<j ह ू + शै ; 7 ५ > ^ = ग्नः = = ^ वा Te JE we ५५११ ne wes ™ । pire ly Po ५ ५ tee he Ba . 2 ५ oa «ag 0 em . 4 ¥ # ra ५ oe ५ म a Rte “ 7 $ ८ >: १4 ह : L !

we ९

"वः ae So

, ह oF ^ ¥ * च त wows | र 7 १) a aN

7 ug ४

दु : ae fs ह.

f. "" “BIBLIGTHEEA प्छ |, - 0

_ A GOLLECTION OF ORIENTAL WORK@. , hin : "१ ` विवाद्रत्नाकरः । VIVADA-RATNAKARA A TREATISE ON HINDU LAW BY CANDESVARA THAKKURA EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA KAMALAKRSNA SMRTITIRTHA (Re-1sswe)

G

Work Number 103

an

2 ॥ ~~ = ~~ ~~ ~~ ~~ ~.

3

pairs ie

*

Issue Number 1511 New Series

॥

we

(Complete Work)

CALCUTTA: Printed at the Baptist Mission Press ’ Published by the Asiatic Society of Bengal, 1, Park Street . 1931 ;

NOTICE

BIBLIOTHECA INDICA

PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL

Tut Bibliotheca Indica is a collection of works belonging to or treating of Oriental literatures and contains original text editions as well as translations into English, and also bibliographies, dic- tionaries, grammars, and studies

The publication was started in 1849, and consists of an Old and a New Series. The New Series was begun in 1860, and is still running.

As a rule the issues in the series consist of fascicles of 96 or 100 pages print, though occasionally numbers are issued of double, triple or larger bulk, and in a few cases even entire works have been published under a single issue number. Several different works are always simultaneously in progress. Fach issue bears a consecutive issue number. The Old Series consists of 265 issues ; in the New Series, till January Ist, 1931, inclusive, 1,506 issues have been published. These 1,771 issues represent 251 different works; these works again represent the following literatures :—

Sanskrit, Prakrit. Rajasthani, Kashmiri, Hind!. Tibetan. Arabic, Persian. Several works published are partly or wholly sold out, others are still incomplete and in progress. A few works, though incom- plete, have been discontinued.

Two price-lists concerning the Bibliotheca Indica are available and may be had on application. One describe the Indian and the other the Islamic works published in the series. These lists are periodically revised.

The standard sizes of the Bibliotheca Indica are three :— Demy (or small) octavo. Royal (or¢large) octavo. Quarto

The prices of the Bibliotheca Indica as revised in 1923 are

based (with-some exceptions) on the following scale per unit of 96 or 100 pages in a fascicle as the case may be

BIBLEOTEHEC A TNDECA Work Noo bos

VIVADA-RAPETNAWARA SANSKRED TENE

विवादरत्नाकरः |

VIVADA-RATNAKARA A TREATISE ON HINDU LAW

BY E CANDESVARA THAKKURA ८८ ॥ ।

(RE-ISSUE)

EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA KAMALAKRSNA SMRTITIRTHA

PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS PUBLISHED BY THE ASIATIC SOCTETY OF BENGAL @ CALCUTTA 1931

[665 >

PREFACE.

The present work, Vivada-ratnikara, is the first of Cande- svara Thakkura’s Code of Smriti-ratnikaras. It was first published in the Bibliotheca Indica Series in 1887 and the present edition is an improvement upon the same. The author composed six other ratnikaras on Smrti viz. Krtya-ratnakara, Grhastha-ratnakara, Suddhi-ratnikara, Dana-ratnikara, Paja- ratnékara, and Vyavahara-ratnakara, and one ratnikara on Polity, viz. Rajaniti-ratnakara. Of the above, Krtya-ratnikara and Grhastha-ratnakara were edited by the present editor and published in the Bibliotheca Indica Series in 1925 an: 1928 respectively. Ajaniti-ratnikara was published by the Bihar and Orissa Research Society in 1924.

The history of the author, Candejvara Thakkura, has been dealt with by the present editor in his preface to Krtya-ratna- kara. The salient facts are reproduced below.

The author was a Brahmin of Mithila and flourished in the first half of ghe fourteenth century when the Karnata dynasty was reigning supreme in Mithila. He held the hereditary post of minister to King Harasimhadeva of that dynasty.

The concluding verse of the present work enlightens us about the author’s age. It purports that Candesvara “ per- formed the rite of tuld-purusha-dina! on the banks of the Bagmati in the bright half of the month of Pausha in the year 1236 of the Saka era” (i.e. December 1314 or January, 1315 A.D). *

The present treatise is concerned, as the name indicates, with ^ disputes,” either civil or criminal. ‘There are hundred chapters in all in the present work, the civil portion of which deals with Inheritance which is now good law, and with other

ननन eee a i er re od

1 Making gifts of jowcls and procious metals equal in weight to one’s own body. - s

PREFACE

civil‘matters concerning which the prescriptions have now, been superseded by the territorial Acts of British India. ‘The sub- ject of Inheritance also contains a description of the thirteen " kinds of sons with their relative rights of heritability.

INHERITANCE.

The subject contains the following topics: partition, partition during the life-time of the father, preferential inherit- ance, partition among brothers by different mothers, exclusion from inheritance, lists of divisible and indivisible properties, gains of science, succession to sfridhan property, partition of subsequently discovered property, partition among wives of different castes and sons begotten by them, partition among different classes of sons, inheritance of a son born after parti- tion, inheritance of a person whose ancestors were staying abroad, etc.

The above topics set forth the views of the Mithila school of Hindu Law. Inheritance has heen divided by the author under two heads, viz. daya-bhiga (partition) and jtbat-pitrka- bibhaga (partition during the lifetime of the father}, which can be effected only in regard to ancestral property in the hands of the father. The self-acquired property of the father can also become the subject matter of partition during his lifetime provided it is made with his express consent and the mother has at the time passed the age of child-bearing. But the father has discretion to make any kind of adjustment of the shares, and to retain two shares for himself. If a partition takes place between several sons and their mother, the latter is also entitled to a share. An unmarried sister will in such cases or yong-fourth of a brother’s share. If ore of the brothers is*fich enough to renounce his patrimony, he should be given ॐ nominal part of the heritable property and the rest of the ‘brothers should then share in the partition. The salient point of difference between the Mithila school (which is a sub-school of the Mitaksara school) and the Dayabhaga school is that

PREFACE + wn

inheritance to a deceased man’s estate is preceded *in the latter school by the capacity of the heir to offer pirfla to the --deceased, while in the former school, it is followed by the duty of the heir to offer pinda to the same

OTHER (शा, MATTERS.

eThis clivision deals with the following topics: interest on debts, compound interest, mortgage and hypothecation of moveable and immoveable properties, accrual of right by adverse possession, non-payment of debts, suretyship, deposit and pledge, sale without ownership, concerns among partners, resumption of gifts, non-performance of agreements of service, continuance of service, conditions of menial service, non-pay- ment of wages, rules regarding the fees of prostitutes, disputes between the owner of cattle and his servants, rescission of sale and purchase, disputes over boundaries, bridges over corn-fields, cultivation on lease and the preservation of harvests.

YRIMINAL LAW.

. The topics concerned with Criminal Law deal among others with the punishment for the five following principal categories of crime recognised by the Hindu jurists: murder, theft, rape, defamation and assault. Thieves have been divided into pra- kasd-taskara (“‘Thieves” proper) and aprakas4-taskara (cheats). Rape has been subdivided into ‘rape’? proper, kidnapping, adultery, fornication, and unnatural offences.

JUDICIAL DECISIONS.

Though ‘the principles of inheritance, as enunciated in the present treatise, have been given tacit consent to by the British Indian Fegislature, yet some minor changes have been wrought by the operation of judicial decisions, by virtue of which the adoption of an only son has béen validated, the subsequent unchastity of a widow has not been allowed to divest property already vested, and the chances of the wjtjmate heirship of a co-villager Brahmin have been destroyed

”

४111 PREFACE

The present edition has introduced two principal typo- graphical changes, the use of bolder types for the original slokas and the serial numbering of the slokas. My heartfelt thanks _ are due to the Council of the Asiatic Society of Bengal for the kind sanction accorded to me to revise and re-edit the present treatise and specially to Johan van Manen, Ksq., U.I.K., the General Secretary. for his encouragement and advice ficely

bestowed.

KAMALAKRSNA SMRTITIRTHA.

BHATPARA, January, 1931.

भूमिका |

areata स Ua द्रव नैयिल-सार्व्वभोमः

खमान्‌ खधम्भनिरतो हरिसिंहदेवः | यत्‌श्ासनेन सुखितं हद यं प्रजानां

सन्वात्मना कपवर्स्य सुखानुिन्ति ॥ ९॥

स्येव तातजनके शिवसिंटेवे

साज्यं प्र्ासति नरेष्ववतारुभ्रूतः। विद्यापति-यंदुपतेश्वरि तं sath

MASAI एरुषोत्तमतामवापर ॥ २ ॥

वसात्‌ परं मेथिलसाजवं पो

विद्यापतौ यकुलजो गुरुवत्‌ समान्यः | तस्म्ात्तदौय इति मन्तिपदे वसतो

वौरेखरोऽथ रि सिं्न्टपेग रटे ॥ ३॥ aha तनयस्तदनुक्रमेगा

चरडश्रो मतिमतां प्रवशो गुगाष्यः |

aina मन्लिपदवों शरि सिं-राज्तो

aaa TIERRA सुख श्रा न्तिपुगोम्‌ ts il चरारेरिव गौष्यतिः खुभमतिखण्डेरो ठक्रारो जाग्रत्‌खभ्रद श्ासु हत्‌ ससचिवः खौ मेथिलच्छापरसेः | गयासुदिन-तोग्लकेन तुमुक्ते शूषस्य संख्ये खयं aR ia HMA जनतां विध्वंसयामास च ॥ ५ ॥ वर्गा श्वमाध्वसुखतच्ारिजनोपकार | ategt निधाय weatsa विश्वच्तणोऽय॑म्‌ । Mara स्यृतिनिवन्धमभूतून्नं

निर्म्माय धम्भसरणि सुगमां awa | १।

1

PREFACE

खौ छत्यदानव्वद्ारमुदि- पूजाविवादेषु ZEBRA | रन्नाकरा धम्मभुवो निवन्धाः HATA GIST सप्त ॥ ७ |

तद्येवां शभूतः-- विवादरनाकरनामकोऽयं यथाधैनामा AST लोके | faraway: खलु मैयिलैयः एरातनः सज्जनसम्मतश्च | < |

aaa Tes fe Star विवादपददुगेतिमातुराणा- मुडारहेतुक्लतनिगोयलब्धपुण्ः। चगडेशखरः सच्विवरन्नमिमं विवाद- रत्नाकरं रचयति अ्रतिश्रास्वविन्ञः ॥ <€ ॥ Ws चयोदण्ग्रते प्रयमाब्दमध्ये मन्त्रौ निवन्धमिममाप्तजनादृतच्च | faataatfafa तदौयवचोभिरेव Wa प्रमागामिद् प्रत्नविदः सुधौराः॥ १०॥

TMAH AT aa eT A रसगुणमुजचन््ैः सम्मिते शाकवरषे ससि धवलपच्ते वम्मतौ सिन्धृतौरे | अदित तु्लितमुद्धरातमना खगैराथिं निधिरखिलगुगानासुत्तरः सोमनाथः ॥ ११ ॥

रुतेनेवं ज्ञायते यथायं निवन्धकर्तां षड्विंश्रदधिकद्वादश्र्रत प्रकान्दे नेषाज्ञे तुलापुरषदानव्रतमकार्षौत्‌ | ¢.

PREFACE x1

.सुतरा खरौय-चयोदशशतान्दादूद्ध चतुद शशतान्दौये प्रमे भागेऽस्य ,. तुलाएरुषदानं तत्‌पृव्वेश्च चयोद शशतदश्ब्टोयग्रेवभागे ग्रख्यप्रणयनं युक्तिषिच्ारसद्म्‌ | सम्परादनेऽस्य बङश्रो विषश्ितः saat मूलप्मागपरिदग्रानभावनाभिः सापल्यमेति दि तदा यदि कोविदानां प्रौतिभंवेदनुरुपो द निर च्तगोन ॥ ९२ ॥ सम्पाद कस्य किचित्‌ परिचयप्रदानं-- ATAU कलिकाताया उत्तरे योजनचये | मुखरो वेद नि नदेबे fea: पण्डितः सदा । ९॥ विद्या-त्राद्यण्यनिष्टाया आकरो वङ्कम गले | भट्रषल्लययद्धारोऽस्ि भारते विश्रतिं गतः॥ २॥ तचासोौत्‌ सिद्धिमापन्नो वसिष्टगोचसम्भवः | नारायणाख्यो ब्रह्यधि प्रतिमो वेद वित्तमः ॥ २ ॥ असन्‌ तदन्वये विद्या-सदाचार्विभूषिते। eqeat विश्युता धौरा नानाश्रासत्रविचच्तणाः ॥ £ ॥ नारायणाद्धि नवमः केलासचचन्द्रसं ञितः | ATA केलासचन्द्रो वा रूपाकारगुरेस्तथा | ५ ॥ SUN सदाचार ब्रह्मनिषोऽथ श्रासरविद्‌ | वाकूसिद्धो बङ्काख्यषु प्रभाते स्मरणौयकः ॥ ६ ॥ तदङ्गजो नन्द्लालो नाना ग्रास विचच्तगः | न्धायरन्नेति विख्यातो aca मूर्तिमदिव ।॥ ७॥ तस्यायं saga: स्प्तितीर्योपनामकः | काव्यखछतिमोमांसुसु पाठनायां रतः सदा | राजदत्तमदहामद्टोपाध्याय-परदभूषितः॥ ८ ॥ SAY कमसकछषषणो ऽष्छं एनःसंस्कार कम्मण |

AMAA UY गुसेखरुण चिन्तया ॥ € ॥ ति)

Xi ` PREFACE

यमश स्वसुचन््रः सम्मिते WITT धनुरधियति खरे चाद्भपौषस्य मुक्ते | afafey fraser भौश्खस्निधाने चरममगमदात्मा प्रौ यतां तेन विष्णुः ॥ १०॥

्रौकमलङष्ण स्मृतितौथेः

भाटपाडा, २४ त a¥ |

अकारादिकरमेण

विवादरलन्नाकर-विषयद्चौ । fanz: Var: विषयः अष्टत्द्धितरकुः a, ९६ | शंटाकछटतरङ्कः अदणडयतरङ्गः eso क्ियामेदतरङ्कः च्परनेक माटकभ्नादट- | करौ ततर्ङ्ः ... विभागतरकः ४७५ | क्रौत्वानुप्रायतरङ्कः aqafaaany: you | च्तेतचज तरः अपुचधनविभागतरङ्कः wey | गठोत्यन्चतरङ्कः अप्रकाप्रातख्वारतरङ्कः... ave | यग्यकारपररिचयः अप्रजाधनव्यवस्थातरङ्कः ५२२ ग्र्थकार पश ल्तिः अवलुप्तविभागः ५२९ | ग्र्योपक्रमणिका अविभाज्यतरङ्कः yoy ; घातकाग्वेषयातरष्ः अभिगमतरदः ३८८ | चोरान्वेषगतरद्कः अ्युेव्ाुशषातरङ्ः VRE | जोवत्‌पिद्टकभागः anfufafa: २४ ' तरग्ुल्वोतर ङ्कः ाधिसिद्धिः 2७ दग्डप्रगयणविधिः . उदूागविधिः de द ण्डपारष्यतरङ्ः ऋणादानविधिः - ५ दग्डसक्ला ... चटगादान विवादपदं ... yo दण्डोत्कषंतरङगः वोरसपचलच्तयातरक्ुः ५५७ , TARATF: कन्धादुषगतरङ्कः ` ४०९ ' दत्ताप्रदानिकतरङ्ः ... कानौगतरक्कः ५९९ | दायभागतरक्कः atsaqaacy ५७९ | दास्यमोच्तरकः

Xiv

विषयः

दास्याधिकारविधिः... 'दयूतसमान्ञयतरङ्ः नानावशेविभागः नित्तेपतरकङ्कः निधितरङ्कः,.. निन्दितिपुचतरङ्कः नियोगतरङ्कः AAA ...

पर्स््नो विधिः yefafeaacg: परपृव्वाविधितरङ्गः ... परमरृद्धितरङ्ः पुचत्वविचारतरङ्ः ... पुजनिसक्ततरङ्कः .. एच्रातिदेग्तरङ्कः एचान्तरैविंभागतरङः एधिकापुचतरुङ्कः ,, एरपरिष्टारविधिः पौनभेवतरङ्कः WRAITH: on प्रतिभरूविधिः

प्रमो तपिदटकभागः प्रकाशतखारतरङ्कः ५. परोषितमत्तेकाधन्भः ... बराद्यण्परोहारविधिः

“CONTENTS

विषयः मङ्लाचरग

Var: ९५२ er ५२९.

८५ ६४८ yes 8389 ६७५

मानसंक्ञा «+ TUNA:

वाकूपारष्यतरङ्गः विक्रौयासम्प्रदानं विभक्कविभागः

विभक्तल्लव्तरङ्कः

nn ~~~ ~~~

१६९ | विभक्तागतविभागः ...

६४९ | विभागानयधिकास्णिः ४५२ | विभाज्यतरङ्ः ve | ृद्धितरङ्ः

५८४ | ठद्धिनिषेधतरङ्गः ... ५९० वेतनस्यानपक्रियातस्ङः

५८९ शस्यघातदण्डः ५४१ ¦ ्रस्यस्त्तातरङ्गः yes | ूद्रापएुच्रतर्ङ्कः ६६८ : सग्रहणतरङ्ः ५९८ सम्भूयसमुल्थानतस्ङः ६२८ संविद्यतिकमः

४२ साइसनामातरङ्कः ४७१९ सौमाविवादतरङ्ः २९३ ` सेतुरच्छातरङ्गः ४२९ | सतेनतरङ्कः ,.“

६६९ | सेनातिदेशतसङ्गः , ...

