्धिः eater विद्यािनन्डाश्राः। इतिश गृहसैवा लत्यते। गुरार्दोषाच्छादनाच्छवम्। तच्डोनत्वाच्छावः। दिना पररि राजक. सत्राि-भिधूणं गहः |
रह्मैव, माक॑केयः--
‘qraafaer भूमौ aaa जमसैविति |
तावद् वषे प्रमागेन कतां च गभभाग्भवैत् |
भगवतीपुरारे, विज्ञय) य वकर्व्यं ga मादिकम्।
सननं कारयेत्तश्याममढारामादिकं नरः 71
‘eat वास wee gag परमेष्ठिनः |
दराजमूयागव्रमेधानां फलेन AE युज्यते |
प्रासा सन्ध ye मयेतत् कथितं fea:
तद्याहासमथे पण्य क्ते यसगुशम्भवेत् ॥
ततो दशगुणं ge तथा neat भवैत्।
ततौ दशगुणं लोर तासं wage: |
awegiad रोप्य तस्मात् फल Rare)
ततः शत स्कं ४ see fen Tar:
अनन्तं फन्वमाप्रोति रत्र-चित मनोहरे इति faq धरोर sateen ॥
चवुथंसबकः | २११ (६४) अथ प्रतिश्रय दानप्
--*- ५36. भविष्य पुराणे- प्रतिश्रये सुविस्तीणें कारिते सजलेन्धने |
दीनानाथ-जनार्थाय ततः किं न $ृतम्भवेत ॥
27. माकंण्डय पुराणेऽपि-
कुर्य्यात् प्रतिश्रयं गृहं पथिकानां हितावहप् | निज-गेहैकदेशे बा साधून् पान्थान् निवासयेत् ॥ अक्षयं guages तस्य स्वर्गापवर्गदप् t सर्वकाम समृद्धोऽसौ दैववदिवि मोदते ॥ प्रतिश्रयो धम्म्षारेति लोके प्रसिद्धः | 28६. यप्रोऽपि-- आसनं पादश्षोचश्च दीपमन्नं प्रतिश्रयम् । दुदात्येतानि यः पश्च स यज्ञः पश्चदुक्षिणः॥ अन्नदः प्राणदो ज्ञेयः रूपदो AHS: स्मृतः | सहि सब्वप्रदो नाम यो दहाति प्रतिश्रयम् ॥ अश्वमेध सदस्चस्य राजसुय शतस्य च । पुण्डरीक-सहस्रस्य फलमाप्नोति मानवः ¢(*) | इति प्रतिश्रय दानम् २८) ॥
name $f oxen
१ ष क ened
[क 177
१ (*) ‘quits: fants farea च aan) पसि ara (प्रि-दिषनागी कोषकारा- न्वरऽपिच' इति afant । “ोगिष्यवरमथो we.’ इति हेमाद्ि-षएतः पात्रः र (+) "रातौ दानं न safe विना चामय crear | विद्यां wat fends दोपमन्चप्रतिगरयम्'॥ हति सतौ-प्रतिव्रयः मभायाशाषवै- एभ्य पगमेऽपिथ" एति Aft: समायाख प्रतिग्रयः। Tare, waaay: दृति जटाधदः। जक इति Gorey: |
२११ विधान-पारिजाते |
(६६) अथाश्रम दान् (Sz)
+— 239 ante — त्रिभौमं वा द्विभौमं वा ङर्य्यविथेकभूमिकम् |
मदं विचित्रश्षाखाह्य' विराजन्मत्तवारणम् ॥ ध्यानाध्ययन होमादि-ग्याख्यान स्थान भूषतम् । सुधया वा frerfreat सम ain) gale) भूमिकम् ॥ विन्यस्तपुस्तकाधार-भूतनूतन-सङ्करम् (कम्) | नानाकला-कुलोश्यान-राजिमण्डल-मण्डित् ॥ निर्म्मल-स्वादु-पानीय-सुसम्भृत-जखश्रयम् |
यतीनां पथिकानाश्च निवासमुपसेदुषाम् ॥ पाटुकोपानहच्छत्र-कोपिनेन्धन-वाससाप्। उपयोगि-पदार्थाना-मन्येषामपि Beas ॥
प्रामश्च विपुलां भूमि प्रदयाच्छुद्धयान्वितः।
एवं समाश्रयं कृत्वा तापसानां हितावहम् ॥ अन्येषामपि लोकानां दुःखिना माश्रयार्थिनाप्। समाश्रयं प्रयच्छामि प्रीयतां मे जगन्निधिः २८1) ॥
एवं द्वा महाराज | सविचित्रं समाश्रयप् |
अश्वमेध सहस्रस्य HE माप्रोत्य संशयम् ३८०) ॥ रिव-विष्णु पुरे स्थित्वा तदूष-वल-विक्म् | भोगानपि-बहून भुक्तवा परं Feat मृच्छति ॥
a: कारयेदिति विचि्न-विशाल शाछ- Rees रतिर कुड्य वितानयुक्तम् | दिव्याङ्भना परिष्ताऽथ भवेन्मुरारेः; पारे भवार्णव-अलस्य स सौख्यमेति ॥ इति.बिधानपारिजाते आश्रयदानम् |
१८०) ‘ara ब्रह्मचय्यादौ वानप्रस्थं बने a2, भअन्तियाम्ः इति मेदिनो सुनौनां निवासोवा। भाग्ा्डन्ति wits ar) ग्रसु तपर्ि"। ततो षञ् । नोदान्ो- परेशस्य दति इरि म ात्। यहा भासमन्तात् श्रमोऽच । स्वध साधनक्रथात्' ।
z(t) ‘maeafa’ रिति srentac wa: ota: |
Q (4) ‘waaay मरप्रोति मोवाच wee इति भाद्र्थान्तरशयः पाठ; |
चतुथ॑संबकः |
(६७) अथ कन्यादानप् | अ #—
210. तच ब्रहस्षतिः- ae पेनूनां रातश्वानडहां समम् । दुश्चानइत समं यानं FATA समं हयः ॥ दशशवाजि-समा कन्या भूमिदानश्च तत् समम् १८ | तस्मात् सव्वेषु दानेषु कन्यादानं विशिष्यते ॥
41. बविष्ये- कन्यामलककृतां द्या दनादाय नराधिप | | विधार्थिने ब्राह्मणाय कन्यादानं तदुच्यते A(t) ॥ दाद् गुणवते कन्यां afte धरम्म॑चारिणीष् | अपि नो गुणहीनाय नोपरुन्ध्याद्रजस्वलाम् ॥ कस्या देया श्रोत्रियाय ब्राह्मणाय तपस्विने | साक्षादधीत-वेदाय विधिना ब्रह्मचारिणे ॥
इयं कन्या, सम्बत्तादिमिरशमे कन्यका प्रोक्तेति वयोविरीपगुक्ताऽपरप्रर विवक्षिता ३८१) |
२१३
aes
तस्मादुद्ाहयेत् कन्यां भवेदतुमतीं यदि । अत्र भवेदिति विकशेपाक्तेः।
२५२. हेमाद्रौ, सम्बक्े;--४(*) अष्टवर्षा भवेद् गौरी नवम नप्निका भवेत् | दशमे कन्यका प्रोक्ता दादश बृषटी स्मृता ॥
शृषली स्वसपन्तु-- पितु गेषु या कन्या रजः पश्यत्य संस्छृता | सा कल्या वृषली ज्ञेया ततपति बरषी-पतिरिति ॥
१।*) "कन्ध य तु प्रयच्छन्ति यधागक्ना खलडूताम्। merc दिज्नये ह amen ब्रजन्ति ते ॥ कन्पादानन्तु aes दानान। qua छतम् ॥ शति यमः |
२ (1) 'दृशयान arena’ इति हेमाद्रिः | ३ ।|) fant वेदविद कन्यादानन्तदुच्यत' $ति इमा द्रिपरतः पाठः|
५ (५) ‘qrmghha’ इति पाडान्तरम्। Seat पाटे प्रप्तस्जनो, catamaran, कन्याया चपि विवा
Bara: | प्रातताप्राहरज्रद्योः कन्दयोदपामर नना gadifa बिद् नतम् |
११४
विधान-पारिजाते |
248. अद्गिराथ-
ama रजसा गौरी प्रप्ते रजसि रोहिणी |
HAMAR श्यामा इषहीना तु नभ्निका १८) ॥ ४५१. तदे काहयपोऽपि--
सप्रवर्षा भवेद् गोरी दशवर्षातु कन्यका ¦
mag हादे वपं मारी त्यभिधीयते i
रोमकालेतु-सम्प्रप्रे सोमोभुखीत कन्यकाम् |
रजः BS तु गन्धर्वाः शक्रस्तु FATA ॥
तस्मादुद्ाहयेन् कन्यां यावन्न मती मवेत् ।
विवाहस्त्वष बर्पायाः कन्यायाः शस्यते वुधैः ॥
-1:,. याज्ञवह्क्यः-
ag satis वा पारज्नीत्वाऽप्युमय मेव वा | अविष्टुतःश्रह्मचर्या @ aval ferret
१८.) waaaefia—“qeaay भवदगौरो नवव च रोहिणी ।
द्मे कन्यका प्रका wa He THAT’? |
GH तु Ws वषं कुमारोन्यभिधोग्रत' इति क्ेचनमुनयःप्राहः। प्य मानदण्न्-- "गोते gaya सन्वाङ्गो योषेव yaaa |
तप्त काञच्चनवरखाभा सा ग्यामा परिकीर्तिता! ॥ श्द्यांमायौ वन azar’ इन्ुत्यलिनौ |
गोरौदानफलमुक्त विषुपुरण-टीकापाम्-
'गौरीददक्राकलोकं ase याति feata’ sarfe
अन्यत् रघुनन्दन ANT AMAT वीर्मिवोदयेषालि। कन्यादान FIR महामारते च-
"कूपारामग्रपाकारौ तथा तरसाहरोपकः। कन्याप्रदः सैतुप्रदः BTA संयम्" ॥
WIT यपुराग,-- ‘es षच्छनि पे कन्यां ae ETAT |
faqyara सम्प्रारे ग्रधोक्त TER नरे ॥ HALA क्रमं क्रतु शतमनु GO लभति त। शुत्वाकन्याप्रदानञ्च पितरः पितामहाः | बिक्षा; सम्बपापेभ्यो ब्रह्मलोकं त्रजनि ते'॥
[णी
१ (*)
~¬ (0)
१ (+)
॥ (1)
चतुर्थैखबकः | २१५ 246. ब्रह्याण्डे-
कन्यान्तु परया भक्तया ACESS प्रयत्नतः | कुलीनाय गुणक्षाय-कन्यां दद्याद् विरहीषतः १(*) ॥ कल्यां वरयमाणाय SaaS विधिः स्मृतः |
247. स्कन्द् पुराण-- सुरुषां लक्षणोपेतां भव्यज्ञन्गी कुरोद्धवाप् | कन्यां भ्रात॒मतीभ्ेव धम्मर्थाथी समुद् ॥ विहार नेत्रा gaat नीक्ुखितमूर्धं जम् | अआताश्रपाणि पादाप्रां कम्बुप्रीवां सुमध्यमाम् ॥ Pree जघनाश्वार-नितम्ब-स्थल भूषिताम् । TJS गुल्फ-दशनां आस्यामधर-ताल्काम् २८०) II अपिङ्काक्षी मकपिलां अस्फुरश्चरणां शुभाम् | AAS HATTA शस्तामाहम्मणीषरणिः ३८१) ॥ उद्रहे्तारृशीं कन्यां रोगदरोप विवलिताम् (1) |
2.16, महषि भतुः- चतुर्णामपि वर्णानां प्रत्येह च हिताहितान् | अष्टाविमान् समासेन श्लीविवा्टान्निबोधत ॥
सुरुपाय Fan इति हेमाद्रिः |
प्रशलानदवमाह महाभारने- ‹अपिचचकपस्माणां शित anata शरभम् | दि्यांश्ुरग्मिभिर्यक्रं दिव्यकान्तिमिनीरमम् ॥ अन्यत् STARS पुरारी वासि स्वो पमो; TAS | अव नाखायाम् एति आश्बान्तर च्ित-नाखायाम्' इति च जादगानर एतः पाठः | 'छवर्थामु सवर्णा मे जायने वे खनज्ातयः' इति afar | "मोदेत् कपिलं कन्यां नाधिका म रोगिणीम् । नालोमिकां नाति सौमं न वाकानां न पिङ्गलाम् ॥ इति अन्धत् गरौमद्रषनन्दनोयोतराह तत्व श्पौतिषशान्न च faa |
पैदौनलिः--माग्धग्धा सुरौ TIT TAN TAY OATS TE मभ्वषामाषः HATTA |
अत् प्रचेताः--रेशाकः सम्कतप्रसतानः प्रतिलोमन्राना्च ।
२१६ विधान-परिज्राते | :
्ाह्मोदेवस्तथाचाषंः प्राजापत्यस्तथासुरः । गान्धम्ब TAA पेशाच श्वाष्टमोमतः ॥ चतुरो ANCA प्रशस्तान् कवयो विदुः | राक्षसं क्षत्रियस्येव मासुरं वेश्यशुहयोः ॥ पथ्चानाश्च त्रयोधरम्म्यां द्रावधम्योँ स्थिताबिह | पशाचश्वासुरण्येव न BUST: कथश्वन ॥ एतेषां ब्राह्मादीनां लक्षणप्- १(*)
यथोत्तगुणवते वरायालक्कृत्य कल्या यत्र दीयते स ATG: |
244, भतः-- ~ गहन तु वितते सम्यक् कम्मं gah श्ररत्विभि । AURA सुतादानं देवं धम्म प्रचक्षते ॥ एकं गोमिथुनं द्रवा वरादादाय धम्म॑तः | कन्या प्रदानं विधिव दाष धम्म; स उच्यते | अनया सह धर्ममशच््य॑तामित्यक्ता यत्र कन्यादीयते सप्राजापत्यः | afer यत्र कन्याऽपद्ियते स पेशाचः। राक्षसो युद्हरणाद् गान्धर्वः समयान्मिथः ॥ द्रविणादानाद् यत्र कल्या दीयते स आसुरः | 790. वसिष्ठः en
सर्व्वेषामेव दानाना मेक-जन्माणुगं फलम् | हाटक -क्षिति-गोरीणां सप्रजन्मानुगं फलम् ॥ अष्टानां विवाहानां फं विवाहप्रकरणे द्रष्टव्यम् |
१ (५) भवाषटदिध-विवाइलचरमिल्यम्-
भा्याल सम्पादक WaT तख सौकार sows विशेष समवाथविषयतयोभदाद् aaa कत्तं त -क्ोते | सवा्टविधः -- (१) AAT यथागजालङ््त। कन्धा Ay दौवते स ब्राह्मः । (२) यक्ञस्यायलिंजे कन्धादानं सपे देवः (8) यदवराद् Mea VHA तिनेव सड Fare sw (४) यतानया सष ध्म चरतामिति नियमं हता कन्यादानं ख प्राज्ापल्यः। (५) यत्र धने ग्ट कन्पादानं जामुरः। (९) यव कन्धादरयोरन्योन्धानुरागात् लं मै भायां ख्यात् लं मै पतिरिति निष गाग्धध्यैः। (९) यव Rete warts स राचः (८) यक सुपायां मत्तायां प्रमत्ताय कन्ाय। निने गमनं स प्थावः।
वि-~२५
agderag: २१७ मरन्थगोरवभयान्नात्र प्रयत्यते । ONT, पैटोनसि, 2 सवर्णायाः करौ प्राप्नो पाणिप्रहुण कम्मणि । क्षरः क्षत्रियया प्रष्ठ प्रतोदो वैश्यकन्यया | वसनस्य ददा प्राचा शूदर योत् HEATH १(*) ॥ 252 WONT E — वरगोत्रं समुषाय्यं प्रपितामह -पव्व॑कम् । नाम संकीत्तयेददवान् कन्याया श्ेवमेवहि ॥ 258. यमोऽपि- नान्दीश्राद्धे विवादिष प्रपितामह qed ॥ तिषटन् पूर्वमुखो दाता वरः प्रत्यङमुखो भवेत् । मधुपरका्विताश्वेना न्तस्माददयात् सदक्षिणाम् २(1) ॥ SI adie गृह्य मन्त्रेणानेन दापयेत् | गौरीं कन्या मिमां विप्र ! यथाशक्ति विभूषिताम् ॥ गोत्राय get तस्मै दत्तां विप्र aaa | शति दान प्रतिष्ठा सिद्धथथं सुवणं दक्षिणान्ददेत | वरस्य यस्य या शाखा तच्छाखा गृह्यचोदिता ३८) ॥ मधुपक प्रदातन्योऽप्यन्य-शाखेच दातरि | ४५. व्यासः-- मुकवा सयुदहेत् कन्यां सावित्री-म्हणन्तथा । उपोषितः सुतां दद्या दर्बिताय वराय gil
(कि) ए | । ee ee eee ee ey
gram स्वषेदभे, इति srentaya: पाठः। “तद्धे ददात् मदचिश्ाम्' एति कचिदादगे पाठः | कन्धा पु विवाहे, aed चनान्दोया इम वायं करंन्यम् । तसन् प्रपिताषह- पूवं Wye areas: aT: | ख-खग्श्यानुसारणेव्यधः। aetimat गोभिलौय away) ayy WAT गद्यमृबम् , We fear भृतम् |
ae खक परद-भाप्वा-बराह्मश-रशामूतं म्म दौलत ws सदेव विचेयम्,
२१५ विधान-परिजाते |
25, suerte: — चतुष्पादं गृहं कन्यां दासीं sat रथं तसम् | तिष्ठकनतान् द्विजो दाद् भूम्थादावनुपवेदय च १८५) II 260. यास थल्कयः ~~ पिता पितामहो भ्राता सकुल्यो जननी तथा | BRUTE: FEAT प्रकृतिस्थः परः परः ॥ 257. छ्द--२(:) | पिता दद्यात् स्वयं कल्यां भ्राता बानुमतः पितुः । मातामहो मातुषटश्च सकुल्यो बान्धवस्तथा ॥ माता त्वभावे स्वेषां THAN यदि वत्ते । तस्यामप्रछृतिष्थायां दशः कल्यां स्वजातयः ॥ 258. श्कान्दै-- आप्मीषत्य सुवर्णेन परकीयान्तु कन्यकाम् | धम्मंण विधिना दातु मसगोत्रोऽपि युज्यते ॥ 259 अनु दानानि, लिङ्गपुराणे--३(०) | ata गाश्चैव दासीश्च वासांसि स्वहाक्तितः |
महिष्यो वाभिनधेव ददात् स्वर्ण-मणीनपि ॥ १ (५) इति कन्यादाने नियमः श्रयः | ९ (;) अच waa कन्धाया विहिताधिकारो aaa | १९८०) सम्प्रदानत् परं यानि गो मूनि-हिरप्य-दास-दारी-तेजसान्वरदौनि देयानि तान्यवानु-
दामानि कथ्यन्ते |
अव, TPMT यथा, प्रशक्िपावे).-.
महो, गन्धः गिला-धान्यं gar-ga फलं दधि-
va खिन्दुरं afaa ag: कलः रोचना-
सिद्धाय कश्चन रौप्य ara’ aoe दद॑वम्” इति 1
कौ तुकाग्द्रन्याणि परिभाषायामस्य हेमाद्रौ वसन्ति |
यधा शक्ति रेयानि तानि, न तु वि्ताचिक्यादल्पानि, विततद्ाह्वेनवेति | प्रभुः प्रथमक्षल्यस्य मोऽनु कल्य न वत्तते |
न सञामृपारायिलमख HA विदयते फलम्” एतिखतो ।
STANT: | २११
ततः स्वगृहाविधितो Starred कम्भकारयेत् | यथाधारं विधेयानि माद्भल्यं कषुकाति च ॥
260, gare, Tt —
अप्रजायान्तु कन्यायां न HAT कं दाखन १(*) |
दोदिश्रस्य सुखं शबा फिमर्थमनुक्षोचसि ॥
नास्ति ससा ते भीतिर्नास्ति ते नारकाङयप् ।
तीरणस्त्वं स्वं दुःखेभ्यः परं स्वर्गमवाप्स्यसि ॥ दोहित्रस्य मुखदर्शनेन नन्दन्ति पित्रः सप्र ।
यत् किञ्चित् कुरूते दानन्तदानन्त्याय कर्ष्यते |
दत्वा कन्यां न शोषे क्षुधिता वाडितापि वा ॥
नाना दुःखाभिभूतावा तथेबाक्षरणा शशा |
ुरय्यान्मन्यु' न Care भागलाश्वेव पोषयेत् I
शोचन्ति यामयो यत्र विनयत्त्याछ्ु तत् म् |
तस्मादेताः सदाभ्यच्च्यां भूषणाच्छादना्षनेः At) |
भूतिका मे-नरेनित्यं सुता पुत्रश्च सब्व॑दा ।
सन्तुष्टः स्यात्तथा पूज्यः स श्राद्धषूतसवेषु च ॥
यस्मिन्नेवं ले नित्यं कल्याणन्तत्र बे धुवम् |
इह कीर्तिभवेत् स्वर्गः परत्र द्विज-सत्तम | ॥
face: कृतो यावहिवाकर-समुच्छिलः ait) |
वर्षान्ते र्ते तस्मा fae एकस्तु यावता ॥
सोऽक्षयं भते तावद् ब्रह्मलोकं सनातनम् |
शत गब्यूति मानेन सश्विते sacra: ॥ १(*) दौहिलोत्परेः प्राक समप्रहानात् परं केश्य रहे भोम निभे माङ प्रज्ञाय) |मन्धादिना | २ (1) "मूषयाच्छादनादिभिःर्ति ईमोग्रौषः पाठः| 3 (;) "दिवाकर घम aa: इति चादर्षान्तदश्य; पाठः 1
पुष HUM eye areal Tee, ZT “भूतिक्षानेनेरं fred genre eae त्वादिना |
Wo
ene REA eee
¢ (*)
x (1)
९ (8) ४ (t) ५८.)
विधान-पारिजाते |
विश्षीय्यंते तुवा ate ad पणे सुताप्रदः १८५) | तावत् स्वग रमेत् सोऽपि सर्व्वरोभ्नान्तु संक्षयः ॥ महीदातुश्च गोदातुः कन्यादातुश्चःये रथाः | कन्यादानानुगाः पश्चात् समं यान्ति त्रयो रथाः ॥ अयाचित प्रदातुश्च सत्यवादिन एवच | नित्यं स्वाध्यायक्षीरस्य समं यान्ति त्रयो रथाः ॥ सुङ्कदश्चाश्वमेधी च प्राणदाता द्विजेषु च २८1) | ad यान्ति रथा ह्येते त्रयो वे नात्र संशयः ॥ 261 TSA अब्रिष्टामाति-रात्राणां शतं श्तगुणं एतम् ३८5) | भते कन्यकान्दतता मन्त्र TATRA ॥ HARE AERA दकानां धू्यवाहिनाम् | सुपात्रे विधिवहानं कन्यादानश्व तत्समम् ॥
साक्षात् कन्यादानासम्भवे, सम्वनेः-
वेवाहिक प्रदानं वा यो ददाति इया परः ४()
विमानेन विषित्रेण किद्िणी-जारू-माङिना |
महेन्द्र भवनं याति सेव्यमानोऽप्रोगणे ५८०) ॥ इति कन्यादानम् II
-- ॐ ---
अततवचप्रतौतिः farer । सूरिर हेमाद्विनये ‘gga, शति पाठः | तथेष caterer ‘wage कन्छाप्रदाता-ककुद्' इति ।
‘aye’ इति--सु-शोभने परमं गा कुः पएषिवौ । तां ददातौति gyre: पएषिवोहाता,
यूनिदाता वा ced अब्र ‘age’ इत्यपि पाठान्तरम । इत्यब "अतं wage शतम् इति ईमा Wz: |
'दवापडः' इति कंचित् पशश पादः |
'सेन्यमानास्परोगथेः' इति sian पन्यालर-एतः पाडः |
चदुर्थैखबकः | २२१ (६८) अथ द्विजस्थापनप् | द sees
2९ हिमाद्रौ--- तत्र दक्षः
मातापितर-विहीनन्तु संस्कारोद्हनादिभिः | यः स्थापवति तस्येह पुण्यसंख्या न विद्ते |
268 कालिकापुराणे- कारयित्वा तथोद्राह श्रोत्रियाणां कुरेषु च । बेदवि(वोच्छील vag दविजेष्वेकादशस्तथा ॥ अथो गृहाणि रम्याणि कुय्यदिकादशेव तु eH) | कारयित्वा तु धान्येश्च बिबिधश्च प्रपूरयेत् ॥ वासी गो महिषीश्चापि शयनासन-पादुकाः। भाजनानि विचित्राणि ava मृण्मयकानि च ॥ पात्राणि भोजनाथ च SAME यत् | Dew कनकश्वेव sere तु विशेषतः ॥ aad सुसम्भार agree नियोजयेत् । योजयेच्वेव ead शक्तितो वा शातं श॒तम् ॥ प्रथक् प्रथग् STATA निवर्तन-शताद्धतः २८१) | विषयं ख(कार्वरं खेट ont area वा ॥ योजयेत् सोममूरति चिन्तिते द्विजेषु a | एकादरोब तास्तत्र दम्पत्यो मोहिनात्मकाः ३/०) ॥ विचिन्त्य परया भक्त्या तद् गृहेषु प्रवेशयेत् | प्राहये वद्नहोत्राणि प्रवेश्येत्यान् हि भोत्तमान् ॥ बिधिपू््व' यथान्यायमात्मनः श्रेयसे नरः | age gestae विधिरेषां चिरन्तनः |
"वाता wzyrfa’ इति हमादिः। अव aren afer et परः य|
अच-- निदत्तनं भूपरिमाथं परिभावायाह्नम्। एषं गम-कंट-छन्वट-विषयःपनन- AGEs TYME उरम् |
aman atqararen:’ इति sree ग्रन्थान्तरे पाडः |
we Tare; पाठ 'दा्पल्योमहोनाक्मकाः' इति ।
BRR
- () २ +) ९. |)
अन्यर्च-
विधान-पारिजति |
शिवभक्त्या विभक्तानां द्विजानां कारयेत् सहा | यश्च प्रेष्यान् fear मृदो योजयेद्धन्यकन्ययोः ॥ न भवेत्त्. फल तस्य वेदिकीयं frre १८४) ¦ यज्ञो दान प्रताचयच्च तीरथयात्नादिक% यत् । यस्त्वेवं कारयेद् अन्तु (:) तेन सव्बमनुश्चितम् | स यात्यक-समानाभं विमानं रन्नमाछिनम् | आरुह्य तत्पद पुण्य ATS, तम् ॥ विमानेश्वापरेर्दिन्येः age: परिषारितः | स्व॑लोकगताम् भोगान् भुक्ता तस्मिन् प्रप्ते ॥ ज्ञात्वा स्व वित्तसामध्यं' एक' चोद्राहयेद् for तेन प्राप्रोति तत् स्थान' शिवमक्तो नरो धुवम् । स्थाने न X(t) स्थान सम्प्राप व्विधिहत्तेन जायते | इति दिजस्थापनमप् ॥
व
(६६) अथ राञ्यस्थापनम् २0) |
264. आदिष्यवुराणे- भूमिपालं च्युतं राभ्याद् यस्तु संस्थापयेत् पुनः | तस्य वासौ भुनीन्दरेह माकप्ष्टे न संदायः ॥
‘fafaaita गति रिति ga’ कान्तैर-एतः पाठः |
अतानेन इति gafagias पाठ।न्रमलि। गज्यलस णानि यथा,-- शब्द् TANT | --"परखवोपकारौद सपाङ्ग राण्य zak | अमात्य राइ -दुभाणि कीक दश्छस पचम; | एताः WAAR TAMAS ATCA: | एताः पश्च तधा भितं सप्तमं एषिषौपतिः। सप प्रहृतिकं राज्य भिव्यवाच इडस्पतिः' | बा ९ पत्थसूते, मामके तद् व्याख्याने |
'लच्ाधिपन्धं राज्यं खात् साबाज्यं इशलचङ | शतलचे HVA नहाशाजान्वपच्यतिः । दति qverqere |
अन्बदपेथाख , एकरनौतो, कालन्दकौये, caw etyherfe |
१ (०)
VIE
266. विष्णुषन्मोलरेऽषि-- भूषां य॑ च्युतं TIFT PRINT स्थायेत् पुनः । स याति छक aired याकच्छकाश्चतुद छ ९८) ॥ हतो मानुष्यमासा्च राजा मवति धाम्मिकः | तस्माहानं श्रीविहीने वातब्यं भूतिमिच्छता २(1) ॥ इति राज्यस्थापनप् |
ome iif ame
(१००) अथ कपिला धेनुदानप् २८०) |
=e ऋ 266. वष्र व्यासः--
gerry रौप्य QU वस्म-कांस्योपदोहनाम् | सवत्सां कषिलान्दततवा वंशान् सप्त समुद्धरेत् ॥ यावन्ति वस्या रोमाणि सवतसाया भवन्ति हि | सुरभी छोकमासाद्य रमते तावन्नीः समाः ॥
| me ee eee ~~
ga आरभ्य Ree पंक्रिवयामकं Sars विषो इशत । राज्यतक्त मन्यत्, थानिपव्धयि TINE, मालव wana पुष्कतप्तनि। श्रव 'श्रोविद्ौने'--खलौयराज्यहौने भति । यश्चमूमिपालः दौर्भाग्यादभौर्याच्छव् -प्रावल्यादा, स्वराज AAA तञ्धिनृपु नः तदराज्यखामिलदाने शाम्बं तत् फलं Baha | प्राक् कपिलादान मन्रमाव सुकम् । anfa—aq पुष्कलतया saa ‘aga: संप्रवत्यानि कपिलां षेनमृ्तमाम् | यत् प्रडानान्नरोधाति विषलोकमनुतेमम्। पूर्व्वो तेन विधानेन दासेन उबतखकाम् । मव्यालङार संबु सथ्छरबसखमद्रिताम्' | aqenfaut यवा- | ‘ape पापमिनाडिन्डः Teme दय चेनवः। तड wag ब्यामि नामानिच धनाधिप | (१) गृडधेगः, (२) पतगः, (१) तिषषेहुः, (४) aig: (४) we पनः, (६) मध धनुः, (9) भर्राधेनुः, (८) दधिधेः, (९) रधुः, (१ ०) ब्र्दध्रनुः araraaqit । ततष् दरव्यननिश्धिता वरनुकतदाणडाचनुदानाह भकति।
इति मत्श्वपराने-५६ WATE |
RY विषान-पारिबते |
267. अस्या TAMMY भातस्ये-- -
कपिरे सब्व॑भूतानां पूजनीयासि रोहिणि । तीर्थं देवमयी यस्मा दतः शान्ति प्रयच्छ मे ॥ इति ।
2७8. भ्रहषिं वमोऽपि- weet रोप्य खुरा Co कांस्योपदोहनां धेनुं TH SAAS ॥ दत्त्वा द्विजेन्द्राय नरः खगंलोके महीयते । द्षषेनु प्रदानेन तुल्येका कपिला मता ॥
269. आदिम पुराणे-
age यो गवां द्वा कपिलाश्वापि gaa | | सममेव पुरे प्राह ब्रह्मा ब्रह्मविदाम्बरः॥
५70. क्ते्न--
दक्ष सौव्णिके रङ्गे खुराः पश्च पडान्विताः | पश्चात् पलिकन्ताम्नं कास्यश्वंतावदेवतु ॥ वहन्तु त्रिगुणं पेन्वा afin च चतुगृणा | पतेरणक्रुतां धेन धण्टाभरण-भूषिताम् ॥ कपिं विप्रमुख्याय दुर्वा मोक्ष मवाप्तयात्। दविगुणोपस्करोपेता महती कपिला स्मृता ॥ दत्ता सा वि्रमुख्याय स्वर्गमोक्ष फठ प्रदा | सप्र HAHA पाषान्सुच्यते दश संयुतः ( न् ) ॥ दशभिः पुरुषैः संयुत इत्यर्थः | यानन्यान् ATU कामां स्तां स्तान् प्राप्रोति मानवः । अन्ते स्वर्गापवगौं च फ माप्रौत्य संशयम् ॥ पश्च पलान्वितेति रूप्यस्य परिमाणम् | वद्य दक्षिणयोद्खगुण्यादिकं गोदान-सामान्योपक्ल्छवस्त्रा्पेक्षयेति बलिष्यप्।
चतुरथसबकः | २२५ त्रिधिस्तु गोदान प्रयोगे च व्ये । | इयमेव वणमेदेन दक्षधोक्ता १४) |
71. वराहपुराणे- सुवणं कपि पूर्वा द्वितीया गोर पिङ्गला | तृतीया चेव रक्ताक्षी चतुथी गुडपिङ्गहा ॥ पञ्चमी बहुवणां स्यात् षष्ठीच दवेतपिङ्गखा । सप्तमी श्वेत Faget अष्टमी ष्णपिङ्गखा ॥
नवमी पाटला ज्ञेया दशमी पुच्छ पिङ्कला २८१) । एता दक्ष समाख्याताः कपि स्ते. वरानने ! ॥
सर्वा Gat महाभागा स्तारयन्ति न संशयः | सङ्गमेषु प्रशस्ताश्च सब्ब पाप MOTTA: ॥
इति श्रीमददरलन ृपापात्रीभूत श्रीमन्नागदेवतनयश्रीमदनन्ताषा्यं विरचिते विधान पारिजाते सुवर्णादि- दकमहादान- विधानम् ॥
! (* एकादग-प्रकार-कपिलालव णम्,-- वथा वाराई,- que after gat दितीया गौरपिष्ला शरयादि + एकाद खुरकं ता एताश सन्छलचणा' TMA अव मून तु दशविधा LAMA बराह पुराशेतु एकादगविषा उक्षा एकादपिधाना मेतासां दाने फलमपि carenfed स्यादिति |
Vit) अश grat wane दशविधः saa | AABAZAY ततृपुरा Tin वचनाहार कपिषा MAK CHITA faafa मभिहितम् | ae FUR — (एकादशो Gor ता एतासां सच्चा | BATT HFM BAA सुन्दरौ ॥ mwera च द्।तन्या aa ate प्रदाधिनौ | vfs सुति प्रहा Rat विनामे प्रद्मविनो" ॥ इति
वि--२९
१९ निधान-पापिणति ) `
(१०१) अथातिदानप् ।
272. मदिष्यपुराणे- व्रीण्याहुरतिदानानि गावः पर्वी सरखती | नरकादुद्वरन्त्येव जप वापन-दोहनेः १(५)। तत्रादौ गोदानानां निरूपणम् |
273. महामारते- हानानामिह सब्बेषां गवां दानं विशिष्यते | गावः श्रेष्ठाः पवित्राश्च पावना जगदुत्तमाः २८1) ॥ कते दधि धृताम्याडच नेह am: परवर्तते | तेन am fered गोमू सम्प्रचक्षते ॥
274. लिङ्गपुराणे- प्रथागाराणि विप्राणां देव तायतनानि च | पूज्यन्ते संस्कृता यासां किं देयमधिकम्भवेत् ॥
275. ह्रीतश्च - ages यो गा वै श्राह्मणायोप पादयेत् | उत्तारयेत् स॒ भात्मानं सप्र aq sera च ॥
476. हेव; सुश्षीां लक्षणवती युवति ae संयुताम् | बहुदुग्पवतीं fearat धेनुं दया free: |
277. महाभारते- प्रासिं यत्र सोवणाः शय्या THEA स्तथा | षरा श्चाण्सरसो यत्र . तत्र गच्छन्ति गोप्रदाः ॥
शि 3) = ®> ५ na => =e ~~
१८५) अचर जपः सर्लयाः। वौज।दिवापनं afer) दोहने पशूनाम् । ९८) , परत्य गवां पानं Ht creer प्रद्िशचर्येः कायम्। यतः; सा मातादद्राशां हिता सूनां लठादि्यानं अवत नाभिः रत्यादि यतौ पडदा, । ‘are [पावत महो इत्स रसदा । छमा दिरखया । wa, यजुः चः Ue, १९ मः
१ (#)
२ (+)
३ (*)
बद्ैरवंकः | २१७
978. ज्ञावालिः- होमार्थं मभनिहोश्रस्य यो गां द्ादयाशिताम् | त्रि-वित्त-पुणां एथिवी तेन दत्ता न संशयः ॥ 279. आष्रेवः- ager मूर्खाय छुग्धाय पिद्युनाय च । ह्य कन्य Satara गौ न देया कथदवन ॥ 260. ध्यासः- न SN Wagar वा बन्ध्यां रोगान्वितान्तथा | न Sag मपरिश्रान्तां दाद् गां ब्राह्मणाय वे १८५) ॥ 281. विन्वामित्रः- नेक gee निः श्चं स्पुरिवाक्षीं सूखङत्-बुराप् | न ददयाभ्निस्वनोक्वेव गां शुभामेव वापयेत् ॥ 82. महामारते- एकां गां ARTE दथा गोदातः। शतं सदसरगुर्दात् सव्वं तुल्यफला: स्मृताः ॥ 283. नन्दि पुराणे- विधिना तु यदा दात् पातर धेनुं सदक्षिणाम् २({) | तहा वारयते अन्तून् कुलानामयुतेः शतैः ॥
-- +--
(१०२) अथ गोदान विधिः ३८०) |
evans ह मक
284 विह्वामिघ्रः- राड् मुखी गामबस्थाण्य सवत् सान्तां | पूजिताम् | पुच्छ tag दाता बे ज्ञातो बद्धशिखो भवेत् ॥
"पीतोदका गगधडसा दुग्धदोहा निरिष्टिवाः |
अनन्दा भाम ते लोकालान् त गच्छति ता ददत्" ॥ कठोपनिषत् । १-२।
दना योग्या aT ATE, HI"
पीतोदकां enact दगवदोह। निरिद्ियाम् ।
खद्यतामद्व' होना श कतनल्छां महा शनाम्' ॥
"इटा ger दुग्धा ग्याधिताख, न दातव्या वाच मूल ददतः |
क्ररेधिपरं या फः dgaf, तखा taterqereta शोकाः ॥
अन्यो Mare: dar) serge काम् । ‘sree: तियं पि गोदो. awe पिष्टपम्" ऽति लथुः। चभ तु परल sere Mera |
[कक षी
२१८
a aye oO 1 क)
१ (+)
विषान-पारिजति | इददयमुखस्तु विप्रः स्यात् पात्रलक्षण-रुकषितः। आज्यपात्रं करे कृत्वा कनकेन समन्वितम् |! निःषिष्य पुच्छं तस्मिस्तु धृतदुरधंप्गृह्यच | wafers विप्रपाणिन्तु प्रागपरश्च निधापयेत् ॥ सविषं सक्ुशश्बापि गृहीत्वा दानमाषरेत् | अनेनेवतु मन्त्रेण पात्र्स्तो HE fear | यज् साधनभूता या विश्वस्याघ प्रणादिनी । वि्वहूपः परोदेवः प्रीयतामनया गवा ॥ AGATA तु तां धेनु ब्राह्मणेन समन्विताम् | गोमतीन्तु ततो Peat प्रजपेत् प्रयतः शुचिः ॥ उदि््याथ षायुदेवं प्रीयतामिति चानघ | जलशायी ब्रह्मपिता TATA: सनातनः |
अनन्त भोगकशषयनः प्रीयतां परमः पिता ॥
285. गोत faut, नारते--१८)
गावो मामुपतिष्ठन्तु हेमश्वङ्थः alee: | सुरभ्यः सौरभेयाश्च सरितः सागरा यथा ॥ सुरभ्यः सौरभेयाश्च सरितः सागरा यथा |
गाश्च पश्याम्यहं नित्यं गावः पश्यन्तु मां सदा ॥
ग्ोनिष्छलपाणिक्ठत wafer विवेके च-
एषा ठ MAA fee गोशा सदाने प्राय खत्ताकच पाठया | ‘deta: सष्मडिताः पवित्राः पुराय, |
प्रतिष्यहन्तु मे पालं माव लोकय-मातरः। ॥
‘THR भातरः sat Hear: पितते भस ।
चास शारं मया दन प्रतिदरडन्त मातरः ॥
(दृति fat ga पिते qadeas ।
परतीच्छलं लया दत्तं सीरमिषि | ममोऽशु ते' ॥
egies: । ` ` २१९
286. अघ्ः- गावोऽस्माकं बयं तासां यतोगाव स्ततो वयम् ९1) | गावः सुरभयो नित्यं THATS गन्धिकाः ॥ गावः प्रतिष्ठा भूतानां गावः स्वस्त्ययनं महत । अन्नमेव परं गावो देवानां हविरुत्तमम् It पावनं सर्व्वभूतानां रणन्ति वहन्ति | हविषा मन्त्र पूतेन तथयन्त्यमरान् दिवि ॥ सर्व्वेषामेव भूतानां गावः शरण सत्तमम् । गाव; सन्वेस्य छोकस्य गावो धन्याः सवाहनाः | नमो ated: श्रीमतीम्यः सोर भेयीम्य एव च ॥ नमो ब्रह्मसुताभ्यश्च पवित्रा्यो नमोनमः | ब्राह्मणाश्चैव गावश्च कुलमेकं द्वा छत् | एकत्र मन्त्रास्ति्ठन्ति हविरन्यत्र तिष्ठति ॥ इति ।
287. दक्षिणामाह; विष्टः
सुवर्णं दक्ठिणामाह गोप्रदाने महाफरे |
gant परमंदयाह हंकषिणा्थं न संशयः २८२) ॥ गोपरवानन्तारयते सप्र पूर्वान्. नबां स्तथा | gant दक्षिणान्दतवा तावद् द्विगुण मुच्यते ॥ सुवर्णं परमन्दानं सुवणं दक्षिणा परा |
सुवणं पावनं प्राहुः परिमाणं परन्तथा ॥ ara परिमाणं परमिति परिमाण विहेषोक्तः देष्छिक-परिमाणान्तरंव्याव््यते |
पलक श्षरविषयम् । अशकछस्यतु "यजमानस्ततो दथाद् यथाश यातु दक्षिणा मिति mathe: सुकर्णपरिमाणा दहपस्याप्यनुकञानादिति दानथोतत |
ere. शि ees
१ (t)
x (})
AGATA —
‘ga ott दिवा वापि, खमषु fara पुच ।
agree नरः Shears 4 warfefa’ ॥
अत afetTere शुषर्थ-रजतादि-परिमिं परिभाव्रायान्चकेम्।
२३०
विधान-पारिलाते |
गोदानमाने प्राथना-मन्प्रानाह--
घृतक्षीरप्रदा गावो धृतजन्या STRAT: |
धृतनश्ो FAM स्ता मे सन्तु सदा ग्रहे ।!
धृतं मे हृ द्ये नित्यं धृतं नाभ्यां प्रतिष्ठितम् ।
धृतं मे सर्व्वतश्चैव धृतं मे मनसि स्थितम् ॥
गावो ममाग्रतो नित्यं गावः TEA एव च ।
गावो मे सर्वतश्चैव गवां मध्ये वसाम्यहम् ॥ इति १(*) |
अत्र केचिद् गोपुच्छोदकेन देवर्षिं पित्र तपणमिच्छन्ति २(\) | इति वदिष्टोक्त गोदान विधानम् ॥
~ ॐ ---
(१०३) अथ मत्स्यपुराणोक्त -गोदानपर् १ (०) ।
व =
यो गां सुपरिपू्णाङ्ीं हेमश्वज्गी मकोपना् | सुशीलां राजते, Walaa वल्ल-सुसम्ब्रताप् ॥ सलोहपात्रां qa निविष्ट-चरणान्तथा |
SISA नेपाखकम््रटः । करणाधिकरणत्वात् | सदक्षिणां प्रदथादू गां सोऽयं स्वगमा्यात् | गवि रोमाणि यावन्ति स प्रसूति-कुरस्थितौ ॥
‘TATA जपम् GT प्रातश्च परुषः सदा | Veet Fed WG aga स परिसुश्यते' ॥ Gy तपण रोतिः, गोपुख्छः निगेलितोदक्षेन ga freniegan— 'वधापिद्भ्य मादभ्यौ बलभ्य वापि zea | मादपशाश यै केचिद. ये केचित् पिटपशकाः। गुर-कएर-बन्पन। F कुशेषु TAA: | ये प्रेतमावमापच्रा ये चान्ये ग्रारवखिताः। हषोत् सगेण ते सप्त लभन्तां fs सुतमाम्' ॥ ति एषोत् समत्वं आत्तरनन्टनाः । ` नद्दिपुराशःप्येव Rama दख Graal मोदाननपरम् '
तावतोऽब्दान् निवसति स्वगं हाता न संशयः | स प्रसूतिरिति । परसुतिस्तत् सहिता छरस्थितिः-.- कुर-परम्परां यस्याः सा तस्या मित्यर्थः । एतच्छतगाणं पुण्यं कपिङादानतः स्मृतप् | दक्ष सोवर्णिके ze खुराः पश्च पलान्विताः १८) ॥ पश्चात् पठिकं कास्यं ताभ्रश्वापि-तथेवच | दाता च स्वग॑माक्नोति यावदाभूत संप्टवम् ॥ कास्यं -दोहनपात्रम् , ताम्र पष्ठ देशाच्छादकम् । दक्षिणा g सूवर्णमितयक्त पराक् ॥
इति mae पुराणोक्त गोदान विधानम् |
"== Hee -~
( १०४ ) अथ समानबत्ता दानप् २८१) |
=== कै ----~
98 महाभारते-
समान बतसां कपिलां धेनुन्दत्वा पयस्विनीम् |
सुक्षौ बतूससम्पनना श्रहमोके महीयते ॥ अत्र समानवतेसां-समानवणंवत्सामित्य्थः |
तेदिणीन्तुल्यवत्साश्च धेनु दद्यात् पयस्विनीम् ।
सुरतां बल्लसम्बीतां इन्द्रोके महीयते ॥ सुत्रं gate ।
समानवतसां श्वे ताश्च धेनुन्दत्वा पवस्िनीम् A(t:
सुरतां वद्मसम्बीतां सोमलोके महीयते ॥
समानवतसां $ष्णान्तु धेनुन्दत्वा पयख्िनीम् ।
gmat वससम्बीतां अभ्निलोके महीयते | । ( +) 7 qadtefed ue सवतः । deuce पक्सयाः qu: हः । बामोयृमनाच्छादनाधम् । २८५) इति नाना यन्योक्ष-नानाविधं कपिकादान-प्रकारः Squat wane सुभां बम्ब , aang’ इति ईलाद्वि-एतः पाठः | १ (1) अव "कं ता'मित्यव- वनाः मिति हिमाद्रीष पाठ; | शवां क्व्वदामिश्यचेः |
२३२ विधान-पारिनादे |
बातरेणु सुवर्णन्तु सबतूसां कामदोहिनीम् | प्रवाय षद्मसम्बीतां वायुलोके महीयते ॥ समान AA धृम्रान्तु धेनुन्दत्वा पयखिनीम् | Gra HTH यमलीके महीयते ॥ अर्ध्या हेमसुवर्णान्तु सवततसां कामदोहनाम् | प्रदाय वद्तम्बीतां वारूणं लोकमश्नुते १८) ॥ अत्र्या गोः २८) | 'भाप्यायध्वमर्ध्या' इति श्रुतेः | हिरण्यवणां figndt सवतसां कामदोहनाप् | प्रदाय HATA BAT छोकमाष्ुयात ॥ हति समानवतंसा-गोदानप् ॥ न
(१०५) अथ दशवणं घेनुदानप्।
गान्ददयद्धेद पूर्णाय विप्राय गृहमेधिने | सुबर्णालदक तां gt बल्मघण्टा-समन्विताप् ॥ geani त्रिसमृद्धन्तु-ख्काट-तट TION ॥ राज्तच्छन्न चरणां मुक्तालाङ्कल भूषिताम् ॥ aa त्रिसमृद्धा- त्रिभिः श्ीर-भीर-सन्तानेः समृद्धां युक्तामिति । कांस्योपदोहां TATA छवणादि तरणोदकेः | गवां पुच्छ गृहीत्वा च Agata पाणिना ॥ गृहस्थो बेदुविद्विप्रो दापयेत्तत् प्रतिग्रह् | भीगसौख्यप्रदा श्व ता गोमाता पापनाशिनी ॥ र्णा खर्गप्रदा Rar गोरी च goatee | TH हपप्रदा या पीता दारिद्यघातिनी ॥
eee fees ० स 277 श ति ह | OS weer 1 ति 1 ए ति en
१ (°) अच age’ fray ‘eae’ मिति भादर -पुरकान्तरखः पाठः | १८) अच्यां पूज्या महासूश्या इति |
genes: | RRR त्रप्दा कृष्णसारी नीला-धम्मविबद्धिनी । . कपिहा स्वपापन्नी नाना वर्णा मोक्षदा ॥ इति दशवणं धेतुदान् ॥ 289 विष्णघम्परौत्तरे च-- हेमश्ी रौप्यखुरां ger शङ्गर-भूषिताम् | भाहताम्बर-सम्बीषां तथा कांस्योप वोहनाम् || त्रिरात्रं स्थण्डिल मुखः त्रिरात्रं गोरसाशनः १/४) | परन्तु तर्पिते दत्वा वाससो सम्बीते द्विजे ॥ त्रिरात्रं स्थण्डिलमुखः त्रिरात्रं गोरसेस्ततः। प्राणसंहरणं कृत्वा गवां लोके महीयते ॥ यावन्ति पेनुरोमानि ताषद् वर्षाणि मानवः, aad कपि विप्र ! प्राप्नोत्यभिमतं फलम् ॥ एवमनेक पुराणेषु गोदानयुकषम् | नि (१०६) अथ देवताभ्यो MATA । व 200 तत्रैव २८५) वशिष्ठ उवाथ-- ुण्यन्दिन मथालाध्य सुसन्तप्यं पितृ स्तथा | कृतोपवासः सम्पाद्य पञगव्यं नरेश्वर | ॥ घृत-क्षीरामिषेकश्च कृत्वा विष्णोः रिवस्य च | लमम्यन्व्यं यथान्यायं षृष्पादिभिरनुत्तम् ॥ sqezet प्ाङभूलीं वा गृष्टि कृत्वा पयखिनीम् । afe:—aer प्रसूता गो रित्यर्थः a(t) । . १ (*) अव 'खखिकत्तखा' इति चदज-पसज्ञा रम्यः पाठ; | | + खदित एः-खष्डिलसमौपेथयानः ate: मोश्ताशनः-गो-चौर-एतादि Herren: इदिष्यादौ दत्यधेः। पाक संहर -प्रा यायामः। a (*) faquefucaad: इति । ९ (1) "हृष्टि रित्यत्र afe रिति पाठः ays: गटडयतौति fas पएषोदरदिलात् ay: | षषटि-करौ नतु गीः । धिः म्नो qserray विश्धक्रानामुनः किरी! इति दिनी ।
"अथ दरिः सत् प्रसूता गवौ ददरयोः न्विद्ाम्' इति मेदिनी । warfa नानाविधानि गोदानानि हेमाद्रौ zeae निमदिनानि।
am Bo
ज त च oe १० Pe ee = ०
१ (५) २ (1) ९ (t)
बिधान-पारिवाते |
पुपुत्रां भतससम्बीतां सितयज्षोपवीतिणीम् । ` स्वणशृङ्णी रोष्यलुरां gaat’ परि संस्थिताम् ॥ शक्तितो दद्ठिणायुक्त orem निवेदयेत् । = गावोममाप्रतः सन्तु गाषो मे सन्तु WEA: ॥ गवामङ्गंषु तिष्ठन्ति भुवनानि बहुश । यस्मा्तस्माच्छिवं मे स्यादिह छोके परतर च II . गावो मे हृदये सन्तु गवां मध्येवसाम्यहुम् | प्रदक्षिणं ततः त्वा धेनुं द्विजवरण्ब तम् ॥ मां नः aftagica Agee मया तव | स मे पापापनोदाय गोविन्दः प्रीयतामिति ॥
201. मन्प्रान्तरं बहिपुराणे-- या धेनुः काष्यपस्यासी दत्रे at गोतमस्य च । ` साभिकामफटा दैवी gate परत्रचेति १५) ॥ named तं विप्रं गोबिन्द aa! करयेत् २(1) । श्गमूरे ब्रह्मविष्णु भावाहयामि y(t) |
"स्य कामकला” इति VAT TAT WA: पाठ; | अव गोविन्द् aft सेहे away एति genre एतः az: | गो-भरौरे Saar विशेषो यथा गयानरे--
(दमेषु weal रेवा जिद्वायान् सरष्वतौ | QUAY TaN: खुदायेषु तु पत्रमाः ॥
सर सन्धिषु साध्यश्च ware तु लोचने। wale carat aye धमी-च(वितः ॥ अपाने Ge तोथानि gary areal मदौ । गानादौप समाङौशा सलार सागरास्तथा । षयो रोमकूपेषु ad पश्मधारिदौ | Vay सन्ति विशाख लक् केदिष्ययनदवम् ॥
Ww इतिश चालिख gfe वंडिशरेवच । feurenfera तिरेव दशतिः परना तथा ॥ - raat मनुनच्छनि एता गां दै न daa: |
` य गावौ gag Sata; पुरोगमाः, earls ॥-- इति कराह पराके |
, चतु्थेखवकंः | TET सष्वतीर्थानि, शिरोमध्ये महदेवम् ॥ | ललाटाप्रे देवान् , नासाप्रे शेष वासुकी । नासापुटयोः कम्बाश्वतरौ । कणंयो रशिनो | नेत्रयोः शकषिभास्करौ । दन्तेषु वायुन् । जिह्वायां बरूणम् । SER सरस्वतीम | गण्डयोः HVAT । भोष्ठयोः सन्ध्याहयम् । परीवायां इन्दुम् । इक्षौ रश्षांसि | इरसि साध्यान् । अह्यो धमम् । grea गन्धर्व्वान् । द्ुरापरेषु पञ्नगान् | बुरपश्िमामेऽप्सरोगणान् । TE एकादश EIT । सब्व॑सन्धिषु वसून् । दध्नि नम्म॑वाम् । सर्पिषि हताशनम्। रोमसन्धिषु देवकोटीन् | उदरे Fed | स्तनेषु चतुः सागरान् | आवाह्य यथाशक्त्या सम्पूजयेत् , उपकल्पय | अनुत्रभेत्त॒ गच्छन्तं पदस्यष्टो नराधिप ! | अनेन विधिना धेनुं यो विप्राय प्रयच्छति ॥ सर्वकाम समृद्धात्मा विष्णुलोकं स गच्छति | शिवाय विष्णवे बापि यस्तु दधात् पयस्विणीम् It ae स्नानोपारार्थ परं शरम स गच्छति | र्यं बा शक्तिमुरिश्य दथादराङ्गणपन्तथा ॥
इति देवाताभ्यो गोदानम् It
———
(१०७) अथ दृषभेकादश गोवानप् । श... क
292. wTa,— ara: सर्यव्रयल्नेन देया पता प्रयत्नतः । धेनवो मो न शः स्यादेका देया प्रयत्नतः AI
२३५
९६६ विधान-पारिजाते । . सर्व्वेषामेव द्राणां प्रीत्यथं gaat: | SANTA: सवृषभा वृषमेकादशी स्मृता ॥ शिवाय विनिवेशेयं विशुद्धेनान्तरात्मना | रकाद तुल्यात्मा बहमोगादिभिरुणेः ॥ शिवादि सर्व्वछटोकेषु यथेष्टं मोदते बही । 293. मविष्येतु- दक्षगावः AST TATA ताः | arate विनिवेदेह यत् फलं लभते शु ॥ रादकषादित्य तुल्यात्माऽणिमादिगुणेयुतः | सौरादि स्व्वोकेषठु यथेष्ठं मोदते दिषि १८४) ॥
[ * —
(१०८) अथ श्रृषभाधिक, गोशत-वानप् , २ (1) | ies
291. हिषधम्में,- वृषभं गोशतन्दथाच्छिवायातीव शोभनम् | त्रि AHR: TE श्णु यत् फरमाप्रयात् ॥ स्यकोटि-प्रतीकाशे fanta: सर्ध्वकामिकेः ३८०) | अनेक यानसंख्यानेः सुरासुर सुपृितेः | शतहद्रवरोपेतो वीरभद्र दषापरः ॥ गत्वा शिवपुरन्दिष्यं भकेषाधिपति भवेत् ।
295. भविष्यपुराणे -
aad Mert दत्वा भास्कराय नराधिषः। Prange: ara eden महीयते ॥ सुय्यंकोटि-प्रतीकारो दिवाकर ईवापरः। Tee दिलयपुरं रस्यं hgh पु्य-वभुपः ॥ १ (१) HR we’ आदशेपुशकान्तर इतः पाठः ; |
२ (t) अच गोते तेः साकं इवभच्च ददात् | १०) ‘aurea’ fore सम्धभौनिकेः इति ईेमाद्रौष-पाठः |
aqteres: | ९६३५ मकातु विपुलान् मोगान् प्रलये सम्बेद्िनाम् | मोहकश्वक Bara विश्याविल्य मण्डलम् | स्व॑ सूयं -परमः शुद्धः स्वात्मनि संस्थितः | स्मेगः परिपृण॑त्ात् सूख्यवरीतिमान् भवेत् ॥ इति शिबधम्मोक-वृषभाधिक गोषतदानम् १ (1) ॥ —+—
(१०६) अथ स्वरूप गोदान -वचनानामेक वाक्यतया २८) |
प्रयोगः प्रस्तुयते | -#- सकट सम्भारान् सम्भृत्य कृतनित्यक्रियो यजमानः Geass गणेशं स्मृत्वा कुशा.तिङु-यव जलान्यादायाधेयादि सङ्कीत्य॑कामनानुसारेण agar श्रीपरमेश्वर रतयं ोदानमहं करिष्ये, तदर्थ ्ाकषणपूजनं बरण्व करिष्ये ITA ब्राह्मणं सम्पूज्य तुभ्यमहं गां सम्प्रददे, ददस्वेति प्रत्युक्तं द्धस्ते ASST | लल; करतव्येऽस्मिन् गोदानकर्ममण्येमि श्वन्वनाकषत. तामबुरु-पुगफलालदा वासोभिः अमुक गोत्रमयुक शाखाध्यायिन ममुफश्षम्माणमेवस्बिधोऽहं सम्परदानत्वैन त्वां git, इृतोऽस्मीत्यक्ते “श्रतेन वीक्षा ' ३ (‡)मिति पठेत्। ततो गवामङ्केष्विति मन्त्रेण ४(-(¬) 'सोमोधेनुमिति ५(०) वा सवनसांगां पूजयेत गन्धादिभिः | ag वमः आच्छादन मया दत शुद्धं चैव सुनिम्मलम | सुरमे ! वद्दानेन प्रीयतां परमेश्वरः ॥ इति |
[कि
v(t) "इति Gaara merry’ दत्यवकानोकिं gaa श्यमपि साध्वीष्यात् | घो ऽखि भमवान् WH VITA: प्रकौर्तित; | हणोनमि aay Ae समां र्त् qa: । इति oun: | ९।१) प्रागुक्तनानाविधमोदान बथनानानिद्यषः | 2 (t) श्रतेन दौखामाग्रोति दोचयाप्रोति दिका |
afqet गरद्धामाप्रीति बग्रहया बन्यमाप्त) 1 TH Uy: १८११
४ (+) एति HAT: ATS: |
४ (*) "सोमेन लोभोऽ्यन्तनादं Saat कनां ददाति। खादनं निन्य aad faa mad Tere | ततैव २०'....१४।२१ ।
२६८ | विषान.-गरिजति । `
सुरमे त्वं जगन्माता वैच विष्णुपदे स्थिता । out ag मया दत्तं गोमात खातुमर्टति ॥ इति अनेन मोभासं दत्वा १(४) गाबोमे अपरतः सन्तु २८५) श्त्यादि मन्त्रेगा रक्षिणी हृत्य प्ा्युख-स्थित-गोः पुच्छे rea इर््यात्। ख ख शाखोकत विधिना देवि पितृतर्षणं Har मन्त्रान् पठन् प्रसि त् ।
AAT: —
'आत्रक्षणो ये Ragetersivan:? grees (तेभ्यः स्वधा तोयमिवं ददामि, इत्यन्तः पितूव॑षे मृता येव, इत्यारभ्य ‘aad मयादत्तं अ्षय्यमुपतिष्ठताप्' | उच्छिन्न बान्धवा येच ठुप्म-पिण्डोदकक्रियाः | ते तृप्तिमखिखां यान्तु गोपुच्छोदक तपणात् ॥ ब्रह्माद्या देवताः सर्व्वाः ऋषयो मुनयस्तथा | असुरा यातुधानाश्च मातरश्चण्डिका स्तथा ॥ दिक्पाला रोकपालश्च गृहदेवाधिदेवताः । ते aod तृपरिमायान्तु गोुच्छोदक तर्पणात् | विश्वेदेवा स्तथादित्याः STATS ASAT: | AT पीठोपपीटानि नदनधाश्च सागराः | पाताला नागकन्याश्च ATTA सपव्व॑ताः ॥ पिशाचा गुह्यकाः प्रेता गन्धर्वारग राक्षसाः | परथिव्यापश्च तेजश्च वायुराकाश मेवच ॥ fafa भूव्यन्तरिक्षैव ये च पाताखबासिनः। हिवः दिवा तथा विष्णुः सिद्धिंकष्मीः सरस्वती It तपोवनानि भगवानब्यक्तं परमेदवरः | ्षेत्रौषधि-खताघरध्षः वनानां पतिदेवताः ॥
१८५) वाख सुरि पस्गषे साग्र दद्यात् यः खदा | अहत्वा GATE खर्गलोकं स गच्छति! इति. छती | ९५२.) एत मना MAM गोदान विषयै।
| aguers: | १३९ कपिलः शेषनागश्च तक्षकोऽनन्स एवच १८१) | भाष्या जठरा जीवाः असंख्याता aT: | चतुरश्च यमधिव seared यमकिङ्कराः ॥ सर्वेऽपि यक्षराजञानः पक्िनः पक्व स्तथा | स्वेदुजोद्रिल जीवाश्च अण्डजाश्च जरायुजाः ॥ अन्येऽपि वना जीवा दिवानिशि बिहारिणः। अज्ञा-गो महिषरूपाश्च येचास्ये पशवस्तथा ॥ शान्तिद Gage स्युः गोपुच्छोदक तर्पणात् | आब्रह्मस्तम्भ पर्यन्त मिटयारभ्येदमस्तु विलोदकमिष्यताप् | पश्गावः AAAI मध्यमाने महोदधौ २८१) | तासां मध्येतु या न्दा तस्ये देश्ये नमोनमः ॥ र्ट ब्रह्मा गहे विष्णुमुखे रुद्रः परतिष्ठितः | मध्ये देवगणाः सब्बे TARA महर्षयः 11 नागाः पुच्छे QUAG ते चाट कुरपत्वताः | GA गङ्गादयोनथो नेत्रयोः शक्िभास्करो । एते यस्यां स्थिता देवाः सा धेनुः बर्दाऽस्तु मे | गावः श्रेष्ठाः पवित्राश्च पावना जगदुत्तमाः ॥ कते द्धिधृताभ्याश्च नेह यज्ञः TARA । अन्या गाराणि विप्राणां देवतायतनानि च ॥ पूयन्ते संस्कृता 3(t) यास किन्देयमधिकम्भवेन् il इति
कक य Meee TE क NS Ee a me ETN LTS nae Ae
१६१) “अनन्तो वासुकिः TH महापद्नश्च तक्षकः | कर्कोट; कुलौरः ङ; ( शङ्खः ) Wet नागाः प्रकीर्तिता; । शति aera | हवाश्तुविधा यधा- अरा यला-खलोप्रि्-खेदशाः। षति ata fase) al 2 बा HASNT । ASKART: सनकादयः मानसतनया;। अचर यमादि-बिषगुतान्ताशतरदभ यमाः चासव प्रसिद्ठाः।
Garang, लत्वव्यन्तं जगदषप्यव्यताम्' इति | way armerea qarnfazaenfretas:’ शति खतिः |
fave निगीतोदकतपबन्तुप्ा गुणम्!