वणानुसारिस्तेयवि शषः

विषयः स्तेनालाभे CALA स्तेयतरङ्कः ,.. सत्न घन लच्तगां स्तरोधन्रुक्लतव्यतर्ङ्ः

स््लोधनविभागनगिकयः

CONTENTS

Tar: विषयः ३४१ (@ २८५ | स्त्रो पुधम्भतरङ्कः ५२६ | स्त्ौरच्तातरङ्कः ५१२ | खयसुपागततरङः

५९८ | सखामिपालविवादतर्ङ्ुः

XV

खओविवादरत्नाकरः।

कुसुमशर विलासे भङ्करस्याद्विएुवौ- करतलबणयस्य GASH | fanfaa शरशिखण्डं मन्यमानस्य शम्भो- भवतु we विवादः कान्तया कौतुकाय ॥ जरायां बद्भायां मदनजयिना विश्रपतिना विवादं जातं तद्धभनविभजने तत्तनययोः | परिच्छिन्दन्‌ ब्रह्मा गणएपति-विशाखौ नियमयन्‌ मुदे द्‌ायादायव्यवइतिविपश्चिद्‌भवतु वः ॥ श्रोचण्डेश्चरमन्तिणा मतिमताऽनेन प्रसननात्मना नेपालाखिलभ्वमिपालजयिना घर््नदुदुग्धा सिना? । arg: सरितस्तटे सुरधुनौसाम्यं quan: wet मागे मासि यथोक्तमुण्यसमये दन्तस्तृला प्रषः ॥ यो गम्भोरविवादवा रिधिजले निमेन्नतामुदधूतिं कुवन्‌ पोत द्रबो्सद्‌ गणतरः A WTA | मोमांसानयनो विचारचतरो मन्तोन्द्रचण्डेश्वरः स Stara परम वादविषयं प्रस्तौति रन्नाकरंम्‌ ॥

= ~~--~------>- a a a ee

१९ पुण््ा्मना aaafa पाठान्तरम्‌ |

विवादरनाकरे

ओ्रीमान्‌ विवादपददुगेतिपाठुकाना-

सुद्धारदेतुरूतनिणंयलधपुष्ठः |

चण्डेश्वरः सचिवरन्नमिमं विवाद-

रत्नाकरं रचयति श्रुतिशास्तविन्नः ॥ ऋणादानं ततो afgceat इृद्धिरष्यय | टृद्धेख परमा ट द्वि्निषेधस्तदनन्तरम्‌ ॥ श्रथाधिविधिसिद्धिश्च ततोऽपि प्रति्िविधिः 1: णादानमिति प्रोक्रमुद्‌ यादएविधिस्ततः ॥ निःकचेपोऽय ततोऽखामिकक्रियः परिकौ्नितः | सम्भूय च समुत्थानं ततो दत्ताऽप्रदानिकम्‌ ॥ TAMIA दास्थमोचस्ततः परम्‌ | श्रय दास्याधिकारौ च बेतनस्याऽनपक्रिया ॥ aerate विधिश्वाच कथितस्तदनन्तरम्‌ | सखामि-पालविवादश्च ततः संविद्व्यतिक्रमः ॥ किक्रौयासम्मदानश्च altar चानुगश्यस्ततः | सौमाविवादोऽणपरः सेतुञ्च कथितस्ततः ॥ SUAS TAC शस्यघातकट्ण्डनम्‌ | AUS AHATES दण्डपारुष्यमप्यय ॥ a स्तेनः प्रकाशानां तस्कराणाश्च दण्डनम्‌ | दण्डञ्चायाऽरकाश्ानां त्कराणामिरोदितः ॥ चोराऽन्वेषणमप्यच स्तेनस्याथा तिदे शमम्‌ | वफेतस्तेभकथनमखिन्‌ रन्नाकरे हतम्‌ ॥ `

~~

विषादपदम्‌।

स्तेनालाभे तथादानं साहसश्चाय कौत्ितम्‌ | घातकान्बेषणश्चात्र तथा संग्रहणं ततः ॥ दण्डश्चाभिगमे प्रोक्तः कन्याया दूषणं ततः | बन्धक्यभिगमे दण्डो wa: स््ौपुंसयोस्ततः ॥ स््लोरक्ला योषितां wa: प्रोषितखामिनौविधिः | ग्तख्वा मिवधूध्मां नियोगञ्च ततः परम्‌ ॥ wget दायभागो जौ वत्‌ पिटकवण्टनम्‌ | श्रमोतपिहकाणाश्च विभागस्तदनन्तरम्‌ ॥ श्रनेकमाटकञ्राहविभागञ्च ततः परम्‌ | विभागानधिकारौ च विभावज्यमथ कौन्तितम्‌ ॥ श्रविभाञ्यं ततः स््लोणां धनरृत्यमनन्तरम्‌ | स्लोणां धनविभागश्च निष्येजाया धने ततः ॥ wat स्लोधने लंप्तविभागश्च ततः परम्‌ । मानावणेसुतानाश्च विभागोऽय विभक्रजैः ॥ विभक्रागतभागश्च विभागस्तनयान्तरः |

श्रोरसः Fas: ga: पुजिका-तत्‌सुतावपि ॥ पौनभ॑वशचु कानोनो गृढ़ोत्पन्नस्ततः पुनः । सहोढो दत्तकः ata: खयश्चोपागतस्तया ॥ ्रपविद्धः हतिमश्च शद्रा पुजस्ततः परम्‌ | एुचत्वस्य विचारोऽसखिंन्नतिदे श: सुतस्य च ॥ अय पुचमिरुक्रादि-निन्दिताश्चा् कर्तितः | श्रपु्राथविभागश्च भागः defeat ततः ॥ `

` विवादश्न्नाकरे

" विभागनिणंयः शत्यं विभक्रानां ततः परम्‌ | समाङ्यञ्च aga: क्रियाभेदः प्रकोणंकम्‌ ॥ तरणौ ततः प्रोक्तं निधिः परनिधिस्तथा | विधिदंष्डप्रण्यने दण्डोत्‌ कषांदिकं ततः ॥ ब्राह्मणस्य परोदारः VTE: पुरस्य च । दण्डसंज्ञा मानसंज्ञा संज्ञाऽसिन्‌ नेगमादिनः ॥ श्रतमेकं तरङ्गाणं विदुषां चित्तरश्ननम्‌ | विधोयते विधिज्ञेन ओचण्डेश्चरमन्तिएा ॥

WY णादानविवादपदम्‌ |

1, तच seta: | पदाङ्गसदितः सम्थग्‌विवादरू्ेष कौत्तितः | विवादकारणान्यच पदानि ण॒ताधुना ॥ ऋणादान प्रदानानि द्यूतान्वानान्तिकानि च । aa संप्रवश्यामि क्रियाभेदं aaa: ॥ पदं भाषादटिः aq संश्यप्रयोजनादि, तत्सहितः पदानि श्रधिकरण्ानि चणादौनि । केनचित्‌ विवादकरणानोति पटिला विवादः क्रियते येषु चछणादानादिषु तानौति वयाख्यातं, a पदमनथेकं स्थात्‌ । चूताङ्ानान्तिकानि दयूताङ्णानावसानानि ।

2. AIRE: | wu Caress येन यच यदा भवेत्‌ | दानग्रहणधम्मौश्च कऋणादानमिति स्मृतम्‌ ॥ स्थानललाभनिमित्तं यद्‌दानग्रहणमिष्यते |

` तत्‌ कुषौदमिति प्रोक्तं तेन दत्तिः कुषौदिनाम्‌ ॥ स्थानं ्युक्तथनस्थितिः, लाभः कलादिप्रा्षिः, तन्निमित्त era

Fear मूलधनं धनिकेन, यणं द्यमाणं तदेव खादकेन. |

£ zeuta | कुत्सितात्‌ सौदतश्चैव निरविशङ्खसतु Tat । चतुगुणं वाऽष्टगुणं कुषौदाख्यण्टणच्च त॑त्‌ |,

विवादरन्नाकरे

परिपुरे हौत्वाधिं बन्धं वा साधु SHA । लेख्यारूदु साश्ठिमदा शणं दद्याइनौ सद्‌ा ॥ ङहितात्‌ सौदत्ाधमणंत्‌ सकलं धनं युग्ते नि्वग्र- ena | चहुं वा्टरएमिति वाकारोऽनाखायां, तेन दगष्णादि- लामः। श्रच कुषौदश्टएमित्येव लचणएम्‌ । तच नारदोक्तौ eda, tag कुषौ दपदे ्रवयवब्युत्पन्निमा कथनम्‌ | च्राधि- बन्ध्ब्दौ भोग्याधिपरौ । लग्रकसाधुतवम्‌ णदापयिटत्वे्ेण SUTRA: | | 4, नारदः | विश्रम्भेत दावच प्रतिभरराधिरेव च । सिखितं साक्षिणश्च दे प्रमाणे व्यक्तिकारके ॥ विशः प्रयुक््छणपराभिविश्वासः, वयक्गिरभि्यक्निः, प्राधान्येन SARITA: | 5. कात्यायनः। न Ghat दासबालेभ्यः प्रयच्छेत्‌ किञ्विदुडतम्‌ । दाता न लभते तत्त॒ तेभ्यो SHY यद्वसु ॥ उद्धतसुद्धरणण्डणमिति यावत्‌ ।

॥ इति विवादरन्लाकरे ऋण्दानविवादपदम्‌ |

EEE

अथ प्रधमो afeacg: |

6. तच afaz: |

वशिष्टवचनपेक्तां टडिं वाङषिके श | पञ्च Arar विंश्त्यामिति धर्म्मो न eta ॥

विंशतिः पलानाम्‌ | 7 maa: | कुषौद टदिधगम्या विंशतिः पश्चमाषिकौ मासम्‌ |

धम्म्यां शास्त्रानुमता | पलविंशतिमूलं मासेन पञ्चमाषक- बृद्धिमतौो भवतोत्यथेः |

8. wa: | माषो विंश्तिभागस्तु पलस्य परि कौत्तितः ।

9 मनुः |

वशिष्टविहितां eff जेद्‌वित्तविवदिनौम्‌ | अशौतिभ्प्रगं Tela मासाद्वाडंषिकः शते ॥

मासात्‌ मासमतोत्येत्ययः । भोग्याधिविषयमेतत्‌ |

10. यदाद याक्लवल्काः।

अ्रशोतिभागो ae: स्यात्‌ मासि मासि सबन्धके | . वशेक्रमात्‌ शते दिचिचतुःपश्चकमन्थथा ॥

विवादरन्राकरे (1)

पतेः सबन्धके wd मासेन श्रभनोतितमो भागो इद्धिरिति पूव्वैखण्डाः। श्रवन्धके एते खणे त्राह्मणएचचियपश्यश द्राणां यथासंख्यं पुराणस्य इयं जयं चतुष्टयं पञ्चतमश्च॒ दद्धिरिति दितीयखण्डार्थः | 11. crate |

शअरश्ोतिभागो वडत लाभे दिगणतामियात्‌ | Waa सत्तभिवषंस्िभागो नैव संशयः ॥

12. व्यासः |

सबन्धे भाग AAT: साष्टभागः सलग्रके |

निराधाने दिकश्तं मासलाभ उदाहतः ॥

sina: श्रग्ोतितमः। श्रयमेव श्रभल्यष्टमभागसहितः सलग्रके | तेन पणद्रयोनपुराणदयं लभ्यते । निराधएन दत्यचा- धानश्रब्दो लग्रकसहिताधानपरः | तेन लग्रकबन्धकशल्ये पुराणदयं लभ्यते | एतच्च ब्राह्मणविषयं, चचियादौ पुराणएत्रयादिविधानात्‌ | 13. मनुः।

दिकं शतं वा गृह्णीयात्‌ सतां धम्ममनुररन्‌ ।

दिकं शतं हि ग््ञानो न भवत्यधैकिल्िषौ | 14. हारोतः।

पुराणपश्चविश्त्यां मासे अष्टपणा दद्धि, रवं सदिमासैश्चतुभिंवषेदिपग्योगतं सन्तिष्ठते, रषा धया टृङ्धिः, नानया Wald चवते |

(1y afaacy: |

पुराणः wigan पणः । दिपय्यांगते दिगणौग्डतं, एवं अतिमासं . fa श्रतं भवति, सन्तिष्ठते न युनरवद्धंते । एतदुभयमपि. श्रधमणेत्राह्मएविषयम्‌ ।

15. मनुः |

दिकं चिकं चतुष्कं वा पश्चकश्ब शतं समम्‌ ।

मासस्य इं zeta वणनामनुपुव्वेशः ॥

at पुराणौ मासि टद्धिरस्मिन्‌ wae इति दिकं, एवं चरिका- afai वर्णानां ब्राह्मणच्तचियवेश्वशद्राणं पारात्‌ मासे यथासंख्यं श्रते खरो पुराणस्य दयं चयं चतुष्टयं पश्चतमञ्च इद्धि गटल्ञोया दित्ये ।

16. frau: |

अरथोत्तूमर्णोऽधमर्णत्‌ यथादत्तमथं खह्लौयात्‌ दिकं faa चतुष्कं पथ्चकश्व सव्यवणनुक्रमेण प्रतिमासम्‌ | 17. गौतमः।

नातिसांवत्‌सरौमेके | 18. aq |

नातिसावत्‌सरौं द्धं न चादिष्टं पुनहरेत्‌ |

चक्रटद्धिः कालदद्धिः कारिता कायिका च य ॥

संवत्सरमतिकान्ता अतिसांवत्सरौ । यथुत्तेमणेः खल्पेरेव दिवसेरधमणंकन्तैकं धनदानमाग्रद्य दद्धं नियमयेत्‌, तदा संवह्षरपय्येन्तमेव, न तु तदधिकदिनदरद्धिमपोत्ययः ‘

१० विवादरन्नाकषरे (1)

RATS यदाऽग्ान्तलाभेः खणे लाभय्हणवासमावानुक्तमणेः . स्यात्‌, तदा संवस्रादर्व्वागेव लाभं web, न तु संव्छरा- दूद्धमित्याह । a चादिष्टं पुनररेदिति न श्रास्लानुक्रमरकारेण afg इरेत्‌ wma कालटद्धिः कारिता कायिका,च या टृद्धिसतां श्रासलानुक्रप्रकारेण न हरे दित्यः |

19, erata: | ददविश्चतुविधा प्रोक्ता पथ्चधाऽन्यैः प्रकौत्तिता | षड्विधाऽसमिन्‌ समाख्याता तच्वतस्तां निबोधत ॥ कायिका कालिका वैव चक्रटृद्धिरथापरा | कारिता च शिखाटदिर्भोगलाभस्तथैव च ॥

20. व्यासः दोद्य-वाद्यकम्भेयुता कायिका समुदाहृता । 21. नारदः |

कायाविरोधिनौ शत्‌ पणाद्खाद्या तु कायिका | प्रतिमासं खवति या द्धिः सा कालिका मता | दङ्गरपि पुनदटहिक्रटदिरुदाहता |

ete: सा कारिता नाम यशिकेन खयं छता ॥ ala गवादि, वाद्यं बलोवर्दादि, कायाविरोधिनौति कायः

मूलधनश्ररीरम्‌, , शश्वत्‌ पणाया , पण-तदद्धादिक्रमेण नित्य- .सुभाभ्यां यवश्ापिता, सा नारदमते कायिका |

Piao

१ अशशाकलमभे wires अन्यवसख्थितषटडावित्यधंः |

(1). छृद्धितर ङ्कः | ९९

हलायुधेन तु पणणद्धायेव्यच पणवाद्येति लिखित, areas पणस्य मूलधनस्य यावदवश्थानं तावत्‌ way वषसहखमपि उत्तम. Ga वाह्यते प्राप्यते सा कायिकेति | |

त्च॒सकलनिबन्धान्तरेषु पणाद्धाद्याः इति पाठदशना- दुपेचितम्‌ | दद्धेरपि पुनदद्धिरिति aa दद्धिरूपं धनं दातु- मग्रक्रोऽधमणैः सटद्धिकमिदं दास्यामोति श्रङ्गोकरोति, तत्र या द्धिः सा चक्रटद्धिरित्यथेः | 22. काद्यायनः।

ऋणिकेन तु या ददहिरधिका सम्परकल्यिता |

आ्आपत्‌कालङता नित्यं दातव्या सातु कारिता |

न्यथा कारिता Wasa न कथञ्चन |

ऋणिकेन तु या खकाय्येतया श्राग्रोतभागदिकश्रतादिरूप- दृद्धितोऽधिकौ दद्धिर्थेवस्थापिता, सा कारिता, सा च तेन देया, weer ` तेनाव्यवस्थापिता बलेन खोकारिताऽपि न देयेव्यथेः | 23. याञ्वस्काः |

कान्तारगास्तु दशकं सामुद्रा विंशकं शतम्‌ |

कान्तारोऽरण्यम्‌ | ये मूलधनं ग्टहोला कान्तारं समुद्र वा गच्छन्ति, ते उन्तमर्णाय दशकं श्तं विंश्रकञ्च॒ शतं इंताया- महृतायामपि set दापयितव्याः |

-------~ ~^ ee

१ सकणणिषन्धकाराषटतपणाडाद्या इति पाठाम्तरम्‌ |,

१२. विबारसताकरे (1)

24. HATA याक्ञवल्का एव | qual wai विं wat सर्व्वासु जातिषु । सव्वं ब्राह्मणादयोऽधमणां अबन्धक सबन्धके वा eat खाभ्यु- पगतां दद्धं सर्व्वासु जातिषु cette: | 25. मनुः | समुद्रयानकुशला SATA: | स्थापयन्तौच्छया, धिं सा तच्राधिगमं प्रति ॥ समुद्रयानङ्गश्ला दति बिदा त्रोपलक्षणम्‌ । दे शकालाये- द्भरिनः-्रक्िन्‌ देशे cara लाम दूति ये प्न्ति। श्रधि- गमो निश्चयः । तेन सा aa निशेतयेत्यथेः |

26. हारोतः।

पुराणे पणिकं मासमित्येके ।

एतत्‌ सङ्रजाल्यधमणेविषयं चातुवष्छं दिकशतादौनां धम्म्यैला- भिधानात्‌ । 24. तथा |

तरले तु faqa धान्यं विगुणमेव aga

तथो AUNT संवत्सरेण UAT

शतललवशगुड़मष्टगुणम्‌ |

aa aanema faafefacta मासैनेवश्स्यागमे दविगुणं धान्यं भवतोत्ययः | यदि द्वूलागमे a दन्तं तदा faquata, न

न न्व Ct ak a ee ~ en me

-न्तितु aifate ar ore: |

(1) ` द्धितरङः | te

ततः परं aga | alata धान्यवदृष्णं कार्पासोऽपि aga श्त्यथेः । , श्रलाका ईषिका, दणणदिषु संवत्सरेणाष्टगुणा इद्धि रित्यथैः | 28. नारदः। surat’ साव्वेभोमोऽयं विधिर्हडधिकरः स्मृतः | देशचारस्ितिरू्वन्धा यचणेमवतिष्ठते ॥

योऽयमाग्ौतादिद्धिमकारः, स साव्वभोम एव शास््ौयत्वात्‌ । देाचारस्थितिस् sar सार्व्वचिकल्विरोधिनोौ |

29. दे ्राचारस्थितिमाद | दिगुणं चिगुणच्चैव तथाऽन्यसिमंतुगुणम्‌ | तथाष्टगुणमन्यस्मिन्‌ देयं देशेऽवतिष्टठते ॥

30. दष्डस्पतिः।

प्रत्यहं च्यते या तु frarefaa सा मता | freq aaa नित्यं शिरण्डेदान्निवत्तंते ॥ मुले दत्ते तथेवेषा श्ादद्खिस्ततः स्म्रता |

31. HATTA: | आधिभोगल्वशेषो यो slag परिकल्यिता | प्रयोगो यच चैवं स्यादाधिभोगः स उच्यते ॥.

आदित्य भोगो इद्धिसित्थेवं कल्पयित्वा यच्च ऋणएप्रयोगः aa या इद्धिरसावगेष श्राधिभोग cea: |

१ आअर्थानामिति कचित्‌ are: |

१४ विवादस्न्ाकरे (1)

32. erate | खात्‌ स्तोमः सदः SATA भोगलाभः प्रकौ्तितः | frarefe कायिकाश्च भोगलाभं तथैव च | धनौ तावत्‌ MATA यावन्मृलं न शोधितम्‌ ॥

eas ग्टहवासनिमित्तकं भाटकम्‌ । दमज्रोपलच्णम्‌, तेन घटादावपि, eta एव लाभ दति बोद्धव्यम्‌ । सदः चेचभवं फलादि | | 33. याज्ञवल्कयः |

आधिस्तु भुज्यते तावत्‌ यावत्‌ तन्न प्रदौयते ।

श्राधिधनं यावत्‌ न प्रदौयते, तावत्‌ तदुन्तमेन श्राधिश्धिर- मपि qaqa tem: । तेन देगु्छादिप्त्याकलनेऽपि दद्धिरभोगरूपा भवत्येवेति तात्‌पय्येम्‌ ।

ऋणं लेख्यकृतं देयं पुरूषेखिभिरेव तु । `

श्राधिस्त भुज्यते तावत्‌ यावत्‌ तन्न प्रौयते ॥

दूति वाक्यम्‌ छणादानप्रकरणे यदथकं लिखितं तदर्थोऽश्य यद्यपि खरसतः प्रतिभाति, तथाप्यनेकनिबन्धुभिरतदथतयेव उत्तरा- BU सम्मतत्वात्‌ तथेवाचापि लिखितम्‌ |

34. उत्तमर्णो द ्यादिव्नुत्तो विष्णुः |

WIEN, प्रविष्टायामपि. न सथावरमाभिषते वचनात्‌ |

ण न = ~

"ना भनक

१ धरष्टदेरपोति पाठान्तरम्‌ |

(1)* ` ङृडितरङ्ः। १५

चेनादैर्भोगद्वारेण परमदद्धावृत्तमणप्रविष्टायामपि यावत्‌^ूलधनं ` नं दौयते, तावत्‌ पय्याप्रकाले प्रविष्टे तव श्राधिं परिव्यच्यामोति विगरेषव्यवस्थां विना उत्तमर्णो नाधि त्यजेदित्यथेः । एतदेव उत्तर क्षया धिप्रदशेनेन व्यञ्जयति विष्णः |

ग्टहोतधनप्रबेशायेमेव यत्‌ स्थावरं दत्तं तत्‌ ग्टरौतधनप्रवेगे दद्यादिति | 35. मनुः |

छतानुसारादधिका अतिरिक्ता न सिध्यति |

RTT ATES UAH शतमदति ॥

पूर््वोक्रशास्तालुसारात्‌ दिकशतादिरूपादधिका श्रधमणेनाता afea सिध्यति, यतः कुषौदपयमाङस्तम्‌ । यदा तु यवहाराव- Ba उन्तमर्णोऽधिकमधमरेनाकारितं लाभमिच्छति तद्‌ arg पञ्चकं श्तं aviqaeta, न ततोऽधिकमधमर्णकारितम्‌ |

36 swafta: |

भोगो यत्‌ दिगुणादूद्धं waefes Tae ।

मलश्च सोदयं पश्चात्‌ ager तद्विगर्हितम्‌ ॥ ` श्रस्यार्थैः, भोगदारा द्िगणाधिकधने प्रविष्टोऽपि केादिविष- wa यो भोगः, at च weg, यदपि श्रा्यन्मोचनसमये पुनः सोदयधनयददणे, तदा य fanftaq sera तद्वति, न तु भोगादिकं तन्न लभते एव्‌ तक्षाभस्छ तैसतेरवाक्ध्बोधमात्‌ |

इति विवादरुन्नाकरे प्रथमो ङ्धितरष्कः।

° १ कुषोदपदमिति पाठाशरम्‌ | ९ eee कचित्‌ पाठः।

अध अकुतवुद्िदिंतोयतर ङ्गः | 37, तच काद्यायनः।

AACS यो याचितश्च दिशं व्रजेत्‌ | अद्ध मासचयात्तस्य तद्धनं इद्धिमाप्तयात्‌ ॥

उद्धारोऽच कलामव्यवस्थाय weld धनम्‌ fea व्रजेत्‌ श्र्थिंसारे श्यं त्यजेत्‌ | तस्य श्रमणस्य देयं तद्धनं भवति |

38. परं water यो मूल्यमद तवैव दिशं व्रजेत्‌ | ऋतुचयस्योपरिष्टात्‌ त्नं दद्धिमाप्रुयात्‌ ॥ निक्षेपं दद्धिशेषञ्च क्रयं विक्रयमेव च |: याच्यमानमदत्तश्वेत्‌ वर्ते TI शतम्‌ |

दद्धिशेषमिति यद्यपि कम्मेधारयसमासोऽभ्यहितलात्‌ wa faafaa:, तथापि दद्धिपदसमानाधिकरणः fevers: शेषिए- ated एव तदाकाङ्कायाञ्च दद्धिन्देन साक्ादुपस्थापिताया एव ag: ओेषित्वे युक्रमिति दृद्धेरेव शेषः स च दन्तदद्धेरन्यः | क्रयं द्रव्यं वसता दि । विक्रयं विक्रयसाधनमूलधम्‌ । तेन यो मूं ameter विक्रोतमपि वस्त्रादि याचितं न ददाति, केता वा

१ दृदेरेव शेषित्वमिति पाठाकारम्‌।

(9) ` च्डतङदितर ङः | १९७

ata क्यसाधनमूल्यं याचितं न ददाति, स पशचवाश्तक्रसेण द्धि दथादित्यथेः | 39. aut | प्रीतिदत्तं न aga यावन्न प्रतियाचितम्‌ | याच्यमानमदत्तञ्चेत्‌ TSA पञ्चकं शतम्‌ ॥ प्रोतिदत्तं प्रत्या प्रामितिकं दत्तम्‌ | ˆ 460. यो याचितकमादाय acer दिशं ब्रजेत्‌ | ऋतु्रयस्योपरि्टात्‌ aga उद्धिमाप्नुयात्‌ ॥ याचितकमपिंतम्‌ | 41. स्वदेशस्थोऽपि वा यस्तु न दद्यात्‌ याचितोऽसङत्‌ | स तच कारितां दद्िमनिच्छन्रपि चावदत्‌ | 7a च वत्सरातिक्रमे दिकादिरूपा द द्धिर्बोद्धव्या | 42. तथाच विष्णुः | fe दद्युरकतामपि वत्सरातिक्रमे यथाऽभिहिताम्‌। ्रह्टतामनवधारितां च यथाऽमिदहितां वणेक्रमेण प्रतिमासं प्रतिशतं दिकादिरूपाम्‌ | 43. ` नारदः | न ofa: प्रौतिदत्तानां स्यादनाकारिता कचित्‌ । अनाकारिं तमप्यङ्खं वत्सरात्‌ frase ॥ 2

/ ८० « +

१८ विवादरनाकरे (९) एष"ठडिविधिः प्रोक्तः प्रोतिदत्तस्य wate: | दद्ित्तु योक्ता धान्यानां वाह्यं तदुदाहृतम्‌ ॥ ``

द्धिस्ह॒ योक्ता धान्यानामिति धान्यानां afgaaar खुरोतानां याचितानामदाने या वणेक्रमेण दैगुण्छादिरूपा टद्धिरक्रा' सेव भवति, सा च AQAA Ta: |

दति विवादरत्नाकरे अछ्लतरृडि्दिंतौ यतरङः |

अथ परमवृद्विस्तुतोयतर ङ्गः ।

44. aa गौतमः।

च्विरकालव्यवस्थाने देगुण्यं प्रयोगस्य ।

प्रयुक्रधनस्य कथितदैगुण्यसमया तिरिक्रसमयेऽपि दरण्छमेव तिष्ठति । सामान्यधनप्रयोगविषयद्येतत्‌ | ° 45. RATA: |

afuqararerai सुवणरजतस्य च |

तिष्ठति दिगुणा द्धिः फाल-केटाविकस्य च ॥

तिष्ठति चिरादपि देय॒ष्धाधिका न भवतोत्यधैः। फालं ete

कार्पांसादि | ad कौटभवं वस्त्रादि । श्राविकं मेषभवं कम्बलादि । 46. aq |

कुषौददिेगुण्यं नात्येति सकृदाहृता |

धान्ये सदे लवे वाद्ये नातिक्रामति पश्चताम्‌ ॥

श्रस्याथेः,- धान्ये त्रौदियवादौ | सदे इच्समुत्थफलादौ | लबे मेषादिसमुत्यो्णादिचामरादौ लूयते इति व्युत्पत्या ara तुरगादौ वाहनौयतया । हिरण्यवत्‌ दिकशतादिमर्ग्यादया ger ran सति न पञ्चगुणत्वं दद्धिरतिक्रामति । सम्भवति कञ्िदेता- दृशो यो धान्यश्रतमश्वश्रतं वा दिकग्रतमर््यादया उद्धारेण खहाति, ` स महताऽपि कालेन धान्यादिपश्चश्तमेव दातुमदेति नाधिकमिति।

Way धान्ये पञ्चगुएत्वसुक्तं, ङरस्पतिना धान्ये चतुरएत्वसुक्रम्‌ ; विष्णु-मरौचि-वशिष्ट-हारौतेश्च जिदणतवसुक्रम्‌ ; तदचाधमर्णापरृष्ट-

Re frarecarat (8)

यणए्व-मधगुणएतोत्‌रृष्टगएवेग्वसा, महार्ध-समार्घधान्यके काले श~ भेदेन वा व्यवस्था | एवमन्यवापि | 47 - aaa: |

कुषौदं पश्रपज-लाम-केचसद्‌-वाद्येषु नति. क्रामति पच्चगुणत्वम्‌ |

qu चौरधतादि | लोम ऊर्णादि । dave: केचरससुत्यं फलं यवगोधमकदलचतादि | तेषु प्रयुक्तेषु या aig, सा aay ना तिक्रामतोत्यथेः |

48. खहस्पतिः। हिरण्ये दिगुणा इद्धिस्िगुणा qaqa । धान्ये चतुगुणा प्रोक्ता सदवाद्यलवेषु च ॥ हिरण्ये सुवणेरजते, कुष्यग्रब्दोऽच हिरण्यरजताऽन्युतास्रा दिपरः।

49. विषाः हिरण्यस्य परा ददिरिगुणा, चिगुणा वस्त्रस्य धान्यस्य चतुर्गुणा, रसस्य अष्टगुणा, सन्ततिः ATTA | सीणां weary दास्यादटौनां गोमदिषादोनाश्च पोषणसम- धस्य Hate Bt ale वा व्यवस्थाप्य पोषणसन्तत्यथं WAT चिरावस्याने सन्ततिरेव sige टद्यन्तरमित्यथः |

50. वशिष्टः |

fara हिरण्यं चिगणच्च धान्यं धान्येनैव रसा व्याख्याताः, पुष्यमूलफलानि च तुलाश्टतमष्टगुणम्‌ |

(3) परमङृ्धितरङ्कः | २१

@ € [1 ++ रसा दृ च्रसादयः, तेऽपि Faget cer: । एवं पुष्यादौनि | तुलाष्टतं कपुरादि । एतदृद्यन्तरावरुखतुला्टतान्यविषयम्‌ |

51. खृ्स्परतिः | उक्ता पञ्चगुणा शके Tat षड्गुणा स्मरता | लवण-सेह-मद्येषु दद्धिरष्टगुणा स्मृता | गुडे मधुनि चैवोक्ता प्रयुक्ते चिर कालिके |

52. RIAA: | तैलानाश्चेव सर्व्वेषां मद्यानामथ सर्पिषाम्‌ | द्धिरष्टगुणा Oral गुडस्य लवणस्य च ॥

53. seuta: | ठण-काष्टे्टका-ख्च-किण्व- पणऽस्थिचम्मेणाम्‌ | हेतिपुष्यफलानाञ्च ea न निवत्ते | किण्वं॑सुराबोजग्तद्रव्यं॑क्यदति प्रसिद्धम्‌ । safe दन्त-

शद्खगदि । wa छृष्णशारादेः afm) हेतिरायुधम्‌ । wa

द्धि विशेषवत्तया युष्य-फलयो्बोधनात्‌ विरोधे त्र दुलेभे guna विवक्छिते, wa तु सुलभे दति परोहारः |

54. विष्णः ` 7 किगव-कार्पास-खच-चम्बे -वम्भोयुधेष्टकाज्ञग यणा- मश्यानुक्तानां दिगुणां | ।

इति विवादरनाकरे परमद दडिक्ततौ यतरः ॥

पम

~ LN अथ afefteraqacy: |

55, तच नारदः |

पण्यमूल्यं तिन्यासो दण्डो यज्ाभिहारिकम्‌ |

ठथादानाक्षिकपणा वदन्ते नाविवक्चिताः ॥

पण्यमूल्यं विक्रग्यमूल्य, तिर्वितन, न्यासो निक्षेपः । पण्धमूल्य- न्यासयोश्च यादितादत्तान्ययोरुपादानं, तयोः पूर इद्धिविधानात्‌ । दण्ड उत्तमसादसादिरूपः । श्रामिहारिकं इलादिना wel । aurea धम्मेमलुदिश्य दत्तमपितम्‌ | श्राच्चिकपणो तेन जितं धनम्‌ | श्रविव्चिताः-उभग्यामपरिभाषितदद्धयः। यदि रभाग्या- मेष्वपि afe: परिभाषिता खात्‌ तदा स्यादेव | 56. HIATT |

चमशस्यासवदयूतपण्यमूल्येषु सव्वदा |

सलौ शुल्के च न द्धिः स्यात्‌ प्रातिभाव्यागतेषु च |

Te धान्यस्तम्बः | श्रासवो मद्यविशेषः | स्ोश्ए्कमासुरादि- विवादे Saxe वेश्यादिदेयश्च । प्रातिभाव्यागतं लग्नकस्य प्राति- भाग्यात्‌ देयतां गतम्‌। चादावहता इद्धिनं भवतोति area | 57. संवन्तैः।

न द्धिः qua लाभे निक्षेपे च तथाख्िते।

सन्दिग्धे प्रातिभाव्ये च यदि न स्यात्‌ wa कता ॥

स्ौधने षड्विधे परिभाषति wat weld, लाभे द्धौ, fat च्‌ तथाख्िते याचितादन्तान्यञ्िन्‌, देयमदेयं af

(4) sfafrauacy: | र्‌

प्रथमं सन्देहास्पदे श्रये देयतया च निधितेऽपि न इद्धिः। यदि न स्यात्‌ खयं कृतेति खयं शृता चेत्तेष्पि देयेवेति । 58. BTS | |

प्रातिभाव्यं भुक्तबन्धमग्दौ तश्च दित्सतः |

न वते प्रपन्नस्य दमः शुल्कं प्रतिश्रुतम्‌ ॥

Wi qi mW qa धनस्य तत्‌. wae, गोप्याधिभोगे न ‘afeftfa | feaa: श्रधमर्णत्‌ उन्तमशेनाग्रडोतधनम्‌ । प्रपन्नस्य धनिकवंश्रगतस्य यञ्चोत्तमसाहसादिरूपो दमः । प्रतिश्रुतं यच्च WA दातुमङ्गोक्ृतं feadt awed धनं न aga इति | 59 aa fantuare यास्वल्कयः।

दौयमानं न Varia प्रयुक्तं यः खकं धनम्‌ ।

मध्यस्थस्थापितं तत्‌ स्यात्‌ asad न ततः परम्‌ | 60. ° विष्णः।

दौयमानं प्रयुक्तमथेसुत्तमणेस्याखह्ञतस्ततः परं न THA, तथाध्युपभोगे THAT: |

श्राध्युपभोगे गोप्याध्युपभोगे ।

61. गौतमः।

भुक्ताधिन aga दित्सतोऽवरुडस्य च |

मुक्तो गोप्याधिर्यस्य धनस्य, स न aga! धनं feats aia इद्धिनं देया भवति । तयाऽवरद्धस्य welt मोक्तु- मवरूद्धस्याधमणंस्यावरोधनदिनावधि ठद्धिनं देया भवति |

इति विवादरन्नाकरे ङद्धिनिषेघखतु्चतरुकः |

अघ्याधिविधिः पञ्चमतरङ्कः | 62. तच्च ढष्टस्रतिः। आधि्बन्धः समाख्यातः स च प्रोक्तश्चतुर्विधः । जङ्गमः स्थावरश्चैव गोप्यो भोग्धस्तथेव च ॥ यादृच्छिकः सावधिश्च VTS साक्षिमान्‌ ॥ ` a जक्गमलस्थावरल्वादियुग्मचतष्टयेन चतुविंधलम्‌ | खरूप- प्कारकालप्रमाणे्तुष्ं तद्भेदे नाष्टवमिति कल्यतरूकारः |

63. नारदः।

अधिक्रियत इत्याधिः स विज्ञेयो दिलक्षणः | छतकालापनेयश्च यावदेयोद्यतस्तथा ॥ ,,

स पुनदिविधः प्रोक्तो भोग्यो गोप्यस्तथेव च ॥ उपचारस्तथेवास्य लाभहानि्विपय्ेये | प्रमादाद्धनिनस्तददाधौ विङृतिमागते ॥

दिलक्षणः सथावरजङ्गमरूपः। कतकालोपनेयः व्पस्थापित- समये उपनेयः | यावदेयोद्यतः यावता समयेनं देयद्‌ानोद्यतो- ऽधमणेः, स एव दानसमयः, तेनावधिश्ठतसमयशूल्य FTE | ATT सावधिकल-यादृ च्छिकले उक्रे। गोण-भोग्ये दे श्राब्दे एव । लेख्या धिरूदलसा चिमे dela) उपचारो लकणं, तयैव प्रकारभेदानुसारेणास्छ area । ततो धनिकप्रमादाद्‌ विपब्यये श्राधिनागरे; विहृतिं वा गते श्राधौ धनिकस्य लाभरानिभवति । `

( 5) । श्याधितरष्कः | २५

64. ङष्स्पतिः। ` अश्णन्तलामे च खणे तथा पूर्णेऽवधौ धनौ । यो भुङ्के बन्धकं लाभात्‌ न स लाभो भवेत्‌ Qa न्यासवत्‌ परिपाल्योऽसो ददिरनश्यति हापिते ii aa marty: शान्तलाभे wa भोक्रव्य दति परिभाषितो- ऽश्रान्तलाभे खणे न॒ भोक्तव्यः | भोग्याधिस्ु-इयत्‌समयो नाय- *मस्िन्‌ काले भोक्तव्य दूति परिभाषितः प्ररंऽवधो भोक्रव्य cay: | पारिजाते तु परं carreras aia; अवधिमपेच्छय वस्था पितभोगे श्राधो श्रवधावप्रणं त्रधिने मोक्तव्य cep । उभयमपि चेतद्युक्रम्‌ । न्यासवत्‌ परिपाल्योऽसाविति नासौ हापनौयः, हापिते तु इद्धिनेश्वतोत्यथेः |