x (1) ears इत्यव SATA इति पादः चाधः, गवा gate गोषिखितदबानां नामोगेखं wa: विदधति |
a(t) ca खत्क्मता' were “संखताः' gare.) इतिच सव्यक. पाठः|
२४० तधान-पारिजति ।
(११०) अथ गो-प्राथंना |
जक त कज
था लक्ष्मीः सवभूतानां या च देवेष्व बरस्थिता | get सा देवी मम पाप॑ व्यपोहतु ॥ विष्णोर्वक्षसि या wert यां छदमीर्धनदस्य च । watt या लोकपाटानां सधितुवैरदा स्तु मे ॥ स्वधां त्वं पिवरयक्षानां स्वाहा यश्च भूजान्तथा | SATIN धेनु स्तस्माच्छान्ति प्रयच्छ मे १८1) ॥
एमिर्म्त्ैरणुमन्रय पृष्पाखलीन्दत्वा $्ातिखयवतुकसी जखान्यावायाचेत्यायुक्ता
मां गां श्र देवां सुवणंशरद्धी रोप्यल्ुरां aes युक्तापुच्छां वद्माच्छादितां कस्य. दो्मेतां अयुकगोत्रायेत्यादि पूर्ववशत्॑न्तं प्रयुज्य स्वगोतरादि ceo पूवक मुक- gente तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेति ASE ASTANA |
यक्ष साधन भूता या विश्वस्याधि-प्रणाशिनी ।
विश्वहूपधरो दैवः प्रीयता मनया गवा ॥
गवामङ्गेषु तिष्ठन्ति भुवनानि चतुदश ।
यस्मात्तस्माच्छिवं मेस्यादि्लोफे परत्र च I
जराय ब्र्यपिता WA: सनातनः |
अनन्वभोगक्षयनः प्रीयतां परमो हरिः ॥
guiced प्रतिगृहीष्व Qadat मया तव |
स नः पापापनोहाय गोविन्दो भवतु प्रभुः A(T) ॥
qr ame’ wey dea एजि च पाठः सम्यक् रोचते । १८1) गोदानकारै serrate Sale; सन् प्राधेनमिरं कुयान् | ८) कचिदाद ॐ aay area wT ।-
"ह" देषा वाच दद्रारौ शर्य चया प्रिय |
धेनुषश्पेश सा दवौ लस शामित प्रयच्छतु ॥
€" wage मयीं Hawt सथयदवौसयौनधा |
सर्पलोक निमिलाय सथशोक मयौ' farcry i
प्रयच्छामि सहभागासच्चयाय एभाव ताम् ।
अपरशान्चोक्तम्-
"छै चतुर्दल areal: खाहा याच विभोवजोः |
चन्द्रा शक्र लो या Cae सा-तिषे' ॥
Cafe भवतुदिज' इति पाडानर उन्दर्भानरे |
a. | sates: Rt इति often प्रणमेत् १८) | हतः प्रतिप्रहीता खस्तीत्युता "देवस्यत्वेति, पठित्वा A+) प्रतिगृहामीस्ुर्।
cesar दिति a(t) कामस्तुतिं पेत्। ततः wat stag गोदान प्रतिष्ठार्थं मिमां `
युव्णदक्षिणामग्निदेवतातुम्यम॑ सम्प्रददे नममेति सुवण दात । ततो गो सहितं वरजन्तं विप्रमतुत्रभ्य गोमतीं पठेत्। सा यथा-
गावोऽस्माकं वयं तासां यतो गाबस्ततो वयम् |
ब्राह्मणाश्चैव गावश्च कुलमेकं परं मतम् ॥
ततो "गावः सुरभयो नित्यमित्यादि-पवित्राभ्यो नमोनम, ~- इत्यन्तं पठित्वा
शरावोममाप्रतः सन्त्विति गां प्रदक्षिणीकृत्य द्विजं frase भूरिदक्षिणामन्येभ्यो gear ब्राह्मणान् गुर स्यश्च नमस्कृत्य यथाशक्ति ब्राह्मणान् भोजयित्वा “यस्य स्मृत्वाश्ेति फलमीश्वराय समर्यं बन्धुभिः सह मुश्ीत |
गौरेकस्यव दातन्यता | गौरेकस्यैव दात्या श्रोत्रियाय विहेषतः | सा तारयति परान् पू्व्वान् सप्तसप् देव तु ४८०) ॥ नैका वहुम्यो दात्या यतोदोषकरी भवेम् ॥ इति हेमादरावाङ्गिरसोक्तेः | इति प्रत्यक्षगोदान प्रयोगः ॥ छु , eee १ (+) मविध्यपुरषे- - "गामालभ्य WAR कला चेव प्रदचिषम् | प्रदविषी ज्ञता दैन BART वसुन्बराः ॥ x (1) हवस ला सवितुः प्रसवैऽ्िनोवाहइन्याम्। FATA ॥ शुक्त यजुः LR | ९ ({) "कौोऽदात्कख्या TATA SAA कामायादात् । कामोशता कामः प्रतिगोता कामैतत्ते, ॥ TH Ty ०४८ | ४ (०) नी ATR ब््मपुराणम्--
Caer ara: ner मन्वानेन पाथिव । नमो गोभ्य, TAA: SCAT एवच । mall Ae पुताभ्यशच पविब्राभ्यो नमोनमः ॥
मन्न रथाव Hart फलमाघ्रयात् |
वि--११
२४९ ` | ` विषाने-पारिजति।
(१९१) अथोभयतोमुखी गोदानप् ।
296. भाविच्ये-
Sea Merge युक्ता भूषिताम् | कास्योपदृ्नां राजन् सवत्सां द्विजपुङ्कवः ॥
्सूयमानां gered द्रविण संयुतम् १८५) |
यावद् वतूसोयोनिगतो यावदूगभो न Teale ॥ तावद्गौः प्रथिवी Rar सदर वनकानना ॥
aa द्रविणसंयुतामिति द्रविण मत्र (न्त्र) दक्षिणत्मकम् | ज्ञातया द्विपला मध्ये पलास्यात् कनीयसी मता X(t) |
297, वाराहैवु-
यश्चोभयसुखीं दधात् प्रभूव-कनकान्तिताप् | तदिन पायसाष्टारः पयसा वापि वाहयेत् ॥ Baer THAT तदद्धेनापि वा पुनः a(t) | तस्याप्य शतं वाथ WATT! तदर्धकम् UI यथादक्याऽपि दातव्यं वित्तशञा्ठं विवजितम् | इति परिमाणान्तरयुकतप् | gai गृहाणोभयमुखीं भवां Great ममाऽस्तु वे | मम वं्ष-विश्वुदधेश्च सदा स्वस्ति करी भव ॥ Herat धेनुमहीहि'४(०) जप्त्वा देवस्यत्वा'तदनन्वरम् | ्रतिगृहामि त्वां धेनुं इटुम्बायं fattest: ॥ १ (*) 'साडितारः परे पथात् इति यन्ान्तर-षएतः पाठः | -- भष nya इति Tae पाठः। द्रबिशं Sree धनमवशेयम्। k(t) अनेने द्रविष-परिभावपुक्षम्। तञ प्राक् पररिभाषा्यासवादि । १८) "नापि तानिति ईमाददि-एतः पाठः । . ५. ¥ (*) दरावतौ पेशुमतौ हि भूतं cased मनवे exe | व्य णा दोदसौ fred ते दायै प्रिदौ भधितो मखः खहा । THe ४।१९।
पिरिग पीर म्म
१ (*) २ (+) ३ ({)
| चहुयैलवकः । स्वरिति भवतु मे नित्यं द्रमातरनभोनमः ॥ रौस्त्वा ददा" त्विति वदेत् थिवी त्वा प्रतिगृह्णातु १(*) | कदं कस्माऽदात् जपेन्मन्त्रं वसुन्धरे a(t) | विघुजेद् श्रमणं देवि ! गाश्च वस्य गृहं नयेत् ॥
298. भात्स्ये- रसूयमानां योदयात् धेन द्रविणसंयुताम् ३८१) | ससमुद्रा TEA: सरोकवन कानना ॥ चतुरन्ता भवेहत्ता Teast गोत्र संशयः | यावन्ति धेनुरोमाणि वतेसस्यच नराधिप ! ॥ तावत् संख्यामुपगणान् देवलोके महीयते | पितृण् पितामहश्चैव तथेव प्रपितामहान् ॥ वद्धरिष्यत्यसन्दे्ो नरकादूभूरिदषक्षिणः । धृतक्षीरवहाः कूल्या दधिपायस SEAT: ॥ यत्र यत्र गतिस्तस्य भवेषेप्सित कामदः | गोणोक; सुरुभस्तस्य ब्रह्मलोकस्य (शव)पार्थिवः। स्त्रियश्च तं चन्द्रसमानव्गः, परतप्र जाम्बुनद-तुल्यवर्णाः | महानितम्ब.स्तनमध्यवृत्ताः, भजन्त्यजस्लं नङिनाभनेत्राः ॥ यावत् वत्सस्य पादौ हौ Tel योल्या श हदयते | लावद्रौः प्रथिवी हेया यावदरभं न बुष्वति ॥ सर्वतः Beat या पदेषु च विशेषतः | कृपिला सातु विक्षेया सर्वपापप्रणाशिनी । इत्यादि |
“at से प्रति ददामि, एषिबौ & प्रतिग्रश्ामीति' हमादवि-दातदष्छ |
“वा इ wera, इति कवु ।
“अष प्रसूयमागा' त्यथः । -प्रलडमाननिति कविदादन बरं ` पाठ; । 'इपिच्ासाह' tara एवा कपिक्षा Aref ।
९४३
२४४ विधान-पारिजाते । अथेतत्-प्रयोगः' 290. ETS भहच्यवनः-- एतस्याः प्रदानकाछठः प्रसवकाछोनान्यं काठं प्रतीक्षते । व्यतीपात-विषुवायन- षदशीति-मुल-विष्णुपदी प्रहणान्ताः aed एव पुण्यकालः, तदैव यत्र ana तत्र क्ञातो श्राहणं शुत-तीट-सत्य-शौचटृततजातिक्रियायेगणैरपेत aga प्रणिपसय Ali । मगवननतिषात्तौऽहं भीतोऽस्मादगाधाद्पराधात् संसारार्णवात् समुत्तरयामि RUT दशपूरवानात्मानच्च, स्वामिन् भवन्तं दानपात्रमासाद्च तन्मय्यनुपरहोऽस्तु gana (मां) गां गृहाण नार्थलिष्सया, तेन तथाऽस्तवित्यवा देशकालादि संकी पुराणोक्त-फठकामो विष्ुपरीतिकामो बा उमयतोमुखी गोदानमहं करिष्ये इति ages प्वराधु्ारणपु्वकंश्रा्षण कत्वा तस्मे एतानि दत्वा सन्तोष्य सुवर्णशृङ्गा-- रोप्यघुर AAS (कांस्य कोड) कांस्यदोह-मुाफल series गोः समीपे स्थापयित्वा तामलुमन््रेत् ~ . (ह्वमहीमवनिनिवश्वधेन्या'मिति मस्त्रं पटित्वा 'आगावोऽग्रएजमद्रमक्तभ्िति' गोन गं पूयेत ततो वतूसमुखे Fiat धृत सुवणंयुत कांस्यपात्रे गोपुच्छं निक्षिप्य धृताकत gen TERRI सपन्नीकः, उदङमुखावस्थित श्रमणाय तदू गोत्रायुशारण पूर्वकं नाम- संकीर्यं स्वनामोत्कीत्तन पूरववक मिमापुभयतोसुली सुवर्ण deage ताब्रा कोस्यदोहनादुेतां परदेवतां sition प्रीतये तुभ्यमहं गां सम्प्रददे न ate ्ाडमुखावस्थित-गोपुच्छ तिल्शा जछयुतं श्ाह्मणहस्ते नि्ठिपेत्। TAN Aral Stats: प्यत्- यन्न साधनभूता या वि््वस्याध १८१) प्रणािनी । विहवरप धरोदेवः प्रीयतामनया गवा ॥ जलशायी ब्रह्मपिता पद्मनाभः सनातनः। . भनन्त-मोग शयनः प्रीवता प्रयाऽनया |
ent गृहाणोमयमुखीं भवास्तराता ममास्तु बे ॥ anda विदयुद्धस्य सदा स्वस्ति करी भव |
षणी > जा भ ree षणी ire eee ERRAND,
१ (2) ey ‘forara प्रशादनी'ति afeqres-aat पाठ
चतु्ैखबकः | कक
तत शरावती येलुमतीदि' इति अप्रा देषस्येत्वे,ति चोका-परतिगृहातु भवानिति षेत् । ` aa: प्रिप्रहीवा-भेनुस्त्वां प्रतिगृहामि gerard विशेषतः | स्वि भवतु ते (म) नित्यं शद्रमात नमोऽस्तुते ॥ इति मन्त्र पटित्वा देवस्यत्वे' त्यन्ते १८१) प्रतिगरहणामीत्यु्ता क इदं कस्माद - हिति x(t) कामस्तुतिं प्ठेत्। शौ स्त्वा ददातु थिवी त्वा प्रतिगृहणात्विति प्रतिप्रहितारौ मेण प्ठेयाताम् |
ततः छतैतदुभयतो get गोदान प्रतिष्ठा शक्तथलुसारेण करुत्रयादि परिमितं वर्णं दक्षिणात्वेन सम्प्रददे न ममेति-दक्षिणान्दत्वा सति विभवे रोप्यरल्नानि प्राम- तेत्र धान्यानि बस्त्रानि रसांश्च यथारहक्ति दथत्। ततः प्रतिग्रहीता गभोऽस्यौषधीना' मिति ३(१) मत्त पठन् दक्षिण पाणिना वत्तसमाकर्षयेत् |
अथ निरति वतते, कर्ताऽभ्िमुपसमाधाय aged ये देवा स्ते दिवीति, देवां स्तष्येत। “सषस्तोमां इति ऋषीन् ४.1) “उशन्त स्त्वे' ५८९) ति पितरन्। श्रयं मे गङ्ग इति नदीः ६(5) “अ्द्िक्षिः सुतोमति (ss) रिति पर्वतान् । वनस्पते शतवछक्ष' ८/०) इति वनस्पतीन् । “समुद्रः Shera’ ९८००) इत्युदधीन् । अदिरिष- मोग: geal far’ इति १०॥) नागान् ।
7 7 i ee ns +
१ (*) टेबल सवितुः प्रसवेऽचिनीर्वाहभ्यां पुशोऽलताभ्याम् | भादर ary सदम coat यौवा अपि wei awafe हष्द्रवा swat निद्राय बाचं वद'। गकर यजुः WRI ९ (1) mara तिरीबन्रान्ने २ कारे, २ प्रपाठके, १ भनुवाक्े। १ (1) ‘nat भल्योवधौनां गर्भोवनस्यतौनाम् । ant flewe qerera गमो ऽपामसि" : शक्त aq: १२।३७। ४ (+) मबद ८।९।२२, १०।१६।१२।
४८५८) ('ठ्नस्वानिधौमद्युशन्तः समिधौमहि। उथदरुशत आवड faze इविषे भवै | TA, यनु १९७० 1
ne ee ee ee क er eine eS
६ (5) URS eSio, TYR ६।२९।२) ४।१४।५। © ($) MATS ?२।१८७, १।९०।२) WHMIS ५।२०।१०, ८।१२।१९ । ८ (°) ऋग्वे १०।११०।९। ९ (oo) ऋग्वेदे ६।४।१०, ६।४०।९६) ५१६।११। १० (1) WARS १।१२।४, THY Vey, ६।४१।१६। ५ Cufgica ata: पदेति ay जाया §ति परिषाधमागः। wow fear agents विदान् gary gated प्रियात् fare: 1” ग्रह्ण-यलुः, ख; १९) मः, ५१ ।
२४६ . विषानपापिमति। `
caret RATAN’ १८४) इति नौषधीः। (तदनुदरथीभि" X(t) रिति प्रथिवी । हे eater एथिवी मही wit? । 'उवीन जगतपयतुः इति तपेत् ३८) । ,
ततः भावम्य खगृ्ोक्तं प्रकारेणाज्यभागान्तं त्वा 'गोरीभिमयिति ४८) palo षतुरशीत्याज्याहुतीहु^त्वा होमरेषं समाप्य यथाशक्ति ब्राह्मणभोजनं कारयित्वा agra खस्त्ययनं वाचयत ।
अथाखकम्मणो वयु ल्य) एटि दाहरन्ति | अभक्ष्यमक्ष्यमपेय पायिनं ब्रह्मन्न सद्य एव पुणाति | उपाध्यायं स्वसुतां स्वामि-मार्य्या मातरं x(x) ॥
ages मातुरानीं भगिनीं भागिनिप् रिष्यजायां धात्री मनाग्यगम्यां ६८०) गत्बोभय- farce सपरिवारं ब्राह्मणाय दद्यात् । १.५) पमु्राता ऋतायते मधुलरन्ति सिन्धवः । arate: सन्तीषधौः सधुभक-मुतोषसो aya पाधिवं रजः। AYR परिता। दथादि-षक्र यनुः ११२७-८ . a (t) भथव्धवेटरे ४।२.४. ६।२६।१६। १ ({) MATS १।११२।१) ६।१।१५, BAUR ४ (+) ऋग्वेदे--२।६।२२), UNCER, CHU WyIs ९।२६।२१ । ४५ (x) अगम्या भरथना स्रौ । भव यम उवाच,--
प्याया गम्या बृशामव नि बोध कथयानि तै।
wat गम्याच aut एति वेद निरुपिता |
अगम्या च तदन्धा या इति वैदविदो विदुः |
सामान्यं कथितं सव्व विशेषं एए-सृन्दर | |
अयस्यारेव या are निबोध कथयानि ता; ॥
एदाणं faraat च पिप्ाणां ax कामिनो |
अ्यगम्धाष भिन्दा च लोक वेदे पठित्रति ॥
गुरपनो रालपनौ सपनौमातरे प्सू |
सूतां एुषवध् श्रू ant भगिनौ सतीम् ॥
सोदरादजायाश्च भगिनौ भादकन्धकाम् |
चिष्याख चिष्पपनौख भागिनेयख कामिनीम् ।
wre पुत्प्रियादेवाल्यमम्वा-माह-पद्मज्ः' । शति wpa Kafe vo अः! ९(*) 'उमागण्ानम्बा) मिति wfequad पाठः। स च शाठरिति प्रतीतिः।
चदबेवकः | १४७ `
परिकरोऽस्याः get ca रुप्याणि केशराणि प्राम-धान्यानि वस्त्राणि रसान् came अन्दनाद्ान् गन्धान् शतं गवां ATR ATR वा सब्वस्वं वा सहतया TOOT द्ारमहापालकं विमुक्तये इति |
ary pret विदञ्य तेनसह् गच्छन्तीं गामनुत्रञ्य वतोगोमती विधां पठेत् १८५)
क ए. ,, "्गयकी
सा यथा-गावः सुरभयो नित्यं गाबोगुग्गुर गन्धिकाः X(t) गावः प्रतिष्ठा भूतानां गावः स्वस्त्ययनं मदत् UI अक्नमेव परं गावो देवानां हषिरूतमम् |
पावनं सर्व्वभूतानां क्षरन्ति च वहन्ति च It हविषा मन्त्रपूतेन तर्पयन्त्यमरान् दिवि । ्रषिणामन्निहोतृणां गावो होमे प्रतिष्ठिताः ॥ सबव्वषामेब देवानां गावः शषरणमुत्तमम् |
गावः स्वस्य लोकस्य गावो धन्याः सनातनाः | तमो गोभ्यः श्रीमतीभ्यः सौरमेयीभ्य एव च ॥ नमो ब्रहम सुताभ्यश्च पवित्राभ्यो नमो नमः।
घृत क्षीर प्रदा may घृतयोन्यो FATA: ॥ घृतनधोधृतावत्ता स्ता मे सन्तु सदा गृहे ।
चतं मे हृदये नित्यं धृतं नाभ्यां प्रति्ठितम् ॥
घृतं मे सघ्वैतशरैव धृतं मे मनसि स्थितम् २८१) | गावोममाप्रतः सन्तु गावः THA एव ॥
Re el Le मि —- ee te nin
ARR बिद्ापाठकत प्रागूनोदानिधौ यम ayn: safater:, मोदाम प्रधोमप्रषङ़ 4 अव हु पुनरभयतोसष्डौ गोदान प्रलावे उश्यते, अरय विषय भिन्रत्वान्र दोषः । गोमतौविष्या १७५ प्रः |
गोदुगृष Gay कालः तत् फलकाइ--
at परह्यसि चौरं गुरुबिष्टन्ि दुं रम्।
तवादभ्यदिते सू वाम यामाद्ेमेव दा |
agers पयां तत् पथ्यं दौपनं लषु |
विबतृसा बालयत्सानां पीरौषलमौरितम् ।
दति मोः पयीगृशाः। तदृषटतगुषाथ-
saa धौ-कान्ति-र ति-वल-मधा-पुटाग्रिहरदि-्रकरव ख्ौरथ-कारिलम्। | Tats aa farina | fear’ मधदम्' इति crater |
१४८ विधान-पारिनाते | ˆ
गावो मे सर्व्वतः सन्तु गवां मध्ये वसाम्यहम् | इति । ततः स्वगृहमेत्य ब्राह्मणान् भोजयित्वा १८५)
cad क्षीराहारः पायसाहारो बा तिने भवेदिति | इत्यमर र्नोक्त-उभयतोगुखी गोदान प्रयोगः ॥
— i
(११२) अथ TaN धेनु दानप् Xt) `
300. gman, युषिष्टिरं प्रति माकण्डेयः-
या सा वैतरणी नाम aagit महानदी | तस्याः प्रमाणं रूप शण सव्वं भयावहप् ॥ शतयोजन-विक्तीर्णा प्थुत्वे सा महासरिते | अगाधानन्तरूपा सा ESATATRATART I पूयश्षोणित तोया सा मांस कर्म निर्मिता । छमिमिः सङ्खं भयं वतण्डेरयो ae: ॥ शिशुमारश्च मकरः am कतरि संयुतः |
अन्येश्च जल-जेधोरे यक्ता सा मम्ममेदिभिः॥
2 (*) सत ब्राह्मणान् जापथिला (जपित्वा) चैति गरन्थान्तर एतः पाठः | रे (1) वैतरणौदानमन्रो यधा-
श्यमहहारे महाचीरे तपता बेतरथौ नदौ । ताश्च तर्न्ददाम्येनां छां aces गाम् ॥ "नदौ Bacay नाम दुनेन्धा इषिरा बहा । Sata avian अश्क acters’ ॥
दति प्रायसिन्तविषिके, aaafa: | wet वेतरथौ Ga यः nati जायते । aura fafa: वेतरणोशरत Get ॥
AAU |
aay रनन्टगख, (a) एदितवयेऽन्बत् पृष्कशमशि। gage remand, eifeargertserearend च तदशानलुपवर्वितमणि। gal arene: वेतरथौ- ater प्रयोगडक्तः। सम्प्रति पुष्कलं agree ।
waderee: पस्ति तच्र वै मस्याः क्रन्दमानाः GATTO: । हा भातः पुत्र तातेति प्ररपन्तो सहुममहः ॥ विरमन्तर्निमजन्ति ग्लानि गच्छन्ति देहिनः । चतुव्विैः प्राणिगणे द्रष्टव्या सा महानदी ॥ हरन्ति वस्या दानिन अन्यथा तु पन्ति ते | धास्मिका दानक्षीछाश्च तां तरन्ति नरोत्तम ! ॥ erage भवेद्येन नदी वेरणी नृणाम् । तच्छणुस्व नर व्याच | कथ्यमानं युधिष्ठिर | ॥ अयने निषे पुण्ये व्यतीपाते दिनक्षये । अन्येषु पुण्यक दीयते दानमादरात् ॥ पाटामथवा ष्णा grate वैतरणीं शमाम् । eq रौप्यखुरां कांस्यपात्र-सुदो्नाम् ॥ SNA युगच्छन्नां सप्रधान्य समन्विताम् | कार्पास -द्रोणक्षिखरे आसीनान्तान्न भाजने ॥ यमं हैमं प्रङु्यदवि लोहदण्ड-समत्वितम् | महामदिषमारूढ्' शूलपाशङ्करे परे १८४) ॥ शुदण्डमयं वद्धा उड्. पं TET: | उड् पोपरि तां धेनु सूय्यदेहसयुसवाम् | करत्वा प्रकादायेद् विदान् च्छत्रौपान्संयुताम् | अन्रोवयोगि-सप्रधान्यानि परिभाषायायुक्तानि |
इममु्ारयेन्यन्त्रं संगृह्योदक मण्डलम् । यमदरे महाघोरे धरा वैतरणीं नदीम् ॥
— 1 ~~ [न
wa ‘Ag पारं ae’ शति afezian gaa पाठ; | satan भेखयी' रिति धरिः | काह-दग्-दशादिनि्नित-मदयादि तरश साधन FARE: |
ave
२५० विभान-परिजाते |
ae कामो ATA कृष्णां बतरणीश्च गाप १८) | इत्यधिवासनमन्ब्रः। ada, प्रतिपरहीतु्विभ्रस्य वद्ञाल्टारादिभिर्वरणं कार्यम् |
SEU मन्त्रो यथा- ॐ विष्णुरुप दविजश्रेष्ठ भूदैव पक्ति पावन | सदक्षिणा मया qed दा बैतरणीतिवयम् | धर्मराजश्च विप्र धेन येतरणीन्तथा | सर्व प्रदक्षिणीकृत्य ब्राह्मणाय निवेदयेत् ॥ पुच्छं संगृह्य ASA कृत्वा च ब्राह्मणम् । धेनुके त्वे प्रतीक्षस्व यमदरारे महालये ॥ ऽततितीषरह देवि ! वैतरण्ये नमोऽस्तु ते। AISA मन्त्र :- sate गच्छन्तं सव्व॑न्तस्य गृहे नयेत्। eae "धेनुके त्वमिति मन्त्रः पूर्वोक्तः ¦ 301. इक्तकालेषु दानाखम्भवे ; भ्यासः-- भासम्मृत्युना देया गौः TART च पूर्वत् तदभावे च गौरेका नरकाद्वारणाय ३ २८१) ॥ तदा यदि न शक्षोनि दातु बेतरणीश्च गाम् | शक्तोऽन्योऽरूक् तदा दत्वा श्रयोदचान्मृतस्य च २८१) ॥ तदा मरणात् FARIA, भरूक-रोगरदहितः पुत्रादिः । maa च- एवं कृते महीपालः ! सा सरित् सुखदा भवेत् | तरते च त्वया धेन्वा वा सरिजछ वाहिनी ॥
१ (+) ‘at ay गां carder pr वैतरणौः महाम्" इति पलक्रान्तरषटताण्डः पाठः 1 ` अववाक्य-विरचनभित्यम्-
५ meats स्पापविनिमंक्ग पूरक यमशरादद्धिततप -वेतरणौनदो सुखषन्तरदकाम)
यधोकषाखषदतां at ace मिमां ददरदेषतकां यथोक्त गोदनायं ब्राह्मणायाऽ्दशानि।
afar | v(t) (जरकोत्तार शायद” इति wfeeres ग्धं पाठः। १ (3) पूषमदिति-हेसप्दिना। wa मतखति शरर्यादेकादभाहपि वैतरयोदागाचादः
इति पितं |
च॑तुथंसबकः | २५१ सर्व्बाहादानवप्रोति ये दिव्या ये च मानुषाः १८५) | रोगीतु रोगनिसुक्त तथेवोपरते स्मृतिः २८1) ॥ adage तवधम्म॑सूनोः पुण्यं मया वेतरणी प्रदान् | श्रणोति भक्तया पठतीह सम्यक् ;
स याति विष्णोः पदमप्रमेयम् | इति वतरणी पेनुदानप् ३८१) | ---ॐ--
(११३) अथ प्रसङ्गाद् षृषभदान मुच्यते ४ ५) |
कम अऋ-
302. भविष्योल्लरे-- वृषदानफटं दिव्यं श्रृणुष्व कथयामि ते | पवित्रं पापनश्वैव स्व दानोत्तमोत्तप् ॥ दशधेनुसमोऽनडान् एकश्वेव धुरन्धरः | andy प्रदानाद्धि षृषएको विशिष्यते (1 वृषभश्वापि aerated: पाण्डुनन्दन ! | युवा शद्रः सुशीलश्च स््व॑दोष विवर्जितः ५८०) | धुरन्धरः स्थापयति Os एव कुं महत् ॥ त्राता भवति संसारा era कार्यां विचारणा | AVES धृषं शान्तं पुण्येऽहि समुपस्थिते ॥
शरव ‘ata’ इन्यत (तीं ने' इति पाठामरमस्ति। दिव्या-अमराः। मानुषाःमन्ाः। "चेदा पदि संस्थितः $ति कविद्ाद+ यन्य पढ; | (नारका जन्तवः प्रेता नदी Facey छता! इति भरतः | "अव्यङ्गो जोव वत्सायाः पयखिन्धाः सुतीषलौ । एकवर्थो दिवर्णो वायो वा लयाद्टकाषुतः। यथा Ge ततः जन्त"समोवानोव एव बा। सादरन् सप्पराम् छतृरटमारयेदधः' एति का्यायनः। "पहः coy भद्रः एति Garfawa: or: | TEs इ्यत-- साङ्ग एति wee पाठ; ।
el — wee ee
१११
१ (*) २ (1) a (f)
विधान-पारिजाते |
भटक््ृत्य-स्वणभिङ्ग बदिन । रोप्यमाङ्ुल संयुक्त ब्राह्मणाय निवेदयेत् | मन्त्रेणानेन राजेन्दर त्वं EA ददामि ते ॥
मन्त्रम
AS वृषरूपेण जगदानन्व्-कारकः। अष्ट मूर्तरधिष्ठान मतः पाहि सनातनः ॥ त्वैवं दक्षिणायुकत प्रणिपत्य विसलन येत् | सप्जन्मह्ृतं पापं वाङ्मनः. काय-कम्मंजम् ॥ तत् स्व॑ fred यान्ति गोदान सुतेन वे | यानं वृषभसंयुकतं दीप्यमानं सुशोभनम् ॥ ATS कामकं दिव्यं स्वलीकमधिरोहति | यावन्ति तस्य रोमाणि षभस्य महीपते ! I तावद्र्षं सहल्लाणि गबां Ses महीयते । गोलोकादवती्णस्तु gear द्विजो भवेत् १८५) | सत्र याजी महतिजाः ASAIN पूभितः । 303. थुच्न- दान्तं धुरन्धरं दत्वा छश्रोषानह See २८1) | ATG TAY यत् फं तत् TAR ॥ 304, नहामारते-- युवान मिष्द्रियोचेतं शतेन सहयुथपम् | गवे बराह्मणाय भूरिश ee I वृषभं ये प्रयच्छन्ति श्रोत्रियाय परन्तप | रेदवर््यं तेऽभिजायन्ते जायमानान् पुनः पुनः ३८१) ॥ तश्र शतेन- क्ली गबीनामिति शेषः | इति प्रत्य इषभदानप् ॥
as & eal
—
"ईिजायतेः इति चादृ fat एतः पाठ; | ‘amy’ निति किद् we पाठः | tora’ इत्यव "जायेत इति कदिदाद्भयन्द पाडः |
चतु्थसबकः | २५३. ` (११४) अथ हेमरोप्य इषभदानप् १८४६) |
= ॐ =-=
305. बहि पुराणे, वरि्टः- यो नश्वरो हरिद्र षा करोति विधिना a: | दानं सर्वगुणोपेतं तच्छृणुष्व यथा तथा A(t) ॥ युतं धेन्वाथवा दद्यच्छक्तितो नृपसत्तम | या मया धेनवः प्रोक्ता वृषास्तावस्त एवहि ॥ हरये ता नियोज्याः स्यु हरये च तथा षाः | सव्बभावात्ततो राजन् तिलपात्राणि नियक्षः ॥ सब्वंपाप विनाशाय दीयते कृप सत्तमः | गोमयेन समार्परि was समाष्ते ॥ ad हममयन्तत्र रोप्यं वा रत्नसंयुततम् | तस्य नीलमये शङ मौक्तिके चध्चुषी रदाः ३८१) ॥ दात्रिशच्छुभवस्लाणि fazatset च नासिका ४(+) | मरकतं विनिर्दिष्टं कर्णो वे हरितादमके it पद्मरागस्य वे पादाः खुरा रोप्य मया BAT: ५८०) | राजतानि च रोमाणि क्षोमवस्मेण कम्बलम् A पादेन पुच्छमृदिष्टं स््ेपा-मप्ययं fate: | वृषणो स्फटिकस्यापि fas मणिः प्रकीत्तितः ॥ तथा येनुयंथाऽनडान् सुबण॑स्य तु कारयेत |
अभीष्टं देवता पूजां कुर्वति तदनन्तरम् II
१ (५) wag रजतेन निशिता वषः राप्य तर्षः । तदान मामाग्ध sey फलाधिश्यम्। 'धोबेश्रो दरिद्रो" इत्यपि पाठान्तर - समस्ति |
२ (1) 'बहानिते" इति aay पुमाकान्तर धतः प्रदरः |
a ({) “शुभवस््राणि' इत्यत्र गुक्रवनस्त्रापिः शति पादानरमनि |
४ (+) ‘aa? इत्यत "तस्येति" पाठान्तरमनि |
५८८) wy विद्र म-मरकत-पश्मवागदोनां लानत गरौमद-नो जशाजकुत-पुकिकस्वतरी सम्बम्बिद्यते ।-- अभ "पभा" इन्यच "खता" इति पाठमदोऽल्ि।
१५४ विधान-पारिजाते |
मन्त्रेणानेन राभेन्द्र ! तं द्विजाय निवेदयेत् ।
यो द्रषषो यह्लदानेऽभृच्छश्चानीकस्य faves: १८५) | जातर्पमयं सोऽयं तारिता मां न संशयः ॥ एतस्य विभवाहानं भक्तथा यः प्रतिपादयेत् |
TIS वाऽप्यराक्ते वा तदनन्त-फठ स्पृतम् ॥ निःस्वेवा प्येवमेवंहि gear दान मतन्त्रितः |
तत् GS समवाप्नोति स्वल्पदानान्न संशयः ॥
इति सुबणरोप्य-षषदानम् |
aaa Fs J a
(११५) अथ गुड़ादिषेनुदान विधानप् | - #- अथात्र धेनुशव्व साधारण्यान् प्रथमा गुडधेनुः स्याः दित्यारभ्य ्दकश्षमी ख स्वरुपतः इत्यन्तेन वाक्येन स्वरुप गोसहपाठाद् गुडधेन्वादि प्रदानानि निर्ष्यन्ते ।
५6. तदुक्तं मात्स्ये यास्तु पाप विनाशिन्यः पश्यन्ते दशधेनवः | तासां aed वक्ष्यामि नामानि च नराधिप | | प्रथमा गुडधेनुः स्याद् घृत धेनु स्तथा परा | तिष्ट धेनुस्त्रतीया च चतुथी जर संज्ञिता ॥ क्षीरघेनुश्च विख्याता मधु धेनुस्तथा परा | सप्रमी शर्करा धेनु दंधिथेनु स्तथा्टमी ॥ रसथेतुनंवमी स्या-हरामी स्यात् स्वरूपतः। इति । कुम्भा घृतादि घेनूना मितरा सान्तु राशयः | व््यमाणप्रकारेण घृतादि धेनूनान्तथा A(t) ॥ अत्र राक्षीकरणात्तु राश(स)य इति विवेकः ३८१) |
१ (*) wy dy say-'ay इति sen पु्तकान्तरख्यः पाडः | " wa दानफलं तरितं निधन-सधनयोखल्यमेव यम् |
२८१) "नुनं कशाः ' इति जाद gerne: पाठः |
१ ({) एतद विवरणं पात् खयमेव बलयति |
चतु्थसबकः |
सुवणं पेनुमण्यप्र कचिदिच्छन्ति मानवाः १८४) | नवनीतेन aaa तथान्येपि महषयः ॥
307. पंलहि.घानमपि asa, मातस्ये-
agents दानस्थ यदू पमि यत् फलम् X(t) | तदिदानीं प्रवक्ष्यामि सर्वपाप विनाशनम् ॥ छभ्णाजिनं चतुर्हस्तं प्रागप्रीवं विन्यसेद् मुवि a(t) | गोमयेनोपलि प्रायां दर्भानास्तीर्य सब्व॑तः ॥ ठष्वेणकाजिनं तद्रदरतूसस्य परिकल्पयेत् । प्राङमुखीम्प्रापयेद्धतु ATEN! सवतत सकाप् ॥ अत्रेणकाजिनं बारष्कष्णाजिनप् |
प्रमुखी -प्राक् शिरसम्॥ सवतसकां-उत्तरभागस्थित ATA सहिताप् |
उत्तमा गुडधेनुः स्यात् स(य) दाभार मनुत्तमम् ॥ ATA भारेण कुर्व्वीत भाराभ्यां मध्यमः स्मृतः | TEM बतसः स्यादगृह वित्तानुसारतः ४(+) ॥ भारः फल सहस्रद्रयमिति परिभाषायामुक्तम् । चतुर्था शेन बन्सः स्याद् गृह वित्तानुसारतः ॥ धेनुवतसौ धृतस्येतौ सित सुष्रमाम्बराृतो |
शुक्ति कर्णाबि्वुपादौ शुचि युक्ताफरेक्षणो ॥
सित qa दिरा लौ तौ सित कम्बल कम्बरी ५८०) ॥
ara द्वितीय ere शाब्दः- गरबाची | ताम्रगंड कप्षठौ तौ सितचामर रोमक ॥
अव कचित्" इत्यश्च कैचिदिति पु्तकान्तरषएतः पाठः ।
"गृधु विधानस्य "ति हमाद्रीयः पादठः।
अश्र ‘miata’ नित्यच सुयोवमिति afar पाठान्तरं विद्यते । इतति -व्याप्र-मगाज्िनेषु हखमगाजिनं पूत विड्तम्। "कनिष्ठा भारकेन तु, इति-रादर्थानर एतः पाठः |
२५९५
fan neue लन्विनौ' val पाठमिदोऽसि । तिन गलकन्बल वा चकलं तख प्रतीयते i—
qa) नागराजे यत् साला प्रावारयोश्पि। MATTER सलिले त् नपुंसकम्" इति मेदिनौ itt
(कम्बलः लमिमाश्रधोः। aah? प्रावार १९ त्य कम्बलं जके" इति Oa:
२५६
विधान-पारिजवे |
सत्र गढ़ कं - ककुतस्थानम् १(*) |
qe — स्पष्टार्थम् ॥
एतौ हौ ताम्रमयौ erat । एव मन्यत्रापि विज्ञेयम् | विहुमभर airtel नवनीत स्तनान्वितौ ॥
प्ोमपुच्छौ कंस्यदोहा विन्द्रनीलक-तारके ।
भत्र 'तारकाक्षणः कणीनिकाः' a(t) ॥ सुवर्णशृङ्गाभरणौ राजतश्ुरसंयुतो |
सत्र BT शब्दः- सुर पर्यायः ठेदनसाम्यात् ३१) ॥ नानाफठ मयेरदन्ते प्राणगन्धक्ररण्डको |
(स) गन्धकरण्डः-कपूं रादि परिमित पात्रविरेषः ४८५) ॥ तत्रातुक्त परिमाणान सुवर्णादीनां सारतः परिमाणतश्च फल विशेष- इति न्यायाद् यथाशक्ते प्रहणप् ।
इत्येवं रचयित्वातु धूपदीपेरथाश्चयेन ॥
शत्र धूपदीपप्रहणं - पूजा साधारणीय लक्षणम् › तेन पूजा परणं स्यात् ।
दाद् गुडमयीं धेनु मन्त्रानेतानुदीरयेत UI मल्त्राश्चानु मन्त्रणेन ते स्युः। (एवमामन्त्रये दित्यग्रे बक्ष्यमाणत्वान् ॥
aq यथा-
(|) १ (|)
४ (5) ४ (५)
ॐ या walt: सर्वभूतानां या च देवेष्ववस्थिता । येनुहूपेण सा देवी मम रान्ति प्रयच्छतु ५८०) ॥९॥
(ककु इत् ककुदं ररे एषा राजलाणि' इति विरः |
अश्॒-गड वं-तत्त घाटामलकयोमध्ये मांमहलिः ।
गडस्तु-विषम गरनि--यथा-किमन्तगी दु नाकालैनेति' व्वकौमुदौ |
कान्य प्रकाशे च- तरत् कायान्तगे दुभूतमि। नाखभेद eee हतम् इति । मंदः aeye कुलः इति विभः ।
'कशोनिका तारऽ रा; शात् कनिष्ठाङ्लावपि' इति मेदिनी ।
"कुरः स्या्छेदनद्रन्य कोकिलाचेच गोचरे! ऽति fara |
eu Ne कोकदले' इति BA; |
'करण्डो मधुकोषासिक।रण्डव TITAS’ इति मेदिनो |
करण्ड) "हि ताष्बलाधारः। यथा ताष्वुल-करण्ड area fa कचित् |
get frente पेनुदागप्रष एने सा उक्ता भपि-पुगः [कावकौकयाय विशेषतो हि gem) भष-.ममपाप व्यपोहत्" इति हेमाद्रौयः पाठः।
WATTS: | ९९१ ~
| देहस्था याष SA TET सदा प्रिया |
SSC
धैनुरुषेण सा दैवी मम पापं व्यपोहतु ॥२॥ विष्णोर्वक्षसि या रक्ष्मीः स्वाहा या च विमाबसोः । SATS शक्र्ष्मी at पेनुरपास्तु सा भ्ये iat Re या उष्मीरयाकषमी-र्धनदस्य च ।
ब््मी्या लोकपाह्मनां सा पेतुवरवाऽस्तु मे ।४॥
स्वधा त्वं पितृुख्यानां स्वाहा यज्ञमूजान्तथा |
स्वं पापहरा Ag: स्माच्छास्ति प्रयच्छ मे teat
एव मामन्छ्य तां धेनु ब्राह्मणाय निवेदयेत् ।
विधान मेतद्धनूनां सर्व्वासामिह पठ्यते १५) ॥ सर्वासां - पूवो तिल-धूतादि धेननाम् ।
स्वहप धेनोस्तु goats शङ्गादि कल्पनमेव ।
एतदेव विधानं स्यात्तएवोपस्कराः स्मृताः |
मन्तरावाहुन संयुक्ताः सदा पर्वणि Tear ॥
यथाश्रद्धं प्रदातव्या मुक्ति भुक्ति फर प्रदाः ।
ANT ANAT: सर्वपापहराः शुभाः ॥
अयने विषु पुण्ये व्यतीपतऽयवा पुनः । गुधन्वादयो देया उपरागादि wag २८१) ॥
छत्र genie Sag द्रव्यपरिमाणमपि sete स्यात् | 'विधानमेतद्धेनना' मित्युरत्वात् , विधानमिति seer
aera शक्ती क्तौमवासः प्रभृतयः । विशेषस्तत्र व्यते ।
इति गडूेन्वादि सामान्य विधानम् ॥
| मी । [र
१८५) २ (t)
वि-१३
wa ‘era? इव्यव "जायत इति Santee wa: Ws: | SAUA— FANT AAG ST = THTA ।
"हपरागरष्ठु sfe’ स्याद् राय पेऽकचद्रवोः |
Zea दवन व्वसगेऽपि निगद्यत । इति रभसः । अदादि Teneo सन्नाम प्रथति Yeates ey: |
“१५८ विधान-पारिजाते |
(११६) अथ गुड़धेन्वादि दशक-प्रयोगः १८१) |
nome He
क्ता विषुवादि -पू््वोक्तकाले पुण्यदेशे वर्तमानो देशकालादि dated wa सकल दुरितक्षयपूर्वंकारेष aa जन्यफल समफल-प्ाप््युत्तर सुक्तिपरापि कामोऽयुक- धेतुदानमहं करिष्ये इति ea, TANGA पुण्याहवाचने कृत्वा, यथोक्त-लक्षणमाचाय्य यथाशक्ति वस्त्र-मुद्रिका कुण्डछादि भूषितं छत्वा वृणुयात् |
ततो गोमयोपरि्नायां इशास्तृतायां भूवि sagged प्रागूमीवमुपरि छोमकं- छष्णाजिनं cared, तत्र भारचतुष्टय a(t) परिमितेन गुडादिनोत्तमप् |
भारदवय परिमितेन मध्यमप्। एकभार परिमितेनाधममिति agar सम्पादित गुडादिना प्राक्रिरसयुदक् पादां धेत॑ कल्पयित्वा ३८) बकषयमाणद्रव्यै- रङ्काणि परिकल्पयेत्। तद् यथा-
मुखं धृतपूणं पात्रेण, शुक्तिम्यां कणो ४८०), इष्ुदण्डेः पादान्, युक्ताफलाम्यामीक्षणे, इन्द्रनीछाभ्यान्तारके, ५८5) faqs: शिराः, सितकम्बलेः गलकम्बलम् , ताम्रेण ककुतूष्ठश्च, सितचामरेरोमाणि, विहुमेभरयुगम्, नवनीतेन स्तनान् , atta पुच्छम् , सुवर्णेन we, रोप्येण सुरान् , AAI, गन्धकरण्डिकेन घ्राणम् ,- कल्पयित्वा, कांस्यदोहन पात्रवतीं fren धेनोरूत्तरे देशे ख्धुङ्कष्णाभिने धेन्वर्थापकहिपित गुडादिद्रग्यचतुर्था शेन वत्सं कृत्वा, मुलादिस्थित धृतादिद्रव्येः सहितं gral । मुक्तादीनां चतुर्था शत्वान्मूल्यतो ज्ञेयम् |
ततो धेन सवत्सामावाहनाद्ुपचारेः प्रतिष्ठापुव्वकं “शुड्पेन्वे सबतसाये नमः, इत्यादि aea: यथाविधि अभ्य्चथ गृहीत कुमारिः ६८५5) सवतूसां Ad प्रदक्षिणी- कृत्य, या watt: स््वभूतानामित्यादि- तस्माच्छा्ति प्रयच्छमेः इत्यन्तेन ७(००)
१ (*) wag दपेन्वादोनां विधानम सम्प्रति तेषां प्रयोगपडतिर ते ।
२(।) अष भभारकतुदटय' fae साधुः पाठः afaefal
१ (f) wa पेनृकल्पनं गुडादि Gant ange; उक्त wwe विरचनमितिद्यम्। ४ (०) अव ‘aay fama ‘aes’ इति पाठ-भेदोऽक्षि।
4 (s) wae Aedes तं युक्तिकल्पतरावनुसम्पेयम् |
€ (ss) अव ररहौत पुष्पा्नलियजमान seri ।
© (००) ‘at ae’ एित्वादि cea: प्रागुक्ताः ।
--भव धेनोः परि कल्यत सामयो एतादि gage |
ATTA: | २५९
तच्छोक TAHA, पुष्पा पेनोरूपरि विकीय्य नमस्छृत्य धेनोः षश्चाद्भागे gene हपविष्य, इरा-यव-तिलानादाय ॐ अ्येयादि सम्यगुक्ता अमुक गोत्रायामुकं शमणेऽमुक वेदान्तर्गतामुक श्ाखाध्यायिने ब्राह्मणाय, सकर पापक्षय- पूरववकारोष य्षजन्यफठ समफलः प्राप्ति सदित मक्तिभूल्वैक(पंरमयुक्ति) काम इमामेतावत्- परिभित ॒गाडादि्रव्यकल्पिताममुकथेतु धृतास्यां शतिकिणां squat (att)
t सितसुत्रशिरां सितकम्बर-गर्कम्बलाम्, ताम्र मय- कुत् पृं सित चामर रोमिकां विद्रुम WaT, नवनीतस्तनीप् , क्षोमपुच्छां कास्यदोह्म् , सुवर्ण eat, Tea GUM, नानाफलमयदन्ता THIS TAIN, सित- सषमाम्बराृतामेतदधन्वथे तत्तृदरन्यचतुथां शलोपकलिपितवतसां तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेति स्वगोत्रोषारण पूर्वकं पुच्छदेशे दद्यात् । अथ प्रतिमरहीता सावित्रेण यजुषा प्रतिगृह्य ॐ स्वस्तीत्युक्ता कामस्तुति पठेत् १८1) |
हतोदाता, अदेत्यादि शछतेतद्गुड्धेनुदान कर्म प्रतिष्ठा्थमिदं सुवणंमप्मिदेवतं दक्षिणान्तुभ्यमं सम्प्रददे इति दश्िणान्द्त्ा, दीनानाथपङ्कन्धादीन् यथााक्ति तोषयित्वा आवार्य क्षमाण्य यथाशक्ति ब्राह्मणान् भोजयित्वा परमेश्वराय सर्व्वं समषयेत २८१) |
इति गुडयेन्वादि दक प्रयोगः २(+-) ॥
—k*—
यतु बहि पुराणादावितोऽपि न्यूनपरिमाण =a घृतादि येनु कथनं ate Fa वेषया प्रकारान्तरम्। मतस्यपुराणे त्वेकादकधेन्वामेव मन्तरान्तरमुत्तम् |
[ —_— — ee ee mee
१ (1) कोऽदात् WHT दान् कानोऽदत् कानावाढत्।
कानोदाता कामः प्रतिबहौता कामेतत्ते ॥ गपि एष मनः प्रोक्तः WA, यजुः ।८,४९ द ({) यतृकरोबि यदनश्रासि यश्वुहोखि ददाषि यत्।
anqate कौन्तेय तत् ges मदर्पकम् ॥ इति परमेशाधयं atm भगवदगीतायाम् | a (+) आदुैपुलकदये 'गुदेनवादि दग प्रयोगः- ल पाठोऽकि, पर्न गुडधन्वादि दण
घलदान प्रयोग इति पाठः सनौचौनः स्यात् |
२६०
१८०)
विधोन-पारिगते | (११७) अथ fees धेनु श्रकरणप् ।
~
308. विष्ण धम्मोत्तरे-
तिष्ाश्च पितरदेषत्या निर्भ्मिता we गोसवे १८४) | रमणा तन्मयीं पेनुन्दत्वा प्रीणातु केश्चवमिति ॥ ` लतः प्रदक्षिणं कृत्वा पूजयित्वा प्रणम्य च । सदक्षिणा मया तुभ्यं दत्वेत्युकतवा विसर्जयेत् ॥ भनेन विधिना दत्त्वा तिख्येनु' नराधिष ! | सम्बपाप-विनिम्मक्तः परं शराधिगच्छति ॥ यश्च गृहणाति विधिवहीयमानां प्रमोदयेत् | दीयमानां प्रपद्यन्ति ये च संहृष्टमानसाः ॥ तऽप्येषाधविनिम्मक्ता प्रयान्ति परमां गतिपू । प्रशान्ताय सुक्षीराय देव-त्रतधराय च ॥ धेनुन्तिछ मयीन्दत्वा anata sarge | त्रिरात्रं यस्ति सहार स्तिख्धेलुप्रहो भवेत् ॥ एकाह मथ तानत्ति तद्रतेनान्वरात्मना | दानाद्विशुदध पापस्य तस्व पुण्य छतो TT ॥ चान्द्रायणादण्यधिकं कथितं तिलमक्षणप् |
इति विष्णु धम्मोतरोक्ततिर धेनुदानप् i
-+#--
309. अथ तव वराह पूराणे- तिलधेनुं रसधेनु जल्धेनुश्व पार्थिव |
देहि शीघं येन भवान् श्ुत्तषावजितोदिवि ॥
बद्धिपुशेऽप्ययं Harsha |
तथेव वारा₹ च~
तिचनं अशेन रसपिगुख्च पावि ||
रहि भौत पेन भवान् qrerafen' तोदिवि ॥ इत्याहि Tere बत्यति ।
चतुर्षसबकः |
रमते यावदादित्यः तृष्यते दिवि चन्द्रमाः । एवमुक्त स्ततोराजा विधानं gear fra ॥ यथाभवेत्तिड धेनोस्तच्छृणुष्व नराधिप | | चतुर्मिःसेतिकाभिस्तु पश्य एकः प्रकीत्तितः १) ॥ तैः पोढ्शेमवेदधेु अतुभिर्वतूसको भवेत्। शु-दण्डमयाः पादा दन्ताः पुष्पमया शमाः ॥ नासा गन्धमयी तस्या जिह गुडमयी वथा | पुच्छे स्क्षल्पनीया स्याद् घण्टा भरण भूषिता ॥ fest कल्पयित्वातु cast प्रकल्पयेत् | कांस्यदोहां Ueagi पूष्वधेनुबिधानतः ॥ fae ॒धेनुन्वतोदत्त्वा दवाददयां नियतः ofa: |
आत्मानन्तारयेदुगां भरकामनात्रसंशयः २८1) ॥
अत्र सेतिका-ङुंडवः। मेयिफेति-कष्ित्पाठः |
कुडक्श्च- दाद प्रसति परिमितः ३८१) तेषामुरतेः षोड्षमिरित्यथंः |
ee ~ ~ न ५9 जाके नम 9 वान नक 9
t (°) १८१) a ({)
99
310. aera ब~
सुदक्षिणा काश्चन AP TAT, कांस्योपदोहां द्विणो्तरीयाप् | धेनुन्तिलानान्ददतो द्विजाय,
लोका वसूनां सुखमा भवन्ति ॥
ee 0 ES VSP 0, 11
अचर पच meyer रिति रिति इदित् जाद पाठः। "नरकात् काममा गृभवेदिति' Vote: पाठः ।
zat
— ee ee 1
कुडव-सानं ferns) तेषां प्रतेः वौद्वनि fefas बदर्गानरग्यः ora; |
अन्यत् परिमाषाप्रकरथे प्रायुकम् ay aye । qd ugead सुरि: कुदवरदतुशटयम् |
VAT कुरवा A अतुः प्रम्धमथादकम् ॥ अष्टादुकोभवेदद्रोशोरिद्रोयः शूप रच्यते | साङसू्पोभवेतद्ारो fe Ae गोश्युदाहता |
ता मेव भारं जागौयाद् बाहो भारचतुष्टयम् ॥
"जारः शा ई भिवे faut पलानां frawed’ ।
२६२
विधान-पारिजाते।
लधा- धेन्वाः प्रमाणेन सम-प्रमाणम् , धेनुन्तिलानामपि सम्प्रदाय | पानीय वापीश्च यमस्य-शोके, न यातनां कांचिदुपेति aa: ॥ तैव गोमया विद्या धेनुं तिलानाममि मन्त्रय यः | रस-रन्रमयीन्दद्ाद् नापि शोचेत् कृताकृते ॥
गोमती विष्यातु ~
गोमरतीकीर्तयिष्यामि-- इत्यादि “गावो ar’ मित्यन्ता प्रागुक्ता १८) |
गावो मामतुतिष्ठनतु VPA: पयोमुचः |
सुर-भ्यः-सौरभेयश्च सरितः सागरास्तथा It
गाश्च पयाम्यहं नित्यं गावः पदयन्तु मां सद्ा |
गावोऽस्माकं वयन्तासां यतोगाव स्त तो वयम् ॥
एवं wal दिवा वापि समेषु विषमेषु च।
महाभयेषुल नरः कीत्तयन्मुच्यते भयादिति ॥ इति किङ्कपुराणोक्त तिर्धेनुदानप् ॥
(१९८) अथ बिभ्वामित्रोक्त-सपव्रोहि धेनुदानप् २ (1) ।.
१ (*) x (#)
कलः जाद
सप्रव्रीहि मयाः aa धेनवः परिफीर्तिताः | यथा तिङमयी धेनुर्गोधूमा स Pret यवा ॥ मासमुद्रमयीयेव सप्रियह्श्च सप्तमी | इत्युक्ते यवादि प्रसयेकं प्रकृतिः ॥
SE EE ए आ 3
—wees वि)
गोमतौ विद्यात प्रागृवारदयसुक्ता गोदागप्रसङ्गे । amet पेनृनां दानपरकारगीदस्तु विभिश्रफलदतयन नेयः । फचवाहर्थं तत्तारतम्ब वित॒ङानप्रकारमेरं Vy: |
चतु्थैखबकः | २६३
उपस्करन्तु सर्व्वासु तिल्येतुबदीरित् |
एतासामेव येनूना मङ्गानि तिषटधेनुवत् tt
Se म॑याः सप्र योददातीह् मानबः ।
` “ स याति परमं स्थानं वयुभूतः स मूत्तिमान् ॥ ब्रह्महा सुरापश्च तस्करो गुरुतल्पगः । धेतुदानेन पूलोऽसौ याति विष्णोः परं पदम् ॥ ara 'सप्त्रीहिमयाः इति पदे बरीहिष्दादूयवादि शब्दो ऽध्याहा्यंः १८४) It इति विश्वामित्रो्त व्रीषादि सप्रधनुदानम् ॥ ---ॐ--~
(११६) अथ धृतधेनु वानप् । --#-
311. तदाह महि वदिष्टः- तिलाभावे तथा दध्याद् घृत धेनुं SAA: | येन भूष विधानेन afte मनाः शणु ॥ वासुदेवं जगन्नाथं घृत्षीरामिषेव नात् | सम्मृशय पूर्वत् पुष्ये गन्ध धूपादिभिनंरः ॥ अहोरात्रोषितो ata अभिष्टूय धृताम् २८1) | cern जगन्नायाय देवाय नमः' इति नान्न RAAT: ॥ गव्यस्य सर्पिषः कुम्भः पुष्पमारादि मूषितम् ३८१) | कस्य-पिधानसंयुक्तं सित वस्त्रयुगेन च ॥
t (*) दचिष्यायाचाय-कविगादैः । एतदत कानि$्- qed हला BATE मण्डलानितम् | aes Aw खपनाद्यन्तेवच ॥ पचचाङ्गमूषवं पञ्च निष्कं णाव प्रकल्पीत् | afeet yea दद्या दशतं प्धवद्वेदिति ॥ २८1) दोभगवदातुरेवनावां-नामो दार दपूव सम्पूज्य तवं MAT TATE | नाना इत्यवक्ापि ययं ‘are’ एति पाठः | । १८) "अन्यखसपिषः' इत्यनेन माहिष्यादि सर्पिनिषिदम्। बथाहि-मम्य एवं एत गेहम् ईति |
विधान-पारिणाते |
हिरण्य गर्मसदितं मणिविदरम-मौकतिकेः | भत्र पलसहङ्परिमाणः कुम्भः १/५) | हादपलाधिक पश्चपल-शतपरिमाण इति केचित् |
हिरण्य गम ति-मध्यवरिष्िरण्य सदितं ब्रहममरसिसर्दितं गा, मणिविद्रममौक्तिै- रिति सहाथ त्र्ीया |
९ (t) a (f)
४ (+)
8१
१ (*)
इषु यष्टि मयान् पावान् खुरान् रौप्यमयांस्तथा ।
सौवणेचाभिणी FATT चागरुका्ठजे ॥
अत्र सुवणादि-यथाशक्ति परिमाणाजहेयम् | सप्रधान्य मये पावे पादोर्णेन च कम्बलम् २८१) | SACS SIO HEAT स्तु तान् I} तद्च्छकरया जिहां गुड्षीरमयं सखम् | तुरस्कः-सिकः सुगन्िदरब्य मित्यर्थः ३८१) । ate सुत्रेण लार रोमाणि सितसर्षैः। ताश्नपात्रमयं प्रष्ठ $ुय्याच्छद्धा-समस्वितः ॥ ई्कृस्वरूपां सङ्करप्य धृत धेनुं नराधिप | । तद्त् कल्पनया विद्वान् धृतवतसं प्रक्पयेत् ॥ तद्रद्-घृतधेनुवत् | कट्पनया- चतुथा शेन । तश्च विप्रं महाभागं मनसेव धृतार्बिषम्॥ एतां ममोपकाराय गृह्णीष्व त्वं द्विजोत्तम ! | प्रीयतां मम देवेशः gate: पुरषोत्तम: ॥ इष्युदाहत्य विप्राय दद्याद्धेनुं नराधिप ! | तत्रायं मन्धः-
१1४. BT धृतं गावः प्रसूयन्ते धृतं भूम्यां प्रतिष्ठितम् । धृतमभ्िश्च देवाय धृतं मे सपप्रदीयताप् ४(+)
एवमेव हेमाद्रौ पलसडख परिमाणः कु उक्त । प्राग् उपवर्नितं परिभाष। ४करशे।
carers कम्बल निति हेमाद्रौ पाठः । cate धौतक्ौषेवम् “qrn: सिष्ठदके ae जाती रैवानरेऽपिष'" इति विनः ।-तुरखथनात- faqs: यन्धदरन्य विशेषः | बिगामिषञ--एत afew वं सोमः तन्मया: wean: | एतेत् प्रदानेन सवयेस्तु्यग्ति दैवताः ॥ इति
‘od Msanta गद्यत ' इति पुशकान्र- इतः पाठः |
चतुर्यसबकः | २६५
दष्ठिणाचात्न सौवर्णी, सावे सुवर्णादिः यथा शक्ति वा । दैवी पुराणेऽषयवंबिध- घृतथेनुमुक्वा, दैवताविशेष Se: | 818. qyt— ज्ञापयित्वा भवानीश्च धृतक्षीरेय॑थाविधि | पूजयेत् पुष्पमाङाभिरने वेशः सुमनोहरः ॥ AAG प्रदाहन्या ATA STITT | इमां ममोपकाराय गृहीष्व च द्विजोत्तम ! ॥
314. खान्दे- प्रीयतां नन्दिनी दैवी मङ्गला after उमा | TIN Te नँ छृत्वानन्दां मनोऽतुगाम् ॥ अनेन विधिना देया सर्पिषो धेनु waar | हिरण्यरत्नधेनुश्च प्रदेया विधिनाऽमुना ti मुच्यते सर्व्वपापेभ्यः सर्व्वान् कामानवापुयात् | यत्र क्षीरवहा नो यत्र सपिव॑हा sar: ॥ पायसा कमा यत्न तस्मिन् ale महीयते । तेषां स्वामित्वमाप्रोति मुदाऽ भ्रमयोयतः ॥ दश पूर्वापरां cared आत्मानं त्वेकरविशकम्। भूयः पृरथ्वीशषतं याति sets स मानवः ॥ सकामानामियं ्युष्ट धनोस्तावदुदाहृता | देन्याोकमवाप्रोति निष्कामो धृत धेनुदः ॥ इति देवी पुराणे वासिष्ठोक्त धृतधेतु दानम् ॥
क त alee
(१२०) आदित्य पुराणे तेवमेवधृत धनुरुक्ता | ध्थाह-- भादित्यन्छु जगन्नाथं धृतक्षीराभिपेचनैः।
सम्पूर्य पूर्व्ववत् पुष्पे म॑न्धधूपादिभि नरः 1 वि-३४
९६६ विधान-पारिभाति |
महोराप्रोषितोभूत्वा भभिष्टुस्य धृतािषा | गव्यस्य सर्पिषः कुम्भं पुष्पमाला विभूषितम् ॥ इमां ममोपकाराय गृहीष्व त्वं द्विजोत्तम ! । प्रीयतां मम देवेक्ो धृता्विभिरिहीतमः १(*) ॥ ईत्युदाहत्य विप्राय दथादधेनुं नरोत्तम | । दक्तेकरात्ं स्थित्वाच धृताहारो नराधिष ! ॥ मुच्यते सर्वपापेभ्यः तस्य TAGS शरणु २(1) | घृत क्षीरवहानद्यो यत्र॒ पायसकरमाः ॥ ag छोकेषु fret a: सुपुणयेषु प्रमोकते | पितुरूदरध्वं नयेत् सप्त पुरषान् तस्य येऽम्यधः ॥ इति आदित्य पुराणोक्त-धृतधेनु दानपर् ॥
भज ह नः
(१२१) अथ नवनीत धेनु दानप्र् 3) ।
--#--
315. बकिष्ये- धृतधेतु विधानेन नवनीत मयी शुभा । दातव्या शपते ! धेनु्येनाधिक्य Prater ॥
मन्त्रः स एव fafee: धृतधेनौ च यः स्मृतः। श्रणु पार्थं महावाहो ! प्रदान-फल्युत्तमम् ४(+) ॥
t (*) ‘ofa: तिमिरनाशनः। इति Sree Garant Wa: Wd: |
x (tf) fare भद्यपुरं नथेत्' इतिः पकार एतः पाठः,
अव '“क।लोपधान संयुक्तं सितवच््युगेन q—rarce कल्ययित्वा anew प्रवत ¦ पतिपादयेत्"” इत्यन्ता सदधनुदानोपक्षरशस् बकाः सश्वोकाः ईमाद्रौ वियन्ते ।
१८) अव प्रागुक्त एत गुविधान दन्रवनोतेहदानविधानं Faq |
हेमाद्रौ तु Seats अपरं एत ञेहदान विधानमसि ।
४ (+) "पाम्? इति कचित् पुलक धतः पाठः ।
१८०) x (+) a (})
चंवु थद्लबकः | ९६७
धृत क्षीर का नधो यत्र पायस कर्माः |
धृतेतु प्रवोयाति यत्र कामेः प्रपूजितः १८५) ॥ पितुरूद्र नयेत् सप्र परषां सस्य येऽप्यथः |
तान् श्रषठष्विह शोकेषु स नयस्यस्तं BHATT II सकामा ना मिय व्युष्टिः कथिता नृपसत्तमः !। निष्कल्मषं पदं यान्ति निष्कामा सत् प्रदायकाः २८1) ॥
इति नवनीत धेनुदानम् ॥ -*#-
(१२२) अथ जक धेनुदान प्रकारः। ~ owe 316. विष्णुषर्मत्तरे- तथाच
जलधेनु aia प्रीतये दत्तया यया |
देवदेवो हृषीकेशः Goan: सर्वभावनः ३८१) ॥ segei acer ! सुवणं रजतान्वितम् | Tard विशेषस्तु प्ामयेरधान्येः समन्वितम् | सितवस्त्र areas दव्वापहव शोभितम् ॥ कुष्ठ-मांसी-मुरोशीर- बारकामलकेयुतम् |
rag पत्र सहितं सितवस्त्रोपवीतिनम् |
ए 11 2, pee ee eee
पूरितः" अदबेबन्यान्रष्तः पाडः |
भदार्दिनः' इति क्षिन् ययः पाठ; |
"व्व एति भादरं पुलकानर इतः पाठः । कात्यायनः प्राह--गवामलामे वथा तषि wa पैनुन्दद्यात् | इतालामे तिक्षषेनु दद्यात् |
तिकालातितु जवनः 12a |
Wawa भरोदद्यारिल धनुं यथाक्रमम् | wedy वथा वोरेगान्र्यवते दिवः ॥ इन्यादि |
९६५ विधान-पारिजाते |
सच्छत्रं स ठपानतकं दमं विष्टर संस्थितम् |
चतुर्भिः सम्बरृतं भूप ! तिढ्पात्रे ्वतुर्दिरम्।
स्थापितं दधिपात्रेण धृत क्षौद्र वता युखे ॥
उपोषितः AAG वासुदेवं जलेश्वरम् |
पुष्पधूपोपहारेश्च यथा बिभवमाहतः ॥
TEA Helge कुम्भन्तममि पूञ्य च |
पूजयेहतसकन्तद्त् get send बुधः ॥
एवं सम्पूञ्य गोविन्दं Hed सवतूसकाम् |
सित वस्त्र धरः शान्तो वीतरागो विमत्सरः ॥
द्याद्पराय राजेन्द्र ! प्रीत्य जठशायिनः।
जलश्षायि-जगद्ोनिः प्रीयतां मम केशवः ॥
इति street भूनाथ ! विप्राय प्रतिपाद्यताम् |
अपकान्नारिना स्थेय महोरात्रमतः परम् ॥
अनेन विधिना द्वा जल धेनु नराधिप | |
सर्व्वान् कामानवाप्नोति ये दिव्या ये च मानुषाः ॥
शरीरारोभ्य मावाधा-परश्षमः सार्वकालिकः |
नृणां भवति दत्तायां जलधेन्वां नसं क्षयः ॥ इति |
अत्र Tee यथा शक्ति परिमाणम् | कुम्भोऽत्र कटको नतुपरिमाण fete इति दानविवेकोक्तेः १(+) ।
भुवर्णरजतान्वितत्वश्व- सुवर्णरजतजशङ्गाकृतिः ।
रजतं खुराकृतिश्व । तिर्पात्राणि ताम्रमयानि |
दधिपात्रं कांस्यमयम्। धान्यानि पावैदये |
कुष्ठादीनि प्राणदेशे । प्रियङ्गपत्रं श्रवणे ॥
यज्ञोपवीतं शिरसि । aaa शवतुरथा रेन । दक्षिणा सुवर्णं मारभ्य यथाशक्ति । एतद्धेनुचुष्टयम् , यदविरोधात्तत् सामान्या दतरेषु तथात्वमिति न्यायेन केयम् । भादित्य पुराणेतु जल्धेनुदानमनेनेव समानारथम् । |
ततः सम्पूज्य चादित्यं जर्धेनु THATS | द्ाद्धिाय देवामे प्रीत्यर्थ मििरस्य च ॥
१ (+) परिमा सूचक guy, अत परिभाषाप्रकरये Vara Te: |
AQAA: | २६९
भादित्यः स serena: प्रीयतां मिहिरः सदा |
इति चोाय्यं ताङ्खान्तु विप्राय प्रतिपादयेत् ॥
हिरण्य-रन्र-पेनुच प्रदेया विधिनाऽयुना |
मुच्यते TATA: सर्व्वान् कामानवा्ुयात् ॥
अनेन विधिना geet Held महामुने ! |
सर्व्वाह्दानवाप्रोति यांश्च ध्यायति मानवः 9+) ॥
स््वपाप-विनिम्मु्ः पितरं सपितामहम् |
प्रपितामहं यथा पूर्वपुरुषाणां चतुष्टयम् ॥
आत्मानं तनयं पौत्रं तदधस्था्तुषटयम् |
तारयेत् स मुनीन्द्र जल्थेनुप्रदोनरः ॥
यचच गृहणाति विधिव तस्याप्येवं विधाः कुरे |
चतुरश तथाचेव वद्तश्चानुमोदतः ॥
दीयमानां agate sedge ये नराः।
तेप्यशेषाय.निम्मुक्ताः प्रयान्ति परमां गतिम् i. इति
अत्र विष्णुथम्मोत्तरोक्त जलटयेन्वादौ न कृष्णाजिनास्तरणम्। अनुकतत्वादर्था-
भावाश्च । मतस्योक्तेरेव तत्नत्यातिदेश्च वाक्यादित्यवगन्तन्यम् |
317. Sarat, देवीपुराणे-
तोयधेनं रवे वतस ! यथा दैवी प्रसीदति २/१) |
gat तोयसुसम्पणं रत्नवस्तर युगान्वितम् ॥
समस्तवीज संयुक्तं दर्व्वापहव-शोभितम् | समस्तवीजं-स््वधान्यम् ३(+-) |
्वा्तशङ्ख-दधि -कष्ठा मल्क-चन्दनेः ।
माल्यच्छन्तू-समायुक्तं तिरपात्रश्च संयुतम् ॥
दुधि-क्षीर-धृतैः पात्रं विधानेनोपकल्पयेत् |
AAS कल्पयेत्तस्या स्तद्रत्तोयमयं बुधः ॥
१८0) ‘ara’ इति पृकान्तर एतः पादः | a (f) ‘gq? cary ‘aq’ इति हेमाद्रौ; पाठः ॥ १ (+) तानि चान्बानि परिभाषाया स््रानि।
१७५ विधान-पारिजते।
देवीमभ्यश्च्यं विधिवत् सोपवासोऽथ नक्तवाम् |
देवीभक्ते TRA: सर्व्वान् कामानवाप्लुयात् ॥
स्वार सूदनी दैवी देषानां मयनाक्षिनी १८१) |
वेदमातर्ब्वरे gal सर्वगे gaat! नमः ॥
STAT बा(वा) मन्त्रेण नन्दानाम्नामि मन्त्रयेत् ।
दैवी मे प्रीयतां नित्यं थथोदित-कला शिवा ॥ इति दैवी पुराणे जलधेनुदानम् ॥
न्क ~~
318. तद्ध, द्कान्देऽपि- HOLM TMNT वान HE णु | प्रपां AY तडागं षा कूपं वापि पुपुष्कलम् UT) ॥ कृत्वा SAM सुवर्णा TATE RT | Tag — पानीयश्षाछा । TENN — HST: | कूपः- प्रसिद्धः ३८१) | एतत् कृत्वा aes शाद्ञसिद्धं तत्फलं स्यादित्यथः | सुवर्णान-शोमनवर्णान । goby विषिघाकारे Gasca द्विजसत्तम ! | भध्य-मोज्येः सुदृलानां तिङपात्राणि दापयेत् ॥ दक्षिणा पुष्कला देया एभ्यस्त्वासंशयेत्ततः। ama: शिवस्तु सौम्याश्च तपयन्तु पितृण्मम ॥ कामदाः कामदानाय भवन्त्विति च वै वदैत् । एवन्द््वातु तान्येनँ पुनः कृत्वाच वे तदा ॥ आवाहयेत् प्रपां देवीं ्र्मलोक-समर्षिणीम् | विख्पात्राणि दत्त्वा वं वथा Te शुभ् ॥ सुवर्णस्य साश्निध्यं फलानि विविधानि ध । ततोदथाण्डुशिः कातो ब्राह्मणेभ्यो यथाविधि ॥
TT
१ (*) 'खब्यारि” cary 'जयारि इति पशकान्तरतः पाठः | 9) “यथोदित कला! vag पाठान्तरमलि।
x (1) कूपलतङामाद् रौनपरिमाकः अश्यपरिखरोमिन्राकारइ | = Cad ay सदादान werenrcerane” इति भेदिनी ।
१) “कुपः Greate ariagerae”? शति arf: |
wyderes: । ९७१
एवं विधानतो इत्वा ब्रहमोके महीयते | इति स्कन्द् पुराणोकत-जल धेलुवानम् १८१) ॥
— ~
(१२३) अथ BAT धेनु TTA ॥ -->--
519. विनता (च) उवाय २८०)- क्षीरधेनु परवक्ष्यामि ताश्निबोध नराधिप ! | aafed ages गोमयेन नरोत्तम ! ॥ गोचर्म्मं मात्रमानेन कुशानास्तीर्य्य सब्व॑तः। तत्रोपरि महाराज | न्यसेत् goon जिनं बुधः ॥ तस्योपरि कण्डिकां गोमयेन छतामपि | ्षीरङम्भं ततः स्थाप्य चतुथा शेन TAT HA ॥ सुवर्णं FMR चन्दनागक्कानि च । प्ररास्वपत्र वणां तिढपात्री परिन्यसेत् ॥ भुखंगुडमयन्तस्या जिह्वा शकरया तथा | फटपरशास्त-दन्ताश्च मुक्ताफर मयेक्षणाप् ॥ श्ुपादां दर्भरोमा सितकम्बठ-कम्बलाप् | ताम्रां कास्यदोहां पटसूत्रमयीन्तथा tt छश्च नृपरा | नवनीत मयीन्तनीम्। स्व्णश््गा Tenge पथ्चररनमयीं भुवि ॥ चत्वारि तिल पात्राणि चलुरिर्वपि स्थापयेत् a(t) | warts समायुक्ता fig seats प्रक्षिपेत् ॥ अत्र सप्त्रीहिः- सप्तधान्यानि | एवं लक्षणसंयुक्तं क्षीरधेनु प्रक्पयेत् |
aetna narnia eat 9 9 Tee RR eon ME
१९ (*) जौगकराडऽपि cetgerrarege, त्च Corel नोवकादप्रकदवैगदि तमि । २ (०) fetter sare इति इचिदादडैववस्वः पाटः |
‘s ‘guaara’ इति efeq oe: । १ (t) ‘agfe’y निधापय" इयादुर्भयन्धाशरणः पाठः।
९७२
विषान-पारिजाते |
आच्छा FHA गन्ध पुष्पः समर्शयेत्
धूपदीपादिक न्दता ब्राह्मणाय निवेदयेत् |
भच्छाश्चाल श्तं कृत्वा BG कर्णमात्रके; १/१) ॥
पादुकोपानहौ च्छत् दत्त्वा दानं समपयेत्।
अत्र दीयते इति वानम् |
या ठक्ष्मीः सर्व्वभूताना rene नर पङ्गव । X(t) । अनेनेव तु मन्त्रण क्षीर धेनु प्रकल्पयेत् ३८१) | 'भआप्यायस्वे' तिमान्त्रेण क्षीरधेनु प्रसाधयेत् (+) | अत्र प्रसादयेत् उपतिष्ठेत् |
भन्त्रो यथा- गृह्णामि त्वां देवि ! भक्तया प्राहको मस्तरमुषरेत् | गृह्णामि त्वां देवि ! भक्तया कुटुम्बार्थे विरोषतः | भजस्व कामेमं (मां) सर्व्वः क्षीरधेनो ! नमोऽस्तुते ॥ एवं Sel यः प्रदाय क्षीराहारोदिनं चरेत् ५(९) । त्रिरात्रन्तु पयोभक्षो ब्राह्मणो राजसत्तम् | दीयमानं प्रशंसन्ति ते यान्ति परमाङ्गतिप् §(ss) | एतां हेमसहस्तेण शतेनाथ स्वशक्तितः ॥ शताद्धमथवा OE AAS यथेच्छया | वत्वा धेनु महाराज ! yy तस्यापि यत् फलम् ॥
मुद्विका--सुवर्निगश्वित भूषणम, तथाच मिताखरायां व्यवहाराध्याधै-
“Daal राजतौ, तासौ भायसौं वा सुोभिताम्। सलिलेन सलदीतां प्रचिपे्तव afar’ ॥ षाचिगरति खणंसुटर fa | "इत्यादिना नराधिपः इति यन्धानरस्थः ata: | “दिनं भवेत् इति पुर्कानुरएटतः पाठः। “sare समेतु ते fier: सोमहश्यम् | भवा वालस्य Swe) शति ge, यणु: १९।११२। Yan नयेत्' ¶ति यन्धान्तरषटतः पाठः । “प्रशंसन्ति इत्य प्रपश्यन्ति इति प्र्यान्वैरे पाठः । अत ‘qaur भक्ति भावतः' इति पुणकान्तरखः पाठः।
चतु्थसेबक १ | २७१३
दिव्यं arama wes महीयते । पित्र-पितामहैः are ब्रह्मणोभवनं ae ॥ दिव्यं विमान meat दिन्यगन्धानु ठेपनः १८) | क्रीडित्वा सुचिरं कां विष्णुलोकं स गच्छति ॥ ्ादशादिय सङ्कार fuse मण्डितैः | गीतवादिन्र निर्घोषे रण्सरोगण सेविते: ॥ तत्रोपविष्टोऽसौ राजा विष्णु सायुज्यतां घ्रजेत्। य इदं NOTIN पठेन्नित्यं सुभक्तितः ॥ सर्वपाप विनिमुक्तः विष्णु लोकं स गच्छति |
इति क्षीर धेनुदानप् ॥ ---- तः ——
(१२४) अथ दधि धेनु दनप् ¦
न 320. स्कन्द् पुराणे, विनता उवाच--र) दुधिधेनोमंहाराज ! विधानं श्रणु सम्पत् | अनुकिपरि महीभागे गोमयेन नराधिप ! ॥ गोचम्मं मात्रान्तु पुनः पुष्पप्रकर-संयताम् | कुदोरास्तीय्यं वसूधां कृष्णाजिन-कृतास्तराम् ॥ दुधिङ्कम्भच्च संस्थाप्य सप्तधान्यस्य चोपरि | चतुर्था रेन वन् सन्तु सौवग-मुखमंयुनम् ॥ प्ररास्तपत्र-श्रवणां मुक्ताफल मयेक्षणाप् | चन्दनागर-शरङ्खा च तन्युखं गन्धमाटिक्म् ॥
me te ee ति पिय - ow = ~~ == ५ = ~~ ~
१८१) परिमाने-स्यामयानम, gue fafa: “fama yadga मैतत्नि्ठति ara” ५८६ सनृक्त विमानस्य साक्पृवकमण्डल्;” इति alana qin) “प्भयोऽवसदं ददाति पुश्पकदत्' कन्पतर्-परिमन। यातायात प्रतिदिनमद्ा भिद्यमाना विमाना” TSI BQ गामव we विमानं BIER प्रासाद मध्यगहत्रा। एतव्योपादान faqs विव्रकर्मगिन्पगम्ते भोजराग्रोगरसमराङ्नमुवधाग् --भ्रदतु waa विमागपरि चालनतक्व बणनिमनि |
२ (|) fang उवाच) एति क्ृचितृपुम्तकान्तर wa: पाडः।
वि--३५
१७४
न, =
1 + © => ES ककि
विधान-पारिबाते |
जिह्वा शकंरया राजन् ETO श्रीखण्डकन्तथा | फलभूढ-मयादन्ताः सितसूत्रस्य कम्ब ॥ TAN THT पुच्छं ATU । FOS ANG: सितपूत्रस्य कम्बला ॥ TATE FS सूत्रमयन्तथा | स्वर्णशृङ्गी तैष्य gui नवनीत मय-स्तनीप् ॥ श्ुपादां सुसं स्छृत्य सब्वभिरण.भूषिताम् | आच्छाध FRA पुष्पगन्पैस्तु पूजिताम् ॥ बराह्मणाय कुलीनाय साधुतृत्ताय धीमते | समाधि TATE तादृशाय प्रदापयेत् ॥ पुच्छदेशोपविष्टाय भद्रिका कर्णमात्रिका | पादुकोपानहौ छत् दत्त्वा मन्त्रमनुस्मरेत् ॥ तन्मन्त्रस्तु- ध्या छत्मी' रित्यादि | अनुस्मरेत् पठेत् ॥ दुपिक्रावने'ति मन्त्रेण दधिधेनु प्रदापयेत् १८५) | एवं दधिमवीं धेनु दश्वा राजषिं सत्तम | ॥ एकाहारो दिनं तिष्ठे त् दध्नाच Zea | | यमानोवसेद्राजन् त्रिदिनश्व द्विजोत्तमः ॥ दीयमानं प्रपश्यन्ति तेऽपि यान्ति cere fir यत्र मधुवहा नद्यो यत्र पायस SCAT: ॥ ara क्षयः सिद्धा स्तत्र गच्छन्ति धेनुदाः | य इदं VTA श्रावयेद्वापि मानवः ॥ धष्वमेधफलं प्राप्य विष्णुरोकं स गच्छति २(†) | इति दधि पेनुदानप् it
i
‘afenramtsanfte जिखोरव्रख afr: | सुरभिनो सु्ाकरत प्रशखायुदितारिषत्' ॥ यणुषट २१।१९। “व इटं प्यारे goer भक्तिभावतः |
सष्यपापविनिभ्ञो विष्लोकं स गच्छति" ॥ इति wrew द्वार इतः पाडः ।
१ (*) x (t) a (3)
wgteras: १७५ (१२५) अथ मधुषेनुदानप् |
— कै
321. eat मधुधेनु seen सर्ववपराप-प्णारिनीप् | भतुरिपे महीपृष्ठे इष्णाजिन करोतत ॥ SANT SAL HMMA अस्मिन् महीपृष्ठे इति समासः | धनुं मधुमयीं ger सम्पूणैषटपूरिताम् । awa भागेन वतसकं परिकरपयेत्॥ सौवणन्तु मुखंृत्वा शङ्गाण्यगरचन्दनप् | Te sea पुच्छं सूत्रमयत्तथा ॥ पादास्त्वश्वमयाः कार्य्याः सित कम्बल-कम्बलाप् | qe ae मर्यं कृत्वा जिह्वा शकरयान्विता ॥ मौक्तिके नयने तस्या दन्ताः फरमया-स्तथा | दर्भरोमधरां देवीं Tenge विभूषिताम् ॥ QIAN श्रवणां नवनीवमयस्तनीप् | स्बलक्षणसंयुक्तां सप्रधास्यानि दापयेत् ॥ चत्वारि Recent saftey च विन्यसेत् | ATG वद्मयुगमेन चण्टाभरण भूषिताप् ॥ कांस्योपदोहनीन्दस्वा गन्ध geteg पूजिताम् | अयने विषुवे पुण्ये व्यतीपाते दिनक्षये ॥ संकान्तावुपरागेव स््व॑काटमतन्न्िहः | षयं ब्राह्मण-सम्पत्ति् ए मात्रेण दापयेत १८१) ॥ ब्रह्मणाय दरिद्राय श्रोत्रियाय कुटुम्बिने | भार्य वत-समुत्पनन-वेवेदाङ्गपारे X(t) I ताशाय प्रदातब्या mace ! ३८१) |
‘efeara प्रदापवत्' इति wart इतः पाठः | "वेदवैदा ङेतच चाष्यव्तौवायव' इति तमेव वन्यं see । 'गराजिपः इति तत्रैव पाडाशरम् |
१७१ वरिधान-¶रिनाते |
पुच्छदे्ोपविष्टाय गन्धां कारमाछिने १८५) ॥ अच्छा वस्त्रयुग्मेन ART BATTEN । स्वराक्तथादक्षिणान्दक्तवा वित्तशाच्य-विवजितः ॥ उवक-पूढ्वन्तु कर्तव्यं wae समर्पयेत् ।- रसन्ञाः सर्वदेवानां सर्वभूत हिते रताः ॥ प्रीयन्तां पितदेवाश्च मधुधेनो ! नमोऽस्तुते । हद गृह्णामि त्वां देवि ! geet विशेषतः | कामं कामदुधे कामान् मधुधेनो ! नमोऽस्तुते ॥ “मधुवाते' तिमन्त्रेण प्रदाप्या यत चेतसा २८१) | दत्त्वा धेनु महाराज ! छत्तकोपानहौ तथा | एवं यः कुरते भक्तया मधुधेनु नराधिप ! a(t) ॥ दत्त्वा दानं पायसेन मधुनाच दिनं नयेत् w+) । ्ाह्मणोऽपि त्रिरात्रन्तु मधुपायस संयुतप् ५(> ) ॥ एवं कृतेतु यत् पुण्यं तन्निवोध नराधिप ! | यत्र॒ मधुवहा नद्यो यत्र पायस-कर्हमाः ॥ ऋषयोमुनयः सिद्धास्तत्र गच्छन्ति Ager: | क्रीडित्वा सुचिरं कारं पुनर्मक्तयमुपागतः |
स भुक्तवा विपुखान् भोगान् विष्णुल्ोकश्च गच्छति | दश पूर्वान् दशापरान् आत्मान्टेक FETT ६(०) ॥ स नये fs सायुज्यं मधुषेनु-प्रसादतः।
य इदं TRA श्रावयेद्वापि waa: | सव्व॑पाप-विनिमुक्तो विष्णुटोकं स॒ गच्छति |
इति मधुधेनु दान् II
-->- १ (*) ‘aaqaite पूजिताम्" इति gare | द (]) ‘ayaa ताय” मभुचरन्ति सिन्धव." | ‘ata; सन्तोषभीः' । मपवातति-षकवयम् । ग्रकयनु;--१ ३।२७।२८१९ | १ (;) TINO मधरपनुदानफन् TTT | ४ (+) "दाता ततः Gaeta’ इति gare ya: पाठ; । ५ (x) 'मधपायसभुग् मवेत्! इति बादर यन्वान्तर तः पाठर; ।
€ (०) “वि श्तिम्' इति पुस्तकान्तर wa: पाठ; |
—— ee
१ (°) २ (t) ९ ({)
GAIN? |
(१२६) अथ BAT धेनुदानप् ।
वकद ----~
322, CATs, विततोवाच =
रस धेनु महाराज ! कथयामि समासतः | अनुख्परि nde कृष्णाजिन कुशोत्तरे ॥ रसस्य तु घटं राजन् ! सम्पूणे मेश्षवस्य च । तद्वत् सङ्करपयेत् MR: APTA वत्सकम् ॥ शुदण्डमया पादा राजत-बुर-संयुताः १(#) | सुवर्णं श्ङ्गाभरणा TGS घृतं स्तनी ॥ पुष्प कम्बल संयुक्ता शकरा मुख भिहिका | दन्ताः GOAT स्तस्याः प्ष्ठन्ताम्र मयं BAT ॥ यष्प रोमातु राजेन्द्र ! सुक्ताफल-कृतेक्षणाप् | सप्रत्रीहि समायुक्तां satay सदीपिकाप् ॥ सर्व्बौपस्कर संयुक्तां wearer विभूषिताम् | चत्वारि तिरुपात्राणि चतुरदिक्ु निवेशयेत् ॥ ब्रह्मणे वेदविदुे श्रोत्रियाया-हिताप्रये २८१) | पुराण्षे विशेषेण साधुषताय धीमते | ताहश्षाय प्रदातव्या रसधेनुः कटुम्बिने | दाता स्वर्गमवाप्नोति सर्व्वपाप--विवलितः ॥ दाता वा प्राहुकोवापि एकाहं रस-भोजनः । सोमपानं भवेत्तस्य सव्वमेव फं भवेत् ॥ दीयमानां तु पश्यन्ति तेऽपि यान्ति परांगतिम् । धेनुश्च पूजयित्वाप्रे गन्धधूपल्तगादिभिः ॥ वाक्त ये च मन्त्राश्च तानेव प्रयतः स्मरेत्. ३८१) । ते मन्त्राः श्या लक्ष्मीरित्यादयः प्रागा जेयाः । 'इुरनिर्धिता) इति यन्यान्रस्यः Tea पाठ; |
fagra वेदविदुषे" इति जादर्गान्तर्ख्य-पाठः |
ati’ "परेति, Garter, पादः |
-२७७
१७८ विधान-परिजति |
एवमुषारयित्वातु दीयते वै fitted | qT पराव आत्मानश्वेकविशाकम् ॥ तन्नयेत् परमं स्थानं यर्मान्नावत्तते पुनः । एषा ते कथिता राजन् ! रसधेनुरनत्तमा ॥ ददस्व च महाराज ¦ पृण्यदलोकानवाप्लुहि | य इदं पठते नित्यं श्रणुया हापि भक्तितः ॥ सरध्वपाप-विनिर्मक्तो विष्णुसायुज्यतां श्रेत् | इति agregar I
wan BE moms
(१२७) अथ शकंराधेनुदानप् । न 323. स्कान्दे, विनतोवाय-
तद्र शकरायेनु श्णु राजन् यथार्थतः १८५) । waied महीपृष्ठे छृष्णाभिन हुदोत्तरे ॥ धेनुः WS राजन् सदा भारचतुष्टयम् | कतमा कथ्यते सद्भिः aM वत्सकः It तदद्धं मध्यमा प्रोक्ता चतु्ीशेन चाधमा २1) | त्द् वतसं प्रकुवीत seen मानवः ॥ भषटांसेन वा कुर्यात् TMT वतूसकम् ३८१) | भद्ठमाशेन-भरद्रमारेण | CANE HII यथात्मानं न पीड्येत् | सर्वबीजानि संस्धा्य षति समन्ततः ४८०) ॥ सौवणं-मुख्ङ्गानि मौक्तिकेर्नयनानि ख | गुडेन च मुखं कार्यः जिह्वा पिष्टमयी तथा 1
१ (*) राजन् Beate यातः इति Carga: पाड, ।
द (†) "कन्दा" इति सादर्थान्तर हेतः पाठः |
९८) अथवा Wan: इणादषटभां शिन वत्सकम्" इति Carta: पाडः |
४ (*) “इषे ्रौ्चाकि' एति जादभेदन्यान्तर स्यः पाठः । अग्र समोवौजानि-वर्मधान्वानोत्यदैः |
खतु्ैरवक t | Ret
SAS GTA धन्टामरण भूषिता १८१) | gg-Trat रोप्यदुरा नवनीतमयाः स्तनाः ॥ प्रशस्तपत्र-भवणा सितष्वामर-भूषिता । पश्चरह्-समायुक्ता TATA समन्विता ॥ कांस्योपदोहना गन्धपुष्पैः समन्विता । दगबिधान-संयु्ता वस्त्रराच्छादितोपरि ॥ RITA TERY STOTT निवेदयेत् | श्रोत्रियाय हुरिद्राय साधुष्ठताय धीमते ॥ वेवु-वेदाङ्ग विदुषे विरेषेणापनि होत्रिण । अनसुयवेष्व दातव्या न मत्सर-युताय व ॥ अयने विषुवे पुण्ये व्यतीपाते च Fae! एषु पुण्येषु weg यदच्छा वापि दापयेत् २८1) ॥ सत्पात्रन्तु द्विज eer स्वागतं श्रोत्रियं गृहै । arena प्रदातव्या पुच्छदेशे निषेदयेत् ॥ पूर्व्बसुखस्थितो दाता भथवा तु खदरशुसुखः |
येनं पूरबभुखीं कृत्वा वतूस युत्तरतो न्यसेत् ॥ दानकाले तु ये मन्त्रा स्तान् पटित्वा aaa |
ST मन्त्रा CAT छक््मीरित्यादयः प्रागुक्ताः ॥
माच्छा्च सैव तं विप्रं युद्रिताकणं वेष्टकेः | स्वरा्तया दक्षिणान्दद्याद् गन्धपुष्पं TAFT ॥ धेनु समर्षयेत्तस्य ga न विलोकयेत् । एकाहं शक॑राहारो ब्रह्मण स्त्रिदिनं वसेत् ॥
अत्र ब्राह्मणो TELAT |
१ (e)
x (t)
सर्वपापहरा पेतुः सष्वकामप्रदायिनी । सर्घ्वकामः SESE जायते नात्र शशयः ॥ दीयमानं प्रपश्यन्ति तेऽपि यान्ति परां गतिम् | यदं PTT TT पठयते वापि मानवः ॥
— ~~ eee न जन ~ -~ or = व a cae aes
संयुता, इति आदश बन्यानतरख्यः पाटः | "एषित, येष्विति पाठः जदयन्यानरदौ इषते |
९८०
विधान पारिजति |
मुच्यते सर्वपापेभ्यो विष्णुलोकं स॒ गच्छति | इति शकरा पेनुदानम् ॥
EE * ame
(१२८) अथ arate धेनुदानप् ।
ies 324. कराह उवाच-
भतः परं प्रवक्ष्यामि ag कार्पासकीं शुभाम् ।
विश्वस्य Tet go चाक तप् १५) ॥
गुष्मू-गोप्यस्थानं लिङ्गादि |
कार्पासमूलं तक्षापि तेनासाबुत्तमः स्मृतः t
सा च कार्पास-मारेण धेनुशरेष्ठा प्रकीर्तिता ॥
मध्यमा च aed तस्याप्यदधन कन्यसा |
geqa द्रस्त्रथान्यश्च हिरण्यश्च तथेव च ॥
वतूसकन्तु चतुथारे दानमन्त्रो विधीयते |
र्ववीत पूव्ववद् वतूसं वस्त्रधान्याशुपस्करप् २८1) ॥
भत्र पू्व्ववदिति-वराहपुराणोक्त-तिलेलुवदित्यरथः |
१ (*) x (t) १ (ft) 8 (°)
देमश्ुन्देन्दु सदृशे ! क्षीरार्णव समुद्वे |
सोमप्रिये सुधेन्वाख्ये सौरभेयि ! नमोऽस्तुते ॥
दत्वेयमिन्दुनाथाय TNE च |
अत्रि नेत्र-प्रजाताय सोमराजाय वे नमः ३८) ॥ इति दानमन्त्रः |
यस्त्वेवं परया भक्तथा ब्राह्मणाय प्रयच्छति ।
स याति सोमषटोकन्तु सोमेन सह मोदते ४८०) ॥
ब्रह्मणाच खयं छतम्- `
ब्रह्मणा वांशं छतम्” LAAN यन्थानरखः पाठः |
'छमन्वितं" इति भादर्थान्तर-तः aa: |
we पावेय-दरेयमिन्दु नाधायेति च पागरान्तरदइयमसि | ‘arena’ इति भाद्र्शन्तरः-४त पाठः |
चतुषैसमक : 1 श १ 8.