65 यदाद्ध यान्ञ॒वल्कयः | गोप्याधिभोगे नो दद्धिः सोपकारे च हापिते। गोप्याधेस्ता्रकटादादेर्भोगेन भोक्रधेनिक्स्य न दद्धिलेभ्या । सोपकारे च बलोवदांदौ हापिते सम्यगव्यवहाराक्षमतां नौति धनिकदोषेण न नेतुद्धंनिकस्य ठद्धिलंभ्या wate: | 66 Aq | नत्वेवाधो सोपकारे कौषौदौं ददिमाप्रयात्‌ । सोपकारे BA | 67. तथा | यः खामिनाऽननुन्नातमापिं भुङ्खऽविचश्षणः | तेनाज्जटद्िर्मोक्तव्या तस्य भोगस्य निष्कतिः ॥

२६ | विवादरनाकरे (6)

68 | तथा |

न भोक्तव्यो बलादाधिभुश्ानो दचिमुत्सजेत्‌ |

मूल्येन तोषयेदेनमाधिलेनोऽन्यथा भवेत्‌ |

श्र यद्‌ाऽननुज्ञातमाधिं धनिको yen तदाद्द्धिव्यागः | यदा तु निषिध्यमानो बलाद्भुङक्रे, तदा सब्बेद्धित्यागः। यदा तु af न त्यजति, तदा यावत्‌ तेन भुक्तं तावद्भोगप्रत्याकलनया मूल्येन एनमाधातार, भोक्ता तोषयेत्‌ |

69. यद्‌ काल्यायनः।

अ्रकाममननुन्नातमाधिं यः कम्मे कारयेत्‌ |

भोक्ता WAHT दाप्यो इद्धं वा लभते न A: |

श्रकामं कम्मे कत्तेमिच्छाशुल्यं खामिना कम्मेण्ननुमतम्‌ arf दासादिकं यो भोक्ता कम्मं कारयेत्‌ स क्मेफलं दाणः बद्ध वा न लभते TU: | 70. विष्ुः।

आध्युपभोगे टद्यभावो दे वराजोपधातदधते विनष्ट- माधिमुत्तमर्णे दद्यात्‌ | 41. नारदः |

विनष्टे मुलहानिः स्याद्‌दै वराजक्ताहते ।

देवृतमखमद्‌ दिपरयतनानपे्म्‌ । राजतं राजप्रयन्नापेचम्‌ । mata खापराधं विनाृतलं विववितम्‌ । श्राधेरदानपक

मूलहानिरतो न विष्णुककविरोधः |

१ आओआधातारमाभिस्यापकभित्यथैः।

(5) चऋपाधितरङः। २७

72. स्पतिः भक्तं चासारतां प्राप्ते मूलदानिः प्रजायते । बहृमूर्यं यच नष्ट्टणिकं तच तोषयेत्‌ ॥ Samat प्राप्ते wat व्यवदहाराक्तमंतां ala बङमूष्ं लभ्यधनापेच्या | 73. व्यासः | TAA ACA धनं हेमादिकं भवेत्‌ | ऋणं सलाभं संशोध्य तन्मूल्यं दाप्यते धनौ ॥ 74. ATTA | नष्टो देयो विनष्टश्च राजदैवक्षताहते | नष्टो भग्रवचोरितल्ादिना waar व्यवदहाराचचमतां ata: | विनष्टो नामाऽत्यन्तनाभरं प्राप्तः । दमो च इावपि तन्मूल्दारा च्रन्यथा वा देयौ | | 75. कात्धायनः। Tarte कम्ब कुर्वाणं वाचा दण्डेन कम्मेभिः | पौड़येद्भत्सयेचेव प्राप्रुयात्‌ पूव्वसादसम्‌ | एतत्‌ वाक्यं प्रकरणादेवंविधभत्संनादौ तत्‌कनतैटेद्धियदणा- WARE, प्रसङ्गा प्व्वसा इसाभिधानमिह | 76. ङस्परतिः। राजदैवोपघातेन यचाधिर्नाशमाप्तुयोत्‌ । तचान्यं दापयेद्बन्धं सोदयं वा धनं शौ ॥ + नाश्माभ्रुयात्‌ PUT व्यवहा राचमतां गच्छेत्‌ |

क विवादरन्राकरे (5)

77. Ta | राजदैवोपधातेषु न दोषो धनिनः कचित्‌ | ऋणं दाप्यं तु तन्ना बन्धं वान्यखणौ सदा |

78. नारदः। रष्यमाशोऽपि चेदाधिः कालेनेयादसारताम्‌ | आधिरन्योऽथवा कार्ययो देयं वा धनिने धनम्‌ ॥

79. याज्ञवल्काः | आधेः स्वौकरणात्‌ सिद्धौ रश्यमाणोऽप्यसारताम्‌ | यातश्चेदन्य आधेयो धनभागृवा धनौ भवेत्‌ |

श्राधेर्गो्स्य भोग्यस्य वा खौकरणात्‌ खग्टहावस्थापनभोगादि- लच्षणादाधितवं सिद्धति, न तु लेख्यसाच्छया दिमाचेरेत्यैः |

80. RATATAT: |

न चेत्‌ धनिकंदोषेण निष्यतेद्दा वियेत वा ।

आधिमन्ं स दाप्यः स्याहणानमुच्येत निकः ॥

धनिकदोषं विनेव यद्याधिव्यैवहारायोग्यो भवति, तदा तत्‌- समानमाधयन्तरमधमणेन देयं, न तु विनैव दानण्टणदसौ gM भवतोत्यरथः । |

यत्तु बन्धकितगवादौ देवाचे धनिक धनं याति, श्राधातु- राधोषृतगवादिकं धनं यातौति केऽपि वदन्ति, तवाविगौत- शिष्टाचार. एव मूलम्‌ । तच च भोग्याधिर्विषय दति मन्तम्‌ |

(53 ` warfare: | ` २€

81 याज्ञवत्वयः | खोतसाऽप्ते AI रान्ना चैवापद्ारिते | आधिरन्यः प्रदातव्यो देयं वा धनिने धनम्‌ ॥ श्राधिरन्य इति कतेचरूप एवाधि्दयः | यदि तन्न ददाति बदा सदद्धिकं धनं श्रधमणेन देयम्‌ | 82 तदाद RIAA: | अआधौरतन्तु यत्किञ्चित्‌ विनष्टं राजदैवतः। aed सोदयं दाप्यो धनिनामधमणिकः ॥ 83 seutat | बन्धदस्तस्य यद्देयं Frau चरितेन वा | अद ्तेऽथेऽखिलं बन्धं नाकामो दाप्यते कचित्‌ ॥ श्रस्याथेः,-गटौोतबन्धकस्य Tray ad यद्‌ाधिधनं देयं तस्मिन्‌ समस्ते दत्त एव परं qaqa बन्धकं उत्तमेन मोक्तव्यम्‌ । कियत्‌ बन्धकधनं ग्टहाण, IIR बन्धकं समपय, शेषबन्धकधनद्‌ाने तव पचिकां ददामि arfad वा करोमोत्युक्र- saq चिचचरितादिना प्रकारेण राज्ञा बन्धकं न दापयितव्य दति | 84. तथा । धनं aaa द्त्वा यद्याधिं प्राथेयेदसणौ । तदैव तस्य मोक्तव्यसू्वन्यथा दोषभागधनौ ॥ एतच्चावधिविंरहितभोग्या धिविषयम्‌ | 85. याज्ञ॒वरकयः । उपस्थितस्य मोक्तव्य आधिस्तनोऽन्यथा भवेत्‌ | प्रयोजकेऽसति धनं कुले न्यस्याधिमाप्रुयात्‌ ॥

दः ` विवादस्न्नाकरे (5)

श्राधिल्येजनायोपस्ितव्याधम्स् धनिना धनं खोला आधि- aime) श्रभोचने ठु चोरवत्‌ भवेत्‌ । प्रयोजके श्राधिधन- प्रयोक्तरि श्रसन्निहिते तस्य कुले garet श्राधिधनं cat श्रधमणं श्राधिं खह्ोयादिल्यथेः |

warqua—afe ग्रामादिकमाधिं छता दितोयेऽङ्कि आधि- कपकम्‌ उन्तमर्णयाधमणो दातुमुपसितः, तदा तेन तद्धनं ग्टहोला तस्याधिर्मोक्रवयः न तु इद्धिलोभात्‌ खयमेव wie, धारणे चौरवत्‌ wre दति wale Bere waa धनं मूलौषटत- मित्यादि रदस्पतिवाक्यमवतारितवानिति |

यदोन्तमर्णऽष्य धनसमपेणयोग्धो न Haag विक्रयेण नन्यथा वा णं warty मोचयितुमिच्छति, तदा fa करणोय- मित्यापेचयाम्‌- 86. याज्ञ वर्क्यः |

तत्कालकृतमूल्यो वा तच तिष्ेद्टद्धिकः |

तचापिमोचनसमये यदाभैमूल तदवधाय्यै श्रदत्तेऽपि धने श्राधि- रुत्तमणेभोग एव Bre: | किन्तु ततः परमदद्धिकं तद्‌ धनं न aga यावद्धनं गौवोत्तमणेखत्कुखो वा प्राप्तः संविधाय तमाधिं सश्चति |

श्राधिमुन्तमणं दचादित्यनुटन्तो- |

87. fam: | - .अन्त्यदद्धो प्रविष्टायाश्च | 88. या ्ल्‌वर्क्धयः |

यदा तु दिगुणौभूतणटणमाधो तदा खलु | मोच्य आधिस्तदुत्पन्ने प्रविष्टे दिगुणे धने ॥

(5): आाधितरङ्कः | RX

तदुत्यन्ञश्रस्यादिद्धारा प्रविष्टे दिगण धने त्या surfeit waa य श्राधिः हतः, तद्दिषयमिदम्‌ | एतच द्धौ want, श्रन्यया तु मूलमा चम्‌ | श्रयमेव च लोके चयाधिरिव्युच्यते |

89. ® अचैव fare: |

खद्ोतधनप्रवेश्णथेमेव यत्‌ स्थावरं दत्तं तत्‌ TWeta- धनप्रवेशे दद्यात्‌ |

90. तथा च ङद्स्मतिः। घेचादिकं यदा भुक्तमुत्यन्रमधिकं ततः | मूलादयं प्रविष्टश्चेत्तदाधिं प्राप्नयादणौ ॥ श्रधिकं सदद्धिकम्‌, एतदेैवाथिमखण्डे मूलोदय मित्युक्रम्‌ | समाडहारदन्हः | 91. पनः स रव | पारिभाष्य यदा BS प्रदद्यात्‌ धनिके wat | त्वयैतत्‌ शन्तलाभेऽथें भोक्तव्यमिति निशितः ॥ प्रविष्टे सोदये द्रव्ये प्रदातव्यं पुनर्मम | कुषोद्‌ादिविधिक्वेष vag: सम्यरिवौर्तितः ॥ निखितः कृतनिश्चयः । शान्तलाभेऽयं परिसमाप्रलामे निमिन्तोग्धते सति सद द्धिकधनलाभं यावत्‌ भोक्तव्यमित्यः ।

92. य ख्वषक्यः | आधिः प्रणश्येत्‌ fare धने यदि न मोश्यते | काले AMAA नश्येत्‌ फलभोग्यो न नश्यति ॥

३९ `दिवादरन्नाकरे (5)

८ शच कल्यतरः-श्राधिः प्रणशेदिति द्िगिणोगते धने यद्या- धिरधमेन न मोच्छते, तदा नश्यति, धनपरयोक्तः खो भवति 1 RTT: कृतकालः, तेन यः कालोऽवधिः, afer प्रापे यदि न मोचयते, तदा नश्तोत्यधेः | |

यदाह हलायुधः | wer । यदि गोयाधिरधमणेन fant धने न ahaa, तदोन्तमणसेव तच खलमुत्यद्यते, mete तु खलै wali । कालतस्तु गोयो भोग्यो वा, यद्ेतावति काले wea न मोचयामि तदा aaa खो भवति इति परिभाषितः स धनदैगुण्ादर्वाक्‌ we वा परिभाषितकाले नश्वत्येवाधमणसयेति |”

श्रनयोश्वाधिमाते गोयाधो वा द्विगुणौश्ते कपे सति धनिकस्यैव wa जायते दत्यापाततोऽभिमतं यद्यपि aaa, तथापि कांख्यादौ परिभाष्य बन्धकिते श्राधातुरतुमतिं विना धनिकसखलो चित्वहारस्य विभरेषामदगनादन्ययैव agree |

श्राधिदधिरुे धने यदि मया न मोच्छते, तदा तवैवायमिति परिभाषितः, स प्रणयेत्‌ द्विगुणे धने यदि न ahead wa ेतुमन्निगदः। काले कालतो TWAT कालतः छतकालः छतः कालविगेषोऽवधि्॑स्य खसखलर्व॑से GATE च स काले तादृशि TA नश्येत्‌ | यतः यत्र यथा खामो खे द्रव्ये Wea Wea वा , नियमयति, त्र तथेव तत्‌ स्यादि्युतृसरगादित्या्यः । फलभोग्यो न नश्यतोति फलभोग्यस्तु भोग्याधिरश्तकालः संवत्सरसरसेणा पि न नश्यतोति |

aaa waar पुनरपरदशदिनानि श्रास्लोयमेवधिमा ।

(5) | aitaacy: । ३६.

93. zeuta: |

Wala शन्तलाभे बन्धे TAT धनौ भवेत्‌ | afta care तु णौ मोकितुमरति ॥

a तु परिभाषितमेवेदम्‌ दविगुणधनानन्तर द शदिनावधिलमनेन बोध्यते व्यवहार विरोधादेव |

94. एवं वयासोऽयेवंविधे urate दिसप्ताहमवधिमा |

हिरण्ये दिगणौभरूते पूर्णे काले छतेऽवधौ | बन्धकस्य धनौ खामौ feanre uatera ॥ फलभोग्यं पुणेकालं TAT द्रव्यन्तु सामकम्‌ | अतोऽन्तरा धनं TAT BUT बन्धमवाप्नुयात्‌ ॥

समकमेव , सामकं कालशल्यमित्ययः | aa दिनदश्रक- दिसप्नादयोः सुखितासुखिताऽधघमर्णावादाय व्यवस्था । यदि [> Q, e € ¢ aufaaraa विश्वासाथ बन्धकं way ण wed, तदा बन्धकशन्यछणएवत्‌ णोद्‌ या दएप्रकरणोक्रा एव धनय्रहणोपाय- प्रकाराः । बन्धकस्तु॒विश्वासायेमाधात्रा समपिंतो रक्षणोयो धनिकेन । प्रापने aad तमे समपंणोय इति मन्तव्यम्‌ |

95. aa |

न चाधेः कालसंराधौत्‌ निसगेऽस्ति न fase: | कालसंरोधिरकालावस्थानं, निसर्गोऽन्यचाधोकरणणम्‌ । विक्रयः,

सख्या सेतुक्रिया | तेन चिरकालावखितोऽपि wetq श्राधिः 3

, ३४ विवादरन्नाकरे (5) खयं यावति wa ग्टरौतसदधिकधनेऽयस्िन्‌ उत्तमेन ai- eee | न च तस्य Blea दानविक्रयाल्यन्तपरिवर््ताः करणौया TY: | न्यायसाम्यादकृतव्यवसख्गोणाधिविषयताऽथेतद्य | श्रतो भोग्धाधिविषयमेतदिति कल्यतरौ प्रायो वादः |

इलायुधस्तु-निसगेपदेन दानमाह, तन्मते प्रत्याधिनिषेधो नानेन । कञचित्त-सखयमण्यस्सिन्‌ हत श्राधिः कालसंरोधादवधि- करणेन श्रधमणनान्यचाधिः कन्तैवयो न चान्यत्र fata दत्य खाथमाह । तन्न, एततपववेखण्डे नलेवाधो सोपकारे ` कौषोदौं टद्धिमाभ्रयादित्यचावश्वं क्नौतयाऽनवितस्योत्तमणेखव प्रकृतवान्‌ |

Bava कल्यतर्‌-पारिजात-भिताक्तरासत्तमणंन न कन्न दूति पूरणं कृतम्‌ । श्राघानकिक्रिययोः फलभेदेन विरोधात्‌ | खत्वजनकस्य विक्रय कालसंरोधेन निषेद्धमग्क्यलात्‌ श्राधानाभे कालसंरोधस्य फलविरोधमुखेन निषेधकनिऽपि फलपेषम्यपरसङ्गात्‌ | श्रनिमुक्गस्य चेवाधेनं दानं न च विक्रयः, दति वाक्यस्यामूलकतया निबन्धृभिरलिखनाच्चानादेयलात्‌ । arf: प्रणश्येत्‌ द्विगुणे धने दूत्यादि याज्ञवल्क्यवचनं परिभाषिताधौ, न चाधेः कालसंरोधा- दिति वाक्यश्चापरिभाषिताधाविति न विरोधश्चङ्ाऽपि |

96. seata: |

येचादहितं wears भोगे न प्रकर्षान्वितम्‌ । तचो नाप्ुयादुद्रव्यं धनौ चैव णं तथा ॥ पूरे प्रकर्षे तत्‌ खाम्यमुभयोरपि कौ्तितम्‌ । अपश तु प्रकुर्यातां परस्यरमतेन तौ ।

(5) आधितरकुः। ३५

चत्र ead भोगे भोगनिमित्तमा दितमाधौोकृतं न प्रक्षा नितं प्रकर्षेण प्रणेनावधिनाऽचज्वितं न भवति तत्र खणो anger, धनं धनौ चैव wo नाप्नोति | पं wae श्रवधौ तत्र॒ खाम्य९- riety खणिकस्य धनग्रहण, धणिकस्य were । श्रूं तु परस्परानुमत्या खातन्व्यमित्ययेः |

97. aut |

गोघ्ाधिर्दिगुणादृद्धं छतकालस्तथाऽपरः |

आ्रावयित्वा wage भोक्तव्यः समनन्तरम्‌ ॥

श्रहमलकालो गोप्याधिर्दिगुणादृद्धं तकाल पूर्णेऽवधौ खणि- कुले आवयित्वा भोक्रवयः | wry गोप्याधावकृतकाले खत्वमन्तरे- णापि भोगविधिः)

98. तथा t

नष्टे ते वा ऋणिके धनौ पचं प्रदर्शयेत्‌ |

तत्कालावधिसंयुक्तं स्थानलेख्यश्च कारयेत्‌ |

यदा aya: पलायितो शतो वा भवेत्‌, णिकले च आ्रावण- awe, तदा राजस्थाने धनो पच प्रद शयेत्‌ । तत्कालावधिसंयुक्तं- तच लेख्यञ्च कारयेत्‌, निबन्धं कारयेदित्यथः। एवञ्चाधिं भुञ्जानस्य न रोषः | 99, ATTRA: |