न रोगी न ज्वरी कुष्ठी SB वस्य प्रजायते | पुत्र-दार-समोपेतो जीवेश्च शरदां शतम् ॥ इति कार्पास धेनु दानविधिः ॥ ---ऋ--
(१२६) अथ aN दान् । —— Hf ons
325. भविष्ये, Ren उवाच- श्रृणु राजन् ! प्रवध्ष्यामि छबणस्येह कल्पिताप् १) | गोमयेणोपष्मि तु दभसंस्थर-संस्थिताम्॥ भाविकश्वम्मनिन्यस्य पूर्व्वाशामिमुखं स्थिताम् । वश्ेणाच्छादितां कत्वा धेनु कुर्वीत मध्यमाप २८१) | आट्केनेव edie बहुवित्तोऽल्पवानपि | स्वण शृङ्गी रोप्यलुरां agaat फलस्तनीम् ॥ कार्य्या शकरपा जिह्वा गन्ध.प्राणवती तथा | समुद्रोदरजां शक्ति कणो च परिवेष्टयेत् a(t) ॥ Ne चन्दन काष्ठाभ्यां मौक्तिके चाक्षिणी इमे । कपोलो सकषुपिण्डाभ्यां यवानास्ये प्रदापयेत् ४(+) । कम्ब GALT प्रीवायां कर्णित्रिकां तथा | G8 वे तान्नपात्रन्तु अपाने गुडपिण्डकम् ॥ BES कम्बलं दाद् रसान् कषीर-्रेश्षतः | योनि-प्रदेशे च मधु स्वतस्तु फान्विताप् ॥ एवं सम्यक् परिस्थाप्य ठ्वणस्य ताश्च गाप | स्थापयेत् वतसकश्ापि चतुभगिण मानवः ५८९) ॥
ष्णि जा कव te -0 -- a १ क 1 1 nate sae
१ (+) arena’ इति अादर्थानर-एतः पाठः |
२ (1) "मध्यगाम् इति बुहिरान् इति च पाठानर aq
१८) "परिकष्पपेत्” इति तवेव पाडामरम् |
४ (+) श्रकस्पयेत्' इति तवेव पाठाकररम्।
४ (x) (चतुर्भागेन, इत्यत्र कवशपेनो चतुरं Natta ततृपरिभाणेन च तद् ee परिक्षशपन चेयम् |
बि-- ३६
९८१
१ (*) ९ (१)
विधान.पारिजाते | एवं धेनुं समभ्यन्व्यं माल्यवसत्रेविमूषणेः |
Beat प्रदक्षिणं meg पुत्रभार्या समन्वितः | ब्राह्मणाय gale wae वे नृप ! ॥ दशात् पर्व॑सु स्वव मन्त्रेणानेन मानवः | wat वे रसाः सव्वं way सव्वदेवताः ॥ सव्वं-देवी-मयि-दबि लवणाख्ये ! नमोऽस्तुते | waged मन्त्रान्ते विप्राय प्रतिपादयेत् i सम्यक् परदक्षिणं Hear दक्षिणासदितं सृप । । प्रदक्षिणा मही तेन Hat भवति भारत ! ॥ सब्वदानानि दत्तानि Aaa फलानि च । सव्वं रसाः सम्वमन्त्राः सर्वमेतचराचरम् ॥ सोभाग्यश्च परां बृद्धि शरीरारोग्य-सम्पदः | am भवति दत्वा तु wala न संशयः । स्वगे च नियतं वासो यावदाभूत-संप्टवम् ॥ पत्रो (At) कम्बलगलां छवणोदकेन , gal फङस्तनवतीमविचम्म-पृष्े | दत्वा द्विजाय विधिवद्रस-धेनुमेताम् ; लोकं गवां सकल-सोख्ययुतं प्रयाति १८) ॥ इति wan पेनुदानप् |
= * ==
(१३०) अथ कपू रादि-धेनुवानम् | - 7 स १२५. विष्णु धर्म्मोत्तरे- कपेरधेनु वक्ष्यामि सरव्वगन्धमयीं gH । यान्दत्वा सव्वेगन्धास्तु प्रद्ताःस्यु्म्॑ीपते | २८१) |
स्नात्वा tarda कुर्य्याद् ब्राह्मणानमिपुभ्य च ॥
re ee tc
“गोलोकमेति सकलैश्ररतां प्रयाति' इति भादर पुलकानर-एतः पाठ; । म संशय इति Wey पुरकान्तर एतः-पाठः |
AGIA: |
वनदे बाय मानो कार्तिक्यां विषणवत्यथ १८१) । area पुण्ये दधात् कपरगां शमे ॥ ब्राह्मणाय दविद्राय शीलवृत्त-परायच Xt) | भूमावास्तीय्य नेत्न्तु शङ्खशृछाम्बरं शुभ् ॥ कार्य्या TESTS ay: पलमातरन्तु वतूसकः | अथवा पिका धेनु वतसः काय्यन्तु कार्षिकः ॥ स्वणंशङ्गा रोप्यलुरा पुच्छं इइ म-सम्भवम् | मृगनाभिमया दन्ताः afer: पणमयं मुखम् II अक्षिणी सिहकमये कर्णो चागुह काष्ठजौ | देवदारमयं पुच्छं गुदं गख सम्भवम् ॥ दरे चन्वुनं दधात् खुराप्रे नखमेव च । कुष्टेः Ses प्रोत्तं उशीरं चम्मं चेव तु ॥ एवं संकल्प्य कपेरा येनं वलञेण पूजिताम् । विप्र स्पृश्य कपृरां geet चेव हि ॥ कपेरयेतुं॑विरश गृहाण मत् सुपूजिताम् । पष्पगन्धस्थिता सा मे कमला प्रीयतामिति ॥ अनेनैव तु मन्त्रेण दानं विप्राय acta ह्वा घेनुमिमां राजन् गन्धर्वाणां संमोभवेत | कल्प्यं वसेत् स्वगं राजराजो wafer सर्व्वान् कामानवाप्नोति गौरी लोके महीयते ॥ सर्वकाम प्रहा Bey: शकंरायाः प्रकीर्तिता | ल्व, तथा-- सर्वपापहरा EATEN समाहितः । स्ब्बरोगहरा यस्मादथाद्रेन् सभक्तिकः II गुड़धेनुवहत्रापि मन्त्रावाहन HAT |
इत्वा गन्धमयीन्धेनं कामानां फमाघ्ुयात् ३) ॥ ९ (*) faquat:, विथ्वत्य्ेति च इति--भादश पुशक्षणः पाठः | १८१) जौखहत्त परायथ इति आदय genre एतः पाठः |
१९८) 'पलभाम् भवेत्, शति ईमाद्रौय-पाठः।
२०४ विधान-पारिजाते |
एवं कस्तुरिकां धेनुं अद्वावित्तातुसारतः १८१) | पात्रे TUT मन्त्रमेनयुदीरयेत २८१) | एनं पू््वाक्तं मन्त्रमिति | भत्र कस्तुरीपद् क्षेपः काय्यं: कपर पदस्थाने। इति कपृरेनु वानम् । ~अ
(१३१) अथ gaol धेनुदानप् 4) ।
— sae
327. fareqratenrt— कथयामि र्स्यन्ते दानधम्मोप-्रंहितप् | सुव्ण॑धेनु-सम्बन्धि सर््वपापोप शान्तिदप् ॥ यद् ब्रह्मणापि राजेन्द्र | विषितं विष्णुणा पुरा | तत्ते विस्तरतो राजन् ! कथयाम्यनु पृक्षः ॥ सुवर्णस्य सुवर्णस्य शुद्धस्य परिकर्पिताप् | भत्र द्वितीय सुवणंशब्दुः परिभाषो्तः परिमाणार्थः | शुद्शब्दः--उत्तमाथः। रोप्यवतूसक संयुक्तां मुक्ताफ-विभूषिताम् | TAP TRA पद्मरागाक्षि-शाछिनीम् ॥ धृतपात्र-स्तनवतीं कपरागुरू-नासिकाम् | शकरारसनोपेतां मिष्ट्नसुख-सस्मिताम् ४८4) ॥ शङ्कशरङ्गान्तरां शुक्ति-खछाट स्थान कलिपिताप् | RUIN THAT क्षोमयुकम्बलाम् ॥ १(५) एषम् व्यव ता इति ईमादीय-पाठ;। अडावित्त समन्वितः इति च इईमादरौय-पाः ९८) भन्हमेतदिति कचिदाद्भे रयं पाठ; | --एनतिति कचितानुकचनेन या eet रित्यादि मको-बोध्य; | १({) अचर Eee Aga प्रागुक्त हानदिरोधाश्च सामाख् faite Sage । छानाग्धत-ठक्षा समप्रति विरषेशोच्यते इति। ४ (+) अष्टाङ्ग. कोपंवुतानिति वाग्रे पाठानरमलि |
चतु्थ॑ङबकः | २५५
SOU नाछ्किर श्रवणं गुदजानुकाम् | पश्चगन्य पानवतीं कांस्यप्रष्ठ-समन्विताम् ॥ सुपट्सत्र-खङ्रां सप्धान्य-समन्विताप् | HOY समोपेतां सूत्रोपानत्-समन्विताम् ॥ gail fore प्रतिपाथेदशी नरः । वनिनन्त्रच्ु-- हिरण्यरेताः पुरषः पुराणः क्ृष्णपिङ्गरः | व्तहेमच्छविः ast विश्वात्मा प्रोयतामिति it अनेनैव तु मन्तरेण धेनोरहं प्रकीत्तितप् १८४) | अश्वमेध-सहस्तस्य फटमाप्रोत्यसंशयम् I Seed ससन्तु स्वग नयति तदधः | किमन्येवंहुमि्निः qeatd हेमधेनुना ॥ सुवणन दत्वा हि कृतकृत्यो भवेन्नरः | हिरण्यगभो भगवान् प्रीयतामिति कीर्तयेत् ॥ उपवास-वि्द्धात्मा दशात् सोम-रविप्रहे | रक्षः पिहाचास्तदृगेष्टं न पश्यन्ति नराधिप ! कार्तिक्यां प्रयतो वशाद् STARA कार्तिकस्य तु | दत्वा तत्पदमाप्नोति यत्र गत्वा न शोषति ॥ इति सुवणं -येनुदानम् ॥ त
328. तष पुनवेहिपुराणे- सुबणयेलुश्चाप्यत्र सुवणाश्च चतुरश | सुनिनिक्त सुवर्णेश्च सप्तभिः मध्यमा स्मृता ॥ चतुरि; कन्यसा पोक्ता चतुधाक्ेन वतूसक; ।
शुदधयेनु विधानेन दत्वा सम्व॑फछ प्रदा १८१) ॥ १८५) भुवदेधेगुदानेऽयं मको fake: । प्राङ् ‘ar ब्ोरिःयादिभन्ः प्र्ोततितीऽन Hyer ।
(1) gay’ arystgiqumge तदिधानानुलारेक सुदकचैतुदानं कसनम् । ठमदोभ्विान- च्ानान्वात् |
ney 3 विधान-पारिमाते |
99. विह्वामित्र;- ` हिरण्यरेता पुरुषः पुराणः इृष्णविङ्गलः | ग्रहेमच्छविः सष्टा िदवात्मा प्रीयतां विभूः ॥ हिरण्यगभो भगवान् प्रीयतामिति कीर्तयते | सुवणेुन्दत्वा च gaged भवेन्नरः ॥
इति वहिपुराणोक्त- पुवणधेनुदानप् il | ee
(१३२) अथ परमेह्च-सुवणधेनु दान् |
*
330. तदाह gasrvera;—
धेन स्व्णमयीं कयत् gear विधिना aa: | सुवणं wet रत्नाह्यां तथा रोप्य-घुरामपि ॥ तथाच तर्णक कुर्य्यात् अष्टमागेन पूर्व्ववत् | अत्र वर्णको वतसः १(#)। | met श्रुतसम्पननं वेष्णवश्व दुटुम्बिनम् २८1) | भावारवन्तं ध्िष्ठ द्विज-रुश्रुषणोधतः | गृहमाहूय विधिवत् पूजयेत पृर्व॑वश्च तम् ॥ यथा विभवतो भक्तथा दम पुब्बेवदेव हि । मन्त्रस्तु वेष्णवेः सम्यक् पालस-समिधस्तथा २८१, ॥ होमान्ते तां eae मन्त्रेणानेन हेमवान् | चक्रं geal यस्य राजतेन तथेव हि ४(+) ॥ रहं हरति किप विष्णुगड्र-बाहनः | 7 च (*) ayer तर्कः" इयमरः 1 तदक; तुवरः पशः atte: मोगिधरिति।
"त्क वमिरं स्वात् सोति च fat? इति केचित् ।
x (१) wwe पभलचयम् एति career: पट; ।
३८१) ‘afore: खलताः' इति qatar: पाठः ।
४ (+) wa "राजते च, इत्यपि पाडः wut: |
खतु्ैरवकः | २८७
इति तदेनदान भन्तरः। हान प्रमेह रोगघ्नं एतत् क्यं मनीषिभि,.। कृतेनानेन शाम्यन्ति परमेश दारूणां अपि ॥ अत्र पूर््ववदिति-राजत-षृषमदानवदिति ज्ञेयम् । इति प्रमेह सुव्णधेनु दानम् It a
(१३३) अथ बन्ध्यात्महर-सुवणधेनु दानबिधिः ।
१ (*) (+ )
"अतुरिधातु या' एति wrentereer, पाडः |
381. वायु पुराणे- चतुर्विधा च या बन्ध्या भवेद्रन्स बियोजनात् EC । वक्ष्ये तस्याः प्रतोकारं तत् स्वरूपं विबोध मे ॥ हिरण्येन AAG AAT कारयेद् दृढाम् | धेन परेन वतूप्तश्च॒ पादेन गुरूरत्रवोत ॥ धेनु तैप्यलुरां रत्र त्याः पुच्छे नियोजयेत् | घन्टां nea वध्नीयान सवतसां Mea: शुचिः ॥ चन्दनागुरूकप रः गन्धमाल्येः Beet: | उपचारः पोडशभि नैवेयं पायसम्भवेत ॥ मोदकश्च AST Wes मेव च ए:+} | जीरकन्तु सुविस्तीर्णे qd वैणुमये ददे ॥ येनोरेकं प्रदातन्यं men त्रिषु चेव fe षडष्टौ दशा वा दद्यात ताः न्तरमेव च॥ ब्रह्मणं सर्व्वशषास्तारथ कुशं धम्मवेदिन् । विशा विनयमम्पन्नं शान्तं aa नितैन्दियम् ॥ अलोलुपं मब्यजनस्याश्रयं पाप ATA | आहूय भक्तया सम्पूज्य वसां ॑न्धपुष्पकः ॥ तेनैव कारयेद् पृज्ञामादनो धेनुबनूमयोः। होमश्च कारयेत्तत्र समिदाञ्यः Tepe ॥
fag सवमेव" एति जाद TAC: पाठः|
१८८
(१३४)
१५)
x (t) e (f)
विधान्पारिबते।
AT दानमन्त्रमाह- सोमो Sar faf मन्तरं समषाय्यं ततः पुनः १८१) | TERS प्रदधाततमुददुखः | मन्त्रेनानेन विधिवत् पुच्छे स्तं विधाय च ॥ धेनु्याऽङ्गिरसः सातु वसिष्ठे भुरभिश्च या । Slee या तथा भानो TA वरूणस्य च॥ याश्च गावः प्रवर्तन्ते अभ्निषु पवनेषु च। प्रीणन्तु ता मम सदा ga पौत्र प्रदा सुखम् ॥ प्रयच्छन्ति दिवारात्रं अविच्छेदश्व सन्ततेः।
एति arrest: | एवं दत्वा तु तदान प्रणिपय विसजजयेत् | एवं छते तु बन्ध्यात्वं नश्यत्येव न संशयः ॥ इति बन्ध्यात्व हर-सुवणं-येनुदानविधिः ॥
अथ प्रस्विन्नपाणि-पावत्वहर-सुवणधेनु दानप्। लषैव- प्रस्विन्न -पाणिपादः स्याद् aleve रसादिकम् | वक्ष्यामि तत् प्रतिकार होमदानादिकम्मणा २८1) ॥ पठान तदेन ASAT पुनः। Saeed सुवर्णन वतूसस्ततपादतो भवेत् ॥ एवं छृत्वातु Medd वस्त्रेणवेष्ठथ शोभनाम् । . गुडस्योपरि संस्थाप्य gate गन्थपुष्पकेः २८) ॥ गुडस्य च परिमाणं चत्वारिशतं Gant | यहा तवुद्धमेवं स्याद् यथा विभवमे ववा ॥ anes सोमो अन्यलमा? ोमोगोरं कदो ददाति । ‘ate’ विदध्य समेयं fared Aaviaws’ । wavy: Vere:
‘grarrrfe’ इति qrentare gee पाडान्तरमष्यक्ि। मन्धधूपकेः' इति चादर यन्ामरखः Wa: |
१८.) २८) १८) ४ (+)
४ (>) ६ (०)
© ({) © ($)
2 (55) वरि-- ३७
agtares: | १८९
हव्य कत्यादि च धृत-दधि-क्षीर-चतुष्टयम् | पाद्ये केकाः स्थाप्य पुत्दक्षिणतः क्रमात १८१) ॥ शृङ्गानि च पुनस्तस्याः कुङ्कमेनानुरेपयेत् |
एवं विधाय वान्नं भवाय: स्वणेरुपिणीम् ॥ होमं समारभेत् ण्डे स्थण्डिरे वाथ पजिते |
aft प्रणयनं Sear चायः सव्वंवेद्वित् ॥ ARIAT HTS: TAA: २८) ,
अनुद्वेगकरो BOT पुराणार्थविदङ्विद् ॥
समिदाज्यः तिष्ेश्वापि मन्त्रेभिः mang | (आयं गौरिति मन्त्रेण समिद्धोमः प्रशस्यते ३८) | (सोमस्येति मन्त्रेण ast erates: सह ४८५) ॥ तिल्होमो व्याहृतिभिः अष्टोत्तर agen |
एवं होमश्च निरन्वयं इ्यत्तस्याभिषेचनम् ॥
भग्नः पर्व्वात्तरे देशे स्थापयेत् HAA |
sada वाससा चव मृत्तिकां WIS तथा ॥
गोरोचना सम्भवे च पश्वभप्र-समिदते ५८१९) |
मन्त्र 'रथापोदिष्टेति तिष्घमिस्तन्तु रोगिणम् ६०) ॥ (हिरण्यवर्णा मिति च "पावमानेन" चब हि ७-८:5) | शन्नोवातोऽलुवाकेन शान्ति प्रथम मेवहि ६(55) ॥
[0 शा 7 1 we त 0 ee Ce op ne ate Ewer cts त nin
'द्चिकोत्तरतः क्रमात् इति wae aac: पाठः ।
ध्मन्नो anfaza’ इति खमीदोनः ara: |
‘ard गौः gator दसद्गधातर' पुरः पितरं च प्रयनमण्ठः। WET UG! Game fafieta तवेव' भे विषिभृयात् |
wan: Ten ज)ऽति सौख कतमि ॥ TH Ay १०१५।
पञचभङ्गानपेदति इति wren gare पठः |
‘arafesr भयो भुव लान उज्ज दधातनः। भरेरकाव wee’) “Ate: चिद तमो रख we भाज्रयतिह नः। ठतोरिव मातरः, (तला अद ama @ यख चयाथ जिन्वध । चापौ My AGT Ss TH पनुः १०६४१५९ चः Ctl (हिरण्यक मित्याटि बोड --शम्मनैः । Tawra: tee प लष्धारेर्ति । तनानरे ‘fecauife afar’ safe मने; । शन्न Ty. GUIRY
पावमनेड--पपावमानाण्यमूङ्ग :' | seafarers पथत।म्' cratic । शत यजुः ११८। अददा "अन्न CRT UTA भगं ; |
१९७
विधान-पारिनाते |
, कृत्वामिषेचनं gery शृङकाम्बर धरस्य तु |
agate सम्पातेः पाणिपादं च छेपयेत ॥
अघर दनि पन्त्राः- ततस्तां पजयेदधेनु रोगी गन्धाक्षतादिभिः । गावः सुरभयः इति मन्त्रेणापि च भक्तितः १(#) ॥ आवार्य्याय च तां दात् पराङ् मुखाय दङ् मुखः | मन्त्रेणानेन विधिवत् पूजितार्यां न संक्षयः ॥ भादियस्य सुता यास्तु देवाणां याश्च धेनवः | पितृणामपि यक्षाणां गन्धर्वाणाश्च सहश: | यक्षाणां TTB Teg वशिष्ट-सुरभिस्तथा | एता स्तुष्टा मम fiat धेनोरस्याः प्रदानतः ॥ रसचौ्येण sted वेशूण्यं पाणिपादयोः। तत् सवं नाहायन्स्यन्या धेनवः स््व॑योषिताः ॥
इति दान भन्त्राः-- अनेन विधिना स्वर्ण-येनुहानं करोति a: | goa’ कम्म - विपाकोत्थं सर्व्वं दुःखं प्रणदयति ॥ दक्षिणां ब्राह्मणे दाद् यथा शक्तथाऽथ भक्तितः | ब्राह्मणान् भोजयेक्वापि बन्धूनपि च भोजयेत् ॥ स्वयं स्नात्वा च yatta पूताहारेस्तु संयतः २८१) | दानेनानेन नियतं पाद प्रस्वेदं रुजम् ॥ जयन्ति रोगिणः काय्यं पाद्रस्बे दिना aa: | इति पाणिपाद प्रस्वेदष्न-सुवर्णयेनुदानम् ॥
इति श्रीमदूविद्रल्जन कृपापात्रीभूतेन श्रीमन्नागदेबभद्रात्मजेन-श्रीमदनन्ताचार्य्येण
१(*) x ({)
विरचिते विधानपारिभाते समस्त धेनुदान षिधानानि ॥
अनेन श्रीपरष्वेरः प्रीयताम् ॥
- #-
"गादः सुरभवोनित्यम् इयादि प्रागु ere gerd गोमती बियाश्च मकरः | "पुरुषी See gaara)? saft पाठोऽब anata
चतुथस; | १९१
अथ शावः ध्वी सरखती'ति-गोदानामन्तरं ( अतिदानात्षरम् ) ser पृथवीदानस्य दशदान मध्ये निरूपितत्वात् सम्प्रति तृतीय-विथादान प्रस्तूयते १४) । ` 382. तद् थथा विष्यषम्मो्रे- fen कामदुघा धेनु far वश्ुरनुत्तमप् | विधादानात् परं दानं न भूतं न भविष्यति ॥ fara सत्व॑कामानां भाजनं get भवेत् । तस्माद् faerie ददतो सव्व दत्तं wate ॥ पराध्यापन श(स)क्तो हि पुरुषः पदमदनुते A(T) | तपस्तत् TH ae ब्रह्मरोक-समं स्मृतम् | agate धे नूनां ad ae समम् | aurea यानं दशयान समोयः ॥ दक्षवाभि समा-कल्या भूमिदानं ततोऽधिकम् ॥ ॐ. तैत्तिरीय श्रुतिरपि- स्वाध्याय प्रवचने एवे ति नाको ALATA: | (तद्धि तप स्वद्वितपः ३८) अत्र प्रवचनं separa मध्यापन-मित्यथः ३८) | 384. नन्ति पुराणे- बिधाध्तुशपरोकताः क्रमेण च यया स्थिताः | श्चतुरो वेदा aH RTE पुरातनप् । मीमांसा वर्कमिति च एता विद्या श्तुरश ४८०) ॥
{ कि 1 Et pepe ४ कसी
षिषः न eter eee eine
t (4) mae चौरपाहरतिदानानि गावः get सरख्तौति। तैय दानेषु परकतौपदैन पु्तक्षाटिषपंविद्णादाननतुश्यते। अधुना परिरिरटन्तहानं कष्यते ।
१ (+) हैततिसेयोपनिषदि-नवमेऽनुषा ॐ, 'अतख्लाध्याय प्रववने च' शत्यार्य "तपः ्यनमुक्म् | महवि' agar च fener बद्मदानतखहकम्, भ्र नइति मीस्य- ares ‘ama amefan fama: aw fr बैदोतरा ta:
& (ft) अशराध्यापनेन ततुप्यहृतनध्ययनभपि OTA कुषाद्थऽच्ययनमिन्यपि पाठः। तथाच योनद्र नभाद्े ‘arena यीगनमासौत योनात् श्वाध्यायमाननैत्। | arate aera aan weak’ इति व्याः ।
५ (°) तिहा सपुरां पश्चमो वदानां वेदः इति gf तथाच “swift Career) मौमांशा नवावविक्तरः। where gets एता विधाखतुहंष' | मवि याश्चवर्काप--""पुरावन्दायमौतां था ववोयश्ञाङलिनिताः। वदाः arnfa विद्यानां whee चतुर्ष}
२१९९
१ (*)
२ (1)
१ (f)
४ (+)
विधान-पारिजावै |
एरातनम्--पुराणशाखलम् १.) ! भसामेवान्तरोतपन्नाः परा विधाः AEA: | भायु्ेदुः सस्यवेदः eae: प्रकीर्तितः ॥
335. सखस्यवेदः-कूषिदाखम् २८) | 'स्वात्मावात्मविद्या च संसारभयनाश्िनी | सर््बदुःखान्तकरणी सर्ग्बवपापविनारिनी' ॥
वथाव--- "येको जीवति प्राणी कयापि fire कुत्रचित् | सर्वत्र weal विध्या कुलानां शतमुद्धरेत् ॥ शिल्पविधयां नरो दत्वा यान्तिवं ब्रह्मणोऽन्तकम् ३८१) |
Boy नरो दत्वा soos लोकमाप्नुयात् ¥(+) ॥
सको, ey [हि ee — ५ ES |
तबाङ्कानि षट् , यथा--चि्ा, कल्यः, ग्याकरणम्, Mena, न्दः, ज्योतिषमिति | वेदाखलारः-- ऋग्, यजुः, साम, Wa! Galata, उत्तरमीमांसा च दं ewe | न्यः हो मषिं नौतमकणादप्रणोतौ। भयुव्वदः--मडषिं चातयादिप्रथौतः अव॒ चरक सुशुतादितदमगेतः। धगुष्यदः-त्रह्मा-रिव-वगिह-सदागिव-विगामिष विक्रमाक-मोजरानादि-विश्वितः । गाग्धथाम्त म्--इनुमहरत-कल्लौग्रर-षभकरादि. विरचितम् अयशा लम्- मनगु-पराशर-त्यास ठहस्यति भागव-वातन्याधिन्वाइदन्ौपुव- पिषन-बिधालाच-कोटिल्य-कामन्दकादि -विरचितम्। भन्धत् सव्यः गौमग्प्रधुमूदन- खरखतीप्रथौति प्रखानमें विदते। wae woe aa: मषिं चारपाड भेल-णहकद-भरहाजादिभिविं रचिताः सनि | हषिचालम्--हविदिवथकथासखम्- मडहषि पराश रादिषिरचितम् । पुराशेषु ज्योति, धा च ञषिपराधरे षा कचित् wfe हवित बिं तमलि |
दिष्पविशानिति। mes aan यथोधरौयतदहो कोक चतुःवहि-कलावि्ानर्मेत- नानाविधाः afi तार वतन चोक्ताः। चव वाष्लुविद्याचानर्गता। तव कनवाः waaay) fcr वाश्तुबिदा।। प्रास्ादमण्म्। मनुष्यालयवद्दिका। AOU! कमारवास्तुशाखम् । मनष्ठारः। arated, विगकवीप्रकाथादि। रवमूत्तिथाखतु,- लषु -पाराशरौयम् । +इत् पारा्रौयम् । हारखत बिरसशाखम् , भागलारि्पम्। मूततितसवपरकाशः। watt gwen | शृव्यविषयेतु--नत्तननिर्दयः। संगौतमाचिका) मतनचद्दिका। नततनविल्लालः। नौती, where वा हडवयतितूष', राजधनो कौलुभः। मानसोह्ञासः । दुक्रिकखतदः, नौतिषाद्वादतम्, वेखस्पायननौति प्रभति ।
शथाविद्याः--चतुःदह्ि कलावियाः Renita: getfar: |
४ (+)
४ (x)
९ ¢)
चतु्षेखवकः | ९९३
erate ` न सन्येहः स्वमोग-समन्वितः |
शस्यविां ९(क)नरोदत्वा तृप्तिमान् कामसंयुतः ॥
प्रजापति पुरं गच्छेद् नरकात् तारयेत् पितृण ।
angst नरो दत्वा लोकान् प्रप्नोति निम्म॑लान् |
apatites कामाचान् दिष्यमन्वन्तरं नरः ॥
तर्कविां नरो वत्वा बारूणं छोकमाप्लुयात् २८1) |
मीमांसान्तु ga दत्वा ्ास्त्मिन्दरपरे बसेत् ३) ॥
धरम्म्॑ास्परं नरो दत्वा स्वरगरोके मीयते ।
दषामन्वन्तरान् मस्य; तारयेन्नरकात् पितृण् |
वेदविद्यां नरो दत्वा स्वरे कल्पत्रयं वसेत् ४(1) |
AAT AAMAS संख्या न विद्यते ५८५९) ॥
ण्यस्य गदितं सम्यगपि अर्षशतायुते |
एतावच्छक्ष्यते वक्तं यत् कंल्पायुतसुत्तमम् ॥
TANG बसेद् AA यत्र MOT वसेत् TA: |
पुराण विद्यादातार स्त्वनन्तफटभागिनः §(S) ॥ लविदा--हविपारागराण्या, अपर। एराशवविता, सापि getter |
तक्षचिष्ठा -सा 'दिषिधा, एका गौतमकशादादिनिः प्रसोता। अन्वा प्रभाकराहिनिः Mates: प्रयोता सान्िको बा।
नोमांसा च हं भवतः। पू्मीभांशा, महषिं नैमिनिप्रषौता | खत्रमोमांशा aw Daten मडपि व्यास-विरशिला। धश्प्रतिपादक MAI— NAL, CHW, — मद्यसूच,-मन्वादिप्रथोत- संहिता ।
बेदविधाम्-- चतुव बेदानामध्यापनम् garda | शन्दोग्ये सप्तभाणयै GAGA: नारदसंषादे watt ्राचोनविदानादु्े्ौ fart; भव aimaaa इति area, पाठः |
qrafaata— wera ieee | tnarafeatfeataa इति गौतायानथाकव्चिवाः सम्धविद्चातः iwergeg! खाच हपनिषदुक्ष!। अव syncs isin न भक्षति इति हेमाद्रौ; पाठ; । `
पुरावमादसंद्यक' भद्मपुराखम् । तथ seat equa | उपपुराडानि- ag — ORG TTT GTS TAG TTR ठपोपपुराकान्नेकानि वथा --सौरपुराद-जादिनपुरावनन्दकेवरपएरावादोनि । अपरानिवदइनि शन्ति etl gaara |
१९४
१ (*)
९ (1)
विधान-पारिजाति |
लधाच-
gare प्रहेकिकां गाथां अथान्यद्वा सुभाषितम् १८५) । दत्वा प्रीतिकरं याति शोकमप्सरसां सदा ॥ रामायणं भारतश्व दत्वा स्वगे मरहीयते।
पुराणं तकशास्त्रश्च च्छन्वोऽल्ङ्कार-रक्षणम् २(1) ॥ अन्य ; तत्रेष-- AAG नीरूजीकृत्य जन्भून् यादश्षस्तारृश्चः |
engedg प्रभावेन famed भवेहूवि' ॥
08. oe ee - 0 त ए त 1
श्लोकं ज्नीकसम्बद्धपुलकम्। शाविंशदचरात्मकंपदांवा अधवा,- तथाच च्लोकः- यथा च शुचिता बाना मातरं पर्ुपासते। एवं स्यादि भूतानि aiid: quad’ इवि कान्दीन्येपच्नम प्रपाठकान्ते। सामान्ये च्लोकप्ैनानुष्टुप् BEET यधितपद्यं तदृ व्यवहारः way च "द्ोकान्धमूनि दगपव्धतदाजपुव्याः' इति। क उत्तम Mae गुशानुबादात्' इति Maras, गाधातु- wef वेदिक्लौच। तथापि पपद्युक्त विव्राडपञ्चतौ-- “तास गाधां arent या खौणामुत्तन' an” इति । प्रहेलिज्ञा-दुर्बित्तानायैः प्रत्रः ave Samana aed गोपनात् । तत्र व्याष्याये Brag, HAA (या) सा प्रहेलिका! विद ग्धप्चुखमणडमःदयः। सृभाषितम्,- मु सूश्च मनोहर भाधितसक्तम्, गद्यपैरिति। यथा amare, सूृक्तिसुक्ाबलौ, सुभाषितावलली, सुभाषितरवसद्दोडः, सुभाषितरवमाक्डारागारः, सदुक्ति कर्णा्तम, एते आधुनिकाः। महाभारतम् -पञ्चमवेदः । HAT पुष्ठरौकाचाग्महाभारतक्ञद्वेन्' | "वेदानध्यापयामास मड़ाभारतपश्रमम्' । (चक्रो भारततडिताम्'। | Saga: Bway, वैटेभ्योऽधिकं यदा । तदा प्रयतिलोक्ेःख्िन्रहाभारतनुष्यतेः। एकल Marne अष्टादशपव्यभिविं भक्त agian: । caad—ayfeer ग्रौमद् वालौकिना परणौतम्, ददं प्राक्तनं भगवत् ग्रौरामचरितादिपूतकषवा yea! तशतुवि'धम्- वाधि रामायणम्, अध्यास waa! अहृत रामायङ्ख--'वावत्श्याखन्ति- निरयः सरितश्च महोतशे। manana may प्रचरिष्यति।ः इति ges aw इन्दः दिविधम्-उेदिक' गाथवानुटभादि । सषि पिङ्गलप्रसौतच । gered. विरवत च्छन्दोविदितिरिष्याहि । जौकिक --हन्दोभन्नरौ, हतर बाकरादुमन्नम्, तत् mares) यदा "कन्दः एति सावां नाम। अलङ्धारः--उपमादिकम्। पूषशादिष्पि। कलक्यतेऽनेनेति । चलङारसूवाि, बाग्भटादिप्रशोतादि i सरखतोकष्छाभरम्। कण्यप्रकाथः, ` कव्यतत्तप्रकायः, ठल्वशनौदमविः, रदनङ्गधरकं ति । प्रागृक्तमन्बत् |
१ if)
waters: | १९५ सस्य-वेदु प्रसदिन सम्पन्नाः शस्यकाछयः | fe a(a) नामृतं तत्र पुण्यं मवति ere i मीमांसा ere माहास्म्थं बुद्धया वे वेदुमिर्णयः १(५)। fis a नाम शुभं og ae कस्म प्रवर्तनात् | भात्म किथाच पौराणी धम्भ॑शाक्षाप्मिका च या | एता विधा यी युख्याः सम्बवान-श्रियाफेः २८1) | धम्मशासत्रं नरो geen यत् किथिदधम्ममाभ्येत्। तस्य धर्म्म-हातराणं धम्म॑कषास्प्र प्रदस्य च ॥ पुराणाख्यान-बिदरासः पितृदेवा्षने रताः | लोकान् सर्ध्वान् सज्व॑कामान् यान्ति स््वशुमोढयात् | पुराण-विधया-वातार स्स्वनन्त-फल्भागिनः। आत्मविधा प्रदातारो नेरा धम्म॑-समाश्रयात् ॥ न पुनर्यान्ति निरयं प्रविशन्ति दूरस्ययम् | घर्णा; सर्वपापेभ्यः सपुत्-पषु-बान्धवा: | च्यन्ते निरयेयौवै भसंख्ये ्यातनातमकैः | देद्-मीमांसिकां दत्वा रिवधम्म॑स्तयैव च 2८) ॥
आयुष्य द-मौमांसा-सष्यवेदानां त्व MARA ।
Matern: आलमबिदायास alt पूमयसु्तम्। नवो, चयोशाखयो । बदोऽवयष। यद्वा; खा संति; । 'दिधानथग्थणुः Great atten’ विदुरधाः' । अन्येतु गवौना- बदन्ति-- “यौ षन्दोवेदसामान्पे fatare ava यथा हित्रबन्दो are’ fawate । महिं arse पेकोक्म्-
“तद्चाद्यालाप्यडं तात हह मं Tweeter ।
qadwharire किमप।कफलसन्रिनम् | |
तन्ञात् -दकैरागमनादिति। कौतु वीध; sehen: ary
Sawer: gore: | aed, गिवस, ceawe चमकनमकान्ितम्, विवोपनिषत्) araniafrey) | faengees, Germaine Sarre । भेव दनम् । axefa:, afters, प्रवभिन्वादन्वाः। firanwfate: | faatfiver, finde, ` नरिषर लन् । fasawfeere: | Maranaraeft ।
९९६
१८) ४ (९)
विधाननपारिनावे |
सप्रद्रीप-प्रथिव्यान्तु नरो राजा भवेद्धि a: | पाणिनीयं निहूक्तादि व वाङ्गानि स्पतिस्तथा १८५) | दत्वा ज्ञानमवाप्नोति वेदान्स श्च वि्षेषतः।
नित्यं देयानि राजेन्द्र गावः प्थ्वी सरखती २८1) ॥
जसम सयक
(१२३५) अथासां दानविधिः।
330. गाङ ,-- स्वयं शुचिः getter विप्रान् प्रातः स्नातो जितेन्वरियः। दर्भानादाय पाणोतु पाटयेत्तान्तथा विधान् ॥ अनध्यायान् परिहरन् नीचान भ्रावयन्नपि ३({) | एवं विधानतो यस्तु कशवमेकां प्रयच्छति |
वधा क~
त्रिवितपू्णां च थिवी तेन दत्ता न aera: | ( Pegegel सम्पूर्णां तेन दत्ता मही भवेत् ) ॥ न तत् कल्पसदसेण गदितुं शक्यते फठम् । यदह वाना दाप्रोति खप्रादुपि महामते ॥ तावन्ति वेदगीतानि पुण्यवेह व्रतानि च। उपाध्यायस्य यो ate दत्वाध्यापयते fn: ४८५) |
[ऋ 1 | 7. ए. षण)
— ae an, prin nate PN ee
पाशिनौयम् महि पानि विरचिते araceqi तद्वा पातन्जलं तहचिह्णद acefeafa चिमुनिव्याकरणम्। चष्टाध्यायौति «meat तथाच--(इलिकारं बररतरिं भाष्यकारं पतञ्जलिम्) पाणिनिं सूवकारचेति सुनिषरयं प्रसं watcha | निं ॒बेदव्याण्यान- भूतम् । मषिं यामनि विरचितम्, ग्याख्यानदवदुतम् । कतिलु परहित । ‘Sarita उपनिषत् प्रमाकम्' ब्रह्मवि्ापरिश्रापकषम् | गाः) TY, सरखतो च, प्रागृ्ताषेताः।
aq te, whee वा tare तैः पूर्णां शष्ौति।
‘Mera याव्यत्रपि' इति कचिद् वन्दं पाठानलरमल्ि ।
ध्दलाध्यापयते नरः' इति बादर्थानर इतः प१ठः। शवेदोऽकिलोध्यसूचम् | ‘genfefertiwd-wedeferda:’ । "नावेदविश्यततेतं vera’ इति । उपाध्यावः-- Sq fray. पूज्यं aR वेशादौम् gary बलात् इः
उतु्ैखयकः |
कि दत्ते भवेत्तेन धर्मकामां दुन् १४) ॥ छात्राणां जोजनाभ्यद्गं वस्तरमिक्षामथापि वा At) | दत्वा प्राप्रोति पुरूषः सर्व्वान् कामान् न संशयः ॥ विवेकं जीवितं दीं ध्मकामार्थानाप्नुयात् | सन्तमेव ward छत्राणाम्भोजने हते ॥ इति विद्यार्थिनां सामान्यदानबिधानप् | -#-
(१३६) अथ विदथा प्रतिमा दानादि । --- ओ व तत्रैव
अथ दानविधि वक्ष्ये रहस्यं परमं मतम् ।
यं विधाय नरो धोरान्निरया श्नोपसर्पति ॥
आन्नाय रूपाणि विधाय सम्यक् ,
हेमानि gatfea लक्षणाणि a(t) |
fagemien मणिभूषितानि,
Rss क्रमतो निवेष्य ॥
९१९७
पवोदित- रक्षणानीत्यनेन महाभूतघटदाने प्रदतं, तत्र विह्षेयमित्युच्यते |
बि--१८
‘afnaa’ इति Garfe-wa: घाद. |
वासांसि देयानि यथाक्रमेण, पीतानि शृङ्कान्यथ लोहितानि । नीलानि S4 कुसुमानि दत्वा, सस्पूञ्य गन्थाक्षतभूपदीपैः ॥
—— >~ ~ ~ = -—- = 7 a 1 1 [वि
(दा ता-दिदार््नोऽनेवासिनः गिथा बद्मचारिष' एतरि। fees ब्रद्मरवारि- ण्विः
निवास Masa धनादौनि, चवश्न्दधानि।
तथा च -- यश्य कुचिगतं vidtegnaraa जौति। बु areata हातात enya:
दशपरान्' इति अतिः । 'हेमानौन्यव च' इमानोति' पाठ wien दनवानरेन्ि। aq “हनानौःति gaetfniharia |
२१९८ विषान-पारिजाते |
भामोदि मोदक्षयुतं धृत पायसश्व,
सष्षोद्रमन्नमथ पृपधृतं क्रमेण १(४) |
तेभ्यो निवेश प्रथितं विधिवत् प्रणम्य,
सम्यक् प्रदक्षिण-विधि विदधीत विद्वान् ॥
तेषां पूजाविधिः कार्यां गायत्र्या घीमताम्बरः | व्याहृत्य व्याहृतीः कुर्य्यां दावाहन-विसञ्जने २/1) ॥ मन्त्रे रेतेस्ततः क्य्यादमीषा मनुमन्त्रणम् ३८१) |
तान् मन्त्रानाह्,- ऋगवेद -पद्म-पत्रा क्ष रक्ष॒ रक्ष RTA ॥ ~>
(१३७) अथ वेद विद्या(्रतिमा)दान विधानपर् | शरणं cat प्रपन्नोऽस्मि ate मे हितमदतम् | यजुवद नमस्तेऽस्तु छोकत्राण-परायण ! ॥ त्वतधसादेन मे क्षेमाः निखिाः सन्तु सन्ततम् | सामवेद महावाहो त्वं हि साक्षावधोक्षजः ॥ प्रसीद सुमुखो भूत्वा HUIS गृहाण माम् | अथवन् सन्व॑भूतानां त्वदायतते हिताहिते ॥ शान्ति कुरूष्व देवे श्च ! पुष्टमिष्ट प्रयच्छ मे । ईति सम्प्राथ्यं देवेशान् fatter: प्रतिपादयेत् ॥ प्रदशादेकमेकस्मिन् सुवर्णत्रिपहटान्वित् | दृ्यदेकपलोपेत-मेकेकमिह दुव्ब॑लः ४८०) ॥
अथ स्वशक्ति्तो वापि दानमेषां विधीयते | एतदेव प्रमाणं स्यां तेषां मृत्तिविनिम्मितौ ॥ १ (*) 7 पशत faaa "पूपः पादोऽपिष्यात् । (1) व्याहृतिभिः कुच्थादाबाइन-दिसज्जमे | ९८) मन्ररेतेरिति 'कग्षेढ' इत्यादि मनं frre: ॥
7 “surge” इति five: पाठोऽलि । ४ (°) "दुवः cary दुलंभभिति पाठानरमक्षि। भव gre: एतत् हये निः ख इति श्रयम् दुलभमितितु एकस्य Tea Fee दानं भवितंदुह्नममिति भावः ।
१ (*)
चतु्थैसबकः | २९१ ।
अनधीत-वतो वेदान् बेददानविधिस्त्वियम् |
संदाध्यन युक्तस्य शिष्याध्यापक मेवहि ॥
वेदाननधीतो-- वेदाध्ययन विस्य पुंसः |
आअानामप्यध्यन विधि वेदाध्यन विधिना व्याख्यातः | इति वेददानवबिधानप् ॥
(१३८) अथ स्मृति ara |
a क [र
337. नन्दिपुराणे- शतिः स्सृतिश्च विप्राणां agit हे प्रकीत्तिते | काण TART हीनो द्वाभ्यामन्धः प्रकीर्तितः ॥ स्सृतयो धम्मशास्त्राणि १(*) । तासां प्रणेतार उनविशति-महधयो-याक्षवल्क्येनोक्ताः | Heats विष्णुहारोत-याहवल्क्योशनाह्गिरः- यमापस्तम्ब-सम्बर्ताः कात्यायन -वृहुस्पती | पराशर-व्यासशङ्खलिखिता दक्षगोषमो । शातातपो वशिष्ठ धम्मशाक्ल-प्रयोज्काः ॥
338. SAT AUTEM: | —
+. 1), — विष्णुः पराशरो दक्ष-सम्बत्त-व्यास-ारीताः । शाताहपो वसिष्ठ यमापस्तम्बगोतमाः ॥
—e — ee ee पे
तिष्ठ whdfer’: waa क्मवि यया सा दतिः। a&ufenk ग्रोत-गद्च-धर्थीगूषाचामपि प्राचौन fer | मनदरदुदादवोष। वेदादेर शपूरकतेन विधिनिषेधमुखेनचविरवितलं तिलम् । तदनुयायि-षर्मवाख- निबन्धागाजपि-खतिलम्। नम्याु-मन्वायन्बतमरवितल' अतिलमि्वाहः । एतनि भारत-राजायश-पुरावाना-मितिहाखेऽननौतलमिति, परमेषामपि | frat | efe-aft-guernfaty rea aft इते ।
EE —_— er 111, सी
विषान-पारिजवि |
दैवढ शङक-लिवितो भोरदाज-शतोत्रयः १(१। शोनको TINA ENE स्मेतिकारकाः Ut 4 |, | [षे भार्गवी नारदीयाच वार्हस्पत्थाङ्गिरस्यपि X(t) | स्वायम्भूवस्य शास्त्रस्य चतसः संहिता मताः ॥ 339. अद्गिरा-
जावाङि नािकेतश्च स्कन्दोलोगाक्षि BETA |
व्यासः सन्मां TAL जनक स्तथा ॥
व्याघ्रः कृत्यायनश्चैव जातुकणंः कपिलः |
बोधायनः कणाश्च विमिश्र enters 11
उपस्मृतय gehen: भवदस्ति अनीकणिः २८१) । 340. सत्र.
एते्यानि प्रणीतानि धर्म्मक्षस्तराणि वैपर |
तीन्येवीति परमौणानि ने श्तेव्यानि Raft: ४(+) ॥
स्वृतयो धम्मि weet: वव्वर्वि-साधनप् ।
मतः स्मृतिषु TAY सध्वैवीन-फ्भवेत् ॥
एकमेव समुदष्य प्रणिन दुःखतोगरति |
अनन्त फटभीप्रोति कि पुतेशानतौ age |
किमतः स हिधं्नोऽसि Reeey सोनन्तथाविधप् |
भन्यद्रा तत् किमस्तीह यहा eafry दद्यते ५८०९) ॥
'सपधयः' var पाठोऽकि। सौवि -तिलु भारदाजढ तिदतृप्यगलि । याजरबल्काः प्रागपि निंशदितिः।
मार्गवोपा- तिन तोशच्ति 1 सव्ुणामद्ना ater संहिता प्रोगभग्य दिप्रोक्षालास सणाःबहु्थिधाः।
wera — eer पराङोपपुराशोपोपपरादानि बहविषानि, तचा कृतयः । sree: | खपोपशतयः। परभेतालामभेक विधत्वेऽपि सष्वोस। लतयमेकभेव we: |
Raft: — इतके २ द दृतिविदद तकं बो, नडनतव्यानि नेव छष्छलोयानि ।
wefend बड एतासु wiry न हति तद् Wome किमलौति !
wa हाने, सयंकुयत्। वदा पुचराहिषदारा तौर्वादौ | अध्यापगश्ाध्ययनलपि बु. वि्वपरण्दरवा वा वोध्यम् अनवा रत्या शरान धा्लवीः प्रयारोधुवि, भवति।
agtates: | ३०१
STATE प्रदत्ता हानवनिमिजायते । पारं प्राप्य च शास्तराणो प्ररोके महीयते ।
शन शआ- साक्षादध्यापनं परम्परया प्तक दर्नि वा। अनुक्त दक्षिणमपि
पद्ठिणं देयम् ।
१ (*) x (t) a (8) ४ (+)
fr स्यृतिदानप् ॥
341. तथाहि, भविष्ये- अतत्त-दक्षिणादानं व्रत्ेव नृपोत्तम ¦ | बिफडन्तद् विजानीया Revita इतं इविः ॥ drat परमं दानं सुवणं दक्षिणा पर । सब्देशाश्वेव दानानां सुवणं दक्षणेष्यते ॥ यदर्य -तृतीयांशे द्षिणां परिकल्पयेत् । अनुक्त वक्िणे दानं दशांशं वापि शक्ति तः ॥ gat रजतन्ताम्रं तण्डुला धान्य मेवच । नित्यश्राद्धं देवपूजा सरववमेतद दक्षिणम् ११) ॥ नित्यं देयानि राजेन्द्र ! गावः पृथ्वी सरस्वती | arent तारयन्त्येते जप-वापन-दोदणेः A(t) ॥
342. कारहिष- विद्यादानविि क्ये यथा त्वेन ते पुनः। दतेन तत् HOES दातुरस्य समासत. ॥ उछ समारभेत् कारे निन्नोन्नत- विबि । घु समे भूव गोमयनोपेपयत् ॥ ष्परकर-सम्पन्ने THT समाकु | जमा चतुरखाम्बा चन्दने नेव कारयेत् २८) ॥ पस्तकं तत्र संस्थाप्य THAR: प्रपूजयेत । सौण्-ठेखनी कार्या मसीमाण्डश्च रोपक्यम् ४(१) |
“ga, एव उदकम् प्ति Carita
अच इविद्ादधयवं ' अवाहन -दोहने'रिष्यपपाढ उपनय ।
अनत 'देदिकांचतुरकान्या' एति अदान्तः पाठः।
men मसौ ned पा द्नवक्षाखममिरंयोः' इति विका 8) ‘afamien मौ ae’ शति Cae! 'देडकोषिपिकरसव argacee-ayal’ एति ify! चत् एदशौ सुधाम् ।
३०२ विधान-पारिजाते |
अयकषब्दं समुद्धोष्य आरमेहेखकः सुधीः १८१) | विनीतश्चाप्मत्तश्च शास्त्र -निष्पत्तिमानयेत् ॥ ब्रह्मणस्य GIST वाचकस्य विजल्पतः ।
अनेन विधिना दत्वा दातु रत्नस्य यत् फलम् २८1) ॥ तत् फं कोटिगुणितं पुस्तकंक प्रदानतः ३८) |
यत् पुण्यं तीर्थयातृणां यतपुण्यं यज्वनां रणाम् ॥
तत् पुण्यं कोटिगुणितं विद्यादाने न संशयः | efter MEAT सम्यगदत्तेन यत् फलम् ॥
तत् फलं समवाप्नोति पुस्तकेक प्रदानतः ।
शोधयित्वा तु तच्छास्त्रं देयं वे मोक्षमिच्छता ॥
रेखक दक्षिणान्ददयाद् वद्लालङ्कार भूषणे ।
शुद्धश्च AAAS दशा च्छास्त्र समन्वितम् ४८५) ॥ अत्र समन्वितं- सम्पूणं मित्यर्थः |
छिखापयित्वा तच्छास्त्रं देयं गणवते सद्ा |
तपस्विने धम्मरते परिपाटन- तत् परे ॥
वस्त्र युग्मेन सम्बीतं पुस्तकं प्रतिपादयेत् |
वाचकं FRAGA वस्त्रार्कार भूषणेः |
क्षम्यतामिति वक्तव्यं रेखकः सुसमाहितः ५८1)
अनेन च विधानेन विद्या दानात् फलं BAT ॥ guste शुभनक्षत्रे मण्डपं रचयेद्भधः |
तत् BANE | 343. बहिषुराणे- शमेऽहि शुभनक्षत्रे मण्डपं शुमवेदिकाप् | चतुरल धितानओ्च कृत्वा तत्रोप रेपयेत् ६८५) ॥ - १८५} ॥ gagged दति बादर्शान्तरष्तः पाठ. । ॥ a २ (t) दुभि समत्र." wea’ इति पादर्शपतकान्र शतः पाठः । 8 (t) ‘gaaa प्रदायक'दति ध 2 » | ४ (ऽ) शाख' समाहितम् + ५ » | w (+) MAS सुसमाहित | a(x) ज्योतिः शाखोक्त va qt दते विलामख्यायुक्त काले तद् रिषयम् । तथा च अतो
afer ज्ञायते कालो यव तिहन्ति Sar: | बरमेक [इतिः काले ना कारो aw कोटयः" । इति
चतु्ैखवकः | ३०६३
तत्र स्यस्यासनं feed दिव्य गन्धादि वासितम् |
संस्थाप्य पुस्तकन्तत्र धम्म॑शास्त्रस्य धीमलः ॥
TOT, ATTY, दानरक्षण पारगान् १(*) |
मानयेष् युसंपू्य TASH भूषणः ॥
धृत धेन्वा युतं TARTS गुणवते ततः,
aaa विधानेन ब्राह्मणान् क्षीलसंयुतान् २८1) ॥
भज्याप्य ब्रह्म शास्त्रादि ब्रह्मसायुस्यताभियात् ३८१) |
स्वस्य-सामर्ध्येतु ४८) |
घनरवा विते गरं त्वा सुतर्पितम् |
जध्यापयेश्छुभां दिछष्यान् भभिजातान् GAT: ॥
एवं विधा प्रदानन्तु सर्व्वदानोत्तमोत्तम् |
सर्व्वदा सव्ववर्णाणां नरकात् TAA ५८३) ॥ इति विधादान् ।
म —
(१३६) अथ पुराण दानानि प्रसङ्गादुच्यन्ते । —~%— 344. तत् पुराण लक्षणं सौर पुराणे- “सर्गश्च प्रतिसर्गश्च वशो मन्वन्तराणि च । वेशातुबरितश्ेव पुराणं पथ्वलक्षणम् ॥
त्र नोप पुराणानां खिल्त्वा क्षणं स्यतम् ६(०)। ब्राह्यं पुराणं eae” संदहिताभ्यां विभूषितम् ॥ १ (*) रद war इति TMT पाठः| x (t) gate wereari भोचाचयार दिद्याविनययुतान् armerat इयति ।
१८६) ‘edrarenfe’ एति गन्यामर wa: पाठः | $ (+) wuts वसति च पाठः घश्ाग्यते। fataaged ठति तहान gare frat every |
५ ($) ‘ange’ सदयतौ्धानां विधिवदय श्वना मथा | AAS समवाप्नोति विधिवच्छाखदः पुनान्" ॥ ¶ति afew: | € (*) अषटादव-महापुरारं Gaga क्रमेखवकि व्राह्ममित्याहदिना | 3 ‘erg wea यबतोऽपि पराशानाम्' cay पाठान्तदनल्ि। ga’ बारीक
स्ति विषथान्तर neg पमः gud) | oat eet: डिललादिति,-- परििटलवादित्ययैः |
३०४ विधान-पारिनरतै |
शोकानां दासां नानापुण्य कथा युत् ।
oer द्वितीयं कथितं वतीयं वेष्णव ayer ॥
चतुथं वायुना MG रायवीयमिति SYA । तती भागद्वयं प्रोक्तं भागत्रय-विभूषितम् | Safa: पव्वभिः परोक्तं भविष्यत्तदनन्तरम् ॥ माकंण्डेयं अथाप्नेयं नारदीयमतःपरम् । amet waded छेकगमेकादरं स्पृतम् ॥ aT संयुक्तं ततो ATTA | संयुक्तमष्टमिः खण्डेः रकान्दुभ्वेव सविस्तरम् ॥ ततस्तु बामनं नाम भागद्रय-विराभितप् | AMA गारुड प्रोक्तं ब्रह्माण्ड ततःपरम् ॥ मागद्रयेन कथितं ब्रह्माण्डमिति संहितप् ।
445. मातल्येव-- १८४) |
पुराणानि दक्षौ साम्प्रतं तदिष्ोच्यते | नामतद्तानि बह्यामि श्वयुष्व' ऋषिसत्तमाः! ॥ ब्रह्मणाभिहितं पूर्व areca मरीचये । MOTE Bead Fei sce ॥ छिखित्वा aq योद्धा sig समन्वितम् २८1) | वेशाख्यां पौर्णमास्यान्तु eat महीयते ॥ एतदेव यद पद्म मभूदधेरन्मयश्गत् | तदरतान्ताभयं वदरत पाद्ममित्युष्ये ga: ॥ पादन्तत् पश्चपश्चादात् सास्मि पठयते |
हत् पुराण योदयात् सुक्णकमलान्वितम् ॥ ऽये मासि तिषेयुतं सोऽशमेष-फछं ठमेत्। वाराह करप erred after TT: ॥
यत्राह भर्म्मानक्धिखान् og युक्तं वेष्णवं fag: |
[कि कु 78 । 1 1 ' ह , १. त 7 :
१ (°) Recta पुरावान्तरखाश्सत्त्यते are इति। मत्खवुराशेचतिपरोक्तम् | x (t) we धिनुलचवं were yeh Ager cee प्रीकम् ।
TIAN: | ३५५
तदाषाद़े ख योद्ाद् धृतधेलु-समन्वितम् | . पौणमास्यां सुपूतात्मा स पहं याति वारूणम् १(#) |¦ भ्रयोविशति साहसं तत् पुराणं Psa: दवेतकल्पप्रसङ्धेन धर्म्मान् बायुरिहात्रवीत् ॥
यत्रतद् वायवीयं स्याद् ह्द्रमाहात्म्य-संयुतम् | चतुव्विकष-सहस्राणि पुराणं तदिहोच्यते ॥ श्रावण्यां श्रावणे मासि गुडधेनु-समत्वितम् |
यो दद्यादधिसंयुक्तं ब्राह्मणाय कुटुम्बिने ॥
शिवलोके स gant कत्पमेकं वसेन्नरः। यत्राधिकृत्य गायत्रो वण्यते धर््म॑-विस्तरः ॥ वृत्रासुरवधोपेतं तद्भागवतमुच्यते २८१) | सारस्वतस्य करपस्य मध्ये ये स्युनरामराः ॥ ASMA लोके तदृभागवतमुच्यते |
लिखित्वा तञ्च योदथाद्धेम सिह समन्वितम् ॥ पोणमास्यां aera स याति परमं पदम् |
तद् विधिस्तु-
गोधयित्वा भागवतं ale श्रद्धयान्वितप् | क्षोमवस्त्रेण सम्वीतं व्यासपीटोपरिस्थितम् i ब्राह्मणाय faye विष्णुभक्ति-पराय च। वस्त्रालङ्कारसहितं उपवीतसमन्वितम् ॥
स्वरितं स्व्बिनायेव- गन्धपुष्पाद्विधुपकेः | दान् BNI धीमान् जर्मवन्धापुत्तयं ॥ भागवत नमस्तेऽस्तु साक्षान् कृष्णङयरीरक | | करणं त्वां प्रपन्नोऽस्मि ta मां दुःखमागरान ॥
श्रियद्ा साः gaat, पृत्रिवमना; गरहाभक्नि 4a: |
Masa योधरम्ाभिक्रत sass, Waza भागवती टोका मूमिकायामव्यनि | एतद्षिये Taz ददो मागवनौय द्रौका qe ya Daslens उदन दकितम्। तेनाव हयोभागवतयोनप्तं मभ्व्विवारितश्च । ‘gery पठन यव तव alate ई" ।
३०३ विधान-पारिजाते |
यथा 88 पुराणेषु त्वं वै भागवतोत्तम || तथा मां बिमलं Sealer शरणागतम् १८१) 11 हदं भागवतं नाम पुराणं प्रह्मसम्मितप्। इदं श्रीविष्णुभक्ताय प्रीत्यर्थः चक्रपाणिनः ॥ ब्रह्मन् त्वं सर््दधर्ममज्ञ॒वासुदेवपरायण | | श्रीभागवत दानेन त्राहि मां शरणागतम् २८1) ॥ एवं भागवतं द्त्वा dena परिपूज्य च । आशिषं तत आदाय श्राह्मणान् भोजयेत्ततः ॥
एवं कृत्वा महाभागो विष्णु सायुज्यमाप्ुयात् | अष्टादशा सहल्लाणि तत् पुराणं प्रकीर्तितम् ॥ सव्याख्यानं विशेषेण दरवा विष्ण्वालयं व्रजत् | यत्राह नारदो धर्म्मान् gem कल्पा्रितांसत्वह् ॥ पश्वविरा सहस्नाणि नारदीयन्तदुच्यते |
तदिदं पश्वद्यान्तु यो anda संयतम् ॥ Saat सिद्धिमाप्नोति पुनराषत्ति-दु्खभाम् | यत्राधिष्त्य शकुनीन् धम्माध्म॑-विचारणम् ॥ पुराणं नवसास्र॑मार्कण्डेयमिहोच्यते | परिखिल्य च योदद्यात सोवणं-कटिसंयुतम् ॥ ३८4)
- [ममम
१ (*) we 'च्णागतं' एति water? हश्यते। भगवतो भगवत्या बा माहन्मा पष MARAT महाप्गणम् | २ (1) अश्र ग्रौभागवतपरदेन चक्रपायिपदेनष atacand बवोभ्यम्। नापि alae a.
भागवतम् BAIT पुग ह्यन॑तीदं पुराणनोन aire?) इति भविष्ये | क्कनीनाह, तवव, पिङ्गा चख विराधम् षुपुव; सुमुलधा | Began; खग गहाः तक्रा; गास्रविन्तकाः' ॥ “मेधास कथयामास सुरथाय समाधये | सा का कथिता पशाद माक॑ग्फ़येन भागुरौ | at कथां कथयामाहुः परिणो जेमिनिं प्रति, अनिनेव परिधानेन कथाः षडदिधिका. कमात् ॥ भन Rawr दौकासु। -- ¶दं भागवत नाम पुराणं ब्रह्म सन्ितम्' । त रभागवतं ax AAS एगषकम्' | भवसागरात् इति aa: अधिक vag? | १ (2) भव करोतिपाठे सुवं -निर्मित-बारणोवोध्यः |
१ (s) > (+ )
‘Gane समन्वितमिति Sara: पाडः |
चतुथैरबकः | १३०७
अत्र कटिः-कटिसुत्रम्। करीति क्वचित् । कार्तिक्यां पौण्डरीकस्य यज्ञस्य फलमाग्भवेत् | यत्तदीश्चान.करपस्य वृत्तान्तमपिकृत्यच । वदिष्ठायान्निना प्रोक्त माग्नेयं ततप्रव्षते ॥ छिखापयित्वा योद्याद्धेमपद्य समन्वितम् १(*) | मार्ग्षीषे विधानेन तिल्येन्वान्वितं तथा ॥
एतत् षोडश साहसर॑स््व॑क्रतु Tena । यत्राधिक्कृत्य माहत्म्य मादित्य श्य agua । ॥ अधोर कल्पवृत्तान्त प्रसङ्गेन जगत्पतिः ¦
नवमे कथयामास भूतप्रामस्य रक्षणम् ॥
चतुदश सहस्राणि तथा पश्च शतानिव । भविष्यक्षरितप्रायं भविष्यत्तदिहोच्यते ॥
तत् पौषे मासि योदात् पौणमास्यां विमततसरः | गुड्कुम्भ समायुक्त मभ्रिष्टोमफटं लमेत । रथन्तरस्य कल्पस्य पृत्तान्तमधिष्टुत्यच २(†) ॥ सावणिना नारदाय कृष्ण-माहात्म्य-संयुतम् | यत्र ब्रह्म-वराहस्य चरितं वण्यते मुहुः ॥ TREE ATES Hada मुच्यते ।
पुराणं ब्रह्मवेवत्त योवदयान्माधमासिच ॥ पौर्णमास्यां स भगवन् weet महीयते । यत्राभ्नि-लिङ्कमध्यस्थ प्राह देवोमहेश्वरः ॥ धम्माथकाममोक्षाथ माग्नेय-मधिकलयच ।
कल्पं तत्खेङ्गमित्युक्तं पुराणं ब्रह्मणा खयम् ॥ ATH AS फाल्गुन्यां यः प्रयच्छति | तिलधेनुसमायुक्तं म याति शिब सात्मताम् ॥ महावराहस्य पूणं माहात्म्यमधिष्त्य च । मानवस्य Taga कल्पस्य मुनिसत्तम | ॥
ee eg ee
पले, Cut नाम Se: tee me sat Verena aye ean: मलि। Bel रथन्तर साकौ नान इति, Teeetia Qyerfear ।
१०८ विपान-¶रिजति |
चतुविंश-सहघ्ाणि तत् पुराणमिहोच्यते। विष्णुनाऽभिहितंकषौण्ये तदराराहमिहोच्यते ॥ काश्चन" Tes" कृत्वा तिलधेनु-समन्वितप् | पौर्णमास्यां मधौ इत्वा श्राह्मणाय Hater १/५) ॥ वराहस्य प्रसादेन पदमाप्नोति वेष्णवप् २८1) | यत्र मादेश्वरान् धर्मन् aaa च षण्मुखप् a(t) ॥ कल्पे तत् पुरुषे Ta चरितेरपत्रंहितम् | कान्द्' नाम पुराणन्तद् एकाश्षीतिर्निगद्यते ॥ Sear शतश्बेकमिति मर्तेषु पठयते । परिणिल्य च योदद्याद्वेमशूल-समन्वितम् | शेवश्व पदमाप्नोति मकरोपगमे रवेः। ्निविक्रमस्य महात्म्यमधिकृत्य चतुम्मलः ॥ त्रिव्गमभ्यधा तत्र वामनं परिकीर्तितम् | पुराणं दृश साहसं कूम्म॑कल्पाुग शिवम् ॥ यच्छरद्विषुवे वशाद् वेष्णवं यात्य सौ पद् । यत्र धम्मथिकामानां मोक्षस्य च रसातरे ॥ माहात्म्यं कथयामास EAST जनाहनः | FARIA प्रसद्धेन ऋषीणां शात्रुसन्निधौ ॥ AAT सहस्राणि ल्धमो-कल्पानुसङ्किकम् | योददद्यादयने इम्मं ह मक्म्भंसमन्वितप् || गो सहस्च प्रदानस्य स फं प्रप्रेयान्नरः | श्रुतीनां यत्र कल्पादौ cea जनान: ॥ मतस्य-रूपी च मनवे नरर्सिहटोपवर्णनम् | afta say सप्रकल्पवृत्तं मुनित्रताः ॥ तन्माहात्म्यमिति जानीध्व' सहस्राणि चतुरह | विष्णवे हेमवनूसेन धेन्वाचेव समन्वितम् |
[ 1 eee = [ ened ि१\\७४1ष1\
ae’) ‘faqane महयन इति wrentercya: पाठः । १६}, प्रसादेन! इत्यत ‘naga’ इति @arfe-va: ata: | ९ ([) "वसाः इत्यत ‘qe’ इति qenfacwa: पाठः।
SAAT: | Rok
योदयात् प्रथिवी तेन द॑त्त भवति बाखिला |
यदा च गारुडे कल्पे विश्वाण्डाद् TEST AA It अभिहया्रवीत कृष्णो गाङ् तदिदोच्यते |
aE SEM सहलाणीह पषठयते ॥
सौवर्णं ta मिधथुन-संयक्तं विष्णवे नर, ।
यो ददाति परां सिद्धि प्राप्रोति शिवसन्निधिम् १.४) ॥
इति महापुराणानां TATA | ~ ५ ~~
(१४०) AMIGA नि) ह 216. वाघणे-
अंखिलान्युपपुराणानि यानि प्रोत्तानि सूरिभिः | आं सननङ्कमारोक्तं नारसिह मतःपसम् ॥। तृतीयं नारदं प्रोत्तं कुमारेणतु भाषितम् २ (1) | ुर्व्ाससोक्तमाश्च्य ` नारदोक्तमतःपरम् ॥ कापिलं HAAS तथेवोदानसगितिम् a(t) ब्रह्माण्डं TMNT कालिकराह्ययमेतच | माहेश्वरे तथा शाम्बं सौरं qaqa tay ॥ पराक्षरोक्तं प्रवरं तथा भागत्तद्रयम् | इदमष्टादशं प्रोक्तं पुराणं करोम्म॑संलितम ॥ agel संस्थितं पुण्यं संहिनानां प्रभेदन: |
; 17 rag दानो्तेच- ` सर्वेष्वपि पुराणेषु साचिकादि Re स्प्रतपु ४/०) | सास््िकेषु पुराणेषु म्राहात्म्यमधिकं हरेः । पराप्रौत्यच यमन्ततिम्' इति शआदशान्तरप्रतः पाठः |
ada’ नारदोदिष्ट कुमारखतु-माधिनम्' तनि आदरगान्तरपतः पाठः |
भव्धानसेदं योनण्मपृमूदरनसरबत` rafal te Ugel mal arena: | Tea
gadigma | प्रस्छानमद च atyaeae 'वथामाप्ठ याम ' इति च्रौकग्यम्या दयात; |
"तदिद डच यत् कथम्, इति इलाद्रिषतः पाठः |
CMY ¶ हावमधिकं nani: निरनु ¶त्वन्ताकतो तस्क १, SRT: तणाव निगदे | ठिखित्वोपुराणानि सहिरण्यानि पर्वाणि , ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छेत स विष्ाएरगो भेत ॥ तत्रेव HET करणाति FA सत्यव्रतः | भारताख्यानमखिलं Th तदुप्हितम् ॥ waa तत् Mee वेदार्थपरि्हितम् | तदेकस्य प्रदानेन वेदशास्त्र-प्रदोभवेत् ॥ बाल्मीकिनापि यत् प्रोक्तं रामायणाख्यमुत्तमम् | ब्रह्मणाभिहितं यच्च शतकोटि प्रविस्तरम् ॥ उदरूत्य नारदेनेव बास्मीकराय समितम् १४) | वाल्मीकिना च ठोकेयु धमम्मकामार्थसाधनम् ॥ प्रतितं चतुववंशन-सहस्रपरिसम्मितम् | भारतं लक्षसंख्याकं लोके वेदोपघरंहितम् A+) ॥ धम्मार्थकाममोक्षाणां सार भारतपुत्तमम् ३1) | तस्यंकस्य प्रदानेन वेदशाख-रदोभवेत् ॥ खण्डं माहात्म्यमपिच यो दद्याद्विजपुङ्खवे | तत् पण्यस्य तुलां नास्ति रभते ज्ञानयुत्तमम् ॥
४ ~ aes १ (*) वचोकाय'-(वाश्ञोकाय)समरपितम्' एति चाद यन्या रम्य; पाठ; | --भाचव्यनार्दूगेव ¶णोकाय-सरमापतः) शति हेम।टिः । ९ (t) HUH भारतः च ` इन्य-घापु-पाठ; यन्यामरेऽक्षि | a (|) "भारते सव्वेवेद धैः भारताधस (a) ne |
गौतायामलि तेनेव ame हि साः इति ater deren ेवनोलकष्छाः | वेशनध्यापयानास महाभारतपञ्चमान्" , (तिष्ास पशखानि पमौवेदानां दवः | ¶व्यपनिषदिच |
१ (*) १.६५ १ (3) ४ (+) ५ (x)
चतु्थैरबकः |
(१४१) अथ वेदादिदानमन्त्राः |
--- कै -----
वेषां पूजाविधि्- तेषां पूजाविधिः कार्यां गायत्रथा धीमतांवर ! | स्वाहैत्याथन्ततां कु्य्यादावाहन विसज्जनम् ॥ भन्त्रैरेतेस्ततः इुर्यादमीषामलुमन्त्रणम् | ऋगवेद WHAT रक्ष मां भवसागरात् ॥ शरणं त्वां प्रपन्नोऽस्मि देहि मे हितमुत्तमम् oH) | यलु्ग्वेद नमस्तेऽस्तु छोकत्राण-परायणः ॥ त्वत् प्रसादेन मे कामाः निखिलाः सन्तु मे सदा ®t) ॥ सामवेद महावाहो त्व॑हि साक्षादधोक्षज | | प्रसीद सुमुखलोभूत्वा फपयानुगरृहाण माप ॥ अथव्वं सव्व॑भूतानां स्वदायत्ते हिताहिते । शान्ति कुरुष्व देवेक्ष पृष्ठिमिष्ठं प्रयच्छ नः ॥ इति arama देवेश्ान् विप्रेभ्यः प्रतिपादयेत् | caren सुवणं त्रिपलान्वितम् i दूशादेकल्पलोपेत मेकेकमिह् दुञ्वलः | अन्न स्वराक्तितोवापि दानमेषां विधीयते i इति सम्प्राध्यं देवेशान् विप्रेभ्यः प्रतिपादरयेन् ३}) | एतदैव प्रमाणं स्यादेतेषां भूतिनिर्मिते ॥ समधीतवनो वेदान् वेदुदान-त्रिधिः स्वयम् (+) | सद्ाध्ययनयुक्तस्य शिष्याध्ययनमेवहि ॥
एवमेव wate दानं मन्वाहीनामपि a(x) - क --
eeafas Mane पठथने इति प्रतौतिः।
‘gaat भूति-निश्ितो! 'मतसिनिर्खिता इतिच qatar इयं यथाजरनि।
अव 'प्रतिपादवेत्' विदयाभौ वयुक्गन्योविर्यादद्यादिति। 'अनधौत वतो वदान् वददान- विधिः aaa’ saran}aeya: पाठः|
यधा दान पुरालानाच्च द्नविधिगनलयाद्चतोनां भ्कगाम्ताजं दानवान Faq |
३१२ विधान-पारिजाते |
(१४२) अथ सामान्यतः तत्वं a
ow may
Seroataen em) a क्ञानः-कारणं छण्तक्षरप् ॥ पुस्तकं सम्पदालामि प्रीता भवतु भारती । शुरोरवज्ञया यदरयत् स्वाध्यायाध्ययनं HAT | सरस्वति जगन्मातजगनाञ्यापहारिणि | ॥ साक्षाद् श्रह्मकखत्रं त्वं इन्द्रदरादिभिः स्तुता | तन्ममाध्यनोतपन्नं AS हर वरानने । ॥ विद्यादानेन विद्या मे भवेज्जन्मनि जन्मनि | तद्विज्ञानान्महाविष्णुः प्रसन्नो भवतु द्विजः ॥ हति सव्वेपुस्तकदानमन्ध्राः ॥ वेद्ास्त्र-पुराणानि यत्किच्वि ज॒ज्ञान-साधनप् । विद्यादानं ACHAT ्रह्मसायुज्यमाप् यात् ॥ 348. इति मदनरत्ने दान विवेकव्योतेच विथादानविषिप्रकारः सबष्षः ॥ ङिखितं श्रीमदनन्तदेवेनवेदानां सव्व॑स्मृतीनां स्व॑पुराणानां भारतस्य रामायणस्यान्यस्य च श्रवणविधिस्वरसाप्-- मतकरत व्रिधानपारिजाने चतुर्थ स्तवको निरुपित इति | पुनरत्र विशेपेणारोच्यते १(*)
~ # =
(१४३) अथ शिवशास्त्रादि-विधानप् | क
1. नन्दिपुराणे- शुभे नक्षत्र दिवसे श्रुभेचापि दिने प्रहे | रेखयेत् पूज्य BMA श्द्र-्रह्म-जना्नान् ॥
१ (५, sfa साभान्न पकर, वधानम् Ware वमानं लङतिश्नोच्यति। भादर.
GRU he Wg रत्र fama. |
(1)
१ (;) ४ (5) #॥ (*)
वि-~-~४०
चतुर्थ॑स्वबकः |
ूववदिग्बदनोभूत्वा fetta ठेलकोत्तमः १८५) ।
विद्याधारं प्रकुर्वीत हेमरूप्यमयं शुभ् |
निरोधि-हस्तबाहुश्च मसीपात्रावधारणात् i
एकान्तश्रोपकरणं यस्यासौ ठेलकोत्तमः |
नागदन्तमयं वापि श्चुभदार्मयन्तु वा ॥
अनुत्तम गुर रम्यं eet यत्त्र प्रयोगजप् २८) |
सं्टोचयन्त्रसंयुक्तं fasta समन्वितम् |
aa विद्यां विनिहिनां कुर्यान् पुस्त कसंस्थिताप् ॥ तथा-
एवं विद्यास्तु मेधावी शास्त्रं aaa TAT: |
प्रद्ाद्धिभवेर्दिव्येः सुरायनन-वेश्मसु ॥
ठे खकोवुद्धिमान् सनातः शुहमाल्याम्बरोत्करः २३८१) |
आरमेत्तर्यधोपेण पूर्य देवान् पितृ स्तथा |
arama खस्तिवाच्यादौ शास्त्रं सश्वारयेत सुधीः ४.5) ॥
STASI दशकम्वापि ठेखयेन् |
तनो नक्षत्रयोगेन द्वितीयेऽहनि तदिखेत् ॥
तादृशेनैव विधिना पुण्याः शुभसंयुतं; |
नतः AAI शस्त्रेतु पुनः पृण्याहसंगुतः ॥
कु्या्तदहोरात्रश्च पान-मोजनवस्तुभिः।
उभयं कापि aged ममी कुर्य्या वाचकम् ५८५) ॥
(सद गाचराभिन्नः सत्वगाम्नत्िणारदः |
१११
aaa: कथितोगन्न; Baty ating वे: afd मनेय पुराणं, (yes) WaT |
faqyqa sara a—
‘gaze amar amqga trade.
Ham समन्वीको Rel माम नवकः ॥
व्व ड गमानातन्त च-
“मुदरानिपिैलनिपि निपिलवनो सम्भवा । गृख्िकागुण मंयुक्रा लिपयः पचध; ५त।; ॥ एताभिरिपिभिरयाप्ना धरिषौ quai दरः ! ईनि। पृ्यमान्धःव्वरोन्करः'- इति रमादरीयः was; | mraz qu.’ इति Barf:
"वाचयेत्" इति दन्यामर् |
११४८ विक्ातशरिनाते | उभय॑-प्वहुत्तरश्च aed sere समीकु््याद् न्यूनाधिक त्रारि Sea.
दूरीकरणाभ्यां पूर्व्वपुस्तकवन्छुद्धं क््यादित्यर्थः | तथा-
एवं विद्यान्तु मेधावी शाखं eager se | ्ददयाद्विभवेरदिव्येः सुरायतन शेदमसु ॥ आरोप्य यने रन्नाह्ये श्ुभवसख्रपरिस्कृते | AAAS रन्नदण्डातपत्निणि ॥ गजवाजिरथस्थच्च महाशोभा-समन्वितम् | पुरतोगीतनस्ये च नत्तंकाश्र वरेणतु १/४) | मङ्गलेवंदनिर्घोपेस्तहेवाय निवेदयेत् | नाना रूपोपहारेश्च सम्पूज्य तु दिवौकसः ॥ दत्वाच पृस्तकन्तत्र पितृणां serena | बान्धवानाच्च हयानां अनन्तफरमिच्छताम् २८१) ॥ ततोदत्वा विधानेन तां विद्यां दिवमन्दिरे। ततश्च भोजयेद् विप्रान् शिवभक्तांश्च मानवान् ३.) ॥ यथाशक्ति च कत्तव्या उतेमवाः स्वेषु वेदमसु |
350. द्ानपातच्रमुक्तम् , देवीपुराणे--- सदाध्ययनयुक्ताय विद्या व्िद्या-प्रद्।यिणाप्। यान्ति लोकान् शुभान् मर्याः पुण्यभाजोनराधिप | ॥
इति शिवराख्ादि-दानपु ४८०) ॥
~~ त्र ध
१ (*) अव मङ्गलः, खत्ति gore Wale areatefa |
सङ्कर भगवान् fan: aye THT |
मङलं पुण्डव)काची मङ्गलाय तनं eft’ इति gar i
“प्रतोगौत शम qimarqatay’ इति Rada: Wa: २ (1) 'फलमिन्तताः इति ईमाद्रौयः gia: ९ (|) ‘wade विप्रान् द्यपि पाठान्तरमसि। विप्रान् भोज्रयेदिवयधैः।
सदाप्ययनयुक्ताय क्नान-विदयाप्रदाचिने।
भवशास्ल-प्रदाताच ब्रह्मलोके महोयते' इन्यन्यत् पाठान्तरम् | ४ (0) Sara धका राजेन्द्र, मानवोक्ता aya’ धति नाम एतेषां प्रवदत्ति मनोषिणः' ॥ इति शौमदृरष॒नन्दस्य श्रतितस्व | गिवशाम्बमन्धत् प्रागुक्तम् '
चतुथ॑सबकः | ३१५ (१४४) अथ प्रिपुरुष aan
Ce] * [र
B51, मृत्युश्ये-
सुबणं॒रक्तिकानाश्च रतेनेकेन शक्तितः । काय्य ब्रह्माथ विष्णुश्च शङकरश्च तथेवच ॥ पषटद्रादक्च॒ मानेन पीठं लोहेन कारयेत् । देवानां स्थापनार्थाय चक्रवन् परिमण्डलम् १८५९) ॥ अत्र प्रक्षादयः स्थाप्या यमदृतं पुरोन्यसेन् | THe wqsale: पदरहस्तः पितामहः ॥ aed द्विभुजः शूली शरषारंदृखिलोचनः। विषणु्चतुमजशचक्री गदागरड-वाहनः ॥
यमदूतः पाशपाणि रण्डवान् विकृताननः |
स तु DEAT: Heats भीनोवद्ध इवाप्रतः Ij ततो विधाय देवानां पूजां पुष्पफछादिभिः। यजमानः करे खड.गं गृहीत्वा निरितं नत्रम् ॥ इदं शिरष्छक्नभीनि दनस्यास्य दुरात्मनः | इत्युशाय्यं शिरदिछत्वा दूतस्य यमदिश्मुखः ॥ ततश्चतुभिर्वपरसतु कार्य प्राह्ण -बाचनप् २/1) | ततो ब्रह्मादि देवानां शानं Healy प्रयत्नतः ॥ दैवाख्ये गृहेवापि तीर्थवास्यत्र कुत्रचिन् । बराह्मणाय तु सान् ery दिव्याङ्गाय ख afer ॥ सुवर्णं॒दृक्षिणायुक्तान् त्रक्ादीननुपब्च॑शः | अपमृष्यु भयात्तस्तो ATTRA त्रयम् ३८) ॥
[रीरि ~ न्म गी A ES Fe ee ~” ----+ ~ ee eee — _ 0 we = - eS ee SE
१ (०) ‘quafen मण्डलम्" एति wigs वन्थानदएतः GTS: | ५१ भोतोवडद्व' vafqarstacaia | र (+) Gael पृगलाहवा चनम्! +, ९ (१) यथा ब्ह्मादि-मुवषं पुशदवयदानेनापबश्यभयादुपागम्नया AMT ALTA
हानेनापि अपशन्युमिहनिः । पदा कमिह मन्पुरश्रयादिना।
३१६
१८१)
विधान-पारिजाते।
तस्य मृत्यु विनदयेत दानादस्मान्न संशयः |
मृत्यु ना गृह्यमाणोऽपि जीवत्येव नरः स्फुटम् |
चामीकर प्रतिकृति त्रितयं विधाय,
ब्रह्मादिदानमिह यः पुरुषः करोति।
रोगाश्निरस्य सकलानपि stra;
नैवाप॒पृत्युभयमेति नरः कदाचित् ॥ इत्यप मृत्युहर-सुवर्णं निरमिमत ब्रह्मादि -
त्रिपुर दानम् |
--#-
(१४५) अथ AIS दानप् १) |
[1 (~ _
परह्दान क्रमं वक्ष्ये सव्वं सिद्धि करं परम् | सर्व्वशान्ति करं नृणां सब्वेपाप प्रणाशनम् ॥ विषुवत्ययने राहु ग्रहण शशि-सुय्ययोः। Hema सोमवारेवा पखवरयान्तथेवच It पुण्यकालेषु स्वेषु पुण्यदेशौ विशेषतः | प्रहदानन्तु कर्तव्यं नित्यं श्रेयोऽभिकाङक्षिणा ॥ हस्तमात्रं द्विहस्तां वा त्रिहस्ताम्बाथ नारद् ! चतुरस्रां समां भूमिं गोमयेनानु 3997 ॥
Whar. जतत कासीत ग्व समारभत् |
aay: परिक सोता त्वाभि चरथ पुन; 1; —afa मतृस्वपुराणा।
"येषु प्रातिकृन नानृकृलं (se HINT |
तत aay वोय्याणि इरन्ति बल्ञरनापि ॥'-- दत वेदक |
‘Matar faa वाय ay few सूखकाः।
पूजयति प्रयतेन पृजिताः खु; श्रभावहा; ॥'--एति ज्यो faa ।
"वहाः gear: सदा wears प्राप्यते नरे; -- एति Tay. १०१०अध्याये | ‘qa चिते neat पूजयित्वा नषरहान् |
अभोदटान् लभते कामान् नरः न्ति तथोत्तमम् aie कालिक्गापुराये |
STINT: |
रेखाः प्राच्य उदिच्यश्च स्युश्च स्तथा AAT: | नब BBG पद्मानि विन्यसेत् SATIRE: | आदित्यश्चन्द्रमा भोमो बुध-जीव सिताकंजाः | राहुः केतुरिति प्रोक्ता प्रहालोक-सुखावहाः ॥ एषां हिरण्यरूपाणि कारयित्वा यथाविधि | ्रिनिष्केणाथवा कुर्यात् यथारक्तथा प्रथक् प्रथक् ॥ अत्र हिरण्य wah हिरण्यमयप्रतिमाः | AAT मन्त्राश्च अप्र वध्यन्ते १९ | सआदित्यं मध्यमे कोटे दक्षिणेऽङ्गारकं न्यसेत् । उत्तेतु गुरू विद्याद् बुधमुत्तर पूर्वके २८१) ॥ anid पूम्बतोन्यस्य सोमं afer पूर्वे | पश्चिमेऽक॑सुतं न्यस्य राहुं पश्चिम दक्षिणे ॥ पश्चिमोत्तरतः केतं मन्निवेरय यथाविधि ॥ aa पुष्पगन्धाये रचयेत् स्व स्व WEAR: | दानं शदरोऽथवा यान स्त्री वा तत्तु नारद् ! ॥ भूरेषनादि aera aa वरिण कारयेन् | Maga सम्प्राप स्नात्वा तिर्छुदोदकेः ॥ प्रयनो यजमानस्तु rae प्रसन्नधीः । अक्षयित्वा स्वयं 2a अहस्कर मुखान् ग्रहान् ॥
प्रत्येक मेकं विप्रेभ्यः ३(‡) स्व स्व मन्त्र मुदीरगरेन् (+) ॥
aaa: —'4(2)
पद्मासनः पद्मकगोद्धिबाहूः, wala: ममननुर ह्गवाहनः | दिवाकरे टोक्गुरः किरीटी. मयि प्रसादं विदधातु देवः ॥
‘ay Gata: Sq. स्य BLY पद् भाम TAIT । अव alae आदम Janine ate "ब्रह्मो वाच" sta हईमाद्रि-ष्रनः UIA.)
३१७
गरन् म्व पदन रयादिनवयह।; तया; ) AAT eR व्वाय ब्दा मन प्यानादिनङ पव
> मन्ता: पशाद वस्यः, तथेत ATA: |
mena मक्षाभ्यानानि- त्वि कव्य दतं काक सदयाम्)
प्रह MET galas मपरायुषाडूनम॥ श्िबाधिदेवतः qa afe gata ८वतम् util ङ्गौ ef gata: इति quae awa A: |
३१८ विधान-परिजाते |
चनापर;---१(*) श्वेताम्बरः इवत विभूषणश्च, शयेतदुतिद॑ण्डधरोद्विवाहुः। चन्द्रोऽग्रतात्मा वरदः किरीटी, श्रेयां सि aa विदधातु देवः ॥ कुजस्य--२(1) रक्ताम्बरो रक्तवपुः किरीटी, चतुमुजो मेषगमोगदाभेत् । धरायुतः शक्तिधरश्च YS, सदामम स्याद्वरदः प्रशान्तः ॥ बुधस्य--२८) पीताम्बरः पीतवपुः किरीटी, चतुमुजोदेवगुरः प्रशान्तः |
वृहस्पतेः--४(° ॐ द्िजमाङ्खिरसं पीतं संन्धवश्च पडहरम् | ध्यायेन् पीताम्बरं जीवं सरोजस्थं चतुभजप् | दक्षोदूर््ववक्षवरद करकादण्ड माह्येत् | mented सूर्यस्य भिन्द्रधत्यधि देवतम् ॥ ॐ ही St हू बृहस्पतये । इति गुरोमन्त्रध्याने |
2 (५) ऊ Bye पश्यमातयं eH सिताश्बरम्। गरतं frag वरदं chad सगरेतमम्। ama शर तपस्य विचिन्तोमापि दवतम्। जनप्र्यपि देवश्च सूथ्रास्य ATW AMT ॥२॥ इति मोमम्य--@ ए` ay सोमाय |
२ । |] wad aaa रती मप चतु्डलम्। Win माल्य वसनं Meg aqua | पचिणोदष्व क्रमाच्छति-वराभय गदाक्गमम्। wifzafa मुष दवं agza समाह्येत्। खन्दाधि cad भौमं fafanafy >वतम्। ee DM मङ्लाय। एति ge मन्रध्याने |
३.1) ८" मागधं UTE वश्यं पोते चतमु जम् | वामोदुष्य क्रमतश्ं गदाबरद खडि गनम् ॥ रथ्याः सिंहगं सौम्यं पोत वस्तमधादयत्।
नारयणाधिदेवश्च विषु-प्रयपि ईबतम्॥ डरे स्तौ i बुधाय । एति ध्यानमन्धीष्तः। ४ (०) ae यन्य प्राक् पतितम् , नवय विषय ania quiet प्रदत्तम् |
१ (*) २ (१) ९ (3) ४ (+)
qgterrs: | ३१९
ॐ opi भोज कटं विप्रं भागवश्च नवाङ्गलम् । पदस्थ ॒माहयेत् aay शवेतं चतुमुजम्॥ गदा RAT करका दण्डहस्तं सिताम्बरम् | शक्राधि देवतं ध्ययिच्छषी प्रत्यधि देवतम् ॥ ॐ हीं श्रीं शुक्राय । इति शुक्रस्य मर्प्रध्याने | , दनेश - ॐ atag seat शूद्रं सू््यास्यश्चतुरङ्गसम् | ष्णं कृष्णाम्बं gad सौरिं चतुम् जम् |: तदरद्बाणधरं शूर ॒धनुस्तं समाहयेत् | यमाधिदेषतं प्रजा पति प्रत्यधि दैवतम् ॥ ॐ 0 हीं श्रीं शनेश्वराय | इति शनेम्मन्तरध्याने | राहोः- नीलाम्बगो नी्ठवपुः किरीटी, कराटव्ुः करवाल धूली । चतुमु जश्चम्मधरश्च राहुः, सिदहासनस्थोवर दोऽस्तु मह्यम् १८४) | केतुगणस्यः - - भभरोदधिवाहूरवरदोगदाधृष् , गृधासनस्थो वि्ुनाननश्च । किरीट -केयुर-विभूषिताङ्गः, सदास्तुमे केतु गणः प्रशान्तः २/१) ॥ इत्युक्तवा WA Beata आदित्यागान्नव-ग्रहान 2 t) | पुरुषोवाथ नारीवा यथोक्तं फलमाप्रुयान ॥ परथमं गुरवे दध्याद् अन्यस्मे वा प्रदापयेत ४(+) | गुरोरत्र पूजा कार्यां । , मथवा दक्षिणा देया सुवण -बासमी शुम | qasara— इत्याह भगवान् ब्रह्मा नारदाय महात्मने | ग्रथाह wed दानं युष्माकं मुनिसत्तमाः ॥ इति नव प्रहुदानप् II न eo ङौ राड्वै। इति try मनः| eM ए" saa) wa कत) Aaa; | दृति Qarel mage । भरनदन्रवयडतत्व' arqersfa | ‘gua’ faaa ‘aaa’ fafa waniat पाठः ।
३२० विणान-परिजाते |
(१४६) अथ दशावतार-दानप् | = द
352. तत्र विहवामित्र-
दानानामुत्तमं दानं हेमं विष्णोः स्वरूपकम् | तस्मात् पुण्याथिना देया हैमी विष्णु स्वरूपिका ॥
मनष्यः कूम्मौवराहश्च नरसिदहोऽथ वामनः | रामोरामश्च छृष्णश्च BB: कल्कीच ते दश्च II
वामे शद्ध गदा दक्षे द्िभुजोमतस्यरूपधृक १(*)। इति नराहव्मतस्य रूपीवा मतस्य रूपीजना्नः ॥
सव्वेषा मेपां लक्षणमुक्तं प्रागविश्वचक्रदाने ।
वमि शङ्खं मित्याघेत देव कूम्मलक्षणम् ||
यथा शक्तया प्रकुर्वीत सुवर्णेन विधानतः X(t) |
समेन पोडरोनेव समान्येतानि कारयेत ॥
१ (¥) एतदेव Ra णं मत्पदस्थाने क्र पद प्रयोगे सति | २ (t) "विधानतः, saa विजानता एति ईमाद्रौ पादः। aquafaaaat पञचरातच--दकावतार विधय विगरेषग्रायम ,-- qufage ang चतुर्वाहायुतैर्यतम् | wie DHS अनाक् पीन मुभोषणम् ॥ Tose ACTA घगलम्रो (Mat) Tere AT | एतद्र.पधरं द 4 वर। ^ मुक्ति सुर्किदम् ॥ ज्वलदग्रि समाकारं fava नरा कम् | दंष्रा करालवदनं णललजिद्र भुभोषणम् ॥ anred afer क्र arte पोनवचसम् | aaa तौत्रनखरं वामोरक्त दानवम् ॥ AMA ad कराभ्यां WUT भम् गदाचक्र चर चाभ्यां alee जगत् प्रभुम् ॥ Heal इव wi) {५ मनः परिरकोत्तिः। MUA घोर मुदृवदन् परश कर॥ Wasa HATA दामोबाणधनृञ्चगः। masa: कार्य्यो नोलौत्पल् दलच्छरः ॥ कखोरौघदि वारय समदेव्य्तयड्रः | कषाय दस्त्र Bala: Ha ससक्तचोवरः ॥ पद्यासषनस्थोहिभुजो ध्यायौ qx: प्रकोतितः। एडो्रतकवः कन्कौ रिमुजः परिकोतितः।
चतु्ैखबकः | ३२१
ag सुवर्णस्तु षोड़रोति मनक्तः । षोड़श मासात्मक सुवर्णनेषेत्यथः। यदवा argerar बि्मक्तेन सुवर्ण नेति । वित्ताुरुपतो राजन् छ्यादाब्य-दरिद्रयोः १४) | सम्मूज्य नामभिस्तेतु पुष्प धुप निवेदनः ॥ भक्ति rey प्रणम्याथ निवेश(:)श्रद्धया ततः | आहूय ब्राह्मणान् राजन् पादो प्रक्ष्याल्य यत्नतः ॥ SRT सर्व्वान् चन्दने नानु ठेपयेत् | सुगन्धैः gguaa धूपे दीपेस्तथेव च ॥ ATHY AAA AE चन्दर ALAA: | अयने विषुवे चेव द्वादक्यान्तु विहेषतः 1 SHAH काय्यं धम्मकाय्यं श सर्व्वशः | अन्यथा नरकं यातीत्येवमाह fare: ॥ पराहन् विष्णुरुपान्तानचंयेत विमत्सरः २८1) | एकेकं देवरपन्त मेकेक स्मे समप॑येत् ॥ अथवा fag सर्व्वान् दद्यान् सम्पूञ्य मानतः | नाव्रताय कदाचिश्च दशान् पापण्डिने तथा ३८) ॥ दानमन्त्रस्तु- Saad मया विप्र कारितं काच्चनं शुभम् ४८३) | तद्गृहान प्रदानेन प्रीयतां विप्रुपधृक् ॥ एतदुञ्ाय्यं विप्रस्य हस्ते तोयं figta स्वयम् । प्रदक्षिणा ततो देया सम्पूज्य प्रविशेदगरहम् । भस्य दानस्य माहात्म्य वदाम्येक मुखः BAY | सस्नास्यः शास्यो वा यदि शक्तोऽभिभापितुम् ॥ दरेशतः प्रवक्ष्यामि भक्तानां भक्ति ae
दुश्षावतारदो राजन दिष्णोरेक्यं म गच्छति ॥
ti’) ‘ganfea’s ‘gaa’ एति इमादीयः पठः। भ qaeiay sala पादः afar स्यात् ।
९ (1) great विख स्पा भाङोयच feaqa’ एति केचिदादं एय पद्रः
a (1) 'जागेतेऽपि waiter ददयानृपा्षाण्यनं तथा! एति wes ययाकरषृतः पदः
४ (5) (Zaqq' fama ‘azeq’fafa ततैव पाठानग्मनि |
१९९
१ (*)
२ (1) ३ (‡{)
विधान-पारिाति ।
नीरे नीरं यथा fiat षयः सं्रतेऽनरः + तथा विष्णोश्च स्वारूप्यं दाता याति न संशयः tt ्रह्महाच सुरापश्च तस्करो गुहू ATT: | यथामुशादिषीकान्त स्तथा पापात् TATA १८५) ॥ यः काश्चनेन श्ुभलक्षण-रक्षिताङ्गम् , विष्णोः स्वरुपदशकं विधिवद्विधाय | दाद् द्विभेषु जगदेव (क) हितेन दत्तम् › यस्माजगन्मय वयुर्विभुरेष देवः |
इति दष्ावतार दानानि ॥
(१९७) अथ लच्मोनारायण दानम् ।
= * aD
258. qasart चिन्तामणौ, बौघायन :—
रक्ष्मी-नारायणं रूपं सुवर्णेन प्रकल्पयेत् | 254. ततूप्रतिमोक्ता कामिके :- पलेन वा aged ate नाथवा पुनः २८) | पद्यासनगतं grata, लषमीनाथं चतुमुजम् ॥ दक्षिणाधः करे पद्मं TEESE न्यसेत् । वामोद्धच WAG BAHT TBST: करः ॥ वामोतसङ्गगता लक्ष्मी रत्नपात्र करा भवेत् | दक्षिणस्य भुजो देव्या पृष्ठो देवस्य चक्रिणः ॥ इति ret राजतं क्ररय्याद् देवदेवस्य वाहनम् ३१) | पक्षो तस्यच सौवणौ सोवणीं चैव नासिका ॥
‘qyada जन्तूनां उद्धरेत् ख दं गत्" इत्यादि) यद्वा्यतेदयन्त सा त्रोकषयं earl अधिकं पठथते ।
"माधवा युतः" इति Rare हेतः पाठः |
ईैवदवसखनलद्ोनारायशखयं त्यथः, ततप्रसावात् । नतु महारव ।
अष कौतुकमित्यव "कीलभम्' इति पाडालरम् ।
१ (+) द (+)
९ ({)
States: | १२१
ceca what: परिधाप्याति कौतुकम् । युक्तादाम परिष्प चन्दनागुर ठेपितम् । ai सुमे युग्मं छद्मीनारायणात्मकम् A प्रसभं रम्रणीयश्च गरूडोपरि संस्थितम् |
ततो विप्रं समाहूय सुशीलं खक्षणान्वितम् ॥ आवचारवन्तं धर्म्मकं वेदवेदाङ्ग-पारगम् | प्रतिपरहु-निष्ुश्च श्रुति स्मृति पथे स्थितम् ॥ स्वयम्भक्त्या समानीय पूजयेद् वज्ञ शण्डः | ुहकमागुरू कपर उपवीताद्ुरीयके ॥ gedtta विधानेन होमं tag कारयेत् । मन्त्रेणानेन ARI TASH नमस्कृतम् II
मन्तरषु- रक्ष्मीपते देवकी नन्दनेर, क्षीरान्धि शायिन् क्वसामगम्य ! | गोविन्द् दामोदर ज्ञानरत्न, विनाशयाशु क्षपितारिवग ! ॥ नेमित्तिकं वानत्वाभवेतु "गोविन्द दामोदर- ae ay’ मित्यृहो दानमन्ते कार्य्यः १८४) ॥ लक्षमीनारायणस्येव मू्तिन्दत्वाति भक्तितः | आरोग्यवान् सुखी नित्यं जायते नात्र संशयः २(†) ॥
इति छक्षमीनारायण मृति दानम् ॥
(१५८) अथ घण्टा दानप् 24) ॥
--#-
356. ब्रह्मवेषन्त,-- गुरूणा GAMA यो वेदाध्ययनश्रेत् । स omen विहीनस्तु संसरि जयते नरः ॥
wheg इत्यण 'मेहप्रसंघ,-इयंपाठानरमप्यलि । any’ इति ग्रोकलाव्यादौ क्ृकित्पाठोऽलि।
frne-atenfefafha arafaita: 1) 'सम्यवाशमयौ घण्टा ara’ प्रवादयेत्' इति डतिः। (वड़ो यस्य गड नाति wer वा नङहान्विता। पुरतो वसुदेवस्य न म भागवतः कलौ इति aw wares |
‘fente इन्मतेजांखि खमेनापूथ्य या जगत् |
डा चदा argent हवि पापेन्डो नः सुतानिव ॥ दति माङष्छेव पुराणे ।
३९४
विधान-पारिजाते
वक्ष्यामि तत् प्रतीकारं se कांस्यमयीन््ढाप् | शोभनां घाटयेदृषण्टां शुभ रेखा विभुषिताप् ॥ पस्तु श्य्याद्विशद्धिः fatal तदद्ध॑तः | सुस्वरं वामति sweat पश्वगव्येन धारयेत् | eda वस्त्रेण संम्बीतां तण्डुलोपरि विन्यसेत् ॥ तण्डुलानां परिमाणं grat जयमेक्व १८) | तवुद्धमथवा set परिमाणं स्व शक्तितः ॥ ATA: सम्व॑शास्त्रज्ञो वेद्-वेदाङ्ग पारगः। धर्म्मशास्त्रेव gee: स्वाचारः विजितेन्द्रियः ॥ BEA परया भक्त्या स्वयमेव TERA: |
तेनेव कारयेत् पूजां घण्टायाः शास्त्रचोदिताम् ॥ उपचारः षोड्कामि मन्त्रेणानेनभक्तितः । AAAI वागीरां षण्टायां परमेश्वरीम् ॥ unit देवि सव्व षण्टायां सन्निधि र् | सर्व्वं सत्वोपकारे तवं क्ञान AR परात्परे ! X(t) ॥ हत्यावाहन मन्त्रः | एवमावाह्य तां धण्टां ब्राह्मणश्चापि पूजयेत् । MARR मन्त्रेण घण्टां सम्पूज्य तां AT ३८१) ॥ मन्त्राध्यायोक्त मागेण प्रतिष्ठाण्याथ भक्तितः । होमं grata प्रयत्नेन समिदाञ्य तिलेरपि ॥ नैवेध्यं पायसन्दधाद् देव्ये च ब्राह्मणे तथा | “सरस्वती प्रेदमव मन्त्रः सर्वत्र सम्मतः ४८५) ॥ 356. भन्प्रोऽयं बाजसनेये प्रसिद्धः | गुरोरवक्षया यश्च स्वाध्यायाध्ययनं HAI ५.०) | सरखति जगन्षातः ! जगजाहघापहारिणि | ॥
"द्रोण वितथमेवचः इति ईेमाद्रोयः पाढः।
इति तत् पूजनम |
“mercy Baas पाठः ।
वाजसनेयसंडितायाम् |
‘sett मनसा पेधलम् । "सर्छतौ alee गर्न" Ya, यणु, १९।९४।१९८६ | शत्वाारण्य ~ amrat लोक पावनो! sem: ज्ञोकोऽषिकः ₹नाद्रौ हाते ।
TAA: |
साक्षाद् Mees त्वं विष्णु रुद्रादिभिः स्तुता । तन्ममाध्ययनोत्पभं AST हैर वरानने ! १/१) ॥ धण्टाहानेन ger त्वं ब्रह्माणि लोकपावनि | | एवं दानं हि Scart ware aaa ॥ जनेभ्य शक्तितोदश्ा gees भोजनप्। ततः स्वबन्धुभिः साद्व जञात्वा |e मानवः ॥ एवं यः कुरते दानं cereal मूदटोऽथवा | मूलोवाऽपि जडोजन्तु जायते वाक् पति यंथा a(t) | जायते ABTA साक्षादरद्धा प्रवाहवत् । इति घण्टादान बिधिः ॥ a (१४६) अथ सरखती दानविधिः | 357, वायु पुराणे- वाग्निरोधं गुरोः शृत्वा भवेद्रदरव वान्नरः ३) | तस्य व्ये प्रतीकारं दानेन क्षि भाषितप्। Waa Aer ahead पुनः॥ सरस्वतीन्तु प्रतिमां छ्याद्जचतुष्टयम् | वरदश्वाक्ष सूत्रश्च विघ्रती दक्षिणे करे ॥ ASO नघं वामे दधानां हंसवाहनाप् | अति शुभ्रेण रौप्येण कण्ठ; स्वर्णेनवा भवेत् ४८) ॥ आसनश्च प्रकुर्वीत सौवण wage | तस्यो परिवा संवेष्य देवीं वागीश्वरीं पराम् ॥ qe भूषिताङ्गं ge asia agar
वागीश्वरेण मन्त्रेण पूयेत सित वण्डरः 4(x) ॥
तक्रयाध्ययनं क्रतं Sears इर वरानने" इति पाठोऽपि षग्यनयामरेऽल्ति |
बाग्दिरोधं' इति भादगयन्धान्तरे पाठः | "कुटख्नेति' Gerfewa: पाठः | aged चिन्तामवावप्यताहण्ः पाठोऽक्ि | AMARA aA च वानौकरमन्रोऽकति।
a |
३२५
१ (*) २ (+) a (|)
(कितीति / 0 त शन सन 08 म्,
बागीश्वरमन्त्र ी “a: पावका नः aed eng १८१) | शण (नीक आष्ट कतम म्वादः प्रवीणश्च तेन होमश्चकारयेत्। पायसं जहयात साज्यं शतं शालिमयन्तथा ॥ थात् समिध्ापि TAFT तिलानि | (सरस्वती Rane’ इति वा मन्त इष्यते २८1 Il sa श्रह्मोद्वासने तामाचाय्याय निवेदयेत् | मन्त्रेणानेन विधिवत् प्रमुखाय शदङयुलः ॥ सम्पूज्य ब्राह्मणे सम्यग् वस्त्रालङ्कार भूषणेः | या वक्ते ब्रह्मणोदेवी या सा वागीश्वरी परा ॥ रह्म विष्णु fered: पूजिता सब्वंबन्दिता । तष्टा भवतु दानेन दत्ते नानेन वाक् परा ॥ वाग् विरोधं गुरोः छरत्वा यन्मे गदूगदुभाषणम् | तत् सर्वद क्षपय figi राह्मी त्वं रोक पावनी ॥ इति दानमन्त्रः | अनुञ्ाप्य ब्राह्मणं तं स्वयं भुखीत मानवः | इति सरस्वती दान विधिः ॥ --त-
(१५०) अथ कुवेर मूत्तिदानप् Ae) | - ऋ 358. वायु पुराणे- दरिद्रजायते मरस्य दान विघ्नं करोति यः। , रेशवय्य॑जायते येन कम्मणा वच्छणुभ्व मे ॥
'पाक। म: सरखतो वाजेभिर्वानिनोवती (Gs १ दिया बु. | पक्षयगुददः॥२०।८४॥
वान Baa संहितायाम् हेमाद्रौ TAA |
[
वंतुथैरवक) | न aged तदेन तदद्धेमाथवा पुनः। धनदस्य प्रति ति इयत् स्वर्णमयी शमाम् ॥ विभजा बानो Fat नयनानन्द कारिणीम् ।
359. श्री प्रहनेतु- ge मापिङ्गखकचं गदिनं पीत क्रम् । पुष्पकस्थं धनाध्यषठं ध्यायेच्छिवसखं सदेत्यु्म् । स्वर्णवर्णं छृतं पाणि मश्ववाहं निरीश्वरम् | विन्निण्या; प्रियकृरेवं कवेर तमहम्भजे ॥ इति छक्षण-रष्ितां क्यात् १८१) | पदम शङ्खनिधिभ्याश् युकतन्तां पादव॑योर्योः । हवेतवस्त्रेण संवेष्ट्य तण्डुलोपरि विन्यसेत् ॥ तण्डछानां परिमाणं भवेदुद्रोण-ववुष्टयम् | anes तद्वा वित्तदा नकारयेत् ॥ हवेत माल्यैस्तथा गन्धेरमुरिप्य प्रपूजयेत् ॥ आग्ेय्यां दिशि होमश्च समिदाज्य तिरभवेत ॥ मन्त्रो राज्ाधिराजायत्येष योज्यः सछिद्ककः २८1) | व्याहत्य तिख्होमश्च कर्तव्यो धनकारिक्षभिः ॥ आचार्यः सर्न्वशञाखक्लोविनीतः सव्व-सम्मतः । ARGS AGT VHA: सत्यवाक् शुचिः ॥ कारयेदर्॑नं तेन धनदस्याति (पि) भक्तितः । तरेवत्येन मन्तरेण सच कामेश्वरो भवेत् २८१) ॥ तस्मे होमं छृतवते प्रयत् प्रतिमान्तु ताम् । मन्त्रेणानेन विधिवत् Ege शछदङमुखः ॥
1 1 TE
ee त~ ———— — — oo
१ (*) इति afea-aaca लसितां aac मृधि ganized: | soa] AMMA: TA: | २ (t) मन्तो यथा--(कुविदङ्ग यवमन्तो यवं विद्धा दानु qa’ fava sevat nate भोजनानि भे विषो नमठक्गि यज्नन्ि"। Te, AA १०।९२। कुर इत्च वायु नादष्छेय पुराण-गौमद्भागवने्वलि। अयश्च दव afar. | सव्य MATES
anfeaafay |
a ({) “कामौश्ररोभवै'दिति क्ृदिद्राद न gar aia: |
RR
६ (1)
विधान-पारिजाति |
दान aay इत्तराशषापते देब कुवेर नर बाहन । । पद्म agg निधीनां त्वं पतिः श्रीकण्ठ बमः II अदानेन यथा प्रप्र दारि मम दुःखदम् १ (*) | तत् सर्व्वमात्म दानेन पापमाशु विनाशय ॥ इति एवं कवेर दानं यः करोति विधि पूर्वकम् : धनदेन SARA TART प्रजायते ॥
इति दारिदयहर GAT दानम् ॥ cece Sift meme
(१४५१) अथात Teal STAAL —*—
360. अषिष्योत्तरे, श्रीकृष्ण उवाय- aren प्रतिकृतिर्नाम यच्चोक्तं कस्यचित् पुरा २८1) | तत्तेऽहं सम्प्रवक्षामि दान मान-बिवद्धनम् ॥ दान कालः सदा तस्य मुनिभिः परिकीत्तितः | पुण्यैः पुण्य दिनं पाथं पराप्यते जीवीतेऽचरे ॥ हैमीं प्रतिकृति भव्यां कारयित्वा ततो TT! । अभीष्ट॒बाहन-गता मिष्टाखङ्कार-संयुताप् ॥ अभीष्ट are सहितां सव्वापस्कर संयुताप् ३८१) | aa क्षौम-पटरी aed श्छादितां खग्विभूषिताप् ॥ ु्कमेनातुरिपा्गी SITES बासिताम् | सत्री चेहदाति naa शयितं कारयेत् स्वयम् ॥ यद्यदिष्टतमं freq asa पाश्वतो न्यसेत् । इपकारकरं स्त्रीणां पुरूषाणाश्च तदूभवेत ॥
ee = जक = ~ «ow eee ee ~~ क न [वि 1 2 ee
, अदानेनेत्य च 'दानादान' रत हेमाद्रोयः WS यश्चोक्षसिव्यव श्यद्रोक्तनिति' "+ faa चले, एतिच पाठानरम्। चसे,--र््टिर जोविते sats) तथाहि) ‘vafaacad शरौरिणम्' इति | Cette सोकसडितां प्रियजन महिता मियधैः' इति माद्रि BAG: |
चहुं सबक) | ३२९
ay स्वं स्थाययेष् पावें स्वयं सश्वित्य चेतसि | एतत् सव्वं मेलयित्वा स्वे स्वे स्थाने नियोजञेत १८) ॥ ततः शुङ्काम्बरः ज्ञातो गृहीत कुसुमा लिः २८) | इममुश्वारयेन्यन्त्रं विप्रस्य पुरतः स्थितः ॥
स थथा आतमनः प्रतिमा येच सरष्वोपस्करणेयुता ॥ स््व॑रन्न-समायुक्ता , तव विप्र निवेदिता । आत्मा शम्भुः रिवः शौरिः शक्रः रिव qatar: 1 तस्मादात्म-प्रहानेन ममचारमा प्रसीदतु | इत्युशाय्यं ततो दद्याद्र terra युधिष्टिर ! ॥ ब्रह्मणश्चाथ erie 'कोदादितिश्च कीत्तयन् ३८१) | ततः प्रदक्षिणी कृत्य प्रणिपत्य Passa ॥ विधिनानेन राजेन्द्र दानमेतत प्रयच्छति | यः पुमानथवा नारी श्रणु यतं फलमाप्नुयात ॥ माप्र( द्र ) व्रातं जीवेत asa समन्वितः | TATA जन्तुः TA FH TATA | तत्रैव सव्वेकामानां फलभाक् स भवेश्रप | | दषटवन्धुननेः ale न वियोगं कदाचन It प्राप्रोति पुरूयो राजन् स्वग चानन्त ABTA | यश्चात्मनः प्रतिकृति वराहन-स्थाम्, eat बिधाय धनधान्य समाक्रुलाश्च | सोपष्कगं tena ददाति भक्त्या.
चन्द्राकवरिति विभाति सरोज हंसः ४८०) ॥ इत्यात्मप्रतिकृति दानप् ॥ न >€ -
पूजयिता लोक पालान् प्रहन् दवो विनायकम्" वग नाव योदुर्गो्ने बिनायक. साहचर्य्यात् इत्यपिक पाठः aqaa चिन्तामणी |
‘ara’ इत्यत ‘aay इति हेमाद्विधतः पाठः । मव, मन्व प्रतिमतति विषय । कीऽदादितिः वाजमनेय-प्रमिडोमन्तः। म च कामप्तुतिरिति कथन । भक्रयभुधरे। G9, ४८ |
‘a amca’sla Barat: पात्रः |
१३१०
[1 1 वि
१ (*)
२ (1)
विधान-पारिजाते | (९५२) अथ चतुम्मू त्ति दानप्। a ॐ enum
361-362. हेमाद्रौ, ब्रह्माण्डे, ब्रह्मोवाच ।
शरु नारद AAPA दानं TATA नाशनम् १८४) | gata बिधानन्तत् स्त्रीणां मङ्गल कारणम् ॥ धत्यमारोग्यमायुष्यं भुक्ति मुक्ति फरश्रदम | पुत्रदं श्रीकरे पुण्यं अभीष्ट ee शमम् ॥ स्वेषु पुण्यकारेषु चन्द्र सूय्यं प्रहा | देषागारादि देशेषु गृहे वा दान माचरेत् ॥ aquat समां भूमि feat गोमय वारिणा ॥ qa स्तत्र BA: स्युः प्राच्योदीच्यारच ताः समा; । नव कोष्टानि ततर स्युः कोणकोष्टानि THAT ॥ तत्न ag agate: agieg निवेशयेत् | ्रागाणुततर Tee जातरुपमयीः शमाः ॥
हवेत तण्डुल पदम पु पुष्पवत् सु निवेशयेत् । पुरतोवासु देवश्च TEI मतःपरम . २८1) । ्शुम्नश्वानिरूद्श चतुमेतति यथाक्रमम् ॥ शङ्ख-चक्र-गदापाणि पीतवासस A= AAA, | sarang चतुव केयुर सुकुटोजलम् ॥ नीलाम्बर धरं देवमनस्त FABIA | सङ्कर्षणं agalg कटकादि विभूषणम् ॥ ्रन्नश्वानिरूद् श्व TET गदाधरो ।
पीत इवेताम्बर धरौ केयूरादि विभूषितो ॥
~= a ०
[क en ae ae ee
gaat "कषयः सषेमासीनाः नेनिषारण्यवासिनः -इयारभ्य (यथाह भगवान् WAT नारदस्व पितामह; श्वय न्ोऽधिकः पाठोऽ्िन् विषधैऽकति। ‘fafaa नेमिषचेतेशषयः समक्षादयः' इत्यदि Reread पुष्कलं तत्वमसि ।
एक एव भगवान् वासुदेवः, सदैण-प्रदुम-अनिरुङादिि्ेन चतु frat, ‘ew सिप्रा बहधा वदन्ति' warts armada gia gfagiata: | “एकोर syerfafae’ उपनिषदि । 'बहधाकमूतिरिति' aeita ।
१ (°)
२ (०)
aE nae ot
चतुर्थ॑संबकः |
एवं त्वा वलुपत्ति agealg समरच्चयेत | gered सुवर्णेण यथाशक्ति विनिर्म्मितम. ॥ ्ागादुत्तर पय्य॑न्तं देवाना मवं न क्रमः स्व स्व मन्त्रेण देवानामाराधन मनुक्रमात् ज्ञानं वा सोयुगं चाध्यं पा्माचमनीयकम । गन्ध-सुमनसौ धूपं दीपं॑नेवेधमेवच ॥ धारात्रयं शुद्ध We स्ताम्बुरुभ्च निवेदयेत | परितो छोकपाछांश्च गन्धादिभि रथार्थयेत ॥ प्रदक्षिण त्रयं कृत्वा गृहीत ङुदुमाश्लिः | agra विप्रानाराध्य दथान्मन्र मुदीरयेत् ॥ ते मन्छ्रा TT नमोऽस्तु MCAT जगतां पतये AA: | तव संकीर््तनाहानाच्छ यः स्यात्तु सदा मम ॥ AFIT नमस्तेऽस्तु जगतस्थित्यन्त AT । तव देव प्रदानेन सव्व॑पाप क्षयो भवेत् ॥ ््ु्नायाखिरेक्चाय भक्तानां दुःखहारिणे १८४) ॥ सदा नमोऽस्तु जगतः स्थितिकत्रं नमोनमः ॥ तवमूति प्रदानेन ममपापं व्यपोहतु | अनिर्द्धाय देवाय विष्णवे परमात्मने ॥ ed देव दानतोऽनन्त सन्वपापं प्रणाशतु ॥ इति दानमन््ाः ॥ एषे queue श्रद्धायुक्तशच नारद ! | नारी वा पुरुषोवाथ यथोक्त फल महणुते II इत्याह नारवायंबं श्रह्या लोक पितामहः | यथा ममापि ATER अघ्रवन् युनि सत्तमाः २८०) ॥ इति gate दानम् ॥
nee IP meen
— ee ee 8 य Oe eel
'नमोऽस्तदेवदरवाय warararfae rica ।
Bal नमोऽम्तु जगतः पृरिष्थिन्यन्तहेतवे'॥। इति हेनाद्रौहतः aa: ।
प्रणाशय! sa Wart afer | 'खमापितत्' sat qraracafe ।
३३६
'मब्धपाः
३३६ विधान-पारिजति |
(१५३) अथ GAARA दानम् ॥ ---श् mee 300. SRS पुराण- अथ दानं प्रवक्ष्यामि पच्चमूत्तिरिति श्रतम्। यत कृत्वा पुरूषः Star सग्वंसिद्धि wager ॥ यत्पापं AAA वाचा कम्मणाच पुरा छतम् । जन्मान्तर सहस्रेषु ama याति सब्न॑तः ॥ शरण दवे ! दुनन्तु मव्वंपाप प्रणादनप् १८१) | दानमासेभ्यमागरष्यं श्रीकरं भुक्ति मुक्तिदम् | चन्द्र सुय्यप्रहेवाथ बिपुवत्ययनादिपु | पुण्यकाटु सर्व्वेषु गृहेनीर्थऽथवाचरेन् २।५) ॥ आचाय्य दरगेद्रिप्रं तस्या नुज्ञामवाप्य च। विश्रा-विनय-मम्पन्नं सव्व तेनेव कारयेन् ॥ ama समां भूमि गोमयेनोदकन वा । चतस्रस्तत्र Cal: स्युः प्राच्योदिच्यस्तु ताः समाः | ्रिहस्तमात्रा स्ताः सर्मा AAT] नवकोष्ठकाः | तत्र ada संग्राह्या: चतुप्कोणानि वन्जयेन ॥ तेषु Wg कोष्ठेषु प्रत्येकं कमलं fees | उवेततण्डर FAY HST मकणिकम् ॥ तेषु तण्डुल पद्येषु waged! निवेशयन् | सुवर्ण निर्मिताः पश्च मूर्तीः gear विधाननः ॥ ईरो सोकणमासीनं FT मुकुटोज्ज्वलप । चतुर्वाहुमुदागङ्ध कटकादि विभूषितम् ॥ दक्षिणे परशुं हस्ते सब्यतु मृगपोतकम् । अभयं दक्षिणे aay नेत्रत्रयं न्यसेन ॥ STN वामदेव Aa पुरूषन्तथा | gat aq ऊुम्बीत प्रहानदद्धमानतः ॥
t (*) ‘gue awe १८ दान" सर्वाचनागनम्' एति हेमाद्रौ पाडः | (1) "ग्टडेवायतनेषु च fa खतुवगकिन्तानणौी ga: |
ai!
चतुथ॑सबकः | १४३१
स्रं पश्चादुत्तरे बामदेव, तथाचान्यदक्षिणिचाप्यघोरम् १ (*) । TBST पुरूषं Jor कोष्ठ, तेषां मध्ये चेव मीशान मेव ॥
` ज्ञानं वलं Sted पाय्याचमनीयं, गन्धपुष्पे धृपदोपो हविष्यम् ॥
अभ्यर्विताः पच्वमूत्तीः करमेण, aed: पच्च शरहमभिर्मान पृल्वम् Xt) । सम्पूज्य चे वं विधिनोदितेन, शच्या(क्र)दि देवांश्च यथाक्रमेण ॥ सद्योजातादि लक्षणसुक्तं॑पुराणोक्ततिख-
परव्व॑तदाने हेमाद्रौ द्र्न्यम् |
तेनैव विप्रेण च सन्वमेतन् . कत्येव दानं स्वयमेव FAA | दानकारं तु सम्प्रप दाता नारी नरोऽथत्रा ॥
ज्ञापितो गुरुणा तेन Braga: कुशोदकेः |
अभ्यच्च्यं विप्रं Nea: मन्त्रानेता नुदीर्येत् ॥
्रत्येकमेक्रा दातन्या दैवमूत्तिरनुक्रमान् ।
नमोऽस्तु सश्रोजाताय भवाय भवसंक्िने ॥
WAH) भवेन्मटास्तवर्ूप प्रदाननः।
मोमाय वामदेवाय शिवाय fervor (|
मदा मे रिष मैवास्तु तवशूप प्रदानतः।
नमोऽयोराय घोराय जगन् रहति कम्मण ॥
गरणं त्वां प्रपन्नोऽमश्द्रुं मम TET: |
पुरुपायर पुराणाय हराय वरदाय ॥
तस्य स्प प्रदानान्म श्रयसेऽस्तु नमोऽस्तु त॑ ।
इशानो जगनामीश्चौ दवानामभयद्रुरः ||
बश्च त्वं हेपभूनानां इगोमां शरणं गनम |
त्रि दक्षिण मात्रल्य गृहीत कुसुमा श्निः ॥
प्रणिपत्य लनो दृशा दन्यस्मं वा DATTA |
दक्षिणां गुरवे दृद्यान् सुवण चव वानमी ॥
एवन्नरोऽथवा नारी नागदरह् समाचरन् |
मुच्ये सत्व॑पपेभ्यः चित्र सायुज्य ATTA ॥
सदय -सद्योजातमिन्यधेः, नःमेकीदप यद्ग पणो नामगहशान् | यथा मोमः--भोममेन इति |
पश्चव्रह्ममन्ाः सरोजातादिमन्वाः facet तदुपरिषदिच प्रसिहाः। मङानादायन्यो पनिषद्यपि त afar |
२३४ विधान-पारिजाते |
वत्र सुतडवाच-
हैत्येव मृषयोदानं नारदाय ATE:
यथोवाच तथाप्रोक्तं मयाच पश्मू्िकम् I इति शिवपश्वमृरत्तिदानम् |
— ~
(१५४) अथ grantee वानप्र् १६) |
— 7 —
364. ब्रह्माण्डपुराणे- श्णु नारद भद्रन्ते दानमादित्य संक्ितम् | यथोक्तं ' लोकगुरुणा विष्णुना प्रभविष्णुना ॥ कततःपापहरं पुण्यं आयुष्यं श्रीकरं Bq | आरोग्यं सर्व्वमाङ्कल्यं दुःस्वप्राटृत नाशनम् ॥ सब्बजञान्तिकरं तन् स््वसिद्धि Gena | age सव्व॑रोगघ्नं भुक्ति मुक्ति ena ॥ निषुषत्ययने राषटु-प्रहणे चन्दर सुस्ययोः | Wena सौर बारे वा पश्वदरयकं संक्रमे ॥ सप्नम्यां वाथ नक्षत्रे सावित्रेऽद age X(t) ¦ ुःस्वपरदकषने कुर्य्याद् दानमादित्य संहितम् ॥ दैवाख्ये नदीतीरे तडागे वहूणालये | भन्येषु॒पुण्यवेशेषु देवदानं समाचरेत् ३८) ॥
१.४) ददशादिन्याः, यथा-कश्यश्ाह्ति-पनां जाता; gare | - विषान् , sar, पुषा, वा, सत्रिता, भगः, धाता, निधाता, बरक, सिनः, गक, उक्क्रमः, इति gira: ९ (|) wan द, द््निमित्तम् । महदुमिं द-महामारौ-ंक्रामकरोगपरदम् । एत दृष वेयर, ज्यौतिषे, पुराणेषु, षदभूतसागरेवालि । sete mete १ (;) अन्धेषु प्रथाग-कुदचेष-पुकार-का्लादिषु |
१ (*)
चतुर्धंलबकः |
भादिप्य वे हादाहस्त र्यम्, क्षिति तथा गोमय-संयुतादिः। तस्मिन् सितेस्तण्डल-पुखकेश्, विस्तारयेद् द्रादशपङ्कनानि ॥ प्रदेक्ष-मात्राणि शुभानि तानि, सकणिकाल्यष्टदरेषु तेषु | दिरण्यरुपाणि रेर्निधाय, यथाक्रमादुत्तर तोऽपवग॑ः ॥ TERA META एव देवान्! तद्रणगन्धादिभिर्बयित्वा | ag सृतं शगुडाक्तम् , वल्ेरथावेष्टय यथाक्रमेण ॥ ्रत्येकमेकं द्विजपुङ्कवानाप् ; भाराध्य गन्धादिभिरदरेण | सम्प्रीयतामित्य प्यथ च क्रमेण, ्रत्येकमुक्वायं तदीय नाम ॥ धाताच मित्रच ततः परेण, मात्तण्ड नामाच तथार्य्यमाच | शक्रश्च देवो qe स्तथासौ, भगो विवस्वान् नवम स्थेषाप् || धादित्यनामा सिता तथान्यः, त्वष्टा तथेकादङञमश्च तेषाम् | विष्णु स्तथा द्वादश्षमस्तु मन्त्र, आराधये हेववरान् द्विजांश्च ॥ पुरा देवषये दानं प्रोक्तं कमल-योनिना १८१) | तथा मयापि युष्माकं प्रोक्तं मुनिवरोत्तमाः ॥ दादशादित्य प्रतिमालक्षणं ब्रह्माण्डदाने उक्तम् | इति दवादशादिष्य दानम् ॥ काके *x—
“सुनिवरोत्तरैः' द्यपि पाठामरम् , भव्य aera वक्गिनपुरेति। ARTA मये वोच्यते |
तथाच--पृथ्वःपूव्यत त; हृतम्" । इति ।
कलावपि अभ्युदयाय fags wR
३३९
३ १६ विधान-पारिजाते |
(१५५) अथ चन्द्रादस्य वानम् | nie
365. विष्णुघम्भो्तरे, श्रोभगवातुवाच- घतःपरं प्रवक्ष्यामि दानं राजन् ्रहेरायोः १८५) | ARTA बी राजा शक्रराज्यमवाष्ुहि २८1) ॥ शक्रश्च ated राज्यं दत्वा पुन रवापह । चन्द्र सूर्य्यापरागेच विषुवे अयने तथा ॥ SHIT geal वेशाख्यां ga जन्मनि | कात्तिक्याच्च महामाघ्यां दशम्यां जयायान्नथा ३८) ॥ चन्द्रादित्यौच दातव्यौ qa: Ala उच्यते | शुद्धस्य रजतस्येव मण्डलं हिम ofa: ॥ दरादशादगुर वृत्तन्तु उभयोरपि मण्डलम् | वृत्तौ पद्मसमाकासो मध्ये Tag कर्णिकाप् | भानुन्ताम्रमये पात्रे घृत पूर्णेतु निक्षिपेन् | सोमं शङ्ख-्रीर-पूणं उपरि स्थापयेद्रधः ॥ मुय्य॑न्तु THAR: मोमं शे RATT | आदित्याय तु aq वे सुगन्धिश्वेव दापयेन् | कुडमन्तु पतङ्गाय dada धृतेनतु ॥ एवे सम्पूर्य यत्नेन चन्द्रादित्यौ प्रथक् कृतो | अमृत मृत्तये सोमं नमोऽन्ते नव पूजयेत् ॥ ॐ भास्करायेति वे सूय्यं नमोऽन्तेन पुनः पनः | आहूय ब्राह्मणं भक्त्या वेदवेदद्ध-पारगम् ॥ gefad दरिद्रश्च आहिताभिन्तभरेवच | रक्तेन वाससाच्छाश छडुमेनानुलिप्य च ४(०) ॥
५० [ , 1 = = ~~
१ (:) 99 दानं -गहेगयोरिचयद्ः 'भदापहः (१) इति भादर्शपुष्तकान्तर्तः पाठः।
: २ (1) (र) warufe, saa (समाप इति Ware: गन्यष्टतः पाठः | 8 (|) “का Ware मषमाघ्यां सपर्यां जयायानया! इति aarfesa: पाठः|
AEA ai — Aaa ara इति । 6 ग्रत" $! ५, * $ ४ (°) qaqa’ इति भादग्यन्यानरशतः पातः |
(१५६) अथ काट पुरुष FWA es) |
Steg: |
सम्पूज्य genie fist सूर््यमिषापरम् । cffeed ब्दरनिम्थं घृतस्थन्तु निरीक्षयेत् ॥ समरपयेदराह्मणाय मन्त्रेणानेन भूमिप ! | BRAG GHIA पूणं पुष्करमेवच ॥ arity विधासाङ्गातु यस्याङ्गं विश्वरपिणः | स वै दिवाकरोदेवः प्रीयतां वि प्रमाचिरम्॥ एषसुाय्यं भातुन्तु ब्राह्मणाय निवेदयेत् | क्षीरजं ठेव देवश्च द्रिजराजं तथेव च। अमृतमूत्ति शीतांशु प्रयच्छामि द्विजोत्तम | ॥ गायत्र्या चैव सुर्यस्य अरणं जायते विभो ! | सोम-सूय्यं स्तवं मन्त्रं जपन् शुद्धेन चेतसा ॥ एवं चन्द्रं carseat वशटीराज्यमवापह् | wea तेनतु इतं स्या थोदाशन्द्रभास्करौ ॥ पूभ्यते सिद्धगन्ध्बैः खगलोके महीयते । इति चन्द्रादित्य नप् ॥
* wns
[> 1 a ooeres
366, capac, श्रोक्रुष्णउवाव- दानानि बहुरूपाणि कथितानि मया तव । पुनरेव प्रवक्ष्यामि यद्यस्ति तव कौतुकम् i कथितानि मया तुभ्यं कथयिष्याम्यहं ततर २८1, | महातीर्थेन सिद्धधन्ति प्रयच्छन्ति महन् कटम् ॥ काम्योदानं विधिर्व saa: कामवलितः a(t) | मध्यमस्तु aged क्रियमाणं य्था तथप्॥ "तत्रादौ afafecaara’ इति हेभादरा पाठर |
canta Garg) पत्ते
ce - विचिः Ory ्रियमारा ger aaa’ sfq qqar जिन्तामनौ।
३३७
१ (५) २ (1)
१ (i)
"न नन -पारज्ति |
OY Aleit: ओोक्तोषिपरीतो भयाय os हेयं निष्कशतं पार्थ! दानेषु विधिरत्तमः ॥ मध्यमस्तु तदद्रन तदद्ताधमः स्यतः (१) | oq ष रथीतर Fat: $ष्यातिनस्यक॥ अश्क्तस्यापि छएश्णोऽयं पश्सोवर्णिको विधिः |
अतोऽप्यल्पेन aang महादानं नराधिप ! ॥ रतिग्रहणाति वा तस्य दुःख शोक भयापह | पुण्यन्दिनिमथासाध्य भूमिभागे समे शमे ॥ sates चतु्यास्वा विष्छ्याम्बा पाण्डुनन्दन X(t) | विष्टि भद्राकरणम् |
पुमान् श्म्णतिलेः कायो रौष्यदन्तः सुवणं -दक् | सुवर्णादि परिमाणमत्र यथाशक्ति सम्पादनीयम् | खड गोत करो दीर्धा जवाकुसुम-कुण्डलः ॥ रक्ताम्बरधरः लवी ATE विभूषितः | तीक्ष्नासि gat बन्धेन विस्फारित कटीतटः a(t) | असिपुत्री-च्ुरिका |
ठपानधुग-युक्ताङ्पधिः कृष्णकस्बर TAT: | गृहीत मांस-पिण्डश्च वामे करते तथा II एवं विधं नरं एत्वा गृहीत कुसुमाखिः | यजमानः प्रसन्नात्मा इमं मन्त्रमुदीरयेत् ॥ सम्पूञ्य गन्धङुसुमे नेबेशं विनिवेथ च ।
ॐ सर्वं FoI यस्मात् Heed तेनचोच्यते ॥ ब्रह्म विष्णु शिवादीनां त्वमसाध्योऽसि सुव्रत ! | पूजितस्त्वं मया भक्ष्या पाथिवश्च तथा सुखम् ॥
"तदवा बर; दतः" इति भाद्र TTT: पाटः |
‘fafe; what सूर भद्रा शुप्रषणेषुच' शति हमः |
--'दतीयादशमौ रेषे तत् पञ्च्योस्ु gaa: । wafefe, दितैतदत् ताक परति suf’ इति व्धौतिषै।
"पतौ ति बादर्गान्तर wa: aia: |
रतुर्थसंत्रकः |
यदुध्यते तव बिभो तत् रुष्व नमोनमः | एवं सम्पूज्ञयित्वातु ब्राह्मणाय निवेदयेत् ॥ राह्मण प्रथमं पूञ्य वासोभिभषणे स्तथा | दक्षिणां भक्तितो व्यात् प्रणिपत्य विसज्जंयेत् ॥ दक्षिणात्र पु््बाक्त-मिष्कदातादिका | अनेन विधिना यस्तु दानमेतत् प्रयच्छति | न च मृत्युभयन्तस्य न च व्याधिङ्कतम्भवेत् ॥ भवत्यन्याहतेश्व्यः सर्व्ववाधाविवर्जितः १.†) | ए कृते नरो देवं चिरं जीवेन्नसंशयः ॥ देहान्ते सुख्यंभवनं भित्वा याति परं पदम् | पुण्यक्षयादि्ागत्य राजा भवति धार्मिकः २८१) ॥ सत्रयाजी श्रिया युक्तः पुत्रपौत्र-समन्वितः | सम्पूज्य sreged विधिवदृद्रिजाय. दत्वा शुभाद्युभ-फलेदय हतुमुतम् | रोगातुरे सकल्दोशमयेऽत् az, दही न मोहुमुपगच्छति तत् प्रभाषात ॥
इति काल पुरुष दानम् ॥
Do] * ams
(१५७) अथ HSI ITAA | —-%— 367. पृल्युज्ये- am: रोप्यमयं sear मुक्तारदिम मयात्मकप् | कृत्वा मृदूध्नि शरबन्द्र-रदिममध्यान्सरस्थितम् | त्बहमांसानितु रौप्याणि गात्रेषु ब समन्ततः | एवं ध्यानवतस्वस्य स षन्द्ः BOAT ब्रजेत् ॥
१ (+) Cqayaca’ इति wanes! एतः पात्रः ।
Ry) दति काल Fay दान फल कद्नम्।
| we
१ (9) act) a (J) ४ (०)
विधान-पारिअति |
ततोऽप्यनन्तरं पचात. स्थित्वा विप्र प्रवक्षिणम् | तं गृहीत्वा mse अच््त्वमपि श्रञेत ॥ स्वयश्वामृतसङ्कात-पूणकाय-स्थिति-स्थितः । BSAA नाम्ना दानं मत्यु-विनाक्षनम् १८) ॥ इमन्ते राजतं चन्द्रं रदिमजाट-समाह्ूलम् | अपमृत्यु-विनाक्ाय ददामीति समुद्रन् ॥ सुवण दक्षिणायुक्तं ब्राह्मणाय निवेदयेत ॥ एवं कृते विश्येत sage नं संशयः ॥ ततोस्तस्मात् सदादेयमपमृत्यु -भयान्वितेः | ज्वरादि रोगपरस्थेवां महापत्-पतितेरपि ॥ ततोग्रह्मोक्तविधिना स्थापयेल्नातवेदसम् | जुहुयात् फलनान्नातु शतमष्टोत्तरं धृतेः X(t) ॥ ततस्तु भोजयेद् भक्त्या विप्रान् द्वादशसंख्यकान् ३८१) | स्वयमक्षारखवणं भुखीत सष्देवहि ॥ एवं कृतेनरोन्युनं चिर लीवेन्नसंशयः |
. इति काठ लक्रदानम् ॥
(१५८) अथ यम दानपर् | -#-- 368. Raney, सध्युजये- ae पात्रस्थितं कास्यं तत्र पद्मन्तु राजतप् | तस्मिन् कडेरः खणे; पुरूषाकारतां गतः ॥
9. यमपुरं ब्रह्माण्डदानि | महामहिषमारदो दण्डहस्तो महाबरः ४(०) ॥ इत्यादि ।
दाननिद्यतय op fata चादपरेयवाम्र Wa; पाठः | 'शतमष्टोत्तरान्ितेः' इति ' = '' "|
"मं व्यया › एति ₹माद्रौधः पदः |
"यमोदस्छधरे ध्वाडःे संयमे यमजेऽपिच' इति किन; |
aqderas: | १४१
TOTEM संयुक्तो भयदास्त्राणि सवैः | BUSI: BVI पादतः ॥ भयवास्त्राणि- खड्ग-च्छररिकादीनि | त्रिं ताभ्न-कास्य-पित्तराख्यम् । कारदूताः-- FNRI दण्डहस्ता SA: | कृत्वाच महिषं ष्ठे तन्दद्यादूयममाट्पन् १८५) ॥ अष्टम्याश्च ages करोति विधिनातु यः ॥ स मुम्यते धुवंनाश्ादू दत्वा धृतघटोत्तरम् । धृत घट ठत्तरेऽदक्षिणस्थाने यस्येति दान विवेके | अन्ये सुवणं दक्षिणे इयाहुः X(t) |
हति यमदानप् ॥
--- cane
(१५६) अथपापपुरूष Faq | 370. स्कान्दे, नागर Te —
271. आनले SATS | BCAA प्रमादा कामाह्ाटस्यतोऽपिवा | योनरः करते पापं प्रायश्चित्तं करोति न ॥ हस्य पाप विशुद्धथ्थ किञ्चिन्मे कत-सत्तम | येन भुक्तोभवेन् पापाद् यदि तुष्टोऽसि मे प्रभो ॥
Ode, भन -यज्ञ TaTq— अह्वानाञ् ज्ञानतो वापि AAG HA AT: | पापाश्य--पुरूषदुनिन मुच्यते नात्र As: ॥
'यममानपरत्रित- मडपपहण्छित लोहपातोपरत््थितकछपाक्निविद med यबनप- मदना थाचन्ददा Rawal: |
que fear सष्यदानेषु प्रथा । तवान् सर्वषु दानेषु मुबथं दचि्ष्यते' |
wafas ant sft बा Ws; स्वात्।
AMC: TWA खान्।
१४२
विधान-पारिजते |
375. आन्तं उवाय- विधिना केन देवोऽसौ पापपिण्डो महामुने | | ततो विस्तारतोध्रहि येन वक्ष्याम्यहं द्रुतम् १८) ॥
374. मन्तु यज्ञं उवाय- मन्वादवि-दिवसे प्राप्रे यदा aed दिनं भवेत । तदास्य भूतिः कर्तव्या हैमी विप्राय तुष्ये ॥ तुखापुरुषवत् कार्य्यं डुमयुमयोविधिः | परं हेः प्रकत्तम्यो TSA केवलं नृप ! ॥ संक्ञाप्य पश्वगव्येन ततः स्नात्वा मनुं जपेत् A(t) | रं ज्ञाप्य प्रतिमामितिविशेषः | पविहाति संख्यामिः शवेतपुष्पेनराधिप |
ॐ पृथिष्ये aa: | यमाय नमः। तेजसे नमः। MAA नमः। भाकाशाय नमः। श्रोत्राय । त्वचे। age) Peed घ्राणाय । शब्दाय । स्पर्शाय । पाय । रसाय । गन्धाय । वाचे। पाणिभ्याप्। पादभ्याप्। पास्ते । चपस्थाय । waa) बुद्ध्यै । sega) आत्मने । परमात्मने । इति ।
१ ,*) x (1) १९५)
४ ८०)
एवं सम्पूज्य राजेन्दर ! wat दीपमाहरेत् | धूरसीत्यथ मन्तरेण इभ्रिभ्योतीति दीपकम् ३८१) ॥ aura युवा सुवासेति'ति वासांसि परिधापयेतं ४८०) । ततो श्राह्मणमासीनं वेदवेदाङ्गपारगम् ॥
प्रक्षाल्य चरणो वस्य वस्त्राणि परिधापयेत् | कपेरकण्टकेशचेव थदशुरीयक AW: |
भूषयित्वा तनुस्तस्य वतोमूत्ति समानयेत् | मन्त्रेणानेन राजेन्द्र ! ततस्तस्मं निवेदयेत् ॥
HAAG दतम्, इति भदन्यन्य नरतः पादः । पापपुरुष दति पापल्लत् पद्षो- star) मन्वा भूतग्रचा ates वामकङुसिस्य' तन्दरत् इति ।
ca’ ‘aa? शिव" जपेत् शत्यादयो लेवमेदाः सनि | --कालाभिपूजयेत् एति सापरपाद भादशगन्यान्तरे । +धद विध बधव्यनंः इत्याटि शक्यनुः-१।८।
करदः Saga’ sala fan: पाठ --अग्मिज्योतिर्योतिरपिः” इत्याहि शक्रथनुः--३।९।
"युबा सुषासा इत्यादि मनः; प्रागुक्तः |
चतुथैखवकः |
भमन््रस्तु- एष भात्मा मयादतः ववं हेममयो दविज । यत्किश्िद्विहितं goa पापं मे नाशयाखिखम् ॥ हतस्तु ब्राह्मणो मन्त्रमिमं राज्ञन् AAT । ate पापं त्वया gedaan तत् ॥
गृहीतं पृषवहूपन्ते यतस्त्वं पापवलितः १८५) |
इति प्रतिग्रह पन्त्रः-
एवं इत्वा विधानेन ततो विप्रं विसञ्जंयेत् । एवं कृत्वा ततस्तस्य दत्वाथ दक्षिणान्वथा | यथा तुष्टं समभ्येति ततः पापान्-जयत्यसौ | एवं छते महाराज ! प्रत्यय स्ततक्षणाद्धवेत II शरीरे धुतामेति ततो(पो)शृद्धिश्च जायते । wana वीक्षते रात्रौ सन्तुष्टमनसः स्थिताः ॥ स्त्रियः fadeal aa शवेतमाल्यालुकेपनेः | saa गाश्च वृषोन्मत्ताः तीर्थानि विविधानिष ॥ एवन्ते सन्व॑माख्यातं पापपिण्डस्य दीपनम् | श्रवणादपि राजेन्द्र । सव्वंपापेः प्रमुच्यते ॥ अन्यत्रापि महादानं पापपिण्डोहरश्नरः। एवं जन्मछतं पापं निजकायेन निर्मितम् २(1)॥ हिषारये atarer सहक्नगुणितम्भवेन 3(!) | इति पापपुरुष वानम् ॥
"यतस्व पापनाजनः, एति ब्रादगय्यान्तदधतः पाठः | एवमि्यब ‘ga’ एति पाठः setae अरलि।
. टि
Rael. माकण उवाथच- भगवान् कनदानेन दृति Tae) shew पश्यति,
Wy विषान-एरिजरिति ।
(१६०) अथोदङकुम्म दान् (५) |
==> a a
375. gftaata,—arnoea परति नारद sare | माकण्डेय श्णुष्वेदं त्रह्मविष्णोः पुरानघ | यदाह भगवाश्छम्भु SATE स्तयोस्तथा १८१) ॥ शरयतायुदकुम्भाख्यं दानं वद्यामि सुव्रतौ | TASCA पुरूषः Stal नयाति नरकं कचित् | स्वग्यं यदस्य मायुष्यं आरोग्यं पापनाशनम् | मम प्रीतिकरं पुण्यं युवयोश्च प्रियन्तथा i AMET पौणंमास्याश्व काततिक्यामथ तदिने । खजन्म दिवसे कायं GAA दनि | भूमौ गोमय-लिप्रायां उदकुम्भं न्यसेदुधः | ुष्पेःफटेश्च संवेष्य aan सितरूपिणम् iI विधानेन तिले श्रं गुडं तत्रेव निक्षिपेत् । aus mata alan शक्तितः छतम् ॥ सुमुखं feast देव मासीनं दण्ड हस्तम् | वरदं कृपयायुक्तं भक्तानां हितकारकम् | रवं शुभान् घटान् एत्वा गन्धादरिभिरथार्षयेत्। चिप्रभ्योदापयेत् gear एभिमन्त्रे यथाक्रमम् ॥ "यमाय धम्म॑राजाय मृत्यवे चान्तकायच | FTAA कालाय Gaya AMI’ २(1) ॥ एवमाराध्य तान् कुम्भान् दथादुदक CTH |
प्रियताम्भगवान् देवोमन्त्रान्ते समुदा्रेन् ॥ १ (*) "यदाह -- द्यत 'त्दाडइ' इति Bandy aia: | द (|) --जोदुन्बरएाय eure नीलाय परमेहिने।
हकोदराय विताय विचगुप्ाय aaa.’ इति मन de: एते ages संष्यकायता तत्तपर ऽपि प्रसिखाः।
sak षारिशा ge ga खर्यादिनिरभित fad: |
विष संक्रान्तोदाने फलाधिक्व' शास्ते उकम् ।
चतुषेतषकः | ९४५
एवं म्भ प्रवानेन देवदेवः स तुष्यति ।
कर्ता कारयिता स्वग प्राप्नोतीति न संशयः ॥
नयाति नरकं घोरं न प्राप्रोत्यश्ुमं कचित् |
मम weak भमवान् प्रीतो भवति तस्य वे ॥
यः म्दानं विप्रेभ्यो ददातिच यथाविधि |
स गच्छेत् खग॑लोकन्तु नात्र कार्य्या विचारणा ॥
इति ङ्कम्भवान षिधिः ॥
atta द mea
(१६१) अथ मकरदन fata: क 376. हेमाद्रौ, बौधायनः | कर्य्या मकरं सम्यपराजतं ताम्र मेवच । प त्रयेण द्वाभ्यां वा यद्रकेन ara ॥ पुच्छे रन्नानि देयानि कटिं team कारयेत् । नेत्रे खर्णमये कार्य्ये frei Gea: प्रकर्पयेन् ॥ पादयोः प्रक्षिपे त्त्र घृत पत्रे पुरद्रयोः १८*)। कृष्णवद्ेण Gay चन्दनागुर-चश्चितम् | ताम्रेऽथ HS WAST स्थापयेन्मकरं शुभम् | ब्राह्मणं बरत सम्पन्नं ae दान्त मलोदुपम् || वलेः कटक केयुरे; पृजयेदद्गुरीयकेः | होमो वारूणदेवत्य म्मन्तराध्यायोक्तं मागतः ॥ ततस्त्वौदारिकि faa मकरन्तश्निवेदयेन् २८1) | जलाधिेव देवे । पश्चिमाशापते विभो! ॥ उदरलब्याधिनाक्षं मे कुह दानेन तोपिनः। इति मकरवानप् ॥
--- # ---
( पद दयं ) करयोः, शति दा पद्यं भित्रमनि।
'पदमीदारिके' sar पादान्तरममि |
३४६ विधान-पारिनाते | (१६२) अथ लोकपालाष्टक वानविधिः।
377. ब्रह्माण्ड पुराणे-- दानानामुत्तमं चेतत् संसिद्धि करं परम् १(*) | करोति दानं नारी वा सायुज्यं ब्रह्मणोत्रमेत् ॥ विषुवययने राहटहणे चन्द्रसूर्ययोः | अन्येषु पुण्यकालेषु sendy विशेषतः 1 देवालये नदीतीरे गृहे वा दानमाचरेत्। पुण्यकारेषु सर्व्वेषु पुराणोक्तेषु नारद् ! ॥ चतुरस्नां समां भूमि रिप्त्वा गोमयवारिणा | षट्करं ASK वा द SAT वा करान् ॥ प्राच्योदीच्यश्च कर्तव्या रेखाश्चतद्काः स्मरताः २(†) | नवकोष्टानि तत्र स्युः श्वेततण्डुल्कु(पु)खकेः I सितेरष्टलेयुक्तान् कमलान्विन्यसेच्छुभान् | जातरपमयं . देवं जगत् कर्तारमन्ययम् ॥ तेषां मध्यमकोषठेतु कमं विनिवेशयेत् (°) | eeqata यमश्चैव निक्रःति वरूणन्तथा ॥ वायुं सोमं वथेक्षानं प्रागादिषु क्रमान्न्यसेत् ३८) | जावरुपमयान् देवानष्टौस्वायु ध-संयुतान् | त्रिपखाद्वा सुवर्णात्त यथा शक्ति विनिर्िमितान् ॥ ब्रह्मणो ऽभिभुखान् सर्व्वान् सर्वेषु-विनिवे्येत् | जातरूपान् खणं मयान् यथाशक्ति विनिर्म्मितान् ॥ ब्रह्मणोऽभिमुखान् देवान् विनिवेक््यच वारिणा ७(+) | योऽसौ कारयिता-विप्र स्त्वेव मेतत् समाचरेत् il
१ (*) हेमाद्रौ श्रद्माखपुराद, -इत्य्र few पुराण इति पाठः | '› --तवैवादौ MATTE इत्यारभ्य गौदरं qa’ fara; ata shire: पष्यति | ९ (+) शं ततस््.लकल्वकेः' इति माल्य केः' इतिच पाठान्तरम् | * qa: समाः" इत्यपि पाठान्तरं qaqa । ९ (t) ‘arg’ सौम रद्रद्च' इति ईमाद्री पाठः । ४ (+) ‘quad Tages संप्रोततय wearer’ इति agahfearad) ora: |
१ (*) x (t)
चदुर्थसलबकः |
दानकालेतु सम्प्राप्ते दाता क्ञाति शशौ दकं; |
प्रसन्नवित्तवदनः परमेष्ठि-पुरोगमान् ॥
खनाम मन्त्रेरमितोनमोऽन्तेः,
आराध्य गन्धादिभिरादयेण |
विपरास्तथाभ्यच््यं यथाक्रमेण,
सम्प्रीयतां मे त्वय Aaya ||
योऽसौ कारयिता fax सुस्मे दाच ation |
सुवण-संख्या गणिता हिरण्यश्वैव वाससी ॥
प्रोक्तं देव-ऋषेहनिं sensed मया |
किमन्यच्छोतुमिच्छा ते तदिदं वद् साम्प्रतम् १८१) ॥ इति छोकपालाष्टक दानम् ॥
~ अ
(१६३) अथाजादि दानप् |
~क a
378. भहाभारते- भाविकश्च महिषं दत्वा विप्राय शक्तितः | धृत क्षीरवहा नो यत्र तत्र स मोदते॥
ayTa— अामलङकृतां दत्वा वहिलोके महीयते । तमेव ore प्राप्रोति zearst विधिवन्नरः ॥
सरब्बान् कामानवाप्नोति ये ये चेतसि संस्थिताः २८१) |
THAT A ॥
ene Ei जज ~ te ee यि OER, १ mins eee
न्रम।नक्रोतमिष्छा ते, इति हेमाद्रौ पद्रः |
इतिवा" इति अवसाने पाठोऽसि। अन्धञ्जतुवे चिन्तामवी पलति ।
३४७
१४८
१ (*) ९ (1) a ({)
विधान-पारिनति |
(१६४) अथमेषीानं, भवषिष्योकरे ।
मगवानुवाय-
soya ! परं दानं सर्ग्बकिल्विष-माशमम् | यद्दत्वा विविधं पापं सथ्ोविखव मू मि)च्छति ॥ सुवर्णरोमां सौवणीं प्रत्यकषावा सुशोभनाम् । सुवण-तिलकरोपेतां सर््वारङ्कार-मूषिताम् | ara परिधानश्च दिन्यचन्दन-भूषिवाम् | दिन्यपुष्योपहारान्तु सव्बधातुरसेय॒ताप् ॥ सप्रधान्य-समायुक्तां फ्पुष्पवतीन्तथा | प्रगूधात्वादि परिमाणं परिभाषायामुक्तप् १८१) | दतेन कारयेत्तान्तु FINA प्रयत्नतः | यथाराक्तथाऽथवा TNF वित्तशाढ्यन्नकारयेत् ॥ अयने विषुवेचैव प्रहणे शशि-सूर्ययोः | दुःस्वपरददानेचेव जन्मक्षं तिथि संक्षये ॥ यदावा जायते वित्तं चित्तं श्रद्धा समन्वित् | तदेव दानकालं स्याद्यतोऽनित्यं हि-जीवितप् ॥ amr गृहैवापि यत्रवा रमते Aa: | तत्र संस्थाप्य देवेश मुमया सह् TET ॥ ब्रह्माणं सहगायभ्या aly श्रीधरन्तथा । TAGE तथामद्धं लोकधाङान् प्रहास्तेथा २८) ॥
दाङ्करा दि erg विश्वकम्मोह --२(1) |
चमम्माम्बर शतुर्वा: शूर सरङ्ग-पाक्षधृक् । वृषाङ्कः शङ्करो गौरी बामोतसङ्खे स्थिता भवेत् ॥
eee ree ee ee
परिभाषातु चतुधेस्तबकारश्भ safe । 'तान्ुपून्यबिधानेन गन्धपुष्प निवेदनः" इति चतवेगेचिन्ताभलिः |
"उमाशङ्र STATE fewwel’ इति मादः, flewadfreare अपर इलमकि ।
agers: | ave
ब्रह्मादि रूपमाह, नारदः- सावित्री दक्षिणे पावे गायत्री वामभागतः | विष्टोकयन्त्यो ब्रह्माणं साकषसुत्र-कमण्डलप् 2 (#) ॥ लक्ष्मी-नारायणहूपं हेम-हस्तिदाने केयम् ।
अन्येषान्तु परिभाषायाप्। एतानि यथाशक्ति सुवर्णनिर्मितानि कुर्यात्| मध्येव तैष्ुम्मोपरि पूर्वोक्त प्रकारेण घटितां मेषीमुक्तोपकरणेः स्स्थापएयित्वा- गौरीराष्करादिभिः सह पूजयेत् A(t) |
१ (र) २11) १ (3) ४ (+) a (>)
[1
तां संपूज्य विधानेन गन्धपुष्प निवेदनः | तद्रे कारयेद्धोमं तिला्येन ates ॥ oma द्विजं शान्तं वासोभिः परिपूभ्य च । afeg मन्त्ेहौमश्च steal जवछितेऽनरे ॥ ततस्तां तिलकं भक्तया लवणामि मुखस्थितान् ३८१) | पूजयित्वा विधानेन मन्त्रमेतदुदीरयेत् ॥ छवणामिमुख स्थितान् - इति प्रतिमातः पश्चिमायां fare । लवणाश्ातोऽनेन तदभिमुखत्वं सम्पद्यते | Wea रोमत्वङमांसमेदाधैः सर्व्वोपकरणेः सदा । जगतः संपरृततेऽपि त्वामतः प्रार्थयेच्छिवम् ॥ वाङ्मनः कायज्नितं यत्किश्विन्ममदुष्छतप् | तनूसर्ग्यं॑विलयं यातु त्ानादुपसेवितम् ॥ एवमुषाय्यं तान्दृद्ादु क्षणाय कुटुम्बिने ४(+) | नातिभाषि ततोदत्वा तन्मुखं नावएोकयेत ५८५८) ॥ दुष्तिप्रहाद् विप्रो fret भवति पातकी । नोर्णावुरंधषिणा हीना दातन्या ना बिधानतः ॥
माद्री दानवन्छु न्या निखितमन्नि |
“ततस्तान् तिलकुणमष्यान्' इति Quite: | ay दिगभागे कवकानि स्थितानि तदमि मुखष्वितानिति | "यज्च-सप्तडतो' इति ईनाद्रौ पाठः | "नानिभापेततोदष्यात्' इति srantareya: पद्रः (नानिभेत atzary’ श्वपि पाठः uate ।
३५० विधान-पारिजाते |
दक्षिणा विधिना हीना दुःखशोकावहा भवेत् । पुरा दत्तमिदं दानं गौर्यां दक्षगृहस्थया ॥ तेन शम्भुः after: asda नमष्कृतः | इन्द्राण्या खण॑रोमाणां शतं दत्तं विधानतः ॥ पतिः खर्गपतिरछब्धः साद्यापि दिवि मोदते | नटेन दत्तमेतद्वि राज्यं क्त्वा दिवङ्गतः ॥ रूष्िमण्याहं पतिर्टन्धः सौभाग्यमतुखन्तथा | दानस्यास्य प्रभावेन पुत्रा बहुनलान्विताः ॥ AANA पुत्रं अधनो छभते धनम् | दत्वा दानं शुभां कीति विपुलाश्च तथा श्रियम् ॥ य इमं oO दानकल्पमनुत्तमप् | अहोरात्र कृतात् पापान्मुच्यते नात्र संशयः ॥ मेषीमरोषकटुषां संप्रोहरां युशस्ताप् , दाने सदेव रसधातुयतां सधान्याप् | तामादरेण कुरूनन्दन देहि Tes, १(*) येनास्त््रपतिमिरः stata भासि At) | इति मेषी दानप् ॥
(१६५) अथाजा FAL!