चरितं बन्धकृतः GE दापयेद्धनम्‌ |

"~

~ ~=

१ aqearafate वा are | ₹ क्रचित्‌ चरि चवन्धक ।*

° ¢@

दद विवादश्न्नाकरे (5)

afta aprararfea यदि बन्धकं ei, तदा राजा सृद्धिकं धनं दापयेत्‌ | 100. काद्यायनः। आधाता यच नष्टः स्याङ्नौ बन्धं निवेदयेत्‌ 1 रान्नस्ततः समाख्यातो विक्रेय इति धारणा | सटदिकं श्हौत्वा तच्छेषं राजन्धथाऽपयेत्‌ | यदा श्राधाता wert वा तदधिकारौ न भवति, तदा तमाधिं दिगणे wut सति विक्रौय aed faq wi ग्टौत्वा SHAM राजन्यपयेदित्यर्थः | 101. याज्ञवल्कयः | विना धारणकाद्वापि विक्रौणौत ससाक्षिकम्‌ ।

धारणएकादघमर्णत्‌ |

इति विवादरुन्नाकरे पञ्चम अधितरङः ;

~~~ ~-------------- ~ -- ~+,

१ तदाधातार सषटडिकं wy दापयेदिति पाटान्नरम्‌ |

अथ पञ्चमांशः fafeace: |

102.6 तच ya: |

आधयो दिविधाः प्रोक्ताः स्थावरा HATHA |

सिद्धिरस्योभयस्यापि भोगो यद्यस्ति नान्यथा ॥ 103. | हस्तिः |

न भुङ्ख यः समाधानं नादद्यान्न निवेदयेत्‌ |

प्रमौतसाक्िकणिकं तस्य लेष्यमपाथेकम्‌ ॥

aa यथातयेत्यध्याहरणौयम्‌ | प्रमौतसाचिच्छणिकं arfe- णिकशन्य, तेन यथा साचि्छणिकौ विना लिखितमसाकषि- ऋणिकं लेख्यमपाचकं भवति, तथा यो न YE खमाधानमाधिं तं aa करोति न च तमाधिं खहौतमन्यसमे बोधयति aq सम्युणमपि लेख्यं ATT न प्रमाणएमित्ययेः । श्च च न aE दूति भोग्धाधौ zea, नादद्यादिति गोप्याधौ zea, न निवेदये- दिव्युभयचर । एतच्च प्रायिकतया भुक्तामुक्तयो विभावनाभावेऽपि भोग्य-गो्योराधिलय्यात्‌ ।

104. तथा |

वार्य्थापणं धान्यं पशुस््रौवादनानि च |

उपेक्षया विनश्यन्ति यान्ति चासारतां तथा ॥

Brae: पण्छक्क्रियस्थानम्‌ । गरहादोन्याधोक्ृतानि यदि श्राधि-. ग्रोढदोषात्‌ विनश्चन्ति श्रसारतां वा यान्ति तदा श्राधिलमेव

ac विवादस्न्नाकरे (5A)

तेषा _— । तेन तदाधिदोषेणए श्राधिकन्ला श्राध्यन्तरादि न दातव्यमिति तात्पय्येम्‌ | 105. । HATTA: | आधिभेकं दयो्यच कुर्य्यात्‌ का प्रतिपद्ववेत्‌ ¢ इयोः पुव्वतरं ग्राद्यमाधाता चौरदण्डभाक्‌ | प्रतिपत्‌ BRAT, प्व्वेमाधानं गराद्यमित्यथेः | 106. fam: | गोचम्भैमाचामपि भूमिमन्यस्याधौकतां तस्माद- निर्मोच्य अन्यस्य यः प्रयच्छेत्‌, स वध्यः, ऊनाश्चेत्‌ षोड़शसुवणान्‌ दण्डः | aq चाधिरनिमुंक्रो येन गहोतस्तस्याधिनं सिद्धति, येन gai weer सिड्याति । श्रनिमुंक्रमाधिमन्यच gaat वध्यत दण्ड्यते भवत दत्यक्रम्‌ | 107. मो चम्भपदाय विषारेव THM Aa नरः संवत्सरं फलम्‌ | गोचम्भमाचा सा क्रोशौ स्तोका वा यदि वा बहुः ॥ 108. तथा | ययोनिश्िप्त आधिस्तौ विवदेतां यदा नरौ । यस्य भुक्तिभुंवस्तस्य बलात्कारं विना कता | भुकिब॑लात्कारं विना कता भुवो सुक्रिरित्यन्वयः। ae सा भिरिति शेषः । हलायुधेन तु यस्य भुक्तिजंयस्तसेति पठितं तच सुगमतेव |

(5A) antufafsacg: | RE

109. स्पतिः |

Hara दयोबन्ये दत्तं यत्‌ समकालिकम्‌ |

येन भुक्तं भवेत्‌ Yad तस्य तत्‌ सिद्धिमाप्नुयात्‌ ॥

सम्जकालिकं vata श्रश्क्यावधारणम्‌ । शराभ्यां वाक्याभ्यां पूर्व्वापरण्डलतया श्रण्क्यावधारणे श्राधित्वाभिमत- धने, यस्य बलात्कारशएल्या भुक्गिस्तस्या धित्व भवतौत्युक्रम्‌ | यच त॒ दयोरपि न arent भोगस्तजाद |

110. aut |

तुल्यकालापस्थितयोदयोरपि समं भवेत्‌ |

प्रदाने विक्रये चैव विधिः स परिकीौत्तितः॥ 111. तथा |

आधानं विक्रयो दानं साक्छिलेख्यक्तं यदा |

रकक्रियानिबन्धेन लेख्यं तचापहारकम्‌ ॥

यैका क्रिया साक्िमतौ, wat च arfaaeadl, तच लेख्यं साकविमत्‌ श्रपहारकं बलवत्‌ श्राधिल्साधकमिति यावत्‌ | एककरिया निबन्धेन एकस्य पुंसः क्रियाया निबन्धेन लेख्ये निवेशेन हेतुनेत्ययेः |

₹लायुधस्त॒ यचाधानक्रिया विक्रयक्रिया वा साच्छादिशुण- wean, तज एकक्रिया निबन्धेन एकेन Bea क्रियाया निबन्धेन लेख्ये fata लेख्यमपदार कै भोगाभावमाचेणाधातुर्विंमतेर्बाधक- मित्याह । श्च च न ag यः खमाधानमित्यादिना विरोधः ।

१ आआधित्वाभिमतद्रये दति पाठान्तरम्‌।

७० विवादरनाकरे (6.4)

11. तथा |

यतु सवेमनुदिश्य प्राक्‌ पश्चान्रामचिहितम्‌ | श्राद्ध्यात्तत्‌ कथं न Uist बलवत्तरम्‌ ॥ म्यादाचिहितं छेच गहं वापि यदा भवेत्‌ , ग्रामादयश्च लिख्यन्ते तदा सिद्धिमवाप्रुयात्‌ ॥

113. तथा |

अनिर्दिष्टश्व निर्दिष्टमेकच च विशेषितम्‌ |

विशेषलिखितं ज्याय इति कात्यायनोऽत्रवौत्‌ ॥

Utada सामान्येन रूपेणेकभेकवापोकृतम्‌ श्रन्यिंञ्च तदेव नामचिद्धितं aa विरोधे सति नामादिविद्धितमाधिलं भजते इत्यक्तम्‌ | 114. तथा |

यो विद्यमानं खधनमनिर्दिष्टस्वरूपकम्‌ |

आकाश्श्रतमादध्यादादिष्टं नैव तद्भवेत्‌ |

यो विद्यमानमनिरदिष्टखरूपमेवाकाग्तं द्धौ निधाय श्राद्‌- ध्यात्‌ न तदादिष्टमाहितं भवतोत्यथ॑ः, एतदेव aeteaa | यट्यट्‌तद्‌ाऽस्य विद्येत तदादिष्टं fafafenfefa | एवञ्चाकाशाधौ कचित्‌ व्यवष्टियमाणे श्राधिलं विनापि यवसा किगेषात्‌ भोगद्‌ानम्‌ | 115. तथा |

बलादकामं यचाधिमनिर्दिषटं प्रवेशयेत्‌ | TGA साहसं पूव्वमाधाता चाधिमाप्रुयात्‌ ॥

(SA) atfufataacy: | ४९

चाहिते स्ेचादि x 4 यचाहितक्लेजादेरधिकमपि Sarfe बलादाघौ प्रवेश्य ` धनिको ae तचाऽसौ दण्डयः । श्राधाता च देयग्टणमदच्चैवाधोशतं aarfe लभते इत्यथः |

इति विवादरननाकरे अधिसिद्धिः पञश्चमतरङ्गं्ः |

अध प्रतिभूविधिः षष्टस्तरङ्कः | 116. तच काद्यायनः।

न खामौ न च वे शुः खामिनाऽधिक्रतस्तथा । निरुद्धो दर्डितिथ्ैव संश्यस्थश्च न कचित्‌ ॥

नैव कथो न मिचञ्च न चैवान्तेनिवासिनः। नैव राजनियुक्तश्च ये च प्रव्रजिता नराः ॥ ` नाश्क्तो धनिने दातुं दण्डं रान्ने च तत्समम्‌ | नाविन्नातो,' ग्रहौतव्यः प्रतिभः सक्रियां प्रति ॥

area श्ननभिभाव्यप्रभुः। dae दत्यासन्नमरणएविषयः | श्रभिशस्त दति केचित्‌ । | wat धनिकेन खणिकेन वा साधा- रण्खछकथः | शन्तेनिवासिनः शिष्याः | ।

मिताक्षराकारेण तु-श्रत्यन्तवासिन इति परिता नैष्टिक ब्रह्मचारिण दरति fle । दण्डं WH च तत्समं दातुमशक्त दत्यनुषङ्गः । एतच्वादानपक्ते प्राप्तराजदण्डाभिप्रायं afeq wa धनप्रा्तिविश्वासो न भवति स afte ग्राह्य दत्येतत्तात्पय्येकश्चेद- मिति मन्तव्यम्‌ |

117. ATTICA: |

्रातुणामथ दम्पत्योः पितुः पुचस्य चैव हि । प्रातिभाव्यटणं साष्यमविभक्ते न तु सप्तम्‌ ॥

[मी A

~ ~~~

९ माविज्ञाता दूति पाठारम्‌ |

(61 ' प्रतिभूतरक्कः। ४द

| वा ८ विभागात्‌ पूव भ्नातृणं दण्यत्योञ्च पितायुत्रयोश् प्रातिभावयब्णि-. धनिव्यवदहारः Urey न युक्रमित्यथेः |

118. Aq ATS! | सौासित्वं प्रातिभाव्यश्च दानं ग्रहणमेव च | विभक्ता मातरः कुय्यनौविभक्ताः परस्परम्‌ ॥ परातिभाव्यादिकं न कुष्धुरित्यथेः | 119. | seata: | Sua प्रत्यये दाने ऋणिद्रव्या्पणे तथा | चतुःप्रकारः प्रतिभूः शस्ते दष्टो मनोपिभिः ॥ MIM THAT साधुरेषोऽपरोऽन्रवौत्‌ | दाताऽदमेतद्विणमपंयाम्यपरो वदेत्‌ ॥ आद्यौ तु वितथे दाप्यौ तत्कालावेदितं धनम्‌ । उत्तरौ तु विसंवादे, at विना तत्सुतावपि ॥ चणिद्रव्यापरे णिद्रव्यस्य धनिकायार्पणे । श्राद्यौ तु वितथे eral, वितथे दभेनाकरणे उपद शितसाधुत्भङ्गं च तत्कालावेदितं घनं दाप्यौ । उत्तरौ तु विसंवादे, waa खयं दानविरे saga वा ati तौ विना दाढलग्मकाऽपेणएलग्रकौ विना तस्ृतावपि ere | 120. याज्ञवल्कयः | द्शनप्रतिभूर्यच खतः प्रात्ययिकोरऽपि वा । न तत्या wu दद्यदद्यदानाय ये स्थिताः ॥

~~ ooo ooo -

१ दशयामौति पाठान्तरम्‌ | ₹ विञ्चासप्रतिभ्ररित्यथेः।

४४ विवादरन्नाकरे (6)

दानाय ये धिता दादलग्रकादिपुत्ा द्यैः | 121. काद्यायनः।

. दानोपस्थानविश्वासविवाद्‌श्पथाय च |

aaa दा पयेहेयं यथायोगं विपय्थये |

दानाय खणिकोपस्थानायः विश्वासाय धनिकेन समं विवा- दाय शपथप्रवत्तनाय च यो लग्रकः, स तदसम्पादयन्‌ धनिकस्य धनं दा इत्ययः | 122. नारद्‌:

उपस्थानाय दानाय प्रत्ययाय तथेव च | चिविधः प्रतिभृषष्टस्तिघेवार्थेषु खरिभिः | णिघप्रतिकुव्वत्सु प्रत्ययेऽपि विरोधिते | प्रतिभूसतदणं दद्यादनुपस्थापयंस्तथा ॥ ' witeniigag णमददत्सु दानप्रतिभस्तदृएं दद्यात्‌ | ्र्ययप्रतिग्ठः साधुलखमिचारे, दशरनप्रतिश्दंशेनाकरणे तदृणं eae: | दृदञ्च वाक्यं ल्छ्रोधराद्यलिखितमपि हलायुघ- निबन्धे दशनात्‌ लिखितम्‌ | 123. कात्यायनः दश्नप्रतिभूयेच काले देशे न दर्शयेत्‌ | निबन्धमावहेत्ततच राजदैवकताहते |

१- देवेति पाठान्तरम्‌| ₹ श्वादकोपस्यानायेति पाठाम्नरम्‌।

(6) ग्रतिभूतरङ्कः | ४५

काले sata प्रतिभरूयदि तन्नैव दयेत्‌ |

निबन्धं दापयेत्तच प्रेते चैवं विधिः स्मृतः ॥

दभनप्रलि्यच देभे काले वा देनं कारयितु सोृतवान्‌, aa °राजदेवोपघातमन्तरेणादशंयन्‌ लिखितनिबन्धग्दणं धनिकस्य दद्यात्‌ । दैवराजोपघाते तु उपघातकालेऽतौते यो न दर्भयेत्‌ सोऽपि निबन्धं दद्यात्‌ । प्रेते चेवं विधिः wa, प्रेतेऽप्यधमं *दगेनप्रतिश्वधेनं ददयादित्ययेः | 124. तथा |

देश-कालो क्रियाकारे यद्यल्पमपि लङ्कयेत्‌ | साधितं प्रतिभूर्दप्यस्तमथे साधिते विधिः | क्रियाकारे दिव्यक्ृतो at देशकालो, तौ यदि शपथप्रतिभरल्य- मपि लह्व्येत्‌ wa दिव्यं न प्रवन्तयेत्‌, तद्‌ासावयः प्रतिश्वदेयलेन साधितो भवतौति तमयं प्रतिदाप्यः । साधितेऽयभमेव विधिः प्रकारो मत दत्यथः । 125. लया |

पराश्रयमभव्यं वाऽप्यसत्संसर्गमेव वा |

अपकारक्षमो यस्तु देषात्कर्त॑मनाः कचित्‌ |

कारयेत्प्रत्ययायैव तद्वयाल्लग्रकं तथा |

विसंवादेऽथ शलस्य दाप्यते प्रतिभरूस्तथा ॥ `

Tse शचसमाञ्रयम्‌ श्रभव्यमनिष्टम्‌ mada चौरादि. dei योऽपकार्मः कन्तैमरति, aged प्रत्ययाय विश्वासाय wan कारयेदिति पूव्वेखण्ड़ायेः । विसंवादे वयमभिचारे शलस्य

४६ विवादर्नाकरे (6)

` चरितस्य प्रत्ययाय दाप्यते च प्रतिश्वरि्यत्तरखण्डाथः । वस्तुतस्तु aa यचाऽविश्वाससम्भवस्तच तच विश्वासाय रान्ना प्रतिश्याय दूत्येवानुगतम्‌ | 126. Aq: |

दानप्रतिभुवि पेते दायादानपि दापयेत्‌ |

दानप्रतिभुवि दास्यामोति सङ्धल्पवति प्रतिभुवौत्य्थैः । तौ विना तह्छुतावपौति वचनाद्‌ायादाः Tar: |

127. कात्यायनः।

ele बन्धकं यच दशेनस्य स्थितोऽभवत्‌ | विभाव्य वादिना तच दाप्यः स्यात्तदणं सुतः ॥ बन्धकं aera दशेनप्रतिश्वरयमभ्रूदिति विभाव्य afea aa धनिकाय दशेनप्रतिश्धपुचस्तदणं दा Tae: | 128. मनुः। अदातरि पुनदाता विन्नातप्ररतादणम्‌ | पश्चात्मतिभुवि पेते ahaa केन हेतुना ॥ निरादिष्टधनश्चेत्त प्रतिभः स्यादलन्धनः | खधनादेव तदद्याननिरादिष्ट इति सिति; ॥ श्रदातरि दानपरतिग्यतिरिके प्रतिभुवि विज्ञानप्र्टतो aaa ` गोला प्रतिश्टर्वदिति विज्ञातखरूपे प्रेते wa दाता खणदाता पञशात्‌ णं केन हेतुना wie साधयितुमिच्छंदिति प्रश्नः waited. निरा दिष्टधन दत्यादि | निरादिष्टं विसजिंतं धनं येन

(6) ufaqacey: | ४७

प्रतिभुवे खादकेन सः, तथा स चेदलन्धनः प्राप्नधनो भवेत्‌ तदाः तस्मिन्‌ «wa निरादिष्टो निरादिष्टघनपुच्ः खधनादेव तदृणं . दद्यादित्ययेः | निरादिष्टपदश्च युते लाचणिकम्‌ |

रलायुधनिबन्धे q aaa लग्नको दन्त दति faa प्रकृतियस्येति विज्ञातप्रकृतिपदं व्याख्याय ares प्रतिभुवि Ra खणदाता केन हेतुना wa परोष्येत्‌ afa तु न केनापि "हेतुना ग्यह्ञोयादिति निषेधाथ॑तयेव प्रथमः श्लोकोऽवतारितः | फलतश्चाच न विशेषः | 129. व्यासः |

शं पेतामदं पोचः प्रातिभाव्यागतं सुतः |

समं दद्यात्तत्सुतौ तु न दाप्याविति निश्चयः ॥

समं निष्कलं पितामहस्य सकलग्डणं ga निष्कलं देयम्‌ | पितुः प्रातिभाव्यागतग्डणं पुरेण निष्कलं देयम्‌ । तत्सुतौ प्रपौच- पोतो न दद्यातामेवेत्यथेः | 130. कात्यायनः

प्रातिभाव्यागतं Waals न तु तत्‌ कचित्‌ |

पुचेणापि समं देयण्टणं सव्व पैतृकम्‌ ॥

Get प्रातिभाव्यागतं पुत्रेण निष्कलं दातव्यं तत्यु्ादिभिसु देयमेव नेत्यर्थः | | 131. याज्ञवल्कयः 1,

बहवः स्यु्यदा Biter: प्रतिभुवो धनम्‌ । `

रकच्छायाश्रितेषरेषु धनिकस्य यथारुचि ॥ ;

४८ विवादरन्नाकरे (6)

एकस्य प्रतिभुवग्कायां सादृ शं निरपेकखकाय्येकननैलमाभरितेषु एकैकोऽपि धनिकस्य स्व॑ धनं दापयितव्यः |

132. ewafa: | नष्टस्यान्वेधषणे कालं दद्याव्मरतिमुवे धनौ | देश्नुरूपतः पक्षं मासं साडमथापि वा | नात्यन्तं पौडनोयाः WRU दाप्याः शनैः शनैः | खसाश्ये न नियोज्याः स्यविधिः प्रतिभुवामयम्‌ | नष्टस्य पलायितस्याधमणस्य | ware wana तिष्ठति दित्सति वा श्रधमणं न प्रतिभुवो दशेनाय धनदानाय वा नियोज्या इत्यथैः |

133. तथा | प्रातिभाव्यन्तु यो दद्यात्पौडितः प्रतिभावितः | चिपक्षात्परतः aise दिगुणं लब्धुमर्हति ॥ प्रतिभावितः प्रतिश्रवं कारितः |

134. विषु-नारदौ | waa प्रतिभूर्दद्याद्निक्ेनो पपौडितः | ऋणिकस्तं प्रतिभुवे दिगुणं दातुमदंति ॥ 135. याक्लुवस्काः | प्रतिभ्रूदापितो यत्तः प्रकाशं धनिनां धनम्‌ | fara प्रतिदातव्यं ऋणिकैस्तस्य तद्भवेत्‌ |

१ धनिकंरुपपोड्त इति धनिकेन च पोडित दति च पांटामरम्‌ | यति पाठान्तरम्‌ यज Baie इत्यथः।

6) ° प्रतिभूतरङ्कः | BE

36. । कात्यायनः |

यस्याऽथे येन यदत्तं विधिनाऽभ्य्दितेनः तु |

साक्िभिभौवितेनैवः प्रतिभूस्तत्समाप्रयात्‌ ॥

यत्‌» प्रतिभुवा दत्तं तत्‌ समाश्रया दिति वचनात्‌ निष्कलल- amd | एतच जिपक्तादव्वाक्‌ । या ज्ञवस्वयायक्तदैगु्छन्तु farar- (धंमित्यविरोधः | ग्रहेश्वर मिभरस्त॒-यस्याथं येन यद्‌ मित्यादि प्रतिभुवा धनिक- माधानाथ यदन्यदपि et स्यात्तदपि तेन छणिकपा््चं ग्रौतव्य- मव्यचाथऽवतारितमिदम्‌ | एतच प्रतिग्धकन्तैकं धनदानं मध्यस्थस्य चनात्‌ कतम्‌, णिकपाश्चं धनग्रहणाय क्षममिति मध्यस्य afr (gram काय्येम्‌ |