Epo * —
:3 (^). घुमन्तु — प्रजापतिस्तपस्तप्त्वा ATH TAA: | यज्ञार्थं ततूसूतं कल्प्य पड यक्षस्य सिद्धये ॥ fred विपुर श्नं कृष्णसारं युवानकम् | AAAS यक्षानां सत्राणां पितृकम्मणाम् ॥
--.-- ee भे किये
१ (*) 'afig ear’ इति जादर्थानर-ख्ितः पाठः | x (1) ‘aare पाप fafac:’ इति बादर्थन्तर wa-qia: |
चतुरकः | ३५१
तत् सम॑ विदितं देवे स्तदानश्च निगद्यते | अजञापालो महीपालो धजादानेर्दिषं गतः ॥ भयने fight चेव ॒युमादौ प्रहणेषुच । मायां समजादानं पौर्णमास्याच्च शस्यते १८१) ॥ fafa तस्य प्रवक्ष्यामि विश्वामित्रेण निभ्मितप्। स््वरन्नोपसम्पन्नां सप्ररन्नोपरि स्थिताम् ॥ बङ्ममाल्योपमानश् भूषितां पटुजानकीम् । weal हेमश्वङ्गीं anager सुदोहनाम् २८1) ॥ ससुतां रौप्यपादाश्च gat दथात्तिरोदकम् | गोदानवत् प्रयु खीत मस््रेणानेन संयतः २८) ॥ AMAA अजे Gr यक्षसम्पत् करे शुभे | qpcd हरमे पापं जन्मान्तरकतः कृतप् II इत्यनु मन्त्रणन् | एवं agate भक्तया द्विजहस्ते जलं क्षिपेत् । प्रीयतां agama वासुदैवाय aaa: ॥ एवं प्रदक्षिणी कृत्य aca समवरोकयेत् | ततश्च गच्छेव wage हरि संस्मृत्य मानवः ॥ ये aA कृता दोपाः कामतोबाप्यकामतः ४(+) | यौवने वाद्धकेऽन्यत्र प्रसङ्धेनापि पातकम् ॥ अजादानस्य माहात्म्या ज्निष्पापोज्ञायते नरः । पत्रपौत्र-समायुक्तः सदाचारमतिश्चिरम् ५/८) ॥ 380. विष्णुषम्मोततरे- तस्मादजां प्रयच्छ त्वं ततः स्व॑मवाप्स्यसि | मन्त्रेणानेन विधि वदलकुत्य खशक्तितः ॥
~ ~~ ~ ee = ~ ee म
१ (*) "अमावास्याम्" इति भादर्थान्तर एतः परः |
२ (1) अव प्दयनेवा 'मूदोहनोम्' इति aed चन्या भूतेईमाद्री ।
१ ({) “संयुत! इति चादश्पुशकान्तरम्धः पाठः |
४ (+) महाभारतोक्तं ‘woes cares ‘aa समोदते' पनं are रोकं हमार अधिकर्मलि।
४ (x) "हदाचार-युतबधिरम्' इन्यपि पाठः भरादभ्पुलकान्तरे ।
Sale कताः पापा." इति ₹ईमादर |
QR विधान-परििति |
त्वं goa ब्रह्मणा सृष्टा पवित्रा भक्ती परम् | त्वत् प्रसूतोत्थिता यक्ष TERT SRT भध ||
इतिकानमन्त् | प्रतिगृह्णीत ताश्व पृष्ठदेशे द्विजोत्तमः १८४) | ud sara विप्राय सब्वपापेः प्रमुच्यते ॥ अश्वमेधफं प्राप्य wea देष्णवे पुरे | इत्यभादानम् ॥ -#-
(१६६) अथ मेषदानप् । --- ॐ --~-
231. हेमाद्रो, वौधायनः- anid भवेत्तस्य यस्य नामि-विनाशकः २८) । SAT तत्प्रतीकारं यथोक्तं ब्रह्मणां पुरा ॥ पलाद्धंन तदद्धन तदद्ाद्धिनवा GA: | राजतंकारयेत् सोम्यममने बाहिनयुत्तम् ॥ . सौवर्णाश्च शुराः कार्याः श्वेतवस्मेण-वेष्येत् | शवेतमाल्यैः शवेतगन्धे धेपन्दधयान्मधूत्करम् ॥ तण्डुलोपरि संस्थाप्य पुनस्तं पृजयेत् सुधीः | तण्डलानां परिमाणं द्रोणद्रयमुदाहतम् it आन्रे्यान्दिक्ि होमश्च समिदाज्य तिरेरपि | आचार्येण विनीतेन सर्व्वशाख्नार्थ-वेदिना ॥ aguas कक्तव्यस्त्र मश्नानिमान् श्णु | अश्निमददे'तिमन्त्रेण समिद्धोमः प्रास्यते २८१) ॥
wee --~---- ee ee
९ (*) विद्धो "उदस्य गडभग्वापि' इत्यारभ्य ‘qagsae way’ raat ञ्चोकदवं ₹मादरो दानश्ण्ड ऽधि ओ दश्यते |
९ (1) न्यस्तुनापरि-विना शकः इति आदभे पुशकान्तर खितः पाठः |
९ (5) "अप्रमूरा दिवः ककुत्पतिः एथिष्या षयम्। sot tat fa जिवति । oe aloe
साद्यानिः। गृक्रयजुः Ute |
चतु्ेरवबकः |
'अच्नेनयेत्यांज्यष्टोमोऽप्यम्निनाभ्ि Reread: १८५) | मन्त्राध्यायोक्तमत्त्रेण चाभ्िसंस्थापनम्भवेत् | अप्रः TER देशे मं इम्भन्तु विन्यसेत् ॥ प्रणीतामोक्षु-पर्यन्तं कत्वा ज्ञानं विधीयते | (भआपोिषठ्यादितरयवं हिरण्येति'चतुकररवः २८1) ॥ पावमानालुवाकेन माञ्जयेद्रोगिणन्ततः। शम्नोदेव्यनुवाकेन शान्तिश्वापि प्रकटपयेत् ३८) ॥ तस्मे ETAT रोगी MEAS शद् गुलः | पुजिताय यथाशक्त्या दधात्न्तु सदक्षिणम् ॥ दानमन््रसु- देवानां योगुखो हव्यवाहनः सञ्बपुजितः। तस्य त्वं वाहनः yea: देवैः सेन्दरम्मह्षिभिः ॥ अभ्निमान्यं पुञव॑कम्मं-विपाकोत्थन्तु यन्मम | तत्सर्व्वं नाशय fini जटराप्नि-द्धये ॥ aq fant योदयाद् अप्रेव्बाहनमुत्तमप् | टवान् afta मरस्योजीवेदरषशातं नरः ॥ ततः खबन्धुभिर्विपरः ज्ञात्वा भुलीत वाग्यतः | इयभ्निमान्यहररौप्य मेषदानम् ॥ (१६७) अथ महिषी नप् | +,
382. बविष्योक्तरे. भ्रीं क्रुष्ण उवाच ४८०) | महिषी दानमाहात्स्यं कथयामि युधिषिर | qua पवित्रमायुष्यं पव्वफाम-सुखप्रदप् ॥
३५१
“अप्रं नय सुपथा गये भअन्राद्दिच्रानि देव वयुनानि विहान्। यु्ौष्यदयङूहवाचमनौ-
ufawt ते नमदिं fade’ । गृक्रधनुः UIE! Caraifes’ fajan मन्वा: गरक्तयनुः प्रविहाः ११।५०।५१।५२॥।
—Fgcaifa’ मनाया GAM अचः--१३।४, २२।१०, १०।१९) २८।२० WHAY: |
'अत्रोरैवोरमिट्य चापोभव्रनत् tas शयोगभि लवनम् नः ।
--ताग्ति मन्वालवेव चः १६।१-!9। गुक्रयनुः-३६।१२। हेमाद्रौ ainee —farfasm "महिषो gaat nq! deat युवतीलधाः
४ (e
f—v&
१५२५ May गच्छति, taal हो द्वोकौ aren लः।
विधान-परिजाते |
चल्द्रसूययपरहे पुण्ये कारिकयामयने तथा | SSM चतु सूयं -सं्रान्ति-वासरे ॥ यदावा आयते ad Fras कुरूनन्दन | तदैव देयामदिषी संसार भय-भीरूणा ॥ सुक्षीराच सुजघना सुश्ङ्गी युखुरा वथा । प्रथम प्रसृता युनी Batter दोषवबजिता १८) ॥ सुवण-शृङ्ग-तिलका चण्टा मरण-भूषिता | रक्तवद्याध्रतारम्या वाश्रदोहनिकान्विता | पिण्याक-पिटकोपेता सदहिरण्याच हाक्तितः | सप्रधास्ययुता देया ब्राह्मणे वेदपारगे ॥ पुराण पाठके ag ज्योतिः शाक्ष-विदे तथा | देया नवेद्रहिते नवक-श्रतिने कचित् ॥ goat: समायुक्ता पुण्येऽहि विधि-पुन्वेकम् | वद्यन्मन्केण राजेन्द्र! पुराण पठिते Ag ॥
Rag दानवाक्यम्-
ॐ अेत्या्यमुकगोतरप्रबरायेत्यादि समुद्य इमां महिषीं प्रसूतां तरूणीं सुवर्णश्णीं सुवणं -तिलकां ata षण्टातान्न-दोहनिकान्वितां पिण्याकपिटकोपेतां सप्तधान्ययुतं पाुकावतीं यमदेवतां असुककामस्तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेत्युक्तव पू्व्वोत्तं मन्त्रमुदाहरेत् |
अमुकगोत्रप्वरेत्यादि, एतन्मदिषीदान प्रतिष्ठार्थं द्षिणामिदं दिरण्यं तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेति |
१ (*) १.1)
इन्द्रादि लोकपालानां खाराज्यमहिषी शुभा z(t) | महिषीदानमाहात्म्यात् साऽस्तुमे सर्वकामदा || धम्मराजस्य सामीप्ये यस्याः ga: प्रतिष्ठितः | महिषासुरस्य जननी या सास्तु वरदा मम॥
---* ——— ` ० 8
अत्र युनौ युवतौ तरषौति यात् । प्रथमप्रसूता -सब्धायप्रमूता
cH) alat भादभ्ययान्तरे me) हेमाद्रौ विशेषो यथा,-,एव' दश्वा विधानेन WEIS VW नयेत्। चमापयेत्ततोविप्रान् सुषन्त्टो भवति च । waa विधिना इत्वा aie दिजपुदगवे। स्थाम् कामागवाप्गोति इडलोके cere’) ay लीं ददाति महिषो सा राजमहिषी भवेत् । महराज: पुमान् राजन् न्या बवन वधाः |
ASUS: |
इति cer; — दत्वा प्रदक्षिणी त्य ome et परत्र । यन्न याजी भवेदकिपरः क्षत्नियोषिजयी भवेत् ॥ ेश्यस्तु धान्यधनवान् शूद्रः सध्वारभसंयुतः | तस्माश्ररेण दालव्या महिषी विभवे सति ॥ ुत्रपौत्र-पपोत्राथं मात्मनः शुभमिच्छता | दशषेलुसमां राज्ञन् महिषीं नारोदोऽवोत् i विशद्रेनुसमां व्यासः सर्वदानोत्तमं कविः | सगरेन BHT धन्धुमारेण गाधिना ॥ दत्ता dene विप्रभ्यो महिष्यः सर्व्वकामदाः | महिषी वानमाहात्म्यं यः शृणोति सदा नरः ॥ स्व्वपापं विनिमुक्तः शिवलोके महीयते । दुग्धाधिकां हि महिषीं नवमेषवर्णाम् , सन्तुष्तर्णकवतीं जघनाभिरामाम् १८५) | द्त्वा सुवणतिलकां द्विजपुङ्गवाय. erage जगतीह किमत्र चित्रम् २८1) ॥
इति मदिषीदानप् ॥
--#--
(१६८) अथ कृष्णाजिनदानप् |
eee pees
OS, RTT TA — A(T) | sentra cara विधिङ्काष्टं ममानघ । | STMT तत्र मे संशयो महान् ॥
‘aaa: तुबदः fag. | तादशवत्स गनौमिष्यरः | ‘MET इृटनोकः OTe AAA | अव मनुर्वाचति' Garey: as: |
१५५
१
विधान-पारिनाते
284 wae ज्वाव-
ली पक्षसि शमे शि दूष्यगेः | पौर्णमासीतु या माघे anne कार्तिकी तथा ॥ उत्तरायण-द्रादश्यो SAME मया फलम् | आहिताभिर्दिजोयश्च देयं बे तस्य पार्थिव ! ॥ यथा येन विधानेन तन्मे निगदतः श्रणु | गोमये नोपद्ितु शुचौ FH नराधिप १८१) ! ॥ आदावेव समास्ती््यं शोभनं वख्ममाविकम् | ततः सशङ्कं स सुर AA छष्णमार्गणम् | कत्तव्य रुक्म ee रौप्यदन्तं तथेक्व | wee मोक्तिकेयु्त तिरच्छन्नं तथेव च ॥ तिेरात्मसमं कृत्वा वाससाच्छादयेद् द्विजः | आत्मसममिति--उपविषटस्यात्म तुल्य प्रमाण मित्यथंः X(t) ॥ सुवर्णं नाभन्तत् aal दलङकृत्य विरोषतः | रतेगन्धेर्यथा शक्तया तस्य fag च विन्यसेत् ॥ कास्य पात्राणि चत्वारि दिक्षु zag यथा क्रमम् | मृन्मयेषु च पात्रेषु पुर्वा-दिष्षु क्रमेण तु॥ धृतं क्षीरं दधि क्षिद्र मेवन्दत्वा यथा क्रमम् |
सुकणनाभमित्यादि, अलड्यादित्य ल्करण-साधनाकाङ््षायाम् , रनेगन्धेरित्यस्य सन्निहितत्वात् साधनतयान्वयेन निराकाङ्ष्षत्वा भ्नकांस्यपात्रेः सम्बन्धः । ततश्च तेषु may मृन्मय पत्रेषु पु्वादिक्रमेण धृतादि दध्यादिचेति कलपतर काराभिमतोऽर्थः a(t) |
१९ (#. + (+)
१९ (t)
पश्चकस्य तथा NA AN कुम्भ मेवच | ब्रहमोपस्थानकङ्कृत्वा शुभवित्तोनिवेक्षयेत् ॥
‘ga दशेव पाचिव |’ इति हेमाद्रौ पाठः ।
खपविषटश्य यजमानस्याव्मनः परिमितं ania: |
--'तिलेस्तु frac wate’ कचित् पाठ" एति ईमाद्िः |
'सरवानि कांव्वपावाकि चतुरि दिन्वलन्थानि र्खवानि पवद wari atin warmed genfefew खापनोयानीति हेनाद्विः।
agteras: | ३५७
जीणवक्ेण पीतेन सर्वाङ्गानि व माञ्जयेत् १४) | धातुमयानि पात्राणि पादेष्वस्य प्रदापयेत् ॥ वक्ष्यमाण प्रकारेण समल्त्रकं निवेदयेदित्य्थः | यानि कानि rata मयाछोभात् तानि च ॥ Sea प्रदानेन प्रणश्यन्तु ममार वे ॥
तिल पू्णन्तु तत् gear वामपादे निवेशयेत् |
यानि पापान्यकामानि कामोत्थानि कृतानिच ॥ कांस्य पात्र प्रदानेन प्रणश्यन्तु सदा मम २८) | एतत् wad पश्चिमपादहये स्थापनीयम् | परापवादपेशुन्या शष्ट-मांसस्य भक्षणात् ॥ तदुत्थितश्च मेपापं ताम्रपात्रात प्रण््यतु | कृन्यानरेतं गवाश्वेव परदार -प्रधषणम् II रोप्यपात्र-प्रदानेन क्षिपं नाशं प्रयन्तु मे। उद्ध्वपादेत्विमेकार्य्याः ताम्रस्य रजतस्य च ॥ उदर््वपादे--अप्र पादयोः । अत्रेकत्व मविवक्षितम् | अनेन Geary छोहकांस्य पात्रयोः |
पथिमपादयोः स्थापनमित्यर्थाहनभ्यते। अनयोश्च ged पात्रयोदक्षिणे वामेच
न्यासः ३0) |
अत्र सुवर्णपात्रस्य स्थापनानुक्ते मध्ये पात्रान्तराश्रवणान्मध्यदेशे एव स्थापनम् । एतका्षत पूरणस्थापनीय मित्याहुः ४।०)।
९)
२८)
ब्र्नोपम्यनकमिति--.वा(्,दानदगददिरपममीपे wie स ania: यश- माजंय्त्-दानानन्तरः सावापौनन nina ङ्गानि प्रण्कादयत्'। इति चतु चिन्तासणो।
वरह्िम्धापनमिति ऽयम् |
निव॑शयेत्--दानानन्तर सखानाध्मितिरषः | श्वानि पापान्य काम्यानि कर्थो(मो)द्यामि ata |
कद्यपाव्र प्रदानेन तानि amy म सदु |
सधना naw पादवं ददिषे खमेत्'। एति हेमाद्रौ । faa तामपाव' age दकया, दज्नतपावे fangs’ बामपादे स्यापनौय'निति
= qquifemad |
"एतञ्च gesaaneage’ मथ्यदेभे खापनीय (मिति इनिः |
१५८
\ (*)
१९ (1)
१ (;) ह (°)
विधान-रिनाते |
हेमयुक्ताविुम्च दादि वीज ITH | TTT FAT दुरे MRCS ॥ एवं sear यथोक्तेन सब्वक्षाक फलनिष | तत् श्रतिप्रहविद्रा नाहिता्नि-दिजोत्तमः ॥ क्तो वलयुगच्छक्नःस्वराक्षया चाप्यलर्कृतः। परतिप्रहथ तस्योक्तः पुच्छदेशे महीपते ! ॥ तत॒ एवं समीपेतु मन्त्रमेतदुदीरयेत् | कृष्णकरष्ण विभो देव क्ृष्णाजिनानघ प्रभो ! ॥ तहानाद्रपापस्य प्रीयतां मे नमोनमः | TARA सुराणां त्वमाधारत्वे व्यवस्थितः | कृष्णोऽपि मूर्तिमान् साक्षात् कृष्णाजिनोनमोऽस्तुते I सुवणंनाभिकं दात् प्रीयतां वृषभध्वजः | अनेन विधिना दाद् यथावत् @घ्णमागं(णः)श्ः ॥ vera: स हिजोराजन् चिति युपसमोहि सः | दानेच श्राद्ध काञेव दूरतः परि बज्जयेत् ॥ wager (है) Sead विप्रं मण्डलं स्ञानमाचरेत् १/४) | पण्ुम्भेन राजेन्दर ! शाखया चस्पकस्यव ॥ कृत्वाचाचा्य्यः कलशं मन्त्रेणानेन qatar | 'भाप्यायस्व' 'समुद्रज्येष्टा' ्वोयाश्चापि षोडश २८1) ॥ ताश्च RA: 'आप्यायस्वेत्यादयषठौ ‘Agana इत्यप्यषटौ | ततोजीर्णवस्ेणाङ्ग प्रोक्षणम् । अहते वाससी वीतः आचान्तः शुचितामियात् ३८१) | वीतः--( कृतविश्चुद्ध- ) वद परिधान: | age कुम्भसहितं नीत्वा क्षेप्यं चतुष्पथे | इदश्व दानवाक्यात् ET काय्यम् ४८०) । खानम।वबरे'दिति Baila: | a aaa aay 4 faut: सोमहच्याम्। भवा RUN संगथे'। THAN १२।११२। VSS याजुष्यामन्ाः प्रामुक्राः। ‘aga अप्रचालित' अपरिदडितश्च। वौतः हृतपरिथान' इति area |
ame दानवा gay काय्यं ' भिति चादर्थानर एतः पाठः |
अथेत्यादययुकं गोत्रायेत्याशैवा इदं कृष्णाजिनं कुशोपरिगतं कम्बलोपरि स्थितं gulag teagt tered gers - छ gala qetaeegd गन्धपुष्पान्वितम् , चतुदिंगवस्थित-घृत-क्षीर-दधि-मधु gina चतुष्टय सहितं सधातु ( कांस्य ) पात्रं श्रीरिव देवतं अयुक कामस्तुभ्य मह सम्ददे नममेति waged जछन्दद्यात्। पुनरथेत्याधुष्ठिल्य पततङ्ृभ्णाजिनदान
वह्मयुम-प्रच्छादितं freak
चतुर्वैसवक्षः | दानवाक्यं थथा-
प्रतिष्ठाय दक्षिणामिदं सुवण तुभ्यमहं सम्प्रददे नममेति |
१ (म) २ (t)
385, afam मिति गोर्डे- शतनिष्कं समोपेतं azete मथापिवा | भतोन्युनं नदातव्यं ्धि-के फल मूलितम् १८५) ॥ उत्तमन्तु शतेनैव मध्यमन्तु तदतः | aged कनिष्ठन्तु देयं कृष्णमृगाजिनम् ॥ अघर हातेन निष्काणामितिशेषः | न framed ऊुन्वीत फलानेस्तु कारणात् | ROTH पतस्यपुराणे- कृतेनानेन या तुष्टिः न सा शक्या सुरेरपि । वतुश्च नृपतिश्रेष्ठ तथाप्युहेरतः णु ॥ समप्रभूमिदानस्य Temata मानवः | सर्व्वान् लोकान् स चरति कामचारी विहङ्गमः ॥ मामूत-संपवं यावत् स्व्गमाप्रोत्यसंशयप् । नपित्र पुत्रमरणं वियोगं भाय्यया सह २/1) ॥ धन-देश-परित्यागं नवेवेहाप्यात् कचित् | कृष्णक्षतं कृष्णमृगस्य चर्म्म, दत्वा द्विजेन्द्राय समाहिताय | यथोक्त मेतन्मरणं agra,
TANCE मनसः फटन्तत् ।
266. कालिका पुरणे- योऽपि serfs पात्रेच हुत्वा बहि ददन्ति च । तिल्द्रोण-समायुक्तं बक्लयुग्मेण वेष्टितम् ॥
"अधिकं काममजिंत निति ₹ईेमादिः। (नदित पुव" इति srantacya: पाठ; ।
११०
१ (*)
a (1)
१ (1)
विधान-पारिजाते |
पलाद्रद्धिमथाद्धं वा तित्तवान् हैमसंयुतम् । सुष््मवद्ेण gan अन्येनाच्छादयेद् द्विजम् ॥ सोदकं चापरं रुक्मं सतिष्टं न्यस्य तत्करे | ततः कष्णाजिनन्दद्यात् तिह द्रोणान्विश्च यत्| द्वातु भोजयेत्तत्र नत्वा चेव विसज्जयेत् १(*) | अनेनेव विधानेन दुशाद्रोण-प्रदायकः ॥ भत्रष्मान्तभवं काष्टं मोदते स पुरोत्तमे २८1) |
387. आदित्य पुराणेच- वश्ाख्यां पौर्णमास्याश्च fread ददन्ति ये। कृष्णाजिनश्च सम्पूणं प्रच्छाद्याष्टौ freer ॥ emt ag रोप्यश्ुरं युक्तालाज्गल-भुषितम् । State युगोपेतं So चेटाद्यखडछृतम् | लोहपात्र-चतुष्कश्च धृतक्ौद्र-पपूरितप् | द्धि क्षीरल्तथा चेव सम्पूणं च ततः परम् ॥ परीक्ठिते गुणाधारे ब्राक्षणे सुसमाहिते | अग्निहोत्ररते शान्ते देवद्विजपरायणे a(t) ॥
तस्मे तीयते दानं कृष्णाजिन मनुत्तमप् | इति कृष्णाजिन दान् ॥ oma ~— + अयने विषुवे चेव चन्द्र सूय यहे तधा । युगादोवा प्रयच्छन्ति विधिना यै तुवै रिजे॥ तैऽपि तत्पदमासाद्य ents: ब्रह्म sige: इति Saiz. | "यो घटं gaa पूण ईमपद्म-नियोजितम् | सप्पज्य वस््युमोर दद्यात् सोऽपि व्रजेद् भवम्" इति ततव । निव्यक्ञाते शौ चपरे सन्धा स्वाद्यलडपङ्कते । ‘i स॒प्त-दौप-सागरांवं सरल वन काननाम्॥ प्रथिवीं रबर ष्पूण दत्त्वा भवति यतुफनम् । SYS ACHAT HAT SIAL गतम् ॥ गच्छति ब्रह्मलोकञ्च विमानेखन्दर स्रिभेः | चामर ध॑यमानख Haan: ॥ quai: sitar, पताकष्वन-षडलः। waaay प्रियते qed सृरकिश्ररः ॥ बरह्मन) क्तत; प्राप्य afar पुरोभिमाम्। सन्ेरत्ो जल) feat सुक्राल "विभूषिताम् ॥
चतुथरौधकः | १६१ (१६६) अथं गृष्टि कष्णाजिने remy (ae)
ag 388. विष्णुषम्भो्रे- वैशाल्यां पौर्णमास्याश्च कार्तिक्यां विषुवे तथा । भयने प्रहणे वापि दात् ष्ण मृगाभिनप् ॥ भूमौ गौमयणिपतायां दर्भानास्तीर्य्य मानवः | तत्राविकन्तथावद्लं प्रागप्रश्च प्रसारयेत् I साविकं T— HAIGH | after कृष्णाजिनं भूप निमा(सं) सम्प्रसारयेत् । Mita qa Pe स सखुरन्तथा ॥ प्ागुप्रीवं--प्राकसिरस्कम् | उत्तरदिशि कृतं मुखं सलोमकं प्रसारयेदियर्थः | ebay रौप्यशचुरं भुक्ता साङगलभूषितप् ॥ अत्र सुवण श्रङगत्वादिकं यथा शक्ति BA | fre: संछा कृष्णेस्तु यथा शत्तया यथा बिधि । सौवण क्षीरपात्रनतु पूष्वस्यान्दिक्षि धापयेत a(t) ॥ राजतं दधिपात्रन्तु दक्िणस्याश्निधापयेन् | gage ताम्नपात्र पश्चिमायां निधापयेन् ॥
NT OAT 1 71 ee व,
१ (*) प्रवालश्भधोभावां सोगर्वालकःलत। सुने । faay कोल्यास् लाक भरशोत्य्यधिक्ला get ॥ सिंडानोपवि्टल् ग तवस्तर-परिच्छदः। वंसते तथ वेकारं यावदामू (इ)त संभ्रम ॥ रि भानु तायाति कष्ाचित्काष-पवयय। चतुद ग्ट जन जायने महइतादले ॥ हपवान् बलवां रेव दौर्घायुः प्रियद्ग; | aye qerrrdkat दाता भीकर त्वव ॥ इति चतुग feria | Rare, Ass sara; लचत्रिन-दानिधिं व्यामः | qarea—faurrery carga ततः arcane fafa ततः yeti ब्र ela fama दववसुकरम् | ‘aerfor विधिं gfe मम area Tea: | अन्वायपितु दानानि सपाप wate एति aaa विषूषक |
2 (1) "पूतया च निधापयेत् इति पाडालमम् । वि--४६
vy)
NUTR / Te gale gage ag aint, वा तथा शि कत्रः शार, गृष्टि ABTA गौः, ARAFAT गृगीवा १८१५) | aq खहपन्तु राजेन्द्र॒ तिद्यनाच्छाद्च वाससा | पशचिमेतु तथा भगे वेधं संस्थाप्य पावकम् II विदान् धृताक्तान् जह्याद् व्याहृतिमिः समासतः । भादिताभ्नि ततो विप्र मव्यङ्गाङ्कयुपाठटकम् ॥ प्रवक्तारं afar दातारं स्मृतिवित् परम्। arya वह्मयुगेण अलक्कारेशच शोभितः ॥ fee: सम्प्रोश्चय area तिङमिश्रेण वारिणा | कृष्णाजिनं द्विजश्रेष्ठ सशिरोगृषटिसंयुतम् it वदामि प्रतिगृह्णीष्व प्रीयतां धम्मराडिति | नामि स्पृशंस्तन्निनयेत् प्रतिगृहणात्वसाषिति ॥ निनयेत्-प्रतिहीयात् २८०) | अदिति हथो" रितिज पेत् प्रणवेनाविना वतः | गो-भू हिरण्य संयुक्तं मागमेतददाति यः ३८१) । ` स सर्व्व-पाप-कम्मापि सायुस्यं ब्रह्मणो्रमेत् । गोमू हिरण्येत्यादि--
यथाशक्ति गवादियुक्त --गरूढपुराणोक्त- दक्षिणा सहितश्बेत्य्थः |
पोरस्त्यौक्तमपि गृष्टिङष्णाजिनदान भनेन समानार्थम्। इयांस्तु fade: wafeg संस्थाप्य सौवर्ण॑पात्रस्यानेषु प्रागादिक्रमात् ताम्न-कास्य-रौप्य-सुवणमयानि पात्राणि, कषीर-दधि-धृत-क्षोद्र-पूर्णानि स्थापयेत्। हिरण्य नामिकं gealq, सर्वगुणविषिष्टं छृष्णाभिनं ददामीति नाभिस्प्रशन् ama प्रतिग्रहीतातु “अदितये gente प्रतिगृहाम्यसाःविति खनाम गोत्रादिकमुशषरेत्। अन्यन् aed समानम् ।
0० इ ए; ` 3);
१ (*)
(०) a (t)
इति गृष्टि्ृप्णाजिनदानप् ॥ “ -~->--
‘au गिः -सहलत् प्रसतगवौ cee: चियाम्' एति मेदिनौ । ay ठपादाने, eri |
ततः fare पएरषोदरादितवात् ary: | ‘ened aa’ प्रतिगहारन्तयोः प्रतिखहौता जपेत् इति ₹माद्रौपै |
‘Ay हिरण्य संयुक्त, faaw aaram नीमू fecal दिशेति शनाद्िः। ‘afefratcfafacafiaatefaatar स पिता सपुषः। विशं दैवा अदिति, cee
अदिति लृतमदििवि जनिलम्'। इति शुल्ञ-यजुः २४।११।
चतुर्थसबक ¦ |
(१७०) अथाद्रकृष्णाजिन STA | --- ~ 389. विष्णुघम्मोसरे,--श्रोमगवानलुवाय |
मुण्डिते नतु या प्रोक्ता प्रायश्चित्तं पुराभवत | हत्यायां mere तां प्रवक्ष्यामि नारद ! 1 भूमि creat शद्ध गोमयेनातुपेपयेत् । हस्यां हरितद्भा स्तु घनानास्तीय्यं यत्रतः ॥ मथ्येकष्णाभिनं राजन् नाद्र सर्वाङ्धिकं दद् । आस्तीर्य शृङ्सदितं परागूपीवं शिरसा सह ॥ केतितं ब्राह्मणं पृष्व॑पात्र लक्षण-क्षितप् | केतितप्- निमन्त्रित मित्यर्थः ११) | प्रक्षाल्य पादौ वस्येव दशात् HG वाससी | सौवर्णे eres देये हस्ताभरण ATT २८०) ॥ हग्हामभिस्तु संपृश्य शङ्गयो्मध्यवेकचतः | राडमुखं ब्राह्मणं स्थाप्य मृगं सौवणं शङ कम् ॥ Pra reared कृष्णे श्ाहमणं शिरसा सहं । यदा हिरोत्राह्मणस्य म(भप्रंभवति-भू भुजः | ॥ wig मूढमन्त्रन्तु गायत्रौवा समाहितः | चापं सश्िन्त्व मनसा हननं ब्राह्मणस्य II नाभिमात्रं ager fire: sear पुनः | संच्छादिते पुनिम अपेन्मन्तर॑तु॒पष्ववत् I पुनरद्य विपरन्तु नामि याकशु पाथिव ३० ga: संचछाद्ये्तस्य शिरःछषण-तिहेस्तथा ॥
्रिह्ृत्यन्तु निमञ्येवं दाता gare जिनम् ४.०) |
पात्रं मनसि सश्िन्स्य तोयमप्सु विनिक्षिपेन् ॥
sary चतुबगेचिन्तामि wat महान्नखाज्िनाश्या इति केतनम् जजंक। य निमनय-निवसयोः TING: | "कव्डराभरण Hee’ इति माद्रः पात्रः | 'नामिनाबन्त पारि ' । इति tof: |
‘21m दथान्छगाजिनम्' . ५।
३६३
४६४ विधान-पारिजाते |
प्रीयतां विश्वकम्मातु विश्वाहमा विश्वरुपधृक् | एवं कृष्णाजिनं दत्वा ब्रह्म हत्यां व्यपोहति ॥ पापिष्ठः परमं स्थानं याति यत्र नकशोखति | इति ते, ग्यमाख्यातं कानं स्य -नाश्वनभ || मुण्डितेनतु छृच्छराय sneer घाहिते सति | सं दश्विणान्द्याद् नियतं ब्राह्मणाय तु ॥ SENS GOUT दानप् ॥
रि x ~ |
390. बहिषुराणे- योददाति द्विजेभ्यस्तु तृतीयाया सुपानहौ १८) | dere शुङपकषेतु त्रतीयायां विशेषतः a(t) ॥ यददाति नर॒ sg! तदक्षयं समश्रुते | :391. भविष्यपुराणे- माघमासे . gala TR SCONNA | वानं श्रेयस्करं राजन् aint dat aes तथा तामेव TBE, — यतकिच्िद्धयते वानं सपं वा यदिवा ag | AAS अक्षं, याति तेनेय ART स्मता ॥ योऽस्यान्ददाति करकान्, वारिपूर्बान् ae: । स याति, पुङ्घषोवीरः लोकव Rafer: ॥ द्ादश्या Sagan, चित्रवह्म-परहोनरः | अक्षयं फलमाप्नोति नागरोक्रश्व गच्छति ॥ 392. बराहुपुक्तणे- aries. derek प्रौपासौः मम. कषपो । मनयोम्मांसयोयस्तु हवाव्यां नियतात्मवान् ॥ ए *) Raz, भवान्तरे भदिष्यपुरारोक्त faqueafactagnrernfe विधाः, बदाह-पुदाशोतः
विषया बहधा वशिताः afar | २ (+) "अशत चाषयेकच्िन् ेदवेदाद्पारे' इति सनाद्धि; |
चतु षैदलवकः |
दादक्षानान्तु विप्राणां योददाति ageat | | एकंकस्यतु गां शरेष्ठं सर्व्बोपस्कर सं युवाम् ॥ Tea युगे चेव कर्णाखङ्कार मेवच | आतपत्रं पाहुकेच सङ्कुटीयक मेवच ॥ विलिप्य चोपवीतश्च मां ध्यायन् भक्ति संयुतः | दशाद् अक्षक्तौ पश्वानां त्रयाणां द्रयोवेरच ॥ अशक्तौ त्वथवेकस्य दथद्वेदविरेऽपि गाम् | मन्वन्तराणां कोट्यस्तु दश्च AAT पश्वच | मच्छरीर गतश्चान्ते सब्वंद्न्द्-विवरजितः ॥ यदपि apie: सव्वं मूदधिरिष्भे शनेश्वरः | ad ते सौम्यतां यान्ति द्वादश्यां विधिनाऽमुना ॥ 393. थुत्रञ्च- माम्यान्धकार-द्राद्यां Pree त्वा हृताश्चनम | तिलान्दत्वाच विप्रेभ्यः सव्वपापेः प्रमुच्यते ॥ 391. विष्णुषम्मो्तरे- वेशाख्यां पौणमास्यान्तु ग्राह्मणान् TE सप्रवा । भोद्रुक्तप्तिलेः कष्णे: अक्षयेद् यदिव नरः || प्रीयतां धर्म्मराजेति यद्रा मनसि कंते | तिले watcha Fe: ॥ MAM AGA. पापात् तनक्षणादेव BATA | तन्रेव- सोपवासक्तथा ज्ये gore] शक्-रक्षण | इपानहो तथा च्छत्त्रं त्वात्यन्तं मुखी भवेन् ॥ आषादथामरन्नदानेन TAT तथा हु | जल धेनु प्रदानेन श्राक्णयां स्वगमाप्रुयात ॥ गोदानं प्रष्ठ पथाश्च पौर्णमास्यां महाफल | माश्रयुज्यां Sterna धृतपुणं few ॥ agian दस्वा दीपरौजास्त्विह जायते | कारिकया “exalt अन्यक्णमयापि वा || THe स्ताधान्यं बीजेर्वक्ेस्तथेकथ |
३६५
१६६
wre ~ ern ee eee —_— = क
॥ «
eit)
१ ({,
विभान-पारिजाते |
एतेयुक्तमिति विहेषः।
कृत्वाचोक्तमथोक्षाणां gear दीपं समन्ततः | चन्द्रोदये नरो दत्वा स्वपापेः प्रमुष्यते ॥ कान्तारे यममा्गेतु तेनासौ व्रजते सुखम् । प्राप्रोति पुत्रपौत्राश्च सू्य॑लोकश्च गच्छति ॥ मार्गक्षीषे तथा मासि पणंच शश-छ्श्षणे १८५) | महारजत रक्तेन वाससातु महीपते ! It AT कांसयपातरेतु HAT सोमं समाहितः | STRATA चन्द्रे A(t) । महार जतम्-दरिदरा लाक्षा वा । Aegean’ परिभाषायां Kar | लबणस्यतु मुख्यस्य सम्पुणश्ष्णमागकम् |
अत्र मुख्यं सेन्धवादि ।
कृष्णमागंकम्- कृष्णाजिनम् |
( दत्वा सुवर्णनाभस्य मुख्यस्य कृष्णमागणम् ) ३८१) | छष्णाभिनं नरोदत्वा तस्मे चैव दि जातये | सौमाग्यरपषावण्य-युक्तो भवति मानवः ॥ गोरसं THREAT पौष्णे (षै) उतस्ाहितो जनः | नव ब्राह्मण Sra सोऽभिषिक्तशच ततपरः ॥ लदिति- प्रत genre crea |
धृतेन ज्ञापितं विष्णं हात््या सम्पूजयेसतः । gece जुहुयाद्हो तथ garg द्विजातये ॥
क्रं ama थात् सोपवासः समाहितः । कम्म॑णा तेन धर्मेण सब्वपापेः प्रभुज्यते ॥ माध्यां कृष्ण fe: श्राद्धं कुत्वा पापेः परमुच्यते । खास्तीर्ण-शयनन्युष्वा BENET ATT ॥ पूरं fafacalfeel’ शति दान षे हमाद्रिः।
द्यारन्य--पुगादिषु महर अखव्यानि भवन्िहि"-दवनलोयन्वभागः «cafe
आद्य नाकि। लष्यमानकम्--अ्यलारवको cae: | अब यन्धल।दगेभूतस पाढ-तोकय' नालि |
अतुर्थलवकः |
पट्रविण संयुक्तां भाष्या पक्षवतीन्तथा १८) |
तेन प्राप्रोति ast: भरियश्वेव तथोलतमाम् i
पबती -पित्रादिबन्धुवगेपिताम् । तैन प्राप्ोत्यपितु परपोल्येष |
तथा arate भरत्रादीन् नात्र काय्यं विषारणा | a
(१७१) अत्र तिथिप्रयुक्त दानप् ।
मैः
395. अविध्ये- पौर्णमास्यां हृषोतसरग कारयित्वा विधानतः | न्दर रजसि निष्पन्नं gto शोभनम् II पूजयित्वा च यत्नेन नेवें॑विनिवेष | दथाद् विप्राय सत्कृत्य वज्ञार्कार-भूषणेः ॥ मन्त्रेणानेन रन्द्र तन्निवोध मयो दितम् । क्षीरोदार्णव-सम्भूत-त्ेलोक्यगण-दीपकः ॥ उमापति-शिरोरल्ै शिवायाश्च नमोनमः ॥ arama नृपति जयते चन्द्रवदहिवि | अप्सरोभिः परिवृतो यावदाभूत agay ॥
396, विष्णुधम्भो्तरे- यानि चान्यानि दानानि दत्तानि gageatt | युगादिषु महाराज भक्षय्यानि भवन्तिहि 1 अत्यल्पमपि यतकिश्वित् प्रदथान्निद्धनोऽपि सन् | भक्षय्यन्तद् भवेत् सब्वं युगादिषु नसंशयः २८१) ॥ इति तिथिप्रयुक्त-दानानि ॥
— 0
१ ।१। पाय्य" पु्रदतौन्तवा' यपि पाठः सश्भवति । २ (1) ured पुशक्कान्तरे दतोऽधिकंनालि । eerie |
Tie
१ (*) द (1)
९ (°)
बिधान-पारिभति | (९७२) BY वारप्रयुक्त-दनानि ) -- ॐ 397. ब्रह्मपुराणे-- हान् स्वणंमयान् कृत्वा यो विप्रेभ्यः प्रयच्छति । तदिनेषु यथाशक्तथा सर्वाम् कामान् स विन्दति ॥ me प्रतिमा लक्षणं प्रागुक्त - परिभाषायां जेयम् । 398. श्कान्दऽपि- भादित्यादिषु वारेषु सदिरण्याः सदेषतु । यः प्रयच्छति तन्मृतती स्तस्य तुषथन्ति See: ॥ इति वागप्रयुक्त-दानानि |
(१७३) अथ नचचत्रप्युक्त- दानानि |
कक *——
309. बिष्णधन्मोलरे-- कृत्तिकासु सुवर्णस्य दानं aged स्मृतम् | THAT रोहिण्यां सोम्ये मे ख्वणस्य् १८५) | कृषरस्य तथाद्रायां आदित्ये रजतस्यतु | घृतस्यतु तथापुषये गन्धानामथ ada | NAAT तथा शाक्रे FS मृलफङ्स्यच २८1) ॥ Bhar मधु युक्तस्य दानमाप्ये महाफलम् | वेश्वदेवेऽन्नपानस्य श्रवणे वसनस्य ३८०) ॥ धान्थस्य वासरे विप्रा वारुणे चोषधस्यच | भाजे quoter सस्यानां wearer ॥ सौग्येमे-जोतिषोक्ध gees इति | सत सेच इत्यव च्छच wale Fara पाठः |
qara—atet नशते इति, “बिं रे" इति Vue पाठः |
TITAS: | ३६९
गोरसानां तथा पौष्णे ज्ञानानां अथाश्चिने | तेङादि ब्राह्मणानां क्ञानानामिति । तिलानाश्च महादानं भरणीषु महाफलम् १/१) | इति नक्षत्र (निमित्त) दानानि | --ऋ-- (१७४) अथ योगादि-दानानि | poe ॐ ~~ 400. विष्णुषम्मोतिरे-
विष्कस्मे सर््वधान्यानां दानं सर्व्वाध-नाक्षन् | परीतौ बथान्न पानानां आयुष्पति मृतस्यच I कुडमस्यच सौभाग्ये यवदानश्च शोभने | अतिगण्डेच aan पायसस्य सुकर्मणि ॥ धृतौ रजतदानश्च शूरे मूलादि दानकम् । गण्डे मण्डन maw gel गोदानमिष्यते॥ धुषेच TTA व्याघात फाणितस्यच a(t) | हषणे गन्धदानं स्याद्र दथान्मणीनपि ॥ सिद्धौ सिद्धाधका देया व्यतीपाते तु काश्चनप्। बरीयसि freee sarin परिषे तथा ॥ Seger दिवे देयाः सिद्ध सिद्धाश्नमिष्यते | साध्येऽरुक्कुरणानाश्व च्छत्रदानं JA शुभम् ॥ शुक्रे anager श्रं ब्रह्मणि सर्पिषः | एन्द्रे दीपकन्द्ा देधृतौ कनकं faq दानान्येतेषु योगेषु यथोक्तानि द्विजोत्तमाः २८) भक्ति युक्तो द्विजे दना लोकं वसनि चक्रिणः ४(+) ॥
इति योगदानानि ५3) | १ (*, 'सडादान' नियत्र सदादान मिति प्रः हैमाद्री। २ 1) wa "फाणितं गुड शकंरादिज्रातम् aq), Awe taf ‘AER फा खण्डविङ्ार | १ ([) ‘aay अद्या दिशोत्तमाः' इति हेमाद्िः। # (+) ‘afm igen’ इति Stanaaracer पाठः| a (९) एतिषु तिक anfenty उक्तानां wears teat हान tummy परदेमिति ara: |
वि~४७
३७०
विधान पारिजाते | (१७५) अथ करण-दानानि ।
करणेषु scanty दानानि द्विजपुङ्गवाः | ववे पायसदानं स्या GEM वरवे II कौरवे गोरसान् वुत्ति स्तेतिल-नामनि | गराभिधाने sat वणिजे देय मम्बरम् | विषटौव यष्टिकान्नानि शङ्कौ सर्पिरेवच ॥ AGA चतुष्पादे शङ्खं नागेच वाससाम् १४) । हानं fragt: fara श्रेष्ठमुक्तं द्विजोत्तमाः ॥ इति करण-दानानि | ~
(१७६) अथ संक्रान्ति-दानानि । mn 401, विश्वाचिष्र- मेष संक्रमणे भानो मंषताने महाफसम् | वृष संक्रमणे दानं गवां प्रोक्तं तथव ॥ वञ्ञान्नपान-दानानि मिथुने विदितानिच | चृतेनुप्रदानश्च wee परिशस्यते ॥ ससुवर्णं च्छतूदानं सिह बे विहितं सदा a(t) कल्या प्रवेशे ae सुरभीनां तथेवच । तूहा प्रवेशे धान्यानां बीजानामेव कीतितम् ॥ कीट प्रवेशे aM वे्मनां दानमेवच | कीटो बृश्चिको-मार्गक्ीषं इति । धनुः TAY ARNT यानानाश्च महाफलम् | कष FN दारूणां TAA स्तथैव ॥ ‘xa नापीच व।सताम्' एति शमादिः |
‘fadesfa’ इति Qarfe: 1 सेक्रानि भामानि तक्रमशढत्तख श्यीतिषतस्व सन्नि |
— > on
— i ee ee गी
१ (*) २ (+) ३ ({)
४ (x)
चेतुर्थ॑शबकः | १७१
कषपो मकरो माघ इति | कम्म प्रवेशे दानन्तु गवामस्ुतृणस्यच । मीन प्रवेक ज्ञानानां माल्यानामपि वोत्तमम् दानान्यथेतानि मया द्विजेन्द्राः, प्रोक्तानि Bey नरः प्रदाय | प्राप्रोति कामान् मनसस्त्वभीष्टान्, तस्मात् प्रसंसन्ति हि काछ्वानम् ॥ इति संक्रान्ति दानानि ।
(१७७) अथ मास-दानानि । ages 402. aTaz—
मधे मासि विषाः sen सिह धेनोश्च दानव । | शष्मेन्धननदा aed माधव प्रीणनाय gil फाल्गुने ब्रीहयो गावो वहं क्णाभिनान्वितम् । गोविन्द् प्रीणनार्थाय वातथ्यं gear! १८) ॥ चेतरे विचित्र वक्ञाणि शयनान्यासनानि २(1)। विष्णोः प्रीत्य्थमेतानि देयानि ब्राह्मणे ध्वथ || गन्धाश्चमाल्यानि तथा aaa सुरभीनिख | देयानि दहिजमुख्येभ्यो मधुसूदन -तुष्टये ॥ छदकुम्भाम्बुधेनृच Tera FATA २८१) | त्रिविक्रमस्य tery दातव्यं साधुभिः सता ॥ उपानद् Fe छत्रं was कानिष | आषाढे बामन-्रीत्ये दातव्या नितु भक्तितः ४(+) ॥
Lee नकः भ 6१, पीके सि वि amet
"भरतषभ! ! इति ₹ईमाद्िः।
"देवे चिचादि वलादि, इति ava
‘segug धेगुषेषति , # । Seg बादिपूर्वकुकः। अन ay प्रागुक्तः जलधनुः इति बा ।
aaa - (कवलामलकानिख' इतिभिन्र. ca: |
३७२
१ (*) 2 it)
विधान-पारिजाते |
Faw क्षीर कुम्मांश्च धृतधेनुः wees ॥ श्रावणे-श्रीधर प्रीतये दातव्यानि विपश्चिते | मासि भाद्रपदे दयात् पायसं मधुसर्पिषी | हृषीके foray ठ्वणं सगुडोदनप् |
तिं स्तुरङ्ग-षृषभं दधिताश्रायसादिकम् ॥ teat पद्मनाभस्य देयमश्वयुजि नरः |
रजतं कनकं दीपान् मणिमुक्ता फलादिकम् ॥ दामोदरस्य प्रीत्यर्थं प्रदथात् कार्तिके नरः । खरोषटा्वतरान् नागान् शूकराश्च मजाविकम् १८५) ॥ वातन्यं केदावप्रीत्ये मासि मारगश्चीषे ac: | प्रासाद नगरादीनि ye प्रावरणानिच ॥ नारायणस्य gee पौपे देयानि यज्ञतः | वासी-दास मलार मन्नं षद्स-संयुतम् | परूषोत्तमतुष्टय्थं प्रदेयं सार्वकाछिकम् ॥ यद्यदिष्टतमं किञ्चिद् यश्चाप्या्नि(स्तिशुभं गृहे | तत्तद्धि देयं प्रीत्यर्थ देवदेवस्य चक्रिणः २(†) ॥
403. देवोपुराणेव- मागं रसोत्तमं ane धृतं पौषे महाफहम् | Ta Tard san | तिलान् माघे मुनिश्रेष्ठ सप्तधास्यानि फाल्गुने | विचित्रानि wari चेत्रे दथादिजोत्तमे ॥ वेशाखे द्विज गोधूमान् ज्येष्ठे arent घटम् | आषाढे चन्दनन्देयं THT महाफलम् ॥ नवनीतं नभोमासि छत्रं wheat मतम् | गुड शार्कर-वणाडधान् लडूकानाश्चिने मुने ! ॥ दीपदानं महापुण्यं कात्तिके यः प्रयच्छति |
Tea कामानवाप्नोति क्रमेणेदमुदाहतम् ॥
'शकटोख मनादिकम्' इति हईमाद्री । चक्रिरौनारायषदय इति |
यणी त 1 = 1
TITAS: | ३७४
रतान्ते गां श्ुभान्दथात् सबतसां कांस्य seth | सयुगं Vas वतसं दापयेष्ठिधिनाऽमुना १(*) ॥ दैवीं विरि सूयं च विष्ंवाथ यथाविधि | खभाव-श्चुद्धौ विधिवत् पूजयित्वा द्विजोत्तमम् ॥ दातव्यं वबीतरागेतु काम-करोध-विवञिते | रतान्ते मासदान-समाप्तौ, इति ज्ञेयम् ।
इति मासदानानि |
ES #* Came
(१७८) अथत्त दानानि | = 404. धर्म्मोलिरे- स्ञानानुरेपनादीनां वसन्ते दानमिष्यते | पानकानां तथाप्रीष्मे छत्राणान्तदनन्तरे a(t) ॥ IRA धर्मज्ञा वह्माणामपि हैमने (न्ते) | afeaid नरः कृत्वा सुर्यस्योदुयनं प्रति a(t) ॥ शिरे सततं बहि तप॑यित्वा तथानि(ति,्टेः | HAG सधृतन्दक्वा यथाशक्त्या द्विजातिषु ॥ कायाप्नि दपि प्राकाश्यं शत्रनाक्च्च विन्दति | कुटमापं स्वि्नधान्यम् ४८०) | 105, भद्रश्च
ani भोजयित्वातु waren रिशिरे द्विजान् । वीप्रातनित्व मवाप्नोति स्वगलोकश्च गच्छति |
इत्यतु वानानि | —-*— VC) न्नोकोऽयं savant मानि। २ (1) ‘agai सखजंवत्म। दापयहिधिना yar’ इतिच पद arte | ३ () ‘afeert acme’ इति ata) वङ्किदनि-भोतापनु्यथः तडिनिवर्डिदानं
काच्यम् । बहिदानिमन्यत् | ४ (*) अन्ध्र--कुत्खित। माषा; SMT: । Faas इति । Sra ga Sm; |
७४ विधान-पारिजाते |
(१७६) अथायन-दानप् | =e Si —
406. खान्धे- Rafrend राजन् दद्याद् यश्चोत्तरायणे । सर्व्वकामानवाप्रोति विन्दते परमं शुभम् ॥
407. विष्णु षरम्मोतिरे- sacar विप्रा agate Aarne | तिलमू्णं magne दत्वा पापेः प्रमुच्यते ॥
इृत्ययन दानप् ॥ —— a ध
(१८०) अथ सम्बत्सर-दानानि ।
अ 403, विष्णु धम्मो लरे- सम्बनसरंतु दातृणां तिख्दानं महाफलम् | परिपुब्वं मह।दानं यवानां द्विजसत्तम १८१) ॥ afeqa (of) परिवनसरे, एवमग्रेऽपि बोध्यम् | दा qed बश्नाणां धान्याणां वानुपृष्बके | gaged रजतस्यापि दानप्रोक्तं महाफलम् R(T) ॥ सम्बतूसरादयश्च ज्योतिःशास्े प्रसिद्धाः तैषां नामानिष | इति सम्बतसर-दानानि | इति श्रीमद्व्लन कृपापात्रीमूतेनानन्ताचारयेण विरचिते विधान पारिजाते निबन्धे
कारबिशेष विहित दानानि ॥ 1 cme
१९ (¢) "परिपूकंतथादानं' इति दमाद्विः, arafanae |
९ (+) दाप्यं HAART, WAIST, CCAS | 'इन्बतृछरे तथादानं fawey महाफलम् । परिपू तथादानं यवानाख् दिनोत्तमाः | ¶दा पूव्यःत्रबलावां WAT: miergga’ | उदासब्बतूषरे दानं Claw महाफलम्” । cafe पाढभेदोबिचुषर्णो- ati ज्यति: यासं पुराणे संवत् सराण संक्रान्तीनां नामानि ofa ware च a wifey दाने Fane फलप्रदम् |
चतु खबकः | ३७५ (१८१) अथारोम्य दानप् ।
= ईह
109. नन्दी पराणे-(१) धम्मार्थ-काममोक्षाणां आरोग्यं साधनं यतः। अतस्त्वारोग्य दानेन नरोभवति सब्धदः १८५) ॥ आलेग्यक्षालां gedfa neta परिच्छदाम् | विदुग्ध-वे संयुक्तां भृत्यावसथ संयुतम् ॥ तथा-(२) वेस्तु शास्त्रवित्.प्राह्ञो ester पराक्रमः | मौषधी-मूल-वणक्चः समुद्धरण-काविद् ॥ रसवीर्य्य-विपाकञ्चः शाक्ि-मांसोषधिगणे | योगविदेदिणां दें योधिया प्रविशेदुधः | धातु-पथ्यमयज्नश्च निदानविदतन्रितः २(†) | व्याधीनां पृव्वशिङ्खक्न स्तदुत्तरविधानवित् | देषा काठ-बिधानक्षः विकिन्सा श्ाखमवित्तथा | अष्टङ्गायुेदवेत्ता मुष्टियोग-विधाननित् ॥। अष्ाङ्गानि- आयुर्वेदस्य यथा-
शल्यं, शालाक्यं, कायविकित्सा, भूतविद्या, कौमारमृत्य, मगदतन्त्र, वाजी- करण, तन्त्रमिति, शुश्ुतोक्तानि |
एवम्बिधः शुभोवेधो भवेद् यत्राभि योजितः | मारोग्यज्ञालामेवन्तु शर्य्याद् यो धम्म॑संश्रयः ॥ सपुमान् धार्मिको छोके सकृतार्थः स बुद्धिमान् ३८१) | समभ्यगारोग्य क्षाछाया मौषधैः स्नेद्-पानेः | व्याधितं निरूजीषत्य अप्येकं करूणायुतः | प्रयाति ब्रह्मसदनं कुरसपघ्रकसंयुत, ॥
पयव 'धनाधकामनोदाकां यारोग्यमुलतमं वथम् । रोगामव्यापडतारः गरेयलो -
जौवितद्य च' ॥
ae’ इत्यन्य (योगबिधानवित्" waanfaws wiqhaant ईमादरोचामि, नात्ति कलिम् यन्य । अपर af Oat Greate |
अन्यत् मवयं 1yt तररौकायाकाह्िनमलि।
३७६ विधान-पारिजति।
410 सौरं पुराणे- रोगिणां रोगक्ान्त्यर्थं भौषधं यःप्रयच्छति | रोगहीनः सदीर्घायुः सुखी भवति स््व॑हा ॥ आकाक्षस्य यथा नान्तः सुरेरष्युप कम्यते | aera दानस्य नान्तो विधते वेक्वचित् ॥
इत्यारोग्य दानम् | ----
(१८२) अथरल Taq | 411. wearer, विन्वाभित्रः- यः प्रयत्नेन vais fader: सम्प्रयच्छि। स सर्व्व-गुण-सम्पन्नान् पुत्रान् विन्दति नन्दति ॥
112. सम्बत्तः- समुद्रजानि vata नसे विगत-कल्मषः | दत्वा विप्राथ महते प्राप्रोति महतीं रियम् १८) ॥
413. gee पराण, प्रतिरलनं फकरषुक्तम् | बिह्ुमाणां प्रदानेन श्द्ररोकं Aste धुवम् | aed -पातक-निम्मुक्तो मुक्तादानेन जायते ॥ लोकमाप्नोति दनिन नरोवश्नस्य afer: |
तथा प्रदत्ते गोमेदेः मोदते नन्दने वने ॥
१ (*) 'जावालिष्वाच- रब्ानि च दज ददाइहमुल्यानि मानवः | अलङ्ार-निमित्तं वा देवताभ्योऽति यवतः | अपाप-ताप निभे सुक्तिमेव समश्रुते ॥ ace: परं वक्ष नचा yaaa | अतसहानतोयत्खात् फलंतत् केन Ga’ इति Sard दान ae |
TITAS: |
सवं HT: प्रतुष्यन्ति पु्परागस्य दानतः | गारुत्मतेमं (ग) रूत्मन्तः पष्मरागैर रोगतः १८#) ॥
दतेरले रिति शेषः । प्रहानादिन्द्र नीटानां लीनां भाजनम्भवेत्। सुखी शङ्खदानेन शक्ति शुक्ति-प्दानवः ॥ भूमिज्ञानिव रत्नानि गज्ञकुम्भोत्थितान्यपि | योददाति भियायुक्तः स देबोज्ायते yay २/1) ॥ इति रत्नदानम् |
Veen कै
(१८३) अथ MAHA Taq | तत्र स्कान्दे एवं प्रकारान्तरेण TATA । सर्व्वेषामेव दानानां रल्नदानं महा फलम् |
` सब्व॑सिद्धिकरं sit afifaetrariaht: 1
विधानन्तस्य वरयामि श्रणु stage! यत्नतः | इन्द्राण्या हि पुरा चीणमिन्द्रस्य प्रियकाम्यया |: शापादिन्द्रे पुरा नष्टे बृहस्पति-ममोरितप् |
114. पुलोमजोवाच-
वृहस्पति-सुराचार्य-कऋषिपत्नी-समागमान् | सहक्तषभगतां प्राप्य जितः सुरनायकः ॥ मेते सरसि ane पुष्करं हि समाश्रितः। तत्र च्छिन्नः प्रवसति नहुषो मामभीप्सति ॥ इन्द्रत्वं प्रापितो 2a: क काय्यं वह् मे प्रभो ! | वेदन्यास्--.गवदानच्च मुमहत् पष्यतुक्त जनापिप! ।
तानि fasta यजति ब्राह्मशोद्य wigs.’ | "वेद्यः सूचन क TCA aaa’ इति ईमादीव।
सेनशयत् ata ma युक्ति यत् ननर्त प्रहत वृमूत्रदितमत्ि।
३७५
७८ विधान-पारिजति |
415. बृहस्पतिख्वाष- GU: खापराधेन पुष्करे वसति धुवम् ॥ तहोषपरिषाराथ दानमेकं समार ॥ अश्वमेधः क्रतुश्रेष्ठो ज्योतिःश्रेष्ठो दिवाकरः | द्विपदां ब्राह्मणः ster देवश्रेष्ठो यथा हरिः ॥ स्वर्णदी सरितां श्रेष्ठा शब्दश्े्ठा यथा श्रुतिः १८५) | दानानामुत्तमं दानमिदं वक्ष्ये gatas ! ॥ मुक्ताफरुमिति ख्यातं ब्रह्मणा नारदाय च | सव्वपाप-क्षयकरं सव्वंसम्पत्-प्रदायकम् ॥ सव्व॑दुःखग्रशमनं सन्तति-प्रतिवरदधनम् | तस्मिन्नाचरिते देवि | दोषं प्रक्षाल्य वासवः ॥ समायास्यति स्वलोकं नहुषश्च विनश्यति | तन्रोपायास्त्वया कार्या नहुषस्य प्रणाक्ने ॥ मुनिभिर्विहितं यानं समान्नाय च मामिह २८) | नान्यथा नो हि संशम्यादिति वाच्यो हि स त्वया ३८1) ॥
— >
(gc) आरोग्यार्थं मुक्ताफल दान विधानानि । --- ॐ ऋषिभिः शापितो यायादधोगतिमतुत्तमाप् | यस्मात् सुरेशः खपदमिति मे निश्चिता मतिः ॥
416. इन्दराण्युवाव- कथं fad तानं कस्मिन् कारे दिजोत्तम | कास्य विधिरुदिष्टस्तत् asa afk मे गुरो ! ॥
व णीये ककव a epee ——a-
१ (*) ‘Maa aimee! 'हिपदां wigan इति विराटपव्यैशि | २ (t) "विहित fame "वाहित'मिति पाठः कचिद्यन्यं । ३ (|) facet Mt fy सेसगच्छेत् इति aren fee लयाः. इति शादभ्यग्या नरतः पाढः।
~~~ >~ | ~ -------~ ~ =-=
चतु्थ॑स्तंबकः |
+ 16. बहस्पतिसख्वाच क शुम कारे शमे देशे चन्द्रताराबरान्विते | ब्रतानायुत्तमं काय्यं श्रीयुक्ताफटनामकम् | स्वस्ति वाच्या fast: पूवं कम्म॑संद्रप-पूठ्वेकम् | मनोरथानां संसिद्धथ सब्वेरिष्ट-निषृत्तये ॥ आचरिष्ये व्रतमिदं श्रीमुक्ताफर-सं शितम् |
इति सङ्कल्प--मण्त्रः। eels विष्णुमावाह्य रशाङ्खवक्रगदाम्बुजेः । चतुमजं ताक्ष्य॑संस्थं प्रयुम्नसहितं विभुम् ॥ प्रतिमायाः सुवणंस्य पूजयेदुपचारकैः | पष्पमण्डपमध्ये च॒ छत्रचामर-संयुते ॥ CHAS सम्पूज्य द्वादश्यां दानमाचरेत् | मुक्ताफलानि प्राग् दद्यात्तयत्रिंशषति संख्यया ॥ यद्रा षोडदा-संख्याङकं (कं) स्ववित्तस्यातुसारवः। अतो मुक्ताफरं दानमित्याहु ममुनयस्त्वदम् ॥ द्वितीये ीरफन्दश्ादेवमेव शुभानने | तृतीये चेन्द्रनोलं स्यादृगोमेदन्तु aque ॥ प्रवालं पश्चमे प्रोक्तं ष्टवे पुष्परागकम् | TERS GAA तु वेदुय्यंश्वा्टमे स्मृतम् || TANG नवमे दादू दशमे वञओ्जसंक्ितम् | एकादशो GAT Ze नवरत्नकम् ॥ एवं दादशमासेषु देयं पूरव्व-विधानतः | यथा रत्नेषु सर्वेषु सवे देवा व्यवस्थिताः ॥ तथा शान्ति प्रयच्छन्तु रत्नदानेन मे सुराः | इति मन्त्रेण योदयात् पुबा्-विधिपस्वकम् ॥ क्षत्रे कान्तरे चापि सर्वाब् कामानवाप्नुयात् | एवमेव फलानान्तु ध्युतादीनां विधिः स्मृतः ॥ हुक्षिणा पान्यसदहिता सम्यग् देया न चान्यथा |
१७९
विधान-पारिजाति |
सूतडवाच- हस्पतेमुखादेवं श्ये्द्राण्या छृतं पतम् । भ्रीमु्ाफलसंहन्तु सल्व॑सिद्धिपरदायकप् ॥ रत्नान्तरप्रदाने तु तत्तच्छब्दं प्रयोजयेत् । समस्वरत्नदानानामक्षक्तौ शक्तितो ददेत् ॥ अभीष्ठितं यथेन्द्राण्या व्रतादस्मादभुच्छुभम् | तथान्येषामनुष्ठानाद् व्रतस्यास्य भविष्यति ॥
इति मुक्ाफल्दानानि ॥ क ~
(१८५) AUS दानप् | 418. ब्रह्मदेव पुराणे-
द्विजातिभ्यस्तु यो PUREE सभुञ्ज्वलान् | सोऽरककृतः सव्वलोके क्री्त्यप्सरसां गणैः ॥ अलुक्कारपदानेन सुरूपः सुभगो भवेत् । तथाुक्कारदानेन दीर्घायुश्चैव विन्दति । ROBEY नानाविधाः | प्रन्थगौरब भीत्या न लिख्यन्ते |
(१८६) अथ THT |
— ==
419. नन्दि पुराणे- wel यथ्चा्थिने वथाच्छुभं चापि यदृच्छया | स भवेद्धनबान् श्रीमान् शृस्पतिपुरे वसेत् ॥
चतुैखबकः |
42), विष्णुधम्मेत्तरे- वासो हि सब्वहेवत्यं सब्टप्रायोज्यमुच्यते | SSAA सुरेषःस्या द्रपद्रविणसंयुवः १८५) ॥ युक्तो arava stared faces तथा दिजः |
1.1 ॥ . दत्वा कार्पासिकं ae स्वर्गलोके महीयते | द्वा सरोमन्तत्रापि Hertel रमेत् ॥ आविकं AAA भृगूणां लोकमाप्नुयात् | छागन्वुत्वा चाङ्धिरसं क्षोमं द्वा बृहस्पतेः ॥ वसूनां लोकमाप्नोति वत्ते च anata | ला सञ्व॑दो वद्खदः प्रोक्तो मतः सर्वत्र aware | त्रियमाप्पोति धर्म्मज्ञ स्तद्धि तस्मादिशिष्यते ॥
121. अथ मविष्य पुराण - यो Fe भानवे दथादहतश्ब महाजनः २८1) | सचेन्दरोकमासाद्य बन्धस्तु त्रिदरशेरपि a(t) ॥
4२२. आदित्य पुराणे- बहे Aga Agate प्रपद्यते |
423. नन्दि पुराणे _ वासांसितु विचित्राणि were महीयते | स्नापितानि शिवे वशाद् विकेशानि नवानिव ॥
ti) ‘aaqia'fa इमाद्विषटतः पाडः | —qaq ‘ate बं तथा जीण ग दयं IGA FI
aj वदं afeca लोक याति इदस्यनः' |
नाने whats च-
"वासोद खन्द्रसालोकधयं अनिमालोक्धमन्रगः' |
तवे वान्धश्च "न रक्तमुखने वासो न नोलञ्चपएशम्यने' एति । २ 1) ‘apres’ इति Qarfe: | १ (1) ‘aufedted’ शति sian यन्थानरण्यः पड़. ।
३८१
१ 14) २ 1 8 ( \
» (9)
विधान-परिजाति |
यावतदरङ्जरूपाणि परिमाणं विधीयते १८१) | arags सहक्ञाणि ares महीयते ॥ ज्ञापितानि- क्षाल्तानि |
विकेश्षानि- नरकेश्च रहितानि |
424. बराह पुराणे- ्षौमाम्बराणि योदयात् पत्रोर्णानिच चक्रिणे | कार्पासजानि वा दशा RAM त्रि्तानुसारतः | तत्र वासांसि यावन्त स्वन्तूनां परिमाणतः A+) ॥ erage सहस्राणि विष्णुलोके महीयते ३८६) |
425. देवी पुराणे-- अण्डजेवींजजेर््वापि वद्मेरभ्यच्च्यं AST ४८०) ॥ सम्भूज्याभरणेः शक्र ! चक्रवर्तित्व-माप्रुयात् |
126. नन्दि पुराणे- इस्णीषहायिनो मर्या जायन्ते मुङ्कटोज्ज्वलः | विस्तीण-राजवरोषु सित्तच्छत्राप्रथ लक्षणाः ॥
427. नारदीय पुराण- निष्किलनेभ्यो दीनेभ्येः शीत-वात महातपः | अर्हितेभ्यः करुणया वह्मौण ददाति यः | न तस्य सुकृतं वक्तुं शक्यते त्रिदरौरपि । भाधिन्याधि विनिम्मृक्तः सोऽक्षयं सुखमश्ुते ॥
इति वद्मदानानि |
* ===
यादतदस्वतननाम्' इति Cafe: |
‘am aratfaarafa’ इति वा गयान्तरे पाठामरम् । 'उगीक्लोक्षे avian’ इति हेमाद्रिः |
'अन्तने'रिति हेमाद्रिः |
शतु्ेलबकः | ३९४ (१८७9 अथ श्थ्था दान्
~क 428. तत्र वेदव्यासः- सुगन्धि-चित्रास्तरणोपवन्नप् , दशान्नसोयः शयनं हि जाय |
रूपान्वितां पक्षवतीं Raley, भा्यामयन्नौपवितां Baa सः |
429. अथ विष्णुसंहितायाम्-
शय्यादानश्च योदद्यात्तस्यापि शु विह्तरम् | सर्वकालेषु दातव्या तथा पुण्यदिनेषुच ॥ TNA TAA सुवणंरजते नवा | कार्य्या गात्राणि पादाश्च sera सदक्षिणाः ॥ अलामेऽपिच फततव्या स्तुल्यकाष्ठमयाः शुभाः | सन्ध्याभ्रषटलाकारे रा्तीर्णा परिवःशुभेः ॥ शिरोधरः सवितानेः प्राकारे रिरिमितैरिति । मणिसोवर्णपात्रेश्च रप्येस्ताम्रशच संयुताः ॥ HAIGH ताम्बुलाधेः सुविस्तरैः | द्पणेश्च पदन्नाणे नानिाद्रववर्विभूषणेः ॥ चतुष्कोणेषु संस्थाप्य यथाशक्ति युधिष्ठिर | । FASE WTA जनस्यच ॥
शय्यां सम्पश्य यत्नेन मद्क्तोमतपरायणः | कृता लि पुटोभुत्वा $ु्याच्छय्यां प्रदक्षिणम् ॥ नारायणाय देवाय प्रणम्यच चतुरिशम | रक्षणाय दरिद्राय श्चुताध्ययन-श्षालिने ॥
तथा प्रहान.विदुपे शय्यां दथाद्विचक्षणः | तस्य हानस्य यत् पुण्यं विमानं कनकोञ्ञ्वलम् ॥ नाना पुकष-संकीणं नानापुष्प-समन्वितम् | नाना दिब्याप्सरःसेभ्यं नानारत्रैः समात् ॥
१८४
विधान-पारिजते |
नाना द्र्योपसंयुक्ं॒विमानमधितिष्ठति | तस्मादिन्दरपुरं गच्छेत सेव्यमानोऽन्सरोगणेः ॥ पष्ठिवपसहक्ाणि क्रीदृयित्वा तथा सुखम् | ृनद्रकोकात् afore श्लोके शपोमवेत् ॥ ष्ियोजनविस्तीणे खामी भवति मण्डले |
430, महाभारते- शय्यामास्वरणोपेतां सुप्रच्छादन संयुताप् | प्रच्छ यस्तु विप्राय gg) तस्यापि यतैफलम् ॥ सुरूप सुभगः श्रीमान् श्षीसदस्तामिसंशृतः । दव्षस्खञाणि श्वर्गलोके महीयते ॥
431. THIER रेवाखण्डे- शय्यान्दथात् प्रयत्नेन कनां GAA युताम् | ्च्छादनपटेर्ु्तां गन्थधूपादि-वासिताप् ॥ तस्यां सस्थापयेद्धेमं हरिं रक्ष्या समन्वितम् । उच्छीषके youd see परिकल्पयेत् ॥ fata: पाण्डव्रेष्ट हरिद्रा-कलकशोऽसबुधैः | ताम्बुल-कुडुम क्षोद-कपुरागर-चन्दनम् ॥ दीपफोपानहच्छनत् चामरासन-भाजनम् | पाशेषु स्थापयेद्धतथा सप्तधान्यानि Tae ॥ शयनस्थस्य भबति यदन्यदुपकारकम् | भृञ्चार-करफा्यन्त-पश्ववण वितानकम् ॥ शय्यामेवम्बिधां त्वा प्राह्मणायोपपादपेत । सपत्नीकाय सम्पूर्य पुण्येऽहि विधिपूष्वकम् ॥ राग विताने म॑येवास्य -ध्रातहोमं समाचरेत् | पूरषतक्ते हौतग्यं तिलाभ्ययवमिभ्रितेः 1 शत मष्टोत्तरश्वेव ततः शय्यां प्रदापयेत् ।
ततो दानमन्त्रः-
यथा age शयनं Yet सागर जातया | शय्या ममाप्यशून्यास्तु तथा अन्मनि जन्मनि ॥
१ (५) २ (+)
वि---४९
चतुर्थलबकः |
यस्मादशून्यं शयनं केशवस्य शिवस्य |
तथा ममाण्यशन्यास्तु शय्या जन्मनि जन्मनि ॥ इति qead तल्पममषटं प्रणिपत्य विसस्ञंयेत् |
एवं शय्या प्रहानस्य विधिरेषः प्रकीततितः 1
स्वगे पुर्दरणृदे पूर्य पुत्ालयेऽथवा |
सुखं बसेदसौ अन्तुः शय्यादान.प्रभावतः ॥ मृतस्ये कावाहेतु विधिरेषः प्रकीर्तितः |
वुवाति यदि धम्मर्थीं वान्धवेऽवान्धवे मृते || विशेषश्चात्र रजेन्द्र कथ्यमानं निरामय | तेनापि मुक्तं यत्किञ्चित् किंश्चित् goa गृहे धृतम् ॥ तद्गात्र-रप्रश्च तथा वख्वाहन-भाजनप् |
ag यदिष्टश्च तस्यासीन् aqaed परिकरप्यते ॥ तमेव पुरुषं हेमं तस्यांशं स्थापयेत्तदा |
पूजयित्वा प्रदातम्या मृतहाय्या यथोदिता ॥
एवं कृते गृतोजन्तुः यमलोकं नगच्छति ॥
432. वेदष्यासः- canta चित्रास्तरणोपपन्नः मिति प्रागुक्तम् १८")
433. विष्णुसंहितायाश्च- ‘Sat प्रदान-ममष्टं तव पाण्डुपुत्र! agifad सकलसौख्य.विधानभूतप् | ava ददाति विधिवत् सयमेव नाके, कल्पं विकरपरदहितः स विभाति मर्यः 31) ॥
इति शय्या दानपु ॥ क
NAAT ACW चोलः USM: | earha चतुबगीचिनामशौ दातखण्ड vay पकनमनि। अन्न तख्यलिल्यव्र कण्यमिति च ca: |
३८५
८६ विधान-पारिजाते | (१८८) अथ देव-शय्या वान् |
424. हिवषम्पे — हंसतुली समायुक्तां मृद्रीखदुामलङशृताम् | सव्व पकरणो पेतां शिवशय्यां निवेदयेत् १८५) ॥ तदर्णातूी ser परिरं ख्यातु यावती | तावदरषं सदक्ञाणि रशद्ररोके महीयते ॥ विष्णवेऽप्येवमेवं स्यच्छय्यादानं महाफलम् | इति देव-शय्या दानम् ॥
गरे J
(१८६) AMAT दान् । — Re य
435, | लिङ्गपुराणे — आसनं sama योददाति यशखिने | समं सर्वेषु भूतेषु तस्य दुःखं नविशते ॥
426. क्कन्द्पुराणे- भासनं यः प्रयच्छेत सम्बीतं ब्राह्मणायवे | स राजस्थानमाप्रोति तेजसी विगत-ज्वरः २८१) ॥
१ (*) ‘fr ईैवीसमाकौण Rer'war निषैदयेत्। frames भाचायं वा निवेदयेत् | 'तभुषतूलवखा दां परिसंख्यात यावतौ! | 'जिवक्चानायेत्वप् Wee safe’ | SAG पञ्चपुषयादो TANT रामर; । भोस्यभोज्यैरेषेशच ततः शय्य निषैदयेत्' | इति are एतः पाड; । -- एवमेव ईनादिदवाच | द (|) 'खाशाश् निति, ईमाद्विशतः ara: |
षि 2
१ (०)
चतुयंरबकः |
437. आदिष्य पुरणे- सुगन्धिधित्राभरणोप्ोभितम् , यस्त्वासनं वेदविदे प्रदद्यात | प्रामापिष्त्यं स रमेत शीच्रम् , कुरे महत्वं लभते समप्रम् ॥ इत्यासनदानम् | -*#-
(१६०) अथ द्पेण-दानप् |
—~% --
138. माकंण्डेय पुराणे- quoi योनरोद्या fader द्विजातये | स Tex SHAAN मोदते NCAT शतम् II
439. नन्दिपोके- शिवस्य पुरतो दद्ाहरपणं चार-निम्म॑सम् | पय्यन्तक्ञोभितं कृत्वा इ्वेतमाल्येश्च चन्दनेः | चन्दराह्ु-निम्म्ः श्रीमान् सुभगः कामरूपधृक् | worst सदस्नाणि ears महीयते | qeaves-cersi नक्षत्रे विष्णु ते | द्रावयां पुण्यकाठेल विष्णुं सम्पूर्य भक्तितः | दषणं योनरो दाशान् सकचन्दन -विभूषितः । रूपवान् सुभगः श्रीमान् ज्ञानवान् जायते नरः १८५) |
इति दर्पणदानप् ||
ens दी
~ = जोध तन ER, भक् Es भका = नण ae
wax इनाद्रौदानवष्छे wie
१७
Ree
विधान-पारिजति |
(१६१) अथ व्यजन दानप् । _ +
440. भविष्य पुराणे-- तान्तं द्विजेभ्यस्तु यः प्रयच्छति भक्तितः | सदिग्य-भोग-सम्भोग-अरोगः स्ववा भवेत् ॥ महातप-परिभ्रान्ति-बम्मं-निमेर न क्षमम् । न वारबरुन्त-पवना दपरं सुखकारणम् II मतोदथात्तारवृन्तं घमं -शरम-निषृत्तये ।
441. बहाभारतेऽपि- योददाति द्विजपभ्यो व्यजनं श्रमनाशनम् १८४) | स नन्दन-बनामोद-मोदमानः सदानः A(T) ॥
वसेदेष-करपान्त पर्यन्तं खर्मधामनि ३८) |
इति व्यजनवानप् ॥
(१६२) अथ चामर FTAA |
--- #----- ५५. बहामारते-
यस्तु दथादिजापरभ्यो भ्या चामरसुरू्वलम् | स भूपत्वमषाप्नोति निःशेषेऽवनीमण्डले I
118. धायुपुराण-- चामरं arava यः रिवाय निषेदयेत् | स सर्ष्वकामः, सम्पूण: ख्णशेखतटे वसेत् I
"अतः सदा सुद्ायुकरशाखहन्तं feared | द्द्ादबदय-निर्ुत्तं सुक्तिसशक्निरहेतषे' इति हेमाद्रिः |
न्वलनं जननन्दनं› इति तत्रव पाठः |
acura: सागरः) इति तवेव पाठः | खगैलोकषेऽकदयषः' एति च तदेव ।
अदवमिलन्नयमेय भूपतेः afer चश्नमुमेयचालरे' इति महाकषिः।
१ ।५) र (t) ३ (¦,
चतु्ैशवकः | १८९
मायुरं चामरं योऽपि fees विनिवेदयेत् | स विमान बरारूढःबीञ्यतेऽष्सरपां गणः १८५) ॥ इति चामरदानम् ॥
(१६३) अथ वितान दान् | ---्-
444. कालिकापुराणे- शन्द्रोदये सुविस्तीणं वर्णके मिभ्रितन्तथा | पररम्बि-मुक्तास्तवकः कोभितं BATT AAT I सुरक-पद्सूत्रादि-बन्ध-सम्बन्ध-बन्धुरम् | सव्वतोभद्रमुख्यानां मण्डलानां विभक्तिभिः ॥ टिखिताभिश्च पुरतो महाविस्मय कारकम् | एवम्बिधं वितानं यो विधायाथ द्विजन्मने ॥ शिवाय विष्णवे बाथ grist प्रतिपादयेत् | स॒ समुद्धरते न्यून मात्मनःपुरुषत्रयम् २.1) Il खयं शिवपुरे रम्ये भोगान् मुक्त्वा मनोरमान् | क्रमादागत्य छोकेऽस्मिन् सुखी ज्ञानी धनी भवेन् ॥
इति वितानदानप् |
~~ ae
(१६४) अथ गन्ध वानप् |
eles 145 अत्र सम्ब; —
गन्धानाभरणाथाश्च द्विजाय यः प्रयच्छति 3(t) | स॒पुगन्धोयुदायुछो यत्र॒ यत्रापि जायते।
waded शोमोजारान्नौयै यु क्धिकन्पतरषृबबहधा वर्वित afer
“जातः पुज्यपुदवाम्' इति हनाद्विः | "य.वच्छति च्कोबिदुः 9 ` ।
३९५
विधान-पारिजावे |
तत्र सुगन्धिवेत्वं गन्धदाना दवाप्रयात् ॥
सौभाग्यकारकं प्रोक्तं प्रवानं डमस्यतु |
तथा केरवानेन सर्व्वान् कामानवापयात् ॥
मृगदरप प्रदानेन यशसा भुवि जायते १५) |
यक्षकंमदानेन साश्राज्यं प्राज्यमश्ुते | इति गन्धदानप् ॥
*
(१६५) अथ AeA दानम् ।
(रर ¥ eee
446. अविष्य पुराण- ताम्बं योनरोददयात् प्रत्यहं नियमान्वितः | देवेम्योऽथ द्विजातिभ्यः स ॒मदहाभाग्यमश्ुते- इह संसारिणां नृणां मनुष्यत्वं TSR ॥ ताम्बूलदाना THOT अनायासेन जायते |
417. HQT पुराण-
ताम्बूमुज्ज्वलं दाद् यो faster: समाहितः | शिवाय विष्णवेवाथ नाग-खोके महीयते ॥
448. विष्णु aratert— तम्थूस्य प्रदति सौभाग्यमपि विन्दति । द्वा जातीफषटं विप्रे सफ विन्दति क्रियाम् ॥ मुखवास प्रदानेन सुखसौमाग्यमाप्तुयात | इति ताम्बूरूदानम् |
—— ik — “वृगदप.-कगमदः TACs यावत् | -- नरः GAA SES गन्धदानादबाग्रुयात् | भोगवान् जायते निलयं AC are maf’ इति ईनाः ।
WTS: | (१६६) अथ पृष्पदानप् |
— क---
410, महामारते ५ मनोहादयते यस्माच्चछियश्वापि ददाति यत् (यः) | तस्मात् सुमनसः प्रोक्ता नर: सुकृत BART: ॥ देवताभ्यः सुमनसः यो ददाति नरः शुचिः स सर्ग्व॑-कामानाप्रोति प्रत्य स्वगं महीयते |
450. नन्दिपुराण + que: सुरभिर्नित्यं पुष्पदः सुभगः सदा । तस्माहेवाय विप्राय दातव्यं तत युखाथिभिः॥
45]. oe, (qa:)— पुष्टिमवेत सदा are प्रदानाद् गन्धमास्थयोः । दवता-पुष्पदानेन जायते श्रीसमन्वितः || उद्ुङ्गितिमवाप्रोति यश्च धृप-प्रोनरः।
452 fara fas: न देयाःसुमनसोनित्यं नरेःपुण्य-फलार्थिभिः। किमस्ति देवतं aren यत् पुषपेनँव तुष्यति ॥
इति पुष्पदानम् |
--- त ---~
(१६७) अथ गीतादि दानप् | —* 458. नन्दि पुराण- यो गान बां दथात् ब्राह्मणाय सुबुद्धिमान् १।*।। स गन्धर्वे पुरे गच्छे gata युगक्रयम् ॥
१(,) व्यौ नौतवाद्य' इति हेमाद्रौ aa: |
२९१
३९९
१८) fare गौत सुधर! ति हेमाद्रौ पाठः |
frera-criteré । `
गाम् बाति पिवन् याति लादन् याति एदन्तथा ॥
यो भोजनस्य वैया विभाणां गेयमाषरे्। 454. विष्युषम्मातर--
देवतायतने यस्तु ब्रह्मणानां meg वा |
गानं गीतस्य मरं गन््वाणां Ge FAT १ ॥ अतोविद्यया रजन् SHOAL द्विजदेषताः। स खर्म -लोकमासाद्च देवताधविनो्ते ॥ देवतापि द्विपे यो नित्यं सुरृत्यमाचरत् । विनोदयन्ति तं खगे नित्यमप्सरसां गणाः ॥ योगीत.नत्य-बाानि मूल्यं दत्वातु कारयेत् । स शक्रभवने तिष्ठेद् यावदामूत सवम् ॥ योबापि भुखवाग्रेन विनोदयति देवताम् । त धौत कल्मषमलः खगं याति नसंशयः ॥ gaa ने न्दरियेणापि यः प्रीणयति मानवान् | विमततसर-मना भूत्वा यस्तोति गुणिनोगुणान् ॥ खीयैःपरङतै््वापि aera: स्तोति देवताः | तस्य पुण्यवतः पुण्यमगण्यं कैन वण्यते ॥
तत्तु-- SPATE TS नृलयगीतादिक्षन्तथा | एकजातेरयं ard: नजातस्य द्विजन्मनः । {ति । तत्तु -
रथा बृत््थत्वेनापि न कत्तव्य मित्येततपर-बिहिते- निषेधानवकाशादवएव-
mre: क्षत्रियो वेश्यः भदरोऽथ प्रति्ोमजः | शिवस्य विष्णोः प्रीत्यै बा गायन् नित्यं दिवम््भेत् ॥
इति विष्णुधम्मोत्तरे उक्तम् II
न्क ae
—_—_—_—
» ^°)
a | )
चतु्थ॑सबकः | इति गीतादि-दानप् ॥ (१६८) अथ दुत्रोपानड् दानपर् १८५) !
*-—
455. तत्र बृहत्पतिः- भसिपत्रवनं ant gear समन्वितम् | वी््णातपशच्च तरति छत्रोपानत् प्रदोनरः ॥
456. wrrfaer पुराणे- निदाध-काठे वर्षायां छत्रं यः सम्प्रयच्छति । तस्यकश्चिन्मनोदाहः कदापिच नजायते ॥ 457. महामारते-- उपान प्रयन्नादयो ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति | ata कण्टकान् सर्व्वान् विषमान् सन्तरिष्यति X(t) ॥ शकटं दुम्यसंयक्तं दत्तं भवति aaa | यानश्चाश्वतरीयुक्तं तस्य स्वगं विहाम्पते ॥ उपतिष्ठति कौन्तेय रोप्यकाखन क्षोभितम् | तत्रैव सूयेण यमदप्ेरूपदेशे-३(१) तस्मात् प्रयच्छ विपरेभ्यश्छ प्रौपानहमुत्तमम् | धर्मस्ते सुमहान् भावी नमेऽतरासि विचारणा ॥
fon, देवलः- चछत्तदश्छायया याति यानेनोपानहपरदः |
459. ध्नन्न - छत्तूदोगृहमाप्रोति YER नगरन्तथा ॥
बोडथदानेषु इष्रोपानदटानमनि। शतो व- ‘ght वर्षातपै वेव रात्रौ card qui अरौरताथकामो वें सोपागत्कः-सदा व्रजेत् ॥ ‘faqa’ सन्तरत्यपि' इति बरन्यान्तर- एत; पादः |
३ () (कपल रेषुक।द्भैन Alara AAW: ITU मह मन्वादः `
fa—4o
३९३
३९४ विधान-पारिजति |
460. qaefin— दह्यमानाय विप्राय यः प्रयच्छत्युपानहौ । ल्ञातकाय महाबाहो संहताय द्विजातये ॥ Treats स Hare बसत्यपि हि भारत | १८५) | इति छत्रोपानडदानम् ॥ -#--
(१६६) अथ पात्रदानम् | =o asd यः प्रयच्छेत्तु हेमं रत्न-विभूषितम् | सोऽप्सरः-शतसंकीणं-विमाने दिवि मोदते ॥ राजतं यः प्रयच्छतत विपरेभ्योभाजनं शुभम् | 461. ब्रह्मपुराणे- ललोदुस्बराणि पात्राणि योदध्ादायसानि वा । महतीमृद्धिमाप्रोति seat त्रिदशैरपि ॥ 462. अधि,ः- BERS AMAT उपानह | तस्य afage पुण्थं चाश्चदान FS रमेत् ॥ 463. काशिकापुराणे- रौक्मं क्षीरान्वितं पात्रं दधिपु्णश् राजतम् | द्विजेभ्योयः प्रयच्छेत्तु तस्य पुण्यमनन्तकम् ॥ (4. वायुपुराणे- खर्णसप्यमयं भाण्डं देवतार्थे ददाति a: | कुवेर-लोकमासाद्य मोदते बहुवत्सरान् ॥ इति पात्रहानप् ॥ —
~ ग) ee ee ~ ०9 = ~~~ षि
१८५ इति पफलक्थमम्। एवं यन्थानरस्यः पाठः|
AIT: |
(२००) अथापाक-दानप् v(#) | —k—
465. afqertert, श्रामगवानुवाथ-
आपाकाख्यं महादानं कथयामि युधिष्ठिर | । दत्तेन येन कामानां पुमान् भवति भाजनम् ॥
प्रह तारा-बलं छरा कुम्भकार प्रपूजयेत् | वासोमिभेषणेश्चैव पुष्येशागुर चन्दनैः ॥ ATMA सामान्यं यथा तुष्टोऽभि ज्ञायते ।
ed मे भाण्डानि पात्राणि गुरूणिच लधूनिच ॥ मणिकादीनि शुभानि स्थाल्यश्च सुमनोहराः | धटकान् करकादचेव प्रणीताः कुम्भकानिव | शरावादीनि पात्राणि भाण्डान्युश्चावचानिच | लिक्लराः प्रतिषटाः मन्थानि कटहानिच २८) ॥ एवमन्यश्च यतकिश्चिदुपभोऽयं भवेद्गृहे | सम्पादय महाभाग ! विश्वकर्म्मा त्वमेवहि ॥ भागवोऽपि प्रयत्नेन भाण्डौचेरन्वितं शुभ् | ara seated विधिषष्ेन कम्म॑णा ॥ भागवः- SAB: |
सहस्ममेकं भाण्डानां स्थापयित्वा विचक्षणः | सन्ध्याकाठे मथित्वातु TNT FATA ॥
रात्रौ जआगरणं Heals गीतमङ्गरनिःखनेः ।
ततः प्रभाते विमले क्षात्वा निर्वापितं शनेः (नैः) ॥ र्तवश्ेः समासाच्च पुष्पमालाभिरयेन् | यज्जमानस्ततः ज्ञात्वा शृष्ठाम्बरधरः गुचिः ॥ हेम रोप्याणि भाण्डाति तान्ररोहमयानिच | परिवःस्थापयित्वाच खशया ,चापि {षोडुक्ष ॥
ay ‘aay’ 'नन्योनि' इति creed dealin |
"पच्यते इ्यापाकः' पक्ञ-बदादि पाम् | अभरत् ‘eee भादः TTT VENTING’ TORT । woty—garceey पाादिदडनस्छानम।पाक बदनि ।
३९५
en eee 09 -ोिमकि््ियाकाकाणकदिननयकाणयचयेर
३९६ विधान-पारिजाते |
तानि चत्वारि चत्वारि न्यसेत् पूर्वादि दिकङ्कमात् ॥ पूञयित्वा प्रयन्नेन छृत्वाचापि प्रदक्षिणप् १८५) | ना्य॑श्चाविधवास्तत्र समानीय प्रपूजयेत् ।
ततः प्रदक्षिणं Hea मन्त्रेणानेन पूजयेत् ॥ आपाक श्रह्मह्योऽसि भाण्डानीमानि जन्तवः | प्रहानात्ते प्रजापृष्टिः खर्गश्वास्तु ममाक्षयः ॥ भाण्डरूपाणि यान्यत्र कल्पितानि मयाकिड |
भूत्वा Beary रूपाणि उपतिष्ठन्तु तानिवे ॥
अत्रेदं दानवाक्यम् |
2 भचचेत्यादि यथाकाषादि कीत्तनानन्तर मिदमापाको नामभाण्डरितं यथोप- कल -हैमादि पात्र सहितं श्रीषिष्णुदेवतं सौभाग्यारोग्यावेधव्यसम्बुणोपेत-गृह्ापि-पुत् पौत्रादि सन्तति-सदाभत्र. वियोग-सदासुखोत्तमरूपावाप्नि कामोऽदं २(1†) नानाजनेभ्यः समुतूष्ूजामीत्युत्सञ्य यथाशक्त्या सुवर्णादि दक्षिणा देया | अथ-योयद्थीं भाण्डेन तस्म तत् प्रतिपादयेत् | स्वेच्छया चेव गृहन्तु न निवार््यस्तु कश्चन ॥ अनेन विधिना यस्तु हानमेतत् प्रयच्छति । विशवक्म्मां भवेततुष्टः तस्य अन्मत्रयं भवेत् २८१) ॥ नारी हत्वा सौभाग्यमतु्टं प्रतिपाद्यते | गृहं स्बसुणोपेतं भृत्य मित्र जनेश्॑तम् ॥ भवियोगं सदा भतू रूपश्वानुत्तमं रमेत । प्रदानमेतनिर्िष्ठं प्रकारेण तवानघ | ॥ बिद्यते वहुमिभेदे भमिरेषा नरोत्तम | निष्पाद्य भाण्डनिचयं प्रवरं प्रयन्नात् , आपाकदानमिह या रुते acai | सा पुत्र-पौज्-पषुद्वि सुखानि weve, feng भस् सहिता सुखिनी सदास्ते ॥ इत्यापाक-दानम्।
` १८१) मतावपि mea af east
९ (1) ‹खाम्बयोग्य सदा१षड कामोऽई' इति Safe: |
a (f) ‘re जन््रतयं qq? एति तते पाठ; |
—_— ee ee ee ण
चतुथँसबकः | (२०१) अथान्नदानप् १) |
कम तु comes
466. चन्दि- अन्नदः प्राणदुः प्रोक्तः प्राणदश्वापि सब्व॑दा | तस्मादुभ्न-प्रदानेन स्व्वदान-फलं भेत् ॥ धम्मर्थि-काम-मोक्षाणां देहः परम-साधनप् | स्थिति स्तस्यान्नदानाभ्यामत स्तत् खग साधनप् ॥ अन्न प्रजापतिः साक्षात् अन्नं विष्णुः शिवः खयम् | तस्मादन्न समं दानं न भूतं न भविष्यति ॥
467. ब्रह्मवेवन्तं- तस्मादृह रहै ka Raa विचक्षणैः | अपरीकष्येव सर्वेभ्य इति स्वायम्भुशासनम् ॥
तथाच-
AMARA गृहस्थाय नेव पकः कदाचन | नाध्वगाय निषिद्धं तदिति देवोऽबरवीद्धरः ॥ श्राद्ध-यल्तं गृहस्थाय देयमन्नं विशेषतः २(†) | नात्र पात्रपरीक्षा स्या ase नियमस्तथा ॥ नच aq परीक्षाऽत्र देयमन्नं सदेव तत्। श्वभ्यश्च we पतितेभ्य स्तथेवच | छृमिकीट पतङ्गेभ्यः देयमन्नं azag | यस्याभ्नेनोद्रस्थेन ब्राह्मणो भ्रियते द्विजः ! ॥ तान्तु योनिमवाप्नोति नात्र कार्या विवारणा । भ््यद्ः स्वर्गमाप्नोति शक्रलोकन्तु WTA: ॥ लेद्यदोऽप्सरसां लोकं बतूनामपि वोष्यदुः |
Ameen त
अव प्रकारान्तरयात्रदान Asia प्रकटितम्। Veen इेमाद्रौ-
अत्रेन धायते सम्य HIATT ATT | --'ह्येषामैव दानानां अत्रदानं विगिषयत | Ow दानात् परदानं न भूतं म भविध्यति'॥
१ ८५)
विधान-पारिजाते।
वाहणं लोकमाप्नोति तथा पान प्रदोन रः। परमान्न प्रदानेन तरप्रि्भवति शाश्वती ॥
468. ब्रह्माण्ड पुराणे-
यस्यान्नपानपुषटा्गं कुरते पुण्यसश्बयम् | e ¢ १ MIT स्तस्याद्र कत Ale न संशयः It
469. ब्रह्मवेवत्ते —
सर्व्वावस्थ मनुष्येण न्ययेनाभ्नमुपाखितम् | कार्य्यन्तत् पात्रसाठत्र तदेव परमा गतिः ॥ यस्यत्वन्नं समश्नाति ब्राह्मणानां हतं सदु | हेन मनसा at a स Pedy गतिभवेत् । ब्राह्मणानां सहक्लाणि दरशाभोज्यं ATI! ॥ नसेऽधर्म्मात् प्रमुच्येत पापेष्वपि रतः सदा । भोजयित्वा zara नरोवेद-विदां नृप ! ॥ न्यायविद्धम्भविदुषा स्मृ(श्ु)तिभाष्यविदान्तथा |
न याति नरकं at संसार न सेवते ॥
470. स्कन्द्पुराणे-- एकं पाश्पतं भक्त्या भोजयित्वा प्रणम्य च । नानाविपैमहाभक्येः दिवलोके महीयते ॥
मृष्टमन्नं स्वयं भुत्वा पश्चात् Bee ततो छु । ब्रह्मणान् भोजयेन्मूखान् निरये विरमावसेत् ॥ गृहस्थ free: भिक्षां यतिभ्यो न प्रयच्छति | विमुक्तः सव्वपपिभ्यो नासौ युक्तिमवाप्लुयात् ॥ परासमाश्रा भवेद्भिक्षा नित्या यत्र प्रदीयते | तद्गृहं गृहमन्यत्तु Aaa eeu i
पापं गृही क्षाख्यति दददूमिक्षां दिनं प्रति १(*) |
‘fan प्रति" प्रतिदिने प्रत्यहलिन्यधे;ः। यदा दौनं afer’ प्रति eft
TINA: |
472, ध्यास यस्त्वेक TEC विषमं gait, स्नेहाद्धयाद्रा थदिवाथं देतोः। वेश्च ed मुनिभिः प्रगीतम् , तां ब्रह्महत्यां यनयो वहुन्वि | TATA ॥
(२०२) अथामात्रदानप् |
१. * —
473. विष्णुषरम्मोत्तिरे- धन्यानामुत्तमं दानं कथितं मुनिपुद्धवेः | धान्येभ्योऽपि परं दानं रक्तशालिः प्रकीर्तितः ॥ पष्टिकान्न प्रदानेन लोकं नेश्रतिकं लभेत् | सषीन-वणकन्दुतत्वा वारणं रोकमाप्लुयात् ॥ वायन्यश्च मसूराणि राजमाषाणि धान्यदः । अन्येषां शमीधान्यानां दानान् स्वर्गमवाप्युयान् ॥ शु मृदीकयो्शानात् परं सौमाग्यमाप्तुयात ॥ करुसानां प्रदानेन Tl महीयते Ul SIMS नते WA भटकायां स मोदते | रक्तशालि नरो दत्त्वा सूय्यंलोके महीयते ॥ दत्वा तथा सुगन्धाह्यं गन्धः सह मोदते | यव प्रदानेन नरः इन्द्रलोके महीयते ॥ तथा गोधूम दानेन वसूनां लोकमाप्तुयात् | प्रियो भवति छोकस्य प्रियङ्गुं यः प्रयच्छति ॥ वदाति यस्तु श्यामाकं तस्य प्रीणन्ति देवताः | YR: शक्रलोकन्तु यमलोकन्तु माषदः ॥ यथेष्ठं लोकमाप्नोति तथा विप्रस्तिख्धदः।
Yoo विधान-पारिजति ।
पकान्नदानात् फलदं FS, शुष्कान्न युक्तं हि तदश्मस्मात १/५) | यजञन्ति यश्च वतो द्विजेन्द्राः, तस्मात्तु तत पुण्यतमं प्रदिष्टम् ॥ इत्यामान्नदानप् ॥ -
(२०३) अथोदक दान् । —— क ---
474. चान्दे-- श्रयाणामपि Seas जीवनं स्पृतम् | पविनघ्रममृतं तस्मात्तेयं पुण्यमिच्छता ॥
175. भविष्योत्तरे- fey चैव वसन्ते च पानीय' यः प्रयच्छति । ae: जिहा-सदसेण तस्य पुण्यं न शक्यते ॥
476. नन्द पुराणे- योऽपि कश्िततषार्ताय seared प्रयच्छति | a नित्यतरप्रोवसति स्वगं युगशतं नरः ॥
477. शार्डे- मूल्येन एत्वा धम्म॑भ्न जलदानं प्रयच्छति A(t) | स॒ याति aegareted शुभमानांड॒काव्रतः ॥ ्षीरछुल्यास्तमायान्ति तथा यान्ति मधुक्लवाः। धृत दध्युदुकास्तस्य समुद्रा वशबत्तिनः ॥
1 8. ae: द सतोयां पथिके विप्रे योदयात् कर पात्रिकाप्। qe स करूप खातस्य न्यून माप्नोति मानवः ॥
। १ is) ‘aaiface ra’ इति ईमाद्र पाठः | V(t) Crean wat धरान जलदानं cree fn’ इति जाद यन्वानतर ४तः TTS: |
वि--५१
चतुथेसबकः | 170. महाभारते- पिपासया नश्रियते स्वोपच्छन्दश्च जायते | न प्रायाच्च भ्यसनं करकान् यः प्रयच्छति ॥ 450. आदिद पुराण- यो ददाति धटी पात्रं कुण्डिकां करकास्तथा | TUR तथा धर्म्मे छते wae जरम् ॥ ह््युढकवानम् ॥ --#-
(२०४) अथ धम्मधटदानप् ।
—%—
481. तष विष्णुः oes शीतटेन सुगन्धेन {बारिणा पूरितं घटम् | शु्चन्दनदिग्धाङ्ं॑पृष्पमारोपशमोभितम् ॥। दध्योद्नयुतं gat च्छरावं तस्य चोपरि । STATS संयुक्तं धरम्माख्यं कल्पयेद् घटम् | ुष्पक्षतं गृहीत्वातु इमं मन्त्रमुदीरयेत् | ॐ नमो विष्णुरूपाय नमः सागर-सम्भवे ! ॥ मपां पूणोद्धरास्मां स्त्वं दुःखसंसारसागरात् । उदक्ुम्भोमया दत्तो ग्रीष्मकाले दिने दविने॥ SAHA -- प्रदानेन प्रीयतां मधुसूदनः |
82. भविष्योत्तरे- प्रत्यहं ध््मषटको वद्लसंवेष्टितो aa: | बराह्मणस्य गृहे Aa: शीतामल-जलः शुचिः ॥ वसन्त प्रीष्मयो्मध्ये यः पानीयं प्रयच्छति | पले परे सुवर्णस्य फलमाप्नोति मानवः ॥ मर्गशर्षात् समारभ्य दुञकुम्भन्तु योदुदन् । दिने दिने सहस्तस्य गतां पुण्य फं ठमेन् ॥ तस्यै बोद्यापनं काय्यं मासि मामि नरोक्तम | मण्डका वेष्टकामिश्च पकाननेः साव॑कामिकेः ॥
४०२
विधान-पारिजाते |
वेश्य शङ्करं विष्णुं ब्रह्माणमथवा पितृण् । सतिं प्रोक्षयित्वातु मन्त्रेणानेन मानवः ॥ मन्त्राश्च - १८५) एषधम्म॑धटोदृत्तो mar विष्णु -रितरात्मकः | अस्य प्रदानात् सततं मम सन्तु मनोरथाः ॥ सनेन विधिना यस्तु धम्मङ्कम्भं प्रयच्छति । बसन्त प्रीष्म समये प्रपादान BW BA II प्रपादान फलं सोऽपि प्राप्नोतीह न aaa: | इति धम्म॑धटदानप् |
न अ~~
(२०५) अथाश्चत्थ सेवनप् २) | oe 183. apfacarat— CAG प्रदानेऽपि शक्तो यः पुमान् भवेत्। तेना्वत्तरोम्मेलं सेव्यं (भय) नित्यं यतात्मना ॥ सर्व्वपापप्रशनं सर्व्वदुःखप्रणाशनप् | सर््बरोगप्रशमनं नित्यं सन्ततिवद्धनम् ॥ अश्वत्थरूपी भगवान् प्रीयतां मे wae: | GUNA नमस्कृत्य प्रत्यहं पापनाशनम् II यः करोति aces सेकं मास चतुष्टयम् | सोऽपि तत् फलमाप्नोति श्रुतिरेषा सनातनी ॥ इत्यश्चत्थ सेव(व)नम् ॥
छि =
कि ग षि 1 2 ० ० ए ~~
१९ (e) अन्यवननी-
'पानौयं प्राखिनां प्राणाः पानौयं पानं मह् पामौषष्य् प्रदानेन वरुणः प्रोयतां aay’ ‘wha azeta ब्रह्मणा निनितः पुग। तयि etisaar नीरा मम सन्तु निरामयाः, ॥
२ (1) अपरमन्नश --
(दुः स्पन्द् YAMS TUE end | WU GYM WATE | अनृत्यदपौ भगवान् Tanta जनाहन ।' ।
TINTS: | ¥en
(२०६) अथ तर्पुतक विधिः ।
484. नन्दि- पुराणे- तरपुतरन्तु यः छु्याद्विधिवद्रहि सन्निधो | स महापातकेमु त्तः समुदधत्य FOIA ॥ नरेभ्यो नरो याति प्रजापति-पुरं शुभम् । 48. पद्मपुराण — AAAS GAH WT इह Ha यच्छन्ति रोपकेभ्य स्ते स तीर्थे तपणादिकम् । १८५) तीथे पुत्रसस्ाणामेक एव करिष्यति ॥ पुत्र सहस्राणां कत्तम्यमिति शेषः | धनीचाश्रत्थ gan शोकः शोकनाशनः | क्षो aaa: प्रोक्त धिश्वात्वायुःप्रदा स्मृता ॥ जम्बुः BUTT प्रोक्ता भार्य्यादा दाडिमी तथा । AR रोगनाक्षाय पलाशो श्रह्मदस्तथा ॥ रतत्वं जायते तस्य रोपयेद् यो विभीतकम् | कङ्कालः Seats: स्यात् खदिरे चाप्यरोगता ॥ निम्बप्ररोपको यस्तु तस्य तुष्टो दिवाकरः | AA शङ्करो देवः पाटरायान्तु पावती It शिंक्षपायामप्सरसः कुलद गन्धव्वं AMAT: | तिन्तिड़ीके दासवगां वकुलो दस्युदस्तथा ॥ सौभाग्यदश्चम्पकः स्यात् करीरः पारदारिकः | अपत्यनाशकस्ताछो निदीशाः EASA: ॥ बहुभाययां नारिकेले द्राक्षा स्वद्ग सुन्दरी | At) रतिप्रदा तथा केटी मोचकी दघ्रुनारिनी ॥
(°) "स ती" ga जत aaete—nafe sage Cg 4 act: goa: | धनेनापि care facqrarmad ga’) | facet - aaar: | (+) ‘ag: cate gee’ इति ores इन्दानरग्धः aa: |
yoy
coe : - ध a (1) ९ ({)
विधान-पारिजाते |
मोचकः-शाह्मलि रक्षः |
एवमन्येऽपि ये aan स्तेऽपि नानाफछ स्मृताः |
इत्यादय स्तथा येऽन्ये येनोक्ता स्तेऽपि दायकाः १८) |
प्रतिष्ठान्ते गमिष्यन्ति ये नरा शृक्षरोपकाः ॥ 486. स्कान्देऽपि-
मष्टादेवो neat मिदं वचनमव्रवीत् ।
श्रृणुष्व येन विधिना गृह्यतेऽवनिजः सुतः ॥
अवनिज्ञः-धृक्षः।
सपुत्रां भूमिरुहं .परहीष्यामीति पार्वती |
सोपवासा भवेन्नारी शुचिवस्त्रा Yaar ॥
ततश्चैव सहल्ाशावस्त ea सति |
उदिते चिमरे वापि तथादा विन्दु सन्निमे ॥
विप्रानामन्त्रयेदरात्रौ पावनान् वेदवादिनः |
शुचीनां मन्त्रयित्वातु शुचिवस्त्रा शुचित्रता २८1) ॥
शयीत सनमस्कारा सदर्भा भूमिमाध्रिता |
गमयित्वा तथा रात्रि सवितयुदिते सति ॥
भक्ष्यं भोज्यं समादाय AGIA भवेत्तरः |
तत्र तं स्नापयित्वातु सातपत्रं सभूषणम् ॥
तन्तरन्तरुणी कृत्य ततद्छायानुगामिनप् |
यथोपपन्नं भन्नान्तान् भोजयित्वा द्विजां स्ततः।
पुण्याहं वाचयित्वातु ऋत्विद्विरथवा्मना ॥
TAAL ब्राह्मणानां वे तच्येनाङ्ृतमात्मना ।
निवेद्य फृतमुदिकश्य सद्भावेन परेणतु ॥
अपुत्रा भगवन्तोऽहं पुत्रप्रतिषृति तसम् |
प्रहिष्यामि ware manta सत्तमाः ॥
पुत्रपरतिकृति -पुत्रसषटशषमिति Sta: |
भतस्तेरभ्यनुक्षातं रन्तन्तरणायुषम् ३८) |
। we TA यन्यानतरं नाकि ।
"शुचि Fawr एुदिवत' इन्यादर गन्याग्तर एतः पाह; | "तदवाह्नतिम्' इति तुर्व गं जिन्तामदमौ पाठः |
चतुथेखबकः | yok
भूमिदेव-समक्ष बे गृह्टीयात्तनयं॒प्रिये ! ॥
भूमिदेव समक्षम् — ब्राह्मणाप्रतः |
घनेन विधिना यस्तु गृहीतस्तर्पुत्रकः |
पितृणां निरयस्थानां मधुधारां स वति ॥
गृहीतो विधिनानेन सुद्र) भूमिरहात्मजः।
शभावः स॒ भवति विपरीतेतु दुःखदः ॥
स पुत्राणां शताच्चापि पीनश्रोणि-पयोधरे १८५) ! ॥
एकोऽपि भूरहः Be: पुत्रत्वे कंटिपतः शुभः | इति तशपुत्रक-प्रहण विधानम् ॥
* मी
(२०७) अथाश्चत्थोपनयनप् । न 447. कौनकाये- श्लौनकोहम्प्रवक्यामि छश्रत्थस्योपनायनप् । स्थापनादृष्मे वरप द्राद्ोकादशेऽथत्रा ॥ शस्ताः काटास्त्रय स्तेषु कुर्या लस्योपनाग्रनम . । तन्रोत्तरायणं श्रेष्ठं गुरो शुक्रे प्रकादितं २(†) ॥ माघ फाल्गुनयो श्या धे्र-वेगाख-मासयोः । क्षयमासेऽधिप्रासेच TEAMS बन्धनम. ॥ तत्त् स्थानीयतया तत्तद्रणनापत्तो नततद्रण वटुमंम्कार् कालस्य॑वोचिनत्वान | mana opie जयमानकेऽशरतधमेस्काे पोगाणिकागम प्रतिष्ठामत्र BSAA, | aera, शूद्रसम्ब्रन्धिन स्नस्य प्रागुक्तनयायनोपनयन संस्कारा नहत्वादिनयाहूः | न कय्यच्छिद्विताऽशर्थे विदयुहावाश्निनाहन | उपनीति agedia स्कन्दपणाङ्ुगान्विते ॥ qe Yas रवार स्योप BATT | AMAA: पुनः संस्कार महनि ॥
— भक भो ee = कके
१ (*) ‘gyaret थतं वापि sid ईम।{- तः १३. | र (1) गुरो NT एक मारव arf नागे नोवा वक्रातिषार, Qu rae!
४०६ विधान-पारिजाते |
इत्यप्निष्टोमोक्तेः १८५) |
दन्तानां धावनं FAT कता जञात्वा TASHA | छत्वेव नित्यकर्माणि पूञजयिच्वष्ेकताम् ॥ नान्दीश्राद्धं प्रह्वी गृहे प्याह oar ` तस्मिन्नेव दिने कत्तं चान्नहेम फलादिभिः ॥ a(S ea setae गृह्य ततो गच्छेत् समाहितः | तूय्यं घोषेश्च विविधः पुण्यद्जीभिः समन्वितः २(1) ॥ पण्यज्जीति कचित् पाठः |
्ाह्मणे्वेदघोपेश्च पुण्यवादित्र-निःस्वनः। ATTA FAL दण्डाजिनादिकम.॥ पूजाद्रम्यशच्च हेम्यश्च गृहीत्वाश्वत्थ सन्निधौ ।
गत्वा प्रक्षाछिताद्विश्चेयाचम्योपविकषेद् भुवि ३८१) ॥ त्रिपश्वदक्हस्तं वा गोमये नोपरिप्यते | धातुपिष्टेन समपूज्य रङ्गमाछिकया तथा ॥ PRAMAS A FAT पुण्याहवाचनम. | भआचाय्य॑वरयेत् पश्ादृष्राह्मणं वेदपारगम. ॥ आचारवन्तं aH कुटीनश्व कुटुम्बिन् | सर्व्वावयव-सम्पण रोगदोष- विवर्जितम् ॥
शान्तं तपस्विनं दान्तं सन्वम्ाणि-हितेरतप् | THA ATTN रहुरीयक कुन्तले ¦ ||
कर्ता तम्पूजयेद्धक्तया famed नकारयेत् । तेनेव कारयेद्िदरान् अश्वत्थस्योपनायनप् ॥ कुर्य्यात् पच्छामृतेः ज्ञानं TIAA: पथक् प्रथक् | अश्वत्थपू्म्वे दिगुभागे होमं कुर्य्यात् स्वशाखया ॥ उपरेपादि aa angsd तं प्रकल्पयत् | REA ततोदद्याद् धूपं aes मन्त्रतः ३८०) ॥
१ (*) "इत हो `: ' इति यन्यान्तर एतः पाठ; । 2 (1) ऽस चम्योपवोती भुविः ादयान्तरः छतः पाठः । १९ (1) धरूपमन्धानि ममत; |
TAIT 3 | ye
यज्ञोपवीतं दधातु 'यज्ञोपवोतमित्यपित्यपि १५) | मेखलाश्व faces प्रदेयामिति मन्त्रतः ॥ तृष्णीं कृष्णाजिनं दण्डं प्रदधाश्च यथाक्रम | गन्धपुष्या्षतेःशुठः अश्वत्थस्यच पश्िमे ॥ (अश्वत्येवोपनिषदन' मित्या पूजयेत् सुधीः २८1} । ॐ भूमेवःस्वः पूवेन्तु गायत्रीन्विजपेदथ | निरीक्षयेत्तथाश्वत्थं "देवस्यत्वे'ति wera: ३८१) ॥ 'सात्वे'तिघुवसुक्तेन व्याहति त्रितयेनच ४(+) ॥ अश्व(त्थोनामचोषाय्यं विभक्तयातु द्वितीयया | शष्टकया सुवर्णस्य स्थापयामि पदं पठेत् ॥ हृत्वा fase पश्चाद्धोमहेपं समापयेत् rest: TEI: धेपदीपोपवारफैः ॥ TH: फलताम्बुखे स्तथाश्रत्थं प्रपूजयेत् | पुरस्तादुपविष्टा्च हृत्वा ग्याषटतिमिः क्रमात् ॥ जुहुयादाज्यमप्रोतु "आपु षन्इत्यनुक्रमाप् 4(x) | ध्या ated arated cea वदति त्वथ ॥ -बनष्पते शतवलो' श्रासुपर्णा" इति क्रमात् Go) ॥ समिग्रिश्वरूणाश्वेव पालाशोभिः प्रथकप्रथक् | हुत्वा द्वादशभिः सम्यगेवं Heat समाहितः ॥
वस्त्रोपवीताल्कारादिभिस्तावच्वयेन्; अथाचार्याऽश्रत्थस्योपनयनं यभमानानु- gia: करिष्ये इतिसङ्कलप्यार्त्थ-पशवाद्ागेप्राडुव उपविश्य दुग्धादि प्रकाशकः पश्वामृत-
ee ~ भज — ० =>
'यश्नोपबोतं acd पवितं टडष्यतियत् aed परतान् | आ युष्यमया' प्रतिपुखगभ' यक्तोपवोतं वनम्तु An: | ब्ह्मोपनिषदि । अश्र uu पुष्याणि" sea: gia: | त syuaatena पप्रजापतेयदिति"पागोऽपिशाि। शक्र यजुवद १५--4। 9९ ‘(SE 6 १२११) yp ११--<९३।
११ + CUE!
४०८ विधान-पारिजाते |
मन्त्रः gaat पश्वामृतेरदवत्थं संस्नाप्य शुद्धोदकेन स्नापयि्वा गन्धपुष्पादिमि- TRIAS भागे होमार्थ स्थण्डिल विधाय होमसामप्रीमासा्य eames. विधिनोपरेपनेनोष्धेखनादिकं scasta प्रतिष्ठाण्यान्वाधानं विधाय वायुसर्य्यादि a7. माणदेवतोदेशेन ae श्रपयित्वाज्यभागान्तं कुर्यात्। अश्चत्थपश्चादूभागे प्राक्षुलोपवष्ट- माचार्य्यः 'युव॑वस्त्राणी'ति मन्त्रेण वस्त्रदमयेनाशवत्थमावेष्ट्य, '“यज्ञोपवीत' मिति(१) मन्त्रेण यज्लोपवीतं प्रतिमुच्य, शरावे वामेति मन्त्रेण मेखलां त्रिरावेष्टय तूष्णीमजिनं दण्डश्च दत्वा अश्वत्थेवो निषदनं (२) इतिमन्त्रेण शवेतगन्धपुषपकषते्माल्येः संपूज्य सप्रणवबाहतित्रयां गायत्रीं त्रिवारं stat, (३) देवस्यत्वेति मन्त्रेणाहवत्थः facttea. 'आत्वाहार्षमन्तरभूत् (४) इति wage पठित्वा ॐ भू भुवः स्वरित्युरवा अश्व स्थापयामीति स्वण॑शषलाकया संस्यशेत् | ततः स्थण्डिहमेत्याज्येन ॐ भूः care इदमग्नये नमः। ॐ भुवः स्वाहा इं वायते an: | ॐ स्वः स्वाहा इदं सूर्यायः | "ॐ अम्र आयं षि = दुच्छुनाम् (५) स्वाहा इदमग्नये पवमानाय । ॐ “अग्नित्ररषिः - महागयम्" (६) खाहा इति qed ara: ॐ 'अग्ने पवस्व - पोषं" स्वाहा पूर्व्ववत् । (७) ॐ `या ओषधीः = सप्तच स्वाहा! इद मोषधीम्यः । (८) ॐ याः फलिनीः = हसः स्वाहा! । त्यागः पर्ववत् | ॐ -अश्वत्थेवः qed स्वाहा' (६) पू्ववत्। ॐ "वनस्पते शतवलशः = रुहेम स्वाहा इदं पिप्पलाय | ॐ द्वा पुपर्णा ~ चाकशीति स्वाहाः इदं पिप्पलाय नमः | ॐ qa ; खः स्वाहा इदं प्रजापतये नमः | एतैरेव मन्त्रैः पाछाक्षीभिः ममिद्धि awn प्रथक् प्रथग् हुत्वा स्वष्ङृदादि graded समाप्यादवत्थ पश्चिमे देशे गन्धाक्षत -स्वणपुष्पधूपदीपनेवेद्यफलनाम्बुलेः, (ॐ सश्वत्थेव) इति मन्त्रेण सम्पजयेत् | गन्धाक्ष्तेः ्वर्णपु्पैः धृपदीपोपहारकेः | MAMA: फलताम्बुले स्ततोऽध्रत्थं प्रपूजयेत् ॥ अश्वत्थ पश्चिमे देशे प्राडमुखश्चोपविदयच | दक्षिणे नेव हस्तेन स्पष्राश्वत्थ समाहितः ॥ Qa पयस्विनीं द्यादाचार्याय सवनसकाप् | अश्वत्थस्याच्छांदन' वस्त्रं आचार्याय प्रदापयेत् | अन्येषामपि विप्राणां स्वशक्त्या पूजयेत्ततः | बराह्मणे दक्षिणान्दध्याद्धम' वित्तानुसारतः ॥
चदुर्थ॑स्लवबकः | ४०९
ब्राह्मणान् भोऽयेष्टौ भुखीयाद्रन्धुभिः सह । एवं यः कुरते भक्तया ह्यरवत्थ स्योपनायनप् OT कुलकोटी eager विष्णु सायुज्यमाप्तुयात् | इति शौनकीये ऽदवत्थस्योपनयन विधिः ॥ अथास्य प्रयोगः | यज्ञमानः छृतनित्यक्रियो मन्त्पर्व्वकं दन्तधावनं Feat frei agrees सचेलं स्नात्वा शुल्काम्बरधरः छताचमनद्वयं Jaraa उपविक््य @शतिलयवानादायाघ्रेत्यादि संकीर्तनान्ते सकलपापक्षयपुव्वक-कुलकोटिसमुद्धरण-विष्णुसा५ज्यकामोऽश्वत्थोपनयन- महकरिष्य इति सङ्कप्य ततः पुण्याहवाचनं नान्दीश्राद्धं स्वगृहे छत्वा तस्मिन्नेव दिने पूवि तुच्यंघोष-वेदध्वनि सहित पुण्यस्त््रा्षणेः सह सब्व॑सम्भाराणादाय भश्वत्थ- afata गत्वा प्क्षाक्तिपाणिपादोऽदवत्थेश्ानदिगभागे त्रस्तं gaged दशहस्तं वा स्थलं गोमयेनोपलिप्य धातुपिषटेन रङ्गमारिकयाऽलढकृत्य पुण्याहं वाचयित्वा, आचाय मुख्यं WAS FCAT ब्राह्मणं वृणुयान् | अथ यजमान स्तत्रेवोपवि्य दृश्चिणहस्तेनाईवत्थं er प्रणम्य स्वदक्षिणतः उपविष्ट DETAIL सवनसाम् गान्दधात् । कृतैतदग्वत्थोपनयनप्रतिष्टासिद्धयरधं यथाशत्तयालद्कत सवतसां गां द्रदेवताममुकगोत्रा याञुकराम्मणे तुभ्यमहंसम्प्रददे, इति प्रयोगेन दृच्दाऽशरत्थाच्छादन-बासोद्वयं तस्मेदुवा तेभ्यो ्रह्मणेभ्योऽल्येभ्यश्च ब्राह्मणेभ्यः पूजापुञ्चकरं यथाशक्ति द्धिणान्दत्वा, अग्रधादि देवताप्रीतयेऽ्ौघ्राह्षणान् भोजयित्वा दीनाऽनाथान् सन्तोष्य बन्धुभिः सह स्वयं भुजीत | य पव Sai स GORA: सयुदधत्य विष्णुमापुज्यमाप्तुयान, इत्याह भगवान् शौनकः । इति अश्चत्थोपनयन प्रयोगः |
यक YE comm
(२०८) अथ गलन्तिकादानपर् tH) ।
---
4५. मविष्योत्तर- वसन्त समयं हात्वा गत्वा Fated परम । यत्र स्वायम्भुवं लद्धं आवा देवपृज्िनम् ॥
१ (°, गलन्िका--'ककय्यान गख्तिका' | ‘mdatatapazay ue alga fay’ एति fans t
el Al दृएतपन्ननष्कायनद्ाधनपावमिश्स।
वि --५२
‘ie
१ (1) १ (})
विघान-पारिजावे ।
त्य गभेगान्तत्थं ert FANN | कुयति getter वासितं वज्ञगाछित् ॥ हवन्तश्च दिवा रात्र तज्जलं fosae नि १८५)। एवं यः कारयेत् get grate समन्वितः ॥ शिवस्य विष्णोरकंस्य दैवस्य वा ॒पुनः। स्षवन्तंकारयेन् कुम्भं अच्छ्रं देवमस्तके | aaa विधिना दत्वा नरोमास चतुष्टयप् | ततः कटके MA देवं Gea नतु २८1) ॥ denen पूजयेद् गन्धै Tada मनोहर | प्रणिपत्य wear मन्त्रमेतदुद्रीरयेन् ॥
ॐ नमः TET: शम्मु भ॑वोदाता शित्रोहरः । ` प्रीयतां मे महादेव जख्कुम्भ प्रदानतः |
एवं ABTA दातातु ware वेदमनि |
स्व शत्तया शिव भक्तानां विप्रमुख्यांश्च भोजयेत् ॥ एवं यः कुरते प्रीष्मे जल्दान-- क्रियां हरे | | याबद्टिन्दूनि faye पतितानि जलस्यच ॥
स वमेच्छा्के लोके तावत् कोट्योनरेश्वर | | इति गटन्तिकादानप् tl
मयकि । [गिर
(२०६) अथ मणकदानप् | —— ॐ कके 189. भविष्ये, युधिष्ठिर उवाथ- मणिकस्य कथं दानं कस्मिन् कारेच दीयते | fe फलं तस्य वानेन तदाचक्ष्व जनादन ! ॥
farms निर जलबिन्दु बत् पातमं युक्तम् मनग्ोधितपञ्चगच्यनापि क्ञापनमुचितम् ,
चठुर्थस्तवकः | ४११
रीकृष्ण उवाच- रपा दातुं अशक्तेन विरेषादवमम॑मिच्छता | दानन्तेन प्रफततव्यं मणिकंस्य युधिष्ठिर | ॥ वैशाखस्य तृतीयायां पौर्णमास्यां विहेषतः | वसन्ते प्रीष्मकारेच मणिकन्तत्र दीयते ॥ चत्वारिशद्घटेः श्रेष्ठ त्रिशद्धिम॑ध्यमं स्मृत | विंशत्या कन्यसं प्रत्तं अतोहीनं न कारयेत् ॥ जलपूरणन्ततः कुर्य्यात् सहिरण्यं खदाक्तितः | शुङ्चन्दनदिग्धाद्कं॒॑पुष्पदामोपदोभितप् ॥ सम्परिच्छाद्य वस्त्रेण रत्नभाण्डशृतोपरि । तस्यो परि न्यसेहेवं पूणंहोम-तिनिर्मिमतम् ॥ सदक्षिणन्तु विप्राय दद्यात् संस्मृत्य केशवम् | आपोनारा इति प्रोक्ता आदित्योवरुणोपमः ॥ मणिकः प्रथिवी" सर्व्वा दातुः शान्ति प्रयच्छतु |
पूजामन्ताऽयप् ।
ॐ आपः पवित्रं लोकानां घप्सु शेते जनादन: । मणिकस्य प्रदानेन प्रीयतां जलशायिकफः |
अयच FWA: | धनेन विधिना दत्वा मणिकं दिजपुङ्खवे | दाता यतूफलमाप्नोति तच्छृणुष्व नरोत्तम ! | वियोगो नेव तस्यास्ति qaata धनेन॑च ॥ गृहसंभारवेकल्यं न प्राप्नोनि नरः चित् । या स्त्री दहाति मणिकं तस्याः पुण्यफटं श्णु॥ aga लभते gi gam सुभगा भवेन | विधवा न पुनर्म eae afar ॥ गहानफषटं TAT विष्णुलोके महीयते । erate नवम्याश्च हरिवासरे कृते फलाधिक्षयम् | प्रीष्मप्रवेहे मणिकं zea सब्व॑मुखावह् | तस्य पुण्यफष्टं प्राप्य frets महीयते |
४१२
१ (०)
विधानि पारिजाते |
आश्वयुल्ये नवम्याश्च geet मरतर्षम | । deg: पुष्पके दिव्ये आखण्डल-पुरे वसेत् ॥ इति मणिकदानम् ॥
—e—
(२१०) अथान्यद् मणिकदान् | त AQ), तन्न देवलः- प्रीष्पप्रवे्े मणिकं ददाति द्विजसश्मनि | assy पूरितमाप्नोति स तडाग फलं रमेत् ॥ इत्यपर मणिकदानम् |
- #
(२११) अथ प्रपादानप्र् १०) | 9 191. भविष्योत्रे- अतीते Bena मासि प्रापि चेत्रमहोतसवे । पुण्येऽहि विप्र कथिते मण्डपं कारयेत्ततः II
` पुरस्य मध्ये पथिच चेत्यतृक्षतरेऽथवा |
संक्षीतषटं सुरम्यश्च विचित्रासन-संयुतप् ॥ तन्मध्ये स्थापयेद्रम्यान् मणिङ्कुम्भाश्च शोभनान् | अक्रालमूलान् करकान् वरस्त्रेररष्िताननान् | ब्राह्मणः हीरसम्पन्नो भतिन्दत्वा यथो Fran | प्रपापारः THRE बहुपुत्र परिच्छदः | पानीयपान भश्रान्तो यः कारयति मानवान् | एवं frat प्रपां कृत्वा श्ुमेऽडि-विधिपृवंकम् ॥
‘AUTQINW BIG 82 दैवेर fag |
कषन्दया कद्] Sar दाननखास कि' Tea’) इति तव वुषिहिर arene ।
चठु्ेस्तबकः |
यथाराकतथा नरश्रेष्ठ (प्रारम्भे भोजयेद्धिजान् | तश्चोतूसञ्जये feo मन्त्रेणानेन मानवः | gta सव्वंसामान्या भूतेभ्यः प्रतिपादितां ॥ अस्य प्रदानात् पिवरः व्रष्यन्तु प्रपितामहा; | अनिवारितं ततो देयं जलं मासचतुष्टयम् ॥ त्रिपक्षं वा महाराज जीवानां जोवन' परम् | गन्धाह्य' सरसं शीतं निम्म॑लं भाजने स्थितम् ॥ प्रदद्या दप्रतिहतं मुखं स्वमवछोकयेत् | पिवतां सारासारत्वे मुखेन प्रविोकयेत् ॥ विप्रान् मन्त्रेण चानेन मानयेदित्यथः | प्रत्यष्टं कारयेत्तस्यां भोजन कारयेद्धिजान् ॥ अनेन विधिना यस्तु प्रीप्मे तापय्रणादनप् । पानीयमुत्तमं दद्यात् तस्य पएण्यफठ AN ॥ कपिलाहातदानस्य सम्यगहत्तस्य ATHSA | त् पुण्यं फलमाप्नोति सव्व॑दैवेः सुपूजितम् ॥ quiaeg प्रतीकारं विमानमधिरद्य सः | याति देवेन्द्रनगरं पूज्यमानोष्मरोगणेः 1 ्रिंशनकोश्योहि वर्षाणां यक्षगन्धव्वं सेविनः | पुण्य-फलादिहागत्य चतुर्वेदी द्विजो भयन् | ततः wend याति पुनराकृ्ति दुभा १८५) । इनि प्रपाद्रानप् II
~ ६ ~---
(२१२) अथ पान्धापचारः। नि 402. गाड - पान्थं परिषरेदयस्तु शयनासन-मो जनं: | स ela प्रयासेन सव्वक्रतु फं लमेन् ॥
‘guna’ इति भाद पुरक। करतः पाठः |
४१३
४९४ विधान-पारिजते |
अध्वनीनाय सपाय सथोवहति तकम् ॥ TAG तृष्ण १८५) भवने हैमन्तरिशिरेषुच । ्रीष्मेव रीतं पथ्यं विश्राम्य नाकमाग्भकेत् ॥ दत्वा वासो विवस्त्राय रोगिणे सक्परतिकरिया | TMA AVA VAAH TARA २८1) ॥ पथिकाय पादत्राणं सव्वं तरति दुष्कृतम् । अध्वन्यमनुमान्यापि शाकमूलफलेजलः ॥ wa aaa पथिकं श्रेयसे भाजनम्भवेत् |
तथा.- अभावे त्रुणभूम्यम्बु (पा)पत्रे धन फलानिच ॥ दत्वा ध्वगाय fafa aoa afea च feat: | 493. faepratat— उपानद्रांश्च BAN श्रान्तोऽसौ योग्य मानवः ॥ संस्थाप्य PANG क्षणाद्रहु फलं ठमेत्। तथा- मूल्येन वाहयित्वाऽपि परभारं विचक्षणः ॥ जश्वमेधाख्य यागस्य GE दशगुणं लभेत् | त्था चोरेभ्योरश्चणं एत्वा शक्रलोके महीयते ॥ 91. इकान्दे | यस्तु माग॑परिश्रान्तं द्विजाति श्रमकर्षितम् तेठेनाभ्यखयेत् AA सुखी मोदते दिवि ॥ सपिसा कपिला धेनु रथवान्येन सर्पिसा । इततरायणमासाद्च योऽभ्यञ्जयति धूञ्जयिम्।। महापूजां Fada तस्मिन्नेव दिने शिवे ! ॥ कृत्वा मनुष्यो eta राज्यं निष्कण्टकं सदा ॥
१८) "ुष्ड' इति पुलकान्तर wa: ora: | ९८) ‘awa’,
ASUS: | ४१५
afta: eae गोविन्दस्य शिकस्य | महास्नानं नरः छृत्वा ब्रह्महत्यां तरिष्यति ॥
495. नन्दपुराणे- पादाभ्यङ्गन्तु योदयात् पान्थाय परिखे दिने । स श्चुभाभरणेः सर्वैव॑न्दिभिर्नित्य वन्दितः | WARN महाभागो मण्डलं FATA । संबाह्याध्व-परि श्रान्तं पादाभ्यङ्गादिना नरः ॥ धर्म्मस्य परमाप्नोति सर्व्वकाम गुणाञ्बलः | दत्वा वारि gees पादाभ्यद्धं द्विजातये ॥ उच्छिष्ट माज्जनाच्चापि Marner |
496. भविष्यपुराणे — ्राह्मणस्यतु यो भक्तथा पादौ प्रक्षाल्य यत्नतः | घृतेनाभ्यख्रथ पादौतु विष्णुरोकफे महीयते ॥
इति पान्थोपचारः ॥ =e
(२१३) अथ गो-परिच्यां । ~ 6
497. तश्र विष्णुः- nat कण्डूयनं चैव सव्व -कटमषनाङानम् । गवां प्रास प्रदानेन Sarees महीयते ॥
498. आदित्यपुराण- लवणश्च यथाशक्तथा गवां भुक्तये TTT । तेषां पुण्यकृनां लोका गतां लोकं प्रजन्ति च ।'
499), महामारते-
कृत्वा गवां वे शरणं क्षीतवातक्षमं महन् | strana वारयति कं भरतसत्तम ! ॥
४१६
१ (+)
विधान-पारिजाते | 00. हारोतश्च-
हवौमासौ पायये gad दितृतीये स्तनं दुहेत् १४) |
चतुथे द्विस्तनश्वेव यथान्यायं यथाबलम् | 901, ब्रह्मपुराण- आदौ विचाय्यं वयसः परिमाणं बलं शुचिम् |
आकस्मिकन्तु दातव्य' पुण्याथन्तु गवादहिकम् ॥
102, विष्णधम्मोत्तरे-
गवां कण्डूयते चेव सव्व कल्मष नाशन् |
तासां शङ्खोदकं नाम जाहवी जरसन्निभम् ॥
TM — दत्वा पर गवे OTS पण्यं सुमहदाघ्रुयान् |
शिश्चिरं सकलं काट प्रासं परगवे तथा | दत्वा स्वर्गमवाप्नोति मम्वतसरशतानि षट् | अप्रमत्तं acne तथा गवाम् |: नित्यमतन्त्रितः | दवितीयं स्वगमाप्रोति तेन सम्बनृसरं ac: | गवां लोक्रमवाप्रोति यावन्मन्वन्तरं द्विजः ॥ प्राण-त्राणं गवां कृत्वा गृहे ARITA: | वासवं छोकमाप्रोति यावदिन्द्राश्चुश्च ॥ प्राण प्रयाने पानीयं दत्वा पुरषसत्तमः | वारुणं लोकमाप्नोति करीडत्यप्सरसां युते; ॥ तथा- सिंहन्याघ्र भयात्ताणं WEST जले गताम् | SA नरः स्वगं कल्पभागुपाश्नुते ॥ तासां सम्पादनं धन्यं सर््वंकल्मष-नाङनप् | दाने जटं तथा तासां कुलान्यपि-समुद्धरेत् ॥ उदक्या सूतिकादोषो नेव तत्र गृहे भवेन् ॥ इति गो-परिचर्य्या |) a.
eptrtnes जधा one =+ ~~~ - ~+ ~ et ee 17 77
अनेन दोहन काल तत् प्रक्रयाच कथ्यत,
~~ 21१
चठुयंसबकः | ४१७ (२१४) अथ यज्ञोपवीतदानप् १६) |
508. तत्र बौधायनः-- यज्लोपवीतदानेन जायते [्र्षव्चसम् (सी) | तस्मात्तानि प्रदेयानि ब्राह्मणेभ्यो विपश्चिता ॥
504. अतिः- क्षोमजं वाथ कार्पासं याटकूसूत्रमथापिवा | यक्ोपवीतं Beng धृतवणं शुशोभनम् ॥ यथा शक्या विधानेन हम्निष्टोमफटं at
515. नन्दि-पुराणे- यज्लोश्वीतदानेन सुरेभ्यो ब्राह्मणाय वा | भवेदृविद्रश्तुवेदः शुद्धधी ata संशयः ॥
506. विष्णुपोक्त-- उपाकम्मणि विपरभ्योदत्वा यज्ञो पवीतकम्। भायुष्मान् जायते तेन कर्म्मणा मानवोमुत्ि ॥
इति यक्षोपवीतदानप् il
प्यः [1 rend
(२१५) अथ य्ट-दानप् । : +. 507. चछन्द afe येतु प्रयच्छन्ति दृष्िदीनेऽथ दुष्व॑हे। तेषां सुविुखः पन्था फल मृखोपरोभितः ॥ पेयं भोज्यश्च पान्येभ्योदीनेभ्योऽपि दयाखवः। यष्टिदानं॑प्रुव्वन्ति नीरोगास्ते न संशयः॥
— meee ee a ee श Hee ey
t (°) Cagaad परमं पवितं प्रजापतेर्यत्खडहजं पुरलात् । जवुष्मयय' प्रतितनु एम वक्नोपवौतं बलमस्तु तैतरः'?। वचा दौधायनः “aleelafeferd यजोपवोतनानादः,"। waRls इमिकोषोएवं पडमूतादिमयमिन्यधः। सोतं क पाडोदवम् । अन्द् deare atonal afar
वि--५६३
४१८
विधान पारिजावे।
पद्गीश्वरण कार्य्याणि यष्टिः set सहा |
गो-सपय्यादि sea जायते यष्टि धारणात् १८५) ॥ भीतानां शरणं यष्टि गच्छतां निहि वा att शङ्कं vere मार्गात्थां नियमेन निरस्यति ॥
708. इन्दि यतिभ्योवेणवन्दण्डं द्विजेभ्योऽपि खनित्रकम् | परवता परलोकेऽसौ यमदण्डं न गच्छति ॥
तत्रैव- प्रददाति पथापन्ने योदण्डं ब्रह्मवारिणि। समा पुरुषोलोके ब्रहमवशंसमशरुते ॥ इति य्टिदानम् ॥
नशः
(२१६) अथेन्धन TA । — *& — 509. afggetai—
a हन्धनानि कष्ठानि ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति | सर्व्वा्थास्तस्य सिध्यन्ति तेजखीचापि जायते ॥ हेमन्ते fee चव धन्योऽप्निं यः प्रयच्छति | सर््वलोक-प्रतापा्थं॒पुण्याकृतिमवाप्रयात् ॥ 510. थघ्रः-~- न इन्धनानां प्रदानेन दीप्ािभेवि जायते | 511. मरहाभारतेष- GATT काष्ठानि ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति | ्रतापना्थं राजेनद्र प्रत्ते शिशिरे नरः ॥ सिध्यन्त्यथाः सदा तस्य कार्य्याणि त्रिविधानि २(1) | इपय्युपरि शत्रूणां वपुषा दीप्यते नरः ॥ ‘Mate’ एति एुलकान्तरशटतः-पाढः। ‘aratfefafinnfne इति wrest garage: पाड; |
अतेन्वभ-पाकयीग्य' BwAeT | न तु काहसामाग्धमाद्रग्वनादि।
ATTA: | ४१९ भगवांश्चास्य ata वहि्मवति नित्यद्ः। नतं जयन्ति पानः संम्रामेषु जयन्त्यपि ॥
इतीन्धन दानम् ॥
(२१७) अथाग्निष्टिका-दानपू । 512. भविष्धोत्तरे,--श्रीकरष्ण उवाच १८५) | अदौ मागरीषं मासि शोभने दिवसे ga | अत्निष्टिकां कारयित्वा सुखासीनवतोदृढाम् | देवाङ्गने पथि ee विस्तीणं चत्वरे तथा | सुत्वक्षकः UE Heal सुशुद्धं काएटसश्चयम् ॥ ततः प्रज्वाल्येवभ्नि हुत्वा व्याहृतिभिः कमात् | ब्रह्मणान् भोजयेद् भक्तया तेम्योदशथाष दक्षिणाम् ॥ अनेन विधिना त्वा प्रत्यहं ज्वालयेत्ततः। यदि क्ितशचुधात्तःस्या्ोजनं तस्य कल्पयेत् ॥
ॐ भथेत्यादि-देमन्तरिशिराख्यमूतुदयं यावत्-प्रत्यं शीतात्त-प्राणि-तापाथ- मिमामप्निषटिकां श्रीविष्णुदेवतां षष्ठिसदस-प्िदातावच्छिकन -ध्र्षलोकम दित्वानन्त-सर्व्वाथ- सम्पन्न-चतुर्वेदित्व प्राणि -तापार्थं मिमामिष्टिकामहमुतष्ठभे |
दानफलन्तु- विमानेषाकं संकाशो समारूढरोमहतेजाः | व्चिवर्षसहक्लाणि पध्िवष॑शातानिच । मर्वितोत्पन्न-सन्तुष्ट MES महीयते । इद छोकेऽबतीणश्च चतुर्वेदी द्विभोभवेत् ॥
[कृ 2 अ „म [म
Sefefearre gre कथयामि (Muna गवयेन fonda स्नसस्वदुकप्रदाम्'' ॥
FT
१ (+)
विषान-पारिजाते | qa सुराख्यसभावसथेषु नयम् sea प्रचुरकाष्टवतीं श्यः । हमन्तरिशिरकतौ Gear MASA eran दीप्रममरश्च पुरं वहन्ति ॥ इत्यम्िष्िका दानप् ॥
~~त --
(२१८) अथं दीपदानम् ॥
— क~
513. ष्म सम्बत्तः- दैवागारेद्िजानांवा दीपं दवा चतुष्पथे | मेधावी क्षानसम्पन्ञश्चु्मांश्च सदा भवेत् ॥
514. गाश्ड- नीखकण्ठस्य HAN THA तिलोदकं: १८५) | वर्षासु दीपदानेन पितृणामनृणो भवेत् ॥ नीरकन्टस्य वृषभस्य | यस्तु ब्राह्मणेषु दीपमालां प्रयच्छति ।
स निर्जित्य तमोधोरं ज्योतिषां steam ॥
515. भारतेव- दीपप्रदानं वक्ष्यामि फल्योगमनुत्तमप् | पथा येन यदा चेव प्रदेया यादृशाश्च ये ॥ ज्योतिस्तेजः प्रकाशं वा उदू गत्यापि वद्धनम् | प्रदान न्तेजसस्तस्मा तेजोवद्ध्य(प) तेनृणाम् ॥ अन्धन्तमस्तमिल्लश्व प्रक्षीणभायते मेव | इत्तरायणमेतस्मादीपदानं प्रहास्यते ॥
eee । 1 + — Ae nna epee ee त =
Cte बद्डण' इतयं पाठान्तरं पुततका मरे se) अयं पाठः ary: |
चतुर्थैसबकः | | WR
TANGY गातंस्तत्तचमस aq मेषजम् १(४)। तस्मादूर्धगतिर्वातु भवितत्रति निश्चयः ॥ 216. विष्णु-षम्मोततरे- महाव्तिः सदा देया मूमिपाछे म्ाफला | ष्णपसते विकेषेण तत्रापि विशेषतः ॥ अमावस्या fattest द्रद्क्षीच महाफला | अ्वयुभ्यामतीतायां शृष्णपत्तस्य या भवेत् ॥ अमावास्या तदा पुण्या हादक्षीच विशेषतः | देवस्य दक्षिणे पादवं देया तेरेनतु्वला ॥ पछाषटकयुता राजन् ! वति; स्त्व दापयेत् । ाससाव SHAN सोप वा सोजितेन्दरियः ॥ हदूदरयमीदक्ं कृत्वा स्वगलोके महीयते । eaters चिरं मुत्वा जायते भूतले यदा ॥ हदा बसति Beata, रूपसौमाग्य-संयुतः । प्रमि वा जञायते यस्मिन् देशे वा नगरे तथा ॥ कुरे वा राज शादल-सतत्र स्या हीपवत् प्रभा | अत्युञ्ञ्वलश्च भवति Jeg कटेषु ॥ खयातिं याति सदा रोके सजनानाश्च सद्गुणः | प्ामप्यथ alae बभीष्टमतयेद्रयोः ॥ मानुष्यं सर्वमाप्नोति age ते मयाऽनघ ! । वन् तथा समाप्नोति मोगकाठज्च यादव ! ॥ सामान्यस्यतु दीपस्य राजन् दानं महाफलम् । किं gers फस्यान्तोनवििते ॥ Acari परं पुण्यं धन्यदानादपि धुक् । ढं पुनरदबदेवस्य अनन्तस्य महात्मनः It गिरिगकेषु arsed नदीनां gargs | चतुष्पथेषु रथ्यायु AEA aang ॥
१९) Rene’ tie इविदादरदन्वौग्र पाठः |
VAR
विषान-परिजाते मूलेषु WEY HNC TEATS |
वीप वानेन सर्वत्र महाफछमवा्ुयत् ॥
यावन्त्यक्षिनिमेषाणि दीपः प्रज्वहते aa! | तावन्त्येवच राजेन्द्र ! वर्षाणि दिवि मोदते ॥ दीपमालां प्रयच्छन्ति ये नराः शङ्गिणोगे।
भवन्ति ते चन्द्रमाः AVA मानवाः ॥
केशवायतने दत्वा diva मनोहरम् | भतीव भाजते sata दिवमासध्च मानवः ॥ दीपा नदीषु दात्या कात्तिकयाश् विशेषतः | बटदरारेषु तेदेया महावीपाः फरेप्युभिः ॥ आवण-द्वादक्षी योगे फृष्णपक्षे fasted: | धृतेन दीपा दातन्या स्तितेरेन यादव ! ॥ वसामलनादिभिदीपा नतु देयाः कदाचन | दत्वा दीपं न eed तेन कम्मं विजानता ॥ निर्बापणश्च दीपस्य हिंसनश्च विगर्हितम् । deat भवेदन्धः काणोनिवापकोभवेत् ॥ दीपदानात् परदानं न भूतं न भविष्यति | afters न्वस्य प्रवतुन्ति मनीषिणः 11 प्राणिनां नीरक्तां वा दीपरिभ्व वजयेत् । factory दातव्या पसत्रभवा नृप ! ॥ ्ोजञ्वाल्य देवदेवस्य कपुरेणव दीपकम् | मदवमेधमवाप्नोति Feta समुद्धरेत् ॥ हीपदानेष्वलक्तोयः परदीपं प्रबोधयेत् । एतन्मयो हव दीपदाने, फं समग्रं यदुबंहवन्दर ॥ रत्वा तथा च सततं देया, दीपाञ्जयो गिष्रयुराढयेषु | इति वीप दान् ॥ --#--
sates: ) VRE. (२१६) अधाभयन्दानप्र्। `:
517. तथाथ सम्ब भूताभय प्रदानेन सर्व्वान् कामानवाघ्यात्। दी्थमायुष्यं wat सदाच सुखितोभवेत् | 518. शापरायणच ~~ वद्धाखल्ुटं दीनं यावन्तमपराधिनप् | नहन्याच्छरणं प्रादात् सतां धर्म्ममनुस्मरण् ॥ 519. म्रहाभारते- SPURT यस्यजेश्छरणागतप् | ्रहमहत्या-समन्तस्य पापमाहुर्मनीषिणः | शास्त्रेषु निष्छतिष श्र महापातकिनामपि | शरणागत-हन्तृणां नचृष्टा निष्छृतिःकवित् ॥ तथाव- प्राणिनं षध्यमानंहि यःशक्तः oath | स याति ace घोरं यावदिन्द्रा तुश ॥ 20, बहि पुराण- एकतः क्रतवः ad समग्रा वरदक्षिणाः | भीतस्य प्राणिन श्वैव रक्षणं वरमेकतः ॥ वरमरेकस्य सत्वस्य प्रदत्तं जीषिता-भयप्। नच विप्रसहस्ञाणां हेमादिभिरणष्कतम् ॥ हेम-धेनु-धरा-दाता युखभोजगती ते | दुभःपुरुषोलोके स्व्वभूताभयप्रदः It भयं सबव॑सत्वेभ्यो योददाति दयापरः | तस्य देहाद्वियुक्तस्य क्षयोनास्ति कुतश्चन ॥ इष्टं तपोजपोदानं अर्थसेवा श्रुतन्तथा | सव्व॑स्याभयदानस्य कां नार्हन्ति Test ॥ 521. विष्णु षर्म्मन्तरे- तमः प्रवेशा-मीवस्य परित्राणं करोति यः। बरह्मलोकमवाप्रोति नात्र कार्यां किवारणा ॥
१९१४
विधान-पारिजते।
तमः प्रवेहोनाम च्ुरतपाटनादिनान्धीकरणमिति दमाद्रि वधादपि परं पापं eget वियोजनम् | पार्थिवेन नतत्का््यं कदाचिदपि कस्यवित् I तमः प्रवेशनं कृत्वा परेषां पुरषाधमः। अन्धत्वं धुवमाप्नोति प्रजाभिर्जायते नरः ॥ नरः छतपरित्राणः पुरा यत् किंश्िदाचरेत् ॥ भागी तस्य परित्राता नरः पुण्यस्य कर्मणः ॥ इयभय FTAA |
(२२०) अथ पाल्ष-दानप् | —_—
SNe: स््वपापत्रं पात्रदानं प्रवीमि ते। येन दत्तेन नाप्नोति भयं a वरद् .सयुद्वम् ॥ eed परषष्िश्च चत्वारि मध्यमम् | दादशेनेन्धनं पात्रं वाम्नमत्रायसं स्मृतम् ॥ वासांसि वरण॑त्वा भायसं-लोह-विकारिवम् , BIENSTISA धातुमात्रपरः |
चन्दनेन ताम्बूलर्विप्रं सम्पूज्य भक्तितः | धूतादि-्रव्य सम्पूण हेमगमं TANT ॥ प्रतिष्ठाप्यतु पात्र ब्राह्मणाय निवेदयेत् | ततः शक्या सुवर्णन्तु प्रतिष्ठार्थं द्विजाय ॥ AANA दानानां सुवणं दक्षिणेष्यते | चन्द्रलोके बसेत्तावद् यावदिन्द्राशचतुरश ॥ धृवश्च नवनीयश्च दधि दुग्धं तथेव | शकरा धृव तैखानि तिला मधु जढन्तथा ॥ लवणं HEMI रस रत्न- समन्वितम् | पव चतुर्दशयुतं greed विधिना दृष ॥
TTT: | ४९५
चतुदशयुतमिति। शतुदशमिषू तादि ged: पृरणामि पात्राणि दधाविस्यभ | युतमिति जातावेक वचन् |
गुणाधिकाय विदुषे ब्राह्मणाय अगत्तये ॥ CGA दुःख संसार सागरात् | भात्मनः सकलं वंशं स नयेत ब्रह्मणोऽन्तिकम् ॥ 622. कष्य — सर्व्वेषामेव दानानां उत्तमं पात्रमिष्यते | यथाविधि प्रदातव्यं वित्तश्ाश्य-विवर्जितप् ॥ अत्यन्तं निद्धनोवापि सोऽपि दद्याद् यथाविधि | चतुषशाद्ध॑मद्धं वा दयादिति फरेच्छया | अयमत्र पात्रदान प्रयोगः ।-
SANGIN सम्पादित-पात्रादि-सम्मारः wal गोमयादि.षपरे शद्धे देशे org दमेषु धृतादि पात्राण्युदक् पश्चादति १८१) क्रमात् स्थापयित्वा प्रन्थोक्त फल- ्ा्त्यथमेतावन्ति पात्राणि दास्ये इति सङ्कप्य पात्राण्यासादन क्रमेण प्रतिष्ठापनं यथावदभ्यच्यं प्रतिगृहीतः बराह्मणाय वेदविदे वस्तरगन्ध-माल्याहिभिः समपूञ्य घृतादि. पात्राणि घृतादि दानमन्र्त्वा दान प्रतिश्ठा्थयथाक्षक्ति वा दक्षिणां दात । आज्यादि- मन्त्रास्तु तत्र वष््यन्ते |
वरि--५४
बाराहे- Nea पात्राण्युक्तानि, यथा- अथातः सम्प्रवक्ष्यामि पात्रदानमतुत्तमप् | कृत्वा ताम्रमयं पात्रं यथाविभवविस्तरम् ॥ उमया सहितं शम्भु हरि सश्रीकमेव च | grag काश्वनीं feat सम्पूज्यावाहनादिभिः ॥ प्रतिमां ब्राह्मणाय निवेदयेत् |
एकं मधुमय' पात्रं द्वितीयन्तु तिस्य च | वृतीय' धृतपात्रन्तु चतुथं गुण(ड) संयुतम् ॥ पश्वमं wal: पणं ay गोक्षीर-पुरितप् | सप्तमं रस TAM नवनीतन्तथा्ठमप् | नवमं शकंरापाघ्नं दशमं दधि परितप् ॥ एकादशं dowd द्वादशं goa पृरितम् । alae रत्नपात्र भन्नपातनं FACET ॥
४२६
विधान-पारिजाते |
Heat पश्वो Healey षोडश सं स्मृतम् | एतानि दत्वा राजासौ-सप्तजन्मान्तरे भवेत ॥ सुभगो व्नीयश्च नारीवा पुरषो भवेत् |
इति पात्रदानप् il
[र % गरौ
(२२१) अथ कल्यदानप् ॥
- र
423. मात्स्ये, मतस्य उवाच- BETTE वध्ये स््वंकाम-फलप्रदप् । यस्यालुकीर््तनादेव वेदष्ण्येन पुज्यते ॥ प्रथमः 8वेतकल्पस्तु द्वितीयो नील्छोदहिव ः | वरामदेवस्तृतीयस्तु ततोरथन्तरोऽपरः ॥ रौरवः TMA: प्रोक्तः षष्ठः प्राण इति स्मृतः | सप्रमोथ बहतकरपः कन्द्पौऽष्टम इच्यते ॥ सथोऽथनवमः प्रोक्तः दशानोदशषमः स्मृतः | SMS एकादशः प्रोक्तः तथा सारस्वतः परः ॥ HAAN उदानस्तु गाषडोऽथ ATE: | कौ्म्मः पश्चदशः प्रोक्तः पौर्णमासः स्मृतोहि सः ॥ धोडषो नार सिस्तु समानस्तु ततः परः | AAS: प्रोक्तः सोमकल्प स्तथापरः ॥ मानवो्विक्षतितमः ततपुमानिति चापरः | माहेश्वरः ततः प्रोक्तः त्निपुरोयत्र या चितः ॥ पितृकल्प स्तथेति स्याद् या SE AI: SHAT | इत्येवं ब्रहमणोमासः सव्व॑-पातक-नाश्चनः | आदुविवहि माहात्म्य यस्मिन् यस्य विधीयते | तत्तस्य करप-तन्नाम विदितं ब्रह्मणा पुरा ॥ यस्तु द्यादिमान् gear हमान पर्वणि पर्वणि | wre firey पुरे कल्पं युनिभिः पृभ्यते दिवि ॥
१) १ (0)
aie
AGIA: | सर्व्वपापहरं नित्यं आरोग्य श्रीफल प्रदम् १८५) | भुनिरूपां स्ततः Seat दथात कटपान् विवक्षणः २(1) ॥ पुराण-संहिताचेयं तवभूप ! मयोदिता । त्रापि दान प्रयोगो यावदुभेयः। इति कल्पदानानि ॥
(२२२) अथ नानादानानि ॥ प
524. तत्र भतुः- वारिदस्तृपिमाप्तोति सुखमक्षय्यमन्नदः | तिष्टप्रदःप्रजामिष्टां दीपदश्चक्षुरत्तमम् ॥ भूमिदोभूमिमापरोति दीर्घायुश्च हिरण्यदः | गृहृदोऽप्नथाणि वे्मानि रूप्यदो रूपमुत्तमम् ॥ यासोदश्न्द्र सारोक्य मरिवसाोक्यम्ववुः | अनड्दः श्रियं get mates षटपम् ॥ यान-शय्या-्रदोभार्य्या मेशवय्यमभय-प्रदः । धान्यदः शावतं सौख्यं ब्रहमदो्रक्षसा्टिवम् ॥ ्रह्म-समानागति स्तद्भवतीत्यर्थः। Caney इत्यस्माद्धातो -“-क्तिनि रूपम् |
225 अत्र यमः- दत्वा प्रतिश्रयं are तथाऽत्रव निरामयम् । गाश्च द्वा तथा विप्र ब्रह्मलोके महीयते ॥
प्रतिश्रयः प्रवासिनां नामाश्रयः। ( धम्मश्षाठेति प्रसिद्धिः ) |
SAAN गृहदो नगरस्तथा | छपानहः प्रदानेन शरीरारोग्य मायात ॥
'सापाप्यवरं weet यतोभवत्' दिति ईमाद्िएतः पाडः | हृनिरूपान् सुन्ाकारान् तानृषनौ्नालचकदयुका fafa samt
¥VWE
४२८
विधान-पारिजति।
इत्थनानां प्रदानेन दीप्ाभिभवि जायते | गवा प्रास प्रदानेन स्वं पापे; प्रमुच्यते ॥
526 rte bed a नानाविधानि द्रव्याणि aedotratsratiag | भायुष्कामेन देयानि स्र्गमद्यय्य मिच्छता ॥ ag fag tava vat व्यसनं शुचि । सुरभीनिच वासांसि दत्ता ऽत्यन्तं सुखी भवेत्
527 हषो पुराणे-- न्यायतोऽन्याय-वाप्रानि कश्लाकान्यपि नृपोत्तम | तानि देयानि देयास्तु कन्यका योषितस्तथा ॥
528 विष्णु वुराणे- यश्दिष्टतमं रोके यक्चास्य(न्यद् ) दयितं भवेत् | त्तद गुणवते देयं तदेवाक्षयमिच्छता ॥
520. नारसिंह पुराणे- एकविदात्यमी cant निविष्टा मेर मूर्धनि | AE AIABA यक्षानां तपसान्तथा ॥ एतेषु निवसन्त्यस्मिन् नरा क्रोध-विवलिताः।
520 एकविंशति स्वगोनाह- भन्तः TAR चानन्द प्रमोदं बहि-साहसी | भृशु-प्रयाती सोख्यन्तु रणेचामि मुखे हतः ॥ अनशनेतु सन्नथासे मृतोगच्छेत्ति विष्टपम् | क्रतु याजी नाकपृष्ठं अष्निहोत्री च fafa ॥ तड़ाग-कूप-कर्ताच Gat पौष्टिकं द्विजः | सुवणं दायी सौभाग्यं Ba सुमहत्तरम् ॥ शीतकाठे महाव प्रञ्वाख्यति योनरः। सब्वसन्त्वहितार्थाय SATACATAT छेत् | दिरण्यदाने Tart कन्यादाने ष मङ्गलम् | द्विजानां तण gen gen weft भक्तितः ॥
चतुैस्तदकः |
gig भते स्वग यत्र गत्वा न शोचति १(५)। fuer गो प्रदानेन परमार्थे महीयते ॥
एकान्न भोजी योमरस्यः नक्तमोजीष Frere: | उपवासी त्रिरात्रादिन्यन्ते स्वगे महीयते ॥ एकान भोजी- एककाल्भोजी ।
एकाहारी भित-कोधः ब्रह्मचारी दद्-घरतः : fasted स्वर्गमाप्रोति यदूयदिच्छति मानवः ॥ यस्तु सर्वाणि दानानि ब्राह्मणेभ्यः प्रच्छति । स प्राप्य न निकेत स्वगं क्ान्तमनामयम् | यैन येनहि भावेन, यद्यदानं प्रयच्छति ।
हत्त स्वर्गमवाप्नोति यद्यदिच्छति मानवः ॥
521. विष्णुषम्बोररे- आयुधानां प्रदानेन भत्रुनादशमवाप्लुयात | राज-लिङ्कप्रतानेन राजा भवति BAS ॥ राजनिङ्क-छत् चामरादि । देव माल्या्ानयनं दैवागार- समूहनम | देवमाल्याद्छनयन- देवा ATR: | माल नं सब्बदेवानां गोप्रदान- समस्तम् ॥
532. शाद्वल्वयः- शतं समाहतं रोगि-परिचर््या-सुरार्नप् | argue दविजोष्ठष्टमाजनं प्रगोदासमम् ॥ क्रोदासमं- हत्तमगोदानठु्य मिति । इति नाना बानानि ॥ ज ॐ
, शा |
१) "एवैव qua’ Guay’ पाठान्तर afe.
४१८ विपान-परिनाते /
ह्थनानां प्रदानेन दीप्रामिभुवि जायते| गवां परास प्रदानेन सर्वं पापैः परमुच्यते ॥
526 सम्बततेः--
नानाविधानि द्रव्याणि धम्मेणोपाजितानितु | आयुष्कामेन देयानि खर्गमद्यय्य मिच्छता ॥
गुड़ fag रसश्वेव खणं saad शुचि | सुरभीनिच वासांसि दत्वा ऽत्यन्तं सुखी भवेत् ॥
527 eat पुराणे- ध
न्यायतोऽन्याय-वाप्तानि श्ाकाल्यपि नृपोत्तम | तानि देयानि देयास्तु कन्यका योषितस्तथा ॥ 528 विष्णु पुराणे = य्दिष्रतमं रोके यज्चास्य(न्यद् ) दयितं भवेत् | तत्तदृगुणवते देयं तदेवाक्षयमिच्छता ॥
529. नारसिंह पुराणे- एक्विशत्यमी स्वगा निविष्टा मेर मूर्धनि । BNE सदानकर्तारो यक्षानां तपसान्तथा ॥ एतेषु निवसन्त्यस्मिन् नरा क्रोध-विवर्जिताः |
030 एकविंशति स्वगोनाह-- aed: TAM चानन्दं प्रमोदं बहि-साहसी | भृगु-प्रयाती Berg रणेचाभि मुखे इतः ॥ arg सन्नि मृतोगच्छेत्ति विष्टपम् । क्रतु याजी नाकपृष्ठं अन्निहोत्री च निषृतिम् ॥ तड़ाग-कूप-कर्ताच रभते पौष्टिकं द्विजः | सुवणं दायी सौभाग्यं sta सुमहत्तरम् ॥ शीतकाले aerate प्रज्वाल्यति योनरः। सव्वंसस्वहितार्थाय स्वगमप्सरसां Baz | दिरण्यवाने मोहने कन्यावुने च ARS | द्विजानां त्थणं Seat वस्वा बद्माणि भसति ॥
१ (*)
चतुवेस्तदकः |
gab भते स्वरा यत्र गत्वा न शोचति १८१) | कपिला गो प्रदानेन परमार्थे महीयते ॥
एकान्न भोजी ArT: नक्भोजीव नित्यक्षः | उपवासी त्रिरात्रादित्यन्ते स्वगं महीयते ॥ एकान्न भोजी-एककालभोजी |
एका्ारी जित-कोधः ब्रह्मवारी दद्-ध्रतः : निर्ममं स्वर्गमाप्रोवि यद्यदिच्छति मानवः ॥ यस्तु सर्व्वाणि दानानि ब्राह्मणेभ्यः प्रच्छति । त area न निक्त स्वग शान्तमनामयम् | येन येनहि भावेन, यदूयदानं प्रयच्छति ।
हततत स्वर्गमवाप्नोति यद्यदिच्छति मानवः |
5:1. विष्णुषम्योत्तरे- आयुधानां प्रदानेन शात्रुनाश्चमवाप्लुयात् । राज-लिद्भप्रदानेन राजा भवति भूतले ॥ राजनिङ्क-छत् चामरादि । देव माल्याद्यानयनं देवागार- ALAR | देवमाल्याछानयन- देवा BATE: । माखन सब्वदेवानां गोप्रदान- समस्मृतम् ॥
532. थद्िवल्कयः- शतं स्थाहलं रोणि-परिषर््या-सुरार्थनम् | areata द्विजोष््छष्टमाजनं प्रगोदासमम् ॥ प्रोदास्मं--श्लमगोदानतुकष्य मिति | इति नाना दानानि ॥ -- %—
— ate
‘quay qua’ Swat’ पाडाकर afe i.
४१९
४३० विधान-पारिजति | (२२३) अथ स्यादि वपन Faq |
gee 033, fasarfae;—
बरह्मवारि-यतिभ्यश्च वपनं यस्तु कारयेत् |
न ख (ख) कर्म्माणि छरर्ष्वाणः AACA जायते नरः ॥
यतिभ्यो ब्रह्मचारिभ्यो पथिकेभ्य स्सथैवच |
अन्येषामपि दीनानां प्रकुर्वन् केश छन्तनप् ।
नखानां धावनश्चेव कृत्यूपयुतोमवेत् ॥
यस्तु सव्वं -जनार्थाय केशदमश्रु-नखादिकम्।
क्रियां समुद्य भृतिं नापिताय प्रयय्छति ॥
देवागारेषु aig श्रिया परमा युतः
स बाहना््व गोष्टोके वीतशोकः प्रजायते १(*#) ॥
इति यत्यादि वपनदान विधिः -#-
(२२४) अथाश्वत्थ विवाहविधानप् | = 534. सथ शतातप-प्रोक्तः--
प्रतिमाया भङ्गकोत्थ-प्रविषठाश्च प्रजायते |
सम्बतृसरत्रयं feta seared सानु वोषरम् ॥
दद्वाहयेत्तमदवत्थं समं grea विधानः |
अदवत्थश्चात्र सेवकादि स्वकीय परीऽपीतरो वात्र प्राह्यः |
नतु पव प्रतिष्ठितः ।
दि शमी स्वतः समीपे स्थिता तदा तयासह पिचुमहेन बा विवाहः १८५) |
भथ यदि न Sead तदा बरषोतसर्गं इव सवतूसाम, शमीशाखामृ, तदभावे कुशस्तम्बम् बा समानीय स्वहाखोक्त-विधानतो विवाहः काय्यं; । शिष्टावार पराप्तं विधानश्वं तत् । ge हिने चनाताराबछान्विते ऽदवत्य समीपे पषवाङूमि गोमयादिना शुद्धां त्वा, ब्ा्यणानुपवेश्य ; स्वस्तिवावने gear, नान्वीश्राद्ं विधाय, आभ्यसिकत-ददरिकु्म-
१९ (°) CORTE? Ta: पाठः सष्डिष्यः ।
TIA: | ४३१
गन्थ-पुप्प-यज्ञोपवीतादिमिरदवत्थशषमीश्वालकत्यः मधुपकन्दत्वापनपरतिष्ठाष्य, व्याहृतिभिः तिलान्याश्वप्राबुरेशेन प्रथक् प्रथगष्टोत्तरशातं घा हृत्वा गृहमोक्तविधिना क्षमी" हसै ््यात्विन प्रतिपाद्य, ब्राह्मणान् भोजयित्वा, यथाशक्ति दक्षिणान्दस्वा, परमेदवराय सपरपयेदिति । एवमश्वत्थोद्राहनं विधाय, तत्र -
बिनायकमश्वत्थ qe संस्थापयेदित्याह, तत्र सस्यायये हेवं बिराजे quite, इनि | तव्राश्वत्थपूढ समोपे fears gfe दार-पाषाणादिभिर्निम्माय यथाविभवमाख्यं विधाय स्थापयेत् । तत्रायं प्रयोगः-
देशकालादीन् स्मृत्वाऽश्वत्थमूरे विनायक स्थापनं करिष्ये इति सहृल्य, भूः विनायक इहागच्छ, ॐ भुवः विनायक इहागच्छ, ठै खः विनायक इह॒ तिष्ठ, ॐ भूमैव खः बिनाय शद् तिष्ठे ति मन्त्रेणावाक्च, गन्ध-पुष्ाक्षतैः प्रतिमायां विनायकं सम्बोध्य विनायक-प्रकाङकमन्त्रः eater: सम्पूज्य तिङाज्यश्च जुहुयात् । यथाशक्ति- व्याहृतिभिरिति विनायक प्रतिष्ठा ॥
तत्राश्वत्थविवाहो विनायक प्रतिष्ठा चेति दे कम्मणी मिखित्वा()पतिषितत्व.... हरः 21 प्रीत्यथम् अभ्युदयार्थेतवेतु प्रत्येकमभ्युदय tg: द्वितीय hafta: परव्वस्थापित एव |
अयं विवासंस्कारः अशत्थस्य पुञ्व्ृतोपनयन-संस्कारस्येक। इपनयन प्रयोगः प्रागभिहितः |
इत्यशत्थ विवाह विधानप् ॥
=
(२२५) अथ शालपम्रामदान विधानप् । --#+-- 78. प्म पुराणे- १८४)
Tema शिकाचक्रं योदया नमुत्तमम् | भूचक्रं sed स्यात् AAS वन काननम् ॥ हृदि सूयं अरे चाप्नौ प्रतिमा स्थण्डिलेषु च । सम्यगञ्च्यं हरिं यान्ति नरास्ते देष्णवं पदम् ॥ अथवा, ASTI प्रणाशनम् | ae पुण्य og वेद्य स्वेषामपि मुक्तिदम् ॥
१ (0) वालयाभदिल्लातोय पीत्वा याति! पराद्तिम्। faa qa बद्वा
वुतोऽपिदाः॥ प्च gure rare to @: |} ‘a: कुाहानमत्तम्' safe पाठानरमल्ति।
C—O
VAR विषान-पारिगवे |
थः पुजवेदधरिं aR शाख्याम-समुङवे ।
स afigot राजसूयं येनेष्टं प्रतिषासरप् ॥ वदामनन्ति वेदानां व्रनिगण-मच्युषू |
तत् प्रसादोभवेश्रणां शाषटमामलिलावंनात् ॥ महते स्थितोवहि्मथ्यमानः प्रकाशते ।
वथा हरिः सष्वल्यापी शाक्ामे ETE It
पि पापं समाराध्य कर्म्मण्य नधिकारिणः। GRATE नथ याति यमकम् ॥ नदा रमते BET नथा खपुरे दिः | शाद्याम-शिलाथक्रे यथा स रमते सवा ॥ अप्निहोत्र हुतं तेन दत्वा पृथ्वीं ससागराम् । येना्ितो हरिश्चक्रे शाटप्रामःशिरोदधवे । िष्ा्ादक्च भो वेश्य ! शाटप्राम-समुशवाः ॥ विधिवतपृजिता येन तस्य पुण्यं वदामि ते ।
कोरि gram feReg vita: खणपड्कजेः ॥
या द्रादक्च कत्पस्तु दिनेन केन तद्भवेत् । यःपुनःपुजयेद्भक््या शाठ्माम .शिलाक्षतम् ॥ ऊषित्वा सुरलोकेव चक्रवत्तीह् जायते | कामक्रोधेस्तु विविधै satay यस्तु नराधमः ॥ सोऽपि याति हरेलोकं शारपाम-शिछाचं नात् | विना वीर्ये fara: विनादाने विनामतिप्। मुक्तिं याति नरोऽव््यं शाल्थाम शिलावंनात् ॥ नरकं marae तियय क्व क्रिमि योनिषु । नयाति वैश्य ! पापोऽपि शाल्थाम-शिलाषंकः ॥ स ज्ञातः सब्वतीरथेषु सब्व॑सत्येषु दीक्ठितः १८४) | कारापमरशिखातोयं योऽभिषेकं समाषरेत् ॥
ne eee 7 ति
१ (*) ‘qrwarasunrta,” इति wed पुशकाग्तदधतः Ws: | Witfawawaan qfatatactad | wrterersgaread) दिम कठेन agate’ gue wwles १९ चः।
(२२६) शारम्राम-शिला
बि-५५
चतुथैशबकः |
गङ्गा गोदावरी रेवा नथो युक्ति प्रदास्तु aT: | निवसन्ति हि तीर्थास्ताः शालप्राम-शिखाले ॥ नैवे्ेर्विषिधेः पुष्पे amet fase: | गीत-वादित्र-स्तोत्रायेः शाख्पाम-शिखा्नात् | रते मानवो यस्तु करो भक्ति-परायणः। कृपकोि-सहक्ञाणि रमते सन्नियौ हरेः । रिष्ेस्तु कोटिभिरं टेः sane पूनितेभ॑बेत् | शाद्माम-रिलायान्तु यः श्राद्धं कुरुते नरः ॥ पितरस्तस्य तिष्टन्ति qa: weaned दिवि |
ये पिवन्ति नरा नित्यं शार-प्रामशिला जलम् ॥ पश्चगग्य-सहसेस्तु प्राशितेः फ प्रयोजनम् | शाल्माम-शिलच्र द्वारफा-चक्र संयुतम् ॥ पात्रघण्टाद्घयुतं यो दात् पर्वणि द्विजः | तस्य पुण्यस्य संख्यानं नारं वक्त qa al
ब्रह्महत्या सहल्ञाणि दातुर्नश्यन्त्य संक्षयम् । इति —* paren
शाठपराम-शिलाद्रार-गतं चक्रं WT | Aen वासु देवाख्यः सेव्यः मश्चीगदाधरः | om द्विचक्रो रक्ताभः पूत्रमागेषु पुष्करः | सदूर्यणोऽथ TATA: ARR चक्रस्तु पीतकः ॥ सु दीर्घः गुविरद्द्रो यो निशद्धस्तु बतत | नीलो द्वार त्रिरेखश्च अथ नारयणः faa: I मध्ये गदाृतिरेखा नानिचक्रं मदोज्ननः | quent नृर्ि्ाख्यः कपिलो वा त्रिविन्दुफः ॥ (जह यक्रगद्ापष्र.ढेड बा व्यौगदारधरः।
STARMAN NTT नारायणो विवः । @ WANNA गदो माधवः WATT |
गदान WECM वा गोविन्दोऽहारिदाधरः' | sfa गाइई- ४६ भः,
मृततिटन्षणम् १८४६) |
४६३
४१४
१ (*) १ (t)
विधान-पारिजवि |
मथवा पश्वविन्दुस्तत् पूजनं श्रक्ष्चारिणः । वराहः शक्त -िङ्गाख्यः विषमोरूपचक्रकः tI नीटस्तिरेखः शूलोऽथ कम्ममूर्तिः ` सविन्दुमान् | ष्णः स वततलावर्तः यस्तु चोन्नत-प्ठकः ११) ॥ श्रीधरः पश्वरेखः स्याद् वनमाली Taree: । शङ्खी वामनो वतो हस्वोवामः सुरेश्वरः ॥ नानावर्णाऽनेक मूर्चिर्नाग-भोगी त्वनन्तकः |
` स्थूरच्िद्रः स्थुखवक्रः ष्णो विष्णुश्च विह्ववत् ॥
हवभीवोऽङुशाकारः पश्वरेखः स कोस्तुमः | स्थुलोदामोदरो नीलः मध्ये चक्रः सनीरकः ॥ सङ्कीणो SH स्याद् अथ ब्रह्मा सुष्टोदितः। ade रेखः oft: एकचक्राम्बुजः प्रथुः ॥ वेरुण्ठोमणि-रन्नाभः एकषकराम्बुजोषितः | मत्स्यो दीर्घाम्बजाकारे seta: स पातु वः | धामशक्रो दक्षरेखः श्यामो वाच्यस्त्रिविक्रमः | Mea द्वारकायां स्थिताय गदिने नमः ॥ एकेन रक्षितोयश्च चक्रेणतु सुदर्शनः । रक्ष्मीनारायणोदवम्यां त्रिमिमतति-त्रिविक्रमः | चतुभिश्च चतुव्युह वासुदेव स्तु पश्चभिः | aera: षडिभः रेखः स्यात् SEI इतस्ततः II पुरुषोत्तमोश्टामिः स्यान्नवब्युहो नवात्नितः | दशावतारो दशभिः अनिरुद्धोऽवतादथ | द्ादक्षात्मा TA रत उद्धंमनन्तकः। निष्णोमेतिमयं स्तोत्रं यः पटेत् स दिवम््रमेत्॥ इति mee X(T) |
'पातुचोघ्रत' sar qiarertafe |
‘wag fay fara शालयामस पूजनम्।
भकं दोना सुभगा सवलोक इितेषया ॥
मोहात् aaa महिला जगागोल गृदान्विता |
fwarger समूडन्त् सत्वरं नरकं wiz 4
लौपादिहुन्न gafe शलग्रामर्चिलोपरि।
परेरधिक पापाडि बद्नि ब्राह्मशोलमाः॥ ब्रह्महेव २१ अः,
चंतुर्थैस्तबक् ‡ | ४३५
536. अथ नारदीये- क्यामवर्णाच पीता dteant तयैबब | पाण्डुरा Tes कपिलाचेति वर्णकाः 1
पन्नीहरास्यात् कपिला नीला लक्ष्मी प्रदायक |
पुष्टि बृद्धिपरदा श्यामा शङ्खा मोक्ष प्रदायिनी | पीता-धनकरी ज्ञेया रक्ता राज्य प्रदायिनी । भतिरक्ता रोगदाच som कीति प्रदा शुमा ॥ पापघ्नी पाण्डुरा नित्यं रक्तचोद्वेगकारिणी | स्थूला निहन्ति dary वक्रा दारिद्रय दायिनी ॥ ferent सिद्धिप्रदा शश्वद् निष्कला स्यादलग्छता | कपिला वद्धधक्राच त्रिकोणा बन्धु-नाशक्त् ॥ मधोमुखं क्षयकरं उद्धमुशाटनं स्तम् ।
लायुष्यं हरते Ae BUTS HATA |
दरं ead दग्धं त्रिकोणश्व बिवज्जयेत । भय स्फुरितं चक्रश्च aga स्तथेवच ॥ बहुरेखा वहुिद्रा तिय्यक् (चक्रा) वक्ता तथा त्यजेत् | ध्वजवाहुोः पीतो वामे चक्रं सुवतुरम् ॥ ठक्ष्मीनारायणो शेयः शङ्कवक्र समन्वितः | पूजनीयः सदा सद्भिः वैष्णवे मोकषमिच्छुभिः ॥ चतस्लो यत्र ward रेलायाष्व समीपगाः |
2 बके मध्यदेशेच सा शिला स्याम्चतुम्मृखी ॥ कूम्मवक्रमधोमागे इवेतभाग-शरुरान्बिता | शिवनाभिरिति aan मुकतिमुक्ति-फलप्रदा ॥ wre यस्य या ate: स नां यत्नेत पूजयेत | Faget स्थापयेत् स्थाणोः STRATA ATTA ॥ क्षेयो योगेश्वरोनासम्ना ब्रह्महत्या व्यपोहति | सुतृशनाख्यमेकेन दाभ्यं नारायणः स्मृतः ॥ ्रिभिश्वक्रेरच्युनः स्यात् चतुश्चक्री HATS: | पश्वमिर्वासुदेवः स्यात् षष्ठः Wye एवच I
४३६
१ (*)
विधान-पारिजति |
aE: सप्रमिः स्यात् अष्टभिः gee: | नवव्युहस्तु नवमि हंशमिर्शजन्मशचत् ॥ HI स्तु WCU Tea हादशात्मकः । एतेभ्योऽधिक चक्रो यः परमात्मा स उच्यते ॥ दो्षरेखा समोपेतो दक्षिणे सुषिरान्वितः | दीर्घौ दक्चिण-वामास्यो मत्स्यः काश्चनवणभृत् ॥ विन्दुत्रय समायुक्तः ARMA ततः स्मृतः | एतहक्षण संयुक्तो व्रिभाति काय-पच्चकः ॥ gare रसो-चक्रः हदि कोस्तुम लाल्छितिः | वराहोग्यक्तचिहेश्च चक्रेच विषम -स्थिते | हन्द्रनोल-निभः स्थित feater लान्छितः प्रभुः | वामपादवं स्थिते चक्रे कृष्णवणं सविन्दुके ॥ लक्ष्मीरृमिहो विख्यातो मुक्तिमुक्ति wea: | कदम्ब कुमुमाकासो रंखापश्ड-विभूषितः ॥ वततखधाति हुस्वश्च वामनः परीकफीत्तितः | पीतश्च चाप-परहु-मुसलेन सुरक्षितः ॥ रामोरामश्च रामश्च RAT मृत्यु हरः कमात् । अतसी पुष्पसंकाशो बिन्दुना परिभूषितः ॥ पुरषोत्तम उक्तोऽसौ सत्व सौभाग्यवरद्नः। सर्व्वभौमाख्य-¶ EEA ॥ इत्यादि मूततिलक्षणम् १८५), विषयान्तरमाह- शालप्राम-शिलायाश्च प्रतिष्ठा नेव विश्रते। महापूजान्तु त्वादौ पूजयेत्तं ततो बुधः ॥
aed मूत्तिं प्याने ४१५ |
'शआालयाम चिलभप्रा पूजनीया स aad अर्टिता.टिता बापि शलयामथिला gar’ 4 नलेषे भूता दाङमयौ प्रतिमा पन्या । | weal चा पि तचबापृन्ण।
चतुय लवकः | vie
SEU वततूरप्ना वद्धवक्राऽथवा पुनः |
या SAPS चक्रा साच Va त्वधोयुखी ॥ भ्रा सुरता कपिला भीषणा भग्र चक्रिका | पजञयेद् यः प्रमादेन दुःखं बे भते सदा ॥ एतत्तु काम्याश्चन विषयम् ।
537. अथ एवाह भगवान्- खण्डितं स्फुटितं wei पादवं fg विमेदितम् ¦ शाल्ाम-समुटतं TE दोपावहं नदि | चक्वा केवट Te] समेन सह संयुतम् । केवला वनमाङावा हरिछद्या सस्थितः ॥ शाल्याम-हते नष्टः स्थिराया Hea । स्थिरायां हिविकल्पःस्यान् arearaca मेवहि ॥ शाल्मामाश्नेनेव ह्यावाहन विसञ्जने । mama भगवान् आदिभूतो हरियधा | न तथान्यत्र मूर््यादौ agrestis सर्व्वदा || इति
अ * 1
(२२७) तद्वान विधिस्तु कृम्पेपुराणे उक्तः- योदृ्ाति शिलां विष्णोः शालमाम AAR | विप्राय विष्णुभक्ताय तेनेष्टं क्रतुभिः शनैः ॥ क्षाटप्राम-शिलछाचक्रे जगदेतन प्रतिष्ठितम् । afta दृततेतु दत्तं स्याञजगदेनकषराचरम ॥ पुण्यक्षेत्रे पुण्यकाठे दानं रानगुणम्भवन । मस्मिन्वाने नच कषत्रं raed न चिन्तयेन ॥ शालमाम-शिलायुकतं aaa dont ध्रुवम | अयने faga चेव eri fra प्रये il न्दर सूर्योपरागे एकादहयां FARIA: | द्णवेषु तीरेषु कायां वं तीर्थराभके ॥
४१८ विधान-पाटिजाते | शाल्माम शिलान्दथात् सर्वलक्षण -संयुताप् |
पात्र-धण्टादि संयुक्तां हारका चक्रसंहिताप् ॥ असम्भवे fret fai ब्राह्मणाय च । . वैष्णवाय FMEA सात्वताय पूतायच ॥ वेदशाञ्जविदे चव ॒विष्णुभक्तिरतायच | एवम्बिधं समाहूय पूजयेद्गन्ध-भूषणेः ॥ वासोभिरूपवीतेन आत्म-वित्तानुसारतः | हिलान्तु पूजयेत्पूर्व मुपचारेस्तु षोडः | रादकाक्षरमन्त्रेण गन्ध-पुष्प-सुधूपकैः । नेवेदेःसोपहारेशच ब्राह्मणाय शिलान्ददेत् १८५) ॥ महाकोशनिवासेन चक्राध्ेरूप शोभितप् । शारपाम-प्रदानाश्च मम सन्तु मनोरथाः ॥ शालमामशिलाचकरे भुवनानि चतुदश | यस्माद्रसन्ति agra सव्वदत्तमिहास्तु मे ॥ इति ara: समुशाय्य॒दद्य्विपकरे जलम् | ततोवे दक्षिणान्दध्ाद् यथासम्भवमादरात् ॥ सम्पूर्ण -प्रथिवीदानाद् यत्फलं समबाप्यते । परथिवीदानतुल्यत्वाद् उक्तपुण्यं लभेद् धुवम् ॥ सम्प्रदानस्य माहात्म्यं श्तु व्शातेरपि । चतुम्मुखोऽपि नालं स्यात् किमन्ये दुधियो जनाः ॥
39. अथेतस्य प्रयोगः | यथासम्भवं शाल्धाम-जिलादि-सम्पाधाभीष्टकाठे सम्प्रदानीभूतविपरमाहूय पुरष-सूकतेन, दादशाक्षरेण मन्त्रेण शालप्राम-शिङां षोडकोपवारेः सम्पूजाशेत्याथुक्ताऽमुकगोत्राया- मुकशम्म॑णे( तुभ्यम् ) मम सब्वंपापक्षय पूर्वक विष्णुलोकं प्राप्त्य कूम्मपूराणोक्त- विधिना शाल्पामशिखाचक्रदानमह- करिष्ये, इति सङ्करप्य ब्राह्मणवरणं gear वस्मोपवोत- गन्ध-पुष्प-धुपदीपेरलद्रेश्च तं सन्तोष्य पुनः वोड्शोपवारेः fret सम्पुज्यायुकोत्राया- सुककश्मणेतुभ्यं अयुकगोत्रामुकदेवशम्माहं॑ स््वपापक्षयपू्वंक विष्णुोक् प्राप्त्यर्थ मिदं शाख्पामकिखायक्रं गण्डकीसमयुदूतं amele निर्म्मितं विष्णुदेवतं यथासम्भवोपस्कार-
----*-=~ ~~~ ~ ee मम छण
१९ (*) Crftiarfare’? इति जादइश्वना रहत; पाड; |
अतु्थैलवकः | ४३९
सहितं सम्प्रहदे नममेति ब्राहणहस्ते Noreen, ॐ महाकोष fate, सर्न्वदत्त मिहास्तुमे शत्यन्तं मन्त्रं ode ्र्मणस्तु पश्चोपचारेः शिलां सम्पश्य, परद्षिणी कृत्य प्रणम्य गायत्ीयक्तवा इदं TACT गण्डको gad वज्जकीट निर्मितं बिष्णुदेवतं श्रीविष्णप्ी्यर्थ परति. गृहामि | रॐश्वस्ति, दैवस्येत्वेति वदेत्। ततोदाता- शा oars जगदेतत् प्रतिष्ठितम् | तस्मिन् द॑त्ते तु दत्तं स्यात् जगदेत् राचरम् ॥ इति ्र्थयित्वा, अथोत्यादि-कृतेतत् शालग्रामशिलाचक्र-्तिष्ठासिद्धध्थ सुवर्णादि. दक्षिणान्दत्वा स्तुवीत १८१) | त्रिलोकनाथ देवेश ! aera दयानिधे | | दानेनानेन FA: सन् यथोक्त-फल्दोभव ॥ मन्दिरं कारयित्वातु ब्राह्मणाय समषयेन् |
तह्न मन्तरस्तु- त्वया जगद्रथाप्रमिदं समस्तं इत्यादि अग्रेऽभि धास्यते |- इति शारपराम शिराचक्रदानविधिः | rae ad क
(२२८) अथ विष्णुरपतमा दानत्रिधानप् ।
---~ क ---
739. कूम्मपुराणे-
पवमेव aera प्रतिमाया हरः व्ह |
त्वया जगद्रथाप्तमिदं समस्तं,
त्वं विष्णुरित्येव वदन्ति ara: |
त्वत्स्थानि सर्व्वाणि वदन्ति दैव |.