37. यद्‌ Seata | साधुत्वाजचैन्मन्दधिय wa दद्युरभाषिताः | तदन्यदापिताः कस्माञ्लभेरस्ते कथं पुनः ॥

श्रभाषिता मध्यस्थेन |

इति विवादरनाकरे प्रतिभ्रूविधिःषषछतरुङ्कः।

१ धनिना पौडतेनेति पाठान्तरम्‌ | ९ भाविते. चैवेति पाठान्तरम्‌ | 4

अध ङणादानविधिः AAT: |

138. ae Twat: | परदहस्ताद Bela यत्‌ कुषौद विधिना णम्‌ | येन यच यथा देयमरेयश्वोच्यतेऽधुना ॥ . याचमानाय SAAT TATA । पूर्णावधौ शन्तलाभमभावे च पितुः सुतैः ॥ प्रकालोऽवधिः तेनावधिमन्तरेण यद्ग्यौतग्टणं याचमानाय याचमानमाजाय तदातव्ये सावधि तु यद्ग्टोतम्‌ अवधो पष देयमित्यर्थः | श्रभावे च पितुः सुतेर्दात्यमित्यन्वयः | 139. तथा | पिच्यमेवाग्रता देयं पञश्चादात्मौयमेव च | तयोः पैतामहं Yai देयमेवशणं सद्‌ा | देतामहादि -खणवयस्य भाजनं पुमान्‌ । प्रथमं पेतामहं तदन fay तदनु चात्मौयग्टणं दधा दित्यथेः | 140. नारदः | पितर्य्यपरते FAT णं ददययेथाऽ शतः | विभक्ता द्यविभक्ता वा यो वा तासुदषेङुरम्‌ । 141. याज्ञवस्काः। पितरि प्रोषिते परते व्यसनाऽभिशुतेऽपि वा । पुच-पौचेकटंणं देयं free साश्िभावितम्‌ ।

(7) कटणादानतर ङ्गः | ५६

पितरि दातुमश्रक्रे पुत्रेण तदभावे gaa णं देयम्‌ | निङ्कवे wiuta गोपने ad सासतिभावितं देयं देवतया प्रमा- णितमित्यथैः । 142. « कात्यायनः।

aes दत्तशेषं वा देयं पैतामदन्तु तत्‌ |

सदोषं व्याहतं frat नैव देयग्णं कचित्‌ ॥

ge प्रमितम्‌ । सदोषं दूतम दि विनियुक्तम्‌ । यूतमद्यादि चाये वच्छते । व्या हते, नैतत्‌ देयमिति feat विसंवादितम्‌ | 143. तथा |

पिता zeau यत्तु क्रमायातं पितामहात्‌ |

faeta atga yaea Tae ACT: ॥ पेलामदन्तु यत्‌ gaat दत्तं रोगिभिः feat: | तत्‌ स्यादेवं विधं Waa पैतामहं समम्‌ | दृष्टं प्रमितम्‌ । निर्दोषं द्यूतमद्याद्यविनियुक्तम्‌ |

144, कात्यायनः। अनेकार्थाभियोगे च यावत्‌ संसाधयेद्धनौ | साक्िभिस्तावदेवासौ लभते साधितं धनम्‌ ॥

्रनेकार्याच्ेपे faatat कृते araerdat धनिकः साधयति तावदेव मिश्योत्तरवादौ दापयितव्यः, न लसाधितमपौत्यथैः | साविभिरिति प्रमाणएमाजोपल्लच्णम्‌ |

———__ me ~~~ ------- --

१ म तदेयं मयेति fon विष्वादितमिति warn |

५२ विवादरलाकरे (7)

145. तथा | पिच्यभावे तु दातव्यष्टणं Ta यन्नतः। चतुर्थेन यदादत्तं तस्मात्तदिनिवर्तयेत्‌ | यदवधिकचतुथेपुरूषेण यदाद त्तं रहोतग्टणं तत्तर्वधिग्त- mar निवन्तैते। तेन प्रपितामहस्य. mitt a दधादिति ATU । 146. नारदः | कमादव्याहतं प्रातं पुवेयन्रगोमुङ्तम्‌ | देयं पैतामहं पौवेस्तचतु्थान्निवत्तेते ॥

कमात्‌ पिदपितामहपरन्यरया चतुर्थात्‌ प्रपोचात्‌ ।

147. ङष्हस्पतिः। ऋशमात्मौयवत्‌ frst yaad विभावितम्‌ | पेतामहं समं देयं न देयं तत्सुतस्य तु ॥ विभावितण्टणं पिच्चमात्मौयवत्‌ सढद्धिकं युचरैदातयम्‌ । पोतः सममटद्धिकं दातव्यम्‌ | प्रपौजेनं देयमित्यथेः |

148. याज्ञवल्कयः |

ऋणं लेख्यकृतं देयं पुरुषेस्िभिरेव तु |

आधिस्तु भुज्यते तावद्यावत्तत्र प्रदौयते ॥

रपो बादारभ्य यदृणस्यादेयत्वसुक्रं तत्‌ केचादिकं भोग्यमनि- faq यत्‌ प्रपितामहादिना wu कतं aa मन्तव्यम्‌ । भोग्याचिन्त्‌ दत्वा कृतं चतु्थादिभिरपि तत्कु्यदेयमित्यथेः |

(7) ऋणादान तर ङ्कः | us

149 विष्णुः। धनध्राहिणि प्रेते प्र्रजिते दिदशः समाः प्रवसिते वा तत्पुचपोचै्धनं देयं नातः परमनौष्पुभिः । बिदाः समा इति प्रवसित इत्यनेन सम्बध्यते, नातः परम्‌ magia पुरुषात्‌ परं चतुर्थादिभिनं देयम्‌ । श्रनोप॒भि- रित्यनेन प्रपितामहादरौनां यदि इहितेच्छा तदा तेषामपि wo चतूर्थादिभिर्देयमित्यक्तम्‌ | 150. AILS | नाव्वीक्‌ संवत्सरादिंशत्‌ पितरि प्रोषिते qa: | णं दद्यात्‌ पिदृव्ये वा sae खातय्थथाऽपि वा ॥ 151. कात्यायनः | विद्यमाने तु रोगात्तं स्वदेशत्‌ प्रोषिते तथा | विंशत्‌ संवत्सरा देयग्टणं fraad सुतः ॥ wag tara श्क्यप्रतिक्रियत्वसम्भावनायां प्रोषितस्य पुन- रागमनसम्भावनायाञ्च ज्ञेयम्‌ । यदि aarsaaa रोगावधारणं प्रवासिनश्च पुनरागमनव्यतिरेकावधारणं भवति, तदा जौवतोऽपि qe पितुः युचस्तत्काल एव wu दातुमरेति । विश्रतिवर्षाणि यावत्‌ प्रतोच्चा न कर्तव्या | 152. तदादर स ख्व | व्याधितोन्मत्तदद्धानां तथा दौर्घप्रवासिनाम्‌ | ऋणमेवंविधं पुचान्‌ जौवतामपि दापयेत्‌ ॥

१ सहतस्येवेति पाठटाग्रमधिकम्‌ | यथेति पाठान्तरम्‌ |

५७ विवादरल्ञाकरे _ (7)

153. डष्टस्परतिरपि-- असाध्यक्तयादि सोगाक्रान्ते सत्निशितेऽपि पितरि agai ata देयमिद्याह |

सानिध्येऽपि faq: aed देयं विभावितम्‌ ।

जात्यन्धपतितोन्मत्तक्षयश्िचादिरोगिणः ॥ .

जात्यन्धो जन्मान्धः, क्यश्िचादिरोगिण दत्यसाध्यरोगोपलच्तणम्‌ | aa यदि पिता wae दानासमथेः तद्‌ पुत्रेण णं दातयमिति समुदायाथे दति पारिजातखरसः' |

वस्तुतस्तु यद्यसावंश्ानधिकारप्रयोजकरूपवान्‌ पिताः श्रविभक्र- way पुच्रस्तदा पुेणव तदृणं देयम्‌ । यद्‌ त्साधारणएधनः पिता तथा्धतोऽपि तदा तेनैव दातव्यम्‌ । यदा तु पिता स््वथेव ऋणदानासमथः FAG समथस्तदा Yana दातव्यमिति |

154. तया | (. G प्रोषिते $ रकच्छायाङतं सव्वं दद्यात्तु प्रोषिते सुतः | wa पितरि पिकंशं परणं न कदाचन I यत्‌ परेण सह पित्रा एकच्छायया saw तत्‌ परस्याभावे प्रोषिते पितरि पिशं परांश्च पुत्रो दात्‌ । aa पितरि पिचग्रमाचं दद्यादित्यथेः |

155. नारद्‌ः।

दाप्यः परणं Basta जौवन्नवियुतैः कतम्‌ | BAY तु न ATA: परणं दातुमहेति ॥

RE | ~= ~~ ~~~ --~

९ पारिजात दति पाठान्तरम्‌।

| (¶१)* ` कगादानतरङ्कः | ` ५५

afaga: एकच्छछाया भिते्यंदृणं तं तदे कोऽपि जौवन्‌ सबं | दाणः। सर्व्वेषु तु एकच्छायावत्स॒ णिकेषु wag तत्पुरा श्रशकल्पनया९ दातुमर्हन्ति न लेक एव सवै दातुमरहतोत्य्ः |

156. कात्यायनः।

रकच्छायाप्रविष्टानां दाप्यो यस्तच दश्यते | प्रोषितस्य सुतः wa पिचंश्णेः शतस्य च | एकच्छायावताग्टणग्रा हिणं मध्ये यद्येको ग्रहौतेव दृश्यते, तदा स एव सव्व are: । यदि वा प्रोषितपिटकस्तत्सतो दृश्यते, सोऽपि स्वै ema: | यदि च प्रमौतपिदको दृश्यते, तदाऽसौ पिचरंश्रमेव दायो न तु स्व्वैमेवेत्यथः? | 157. विष्णः | अविभक्तैः and तदेकोऽपि यस्तेषां मध्ये तिष्ठेत्‌" स दद्यात्‌ पेठ्कमप्यविभक्तानां खातुणाम्‌ | विभक्ताश्च दायानुरूपमंशम्‌ | श्रविभक्ैरेकच्छायाश्रितेयंदृणं ad तदेकोऽपि यस्तेषां मध्ये तिष्ठेत्‌ स दात्‌, पेटकमप्यविभक्तानां भातुणां मध्ये यरिषेत्‌ स सब्बेमेकोऽपि दाप्यः, विभक्ताश्च भरातरो वर्था दद्युरित्यथेः | १ खां शकल्पनयेति पाठान्तरम्‌ | ₹९ पिचंशन्त्िति पाठटाग्नरम्‌ |

६ सव्वंषाभेवेत्यथे इति पाठान्तरम्‌ | ४ fasatfa पाडानकरम्‌।

५६ विवादस्न्लाकरे (¶)

158. याक्ञवल््वायः। अविभक्तैः कुटुम्बे यदणन्तु छतं भवेत्‌ । ददयुस्तहकूथिनः प्रेते प्रोषिते वा कुटुम्बिनि ॥ अरविभक्रानां मध्ये एकेनापि qe यदृणं aq तर्त कन्तैरि धते प्रोषिते वा अरन्येऽप्यविभक्ता ददुरित्यथेः |

159. नारदः। पिदब्येणाविभक्तन माचा वा यहणं छतम्‌ | मात्रा वाऽपि कुटुम्बायें दययुस्तत्सब्वे ऋक्थिनः | 160. ay: | ग्रहौता यदि AS: ATA छतव्ययः। दातव्यं बान्धवेस्तत्स्यात््रविभक्तरपि aa | नष्ट द्त्युपलक्षणं, खतो धनात्‌, तेनान्योऽन्यविभक्तखानामपि'

दायादानां यद्येकः सव्वेदायादावश्यपोयभरणथग्टणं गटरौला wWa- लादिना दानासमरथैः स्यात्तदा तदृणं सर्वे रेव दायारैर्दयमित्यथैः | 161. crate: | पिद्व्य-माद-पुच-स्लौ-दास-श्ष्यानुजौविभिः । यदृतं कुटुम्बे तद्खौ दातुमर्हति ॥ wa wegen ea ग्टहिएण दातव्यमिति `तात्पय॑म्‌ ।

१ विभक्रानाभमिति waranty |

(7) ऋणादानतर ङ्कः | ५७

162. नारदः। अप्राप्तव्यवहारं Sarasa हि नभाकं |

163. कात्यायनः | नौप्राप्तव्यवद्ारेसतु पितर्युपरते कचित्‌ । काले तु विधिना देयं वसेयुन॑रकेऽन्यथा ॥

पितरि प्रेतेऽणयप्राप्व्यवहारेः Ga: wa न देयं, यवदारप्रा्ि- काले तु. देयम्‌ । विधिना aust यथाप्राति वेत्यथ: ।९

164. नारदः | इच्छन्ति पितरः पुचान्‌ स्वाथेहेतो्य॑तस्ततः | उत्तमर्णाधमणेभ्यो मामयं मोचयिष्यति ॥ अतः पुण जातेन स्वार्थसुत्सुज्य TAA: | ऋणात्‌ पिता मोचनौयो यथा न नरका व्रजेत्‌ ॥ तपस्वौ वाऽग्निहोचौ वा णवान्‌ सियते यदि | तपञ्चेवाग्रिदोचश्च cated धनिनां भवेत्‌ ॥

उन्तमणंधमणेन्य इति उत्तमानां देवषिपितणम्‌ ऋणानि उन्तमर्णानिं श्रधमानां मनु्याणम्दणानि श्रधमणनि तेभ्यः | हलायुधेस्त्‌-मनुग्यणेप्रकरणमेवेदमिति मला उन्तमणय देयानि अधमानि णानि उत्तमर्णधम्णानि care) श्रधमत्न्तु णानमामदन्तानामत्यन्तानिष्टेत्‌तया, गेषं सुगमम्‌ |

९ यथांभभ्राततौत्यथे इति पाठाशरम्‌।

५८ विवादश््नाकरे (7)

165. seufla | उज्जामादिकमादाय स्वामिने न ददाति यः। स तस्य दासः पुकः Gl पशुर्वा जायते डे ॥ ` उच्जामपदश्टणाथेकम्‌ | श्रा दि शब्देन निक्तेपादिग्रएम्‌ + 166 मनुः | कुटम्बार्थेऽध्यधौ नोऽपि व्यवहारं यमाचरेत्‌ | सखदेशे वा विदेशे वा तं ज्यायान्न विचारयेत्‌ ॥ श्रष्यपोनो दासादिः । ज्यायान्‌ प्रभुरिद |

167. नारदः | श्ष्यान्तेवासिद्‌ास-स्तौ -वैयाए्त्यकरे्च यत्‌ । वुटुम्बहेतोरुच्छन्र दातच्यन्तु कुटुम्बिना ॥ Sarat, व्यापारकरःर TASTE: |

168. विषयः | ura प्रतिपन्नं देयं कस्यचित्‌ कुटुम्बाथेरुतं वा । णमिति Te: । कुटम्बाथमपि परेण aaa zafeut चेत्‌

प्रतिपन्नं दातुं Sled, तदा तेन देयम्‌ । कुटुम्बायछृते दे यमेवेत्ययेः।

169. काद्यायनः | ुटुम्बा्थमशक्तेन ौतं व्याधितेन वा | उपकवनिमित्तश्च विद्यादापत्कतन्तु तत्‌ ॥

१ उच्छित्रमिति पाठाम्तरम्‌। ९ व्यापारक इति पाठान्तरम्‌,

(7) ऋणादानतरङ्कः | ५९

कन्धावैवादिकच्चैव प्रेतकार्ये च यत्कृतम्‌ | रतत्सव्व प्रदातव्यं कुटुम्बेन छतं प्रभोः ॥ प्रभोरिति aft षष्ठो, तेन प्रभुणा द्‌ातव्यमित्यथेः | 17 0. aut | प्रोषितस्यामतेनापि कुटुम्बार्थखणं छतम्‌ । दासस्तरौमादशष्येवां TUTTI वा गुः | पुतेण दासादिभिवां यत्‌ प्रोषितस्यामतेनापि तत्कूटुम्बपोषणायं- wu कृत, तदसो प्रोषितो दद्यादिति शगुमेन्यते इति योजना ।

171. ATES: | पितुरेव नियोगादा कुदुम्बभरणाय वा | छतं वा यदि वा रच्छ द द्यात्पुचस्य तत्‌ पिता | ap ्रापत्छमये | 172. seuta: | wa yaad पिचा wea यदनुमोदितम्‌ | सुतसेहेन वा दद्यान्नान्यथा दातुमर्हति ॥ 173. । कात्यायनः। ऋणं yaad पिचा न देयमिति wea: | देयं प्रतिश्रुतं यत्स्यात्‌ यच्च स्यादनुवणितम्‌ | परतिश्चतमच खणादानसमयाङ्गगेक्षतम्‌ । श्रादानानन्तरसौरत- शचानुवणितम्‌ | Targa |

fo विवादरनाकरे (7)

174. | मनुः। प्रातिभाव्यं रथादानमाकिकं सौरिकष्च यत्‌ | दण्डशुल्कावशिष्ट्च न YA दातुमरईति ॥ द्शनप्रातिभाव्ये तु विधिरेष' प्रचादितः। प्रातिभावयमित्यचर दशेनप्त्ययप्रतिभुवौ विवक्षितौ । टृथादान- मफलदानम्‌, आदिकं दयुतनिमिन्त, सौरिकं सुरापाननिमिन्तम्‌ | Wa दयूत-सुरापानयोरनहेयो निंमित्तवै॑विवक्छितं । दश्रनमा तिभाये तु इत्यनेन प्रत्ययप्रातिभाव्यमण्यपलकषणौयम्‌ । 175. स्पतिः | ahaa ठथादानं कामकरधप्रतिभ्रुतम्‌ । प्रातिभाव्यं दर्डशुल्कशेषं FATA दापयेत्‌ ॥ कामेन क्रोधेन वा प्रतिशतम्‌ । कामक्रोधप्रतिशरुते चाये विवर- णौयेर | 176. गौतमः | प्रातिभाव्य-बणिक्‌-शुर्क-मद्य-द्यत-दण्डा न पु्ा- नध्याभवेयः |

प्रातिभाव्यं बाणिच्यादिनिमित्तानि णानि न पुरान्‌ शअध्याभवेयुनं gary परिभषेयुः । न पुेदेयानोत्यथेः |

ene क ee ee eee,

१ विधिः ge इति, विधिः पुष्वेमिति च पाटाारम्‌। २ दतमेव निमितमिति पाठाम्तरम्‌। 2 विवे्नौये इति विवशणोये इति च पाटाकरम्‌।

(7) चटगादानतर ङ्कः | | ६१

177. व्यासः |

SW वा SWIM वा शुल्वं तच्छेष रव वा |

न द्‌ातव्यन्तु पुत्रेण यच्च न व्यवहारिकम्‌ ॥

Wa दण्डो वेत्यनेनेव तच्छेषोपादानात्‌? पुनः तच्छेषग्रदणाद ति- महति दण्डे वा दातव्यमिति कियच्छषन्तु सव्वेया न दातव्यम्‌ | श्न्पेऽपि दण्डे al न दातव्यमिति लभ्यते |

178. तथा | लिखित्वा मुक्तकं वापि देयं यत्तु प्रतिश्रुतम्‌ | परपुव्यस्वियै तत्त्‌ विद्यात्‌ कामकषतम्‌ णम्‌ ॥ यच हिंसां समुत्पाद्य area विनाश्य वा | उक्तं Gent यत्तु विद्यात्‌ क्रोधकृतन्तु तत्‌ |

wa प्रतिश्रुतं, लिखिलेति fran मुक्तकम्‌ श्रलिखन- ूववैकं वा । ete धनं प्रतिश्रत्या सम्प्तादृणं sat दौयते यत्‌ तत्‌ कामहृत्टणम्‌ | परणू्व्वाणन्दश्चापरिणोतस्लोमाचपरः । यत्त क्रोधवशेन परद्रव्यं विनाश्य परस्य feat वा wat तदौयतुश्चथे धनं दातुष्णं करोति तत्‌ ata । एते एव पून कामक्रोध- प्रतिश्रुते उक्र । ` 179, या्ञवल्क्यः |

न योषित्‌ afa-qgarat न पुत्रेण छतं पिता |

दद्याहते कुटुम्बार्थान्न पतिः स्वौकतं तथा ॥

१ तश्छषस्योपादानादिति पाठान्तरम्‌ |

२ विवादरुत्नाकरे (7)

180. fram | न wad पति-पुच | 181. कात्यायनः |

देयं भाव्याक्षतद्धणं wal पुतेण मातृकम्‌ |

WHATS छतं यत्‌ स्यादभिधाय गते दिशम्‌ ॥

पत्यौ Ua वा भाग्याया मातुश्च ठत्तिमकल्पयित्वा सिते war गते वा भाया माचा वा भक्ताच्छादनाय यदृणं कृतं तत्‌ पति-

qanat देयमित्यथेः। श्रमिधायेति प्रायो are: | अ्नमिधानेऽपि

न्यायसाम्यात्‌ ।

182. तया | न च Waa कथञ्चित्‌ पत्युराभवेत्‌ | आपत्कृताहते पुंसः कुटुम्बार्थो हि दुस्तरः ॥ श्रापत्कुत-कुटुम्बाथेतादूते भा्य्याृतम्टणं न पत्युराभवेत्‌ न

पत्युदंयमित्यथः ।

183. याज्ञवल्क्यः | गोपश्ेण्डिकशेलुषरजकव्याधयोपिताम्‌ | ऋणं दद्यात्पतिस्तासां यस्माहन्तिस्तद्‌ा श्या ॥ TER नटः |

184. खशस्परतिः। श्ोर्डिक-व्याध-रजक-गोप-नापित्योषिताम्‌ | अधिष्ठाता णं द्‌ाप्यस्तासां भक्तक्रियासु तत्‌ ॥