त्वया धृतं विश्वमनन्वमूत्तं | ॥ 'ज्रालग्रामदिषादपौ वव तिति कनः) तत शैवासुर-गरवा भुवनानि agen’ tar ware caw | "बालया मकौ यन ase प्रतिलमुच। निनयन Ret, ga Saha जतीनतु 1 इति पश्र !० «|
१ (*) षि
¥¥e
१ (*)
विधान-पाटिजाते |
तत्त्वत् प्रदानादनघो भवामि,
यथा जगत्कारण कारणेन | तथा HRA शरणं TARA, मयि प्रभो देववर प्रसीद ॥ इति विष्शुप्रतिमादान विधानम् |
(२२६) अथ लिङ्गदानविधानपर् १४8 |
—* 40, रिवधम्मे, पाष्दत्युवाच--
देवदेव महादेव fexaa विधि aq शिष्नदान फलश्वापि वद् asa कृपानिधे ! ॥
श्रीशिव उवाच-
कादमीर काश्चनादीनि लिङ्गानि विविधान्यपि | देयान्यत्यन्त यत्नेन मत् Peay मुयुक्ठभिः ॥ देवेभ्य एव देयानि दत्तस्यानन्स्य भिच्छुभिः | शिवरात्रौ सोमवारे प्रहणे चन्द्रसूर्ययोः ॥ संक्रान्तिष्वपि कत्तव्य शिवक्षेत्रे farsa: | उपोष्य पूर्वदिवते देवान् सम्पूज्य सादरम् ॥ प्ार्थनीयास्तदा रवाः लिङ्गदानार्थं मादरात् | ततो देयानि लिष्वानि क्षीराज्येविधिपुव्वकम् ॥ अभिषिचच्याच्च॑नीयानि विल्वपत्रादिभिः शिवे | सौवर्णे usa: वापि ताम्रे वा भाजने नवे ॥ ware समास्तीणं शिवलिङ्गानि | aera aa: पुनः प्रयन्तेद भस्मयिल्वश्राविभिः 1 aq fared are शलयामइयं तथा ।
५ चक्र दारकाधास्तु नाश्य सूयं इग तथा! ।
~ ^^ ज~
चतुथैखबकः |
सम्पूर्य धीरपकाभ्.नेवेधानि समर्पयेत् | रात्रौ जागरणं कार्यं भक्ति ATT AT, It नैवे देयममष्टं मधं यामचतुष्टये | ततः प्रातः समुत्थाय ज्ञातोविप्रं समच्च्य॑च | ततः सुवणं -सहितं sagen समन्वितम् | प्रायं सपात्रं स्तेन Rafe सदात्मकम् | शिवलिङ्गे शिवाकारे भुवनानि agua तस्मादस्य प्रदानेन प्रीयतां ,भगवान् शिवः ॥ इति मत्रं aged मदरक्ताय प्रहापयत् | देवस्यत्वेति-राजेति इति मन्तरास्ततःपरम् १८१) ॥ प्रतिप्रहिता यत्नेन पठनीया यथाक्रमम् | दक्षिणाश्च ततोदत्वा दिवे aoa समर्पयेत् ॥ एकरिमन् रिवलिदधेऽपि दत्ते gd जगत्तयम् । बहूनान्तु GS वत्तु ठिद्धानां कः क्षमोभवेत् ॥ एवं यः कुरुते मत्तया रष्गहानं यथाविधि | स॒ महापापसद्षेभ्यः सथणएव प्रमुच्यते ॥ a any समुरिदय लिष्ठदानं करोति a: | स तन्तमर्थपरापरोति मत्रसादान्मनोरमे | ॥ ठिद्कदानसमं दानं नास्ति शरुत्रापि tee | | तस्मात् स्वं यत्नेन िङकदानं Barat ॥ मन्त्रननिवोध देवेशि ! सकासाद् गदतो मम | ॐ देवायुराणाममृतं विधाय, goed संहतमेवं यस्मात् ॥ १(*) «os ‘afer’ दिषिधं श्यं aes geese: nae fafad si fer तदुभयाभकम्। mrere स्थापितं fag wan तच्छिन्रारिकम्।
witness FE शिरं fre wayne | aera fine fae लयं दवपात्कमः। शनयादि Nefawied निषदे ।
वि--५६
४४१
PE जक AAT: yA =) 9. >
४४९ विधान-पारिजाते | यथा सुराणा त्रिपुर द्धम् › एकेषुणा छोकदिताथमीश | । तदुपदानादहमण्यरेषः, दोषेरविषुक्तस्तु गुणान् परपथे ॥ यथा कुर त्वं शरणं TT, मयि प्रभो देववर प्रसीद ॥ इत्युक्त्वा मामकी सूतिं gure संयुताम् | एवमेव गणेशस्य दुर्गायाः सूर्यं वेधसोः ॥ अन्येषामपि देवानां प्रतिमां प्रतिपादयेत् | तत्तह्लोकमवाप्रोति सब्व॑त्र जयमाष्यात् ॥
भत्रं वा खण्डितं वापि इत्वा दोषमवाप्लुयात्। तस्माहक्षण सम्पन्ना प्रतिमां सन्व॑दाऽप॑येत्॥
Nea माप्नोति स्वर्गोके महीयते । इति श्रीमदनस्ताणार्य -विरचिते-दान-पारिजाताभिे-निवन्ये-शाल्ाम- विष्णुमूरसि-सिङ्ग-शिवमूति-दानविधानानि सम्मूर्णानि ॥४॥
इति बिधानपारिजातस्य चतुथः स्तवकः समाप्तः १/४) |
र ५
१ (*) यगह्नतामवदानादिकं प्मलदहेऽनिधास्यते।
विधान-पारिजाते।
चतुथस्तवकः ।
न~ ॐ ~
aaral परिभाषा निरूप्यते १)
(१) अघ्राधिकारिणो व्याक्षेणोक्ताः-
वर्णानां आश्रमाणाश्च चातुवण्ये प्रतिष्ठितः | दानघम्म प्रवक्ष्यामि यथा व्यासेन भाषितम् ॥
(२) कान्द श्रद्धावान् पापभीरश्च मद्-दुम्भ विवर्जितः | पुठ्बनिश्वय माश्रित्य यथावत् कम्म॑कारकः ॥ भवेद् -निन्दको धीमा नधिकारी त्रतादिषु | आदिकषन्देन वानादिकं गृहते |
(६) श्रे षिदहोषपाहः, जातुक्षणेः-
भधिकारी भवेन्द्र: एतंधम्मं न वेदिके । e | पुस दानादिकम् । अन्यत्र वापी फूपतड़ागा दिकम् । | १८१) अन् wana faaurt gol देयं mated) परिमाषते बिषयो द्र बा
finger ययेति । "चव भाष्यक्तायां वाचि, इ्यद्याहातीः परिपूव्यात् (भाव. धाती), अत्ययः (१-३-१०९) Qa! (परिभाषा चपि" । (परिभाष।यततो भविनः इति । "हेतुमति च' (६।१।२६) पाडः सूत भावात् । अन्वव शाला ary: | 'इनियमे नियमकारिषौ या साप्ररिभावाः ef वदने ‘wheres परिभाषा वितन्यते एति Sa@e—vidat परिये परिमादाष्रदोपः इति eee) ferret ayy दत्य षु एवमेवा, -दामु-परतिभा-पैत् तरिमनबथाडि- परिमाशषु |
v¥Y
err-aRae |
(y) वैषणिक्षानामपिक्षारविदोषमाह, याज्ञवल्कयः
१ (*) ८1).
१ ({) ४ (+) ४ (x)
ववोकतन पकारेण शषवाीन् वेत्ति यो द्विजः | अधि्ठाते भवेत्तस्य रहस्यादिषु कर्मद ॥ वाक्त ्रकारईचोच्यते |
याज्ञवच्क्यः- आाष॑च्छन्दश्च दैवत्यं वियोग स्तथवच | वैदितम्य' प्रयत्नेन ब्राह्मणिन विशेषतः ॥ भविदित्वातु यः Beals यजनाध्यापन जपम् | होममन्तजंखादीनि तस्य चाल्पफङ भवेत् ॥
त्था-
यश्च जानाति aaa भाष च्छन्दश्च दैवतम् | विनियोगं ब्राह्मणाश्च मन्त्राथं ज्ञान कम्म॑व १(*) ॥ एककस्य ऋषिः सोऽपि वध्नात्यतिथिवद् भवेत | देवतायाश्च BAST’ गच्छन्त्यत्र न संशयः ॥ येन यषुषिणा ष्टं सिद्धिः arava येन वे | मन्त्रेण तस्य तस्योक्तं ऋेरभावस्तदाषकः a(t) ॥ छदनाच्छन्द् Ses वाससी इव वा कृतः| आत्मा संच्छादितो देवे त्योभीतौतु यत् पुनः a(t) ॥ आदित्येव॑सुभिः श्र स्तेनच्छन्दांसि तानि वे, यस्य यस्यतु मन्त्रस्य steer देवता तु या ¥(+) ॥ तदाकारम्म वेत्तस्य देवत्वं देवतोच्यते ५ x) | पूरा काले समुत्पन्ना मन्त्राः Healy मेव ॥
am ब्राह्म योद नामपेयम्' इति ।
“कतिगती, wafer कानन्ि वैदादोन्। ततः जौ वादिक्ञात् 'इगुपधातुक्धित्' (siege)! "सवयो HAUTE: Brera वाणः” इति free |
‘aids दिक्चान यीनिवामूडं लोतसाम्' इति त्वक्स few: |
Mataw: Sate प्राहः waar सवं ar इति।
अपरा qrenfeafcara Gag weras 'तङितेन चतुष्या वा wafer वापुषः। देवतामाबिधिः' श्व्यादि |
१।(१)
२ (t) १ (०)
चदुषैस्तबकः | ४४६ अनेन चेदं कत्तव्य' विनियोगः स॒ इच्यते । तैरुक्तं यच्च मन्त्रस्य विनियोगः प्रयोज्नप् ॥ प्रतिष्ठानं स्तुतिश्चैव श्राह्मणस्तदिषटोच्यते | एवं पश्चविधं योगं जपकाले शनुस्मरेत् १(*) | होमे चान्तरे योगे स्वाध्याये याजने बथा | इति संक्षेपेण परिभाषा ॥
---ओ--
अथ प्रतिभा(ना)दीनां द्रव्यपरिमाणानुक्तो विरोषः।
भविष्य प्रणे-
अनुक्त-दरन्यततसंख्या देवता प्रतिमादिषु २/१) । सोवणीं राजती ताघ्री seas मात्तिकी तथा ॥ feast fasacten निज्वित्तातुकपतः। मापद्ठिख्यपयंन्ता कार्य्या शाघ्यवञ्जिते रिति ॥
aaa विरोषः, पुराणान्तरे- भङ्ष्टपव्व प्रभृति वितस्त्यवधिका स्मृतेति | कटदा.लक्षणमुक्तं विष्णुधम्मोत्तरे - हेम-राजत-तान्राश्च (इम) मृण्मया कश्षणान्विताः | यात्रोद्राहु-परतिष्टादौ कुम्भाः स्युरभिषवने ॥ पश्वाशाङ्गुर ager उतसेधे षोड्शाङ्गलाः | हदिश्ाङ्गलमूलाः युम् लमषठङग लं भवेत् ॥ पश्वाहेति-पश्चव आक्षा TANTEI: | भत्राहारब्दो दरादाब्व | Tata: ३८) | तेन पश्वदशाङ्कलेम॑ध्ये विस्तार इत्यरथः |
अन्दद् वेदानां भाष्य-टोकादि प्रार् Matern वालि | तथेव गौत-ध्ौ-गटदमृ- ae च निधनकाले गहातौर्धादौयान्लनोकरद पश्चत्रिध-योगः विधेयः । तदभाः गहे aqme yee: पश्चवाटिक) star:
प्रतिमनिषु" इति पाठानरमल्लि। 'वितजिरादण ननम् ।
अवावा्ष्टोदज्दिग् वाचकः 1: feng ककुभः EG y’ । ‘Simaeifem- fata’ इतिच atwen: | aramreg’ emnfa gatfaniary sft
१६४६ विधानि परिजात |
at पराणे- mea ge व्रह्मा प्रीवायाश्च मदेश्वरः | gag संस्थितो विष्णु मध्ये मातृगणाः स्थिताः ॥ dig देवता स्ववां वष्टयन्ति चतुिशम् | परथिव्यां यानि तीर्थानि कठसेच वसन्ति हि १/५) ॥
तेच नवदेवा यथा- प्हहान्तिश्व -पुष्टिद् प्रीतिषव मतिरेवच | ऋवेदश्च-यनुदेदः सामवेद STATS ॥ अथर्ववेद सहिताः aed कलश संस्थिताः |
अथ पथरलान्युक्तानि, आदिल्यपुराणे —
gat urd भुक्ता राजावत्त प्रवाखकम् | पश्चरत्नकमाख्यातं शेषं वस्तु प्रवीस्यम् २(1)
मभावे सवर्वरत्नानां हेम सर्व्वत्र योजयेत् । adit at पूतं यतस्तद्धेम स्वहा | पथामृत मुक्तं शिवधम्मे-- qearad वुधि-क्षीरं सितामधुधृतं नृप! | पगव्यानितु स्कान्दे- गोमूत्रं गोमयं क्षीरं दधि सर्पिः §शोदकम् । पश्डगव्यमिति ख्यातं सढ्वपातक नाशनम् ॥
१ (*) "कये नव सन्तिहि इति पाठान्तर" इष्यते । अव (नवदेवताः' पञाद्गहादि-चाधः णाः ना SMI: | x (t) मतान्तरे qecatta,— "सनकं डोरकं Me THC मौकिकम् ।
पथरवनिद' प्ोक्षकविभिः gaint: | गौडाः प्रोष 'कनकरजतनपरवाल-लौक्िक-राजपदासकं' पञ्चरबनिति ।
च तुथेस्तवकः | vv
त्था- तान्नारुण-दवेत-हृष्णवर्णानां गवामाह,- गोमूत्र गोमयं क्षीरं दधि-सरपिः इुोदकम् १८४) (गायत्रथा' चेव mes ‘cease गोमयम् | "आप्यायस्वेति वे क्षीरं दथिक्राम्ने+ति वे दधि॥ (तेजोऽसि ap मित्याञ्यं 'देवस्यत्वा' कुशोदकम् | एभिस्तु पश्चभि्यु्तं पश्चग्यं प्रचक्षते It एतदेव महापुण्य' ब्रहमकून्व॑मिति स्मृतम् ॥
पथपल्लवान्युक्तानि, ब्रह्माण्डे- अश्वत्थो इम्ब्र-प्लक्ष-चत-न्यप्रोध-पड्वाः | पश्वगन्धा इति प्रोक्ताः स्वं कम्मं GANTT: ॥
चतुः समादि-गन्धानां स्वरूपमुक्तं गारडे- कस्तुरिकाया द्वौ भागौ चत्वारश्चन्दनस्यतु | FIT TACT चतुःसमम् ॥ अत्र शशी कपू रः। कपू र-चल्दनागुह तथेव कु्कुमांशकम् | स्वगन्धमिति प्रोक्तं समस्त-सुखमुत्तमप् २८) ॥ त्था- BY CANNES कस्तूरीवन्दन न्तथा | SSM भवेदेमिः पश्चमि यक्षिकदमः ३८१) ॥
~~~
(जि End Aw
१ (* पश्चमन्वः yeaa: adfqarat सत्ति।-१२ अः, मः ११९। १९ अः, श्रमः| ९२ यः सः १। पश्चनव्यमिदं प्रोक्त महापातक नागनम्। इति भिन्नः पाठः कचित्। पञ्च aeint गदां Tana Wwe |
x (t) 'समण्सुणदाधकः' इत्यन्धः TW: | १ ({) “विनषु-मन्धास seats | ¥s TERE, यथा- कपू रागृदकसुरो कक्ठोलपमशानिच |
एकौनह्नत्यदद' ae यथकह म saa’ इति व्याडिः | कुडमागुदकलुरो कप् शन्टनक्या | मडह़ासुगन्धिरिगयक्त नामतो aang भः" इति धन्वन्तरिः,
996 Wrera-siiten? }
कस्तूरिकया at भागो at भागो Segre ¶। चन्दनस्य त्रयोभागाः शशिनस्त्वैक TTF ॥ TERA इत्येषः समस्त सुखवष्ठमः |
मधुतयमाह, कालयायनः-१(०)। asd मधु तथा क्षीरं मधुत्रयं समुच्यते इति ॥
TATA उक्ताः, छन्दोगपरिशिष्टे-२(९) | ष्टं मांसी हरिद्रे 2 मुरा शेरेय-वन्दनम्। वचा चम्पक TEMES TATE दश स्मृताः ॥
सतधान्यानि, यथा--षटर्तरिशन्मते- यवगोधूम धान्यानि तिलः क्ूकुरत्थकाः। SUAS चीनकच्वेव सप्रधान्यमुदाहृतम् | धत्र धान्यं -श्रीहिः ।
अष्टादश धान्यानितु, स्कान्दे- यवगोधूम धान्यानि तिलाः कडग FLT: | माषा BAT मसुरा निष्पाव-ह्याम-सर्षपाः ॥ गवेधुकाश्च नीवारा (वाना) आदृक्योथ सचीनकाः | चणकादवीनकाश्चैव धान्यान्यष्टादशेबतु ॥ अत्र श्यामाः- यामाका: । सवचीनकाः- कलायाः |
"क 7 ति ` - ~~~ [1 1, EE EE eS oa ES ee या 7) ०
१ (°) faay, sama ` तथेव्राजि। awnf प्रकरयेष--मन्रधारट--'हुरा ate) षदा Be Rea रजनौदयम्। टौ चन्पकमुलश्च स्वोषधिगवः खतः ॥ १८९) पश्रपुराशे SULTS — '्यममाषमस्दाप धान्दकोद्रव सवेरपाः। पुरटको रामा त्ब रो yarn ॥ यवगोधूमञुदगाख्च तिखकङ्गकुललयकाः yo ateary भौवारा- TARTS कलायकाः ॥ माण्ड को वजकोरद्ः Sheet awa) तिलकाशवकाथाश धान्यानि कवितानि दे' इति ।
चतुचैलवकः | Vv.
ATTN धान्यानितु, माकंण्डेय पुराणे-
१ (*)
२ (t)
वि---५७ |
ीहयरव TATRA गोधूमाः कङंकास्तिलाः |
प्रियद्धवः कोविदाराः कोरदोषाः सजी(ची)नेकाः | मासा Ag मसुराश्च निष्यावाः स कुरुत्थकाः। मडका ANGELA शाणाः AAT: स्मृताः १८१) ॥
सोभाग्याष्टकसुक्तम् , पाश्च इन्दवः स्तवराजश्व निष्पावा जाजिधान्यकम् | विकारवच्च गोक्षीरं कुसुम्ब SAAT ॥ लवणं चाष्टमं तत्र सौभाग्याष्टकमुच्यते । भत्र स्तवराजः--कपुरं शकरा बा |
नवरलान्युक्तानि, विष्णुधम्मोत्ति-
भाफल Cee वेदु्यं फलरागक्ष् | पष्परागश्च गोमेदं नीलश्च Test (तं) तथा ॥ पवालयुक्ान्येतानि महारत्नानि बे नब R(t) |
षड्रसा उक्ता, भविष्यपुराणे-
मधुरोऽम्श्च रवणः कपायस्तिक्त एवच | कटुकदचेति राजेन्द्र ! TAH मुदाहृतम् ॥
न CRE OR मन नक ५ क = न
[0
धान्यानि agama भिन्नानि यथा, महाभ।ख--"वान्यवष्द्नं granary
ठच्यने'। तानिच-ब्रोहि-यय-ममूर-गेःधूम-सुह-माष-तिन-चकक-अण प्न, कोद्र- मपुरक-कलाय-ङुललः-परठ-षःप-अतसो चति। पाणिनेः पूव ( ५९४) भा aragazaifa पावयति, इन्यवादि। ब्रीहिः सामाग्वान्य-वयात्)। | wid aify- amafe’ इति च alent.) श्वाने पोषणे ary’ ४४९८ इति मृवात् दत्प्रद्ययिन विद्धम् |
मग्शाखं प्रोक्तानि aataifa, यथा--
tam माखिक्वेदुचगोमेदान् ववबिदरुमौ |
पशरामं मरकतं मौल ३ेति वथक्रनान्'- एति aaa अन्ददृवतिकस्यतदौ मोक्ष
दाज्नौयै पुष्छणमसिं |
४५७ विधान-पारिजाते |
रसद्रव्याणितु स्कान्दे-
वधि-क्षीर-मथाञ्यश्व माक्षिकं छवणं ag: | तथवेक्ुरसाश्चेति रसाः प्रोक्ता मनीषिभिः १८५) ॥
अष्टङ्गाध्य स्वरूपमुक्तं, भविष्यपुराणे-
भाषः क्षीरं कुशाप्राणि दध्यक्षुत तिष्टास्तथा | यवाः सिद्भार्थकाश्चैव auiserg: settee: (२1) ॥
धातु सप्तक मुक्तं, तलेव- सुबण रजतं ताम्र मारकूटं तथेव a(t) | Bre त्रपु तथासीसं धातवः परिफीत्तिताः ॥
अत्रारकूरं पित्तम् । नव कोतुकानि, तलेव-
PANETTA NSH चुतपलवः | हरिदराद्रय-सिद्धाथ-शिखी च यत्रीण त्वचः | PEAT श्वेताः कौतुकाख्या नव स्मृताः ॥
१ (*) "तुवरमधृर-लवण-कट् im TATU षड रसाः ख्ुः। मतानरेतु तुबराह्यः षा भषन्ि। 'षदमौचिषु' इति कथनात् षडेव रसाः । 'वदरसा, स्तवः षट् च, दव रिपब wars इति व्याडिः। ‘cee | tama मपुराक्रादिकौमतः' ¶ति न्यायविदः । waz toast ।
x (t) चौरेदुरसादौ arya, तिन्तिरिकादौ sera, adhered azay, परटोल्पवराहौ fama, सेन्धवादौ waaay, feaitfenmeaga कषायलमिति। acaiar ceife षा शरोर-धातवः। भिषजासुपरदेगेन षडरसाः Vay: |
|) खतो पुरारे काथौतख च पाठानर' यचा,- "अपः चौर' कुशागावि-दधि-खपिंब तख लाः। लवा; faqianig a Serpe: पएकौरितः' ॥ जापः चौर कुशायालि ed ay तथा दधि। रक्चानि वरवौराणि aging चन्दनम् | Bee एष अध्य मानष परिकौत्तितः'॥ भागमधाखऽप्यं बमक्षि। १) waa धातवो यया- "मुद दप्यतामावि इरिताल' मनःबिलाः । गेरिकान्ननकादीसंतषातेजषडि दषा; | गन्धकोऽभकनित्याया धातवो गिरि संभवाः ॥ उति बन्दमाज्ायाम्।
4
चतुथैसबकः | ४५१
aH, PATI ` रजांसि पश्चवर्णानि areal हि कारयेत्। लाछितण्डुर चूर्णेन Fe वा यवसम्भवप्॥। रक्तं कसुम्भसिन्दूरं गरिकादि समुद्भवम् | हरिताछोद्भव पीतं रजनी-सम्भवं कचित् ii कृष्णं दगध यवैश्च व हरितं पीत! क््ण)मिभ्रितम् १(*) | EMIT उक्तः, गन्धयुक्तो- पटभ्गि-कुट दविगुणोगुश्श 1 लाक्षात्रयं TAY तस्य ATT: | सुरलकी TAT: समांसी, भागेकमेकं Bed शिलाम् | घनस्य चत्वारि मुरस्य च व ; धूपोदश्ाङ्गः कथितो gated: ॥
अत्र द्विराणौ-द्रथकश्षः। लाक्षात्रयं-लक्षाया भागत्रयम्। त्रिरवं- भाग त्रयप्। शिरालं -शेरेयम्। घनोभुस्ता। यु (पु) रोगुगगुलः २८१) |
१ (°)
१ (+)
are a क्ति ee ee ree
तन्षारेच मखलपखद् णानि, यवा-
Ra इरिद्राचणं स्यात् fad तण्डुलसम्वम्।
कुपुभ्वचणमरणं HT दग्धपाकनम्।
बिन्वादि पवजं छाममियुकतं ata डलम्" ॥
पकाङ्भूपोयवा, तन्तृशाखे-- चन्दनंकुसेनन करुरगृणा,लोऽगृसः । MTs इतयु पाङ; BURA” (१) तववाराङ्रषूप :-
गुण् खगुडकं Any मलयपशमवम्। AI Ass गततं FLAT
were: कथितोधूपः देवानां Mirage: । तवेव, ey :--
"पूरं इशमगुड गुणा शुमलयोजदम् । Bae वालकं पं लग् ज्ातिकोषमु्तमम् | स्धमेतटषटतवुतं दथ। क्रोध पर्ईरितः!। ततत् हदधाद्रो यवा--
"गुणा श्रबन्दनं Fa कुषचोगसकरदुमम्। शातोक्तोप्र्च Rae ज्टामानो च वानकम् atc yas creme: प्रकोर्तितः' |
तवेव MINTY UT, —
‘qed गुमा गुःकुह कपर मकयोषवम्। हेवदादजटानांभमो AM ATS TTT | चरानां सौ छगुदकं agate Garey । Ua Ta ANIA GARATTAIMAA | qiisd Stemware Samilfs कारकः ' ॥
४५१
९ (*)
विधान-पारिजवि aay विशोषमाह, मरीविः-
मासे नभस्यमावास्या तस्यान्वुरभोऽक्षयो मतः | भजातयामास्ते Tat विनियोऽ्याः पुनः पुन ॥
कालयायन,- हरिता यद्िया gat: पीतका: पश्चयल्षियाः | समूला पितृदेवत्याः कल्माषा विश्वदेविकाः ॥ हस्वाः प्रचरणीयाश्च gen दीर्घाश्च वर्हिषाः।
TAU कममसु तदहः | लषुहारातः--
पथि दर्भां शितो दर्भां ये दर्भां यज्लभूमिषु | स्तरणासनपिष्डेषु षड़ दर्भान् परिवज्जयेत् ॥ पिण्डार्थ ये धू(क्रोता gat यैः कृतं पितृतर्पणम् | alfa fees तेषां त्यागो विधीयते १(*) ॥ नीवी मध्येव ये दर्भा ब्रह्मसूत्रे ये धृताः |
पविश्रा स्तद् विजानीयाद् यथाकाय स्तथा कुशाः ॥ अनन्तगर्मिणं an कोशं free मेव | प्रािशमात्रं fared पविश्रं यत्र कुत्रचित् i
तेः we विते द्य गरतेषां विधोयते, इति Rare द्रो ।
अवर एतेरिपलथयेन ठ तोया, Wass: पुर्पेखोप्चचितिन |
इमवट्लदकमाई, एवाकर-,ऊदक्षयोभवेदवरह्मा wadag frec: | दचिसावतेकोतप्ना दामादतेलु fret: ॥!
किदोपिकापन्न-
‘anfa: ( पनि; ) षापि arefana देहितम् |
Sater मनश हिनः कुर्यात् gafenq’ i
'वच्चवाशुनि quire qu ब्रह्मवटौ तवा।
etdent मविहिता दिरराश्रयेष्यपि' ॥ एतत्त छन्दरोगेतराशां विषये षोध्यम्। ‘fanatfer’ fray हितय वैष्टित भिति Gea |
चतुरथेसबकः | ४५३
तदेवं दभंपिशखल्या रक्षणं समुदाहृतम् | आज्यस्योतूपवनार्थाय तदूदर्ये तावदेवतु १(४) ॥
परिशिषट्व- कतिभिस्तु भवेदष्टक्षा कतिभिविष्टरो मतः ॥ पश्ादादूमि ,भवेदत्र्मा Age न तु विष्टरः २८1) | दक्षिणाबत्तको ब्रह्मा वामावत्तस्तु विष्टरः ॥ त्रैव, आपद्युपदिक्यते कम्मं HATH नचो(षो)म्यते ३८1) ॥ कममणां प्रथानाङ्चन्तु तेषु वक्निणाः। तास्तु-विक्नेयाः कम्मणां प्राणा इति |
कम्मेसु विगुच्यते-
यत्र वि्निययो नास्ति जपहोमादि कम्मसु | तत्र रिव-दिक्षः प्रोक्ता deg) सोम्यापराभिताः ४८1) ॥ अत्र, अपराजिता, पेशानी दिक् ।
कृत्याधिकारो- सीन उद्धः seta नियमो यत्र Aen: | तहासीनेन कर्तव्यं न प्रह ण न तिष्ठता 4( x ) ॥ प्रहेण- नम्रेण |
वर्ष्ट- जपहोमोपवपवासेषु धोतवस्त्रधरो भवेत् | मख छतः Arrant श्रद्धावान् विभितेन्द्रियः ६८१) ॥
'जाज्यलौत्पवनार ane? इति fire: पाठः |
ताय इवायुधः, --'पायदनिःङरेरहमा mai feet | तदह" नोपयमनः तदग frre; ॥
‘qayafera’ इति पादान्रमनि |
"तत्र ferecfem:’ इति fan: crash) अश्र विवदिषः emer, gu: इगदिग्वा | ratte, दिगूनि्दयरेवम्। ‘qaquadliat aretin etek gis agefed इबया ह्रं Sint aq? gee of dead rey ।
अवर WW: — ROTATES: |
ame, ‘era: प्रह्नानर-धरः धीताङ्कि-पास्रागनः' carte |
‘marge’? इति पाडान्वरं grat ।
४९५४ विधान-¶रिनाते | Waders —
यदि ae am लोपः स्या TAMA BAMA | व्याहरे gerd मन्त्रं स्मर्रा विष्णुमन्ययम् ॥ इपवीतिना विहितं aed द्विजेन कार्य्यम् |
तत्र कत्यायन-
सदोपवीतिना भाष्यं सदा बद्रशिखेनतु | विक्षिखोग्युपवीतश्च यत् करोति न तत्त् १(*) ॥
बोधायनः- काय्योयुक्तोनरो नामेरधः स्पर्श वल यत् ।
मनुरषि- चण्डाठश्च वराहश्च कुक्कुटः इवा तथेवच | Tears wag नेक्षेरन्नदनतो जान् ॥ होमे प्रदाने भोज्ये यदेभिरभिवीक्ितम् | देवे हविषि feet वा तद्गच्छत्य यथायथम् i
पाषण्डिनश्च पतिता ये च वे नास्तिका fret: |
पुण्य कर्मणि तेषां वे सन्निधिरनेष्यते कश्वित् | कात्यायन
पिच्य मन्त्रानुदूभवेन आत्माषटंभे अवेक्षणे २८१) |
अधोवायु-समुतसगे प्रहासेऽनरृव भाषणे |
= == ~~~ ee ~ ~ == eee: “a
१ (*) विखो.खर थं --'तरिशोः--परमम्' इति । ‘sé विषरि'तिच अरेत् । saat इविषा दशधा जपेत् | अभ्ययं सनातनम् | तवेव "यः रेत् पुषरोकाचं सबाह्याभ्यन्तरः ufe:’ ९ (t) ‘fafeqe stwa’ इति fern: पाठः | ८ ततापि ‘fret fae wh gary’) "गायभातु यद्धाबहा नेष rym: afer समाधाय नोगच्छं प्रविलोकयेत् ' । ay TCC हय सूत -इरिषर-गहाधर-भाष्यादिषलि | + देदातष्यय विष्यो; अर यनायलनं efeqqed वा ety |
अतु्ेहबकः | ४६५५
मार्जार मूषक स्पशो भहु कोथ सम्भवे | निमित्ते say स॑त कम्मं छुमवतुपसपृशेत् Il भघ्रात्मासम्मे- यज्ञादौ हृदयस्य । भवेक्षणे-यज्ादिविहिते भधमेकषण इति - कचितूपवम् १५) | वायुपुराे-- कण्डणं पेषणश्चेव तथैवोहधेलनं परम् । सङृदेव पितृणां स्याद् देवताया स्त्रिरच्यते १ ॥
विष्णुधम्मात्तरे -
मन्त्रेणौऽङ्कार पूतेन खाहान्तं च विचक्षणः २(1) | स्वा्ावसाने जुहुयाद् ध्यात्वेवं॑मन्त्र देवताम् ॥
कात्यायनः- seed वा स्वराखोक्तं यस्य॒ यादत् प्रकीर्तित | तस्य तावति शास्त्रार्थे कृते Bed भवेत् सदा १८1 ॥ यत्रान्नातं Taare. पारक्यमविरोधि यत्। विष्वद्वि स्तद्नु्टेयमप्निहोत्रादि sag ॥ अ्नहोत्रादीति,-यथा छन्दोगादिभिर्यज्वेद- विहितमप्नि होत्नादि छत्य-सकलमनुप्धीयते तदित्यथः | ्ृत्तमन्यथा Healy TATA कथन ४) | यतस्तत्वन्यथाकृतं तत्त॒ एव समापयेत् | aq मारण्यम्, अन्यथा भूतं वैपरीर्यमात्रम् ५८०) ॥ समाप्तौ यदि जानीयान्मयंनदूस्यथा छतम् । तावदेव पुनः कुर्य्याननादृत्तिः सव्वं कर्मणः ॥
—— Ee
१ (°) कवित्पदं mime asia 1 (?) देयेवारकं टेवेविगारमिति चरं यम् । ९ (1) "स््मन्रप्रयोगेषु इ-नियादो 14304 |
हेन सपदिपू्नि यथोष्ठानि भवनि" ef दूतिः ॥ 'ववाहानतन एति form: पाठः। १ (t) ‘ah eatin इदित् पाठानग्मकि |
a (+) अव "यदि होमात् seen’: ‘afe way waren sa पाडानरक Tw | ४ (०) यक्त, fafgd memical प्रमादाद् यदि विपरौतं यात तैव qaeqgan, इति।
४५६ विधान-पारिजाते |
महपादः-
प्रधानास्या क्रिया यत्र साङ्गन्तत् क्रियते पुनः। तदङ्गस्या क्रिया यत्त (यातु) नादृत्तिन॑च तत्क्रिया ॥ यत्र प्रथानस्याकरणं विस्मृतेः तत्र ततसाङ्गं पुनः कर्तव्यम् , यत्रत्वङ्गस्येवाकरणं तत्र॒ Ae प्रधान करणं १(*) नाप्यङ्कमात्र करणप्। किन्त्वं गाकरण-निमित् प्रायदिथत्तमेव काय्यं मित्यर्थः |
यथोक्त वस्तु सम्पत्तौ भाट तदनु कारयेत् । यवानामिव गोधमा ब्रीहीणामिव शाख्यः ॥ आज्यं द्रम्यमना(नोेशषे जुहोतिषु विधीयते | मन्त्रस्य दैवतायाश्च प्रजापति रिति स्थितिः ॥ अनदेशे- द्रव्यान्तरा विधाने इति | मन्त्रस्य देवतायाश्वानिधाने प्रजापति देवता प्राजापत्यो मन्त्रश्च क्ेयः। सच महाग्याहृत्यात्मकः २८) |
प्रतिनिपि प्रस्तावे पेठीनसिः-
a प्रथमं द्रव्यं तदभवेतु माषम् ३८) |
बोधायनश्च- आभ्यहोमेषु Asay गव्यमेव भवेद् धृतम् ॥ तदभवेतु माहिष्यं आजमाविक aaa तदभावेतु तेषं स्यात्तदभावेतु जत्तिरम् ॥ तदभाषेतु Start तदभावेतु सषपम् | जिलाः,-भरण्यतिलाः। आरण्यजं जर्तम् |
[ == न= = =
१ (#) ‘aa न सांगप्रधानगकरणं' इति fag: aratsier |
९ (t) Qn wa महोवाद््याह्मक एति। अन्येतु प्रोचुः, Aart saw’ तवाहि "मायौ बाद्दं सव्यः यतकिश्च' ४ति कन्दोग्य। वैखवाश् दैवतानार्दभे fayts |
मनाथा तननरेव तत् WTS वेति। प्रथमद्रगयं --गब्वषतम् ।
e cf) Gaga aay’ । Wwe GR AT) Sarkar भवं जादिक्म्। सह्िष्याभव' मादिष्यम् । मोः प्रभवं एतं aa निति। सन्परतिकं बानव्यत्वं yam feng, तरेषे, पेते च अयाम् जत्तिलास पृक्रयरनुः संहितायां Wa fate: |
चतुथेसबकः | ४५७ ्ह्मवेवतते- सुबाहुना प्रभे कते विश्वामित्रः, तत्राह । कानके देवतात्वं प्रतिमादेः cata | येनुनामपि धेतुत्वं श्रुतयुक्तं दानयोगतः ॥ दातुर्वै दानकारेतु धेनवः परिकीत्तिताः। विप्रस्य व्ययकारेतु द्रव्य तदिति fara: १८५) ॥ दान सम्बल्थि-विप्रेण द्रव्यमादाय गच्छता | तत् सर्व्वं॑बिदुषा तेन विक्रेयं स्वेच्छया विभो ! ॥ कुटुम्ब भरणं काथय धम्म॑कारय्यस्च सर्व्वशः | इति X(t) अन्यथा नरकं यातीत्येव माह पितामहः ॥ अथ afar निरूपणम् | भविष्यपुराणे-
अत्र सामान्यतो दानादि प्रक्रम्योक्तम्। अदत्त-दक्षिणं दानं प्रतश्वेव नृपोत्तम ! ३८१) ॥ विकलं तदूविज्ञानीयाद् भस्मनीव हुतं हविः ॥
पटत्रिशन्मते-
श्रद्धायुक्तः Hated दानन्दथीत् सदक्षिणम् |
भदक्षिणन्तु यानं aqaed निष्फलं मवेत् ॥ १ (*) °्यपकारेतु' हति पाठानरम् | x (+) तथाच तिः ‘oat च मातापितरौ erat भार्य्या सृतः fag: |
uaa war भर्त्या मनुर्रवोत्' । अष कुटुन्वा साव्राहयः। पोष्यदर्गः--'भाता पिता गृभाय प्रत्रादीनाः समाचिताः। अभ्यागतोऽतिचिथाप्निः aw उदाहतः इति चाहिकाचार त ।
a (f) Carey यद दानमदाननाय wat’ sf Gi wae ‘ant कर्मादि ea ततदणा दष ददिषाम्, गददाद WM दवेना्नानतोऽचत्रा। Aen ear, feqar सा भवेदृधरवम्?। ति way मैषायशौ oftfne—‘afeerna® मूलानां wearnt ददाति न aa यजेत् ' । अब अतपथ गतिश तश्वानरादन्वदः इविः स्वादिति! ।
वि---५८
४५८
विषान-पारिजवे।
गृह्यपरिश्षे-
fqn मे मूढानां फलानां भक्ष्याणां दक्िणान्ददातीति। विशेषित गो- वस्त्रादि दक्षिणा दान व्यतिरिकतेषु सामान्यतो विदित-दक्षिणेषु गवादि दानेषु |
त्त्र व्यास्तः- gan परमन्दानं सुवण दक्षिणा परा | सर््वेषाश्चेव दानानां सुवणं द्ठिणेष्यते ॥
रामायणेऽपि श्रीरामं परति वतिष्ठः-
सुवर्णमेव सर्वत्र दक्षिणासु विधीयते | सुवर्णं ये प्रयच्छन्ति भवेयुस्ते पूताः सदा ॥
भविष्योत्तर-
काम्यं यदीयते किञ्ित्तत् समग्रं सुखावहम् | भसमप्रन्तु दोषाय भवतीहुपरत्रच ॥
तस्मान्न दक्षिणाहीनं विधान-- विकलं नच | देयं दानं महाराज्ञ ! समप्रफरकाङ्क्षया ॥
दक्तिणामानानुक्तो fae: ९(शैश)स्कान्वे-
देयद्रष्य तरतीयांशं दक्षिणां परिकल्पयेत् | STATA दाने दशांशं वापि शक्तितः ॥ gran व सर्वेषां त्रिंशतूपलमुदाहतम् । सध्येत्ृणां AREA द्वारपानां ATTA इति ॥
धयं बु्ठिणा विमागोऽलुकत - बिभागविकेषेषु दानान्तष्वपि धवगन्तष्यः। तत्रव दुखा पुरुषादि प्रक्रम्योक्तम् २८०) |
१ (१) द (*)
दक्षिणाच शतं वादं AS व प्रदापयेत् ।
कऋरत्विजाश्वेव सर्वेषां दुशानिष्कान् प्रहापयेत् II
‘mare efeet wa: इति पाडानरम्। fewgere eft Gard} ora: |
चठुथैसतबकः | ४५९
भविष्यपुराणे उत्तरभागे-
हेयं Reed पाथं ! दनेषु विधिरुतमः ॥
मध्यमस्तुतदद्ध न तदद्धनाधमः स्मृतः |
मेष्याश्च काटपुरषे तथान्येषु महतसुच १८) इति `
अत्रान्येषु तिलार्भादिषु।
एवं धृक रथेध्मेच धेनोः एष्णाजिनेऽपिष |
अक्षक्त स्यापि प्राप्रोऽयं पश्चसोवर्णिको विधिः २८1) ॥
अतोऽप्यल्पेन यो दशान्महादानं नराधमः ३८१) |
प्रतिगृह्णाति वा तस्य दुःखकोकावह्' भवेत ॥
अयश्वात्यशक्त विक्ेषो(शये) ज्ञेयः |
शत निष्कसमोपेतं तददधाद्धंमथापि at
भतोन्युनं नदातभ्यं अधिक फलू (कु)जितम् | इति mae पुराणोक्तेः |
~न * omnes
Sala: — gan und ताम्रं तण्डुला धान्यमेववा.च) | नित्यश्राद्धं देवपूजा सव्वमेव सदक्षिणम् ४ ०, ॥ नित्यं देयानि राजेन्द्र ! गावः gat सरस्वती | दातारं तारयन्त्येते पाठ-वाप(६) प्रोहनेः इति ॥
सुकर्णाहि हाने यानि, सुवर्णं दात् › रजतं दुशदित्याब्िरूयेण व्रिहिनानि तान्येव हेयानि, नतु सुबणंनिर्सिमत बरहमाण्डमदरनिध्यादि दानानि ae दक्षिणा विधानान् |
(*) १९ (+)
१ (3) ४ (*)
जहतु -महषानाति दानादिषु यागान्तरं बा। mage 'रयेवव' एति य हईेमाद्रादी पात्रान्तर्नन्ि।
'हखाजरिनव्यव) सथ्यक पाठः 'खगक्त्यापि करतोऽय, भिति gore aia:
अच "नराकिप इति निष्ठः पवरः।
Cqatazefews’ इति पदरानलग्मज्ि। यतः "इती ageataq:’) यार afeurdie’ इति च ` कला दशो age aaa: दैव द्चिदाम्। ecuryeremeey varie Te हति वचनः "ग्नि मदचिदम्) इत पाठः mg इति।
४६१०
१ ()
पिपान-प¶रिजाते। |
मात्स्ये- पित्रणां राजतं पात्रं अथवा रजतान्वितम् । शिवनेत्रोद्धं यस्मात्तस्मात्ं पतरवठभम् ॥ अमद्धरश्व यज्ञेषु देवकाय्येषु॒वजित५् । रजतं दक्षिणा माहुः पित्रका्ययेषु सम्बदेति ॥ इति दक्षिणा निहपम् |
अथ द्रव्य मनर् |
~~ क ~
त्र सुषणपरिमाणमाह, मनुः- HAT गतेभानौ यत् GRA AAA रजः १८१) | परथमं तत् प्रमाणानां त्रस रेणुं प्रचक्षते । व्रसरेण्वषटकं सेयं fester परमाणुतः ॥ ता राज्ञसर्षपस्तिख स्ते त्रयो गौरसर्षपः | सर्षपाः षड. यवोमध्य सित्रियवन्त्वक कष्णतः(खः) ॥ पश्ृष्णरको माष स्ते सुवणस्तु षोडश | पल सुवर्णाश्चत्वारः पलानि धरणं दश | र कृष्णले समधृते विह्न यो रौप्यमाषकः | ते षोड्शस्याद्भरणं पुराणश्चैव राजतः ॥ कार्षापणस्तु faa यस्ताभ्निकः काषिकः पणः | धरणानि दश्च क्ष यः शतमानस्तु राजतः ॥ चतुः सोबर्णिको निष्को far यस्तु प्रमाणतः | एक FNS, एकं गुखा । ते सुवणास्तु steele । ते पश्च कृष्णठकाः TST माषकाः सुवणं इत्यथः । अस्येव कृषं इति संहान्तरम् |
आदिन्यपुरारेच 'परमंः इति पाठान्तरम्
ARATE: | ५६१
तथाच विष्णुगुप्तः-१८०) THANE, GRA यथावन्पध्यपाककाले निष्पन्ना धान्यमाषाः। दश. GaAs, THAT गुखः, सुवणंमापकः। ते पोडश सुवर्णः, एवं प्रमाण- एव प्रमाणसिद्धस्य dered इति । चतुः कर्ष पमिति | ते पूर्वोक्ताः पशकृष्णरका- माषाः | बृहत् पराशरेच- पश्चरुल्मवेन्माषः कर्वोऽषटादशामिरच तेः | तेह्वतुभिः करं प्रोक्तं दण्ड(शोमान पेक्षसः ॥ अत्र पेशसः--सुव्णस्य |
याज्ञवल्श्यः- Pesos: ead माषः ते सुवणं चतुष्टयस्य निष्फसंक्षापिच २८४) |
तथाच पिष्णु-
राजसषपे ead गोरसरषपः, ते षड्यवः, तत् त्रयं कृष्णलम्, saves माषः तदू्ादशकमश्षदर, तत् AGATE सुवर्णः, तच्चतुसौवणिकोनिष्कः इति | ब्ह्मप्रीक्त-- पलानां विंशतिवी शः पवी स्तुरा मता । शदतौलिकः सए वस्याद् भारो रिति तौखिकः ॥ मतान्तेतु- भारस्तु वि श्षतिवीश' पश्वविद्यस्त्युला मता a(t) | एति संक्षि द्रन्यमानप्॥ an” ees ९ (*) fawn: Slee, तदौयादं भामः । हेमाद्रौ विषयऽश्िन् परिभावाप्रसरसे बह- धा वदिं तल्लि । भषतु तद्यत् संचिपयोक्नम् | अव यश्िवल्का;--भरसरद-निदा-राज्वर्पप-गौर-यव-खग-माष-सुदर -धरव-इप्यमाद- धतमान-निष्कापवादौनुवाच । Tad, एवमेव fam A प्रोक्तम् | एव ग्योतिषेव- तथेषागक्षा चिष्यधाज्ज शक्ति | २ (४) SWS: पञ्चते Aree Gare Ham पलं gtetwarc: पशवापि प्रकौत्तितम्" ॥ इति याश्चवस्काः। 8 (।) विष्गुषः--'रि्ति तौलिकोभागः, saa भार्य चद्तीलिक इति हितौवा der’ । ‘gan: wren,’ इति भिन्नः पाठः |
SAR
हष्यस्य सुवरणा्ि्नं मानमभिथीयते। creretfe गोरसषया रूप्यमाषकः । ते घोडश्षधरणं निष्पावा विंशति्वां । रूम्यपठनन । दशधरणकम् , हतूलानां शातं हका)
विधान-पारिजाति ।
अथ रोप्यपरिमाणप् |
--- ॐ ध
art विष्णुगुप्तः — १८०) |
तलुाविंशतिर्भार इति |
धरणस्यैव संजञान्तर' पुराण इति । चतुः सौवणिको निष्क इत्यत्र सुवणप्रहण
मसु टे gers समधते विह्न यो रौप्यमाषकः | ते षोडशस्याद्र रणं पुराणश्चेव राजतः | कार्षापणस्तु Frater: ताभिकः कारपिकः पणः | धरणानि ANN यः शतमानस्तु राजतः । चतुः सौवर्णिको निष्क विहेयस्तु प्रमाणतः ॥
सुबणंपरिमाण प्राप्त्यथप् | हतश्च सुवर्णचतुषठयपरिमित रजतं राजतो निष्क इत्युक्त भवति |
[ ` भ 1 0
१ (*) x (4)
याज्ञवस्व्योऽपि- 2 BONS रूप्यमाणो धरणं षोड़शरोव ते । शतमानन्सु TAIT: प(फ)रमेवतु ॥ निष्क; सुवर्णाश्चत्वारः कार्षिकस्तात्निकः पणः | अत्रापि सुवणंपद पृरभद् श्याख्येयम् |
अथ तान्नपरिमाणप् | -- ओ
कार्षापणस्तु fama: तान्निकः कार्षिकः एणः a(t) |
7 शि 1 [ ae अ" क त AS Se aoe
ce निथ्यावा wre fiver एति पाढ;। ` दति प्रागु्तनपि प्रलाव प्रशद्धात् पुनद्च्यते |
चतुर्यसबकः | ४६१ कार्षिकः करषपरिमितः, entre: पण इति । कर्पपरिमितः ताम्रिक; पणः, स
कार्षापण शत्यथः। याज्ञवल्कोऽपि- कार्षिकस्ताप्निकः पण इति । कषपरिमितं ant ताम्नपण-इत्यथः। कृष. germ सुबणपरिमाण उच्यते । ते षोडशाल्यः (भः) कापोऽस्री परं फ॑चतुष्टयम् इति निषण्टुववनात्। ते पूडवकृताः । पश्वगुखा माषाः । पोडशाख्यः (क्षः) स एव-
च कृषं इत्यर्थः | वृहस्पतिः-
तान्रकष कृता मुद्रा विक्षेयः ताप्निकः पणः | स एव निष्पावाह्ेयाः, ताश्च पशचगुखामापाः। षोद़हाक्षः स एव कर्षं इत्यर्थः | स एवाह-स cae ( यत् ) पाविका Rat स्ताश्वतल्षस्तु धानक इति |
नारदः-
कार्षापणस्तु पुठ्ठस्यां दिशि They rasta
पणेर्निषद्ः पूर्वस्यां पोडरोव पणः सतु ॥
एतत् TNE: । स्वरूषन्तु, स्मृत्यन्तरे- sea: पुराणः |
पणो भवेत् काकिनी चतुष्केण, पश्चाहते शअुरमि-
वराटके: काकिनी चेका |
वराटकादि समुदयान्तानां संख्यानां स्वहूपमुक्तम् |
आदित्य पुराणे-
एकं get शतश्चेव eel चेति सत्तम |
यथोत्तरं दकषगुरणं ager दशायुतप् ॥
शताहतं emery प्रोच्यते नियुतं वुधैः २८1)
तथा शत eerie दश नियुत मुच्यते ॥
शतं शत agent कोटिरियभिधीयते |
भवदं दशकोरश ged कोटिशतं विदुः ।
ष्मणम 2 9 ए)
१ (x) अव ‘Haare,’ इति eae पाठःव्या्। FRA तच दाकि। » Teepe, — प्रागे बह्-परागन्ोतिष्पुर-कामर्पादौ। द ()) “निवृतम् इत्यत लज ‘aga’ मिय च निदुतनिति $चिदनि।
viv
विधान-पारिजति।
सलं कोटयश्चापि सर्व्वमाहुशच तद्विदः । दक्षफोटि सह्नाणि निखरव्वमिति संहितम् ॥ शतं कोटि AeA शङुरित्यमिधीयते १८५) | aga aerate पद्ममात्रन्तु तद्विदुः ॥ AEA ALA कोटीनां AAT FA: | गणितं तु aad घे प्राहुः संख्याविदो जनाः ॥
भास्करीये-
वराटकानां दक्षकद्रयं यत् सा काकिनी २१) | ताश्च पणश्चचतस् इति । गोमूल्य विष्येऽपि- Stara पणिका गावः ae: पौराणिको मतः a(t) । वृषे पटकाषापणका अष्टावनड्हि स्मृताः 112 वृशकार्षापणो धेनो रवे पश्च asta तुः | हिरण्ये कार्षापणकाः एणा नव तथाधिकाः ॥२॥ वस्त्रे कार्षापणाश्छागेऽषरौ पणा ददज्ञाविक् | तृषल्यामथ पश्वारान्मूरयं कार्षापणाः स्मृताः ॥३॥ दके पश्चादादेवस्याद् गजे पश्चशतानिव ४८३) | पश्वकार्षापणाः प्रोक्ताः दोलायां TET तथा ॥४॥ HRS कार्षापणकाः ताम्रे कर्षापणः स्मृतः | ताम्रे Safes पण इति मूल्य प्रकल्पना ॥ अधिकं कल्पयेन्मूल्यं saa वित्तानुसारतः |
इति मूल्यदक्षिणा विषयकः आवक्यफदाने सुख्यासम्भवे प्रायम् । अधमोह्यय पक्षः सति वित्ते नाश्रयणीयः।
निष्काः पश्चप्रदातन्या धेनोः पश्च पौराणिकाः ॥ थेनोरभावे grated तुल्यं मूल्यं न Sas: | निष्कं aad पादं च तददधद्धमथाऽपिवा ॥
अन्धव ‘ae: इति पाठान्तेदमस्ि, ब्रह्माख प्राश |
भाखरौय लौक्षाषत्याम् । शतोऽन्वदष्यकि |
प्रादित प्रसादे गोमूख्यादधारथे |
'चतुःकार्षापशो दरः ' इत्यमपि निद्रः पःठः; । 9%’ इत्यव at इसे षा एति च निद्रः पादः ।
agteres: | ५६५
तुरीयौ शः श्रवीतव्यः पश्च काषापणानि च । त्रयः कार्याणाश्चैव शक्तितो भूल्यकल्पना १८४) ॥ निष्कोदीनारः। दीनारस्तु भवेत् कर्वः शतैः कार्षापणैस्तथा |
विष्णुगुतः-- दीनारोरौपकेरष्ठा विंशत्या परिकीर्तितः | सुबणं-सप्रतितमोभागो रोप्यक इष्यते ॥ सुवणंश्च, कृष्णलः पश्चते माषा स्ते सुवर्णस्तु NST | पणः कार्षापणः । पोड़शामाषाः HA: सुवणस्य | सुवर्णे; षोड्शषपणः। पुराणानां भवेतकाकिनी चतुष्केण पश्वादतेशतुमि- वराटकः काकिनी चेका इनि २/1) | पश्वगुखा भवेन्माषः समुवर्णस्तु MSV । माषः कष: | वराटकानां BHA याः सा)क्राकिनी ताश्च AAA: | तेषोड्शद्रव्य(म्य, मिहैव वाच्यम् ३॥) | ्रवयेस्तथा षोड्राभिश्च निष्कः | ganna माश्रित्य gante मथापिवा | वाच्य इनि | पश्चकर्पापणानि वेत्युकतं कार्पापणक्रमः | पुराण इनि पर्य्यायः | सुवणं वाथ दातव्यं निष्कं वाप्यथ कल्पयेत् |
१ (*) Saran gas पाठ व्यन्य्ोनमोवयनमीगम। विषुगुमोधभाम्वे salty । कान्चायन- मते-ते qian मुवरशन्त् दीनान् तिकः हतः) । ततृ पादधानकेरिति gag: शयात् । fade ata: सान.। भगनिगिन्ययं व-- भवेत Hef: at: Bata; पुनः कतमः |
९ (1) काल्णयनः-
"माषो विंगतिभागम्त् इयः FTN । काक्किनीत् aquin aaa gaa इति॥
३ (i) भध पाठस्य महान् ea aaa) wat: पञ्निरश्ादां मध्यानां तरिपौराङिको' इति । "दोनारो Qagees finer afeatitas दृति fea: ^ बद्र (गदम् दौनारमतु तिकः कत. इति कारयन । तै भानका प्रथः । मु भुबन एति, तै ges इति च aaa |
वि--५९
४६६ विधान-पारिनाते |
तथा, तदद्द्धं मथापिवा निष्काः पश्चप्रदातव्याः | धेनोः पश्च पौराणिकं इति पर्यायः | दीनारस्तु भवेत् कर्वः शते: कां पणेस्तथा ।
इति संक्षप्र भूल्याध्यायः ॥
तथा कात्यायनोक्त द्रव्यपरिमाण च्च |
अथ धान्यादि मानप् १८) | ---# ~ भविष्य पुराणे- पश्च छष्णलकोमाषस्तेश्वतुः षष्ठिभिः पलम् |
स्कान्दे च- away प्रहतं द्विगुणं ged मतम् । चतुभिः कुडवे प्रस्थः आदुकस्तेश्वतुगणेः २) | आदृकस्तेश्चतुभिस्तु द्रोणश्च कथितोवुरैः । sei द्वयं सूपः खादी द्रोणास्तु षोडश ॥ द्रोणद्रयस्येव de, ताश्च सपं इति केचन |
बराह पुराणे,-
पलदयन्तु Tad मुष्टि रेकपलं स्मृतम् | ae-afe भवेत्ङ्ुच्विः कुडचेरष्टौच पुष्कलम् ॥ पुष्कलानि च चत्वारि ange: परिकीर्तितः |
चतुरादृको भवेद् द्रोण शत्येतन्मानरश्चणप् ३८5) ॥ १ (;) "यव-गोधुम-धान्धानि तिलाः कहू Ware |
marae Mas सपधान्यसुदाहतम् ॥' इति षट finan a | २ (॥) Cagft: इदं; प्रः प्रखा खतवार aaa: इति पुशकान्र पाठः |
१ (९) अतुधिः सेतिकाभिख प्रस्य एकः प्रकोर्धितः' इति ईमाद्िः।
चतु्ैत्तव्रकः | ४६७
विष्णु we पठन्तु कुडवः प्रस्थ आहकोद्रोणएव च धान्यमानेषु बोद्धव्याः क्रमशोऽमी चतुगणाः ॥ fit: षोडशः खाद़ी(री) विकषत्या कुम्भ उच्यते । छुम्भैस्तु दक्षभिर्वाधो (क्षो) धान्यसंख्याः प्रकीत्तिताः॥
(विंशत्या, इत्यत्र द्रोणेरित्यनु सज्यते । तेन ङम्भोद्रोणदयमिति qatar विशति द्रोणमितः कुम्म इत्यपरः |
षद्स्ल परिमितः कम्भ इति केचित् | एतेषाञ्च पक्षाणां देशकालात्मा्पेक्षया व्यवस्था AT १८५) |
स्कन्दपुराणेच- पलद्वयेन प्रतं द्विगुणं §डवं॑मतम् । चतुभिः ged: ser आदृकस्तेतुगुणेः | चतुराटृको भवेद् द्रोण इत्येतद् द्रन्यमाणकप्र ॥ चतुराणेमवेद् द्रोण इत्यन्यत्र पाठः | द्रव द्रभ्यमान मित्य: |
ग्रन्थान्ते च-
खाज-पायस-नाक्करिर ABS FAK | ्ा्रि्षत्पलिकः पलेधृतिमितेः प्रस्थेश्च षट् सम्मतः | तेर कषद्रधृतषु विति पलेदध्नस्तु vate: | स्थः क्षीरगतो बुधे निगदित शतपरेवतु ॥ अत्र धृतिरष्टादक्ष संख्येति |
ware on
ee CRS Serene are a> 9
१ (*)
तथाह्चखतो,-
‘Qa कामनः तथात्मानं द्रव्यं द्रव्य प्रयोजनम् ।
उपपत्तिमिदखाच्च mary ` समाचरेत्" fa i
aqney च-
"पद्मि प्रस्वो मागधेषु प्रकोतितः'। मागधं पाटलोपुवादो।
'काक्षिनौतं चतुर्भागो माधव्य च gaa
qaqa: ॥दैशैतु aed नयावहारिकौ' ॥
कादपशोद्बियव्यम्दिनि Aatnada’) दचिषापथ एन्यः
qe flag: gar द्या पोदरेव पदस्यतु' । पथ्यं बहादी । नगद; Tene Nee एति।
१ (१)
विधन-पादिजते |
गोपथ ब्राह्मणेच-- पड Fue ame ag: षष्ठिभिः पपू । पठेदरव्रिशत्रिः प्रस्थः मागधेषु settee: i भाद्कस्तेश्वतुर्मिः CMA: स्पा्तुराठुकः, इति | इति dfad धास्यापरद्रभ्ययोः मानषिधानप् १८) | नि
अथ भूमानप् |
— #--
आदित्य पुराणे-
जालान्तरगते भानो यत् Aa यते रजः | प्रथमन्तत् प्रमाणानां त्रसरेणु प्रचक्षते ॥ त्रसरेणुस्तु विज्ञेयः अष्टौ ये परम्राणवः। वरसरेणुस्तु ते ast बालाग्रं ततस्मृतं बुधः ॥ बालाप्राण्यष्ट रिक्षातु युकाल्शषाष्टकं बुधः | अष्टौ युका य प्रहु TESA TAHT ॥ दादश्षाङुक मात्रा वरितस्विस्तु प्रकीर्तितः | Sg wea प्रवेशिन्या न्यासः प्रादेश उच्यते ॥ तालः स्मृतोमध्यमग्रा गोकणश्चाप्यनामया | कनिष्ठया वितस्तिस्तु द्रावशाङ्गुलिका स्पृता ॥ रत्नि Schall विज्ञेय स्त्वेक विशतिः | चत्वारि विकशतिश्चव हस्त स्यादङ्कलानितु ॥ किष्कूः स्मृतो दिरत्नस्तु द्विचत्वारिशदङ्क्ः | HOUTA RMA AGUS: परकीर्तितः ॥
—
पाग्विषुधन्योतरोक्तः पान्धमाननुक्ता TU सान्दोक्तः द्र्माममुक्म्। स्कागोक्तानि
यवादि--चोनकान्तानि अरारथधान्धानि। मतामरे--षट fit खाविधानि धान्धानि। द्र्याशि, wetalins 47 Saale रशादिश्प्धातवः। बोडनयेतु वि्यादोनामपि पचमूतानां Wigan |
WIAA: | ५६९
agers युगं नाखिक्ंयोेतेवंवाङग लेः | धनुषा त्रिशता aang: संख्याविदोजनाः ॥ धनुः सहल हेचापि गन्यूति wales १(४)। अष्टौ धनुः Geri योजनन्तु प्रकीर्तितम् ॥ बहस्यतिः- दशहस्तेन दण्डेन त्रिरादण्डा निकत्तनपू | दतात्येव गोषम्मं श्रह्मणेभ्यो ददाति यः २८1) | मातस्ये-- दण्डेन सप्रहस्तेन त्रिशदभानिवत्तन्। त्रिभागहीनं गोचम्मं मानमाह प्रजापतिः ॥ सिद्धान्त Tati) । परमाणु मारभ्योक्तं मानप् । जालान्तरगते भानौ ददयादश्न्तुयद्र नः | परमाणुः स Sika: aed तेरथाष्टमिः। बालपेर्टमिरिश्षा युका anes च । युकाष्टकञ्च यं प्राहु य॑वानायुदररेस्तथा । अष्भिश्वाङ लं तिय्यगूयवानामुत्तमं मतम् | सप्रभिर्मध्यमं परोक्तं पडमिः स्यादधरमाङ्धलम् ॥ ्रीहिभिर्वा त्रिभिः स्याद्र (तः) मध्यमाङ्गलमीरिनम् | मध्यमोमध्यमः T(E) TERA: स्यदधमाद्लम् ॥ ्रीहिभिर्वा तिमि स्नत्तरधमाङ्गलमीरिनम् ४(+) | मध्यमन्तु त्रिभिः माद्धश्चतुभिस्तत्तथोत्तमम् |
"धनुः mead दिनः रि Wate Has म णय onl पृक । प्रन सम्यत पाठोविनु wine उनी) भधा) `
"यदुत पचर मधा राति नरः मन्वतूमृर faa, |
एकं गोषनोमावनतु मृदः win’ विचर; ' std a
“gray ai ayaa’ sia Qi d —YA— 34; |
aaNaae) BH: |
awed पा feafa gm) saad विवय ae ara afeale, तथा a— HIME AINE SMMC te | एथम4मथमत, feral ।
Gey मानदरग्यादः उत्पति ofeaortat Slemafe. तदवा,
४७० विधान-पारिजाते
मानाङ्गरमिति ख्यातं मात्राङ्ग ल मथोष्यते | कतुः स्ान्मध्यमाङ्गल्या मध्यमं पर्ववदे्यतः ॥ Hage तच्छ (SS) पादोनं मध्यमं मतम् | प््बद्धं मध्यमं ज्ञेयं छन्धाङ्गल मथोच्यते १८१) ॥ गृहीत -प्रतिमायामं नतालाङ्गल संख्यया २(१)। विमन्यतेतु भागेकं sage ARS ॥ प्रासादादिषु सर्वेषु मानाङ्कल मुदाहृतम् | मानाङ्गन्तु कुण्डादौ गृहोपकरणादिषु ॥ लन्धाङ्गलं न कुव्वीत प्रतिमावयवं बुधः | एव मङ्गलमाख्यातं तदूयदङ्गल मानकम् ३८१) ॥
AFIY BORA भागः स्याश्वतुरङ् लः | पावकं चाष्टभिभगि मुखं द्वाद मिरम्मतम् ॥
--'वातायनपधं प्राप्य य णंन्ति रविरश्मयः |
ay qe विस५ने Taq सरसरेणएवः |
प,माणवसऽ्टौ ata aq तदषटमि;।
तेऽष्टौ वालार्कं तेऽष्टौ लिका युका तद्टकम् ॥
द्याद्यारभ्य-
"वड यवाः साधमाः भोक्ता मनाङ्ग,लमितीरितम्' |
शिष्य- दविक हभण मध्यमाङ लि मध्यतः |
पवणोरन्तरा रष्य॒माताञ्ञ,लसुदाहतम् ॥
"एकं CMU हत्वा Ay क मङ्गनम् |
QUIT ल माम AMAA AAA: |
"उच्छायः प्रतिमायालान्नहौमानाङ्ग.लाश्रधः।
महामानाङ्ग. GNA लमितौरितम् ॥
'यागोपकरणान्यव ea हीन वै।
होमाङ्गानि सवादीनि कुण्ड" BRIT TIAA |
"ईडना दू लेनापि gaat \ कल्पयत् ॥'
सिशान्तशेखरच,-- ‘aay लेन चानेन मष्ठला aan,’ इचयादि | १ (*) अवलब्ाङ्ग लम्--देडलमभ ङ. लमिति वोध्यम् | x (1) "नच तालाङ्ग.ल ' तालपरिमिताहवे वाञ्यन्। ताल माना dear tnt | १ (i) अच पादः लिटा धः।
चतु्ंलबकः | ५७१
तारश्च तत् समे शेयं दस्वलक्षण मुष्यते | चतुष्विकषति मात्राः (द्यः) किथुरहस्त इति स्मृतः १५) | TT तत् समं ज्ञेयं हस्तलक्षण मुच्यते | किष्ठु-हस्तेन gedia शयनासन मानकम् | गृह प्रासाद्-लिङ्गानि प्राजापत्येन कारयेत् | भरामसेटक पुरादीन् UGH करेण च ॥ धनुद्रहिण ुव्वीत क्षत्र मानश्च योजनम् २८1) | अङ्गुलस्य हस्तस्याप्येवं मानं समीरितम् a(t) ॥
इति भूमिमानप् II
~~~
अथ ATTA प्राची साधन मुच्यते ४८९) |
४ (\)
तत्र नारद
एवं लक्षण संयुक्ते क्षेत्रे सम्यक् समीकृते | ृव्वोक्त लक्षणं शा(स) ड तन्मध्ये स्थापयेत्ततः | तच्छायां स्पहोदूयत्र वृत्तं geal पराहयोः ॥ तत्र Braga विन्द् वृत्ते पूर््वापरावधो | समं मण्डलं शुमान परिमित व्यासा | र्व्वोक्तलकषणं ऋजुत्वादिर्रणोपेतम , GM. सरलः Te: TRS धृतस्थिरः | areata: स्यात्तिषृत प्रविरोद् भुवीति ।
me भ re gern eee त नके ae:
‘gaftnfaaria (नोच) way इतिणतः' णवमधिके पाठानर emt "सेवमान योज्नननिति' भित्रपादोऽनि ।
ad लचशमिरौतम्' saa: पाचोऽनि।
अव ससेपेण भूमिमानमक्तम्। पस्कननु Tr Garef जानि। aaa, AS परमाणुः, मुरन्रलमरण", वालाग्र) निचाः, sal, TSENG, MALZE- quay care लतोऽङ्कनम्!। aes पदं, creme feat, oaaleqe)- TH: खात. । fereaa qaaiea, चनष्म्बः UIE TS, परहमन नालिका हिल धनषा करोः, एनत शा tafe, तदद्गियण' TNA, इत GET: |
प्राचो सधनरीनिनु ज्योतिष मिहालनान लेव ata मत, गिन्यर्वादावकि |
४७१ विधान-परिनाते।
शुख्वसूले, BATT -१(४)। समे शङ्कु" निखाय शङकसम्मितया रज्वा aves परिखिठ्य यत्र saz: शकवपमच्छाया निपतति तत्र राङ्क निहन्ति सा प्राची |
अथ बास्तुवलिः। प्पश्चसारे,- ्ुभकम्मणि दीक्षायां मण्डपकरणे गृहादिविधिषु | तथाविहित बास्तुवलिः स्याद्रक्षा विध्नो पश्ान्ति सम्पदः | तथा बराह संहितायां विरक्तः (+) |
मातस्ये च- ततो ब्रह्मादिभिः प्रोक्तो वास्तु मध्येतु यो विः | आहारो वैश्वदेवान्ते ad तव भविष्यति ॥ यज्लोतसवादोच वषटिस्तवाहारो भविष्यति । वास्तुपूजामङुर््वाणः नेवाहारो भविष्यति ॥
१ (*) saga हितीयसं क्षे । ठतीगर सते यथा agai रज्वा अभ्यस्य पाशौङ्कता कोः पाशौ प्रतिम् दचिणायम्य मध्येशद्ुरेवसु तरतः सोदीची । समेति। अत fata “se प्राञ्लमग्निमु इग" षति qua तथां-ध्रागु भम्" दृयेवमादि दिगागरत्म्। तनो दिरूनिरुपणा्दमाह.- समगर" निषीत्रतागहणाध्म्। faaate erat देपस्य॑स्यात aa द्िगम्पष्टा भवति, ( शङडुवरीपरि दादशाङ्गलः। पर. लोभूमिखातः, EMITS: । अस्यलचगंज्यो पि, -(ममतनमत्तकपरिधिः भमसिङोहलिदन्तजः गदु: | तच्छायातः प्रोक्तं जाने दिगरदेशकालानाभ्)। इति) तवश्, निवाय ततृषद्धितया रजामण्डनंप लित् । तव मण्डले पूर्वापरयोनखयोः, गहोरय-ाधातिपाने ऽतरीदौ गइनिष्ठनेत् । सादिक् art भबति अप्ररतं यथा,--'रजामण्डनदत्तपरिनिष्यक्ञवा नेषमोर्मग्डनप् सापरनेष्ठयो awa शड्ोरयज्छायानिपत पञ्चिमरेखायां प्रविशति, qataal निःसरति) तवम्यनदय दी walang लिषनेत्। fered वा कुर्यात् तव प्राक्शुःप्राचौ। पर्िमग्ड़ः प्रतोचौः wey मूर्याधौना, तस्योदयस्शानारनावहुल्वात्, प्रतिद्िः भित्रलादनियधेन प्राचोजनालुनका । aay भ्म्यापनैन प्राचोसाघनसुक्तम्। दिणायनेतु विवापयन मक;महादेति। मेषतुलासकरान्ताहे प्रायांयुतरायामृदेति । भतः कैवलमकातप्राचौज्नानं दुषेटम्'। शय BAe साधनमाह तदनन्तरनित्यादिना। प्राची vate} गृतानद्धितशङ्ोः तौ पाणौ प्रतिमुच्य प्रदिः frg@ieacel ैष्यभागेचिद्ग दविणलान्दिगि aor way, यप्र रज्लृमभ्यमायाति तव मध्यचिङ््यः ugtavia निखनति सा द्चिणादिक्। एवमुत्तरनोदिगणौहेत रज्जभुसरस्यामाज्नष्यमभ्यभागे्डंनिड( शा eatey उस्र दिक् sft’ | २ (|) (लन्धदेवग्हादिष' रति भिन्रःपातः। भन्तमन् areata fer । avrefafera ज्योतिषयन्थं ।
खदु्थेशतवकः | ४७१
CMT: हः स वास्तु पूजने तदा । कास्तु यक्षः सयुदिषटस्ततो विन्न प्रशान्तये ॥ यतनाद्यथिष्ठाे षु वास्तुविक्ेषा स्तत् प्रमाणानिषोक्तानि ।
ज्ञानरत्नावल्याप्र - चतुःषष्टिपदं बास्तु देवानां परमन्ततः | एकाशीतिपदं वास्तु गृदाणान्तु प्रकीर्तितम् ॥ नित्यं शतपदं विद्धि सुस्थिराख्यं सुसिद्धिदप् | पथोदुर्गपुराद्यल नगर भ्राम खेटके ॥ शय्यासन विमानेषु तथा वलि गृहेषुच | सिद्धिस्थाने तथा aed वाप्यादौ परिकल्पयेत् ॥ वापीकूुप वडागादौ वनेषूपवनेषु | उक्तालकतेषु सर्वत्र कार्यं शतपदं शुभ् ॥ गृहे गृह प्रमाणश्च वास्तुदेवं प्रक्पयेत् | na देश्चादि संस्थाने वापीकूप चतुष्करम् १८१) ॥ SHAY TAT GRE प्रकल्पयेत् |
प्रप्सारे,--२)। छरत्वावनि-समतलां चतुरस FOAM, ass को्यतपदाश्व स कोण सूत्राम् | तस्यां चतुष्पद समन्वित मध्यकोष्ठे ; रह्मा तु साधकवरेण समर्बनीयः ॥
erase mek त्यादिना वतुःषश्ठि कोष्ठकं TATA मण्डलं इत्वा वत्र maga वत्वा मध्यम कोष्ठचतुश्येतु ्रह्माऽच्चंनीय इत्यर्थः |
[7 ए ee
१८५) ‘aged’ sit पाठान्तरं gma | 2() शरौभगभत्पादक्नत प्रपच्चमारतने इति। भ्य दशश्रोका;ष्वः | वि---& ०
पथम पटल ८ -० mati नतः
५७४ विधान-पारिति ्रगुयाम्य TUTE कोष्ठ चतुष्पदेषु सममि यजेत् |
आय्यंकमथ सविवस्वत सन्नं, भथ मित्रं महीधरं महषः ॥
कोणद्वयाद्कोषठष्व्च्याः सावित्र सवितृ शक्राहाः |
सेन्द्रजयश््रतल्यसापश्च बतसकस्तथाऽग्रथाधाः ॥
a पार््वोत्थपदे gy ged गुहास्य मणौच यजेत् |
जम्भकपिङिपिच्छाख्यो चरकि-विदायोच पूतना ग्रोक्ता ॥
घरदधपदाधन्तासुच चत ag दिश्ुक्रमेण वहिरज््याः |
बासव-यमजटेशशकशिनाम Stata मन्तरेण विधिना ॥
¶क्षानाख्यः सपर्जन्यः जयन्तः शक्रभाष्करौ |
सत्योभृदोऽन्तरिकषश्च देवताः प्रागुदीरिताः ॥
सन्निः पूषाच वितथो यमश्च गृहरक्षकः |
गन्धवा भृङ्कराज्श्च मृगोदक्षदिगाभ्रिताः ॥
निक्रतिरदौवारिकश्च सुप्रीवो वर्णस्तथा |
ुष्पदन्तायुरो शेषोर(रो)गो प्रत्यगदिगाश्रिताः ॥
वायुर्नागश्च मुख्यश्च सोमोभष्ठाट एवच ।
अर्गलाख्योदितिस्तद्रत् अदितिः सौम्यदिग्गताः ॥
इतीरितानामपि देवतानां, चित्राणि कृत्वा रजसा पदानि |
पयोऽन्धसा साधुवलि; प्रदेयः, दरव्येश्च वातन्तरविशेषसिद्धः ॥
अत्र-तन्त्रविकेषश्च । कपिषटपश्च रात्रादिः। तदवहिते रित्यर्थः | पतस्व ase.
वास्तुपुआ-होम-वरिदानादिकं प्रयोगश्च गृहदान प्रकरणे वक्ष्यते ॥
इति वास्तुनिरूपणप् ॥
चदुर्थल्तबकः | ४७५ अत्र मण्डपादि निरूपणप् १५।
TATA, — Rt)
कनीयान्द्हस्तः स्यान्मध्यमो द्रादशोत्मितः | तथा षोद्कशामिरस्ते मण्डपः स्यादिहोत्तमः ३८१) ॥
विश्वम्भर बस्तुशास्ते,- दशदरादश्च हस्तो या कलादस्तोऽथवा पुनः। ASTRAY Bred मण्डप द्वयम् ॥ धाम्नो धामान्तरं त्यक्त्वा धामापरे यज्चमन्तपः ॥ भत्र कलाहस्तः-- NST हस्तः | प्रतिष्ठादीपके, मण्डपं प्रक्रम्य -- हस्तात् TSA Hose द्वादशान् दरा एव वा ! | मध्ये वेदिकया युक्तं TAT समन्ततः ॥
प्तिष्ठासारसंपरदेतु, -षोड्शहस्त मण्डपमुततवाऽभिहितो दश-द्रादरशहस्तोद्िद्ि-षृद्धथा ततः क्रमादिति । अव्रुस्तौ द्वादश हस्ताविति कनीयांसो मण्डपाबुक्तौ (यातः) | ततःपरं faaga ति दशदस्वश्च मध्यमो । Wegener ange, एवं दिदि
— *
९ (t)
a (;)
१(*) श्परभनथतादियुते विहिते काले मणपम् विदध्यात् । वद् यवा-
एकक्षलगपन्ते TUE मणपम् । नवकलशपसं SAAT |
अषटोततरथतपकते TAH! सडइलपचे सप्तपञ्चकमित९ ॥
पदिशभ्यमानमितयधः;। सच पो इगनश्रवुतः । मध्येबलादः प्रानेऽदचिश्टाः। मध्या we- इशप्रमाथाः। अन्ये पञ्चहशप्रमायाः। तेवांपखमोऽभो। भूमीखातव्यः। तत्तोरदलब्धाः Sawa: | तदहा; फलकाः! sary ।
वित्र दासुशास्े --मण्डपानरमुत्दत्य wel मगपदयम्। धावोधान।नरंचक्तोषामारे यन्नमद्छपः | द्शदाद्गड़कोवा कलाडइतोऽचवापुनः | यदा मख्धपदयं क्रियते तदामश्छपपरिमित- मनतं लक्ता हितोय मश्षपकर्यात् । यद्ाये-षामाद्रमश्वपः fina तदा तदामपरिमादामर्यक्रा quired वुर््यादिति। कलापरिमित. इतः षो इबश एति। मयमतवशुबाजञपपि मखप$तम्ि |
इय Migead iqaraqa |
४७६ विधान-पारिजाते।
agate चोक्तात् Sema! ततोऽपि दिदिदस्त इद्धथा शादक्षऽस्तापेक्षयातू्मप् | त्युभयरपं त्वेतत्। एवं संप्रहकार मतेतु-पश्वविध मण्डपा इक्ताः। खिगपुराणेच, तुलापुरुषमथिषत्य विषति हस्तमितमण्डप उक्तः | विहाहस्त प्रमाणेन मण्डपं कुटमेववा | अथाषटादक्ष हस्तेन कठाहस्तेन बा पुनरिति ॥ नच द्ाहस्त- मण्डपे भयेन वेद ( वेध ) न्यासाः । ण्डक (पं) च मेखला ame व्यासानि, वेधन्तरेच पादपरिमितानीति । वेधामाह-- प्राकपाच्व मिरित्वाष्टौ हस्तव्यासाः | उभय AHH हस्तमात्रमवशिष्यते | हत्र॒ऋत्विगादीनामुपवेश्चनादेः सौकय्याावः। मेखछापश्चककरणयपक्षेतु नतत् सौकर्य्यमिति, नायं पक्षः साधीयानिति वाचयत् | एकमेखल्कुण्डपकषे एकमपि बिधानप्., पक्षान्तरे TAA मण्डप-स्योपयोगात् | भत्र चतुरस्र साधनमाह, विश्वकमम्मा,-- कृत्वा प्राकृसुत्रमद्धाङ्भं दक्षिणोत्तर मत्स्यो: । न्यस्य सूत्रं ततः कोणेरङ्धितेशचतुरखकम् ॥ अस्याथः--१ (शर) | इष्ट प्रमाणं तत् प्रावीसुत्रमास्काल्य तन्मध्यमं कस्पयित्वा orate, सम्पादिते रेखापुब्ोक्ते (वान्ते) सु्स्यादिते ( सम्पादिते ) targeated सूत्र स्यादि निधाय रेखा- मध्यमाके किञ्विद्धिकं सूत्वा हतमार्णेन प्राचीसूतरस्यापर पश्चाद sare क्यात् | एवै प्राची सूत्रस्यापरान्ते सूत्रस्यादि निधाय पूवपरमाणेनेव सूत्रेण प्राचीसूत्रस्य- प्रागमवे, पू्व्वक्ृतघृत्तद्भौभिसुखं परस्परमभेदेन निः तामद्य gare’ geal | एव॑ परस्परमन्तरेखाद्रयरूपौ वक्षिणोरूरमतस्यो A(t) सम्पाथ ताभ्यां मध्याङ्केनव स्पष्ट दक्षिणोत्तरायतं प्राचीसूत्र प्रमाणमा्रं न्यसेत् |
Lo) चतुवरगविश्तामदौतु-- पूर्वोक्त tarafefare सूवल्यादिं निधाय, मनख्यमूतानरं afer हसं रचयेत् । तस्याएब रेख।यामूले निधाय, ततसूवामतरं परिशम्य इत्तं रत् । तखाएव Vara अपरप्राने तद्धेव Gees निधाय aqaa tare हितोयन्तं कुव्धात् । एवं ठत्तदये HA दृचिष्ोत्तरदिभोमंत् शशयं निष्यद्यतेऽथ, मतख श्रये gifetar खान्दने Sa catia afedaa qattatfead safe: wag विकच faa” |
२ ()) 'सुलोपरि qa निपातनात् खस्तिक् मध्याह्नतिः भि्पभासतेषु aqe qua’ ।
faearay मयमतादिषु। शति हेमाद्रौ व्यक्तगसि। सव पातम मतुखालतित्वन wae इतिन्बपर्रथः |
TARAS: | ४७७
ततः ततसत्राद्धपरमाणेन दक्षिणसूत्रान्लात् पू््सूतरान्ताष, wa (aq) फणे मनूस्यहपं क्यात् |
एवं नैत्यादिकोणत्रये मतस्यान् सम्पाध प्रागद्कोण AWE मतस्यदरय- सुषपर.सूत्रचतुष्टययोगाच्रतुरसर सिद्धिरिति ।
छ चतुरक साधनाराक्तौ या्षिक-प्रसिद्धानु (प्र) मानेन वा घतुरलन- कुयति १८१) | यथाहः--ढ'इुकारिकायाप् ,— MATA रज्जुःस्या त्तावानेवागमोभवेत् | ATA भवेच्छडङुः NETISA निरन्छ(लोनम् १ ॥
अस्याथं - मण्डपादिव्यासप्रमाणारज्ज सखसमेनागमसंजञकेन द्वितीयेन भागेन asta | तेन द्विगुणप्रमाणाच रज्जुः सम्पद्यते । तामेवोभयतःपा | अंशा ) श्वभ्यां सह तावतो dager तामष्टथा विभज्य पश्मांशते कषणाय (पच्च) पष्ठंशान्तेच ETT X(t) | विहकूपं कृत्वा मण्डपादेः |
प्राचीसूत्पान्तद्ये शंकुदरयं निखाय अन्तःपाक्षौ तयोरासन्य कप॑णचिद्वमाङप्य aged Pager । तत ईशानाप्रेयादि-श्कुषु प्रादक्षिण्येन | Tye, मण्डपादिषु-चतुरखं प्रसादयेत् |
इति gota: | तेतोमण्डपसू्रन्तु त्रि ( निः ) गुणं पगिकल्पयेन् | पूर्वादिषु क्रमात्तस्य मध्यगमतु ( त्रि) वैदिका । एवं खेदितिकोणेषु त्च-प्राचन् सुविन्यसेत |
१ (*) wa प्रायौनिद्पणादि nee प्राचोनसमयं यागादिषु यनभव्रत्य-दका-गन्न ककार निर्पशयन्य षु तरेव इमाद्राादिषु बाप्ताविदा-मयमतादिषु यन्य पून मश्नन्ति | २ (1) भविष्ये--बेदिपद्रान्तर amt कृणाति नव Tear | वेदाखाग्छव तानिरूरपंलान्धयवा aie | ay देदाख)डि,--अतुरज्रादि sari |
४७८ विधान-पारिजाते।
तान्-मानस्वरूप्कान् इति । आप्नेयाकिक्रमेणेव केशान् दिग्बिदिकूषुच । इष्टकाभिमृ'हा वापि वेदी (दी; ) दर्पणसन्निमा । राजहस्तोच्छया कार्यां विदुषां सिद्धिमिच्छताप् | मण्डपसूत्र मितिः । प्राक ( श ) परायत्ता दक्िणोक्रायत्ता त्रिगुणां त्रिभागा- मित्यथः। तेनच नेवभागः मण्डपःसम्पद्यते |
मध्यभाग इति | मध्यमे Aas तन्माना वेदिः कार्येत्यर्थः । राजेति-राजा अत्र यजमानः। तद्स्तोच्छरयेत्य्थः १(*)। पश्वरात्रे,-
HAVING चतुरश्च मण्डपान् | सारदारुभवांस्तम्भान् दृढान् FATA समान् ॥ मण्डपाद्वाच्छ्ितान् वेद संख्याश्चुडान्वितांस्तथा | बलिकामृद्धतस्तेषां स्तम्भद्रादशकं पुनः ॥ वाह्ये पीट प्रमाणेन तत्र सुत्रविभागतः। कल्पयेद्धिकरे दवारे चतुरङ्ुलरद्धितः। मध्यमोत्तमयो्वेदी मण्डपस्यपत्रि भागतः | चतुर्था शोच्छरतिःतस्या लिस्ठपन्चतोऽपिवा ॥ नवेकादशहारं ( द्वारं ) बा इष्टकाभिः प्रक्पयेत् | कनीयान् दृशाहस्तःस्यान्मध्यमोद्रादरोन्मितः ॥ तथा पोड्कशामि रहस्तेमण्डपः स्यादिहोत्तमः। वेदसंख्यान्-चतुःसंख्यानिति । वचुड़ान्वितान् शिखायुक्तान् | बहिकामूद्धत- इति । तेषां चतुर्णा carnal शिखाभिः प्रोक्तरन्धाणि, उभयो- रन्धद्ययुक्तानि वलिका dant. तिय्य॑क्काष्ठानि स्थापरनायानीत्यथः | वाह्ये -वेदिकास्तम्भ बाह्य परिधावितियावत् | पीटप्रमाणेति-पीठस्यचतुर शीतस्य मण्डपक्षेत्रस्य प्रमाणेन तत्रसूत्र विभागतः मण्डपक्ेश्र विस्तार सुत्रतोऽशेन वदहिःपरिधौ दादश्षिडानि तुल्यान्तराणि gen तत्न हवाद्त्तम्भाःस्वपन्चमांशेन निरवबथेयाः, इति पिण्डितोऽथंः |
——— ~
१ (*) यागादिह्नये कखमखपादोच यजमागडलः परिभारे पुरोडितडलशोदा are: | परं बिल्पभाल- gfx कर्यतदप्रथतियन्य परिमानविगेषवा चकः पारिभाविको cave वितः |
waters: | ४७९ उक्तंहिः- मण्डपप्मिता रज्जुः पूर्व कायां चतुगुण | पश्चात् काय्य। त्रिभागा सा रज्ज्वमेष्वक संख्यया १(#) ॥ तदेवं षोड्दासतम्भोमण्डपः सम्पद्यते भत्र are args च् डाः वलिकाश्च त्वनियताः | तदनभिधानाद्वा। न्यसेदृद्िकरमित्यादि मध्यमोत्तमयोरिति। चतुरदल- ृद्धित-शत्यनेन सम्बध्यते | ततश्च कनीयसं मण्डपे दिकूपुत्र प्रमितमेकेकं हस्तं गृहीत्वा fee विस्तृता । तानिष हाराणि कार्य्याणि | मध्यमे चतुराङ्गछाधिक-दहविकराणि कार्य्याणि । अतश्च-द्ादक्हस्तमण्डपस्योभय- हपत्वाद् graf चतुरङ्गराधिक द्विदस्तानि । दि्तमात्राणि वा कार्य्याणि । saa तङगुलाधिक द्विकराणि कार्य्याणि २(†) | व्रिमागतः--इति पुव्वोक्तन्यायेन मध्यम framed नवमांशरूपः ःतीविस्नोना- वेदिरिति शाक्जतःपरय्यवस्यति | त्रि-सप्र-पच्चत-इत्यादि (स्व) विस्तारस्य तृतीयेन पञ्चमेन नवमेनेकादह्ेनवा भागेन तस्याश्च स्यादुच्छिति रित्यर्थः | हवि(हो)यत - इति हारोभागः। क्रियाविशेषणं बाह्यस्तम्भपरिमाणमुक्् , शारदातिके,-३() पोड्शस्तम्भ संयुक्तं चत्वारस्तेषु मध्यमाः (गाः) | अष्टहस्त समुच्छायाः संस्थाप्याद्रादश्चाभितः ॥ पश्चहुस्तप्रमाणास्ते विच्छ्राक्रजव्रः शुभाः ४८५०) | तत् पश्वमांशं निखनेद् मेदिन्यां तन्त्रवित्तमः ॥
१८१) "श्रि, saifanaraisfia | ॥
२८) अवर वाष्,-मिति। इति Safeway aw चतृष्टयापेदय) वाज्रावम्। तथाहि, पथ मध्यल्तश्रचतु्टयं विन्यस्य ततो वाह्यपरिधौ aaa विन सेत् । एवच पोडशी मभपः समपद्यते। सूतेविभागत एति, प्राक्रपरिमि।यतम्य दविकोत्तगायतव्य वा qaqae ठतोया. शपरिमितमन्तरालं विहा सम्मा faanmarsag, । कन्धसंिकैर्मिति, कन्यमणये दि इलविलारं हारं कायम् । arity चतुरद्ुलानिहहया विध्रयमिति, Garett
१८) ठतीयपटले १४८-१९०पह ।
४ (०) ‘qewefa—aeg मपे पशसाः । मध्यमे षड् इताः | eng सालाः हारथाद्ाविप्रेयाः, हेमाद्रि मृरयः wy: ।'
„ मयमतादि agar, सण्डपारौनां दिज्नयादिन्पारिभाकिक्री sar
(*) क्रतवः धमाः इति पाडामरमन्ि।
2 eee;
४८० frara-arivera |
afte दष्ट श्छादयेत्तत् समन्ततः | दारेषु तोरणानिस्युः क्रमात् क्षीर महीरुहाम् ॥ स्तम्मोच्छायः स्मृतस्तेषां GAC: प्रथक् पथक् | दकषाद्ल प्रमाणेन तत् परिणाह दैरिवः ॥ तिरय्यकफलकमानं स्यात् स्वम्भाना भद्ध मानतः | शूरानि कर्पयेन्मध्ये तोरणे हस्त मानतः ॥ fing ध्वजान् निवध्नीयाह्लोकपार समप्रभान् | वितानदभमाखादयरलङक वीत मण्डपम् ॥ तत्तिमाग मिते क्षत्रेऽरत्नि मात्रसमन्वितान् | चतुरल्नान्ततो वेदीं मण्डलाय प्रकल्पयेत् ॥ पोड्शास्तम्भ॒संयुक्तमिति - मण्डपस्य विशेषणम् । स्वेषां स्तम्भानां खप च माशेन भूमौ निखननम् | `` र्मा न्यसेदभूमो सर््वसाधारणोविधिरिति वास्तुशास्त्रात्। तत्रैव, करोः oPreg संच्छा(स्था)श्या विजया स्तु मण्डपाः इति । atone क्तानि, मातस्ये,- . हरिषु कार्याणि तोरणानि, चत्वार्यपि क्षीरवनष्पतीनामिति | विष उक्तोवास्तु शाखे, - ALANS ष्टश्च वटशाखाकृतानितु | मण्डपस्य प्रिदि्षं दाराण्येतानि कारयेत् ॥ प्वहस्त प्रमाणा स्ते विस्तारेण दिहस्तकाः ee) | पद्द्गराभिषद्धास्तु सपरस्ता ANA ॥ HET TA शेन शङ्खं चक्र गदाम्बुजम्। प्रागादि क्रमयोगेण त्यसेदेषां सुदारुजम् | पष्चमांशं न्यसेद्भूमौ सव्वं साधारणोषिधिः ॥
[द ० णका 1 7 ~~~ ——.
= = ---- ~~~ ee yee
[न es CO ee ee प
१ (*) मन्सुक्तावस्य।म्--तोरखानिच Ase दारेषु खापः इति ‘feqerafe च बिद्ध्यात्पखमा धतः" | करिग्रासारेऽपि--'दिचृहारदिमधष्यतः' |
चतुर्थंलबकः | ver
छत्र OTT तोरणान्येवात्र दारकारणत्वाददारशब्देनोच्यन्ते। नतु मण्ड. पस्य दराराणि। तेषां मध्यमोत्तममण्डपयो स्तोरणपे्षयाऽ्प परिमाण स्योक्स्वात् १८) |
मात्स्ये तोरणत्वेन पृथगुपदेशात् | खातानाठच कनीयसि मण्डपे पश्वहस्तत्वाभि- धानात् । SHAT सप्दृस्तत्वाभिधानात्। मध्यमे SS Re भवन्तीत्यथ-सिद्धप् |
अतएव कनीयसादि मण्डपकरणानि प्रकम्य त्रिकाण्डे प्वषद् caer युक्तम्| धडङ्गखमिवृद्धथास्त्विति,- कनीयसि मण्डपे figenerce, मध्यमे. पङुरधिकनिस्तान्तराढा, उत्तमे द्रदशाङ्गुलधिकिहत्ान्तराढा स्तोरणाः ( तोरणश्ाखाः ) निखेया इत्यथः २८५) |
मस्तकं इति, तिर्यक् फलकस्य मस्ते दवादशांसेन प्रथमावि मण्डपेषु यथा क्रमं TQS athens TE चक्र गदाम्बुजानि कत्वा निवेश्यानीस्य्थः, एतेषामेव षिषेषणं सारदादजमिति ।
यद् दारे मय॑ तोरणं तलानिच Pagar) ead तत्र ogres काय्यं मित्यर्थः । शेवयागेतु agp चकरादिस्थाने परिमाणान्तरयुकतत्रिशूखादिकमेव काम्य
मित्यर्थः | पिद्ररागमेच,-- शूरेन विहिताः कार्य्या द्वार शाखास्तु मस्तके | शूरे नरां देध्य तुरीयशिन बिस्तृतिः ॥ ऋजुं मध्यशङ्ग स्यात् False (क्तं) च Tey: | प्रथमं तत् समाख्यातं रं रोपयेत्ततः। asim gager शृद्धि्विशश्चाङुसशद्धितः ॥
१ (५) धिडामगेठर--"्ययोधोतोरणं ga याग्यलौ इन्बरंमतम्। प्िमगरलसण्यत gut ्रथतोरयम्। पूष्ववापवसूतं नययौधयोचरं मतः" । तेव-रषो इश्वर Maga: पृच्छादितः मात् । qarfen: विधातव्या यदादयनविपय्यः । want रकमेरेषां सव्वाभामु निदथयन् ।' चतुषु वेदादि-मनरतृषटयन तौरकानि gry | परिमा श्विषये grand कान्यायेनोकरम्-'भोदिन्यादयैत् पर्मिकम् | SNM, प्रदमौरुन्वरायुनय वरोलयं aed why’ | बादुणाम्त च, - ' भवत्यो segs azar amine | were प्रतिदिशं दाराखूतानि कार्धत्'। x (+) meme faze? इति पाठानरम्। 'तोग्कोऽग्ौ afyete "ति Merete:
" वि~--६१
५८१ frara-arfvare |
तुरीयान graded equ तेन CARS: | पयोः पाकीखयो | प्रमं इनीषो arevel Arye gage रोपयेविति। शूहत्य शूभागौयाहुष्ययपीका. विले निषेदायेदिस्यर्थः | शेषाणां मध्यमोत्तममानानां १८१) तोरणभूरस्यच Rasa) ere: । मध्वा पकादक्ा्ग्दी्षं श्तमे प्रयोदश्ायदीर्वं॑शूढमिलरथः | वेक्षाछभद्धि इति। मध्यमे शूढभागीयाङ्गुखत्रयं॑पटिकायां निवेद्यम् | शतेत्वहल्वतुष्य fread: । तोरण विषये विषथान्तरयुकतं सिद्धान्तशेखरे, - लक्षणं तोरणानां घ व्ये संक्षेपतः क्रमात् | न्यप्रोधतोरणं ga याम्वेस्वोदुम्बरं मतम् ॥ पश्चिमे ऽधत्थ सम्भूतयुतरे प्क्ष AC | पूर्व्वा ष्टक्षसम्भूतं न्यप्रोधश्ोत्तरे मतम् X(t) ॥ एकमेषामामे स्यात्त दभावे शमीहुमः। एव॑ खदिर शाखाश्च शालीयाः तोरणे स्मृता इति ॥ तोरणस्थापने मन्ता उक्ताः, मूलागमे,- मण्डपेऽथाभ्निमीरेति विन्यसेत् पू्व्वतोरणम् | (gteatet "ति मन्त्रेण दक्षिणिख निवेक्षयेत् ॥ ‘arm भायाहि' मन्त्रेण afiad बिनिविक्षयेत् | ete ति मन्त्रेण न्यसेदुसरतोरणमिति ॥ मण्डपे पताका उक्ताः, मातस्येः-
लोकेहाषर्णाः पताका मध्ये ध्वजः किद्धिनिकायुतः °(:) स्यादिति | qa संप्ैऽपि,- मण्डपे पताका छक्ताः, मातस्येः-
१ (*) 'मध्यमप्रोचमानानाम्' इति fare: पाठोऽसि। x (t) 'सख्छपं प्रति पताकासु प्रोक्ताः चाख्ाध--काविदैः। सप्ला; पताक्षालु सपरन विकृताः ॥ RATT वन बलमौतु हिमपभाः इति संय, विगामथोच | ६ (t) 'पञशचहलाध्यणा काया वेपुख्यन दिहशकाः | खप्डशाःपताकास्थः fq gare: ॥ forge: edt धमा धतरा भेषषब्रिभाः | इरिताः पाष्छुष्ा प्रथा; पूष्यादितः क्रमात् । एषं wets एमाः कायाः पताकाः पादवान् |, ॥ इति माद्रे ।
१ (9)
चतुरकः |
सप्रहस्ताः पताकाः स्युः SAA विस्तृताः | लोकपाल्मनुकर्णेन नवमीतु दिमप्रभाः॥ पीतरक्तादि वणाश्च पच्चहस्ताः ध्वजाः स्मृताः | पश्चहस्ताः पताकाः स्युः SAAT ता मताः ॥ द्िपश्चहसतेदण्डेश्च वंशजैः संयुतास्तयेति |
छत्र द्विपश्च हस्तेदंश्स्तेरित्यथंः |
लोक पालानां वणां उक्ताः स्मृतो- इन्द्रः पीतो यमः TATA: स्फटिकः प्रमः | कुबेरश्च सुवर्णाभो afer स्वणरूपधृक् | तयेव निश्रतिः श्यामो वायुःकम्नः प्रहस्यते १८४) । ईशानस्तु wage: एवं ध्यायेत् क्रमादिमानिति ॥ कचित्तवप्निः रक्तवणं इत्युक्तम् |
गारुडेतु पताकानां TATA |
यधा-
पश्चहस्ताःध्वजाः कार्यां वैपुल्येन दिहस्तकाः । सप्रहस्ताः पताकाः स्युविकष्यङुर विस्तृताः ॥ TNA: पताकानां दण्डाः पश्वा देशिता: । सिन्दुरा कवुरा qe धूसरा मेव सन्निभाः ॥ हरिताः पाण्डुवर्णाश्च ger: प्वादिः क्रमान् ।
एवं वर्णा; शुभाः कार्याः पताकाः पाकशासन ईति ॥ मण्डपे कुम्भस्थापन सुक्तम् , मातस्ये,- रेषु कम्मदयमत्रका््य, कग्गन्धधूम्ाम्बररत्न युक्षम् ।
मूलागमेच,-
गन्थपुष्पाक्षतो पेतान् कुम्भा स्तेषु निवे्षयेन् ॥
धृवं धरं बा्यतिश्च विष्नेशं तषु पूजयेन् |
मण्डपस्यतु कोणेषु कटकेषु क्रमादमी ॥
—— Rane — = ae ह, "र
arg: ara: ( एणः ) प्रशस्ते ति fafa: aid ‘gag ब्रविद्िताः' शति पाठडानदम् |
४८४
४८४ विधान-पारिजाति |
amiga सिद्वा मह्ुरस्तथा | पूज्या हारस्य कुम्भेषु शक्रायास्तन्मनृत्तमेरिति ॥ तन्मनूत्तमे,- स्तेषां विहित मन्त्रैः ॥ अथ कुण्डानि १(६) | भविष्योत्तरे,
वेदिषादान्तरं त्यक्तवा gre नवपश्च वा| वेदस्तराण्येव तानि स्यु ब॑तुखान्यथवा कचित् ॥ era वेदाज्ञाणि, चतुरस्त्राणि।
आम्नाय रहस्येतु,-
कुण्डानि चतुरख्माणि gaara तीनि ar | नव WATS वा कर्तव्यं लक्षणान्वितम् ॥ नव कुण्डविधानेतु दिक्षु कुण्डाष्टके स्थिते | नवमं कारयेत् कुण्डं Gaara दिगन्तरे ॥
विधाने पष्वक्षुण्डानां ईशाने नवमं भवेत् २८1) |
ज्ञानरत्नावल्याप्र ,- fag वेदाक्ञकृत्तानि पठचमंत्वीश्षगोचरे |
नारदीय-मात्स्ययोः- TARA छुण्डचतुष्कं तत्र कम्मणि | वेदाललमद्ध॑चन्द्रथ्ब पत्तं पद्मनिभन्तथा ॥
१ ८*) शारदायां कुष्डनाम-संस्याश्ोक्षाः--"चतुरसं योनिमद्धं चन्द्रास सुब्तलम्। दलं - पडजाकारमष्टाखं तानि नामतः। बाचाध्यकुष्ड'मध्यस्याद्ौरौोपतिमरन्द्रयोः' ॥ अत चतुर wifea: wererafe नवकुण्डानि भवन्ति, तेषां लश शनिरकाखादिकं aan: Guay, ततोक्रम्। विदधानरेखर,--पुरन्दरेशयोमष्य sd वा चतुरलकम् | marae निदि ges ta भिवोदितम्' ।
‘aagefaurag दिसत कुष्छारटकषख्िते'। शत्याबायरडखय | 'भानङ्ल--मागाहुलरेडलमभाहवोषु मध्य कष्छमानेतु- area कततव्यानि geri तथाच, वेलोक्वसारे- "भावा दलेनैवङुस्' कत्तव्य याच्विकै; सदा" । इति ‘areas चानेन मेखला-कख्-नाभवः। कतव्य; कष्छ योनिष इत्यादि |
(1) "पञ्चमं भवेदिति! पाठानलरमक्ि।
चतुर्थसबकः | ४८६५.
gate कुण्डानि चत्वारि प्राच्यादिषु विषक्षणः | ण्डवेन्तरं चैव सपादुकर सम्मितम् ॥ पीठकद्नतु यत्कं सप्रमाणं सुगत्तकम् प्रतष्ठादीपके,- वेदि.मितति परित्यज्य त्रयोदशषभिरङलेः |
हस्तमात्राणि कुण्डानि बतुरक्ञाणि aaa: |i समेखलानि gedta योनिबक् युतान्यपि | शति
अत्र च त्रयोदशाङ्गलन्तरत्वस्य सपादृहस्त व्यवधानस्य, मण्डपाठप महिस्तारपेक्षो भ्यवस्थितो विकल्पः। aaa: srg fag तत्तहिगमेदेन ङइण्डा- कृतिमेदः। फरविकतेषेच Agee: |
कामिकेतु,--१() Regt स्तम्मे चतुष्कोणे अग्रौ मोगे भगाकृतिः। चन्द्रां मारणे याम्ये नेते द्वित्रिफोणकप् ॥ बारण्यां शान्तिके ae १२यु उकषाटनेऽनिरे | उदीच्यां पोष्मिके पदं रोद्रथामष्टाल्ं युक्तिदम् X(t) ॥
दिगमेदेन कण्डाङृति मेद् उक्तः । सिद्रान्त eats at) नव इण्डकरमोत्तम- इति कणंमेदेनापि कुण्डमेद् क्तः | शारदातिलके च,- विराणां वतुरस्सयात् राक्षां वतुर मिष्यते | वे्यानामद्र चन्द्राभं शुद्राणां श्यज्ञमीरितम् ॥ चतुरखन्तु स्वेषां केविदिष्डन्ति तान्त्रिकाः । इति । aedy day कुण्डेषु होमसंश्यानुसारेण दस्तादिमानं (ari) aa फलं Beta ।
१ () "ततदि डु, तततफलाय कुद्योति' कानिक्ञाग बहनि" | र (1) wy ‘aurfadtew’ निति पाठानर'भकि। १९ (3) ‘fara: ब्रह" इति firm: पाठोऽलि।
४८६ विधान-पारिजति।
युष्टिमानं क्षताद्वतु शतेवारत्नि मात्रिक्म् । सह Seay होतष्ये क्यात् कण्डं करात्मकम् II दविहस्तमयुते तश्च eal तुः करम् । ASRS कुण्डं कोटिदोमेषु नाधिकम् tl सत्र मुष्टिमानमिति-बद्मुष्िस्त मात्र मित्यर्थः |
सिद्धान्त शेखरे,- शता युष्टिमात्र स्यात् शते चारत्निमाश्रकं | हस्त मात्रं सहखेस्यादद्विहस्तं चायते मतप् ॥ लकष त्रिकरं शुण्डं BREA चतुऽ्करम् | कुण्डं परकर प्रोक्तं दशलक्षा वधि क्रमात् ॥ weged रक्षितः Se सप््स्तकम् | कोटिहोमे त्वष्टदस्तं कुण्डं प्रत्तं TEA: ॥
यत्त॒ शारदायिलक,-
एक -हस्तमितं कुण्डं एकर्षे विधीयते । लक्षाणां TNH याक्तावद्धस्तेन aI ॥ वशाहस्तमितं कुण्डं कोटिषो मेऽपि शस्यत इति | सब्वेसिद्धिकरं wre’ चतुर समुदाहृतम् ९८१) |
१ (*) “अच्रविधौयते, इति fiw: पाठः! चिडान्तरेखरव,- laure fant कुष्ठं Wa चतुकरम्। कुष्टं पक्रं प्रीतं दधलथाइती क्रमात् ॥ वरं शयितां कीटा ervey | भतागरेत् --वैचिदलं लचहोभिदिहशम्, eee बडिशं frre | WR इच्छं Rewesfirvaq ; प्रादां geet परलय ॥ ददशा रशे उतकरं THAe खात् | wave वसुखथे वलये भवकरं कश्यम् | ददे Taye दथकरमीविषं कीडिहोमैऽपि ॥ दवडशा ब्रहि ge परभसि नहौतशैऽह धिम् ॥
अहुैस्तवक। | ve"
अन्यत्त स्कान्दे, कोटिहोमे षुस्तं eye aera: | योनिदकषयोपेतं तदप्याहुक्षिमेखशमिति ॥
यदेमिरकतं वलक्षादिहमे ेथकदस्ताविङुण्ड विधान् । कोटिोमेष वशलक्षादि- महाकुण्डविधानश्च, यथा यथं धृतादि शीपरदाहिद्र्ये विषये विधानम् ।
चिरहाहि श्री्ादिस्थटे (cys) परम्यविषयश्च दष््यम्। पतेषां च स्ता- ( चतुरक )दि qari मध्ये धतुरसष्ण्डे समबतुरह्धैत्रनिर्माण प्रकारो मण्डप- निमणि प्रागुक्त शति ।
दाशः धमुथीशः। योन्यादि कुण्ड प्ति भूतपते ( ॐ )¶् प्रमाणस्य समचतुरक्ञस्य मध्यमे प्राचीरेखास्वपश्चमाशेन पुरस्तादवद्रयेत्। वेदाशमानतः कोण- aa Faas: |
तैन grads siaqa-aR त्यशस्य-बतुधाक्षादि देते शाष्डयित्व तहाण्छने कोण सूत्रं चतु(पथ्वमार्था शपरिमितस्य सूत्रस्य ुक्षिणरेखामध्यात् पश्वम- tered याबभ्निधाय तत् सुत्रकोटीतरेण घमणाद्रदिलाद्धे न्यसेत् |
एकमेव पश्िपरेलामध्यादु्तर रेखामध्यं -यावद् gene रषयेत्। ततोक्षीण- रेलामध्यालदुतरेलामध्याब | gard इताद्धयाप्रषटं भगत् पथचमांस-प्रदीरिलाप- यादत् ( त्रि ) पातयेत् । तेन रेखादरयकरणादहवत्थपत्राभमापरेयां दिणि योनिङण्ड क्यादित्यरथः |
इदमेव सयषटकृतं शारवातिलके-- (तृतीयपटले) |
चतुरसीहृतं कषत्रं पश्चधा विभजेत् सुधीः | न्यसेत् एरस्तादेकांशं कणाद दध प्रमाणतः tt भ्रामयेत् कोणमानेन तथान्यदपि मन्त्र् | qagrt ततोदथात् दण्डं योनिनिमं भवेदिति ॥
५४८८
विधान-पारिजाते |
इदन्तु उवगमरं कर्तव्यम् । सिद्धान्तशेखरेच,--१()
(थोनिकुण्डम् )
योन्याख्यमुच्यते कण्डमाप्ेषयायुत्तरायुलमिति | ुगप्रत्वश्व-- उदीच्यां मध्यरेखायाः। GMA शृद्धथासादनीयप् |
सद्ध॑चनद्र कृण्डनिर््माणुक्तम् , कामिकागमे —
अद्वचन्द्रकुण्डं, यथा-
चतुरस्र salt त्वाद्यं श्ौचतददरकषौ | मध्ये MATA Be खण्डन्दुबद् माद् इति ॥
तदेवहि शारदायाप,- चतुरखीषतं कषत्रं दक्षधा विभजेत् पुनः । एक मेकन्त्यजेदश्चमध Sew तन्त्रवित् ॥ FINGA पातयेदप्रे तन्मानाद् WAIT! | अद्धचन्द्र मिदं कुण्डं रमणीयमिदम्भवेत् ॥
wer समचतुर aaa (seq) मध्यमां प्राचीरेखां नवधा विभज्य परथमान्तिमो भागो परित्यज्य भागसप्रकपरिमित-रेखाप्रागप्) दक्षिणोत्तरायतं frolenreqay पातयित्वा भागसपतके परिमित सूत्रस्यादिमध्यरेखे amd निधाय
१ (*)
सा कक क === कति जा काका कण me ~~ = => === ~~~ ५ = re Oe --- ai
Afageery, कादिमते,-तच्रष्यपच्चमां पेन विकाष्छव्रहमतूवकम् । gaa: पिम इन्द् कोहयोनेष्यदे्तः। विकाशितक्रह्मसूवादपिसूदयं विषेत् ।
योनिष्ुख्छमिदेभद्र प्रोकं शास्र विदाम्बरे; 4
तथा कानिकऽपि, 'पश्चमाश पुरोन्यदखय मध्यवेदामानतः। नमादग्रल्यपवमं कुष्प- मा प्रयमौरितम् ॥ अवागल्यपत्राभ योनिकुखमिदर्धः।
अङचन्टरकुण्डमाइ, कानिकागमे,--"वतुरसं wes aman ada; मध्य सपतामानेन कुष्छ' ख णं न्दुषद् Vag ॥ MUAY म्टसूव्रसत्निपाते सुरादि हष्याष्योड- भाते afer हते ततोज्यासूबानेभाभयेत्। तदङबन्दरनिमं ठत्तराभिषुखं कुस भवेत्" | तन्ानरेतु, 'चतुष्कोशचेव श्व्यारभ्ड--पमाड त म्मानादपि afaed कुश्छमितितु) । खव अधिदकल अदं यन्द्रकुष्छ शयम् |
TIAA: | ४८९
दिणावस्थित पाद शव RATA, तेनेव सूतेण मध्यरेलापश्िमानत SENET: इ्तरावस्थत Suet यावद् भमता धतुराकार मध्यं चनद्कुण्डं क्यादि्यथः ।
इदमपि दक्षिणस्यां दिशि वीथ्योपमानं ङुण्डयुत्तरप्र Bea । उद्गप्रत्वश्वो- दीच्यां नवधा विभागेन सम्पादनीयम् ।
age तिद्धान्त शेखरे,- याम्ये तन्मरणे क्षस्वमुत्तरामि मुखं षदा | नवधा भाजिते क्षेत्रे ATTA समे षदा I दक्षिणे चोत्तरेचांश मेकेक परित्यजेत् | ani शं समपूत्रेण भमणादद्धं चन्दरकममिति १८१) ॥
शारदा तिलकेत्,-
दाधा विभक्तस्य मध्यम ' सूत्रस्य भागद्वयं परित्यञ्यावशिष्ट भागात्मकं ( EF ) मिति सूत्रभरमणेनाद्धचन्द्रं कयादित्युकतम् ।
चतुरक्ीकृतं कत्र sma विभजेत् पनः |
एकमेकन्त्यजेदं WATE (बन्दर श्व मन्त्रवित् ॥
ज्यासत्रं Wada तन्मानाद् श्रमयेत्ततः |
अर्द्धचन्द्र निभं gre’ रमणीयमिदं मवेदिति ॥ AG चन्दरकुण्डम |
त्रिकोणकुण्डनिम्माण मुक्त, कामिकागमे,- ्रिमागबदधितो मनस्वैस्तरिमिर्वशा(मा)न्तरं भतरेदिति । gem चतुरस्े्रस्य ्राचीरेखां त्रिथा विभज्य तृतीयां शेन तां रेखां greta
१ (*) कामिकषतु.-- वतुरसौकत सेवं चतृदिगतिभा भजन् । र कोम्या विहा eater दाखयालैः yo MTT Ae qaauasfonia: ॥ तदवरणेषग्रधत् प्रायातियक् qa ततोभवत् । कृण्डमनन्दुमदण HAT सिमिनीहम्म् | say श्रकुभरबिधयं।
‘fafraagrat भ्दति" णदढानगम्।
वि-६९
४९४
विवति-परिषोते | ` * (स्ये तिरि Watare (तषि भागि कृिणोत्तवर्रा ny
srg eg युतं तरिकोण-हण्ड' भवेत्यर्थः १/1) |
शारद! तिलकेत्-
mata wget विभज्येफेकमेवं पूर्वोक्तेषु fag स्थाने द्धयितव िकरोणदण्ड' gratia | चतुरा मेदितै ्ेत्ेन्यसेदुभयपादव॑योः । एकैक iat तन्मानां HASTA: It qed ततः eal sre कुण्डमुदाहृतमिति ॥ garg कुण्डं प्रागपरं कर्तव्यम् २८१) | Deed दिर ततककु्यदविषेपूवबेदिगमकम् । इति सिद्वान्तशेखरोक्तेः।
बृतकुण्डनिम्माण प्रकारः कामिकेः- ३८४) कादष्टंशसंन्यासाद् तं ण्डमिदोदितम् | इति समषतुरखस्य कषेत्रस्य कोण-
१ (t) मङाकपिलपश्चराते,-- दा बिद्ह़ पूतं दिधा ततृपातचेदश्ववम् | garages wer जिकीखन प्रकारयेत् ॥ ग्नया्तरेतु- अधरौ (qs) are भागौकतचेच्रतःपाजरं aire भाग्यं पितः | तेन सानेन सृषदयं विन्देत्, कुष्छमितहवैदुद्रनेवालकम् ॥
अन्द्च,--* सेशे gad मषदोभय पाच at: | बं गिला हति; aa: इष्ड तालं निभिभवेत्' ॥
तनानरे, -- "चतुर लौहणते चेते चैवमा शकं वहिः |
दिन्वकिदगमेसूवाये प्रतीव सवपाक चोः॥ aarat fant waq चिकीषं कुन्डमीरितम्ः |
'› अन्वतु FWA, — TIS ङोधरभाष्ये पशचदाब-आारदातिलक-कादिमत-कानिक-क्रियासारः पिङानरैखर-अ।कायरहस-सडाकपिलपशचराव-इययोषपद्रा१-कुषछारकादिषु अरि । एषां परोधो Mates राचवमदौय व्याख्या भेविध्तै।
x (t) Ged (fafa) दितं ड्ध feet gare | इति faaratat |
९ (*) “इदु wae चतुर्विं यतिधा भवेत्। एकांपखविं यसित ary Aner | afore warmare ot ङुष्छमितौ रितम् ।। wafenaale,—‘egedge #47 getuanren: | नवभानं पुरा हता Send afeteq तज्ञानं avast, amet भवेत्, ॥ fearntatsie.— 'वतुरखे gafad ame भागनरमं | सवस्य feeSigg मध्या नश्ञानस्चतः। अमशथानके$१ od Bagel रितम्" ॥
agderas: | ४९१
qi oot: । तस्व age cere विमकतस्य्मांेन squadaer प्राषीमध्य रेस परस्ताद् aa |
ततः षेत्रमध्येसुत्रादि ( नि ) निधाय वरदवितरेखापरं ara aa प्रसाय्यं तन्मानेन तेण स्वतः sng इ्यादिययः। शारदातिलके,--( शएतक्ण्डमाह )-
मध्यमां प्राचीरेखां साटदकशंरेन ( दशांशोन ) Geese Qawy सूत्र निधाय, afga tant यावत् प्रसाय्यं तेन पत्रेण स्वतो भ्रमणाद् एतं कुर्यावि्युकतं वत्तकुण्डप् | अष्टादश FAT ITS बिव धः | भ्रामयेत्तेन मानेन gat कुण्ड मतुत्तममिति १.1} ॥ इति शृत्त्ण्डम् It
अथ षडछललकरुण्ड निर्माण प्रकार माह । कामिकागमे-२(*)
पड भागषृदधितोमतस्येश्वमिःस्यात् see) इति समवतुरसोपमहेत्र षोढा farsa तस्य मध्यमा शृक्ठिणोततरायतोरेखा मेकंकेनांशे नो भयतोवद्धयेत्। ततः शे्रमध्याद्रद्धिवरेखोद ae, वद्धित उक्षिणो्तरायतरेखादर परि्मितमेकेकसूत्नं निपात्य पविमवायव्यान्तरारे मतूस्य॒युतया् ( युतूसा्यं ) तेनेव प्रकरेणेशान-पूव्व- विगन्तरालेऽपि मतस्य युतपादयेतूपुनः |
[शित्रमध्यादद्धितरेखा दक्षिणापरा, पुववोक्तपरिमाण मेककं qa निपात्य, पश्चिम- ेकत्यान्तरारे मतूस्यभुपा्य, तेनैव प्रकारेणा पूठव॑दिगन्तराठेऽपि पूर्वमन्स्य-
पादयेत् ] |
ततश्वतुर् सम्बन्धि-पवपशचिमरेलयोसतन्मध्यचतुष्टयानुसारेण लान्छनवनुषयं र्यात् । वतोबद्धितरेखा ग्रहणेन लाष्छन चतुष्टयं यावत् सूत्रचतुष्यं निपानवेन | एवश्च लाब्छन चतुष्टयोऽन्तराखवि पराकपश्चिमरेखाभ्यां सहरखाषटक मेलनाम
Rawle कुर्यादित्यर्थः ॥
र (†) "अतकस्यठतौाय सहितानि एकोनविंदह नानि व्यामः | तेन महतरमनगम् , $दनेकंभागे बदिनधमेदर्डा इं तयेतितषः। तदाशूलपद्तेन सहैक षत भवति इति बहनि" । एति renga |
४९१ विधान-परिजाते।
पद्कुष्ड प्रकोरोऽपि, कामिके १८१)
चतुरलटभागेन कर्णिकस्याद् द्विमागतः |
तद्रहिस्त्वेकभागेन केशराणि प्रकल्पयेत् ॥
तृतीये दढमध्यानि चतुथं दल Bea: |
चतुरं वहिः कुर्य्याद् दखाप्राण्यपि यत्रतः ॥ `
AAI कोटयोदरोत्तरभागदाः |
भ्रमणात् WPS Sent दक्षयद्रहि रिति ॥
विभाग, इति विभाग-दिग् भागे सन्व॑दिगभगेष्वित्यथंः । भरमणातसत्रस्येति-
शेषः। एतश्च पादहवयं प्रत्यवान्तरवाम ( वाक्य )्यंद्रयं सम्बध्यते । cent ददायेदहि- रिष्यनेनापि षचतुरक्ञाष्टमागेनेति सम्बध्यते । वहिरिति-कषत्रादरहिः पश्चमे घ्रत्तदति यावत् । ततश्चायन्तातपय्यार्थः |
इ- (अ्परमाणचतुरसे क्षेत्रस्य मध्यमां प्राचीरेखामष्टमां विभज्याष्टमांशषपरिमितेन सूत्रेण क्ेत्रमध्यं (नोत्वा) at Tata । पुनःशषेत्रमध्यविन्यस्तेककोटिनाष्टमाशद्रयपरिमि- तेन सुत्रेण, तटरहिद्विंतीयहृत्तं रचयेत्। तत्तरमध्यानि परिकल्पयेत् २(#) |
णि भ प
१) ‘awa मध्यसूवन्तु चर्तु व्थतिधा भजेत् । तेवं कनबांभशोन ताः Ged: ॥ waaay षट्सूतं ( sa ) तदृन्यासाञ्च न लान्ढयेत् ॥ षट् BRAG षटसूत पातनात् षड शकम् ॥
” (अष्टधा विभजेत् सूतं ध्यसू्ा BI) भागं MALRAM GOT गोषदिगतः ।
सम्ब्ा शचैतेष्व्ांगं arated तिन | चेवारमायतः geal दिकमूव तावदडत;॥ स्मे चैवषा गुयेगेव gee fray, षटू पातये केष षडलक्खप्चतमम्' । इति कुखदय्ये ।
९ (*) पद्कुष्माह, कियाषारे-ज्तवेवं qeraed qed वकं लवयम्। भाम्येवं पडजाकारं कारयेत् करिकादिभिः॥ शएयग्च,- qudvaania दादा बहिः पूवी; । तममध्यंविभजदतेखिभिः समविभागतः | पपर, पदच्छे मध्यत Valetta भजेत् | अनयेत् afemred बर शडत्ादंनानतः ॥ ।'यादानृकग्डस्य विलारःखननन्ताबर्हैवडि, | वदं यत इमान -- बमिहततेतुः Bac: | नवांशहत्तारेमाने $त्तेखातृपवमध्यमूः | दादयंथात् इताह Teas भूः SAT दलादावानु हताइ इत्वा waning: । ग्ध नेःपथमिरेकां अत्व अ्े; धमात् । र्डारेभ्यःपचचपूवसौनो carafe प्रकल्ययेत्? ॥ इति ।
चैतुथेस्तबकः | ४९३
पनसस्मजनेव पूत चतुर (ate) मांस सम्बद्ं५,तद्दिश्वुि्ठु चतुरस रान्तरेल cos चेत्र समन्यासं,केत्रमध्याशवुरथं at रचयेत्। तत्र दलानामुततरभागान् कृह्पयेत् |
ततःपुनस्तस्मिननेव सूते पश्वम ममां सम्बद्( G4) कषेत्रमध्यविहात् पश्र (मे ) कृत्ेत्राढहिः इयात् ।
तत्रच(त्योतुकाप्रमाणान्तरालाणि दलाप्राणि रचयेत। दरप्रान्तराखनि परि- त्यज्य दढा मैःसह सव्वं खनेत । तथाच त्यत्तचतुरस्रफोणमूमिदलपेः परिगृहीता
भवति |
लातकुण्डाधो ( मध्यदेशे ) विस्तारसमोतसेधां कर्णिका रयेत् ।
तथाच, काम्कि-
ततूसन्धिश्व तथा grate कणिकाभ्यासमानः । इति ! कुर्णिकातोबहि्यथा सम्भवं केरारादीनि प्रकल्पये दिति ॥
इश्व पदाकुण्डमष्दलं चतुरंरंवा क्त्यम् । | वेददलमष्टदलन्तुवेति कामि- alata ) अवशिष्टद्ं वेददलमष्टदलन्तुवा इति | सिद्धान्वहेखरेऽपि -
१५)
aafig चतुः पत्रं ort कुण्डमिती रितम |
विन्यस्य तत् प्रमाणेन तुर्या्टमन्तु रचयेत् ॥ मतस्यकर्णपरमाणेन TRAY STA । तत्रष्टसू्संयोगाद् अष्टास्रं कण्डमुच्यते १(#) tt इति | त्रस्य चतुरखीकतस्य द्वाद भागं तदन्तरे विदध्यात् |
aeraggsh ||| Tues? । quimdta, ene) तनुप्राग् afore Qe aggay,—
Cpe sere wage चतुम्बि्तिष। HHT | aearateatarasinas बहिन्-सेत् ॥
चतुथ तन््ानाश्त्रद्ान्तर भवत् |
षट वलारिथदेकांभ चतुःबष्टा ग aga: ॥
स्ते लौन्डयेदाद्य चतुरजान्निपाश् तः |
few टूवरसन्पातादद्ासं समदाहइकम् ॥ १? तन्वाकरेना-- gag ऽषाखमप्यमच्" चतुब्बिशतिधा HA |
एकवदश atta BAIT avian ।.
तन्मध्ये दि, ट वदानादशासषकं मतम् ' ग्रौमद्भाद्छरमतैतु, ~ "वेदाजितदुदार दिम्गकयुलम्, दिककोक मध्ये कता
का सवर गषर्यतनतोयमिनिपग elegy suey ॥' sia
vty विपान-गरिनाते।
तस्य चतुरखस्यान्तरे विशवतुरिुविन्यस्य छाग्छयित्वा arama ate-
मच्छितस्व शरदश ( मत्वभागस्य ) भागस्य परिमाणेनापर द्वितीयं grate} नयेत् भरणयेदिति । तथाहि पृष्व चतुरस्य रहिः परितोदितीयं age कु्याहित्य्थः | भत्रतु्यकब्दःपुरणपरत्ययान्तोऽपि चतुःसंख्यापरः। तस्येति, तस्य बान धुरक्ञख | कणप्रमाणेन,--कोणसुत्दधममाणेन | TAG, तस्य वा TECH भुजासु । दिक् अलुषटयाषस्थित रेखासु राग्छयेवङ्कयेत् |
कणकब्दो यद्यपि fev कोणसूत्रक्वनः प्रसिद्धः तथापि तत्र कोणसूत्रस्य yeaa far अपिकपरि माणत्वात् तेन garg राग्छयितुमश्षक्यत्वात कोणूत्रादध परः |
तत्राष्यु लान्छनेषु अष्टसूत्रसंयोगात् सुत्रा्टकपातेन THES समपद्यत | अत्रायं तातपरय्याथः, इष्ट्माणचतुरसस्य मध्यरेखा | gaa विभज्येकंकं भागं वहिश्वतुरदिु विन्यस्य ततूपरिमाणेनापरं चतुरस पूत्व॑चुरलस्य परितः, कुर्यात |
तथा, वाह्य चतुरखरकर्णादध पमाणपूत्रस्यादि बाह्मयचतुरखस्वेश्ानकोणे निधाय तस्येव पूटव॑परिपि रेखायां त सूत्र (ततसूप्र) sad तन्मनिनाप्रेयपूर्वयोरन्तरालं Pata ।
पुनस्तस्मादेव कोणादु्तररेखायामुत्तरवायम्ययोरन्तराले हन्मानेन चिहृयेत । ततः सत्रस्यादवि-भापरेयकोणे निधाय वाहाचतुरल-पर्वरेलायां पूष्बेशानयोरन्तराले तन्मानेन विहयेत् ।
ततःसूत्रस्यादि fra कोणे निधाय दक्षिण रेखायामाप्रेय-दक्षिणयोरन्तराले तन्मानेन चिहयेत् ।
पुनस्वस्मादेव कोणातपश्चिमरेखायां बायब्य(चापस्य) पश्चिमरेखयोरन्तराठे- तम्मानेन षियेत् |
हतःसूतरस्यादि वायव्य कोणे निधाय पश्चिमरेखायां तन्मानेन पश्चिम नेक्त्ययो- THATS चिहयेन | |
पुनस्तस्मदिव कोणा दुसररेखान्तर्मानेनोत्षरेशानयोरन्तरारे er एवे प्रतिदिशं छाब्छनकष्यं करणादिक्वतुषटये छाग्छनाष्टकं भवति | ततः कोणोभय पादववति छाब्छनहयं cen सूत्रषतुष्टयं निपातयेत् |
एवश्च प्राय्यादिचिदह््रयान्तरालव्ति-पृत्रचतुष्टयेनसह, सूत्रात्म(्टोकयोगादषटाल्ञ- कुण्डं भवतीति । बुण्डखनने प्रकार कः |
agrees: | | ४९६
. चतुर्विरातिमं भागं args परिकरप्यतु | चतु्धिशाङ्गलं हत कुण्डानां परिकल्पयेत् ॥ हृत्तमाप्रखनेत्तिय्यं ag मेखलया सहेति |
व्वोकयुषटथा परिमाणानां मध्ये होमातुसाराद् यस्य यावत् परिमाणं कण्डं चिकीर्षितं तस्य soem ai चतुर्विंशतिधा विभज्य तुरविशतिभागपरिमाणं आयामं परिकरय तारश्वतरविंशत्याहेस्तं॒परिकरप्य, तेन हस्तेन परिमितं कुण्डानां तिर्यक् खननं विधेयम् । अधःखननंतु करुण्डाथः प्रदेशाकण्ठं ततूसन्निहित-मेखलाप्रं यावत् परिकल्पितं हस्तपरिमित मूद्ध मानं यथा भवति, तथा विधेय मित्यथः २८०) | ९ (*) "जतुनि शति aha: कुष्ठानामाएर डतम्, इति हिदानगेणरे | काल्लोत्तर- कालोत्तदमन्रथास्रयन्यः सुप्रचिदधः। ‘SATs AW SHS: AG: सन्वकुखं एय विधिः | safeties भागमहृल॑परिकल्पथेत् ॥' कपिखपञ्चरा३,--'चतुविश्रतिनागेन् waa परिकौरितः' इति। सोमगश्ररड,- 'कुष्छान्। यद्वतुवि गोभागः ठोऽ गृल-ठन्रकः। विभज्यानेन ata Raa areata: i’ इति “ara चतृिथतिघा विभालिते, तिलतुसरौ दण arate: । समन्तः BAKE Hag, मतदरामागक्लुला सताः" Waa, प्रौचः-- fangfa खतुरथिकानिरद् सनिः, पृतणप्थ परिसूचामूमिभागम् | ताभि (परि) प्रणनतु ताततीभि.' इति। "कृषः fame ले सिग मैग्वलया agi’ इति । २ (०) दिव्यश्ारखते,- Waa चतुः कोष्ट मूठ; ज्ञता यथाप इल्मानेन तन्मध्ये arafaarad छेत् ।। गकेविमगिन्याद,- नवतुर्विशाद्गलाशरामं तादत् षात् समन्वितम्" sfa मोहदरोलरे,- ward व्रनेगिधगृष Hea ay ¶ति।
४९६ विधान-पारिजाते
एतेन यावत् परिमाणं ण्डं बिकाशितं तावत्परिमाणं तिर्य खनन करवयम्। मथः खनननसु प्रथम-मेखलपरेण सह तावतूपरिमाणं यथा भवति तथा कतव्य मित्युक्तं भवति । योन्यादिषु्डेषु योयः आकारः परिकल्पित, स्तेनेवाकारेण ख carpiage- चतुरख्विस्सारपरिमितं मानमधः परदेशात् प्रथम मेखछाप्रेण सहितं यथा भवति तथा
यतेत | प्रतिष्ठासारसंग्रहेऽपि-
पश्च्रिमेखरोच्छायं ज्ञात्वा era: खनेत् | ्रश्चसरेऽपि-कुण्डं भिनाङ्गलं Red ag’ मेखलया सदेति । अत्र Renae चतुष्विशत्यङगुखम् । यत स्तीर्थं कराणां संख्याः चतुनिंशतिः |
शारदाविूकेतु,- यावान् करुण्डस्यविस्तारः खननं तावदीरितम् , शत्येवोक्तम् । नतु मेखहासदेति। छुण्डकण्टपरिमाणसुत्तं कालोत्तरे,- खाताद् ays: कण्ठः सर्वकुण्डेष्वयं विधि रिति | पिद्लामते,-
लातादेकाङ्कलन्स्यततवा मेखलानां विधिर्मबेदिति ।
foray गिलयधाखे-- पश्चि मखली कायं matey: खनेत् | ary प्यातः करः प्रोक्तः निन" तिष्य. ले नतु । अर्द निता sat Samra mare: । अपरश्च -- गख तिल्य ले नतु ठन्रवादा ame: श्वि। मेवलाविषये, सोमगष्पुना- कुष्डानां यश्तुविशो भागः Asx लर॑श्चकः | विभज्यानेन BAA HSA कष्टनाभयः ॥ "या यातु मेखला (प्रोक्ता) पूरा सा सा भूमिरदाषता'। दयेतदन्धे। faatarte— प्रवात RANT PMA ATT लम्। ATMRSR AST Tare लमितिश्चतम् ॥
अन्यवापि,-- दतुलखिदाहला यदा fawcaay waa; |
"बाडिरेच,-- एवमा aaa ay crameefaaar: अतुनिरदलसस्यारोप्रतिषच समनतः' ॥
चतुर्थलबकः | | ४९७ ae सिद्धान्तशेखरेऽपि,-
कुण्डे शस्तमितं कण्ठं Fala EIA \, इति । भत्र सन्वतरेकहस्त परिमिते gre एकाङ्ुरूपरिमित कण्ठाभिधानेनाधिकं परिमाण कुण्डेषु त्यक्तवा मेखलानां
स्थितिर्भ॑षेत् | मेखलेकाऽथवा frat भूतसंख्यापिवा प्रिये | एका Tee facarafgatest मतेति ॥
अत्र मृतसंख्या, TATA | कारोच्रे- मेखलात्रितयं काय्यं कोण-राम-यमाद्भलेरिति। यदा मेखलात्रयं क्रियते तवेह. परिमाणं क्रमोक्तेः। कोणाश्च, चत्वारः । रामा, यः| यमौ gt
एवश्च सति कण्ठसङ्निहिता प्रथमा मेलला, YRS षुरुल- विस्तृतात fading, तदरहिःपलाङ्लोक्षा। उद्भट विस्तृता तृतीयापि, तबहिं लोषादरङ्लविस्तृतेति उक्तं भवति |
इद स्पीकृतप , ठन्षणसंग्रहेः- प्रथमा ्रथदुखयामा ' भ्यासादुततरा ) SAAT मा नवार 7 मध्यातु SARS WO त्रृनीयातु यमां ले ठिति। अत्र प्रथमा,- कण्डसनिदिता | व्यासादृत्रि्तार एतद्रथडूल्य परि चतुगङ्गुल. नवाह्कलोनननह्य त्न्तः प्रदे । बाहेेतु , द्वितीये मेखलाया उपरि चतुग्डरोषव मेलरापश्चकपठौ नन् ›
मेखला; Tear कार्थ्याः पट् पर्जाध्धित्रिपकषकंः इति | अन्दुयः-- चत्वारः | पो at | frgreattatg:—
४९८
विक्ौत-पागिजाते }
मेखरापश्व(क्ष) कपष परिमाणान्तर युकम् | - SATA कुण्डानां एका वा ( मेवलाः ) तिन एववा। एश्ववा गेवलस्तासां उच्यते चक्षणं यथा ॥ चतुर्विरोन भागेन कृण्डानामङ्गछं मतम् ( स्यतम् ) । grea मेखलां य्यदिका वा ( चेत् ।षडमिरङग्ः | चतुर्भिश्च त्रिभिद्रभ्यां मूद्ामध्या त्वधोगता | fra: प्रोक्ताः क्रमादेवं विस्तारा दुखयादपि ॥ वाणाष्दि वहम चेन्दु मात्राः स्युः पश्च मेखलाः | मेखलाः कीर्तिताः (सर्व्वाः) कुण्डानामनुरूपम् १(#) |
योन्याधाकारेषु कुण्डेषु AAAs एव मेखलाः कार्यां इत्यर्थः | विश्वकम्म॑णा वाप्येवमेबोक्तम् , -
aes कुण्डस्य deat संप्रतिदिष्टः mead मेखलाया विदध्यादिति | द्विहस्तादि कुण्ड विशेषस्य,
सप्रपश्च ANKE: | चतुर्हस्ते मेखलाः PETA तुरद्नटेः। मेखरा-
इति a(t) ।
१ (*)
२ \†)
eee eee = =
'सत्वपीव्विक गुणान्विताः क्रमात् , Sree चतुरङ्लोच्छित।। सञतोऽङ लचतुष्कविसताः, Aaa: सकलसिदहिदा सता; ॥ नानामतिषु, भेखला; एक-दि-त्रि-चतुः पञ्चविधा भवन्ति । शारदातिलक्षतु--कृष्डाना aqraralat याहगृकपं चतुरलवादि मैखलानामपि atest दपं नरयम् । gana मेखलाः gare: काथः खः। तिलः सध्यमः Welder, पद्ध्मखष्कापचम् SHA: |
एक Ramada: कनीयान् इति।
हिमेखलापदसदातु HAA: |
तधाच वायु मडितायाम्ः-
"मेखलानां वयं वापि इयमैकमथापिवा' इति i
(न् नि-योनिममायुक्त' ga बरें तरिमेलम्।
ae हिम खलं मध्यं नौ ख|खारेक Raa’ |
‘faa: कु मेखल मेलसखले ह+ wifes नेकिका मै्धलां वा" इति ।
fadue forge चवियस्य हिमेदधलं वेश्यस्य कामेखलाच'। इति dary:
अश्र प7यतिक्रमोऽक्ि। मेखलाः यः पञ्चहन्तानिधिर्िपशर दलेरिति भिब्रः पाठः ।
चैतर्थ्तबकः 4. ४९९ पश्चहस्ततिधि द्विप शरादगुहेः | पट्करस्य च ताः प्रत्ता उक्तागुरेश्च मेखलाः ॥ ` सप्रहस्तस्य रद्राङ्क मेखला द्विपकाडगुरेः | AA कुण्डस्य भानुवसुमिताडगुरः ॥ नवदस्तमिते कुण्डे विश्वरद्रनवाडगुरः | दशषहस्तमिते ण्डे मनु-भानु -दशाङगुल रिति ॥
अत्र TOMS: | क्रतवः षट् । निधयोनव । द्विपाः सप्र । शराः पच । UHI | MEAT) भनब्रोदरादक्ष वसवोऽष्रो। कि त्रयोदश ।
मनवशतुश | योनि BAN Hh स्वायम्भुव!) | मेखलामध्यतोयोनिः करुण्डाद्रा त्य॑रािस्तरता |
अङगुषठमानतो (हत्तकण्ठा कार्य्यादवत्थदछाकृतिरिति ॥ मेखला मध्य दैशश्चोपरितनोप्राह्यः |
योनिः स्यान्मेखलोपमेति सिद्धान्तशेखरेऽभि धानान् । ङ्ण्डारदवामिति, - याचनं परिमाणं यत करण्डं aze परिमाणेन दोर्घाशविस्तृना सा कुण्डतरृतीयां शेन
विस्तृता | अङगृष्ठमानोऽ्टकण्ठा । MATES, कुण्ड चतुविशां शकूपाङगुलपरः |
ओष्ठरब्देनाच्र. कुण्डमध्य प्रविष्टं॑योन्यप्र॒ मुच्यते । saree परिमिनं कार््यत्रिय्थः। कण्टशब्देनात्र--योनिमेखषटोच्यते । तथागुलपरिमिनायामेषत्परयाः ्ान्तमागे. परितोवेष्टिता योनिः कार्येत्यर्थः |
| ध्यातुर्याङगुलो ( तूूर््याङ्गुलो ) योनिम्त्यं शोना विन्काणनु |
१ (*) Sat यश्तुबि भोभागः सोऽदगकमेश्कः | । विभज्यानेन whoa कदटनाभय' इति वायममत्र | 'सतुदि्तिभागीन sae परिकौर्भितः' १ति पञ्चगव, अन्यत 'कष्डाहुनाहिः कार्या Mahar पला श्चन,
चिदान्तै रे, --'कुष्डाना मेखलां gaiardaes fare:
व्रिान-पारिजाते |
CHEE AA सातु प्रविष्टाभ्यन्तरे तथा | SATAN युक्ता वाश्वत्थदलषन्मता ॥ HUNG मेखला युक्ता मध्ये त्याञ्याधृतिस्तथा १८४) |
शयशानेति- प्रथमभागे त्रतीयोशन्युनस्वदेध्यविस्तारेत्य्थः | एकाङ्गुरोच्छितेदि, - एकेनाडगुरेनोन्नता |
` एतेन योनिपरिमाणेन सह मेखखद्रथङ्शुलोन्नता भवति |
तथा एकाङ्गेन योन्यप्रेणाभ्यन्तर इण्डमध्ये सा विष्टा कायां | कुम्भद्रयसमायुक्तेति-- मूलदेशे वृत्तांद्याकारत्वेन गजङुम्भाकृतित्वात FET शब्वोक्ता |
मध्य्वित-
यथा सुची qs qa धारणाय विलं युक्तम् । तथा योनिरपि मध्ये सिला का्त्यथः। इयश्वादवत्थपन्र सरसी MAAC वा कार्या | सम्षत्थ--पत्रवद् योनिर्गजौषठ प्रतिमा धवेति, - सिद्ान्वशेखरामिधानाद |
qealta कुम्भस्य दिगभागेन योनिः स्यात् ।
तत् पुनरुक्तं खायम्युवं- mata याम्यककुण्डानां प्रोक्ता योनिरू दद्यु |
‘geal लाः स्मृताः शेषाः यथाशोभं व्यवस्थिता २८1) ।
अत्र oft याम्यङ्कण्डानां पूरव्वप्निय वक्षिणङ्ण्डानामिति । उदङ्युखोदगमा दक्षिणमेखलोपरि निहितेत्य्थः ॥
quate पूवापरा; पश्चिम मेखलोपरि `षिनिर्दित इयथः । शेषास्तु नेकऋयादि कुण्डयोनयः |
egret We , नवमङ्कण्डस्य योनि Var कततम्या |
wa पाठग्यति क्रमोऽल्ि |
amMwete—efeqen qaqa जक्तखया eae’ ¶ति creed ean’ | ( अव qa शब्द् ना प्रयौ, जलस्य ति नेक ते, arya wat ऽति Qu ) ।
= —-——
चतुथैस्तत्रकः | wot
aaa च- दक्षिणस्थाः पूरव्वयाम्ये seen: पश्चिमोत्तरे । नवमस्यापि कुण्डस्य थोनिर्क्षजलस्थिता १८) ॥
al नवम कूण्डपक्षे, दैशानदिशि यत् पम
माचाय्य्ुण्डं तस्यापि योनिरदगपरा काय्येत्वथः |
केचित्त,-
योनिङ्कण्डे योनिमन्जङ्घण्डेनामिश्च वर्जयेदिति
कारदातिलकवचनात् |
योनौ योतिं न gata इति सिद्धान्त शेखर वचना ।
- योनि न क्रर्यादित्याहूः |
maria रिक्तस्या समस्य तद्विहीनस्यवा ऊुण्डस्य करणे दोषउक्तो-विश्वकमपणा,--
खातेऽधिके भवे दरोगी हीने धनु aT |
वक्रे कुण्डेतु सन्तापो मरणं दर ्नमेखरे | मेखलारदहिते शोकोक्षधिके वित्तसंभयः ॥ मार््याविनाक्षनं प्रोक्तं gre योन्या त्रिना श्रते | अपराद्धं सम प्रोक्तं कुण्डं वे कण्ठवर्जित् । इनि |
= ~~ +o 2 RS
eer ग 1 म
‘gaia यम दिङकृषयोनिः सोग्यमुषवो wat करियासारेऽपि होमहत् पुरतः Pret ददिष पदिमऽपिव।' । व्याष्या-- afafeag: | खोल शशभुरपिय ‘genifa are yore योजि; व्यादुलरानना ।
प्ामनातु रेषां 0वानेऽश्तरा तथोः ' ॥ जधा, (दति एक्षदैगीन नवम हण्ड याम् | wan पूर्वाप्रे रज कष्छानि, नवमं mega । wells पञ्च serine प्रागारिद रिति ।
५५२ विघान-पारिजाते |
अत्र सिद्धान्त शेखरेऽपि,-- १६) |
मानहोने मदान्याधि रथिके SAA योनिहीनेऽपस्मारो ge: Be विवजिते <(t) । स्थण्डिलं चापि कुवीत afte: सिकतेः सितः ॥ हस्तमात्रं प्रविस्तारं युसन्मन्छ्यां गुखोश्नतम् | इति । इति श्रीमन्नागदेव भद्रात्मजेनानन्तदेवाचाय्यंण facta ( चतुर्थस्तबेके ) दानविधान पारिजाते परिभाषा प्रकरणम् । समाप्निमगमश्चतुर स्तबकः ॥
—~—- म ध १ (#) कखमसखपादिविषये, aes, कर्पास, wari, उयो तिषे, yas, भि पभास्वादिष ay यदुक्तं तत्तत्रियमेन सव्व प्रिघेयम्। भन्धथ। करण महैव इनं विफल स्यात् | ९ (1) सगभ माह मानाधिके UIE इयागमे । मानहोने दरिद्रता शति ।
umes प्रमार यद् यश्नमान विनाशक्ञत् इति चा
विश्रकमं froma -- परपत्यध्वः सनं Ma aes’ यतृकग्हबसिंतम्' शलं पादानर- + aia) ग्यूनापिक प्रमाणं यत् कुष यश्रमेखलम् |
प्रङ्घाररहितं यञ्च anna विनाशङ्कत् ॥ इति क्रियाखारे।
“अनेकदोषदं Faas न्यूनाधिकं यदि |
Aa] सम्यक Whale करव्यं शुभमिच्छता? ॥ इति वसिष्ट संहितायाम् ।
‘qaifaa quae षो मामङौनेतु निःखता ।
वायोधः कण्डङोनेस्यात् afefada area ॥
अपिङडव। सुरोभोर्मो मानेनाधिक aaa
व्याधयः स्रवन्ते विभागेखादपद्यतिः।॥
उच्चाट; फ टितेख्िद्र सुर वा चता भवेत्" ॥ इति जथद्रथथामशे। ‘ कुं विना स्थखिलादिषुच होमोदिधेयः--
“होमे परशस्यते कषयं wfed बा इषन्तिका' ऽति पिङ्गलामते।
‘oq माते खख्छिलं वा संचित होलकष्ठोणि!। इति वासि सुडितायाम्।
अथापि काणं व्याम कखछ वा ष्छिशऽपिवा। ।
वेदां armas पात wader नवे gh’ । हति बायवौयस Femara
wafes वालुकाभिङ्गा रक्त बद्रजसापिवा' इति क्रियासकरे |
--क--
विधान-पारिजाति । चतुथैस्तवकस्य-
विषय सूचो ।
्न्थोरतषिषयः, उदुत APTANA, १। दानानुक्रमणिका, | २। दानप्रशंसा, तै स्िरीय धतिः, 9 # वाजसनेयकः, yo” नन्विषुणम् , # मतस्य पुराणम् , # » आग्नेय पुराणम् ` ३। दानदिधानम् © FIA FTAA › न ब्रह्म पुराणम् , . ws कोम्मेम् , ४। वानस्वर्पम् ' आदित्य वुराणम् ' ; घ्नीभगव्रदू गीता , » part: ' . ” AAA , ५। दानाहुम् , हेमाद्रिः ; ६। दातृस्वरूपप् , हेमाद्रिः, yo” प्रमास्षखण्डः, ॐ--८ पत्रलक्तणम् ' मनरलम् , „४ विष्णधरम्मलिरम् # 9 TER, , पदम वुराणम् ›
५०८
६ |
१० |
१९।
१२ |
आपात्रनिरूपणं)
99
9१ 99
परिभाषानिरूपण,
9१ ११
STREET, ,
दानधम्मेः, 59 9)
मूदयाध्यायः,
देयद्रव्यदेवतम् › दे्रपतिग्रहस्थलम् ,
र & वानदेशः, तनिक" बान प्रकारः,
वृशदानद्रश्यपरिमाणम् ,
--~ ~ - cess
विभान-पारिजते।
saa प्रन्थनाम
महामारतम् ;
११ ११
विष्ण धम्मोतिरमर
भारतष्}
महाभारतम् ; भविष्यवुराणं, वाराहम् , स्कान्दप् , गृह्यपरिशिष स्कन्दम् ,
आग्नेयम् , ब्रह्म RIG .
भारतम् ,
मषिष्यवुराणम् ,
बरह्मेवत्तम्
(ॐ) ( नाना प्रन्थोकतम्). विष्णुधम्म्तिरम् ,
११
परिरिषर
मदनरत्नम् ,. प्रहाणम् , ` स्पतिः,
age me ——
(*) चन्त ame एततृलर कान परिभावायामुष्यते, रेनाद्रौ चानि ।
८० |
चतुथैस्तबङस्य-विषयसु ची |
्न्थाक्तषिषयः, Get पुख्वदानम् ›
घृतादितुखपुरष, पाराशरतुलषु्वः, स्व्णरजत-ताश्ननिन्न सर्व्वदानमन्बः › हुवणादिदानमन्तः, हिररण्यगमेदानम् › ब्ह्माण्डतानम् , करपपाद्पवानम् ' हिरण्य कामधन .; › हिरण्याण्य महावनम् `
उद्तप्रन्थनाम,
मात्स्यम् ; पुराणम् ,
११ भविष्यषुरणम् › वायन्यप् + AGT » विध्वकम्मक्तिम् , शङ्यज्ञः, WANA, ्रह्मवैवत्तम् › ATLA अविष्यवुराण, मात्स्य सकान्दषुराणम् , TEE FTAA ` देषी Feral, Tes पुराण!
AIAEAG -
+ ~
५०४
५४ | ५४ |
विधान-पारिजति |
THT HAT, हेमहस्तिरथवानम् ,
भागवत वानम् , रामायण भवणप् , वारिष्टश्रवणम् , काशीखण्ड श्रवणत् , ब्रह्मवैवत्तेध्वणम् , कालिकावुराण 5, , माघप्राहत्स्यत् ) ( शपदानम् .) नानाषुराणविधानप् › चेदृपारायण >, ( नवरात्रो च तत् ) काचवीय्यदीपविधिः, „ कववधिधिः, ,, स्तोत्रधिधिः, त्वुत्रषिधिः ,
धापो-कूपावीनां- उत्सगंषिधिः, ज्ञलाशयोौत्सगंः, „ कात्यायनौक्तः,. व्याप्यादौजलोपघ्रातेशुदिः
उपहतजलपानेश्रायध्ित्तम् , ल्वरितमत्रिधानम् ,
| SALAMA
नारदीयम् ,
भमगवतभ;
उड्ामरेश्वरम् ,
पृः,
9 |
चतथैस्तवकस्य-विषयस्ची ।
ग्रन्थाक्तविषयः, धान्यानि, THAT › सेखदानदशकम् ›
सैष्याचख , > TRIAS + ` शिखरदानम् , शिखरवान् प्रयोगः, न्यमहादानानि ,
११ आनन्निधि वरानविधानम् भद्रनिधिद्रान „
gaara arava, हमदान विधानम् `
प्रसङ्घादुरजत बरानविधानम् ,
उदडतप्रन्थनान,
qin AAA; ata विवेकः,
भातस्यं Wa; पाद्मप् ,
११
“7 विप्णधर्म्मात्तरम् › कोम्मम् . कन्दम् , वहिषुराणम् | बह्विपुराणप् ,
gees दरणत् `
बाय पुराणत् - नन्दि पुराणत » स्कान् TCIM ` प्रान्स्यम् . स्कान्दम् .
ग्रहाभागर्तम् `
प्ानस्यपर . करोम्पत . Ferree ,
६० |
६१। ६२ |
६३ |
PTC KL ` . उद्धतप्रन्थनाम, ति श्रूगदानम् , हेमाद्रि ,
; कोममेम् , स्कान्वम् , णापाकरणार्ं कांस्य पात्र वानम् › आदित्य पुराणम् › तिलयशि दनम् , पाद्यम् ,
ह: + नारदीयम् , तिल पश्र दानम् , महाभारतम् , 1 देमादि, त शद्रंकादश तिखवानम् , ति गमं दानप् , ब्रह्माण्ड वुराणम् , देवी पुराणम् , fAQTTTAT , पुराणम् , fas Roar, , वायु पुराणम् , तिलादशेशानम् , वायुपराणम् , देवतभ्योगजदानम् , giq धम्बः,
विष्णगज्ञ दानम् , गश्डवुराणम् , सुय्येगजदानम् » आदित्य वुराणपर् , वासी वानम् , कोम्मम् ,
वहिवुराणम् , THAR , गारुडम् ,
¢ RAG ,
ar स्कान्दप् , शिषिकादानम् , वहिवुराणप् , भूमिदानम् , कूम्मेषुराणम् ,
व्र मातस्यम् .
॥ 4 बहाभारवप् TE दानम् कोम्मम् ,
११ ११ गारुूड्ष् 9
विधान-पारिजति |
ATALAA ›
१४ | gy |
६8 ! a9 |
६८।
६६ |
१०० |
१०६ |
as दानम् , प्रतिश्रय Tay , AMAA Way . कन्यादानम् ,
द्विज स्थापनम् ,
११
राञ्रस्थपिनम् ,
कपिला धेनुदानम् ,
देषीषुराणप्र ,
RATA पुराणम् ,
मात्स्यम् , स्कान्दम् ,
भविष्य {Crore , माकण्डेयम् , वाराह , मविष्यवुराणम् , हेमाद्रिः , TANTS वुराणम् , स्कान्वम् )
लिद्खपुराणम् › हेमाद्रिः , कालिकाषुराणम् . आदित्यवुराणप् ,
विष्ण धम्म्तिरम् `
मानत्स्पम् , आदित्य वरणम् , ate , वाराहम् , भविष्य पुराणम् , महाभारतम् ; ‘
लिङ्युराणम् . महभिारतप् .
११
५१०
१०२ | १०३। 208 | १०४५ | १०६ । १०७ | १०८ | १०६ |
११० | १११।
११२ |
११२।
११४ | ११५ ॥
११६ | ११७ |
षिभान-प।रिजते।
Sata तसा दानम् ,
वशवणे धेुदानम् - देवताभ्यो गोदनम् , र गोदानम् ,
वृषभाधिक गोशत ITAA , स्वरूप गोदानम् , > गो प्राथेना
उमयतोघुखी गोदानम् ' |
वैतरणी घेवुदानम् »
प्रसङ्गा वृषभदानप् » ११
Racks TATA ,
गुडादिधेनुवानम् , .
गरनि्वादि दशक -प्रयोगः, तिल Bey प्रकरणम् ,
११
उदुत प्रन्थनामः ARTATTAG ,
मात्स्य » अग्-श यज्ञः APA, अण्-भथन्ववेव्-मन््राः, ARTISTA › 9१
भविष्योच्तरम् , महाभारतम् , बहिषुरणम् , ATATAT ;
99
विष्ण धर्मोत्तरम् › वाराहम् , महाभारतम् ;
१२३ | १२४। १२५ | १२६। १२७। १२८ | १२६ | 22° | 222 |
232 | 133 | 238 | tah | १३६ |
१२७ १३९८ ।
etre eee RATES । प्रन्धोक्तषिषयः 9 उवुतप्रन्धनाम, स्त्रीहि धेचुदानत् , घुतधेनु दानम् ; CHAT ) पवमव garage, नवनीत धेनुदानम् ; भकिष्ये, जलधेनुदानम् › विष्णधस्म्तरम् , % स्कन्ध ; AMIGA , दधिधेनुदानम् , मरधुधेनुद्ानम् › स्कन्द् , CALA धेनुदानम् › ् शकंराघेनुदानम् , ट कार्पास धेनुदानम् , वाराहम् , लबणधेनुदानम् ’ ” कपूंरावि पेवुदानम् , भविष्यम् , gat धेनुवानप् , बिष्णधर्म्मो्तरम् , aha Bat घेनुद्रानम् , वहिषुराणम् ; वन्भ्यात्वहर सुवणेघेनुवनम् , वायुपुराणम् ' ofean पाणिपादत्वष्टर छुवणधेनुतरानम् › अथासां दानम् ; गारुडम् , दिद्याप्रतिमादानम् , Safran प्रतिमादानम् , स्सृतिदानम् , नन्दिषुराणम् , ॥ भषिष्या् , - 39 वाराहम् 9 1 वह्विषुणण
५१२९
१३९। १७० |
१४१ | 28% | 232 |
we | १४५ | १४६ | १७७ | १७८ |
१४६ | १५० |
१५१ | १५२ |
१५३। १५७ | १५५ | १५६१ | १५७। १५४८ | १५६ |
१६०। १६१।
उपवुराणद्ानम् »
विधान-पारिजति।
उत प्रश्थनाम, सौरपुराणम् , भात्स्यम् » वामनवुराणम् , मादस्यम् ,
सामान्यतः सर्व्वविध TAT, मद्नरत्नम् › शिवशास्त्रादि विधानम्; नन्दिपुराणम् ,
तिपुख्व्ानम् ›
नवग्रह वानम् ; दशावतार दानम् , लक्ष्मीनारायण दानम् ) घण्टादानम् ,
सरस्वतीदानन् , कुवेर पूति वानम् ,
भातमग्रतिकृतिद्रानम् , चतुस्मतिदानम् ,
पञ्चमूति वानम् , हादशादित्य दनम् › चन्द्रदित्य दानम् , कालवुषष वानम् ) कालचक्र वानम् , यम वनम् , पापपुखष दानम् , SAHRA दानग् , मकरदानम् ;
देवीपुराणम् , बत्युञ्जयः,
चतुरव्वगचिन्तामणिः AMAT , वाज्ञसनेयम् 5 वायुपुराणम् › ध्रीप्रष्नम् › भविष्योक्तरम् , हेमाद्धिः, ब्रह्माण्डम् , » पुराणम् ,
विष्णधम्मे्तरम् , MATA » , weet हेमाद्रिः स्कान्द्म् › नागरखण्डे, शोनकीयम् , हेमाद्रिः,
१६२ | १६२ । १६७। १६५ | १६६। १६७। १६८ |
१६६। १७० ।
१७१ | १७२ ।
१७३ | १७७ | १७५ | १७६। १७३ |
१८७।
चतुथैङवकस्य-विषयसची | च्रन्थोकतविषय A STAMPA; लोकपार्क दानम् , AAS TCI , अजादि वानम् , प्रह(मारतम् : तषी वानम् , मविष्योत्तपम् , अज्ञादानम् , विष्णधम्मोत्तरम् 9 मेषदानम् , wale: niet दानम् , मषिष्योत्तरम् | कृष्णाजिन दानम् › मात्स्यम् , 9 TESA » ५१ मतस्यदुरणम् , ५ कालिकापुराणम् › ॥ भआदित्यषुराणम् ; गृषटिकृष्णाजिनदानम् , आदरं कृष्णाजिनदानम् › विष्णधम्मे्तिरम् , : बहिषुराणम् › | भविष्यपुराणम् , ॥ वाराम् , तिथिप्रयुकवानम् , विष्णुधम्मीं्तरम् ' QCA दानम् , दिष्णधम्मलरम् › +) TATA ARITT TAA › CHT , योगाहि-दानन् , पिष्णुधम्मशिरम् ' करण दानम् › १९ संक्रान्ति दानम् , व्रामनम् › भास दानम् , ‘ दैषीपुराणन् , ऋतु दानम् , विष्णधम्मेतिरम् +
१८७।
१८८ १८६ |
१९०1 १६६.।
र्थो विषयः, अयन वानम् ;
99
सम्बतसर दानम् ,
ATT दानम्. › ११ CHT AT ;
9
श्रीमुक्ताफर वान् ` ACHAT FAAS दपम् ›
AAT दानम्, धस्त दानम् ›
9
RATT A हान्. ;
भासन BTA;
fewer arftare |
FGA प्रभ्यनाम,
स्कान्दम्
विष्णधर्म्म्तरम् »
११
नन्दिवुराणम् , सौर पुराणम् ›
मद्नरल्म् › स्कान्द्म्
्रह्मवेवतते कुराणप् ; नन्वि वुराणम् , विष्ण धर्म्मो्तिरम् › भविष्य पुराणम् , आदित्य वुराणम , नन्दि पुराणम् , TUE ;
दैवी पुराणम् , नन्दि पुराणम् , नारदीयम् › विष्ण्, संहिता , ARIAT › स्कान्वप् ;
favor, संहिता , रिवधर्म्मम् , लिङ्गपुराणम् ` स्कान्दम् , भादित्य पुराणम् ,
माकंण्डेय Guo;
भविष्य वरणम् ,
१६२ |
१६३ |
१९४ |
१६५ |
११६ |
१६७।
१६८ |
१६६1
२००। २०१।
{oR | 203 |
२०४ |
चदथैलस्कस-विषमदतर | ्रन्थोकतषिषयः, उदतपस्थनामः | : चामर FTAA » महामिारतम् ; 99 वितान वानम् , वायुवुराणम् ; गन्ध दानम् , कालिका पुराणम् › areas ai मदिष्यम् , वनिप्) ्रहमाण्डषुराणम् , , विष्णधम्मे्तरम् , ११ दुष्प दनम् ; महाभारतम् ; नन्दि वुराणम् , गीतादि दानम्; ध विष्ण धर्मम्तरम् ` FATTAS दानम् ; आदित्य पुराणम् , महाभारतम् , पात दानम्} ब्रह्मपुराणम् , कालिका वुरणम् ; ११ वायु वुराणम् , भालोकवानम् , भविष्यो्तरम् , AA दानम्) tk a : ब्रह्य qqdd ) ब्रह्माण्ड वुराणम् , : वह्मवैवसेम् 9 आमरान्तवानम , सान्दम् , TER वानम् , विष्ण धर्मसिर५ , ११ RIG 9 १ मदिष्यो्तरम्, ‘ नन्दि पुराणम् , , गार्डन ; १9 ARITA ; धम्मधट वानम् , भादित्य पुराणम् »
4 १९
२०४ | २०६ |
२०७ | २०८ | 2०६ | २१० | २११। २१२।
२१३।
२१४। २१५ | ११६ |
२ १७ | २१८ |
२१६ |
प्रन्थोक्तषिषयः, spaced सेवनम् ;
aagantata:,
99
99 SPACMNTAIAL , गलन्तिका दानम् , भणिक-वनम् , अन्यदुमणिक दानम् , प्रपादानम् , पान्थोपचारः,
गो परिचय्या,
9१
११
क्लोपवीतं वानम्,
यष्टि दानम् , ud दान् , afatent दन्, ATTA ,
व्रिधान-पारिजाः
उदुतप्रन्थनाम, भकिष्योल्तरम् ,
= 99 नन्दि पुराणम् ,$ पदमवुराणप् ,
गाख्डम् , विष्ण धम्म्तिरम् ; स्कान्द्म् , नन्दिषुराणप् , भविष्य पुराणम् , आदित्य पुराणम , महाभपस्तिप् ; ब्रह्म पुराणम् , विष्णधम्मो्रम् , नन्दि पुराणम् , स्कन्वुम् , बहि वुराणम् , महाभारतम् › मदिष्योक्तरम् , TESA, भारतम्} विष्णधम्मेन्तरप् » रामायणम् , महाभारतम) वहि पुराणम् , बिष्णधरम्मोलिरप् ,
४२।
२२०।
२२१ | २२२ ।
२२३ | २२४ | २२४ | २२६ |
२२७ | २१८ | २२६।
चतु शवकस्यविषयद.ची | ४ प्न्धोक्तविषयः, ` उयुतपरन्यनाय, पातर वानम् , TWA ` , AACA aT दानम् , दैवी पुराणम् › ४९७ नाना वानम् ; विष्ण पुराणम् › धरेव ॥ नारसिंह पुराणम् › ७२१ यस्थादि ata दानम् , विष्ण धर््मोलिरम् , ४३० अध्वत्थ विवाह विधानम् , ७३० शालप्राम वानविधानम् , पुराणम् , ४३१ शालप्राम-शिलामूति SAT, गाख्डम् , ४३३ 9 नारदीयम् ` ७३५ तदान षिधिस्तु ( कूम्परेषुराणं ) ४३७ विष्ण प्रतिमा दानम् . कूर्मपुराणम् , ४२१ शिवलिङ्क दानम् , रिषधगमप् , ७७०-४४२ | इति बिधान-पारिजति चतुथेस्तवकस्य सं्सिप्त विषयसूची समाप्ता ॥ ae
अथ परिभाषोक्तविषयसूची ।
प्न्धोक्तविषयः, SHANA, पृष्ठजः, परिभाषा निरूपणम् , व्यासोक्तम् , ४४३ वान धम्मेः, र ‘: शुद्रविषयः 9 HRT ५, 9१ वैवर्णिकाधिकारः, याकषहकषयः, gue भार्यादि लत्तणप् ; + 9 ( इति afta परिभाषा )
पतितादि व्रम्यपरिमाणम् , मधिष्यम्, ७४५
ara विशेषः, वुराणान्तरम् , 9)
कात्यायनः, हुन्दोगपरिशिष्टः, षर् त्रिशन्मतप् 9 स्कान्दे, जाकंण्डेयम् , पाद्म ,
विष्णधरम्मो्तरम् ,
भविष्यषुराणम् , THAT , भविष्यपुराणम् , पञथचरत्रम् , गन्धयुक्तो, मरीचिः, BCAA: :
कषुहारीत १ परिशिष्ट,
9?
al
३२ ॥
२ |
२४ |
चतु्ैस्ब्कस्य-तिषयद्ववी |
ग्न्थोक्तविषयः, |
कृत्याधिक्ारी
प्रतिनि धि ५9
११
भथ दृत्िणानिरूपणम् ›
११
११
वृ्तिणामानानुकत,
३५। भथ द्रन्यमाणम् ,
३६ ।
( ganraftarery ),
SHAMIM, वरिष्ठः, याहवहकयः, कात्यायनः, बौधायनः, भरुरपि, स्कान्दे, कात्यायनः, वायुषुराणब् » विष्णधस्मो्तरम् › कात्यायनः,
भटपद", पेढीनसिः, बोधायनः, Aare, भविष्यवुराणप् , गृह्यपरिशि्ट, व्यासः, भविष्योलरम् , स्कान्दे, भषिष्योत्तरभागे, गाडम् ; व्यासः, मात्स्ये,
ag; विष्णगुपतः (कोटिस्यः) वृहतूपाराशगम् ,
RRO
२३७ |
३८।
३६ |
Bt |
32 |
८३ |
विधान-पारिजते |
उन्युतप्रन्थनामः farce’
विष्णगु्ः, भविष्ये,
स्कान्दे,
वाराहः विष्णधम्मो सर स्कान्दे, प्रन्थान्तरे, गोपथ ब्राह्मणे, आदित्यवुराणे, वृ्स्पतिः, म्रातस्ये, सिद्धान्तशेखरे,
अथ मण्डपादो प्राचीसाधनम,. » नारद्,
99
भथ areqate:;
gerd, कात्यायनः,
प्रपञ्चसारे, मात्स्ये, हानरल्लषली, प्रपञ्चसारम., पञ्चरात्रम् ›
विभ्व्मर AEA ,
८८ |
Be |
त्रिकोण कुण्डनिम्माणम् ,
aqgesiacaind ,
भाम्नाय रहस्यम् , कषान Carat, नारदीय मात्स्ययोः , प्रतिष्ठा दीपक् , काम्रिक् , शण्ठातिलकम् , सिदान्त शेखरम् , शारा तिलकम् ,
GRR विधात्.पारिजति |
्न्थोकतविषयः, उद्धतप्रन्धनाम, ४०। षडष्लकुण्डनिम््ोणम् , कामिक ५१। पर्कुण्डम्, 9 ; RSAC , प्िष्ठासार संप्रहम् , " पिङ्गलागमः, » सिखाम्वशेखरः, : HEAT सप्रहः, 9 स्वायम्भुवः, ५२। योनिक्ुण्ड प्रकारः, i # TTT,
faara रोखरः,
विधान-पारिजाते चतुथेस्तवक्रस्य परिभाषायाः
dfaa सूचीपत्रं ` समाप्तम् । समाप्ता चतुथे-स्तबकः ॥
CALCUTTA Published by The Asiatic Society 1, Park Street and Printed by Metropolitan Printing & Publishing House, Ltd., 90, Lower Circular Road, Calcutta-14.