~~~ -- ----~ ~-- ~ - *---- ee ---

१ माविकेति पाठाकरम्‌।

~ = ~> ee क क क णा काक ण OE RS aE जनक

(7) चऋणाद्‌ानतरकः | qa

qrarawafasrat wal दाप्यः यस्मात्‌ भनत्तुरेव frag तदृणं ताभिः aafafa योजना । wa च॒ agmuefaaaa प्रयोजकं न तु जत्यादरः। 185. ° UTA! | प्रतिपन्नं स्िया देयं पत्या वा यत्‌ कतं सद । स्वयं छतं वा यदृणं नान्यत्‌ स्रौ दातुमर्हति ॥ 186. काद्यायनः। wal पुतेण वा साङ्गं केवलेनात्मना कतम्‌ | ऋणमेवंविधं देयं नान्यथा तत्कृतं स्तिया ॥ तत्कृतं MATA । 187. तया | मर््तुकामेन वा Wal उक्ता देयग्डणं त्वया | अप्रपन्नाऽपि सा erat धनं sahara स्तिया ॥ प्रत्यासन्नमरणेन प्रत्यासननप्रवासेन वा Wal उक्ता यदृणं तया देवमित्याज्ञापिता या सा तस्मिन्‌ः aad देशान्तरगते वा तत्‌ छणएमनिच्छनधपि राज्ञा दापयितव्या, यदि aed तदाभित- मित्यथेः। मत्तकाभेनेत्युपलच्चएम्‌ | 188. नारदः। दद्यादपुचा विधवा नियुक्ता वा मुमूषुंणा | यो वा तहकूथमादद्यादद्यात्तस्य ऋणञ्च सः ॥

न

९ खस्ित्रिति पाठान्तरम्‌ |

६४ विवादरन्नाकरे (7)

यो वेत्यनेन श्रन्योऽपि यो यदृक्थग्राहौ, सोऽपि तदृणं दथा- दिल्यथेः | 189. विष्णः।

सपुचस्यापुचस्य च, BMT धनं दद्यादधनस्य are |

WAU, श्रधनय्येत्यच घनश्ब्द WHITE: |

ददानो यादृ fad परिग्टहृता acafaaaae wlorfear दियं, तादृश्ोमा । 190. नारदः |

अन्तिमा स्मैरिणौनां या पुनभ्वीः प्रथमा च या

ऋणं तयोः पतिक्रतं Cae समश्रुते ॥

saa: । चतुर्विधानां खेरिणौनां यभिचारिणोनां मध्ये या श्रन्तिमा चतुर्थो, पुनर्भ्वाश्च चिविधानां मध्ये प्रथमा प्रयमोक्रा, ते एव feet परिग्टकन्‌ तत्यतिृतश्टणं दधात्‌ न सत्यन्तरपतिषृतम्‌ |

191. wayafau बेरिण चातुर्विध्यश्चाह नारद ख, तद्यथा | परपुव्वीः स्वियस्वन्याः सप्त प्रोक्ता यथाक्रमम्‌ | पुनभूस्िविधा तासां स्वैरिणौ च चतुविधा ॥ कन्धैवाशतयोनिर्या पाणिग्रहणदूषिता | पुनर्भूः प्रथमा प्रोक्ता पुनःसंस्का रकम्मेणा |

१ ऋपुत्रस्येति पाठान्तरम्‌ | ९ पुनभूरितिः पाठास्तदम्‌ i.

(7) चऋटगाद्‌ानतरङ्ः | qy

देशधम्मानवेश्य स्तौ गुरुभिया प्रदौयते | उत्पन्नसाहसाऽन्यस्िन्‌ दितीया सा प्रकौत्तिता ॥ असत्सु देवरेषु Al बान्धवेर्या प्रदौयते | सवणाय सपिण्डाय सा ठृतौया प्रकीर्तिता | स्तौ प्रखताऽप्रखता वा पत्यावेव तु जौवति | कामात्‌ समाश्रयेदन्यं प्रथमा MCA | AT A कोमारं पतिसुत्सृज्य या त्वन्यं पुरुषं frat’ । पुनः पत्युखहं यायात्‌ सा दितौया प्रकौत्तिता ॥ wa भ्तरि तु प्राप्ता देवरादौनपास्य या | उपागच्छत्‌ परं कामात्‌ सा ठृतौया प्रकौत्तिता ॥ प्राप्ता देशणङ्नक्रोता शषुत्पिपासातुरा तु या । तवाऽहमित्युपगता सा चतुर्थो प्रकौत्तिता ॥ 192. काव्यायनः। निर्धनैरनपत्यैस्तु यत्‌ छतं शौर्डिकादिभिः। यः स््लौणसमुपभोक्ता तु दद्यात्तटृणमेव हि ॥ 193. नारदः। अधनस्य छपुच्स्य सखतस्योपेति यः सतियम्‌ | ऋणं वोदुः स भजते. तदेवाऽस्य धनं स्मृतम्‌ ॥ ददमपि नारदौयवचनं कात्यायनोक्रशौ ण्डका दि विषयं नेतव्यम्‌ |

९ याज्यं वै पुरषं चितेति, यान्यं पुरषमातरितेति च पाटाकारम्‌ | 5

¢¢ विषादरनाकरे (7)

194. याज्षवत्क्यः | BRITE WU दाप्यो योषिद््रादस्तथेव च |

पुचो anaes: पुच्हीनस्य कथिनः ॥

qa इत्यादिना जोवत्यपि ga श्रन्याभितद्रव््चेत्‌ gat न णं दातुमरंति | श्रच न णं दाप्य दूति सम्बन्धः । श्रच च पिदधन- ग्रणयोग्यः ot faafedt न तु लबधपिदधनः, तस्य खकूथया हि- पदेनैव TART | एतचान्धपद्कादेः पिढधनानधिकारिणः que णापाकरणे श्रधिकारो माग्रदित्येवमयकमिति कल्पत: | 195. नारद्‌: | UATE ATMA यो धनं हरेत्‌ । पुत्चोऽसतोः स्रौधनिनोः Vere धनिपुत्तयोः ॥ war: | ऋणिकस्य धनग्राहिणि स्तोहारिंणि युक्ते च कात्यायनोक्तविगेषवति धनग्राहक एव तदृणं दाप्यो नेतरौ, एवं स्लौदहारिणि तादृशे qa च स््रोग्राहक एव, aaa यदि तु कात्यायनोक्रनिरुपद्रवत्वा दिगुएयोगो Get भवति, तदा स एव णं दधात्‌ | 196. तदाह काद्यायनः। ऋणं तु createed यदि स्यान्निरुपद्रवः। द्रविणा Yara नान्यथा दापयेत्सुतम्‌ ॥ व्थसनाभिशुते FI ATA’ वा AI दश्यते | द्रव्यहृद्ापयेत्तच तस्याभावे पुरन्ध्रहत्‌ ॥

~~ ~ ~--- -- ~ - eee -- --- es ee

१ यसनाभिक्षतः पुरो बालो वेति पाठान्तरम्‌ |

(7) ऋटगादानतर ङः | ६७

gfauret जात्न्धबधिरतवा दिर हितः। yer: खणोदरहने समथः | व्सनाभिञ्ुतलादिमति यच द्रयदटृश्यते, तदा तं दापयेदिति योजना । 197. Seta | ऋणभाग्‌द्रव्यहारौ च यदि सोपद्रवः Ta: | सलीहारौ तु तथेव स्यादभावे धनहारिणः ॥ , शनयोरभावे सोपद्रवोऽपि qu खणभागिति नारदेन बोधित- मेषेत्यवधेयम्‌ | 198. याज्ञवल्क्यः | ऋकूथग्राहौ' ऋणं दाप्यो योषिदग्राहस्तथेव च । पुच्नोऽनन्याथितद्रव्यः पुचदहौनस्य waist: ॥ अचापि अ्ननन्याितद्रव्यत्ादिमति Ga स एव ददात्‌, ABTA धनग्राहि- स्तरौय्राहिएाविति तात्पय्येम्‌ | 199. कात्यायनः अमतेनैव FAR प्रधना याऽन्यमाख्रयेत्‌ | पुषैरीवापदहाय्ये age द्‌ दितृभिविना ॥ ऋणाथमादहरेत्तन्तं न TAT कदाचन, अयुक्तं कारणे यस्मात्‌ पितरौ तु न दापयेत्‌ | या खपुचन्तु Aa स्रौ समथेमपि पुचिणो | आहृत्य स्तौधनं तच frat शोधयेन्मनुः ॥ अमतेन असनमत्या । प्रधना ग्ृष्टसखोधना । दुददिटमिर्विना दुरिटृणामभावे। या wl समथेमपि ga परित्यज्य स््नोधनमादाय

९ ऋक्‌थग्राद इति पाटान्तरम्‌। ₹ कथच्चनेति पाटाज्तरम्‌ |

qc faatecarat (7)

पुचस्य श्रसम्मत्या पुरुषान्तरं भ्रितवतो, तस्याः स्त्ोधनमप्याच्छिद्य qau wu शोधनोयमिति ठतोयवाक्याथेः । समथेमपोत्यनेन श्रसमथेमपि | पुचपरित्यागे तु तस्याः ated पुतेणच्छेन्तव्यमिति दभितम्‌ | | 200. नारट्‌ः।

पुचिणौ तु समुत्सृज्य पुं या ख्यन्यमाश्रिता ।

तस्या णं wie fara: पुच रव च ॥

यदि ga परित्यज्य समस्तपव्वेधनशन्या पुरुषान्तरमाश्रयेत्‌ तत्पतिङ्ृतग्डणं ga एव दद्यादित्ययः |

` 201. तथा ।

या तु सप्रधनैव स्तौ साऽपत्या चान्यमाश्रयेत्‌ |

सोऽऽस्या TAA भर्तरुत्सृजेद्वा तथेव ताम्‌ ॥

सप्रधना UREA भन्तरुदोदुः । तथैव सापत्यधनामेव ताम्‌ णएदान पिरे त्यजेदित्यथेः |

202. कात्यायनः। बालपुचाधिकाथा च भत्तारं याऽन्यमाभ्रिता | आ्रितस्तहणं द द्यादालपुचाविधिः स्मृतः ॥ दौर्धप्रवासि-निर्बन्धु-जडोग्मत्तादिलिङ्गिनाम्‌ | जौवतामपि दातव्यं तत्स्तीद्रव्यसमाश्रितैः | दौ्धप्रवासिप्रश्तोनां या स्तौ यच्च द्रव्य, तद्राहकेरित्यथेः | ॥ इति विवादरन्नाकरे ऋणादानतरङ्ः |

९ चचित्‌ योस्या दूति पाठः सन समोचोनः।

अधोद्गृहणविधिरष्टमतरङ्खः |

203. तच Ag | . * चैरयेरुपायैरथे खं प्राप्मयादृत्तमगैकः। तैस्तैरुपायैः Gra साधयेदधमरीकम्‌ ॥ VRC व्यवहारेण छलेनाचरितेन च | प्रयुक्तं साधयेदथें पञ्चमेन बलेन च | qq aria | 204. yea cela: | | सुहत्सम्बन्िसन्दिष्टैः सामोक्तयाऽनुगमेन च | प्रायेण वा णौ दाप्यो धम्यं रष उदाहतः ॥ ऋणिकस्य ये सुदत्सम्बन्धिनस्तेषु सन्दे शवचो, यच्च ॒सामवचनं यच्चानुगमनं भ्रायोपवेश्ननं वा धनिकस्य धमये खणोद्रादणोपाय Taye: । 205. YAEL का्यायनः | UTA SARS UH: प्रकाशं जनसंसदि । यावन्न caressa देशणचारस्थितियेथा ॥ यावदानं जनसंसदि wine धनिकेन धारणं व्यवहार इत्ययः । कला चरित-वलात्कारेषु । 206. दखुष्स्पतिः। छद्मना याचितच्चाथमानोय ऋणिकाड्नौ |

अन्वाहितादि वाहृत्य दाप्यते य सोपधिः' |

see भाजनाय णो क

९ wa सन्धिराषे दूति बोध्यम्‌ |

७० विवादरनाकरे (8)

ऋणिकस्य धनमन्वाहितादि वा कद्मनादत्य यच दायते, तच साधनोपाय उपधिग्डलसुच्यते इत्यथः | 207. तथा । पुच-दार-पश्रन्‌ VET त्वा दारोपवेशनम्‌ । ` TIM द्‌ाप्यतेऽथे सवं तदाचरितसुच्यते | पु्दारपष्एरोधो दारोपवेशनश्च णोद्रा दणोपाय श्राचरितमुच्यते Te: । | 208. तथा | बद्धा खण्हमानौय ताडनाद्येरुपकरमैः। ऋणिको दाप्यते यच बलात्कारः स उच्यते | खग्टहमानोय ASAT SAAT उद्राइणोपायो बलात्कार इत्यथः | 209. कात्यायनः | पौडनेनो परोधेन साधयेदणिकं धनौ । " HAUT व्यवहारेण सान्वेनादौ विभावितः ॥ अआददौताथेमेवन्तु' व्याजेनाचरितेन च | पौडनेन बन्धनादिना उपरोधेन प्रायोपवेश्रनादिना कष्ण ˆ उदकादरण्णदिना एवं व्यवहारादिना च प्रयुक्रग्टणमुद्रा दयेदित्ययः। ददानो कोऽधमणंः केनोपायेन साभ्यस्तद्‌ ह । 210. RATA: | राजानं खामिनं विप्रं साभ्वनैव प्रसाधयेत्‌ | ऋक्थिनं Ges वाऽपि छखेनैव प्रसाधयेत्‌ |

१ खाददौताथेमेवणेमिति पाठान्तरम्‌ |

(8) उद्राषणतस्कः | ७

WH दायादम्‌ | 211. aut | बणिजः कषंकां श्चैव शिल्यिन्ात्रवौद्धगुः | देशचारेण दाप्याः ASV AA दापयेत्‌ | बणिजः कर्षकांश शिल्पिना धिङ्त्यात्रवौड्धगः। दे शाचारेशेव ते '्दााः स्यरित्यथेःए | 212. छहस्पतिः। प्रतिपन्नष्टणौ दाप्यः सामादिभिरूपकमैः | धर्म्मोपधिवलात्कारेहसंरोधनेन च ॥ 213. का्यायनः। UTA SARS: प्रकाशं जनसंसदि । aaa caress देशचारस्थितियथा ॥ विएमृचसंज्ञा यस्य area देहिनः | पृष्ठतो वाऽनुगन्तव्थं निबन्धं वा समुत्सुजेत्‌ | स कऊतप्रतिभूखेव मोक्तव्यश्च दिने fea | आहारकाले Tal च निबन्धे प्रतिभूः सितः ॥ यो द्श्नप्रतिभुवं नाधिगच्छेन्न चाश्रयेत्‌ | स चारके निरोद्धव्यः स्थाप्यो वावेद्य chara: | न चारके निरोडव्यं are: प्रात्ययिकः शुचिः। सोऽनिरुड्धः प्रमोक्तव्यो निरुङ्खः शपथेन वा ॥

१९ स्युरिति पाठान्तरम्‌ |

©2 ` विवादस्न्लाकरे (8)

देशाचारख्यित्यनुसारेण ऋणिको यावन्न एं दद्यात्‌, तावत्‌ धनिकेन धारणौयः | यदि तु तस्य विण्मूचरसंज्ञा विण्मूजवेगखचनं स्यात्‌, तदा परष्ठतोऽलुगन्तययः । निबन्धं निगडादिना बन्धं वा समुत्जेत्‌ । यदि तु स छतप्रतिश्व; areas: सात्‌, तदः दिने दिने मोक्व्यः । यतो निबन्धे नियमे तस्य प्रतिष्ठः खितः |

यस्तु द्ेनप्रतिशुवमन्ये वा नाश्रयेत्‌ विसंवदेद्रा, तदा स चारके ange निरोद्धव्यो धारणोयो रिणो वावेदय स्थापनौयः | यदि लसावाय्यैः प्रात्ययिको विश्वसनोयः of स्यात्‌, तदा न चारके wre: | श्रविश्वासपक्े शपथेन निरद्धश्च sata aU: |

214 Aq: | कम्पणाऽपि समं कुरय्याडनिकस्याधमणिकः | समोऽपरुषटजातिश्च STATE तच्छनैः ॥

उन्तमर्फन समजातिरपश्टजातिर्वा श्रधमणैः कमेण कम्मेकरणे- नापि खणनिर्यातनं SAT उन्तमर्णेन सममात्म्मानं Gaiq! wad तु एक sua, आअरपरोऽधमणे दति Aue । WAU तु णनिर्यातने ते द्वावपि श्रधमर्णेत्तम्णौ समो भवतः । THAT दुतकृष्टजातिस्वधमणो न तेन कम्मं कारयितव्य cae: । एतच्च चच ब्राह्मणएतया उन्तमर्णाधमर्णौ समो, तच त्याज्य, ब्राद्णतवावच्छदे नेव गाने्दाप्य दत्यथिमवाक्यात्‌ |

215 zeuta: |

निङ्नं ऋणिकं गेहमानौय कम्मे कारयेत्‌ | शौण्डिकाद्यं ब्राह्मणस्तु दापनोयः शनैः शनैः ॥

(8) SRUTSTALF: | 98

216. याच्ञव क्यः | Stasis परिक्षौण्डणाथे कम्मे कारयेत्‌ | ब्राह्मणस्तु परिश्ौणः शनैदाप्यो यथोदयम्‌ ॥

eure णनिस्ताराथं, यथोदयं यथाधनोत्यत्ति |

217. कात्यायनः | aaa छचविट॒श्रद्रान्‌ समहौ नांच दापयेत्‌ | HAUT कंम्यकरणद्धारेण | 218. aur | यदि द्यादावनादिष्टमशुभं कम्मे कारयेत्‌ | प्रप्ुयात्‌ साहसं पुव्यष्टणान्मुच्येत चिक ॥ यदि उत्तमणं टणमोचनायमादावपरिभाषितं निन्दितं कम्म कारयेत्‌, तदाऽसौ राज्ञा ya साहसं दण्डाः | why खणा- ATTA: | 219. ATES | अथ शक्तिविदीनः arent कालविपययेयात्‌ | WVU ST: काले काले यथोद्‌ यम्‌ ॥ शक्रिविदहौन णं दातुम्‌ | कालविपय्थेयात्‌ दुभिक्तादेः | 220. खस्परतिः। पूर्णावधौ शन्तलाभगणसु्राहयेद्ञनौ | ACI कणौ लेख्यं चक्रटङिव्यवस्थया ॥ शान्तलाभ परमद्द्धिपराश्रम्‌ |

७४ विवादरनाकरे (8)

221. RATT A: | राद्यं स्याद्विगुं द्रव्यं प्रयुक्तं धनिना सद्‌ा | लभेत चेन्न fare पुनद प्रकल्पयेत्‌ | sna वचनान्यां धनिकेन ween ययोक्तप्रकारेणो -

हा दणोयम्‌ | तदभावे wag we मूलोकृत्य पुनडद्यादिकं छता धारयितव्यमित्युक्रम्‌ |

222. रृहस्पतिः | दिगुणस्योपरि यदा चक्रटद्धिः EEA | भोगलाभस्तदा तच मूलं स्यात्सोदयम्‌ HAA ॥ श्रच यच तचेत्यध्याहाय्यैम्‌ । तेन यत्र Waleed तत्र यथा सोदयग्णं दिगुणएस्योपरि भवति, तथा भोगलाभोऽपि, एतदुक्तं भवति | तथा भोगलाभे रैववशाद्धनिकस्याठन्ते तेन भोगेन धनं arta कलया धारणोयम्‌, येनायिमो faguetuft धनिकस्याधिको भोगो भवतोति । भोगधनं वा दातव्यमिति |

` चक्रटद्धिभरकारच्यमाह |

223. aq: | ऋणं दातुमशक्तो यः कत्तुमिच्छेत्पुनः क्रियाम्‌ । स दत्वा निर्जितां इं करणं परिवत्त॑येत्‌ ॥ wena waa हिरण्यं परिवत्तयेत्‌। यावतौ सम्भवेडृदस्तावतौ दातुमडति ॥

(8) उद्रा्णतस्ङः। oy

निर्जितां धनिकस्य न्यायतो लभ्याम्‌ । तेन निजितां इद्धि कियतौमपि सकलां वा दत्वा किच्चिहृद्धिमति मूले मूलमात्र वा कलया करणं लेख्यं परिवन्तैयेत्‌ | श्रद यित्वा दिरण्यमनुपनोय धनिकेन्कला कपकम्‌ | तेन यदि दद्धं न दद्यात्‌, तदा सद्द्धिकमेव धनं qa करणं लेख्यं परिवन्तैयेदित्यथेः | सकलद्धिदाने ova कियद्द्भिदानसमथनम्‌ ` यावतो सम्भवेदित्यादिना | 224. तथा | WHEE समारूढो देशकालव्यवस्थितः | अतिक्रामन्देशकालौ न तत्फलमवाप्ुयात्‌ ॥ देशकालब्यवखितश्चकटद्धिं समारूढः, श्रसुकदेगे श्रसुककाले वा दविगुणं धनं मया ग्राह्यमिति व्यवस्था पितचक्रटद्धिः, स यदि तदेश कालातिक्रमण WHE घनमथेयते, तदा न चक्र द्धिमद्धनं लभते दूत्यः | 225. खद्स्पतिः। दिरण्ये दिगुणौभूते ते नष्ेऽधमणिके | दरव्यं तदौयं dre विक्रौणोत ससाक्िकम्‌ ॥ Taal RAHA TATE जनसंसदि | ऋणा नुरूपं परतो VLA THAT ॥ ayaa facia: गणनाकुशलेनरः | तडन्धुन्नातिविदितं प्रतिख््ञन्रवाप्ुयात्‌' ॥

=-= ^~

१ प्रगटहन्रापराक्नयादिति पाठः खङ्ग्छते |

od विवादर्न्नाकरे (8)

qe पलायनादिना अ्रत्यथं॑दशरेना विषये तदन्धन्ञातिविदितं तदधमणेविषयविश्वासविदितम्‌ | 226. मनुः | यः खयं साधयेद्थसुत्तमर्णोऽधमणंकात्‌ | स राज्ञा नाभियोक्तव्यः खकं संसाधयन्‌ धनम्‌ ॥ यथाविषयं धमयादौन्‌ साधनोपायान्‌र प्रयुश्चानो राज्ञा न निवन्तेनौय <a: । 227. विष्णः । प्रयुक्तमथे यथाकथञ्वित्साधयमानो न UTR वाच्यः स्यात्‌ यथाकथञ्चिद्वरोधबन्धादिना | 228. याज्त॒व ल्कः | प्रपन्नं साधयन्नथे न वाच्यौ TIANA | साध्यमानो पं THIS दाप्यश्च TIAA | वाच्यो निषेध्यः | 229. far: | साध्यमानशद्राजानं गच्छेत्तत्समं दण्ड्यः | AGA साध्यमानच्छणएसमम्‌ | | 230. मनुः। यः साधयन्तं छन्देन वेद्येद्निकं धपे | स रान्नस्तु VAN दाप्यस्तस्य च THAT ॥ _ १ धनसाधनोपायानिति पाठान्तरम्‌ “ [र ९ Times चतुर्भागमिति पाठान्तरम्‌ |

(8) उद्ादगतरङ्कः | 99

रान्न णएचतुथेभागं दाप्यो धनिकस्य च तद्धनम्‌ !। एतचतु- भगिण' दण्डत्व दण्ड्यस्य दण्डदाना शक्रो गणएवन्तायाश्च ज्ञेयम्‌ | अन्यया तु विष्णकतेनेव व्यवस्था । 231.° zeata | प्रतिपन्नस्य धर्म्मोऽयं व्यपलापौ तु संसदि | लेख्येन साक्िभिर्वापि भावयित्वा प्रदाप्यते ॥ व्यपलापौ निन्भवकारो निरूपणानन्तरमेव परमासेद्धव्यः | 232. यअचेवाद्धर ceerta: | नासेडव्यः कियावादौ सन्दिग्धेऽथें कथच्चन | आसेधयंसूत्लनासेध्यं दण्ड्यो भवति TTA: | प्रदातव्यं agafa धम्मेतस्तददाम्यहम्‌ | रवं यचणिको ब्रते करियावादौ स उच्यते | रूपसंख्यादिलाभेषु यच भरान्तिदियोभवेत्‌ | देयानादेययोवापि सन्दिग्धोऽथेः स उच्यते ॥

रूपे धनखरूपे सुवणंरजतादो, संख्यायामियत्तायाम्‌ । श्रादि- पदादाध्यादौ । लाभे कलायाम्‌ । देयादेययोयं्र दयोर धि- ्रत्य्थिनोभान्तिरविप्रतिपन्तिभंवति, सोऽथेः सन्दिग्ध उच्यते | 233. Aq | अधमर्णथैसिद्धथैसुत्तमणेन चोदितः | दापयेडनिकस्यार्थमधमणेविभावितम्‌ ॥

१ चलतुथेभागेनेति पाठान्तरम्‌ | ₹२ Wada पाठान्तरम्‌ |

os विवादरन्नाकरे (8)

श्रधमणेन यो aise, तस्षिद्यथेमुत्तमणन चोदितो राजा प्रकतलाद्धनिकस्य श्रथ प्रदापयेत्‌। श्रधमणविभावितमधमणंलभ्यतया धनिकेन विभावितं प्रमाणेन बोधितम्‌ |

234. तथा | अर्थेऽपव्ययमानन्तु करणेन विभावितम्‌ | दापयेडनिकस्याथं दर्डलेशश्च शक्तितः ॥ wa श्रपन्ययमानंर श्रपङ्भुवानं करणेन लेख्यादिना? विभावितं प्रमाणेन बोधितमधमणं धनिकस्य धनं राजा दापयेत्‌ । सत्यार्था-

पह्ृवकन्तेतया दण्डलेशञ्च॒ राजा गटक्लौयादित्ययेः। यच तु दण्डनौयो धनवान्‌ भवति, तच विवाद विषथा द्विगुणं धनं दण्डयः |

235. तथा च aq: | यो यावन्िहवौता्थे मिथ्या यावति वा वदेत्‌ | तौ पेण चयधम्मेन्नो दाप्यौ तद्धिगुरं दमम्‌" ॥

were: | योऽभियुक्त श्राशयदोषेए fied करोति श्रमि- योक्ता वा मिश्याभियोगं करोति, तावुभावपि श्रधग्नव्यवारिणौ नुपेण विवाद विषयाद्ना द्विरुणं दण्डनौयौ |

९ खअपद्धिमाणन्तिति पाठान्तरम्‌ |

२ अपड्ियिमाणमिति पाठान्तरम्‌ |

"द साक्तिलेष्यादिनेति पाठान्तरम्‌ | ४ धनमिति पाठान्तरम्‌ |

(8) उद्भाहणतरङ्कः | €

236. तथा | BUA प्रतिज्ञातं पञ्चकं शतमर्हति | अपहवे तद्धिगुणं तन्मनोरनुशासनम्‌ | we: | यत्रादौ विप्रतिपद्यते, तद्‌ त्तरकालम्णं Bade प्रतिपद्यते, स पञ्चकं श्तं swale: | यस्रत्तरकालमपि न सम्मति- पद्यते, तदृणं प्रमाणेन बोधितं भवति, स afegu’ दशकं गतं दष्डनोयः । एवश्च, faa भावितं दद्याद्धनं राज्ञे च तत्सम्‌ | मिश्याभियोगो दिगुणएमभियोगा इनं वदेत्‌ ॥ दरति याज्ञवल्क्योयमधमणेस्य ऋणसमदण्डाभिधानमाश्यदोष- विरहे सति नेतव्यमित्यविरोधः । 237. व्यासः | fran दिगुणमभियोगाञ्नं वहेत्‌ | कारणे विधिवेषम्थाज्नितस्यैकतरस्य तु ॥ प्राङ्न्यायवादे तु तथा जितस्यैकतरस्य तु । श्रभियोगादभियुक्रधनात्‌, कारणे प्रत्यवस्कन्दने | दमे याज्ञ- वल्कय-व्यासवाक्ये कामधेनाविद प्रकरणेः श्रदृष्टे श्रपि कल्पतरौ दशनाक्षिखिते | 238. यमः। ऋणिकः सधनो यस्तु दौोराब्यान प्रयच्छति । राज्ञा दापयितव्यः स्याृदौत्वा दिगुणं ततः |

१ र्‌ातवयधनादुद्धिगुणमिति पाठान्तरम्‌ | R रतत्प्रकरणे दूति पाठान्तरम्‌ |

८० विवादरनाकरे (8)

239. नारदः | | ऋणिकः सधनो यस्तु दौराब्यात् प्रयच्छति | रान्ना दापयितव्यः स्याहुहौत्वाऽ'शन्तु विंशकम्‌ ॥ ` विंशकं वि्रतितमभागम्‌। एष च गुरुलघुदण्डविकल्यो uate

गणएजातिगशरष्यपेचया द्रष्टव्यः |

240. विष्ः। ` उत्तमशेश्चद्राजानमियात्तदा भावितोऽधमर्णो राज्ञो धनदशभागमंशं दण्डं दद्यात्‌, प्राप्तार्थश्चोत्तमर्णो विंशतितममं शम्‌ । ` श्रच चोत्तमणस्यानपराध्यतलेन तद्धनदा पननिमित्तकमेव राक्ञो-

विंग्रतितमां णदण्डग्रहणम्‌ ।

| 241. याच्चवल्कयः | राज्नाऽधमणिको दाप्यः साधितादश्कं शतम्‌ । `

` पथ्चकन्तु शतं दाप्यः प्राप्तार्थो दयुत्तमणिकः ॥

242. | तधा |

` गहोतानुक्रमाष्ाप्यो धनिनामधमशिकः। दक्वा तु ब्राह्मणायैव पतेस्तदनन्तरम्‌ ॥ नानर॑समवाये तु aad भवेत्‌। तत्तदेवाग्रतो देयं रान्नः ओचियतोऽनु च ।

paw ~~~ ----~-----~ —_ ee --~ -- ~+ ----=> -=- ~

१ ग्ट्दोताथेक्रमादिति पाठान्तरम्‌ |

(8) उदूाषणतरकः | ee

श्राभ्धां नाने प्रथमं ब्राह्मणस्य देयम्‌, ततः चज्रियादेः। एक - बणे णग्रहणा नुक्रमेण णं दे यमित्य्तम्‌ | 243. तया | ware लिखितं यत्त॒ तच Fated समम्‌ | TEU TAU लाभमन्यथा तु यथाक्रमम्‌ | Wee: | aa द्रयोबह्भनां ` वा एकस्मिन्‌ दिवसे wa छतम्‌, तदा कममनादृत्यैव सव्वैपरिग्रोधनासामथ्यं ana, तदिभज्य . धिकेरुद्ाद्यमवण्ष्ठं धाय्यं लाभो वा are: | 244. | तथा। यस्य द्रव्येण यत्पण्यं साधितं यो विभावयेत्‌ | तद्रव्यष्टणिकेनैव दातव्यं तस्य नान्यथा ॥ नानाणसन्निपातेऽपि यदि द्रवयं निस्तारदेतुरेकल्यैव णेन साधितं, तदा तस्यैकस्य तेन द्रवेण खणएनिस्तारः कनैव्यो चणिकेन ATMA: | 245. याज्ञवर्कयः | लेखस्य Yast दत्त्वा धनम्‌ ऋणो | धनौ चोपगतं द्‌ द्यात्छहस्तपरिचिहितम्‌' ॥

उपगतमुपगतलिखनम्‌ ।

१ परिनिषितमिति पाठान्तरम्‌|

र विवादरनाकरे (8)

246. fram: |

असमग्रदाने लेखयासन्निधाने चोत्तमणेः afte दद्यात्‌ |

लेख्यासन्निधाने चेति समस्तदानाभिप्रायम्‌ |

247. AILS? | ग्रहौत्वोपगतं दद्यादणिकायोदयं धनौ | अददद्याच्यमानन्तु शेषहानिमवाप्रुयात्‌ ॥

wera उद्यमित्यथेः । याच्यमानःमुपगतमददत्‌ |

248. अवापि seata: |

धम्यादिनोद्भाद्य धनं saute न लेखयेत्‌ | न चैवोपगतं दद्यात्तस्य तहद्धिमाप्रयात्‌ ॥

टृद्धिदानिरिति कल्यतरूः | पारिजातस्त॒॒तस्याधमणेस्य तदन्तं टृद्धिमाभ्रयात्‌ सकलं भवेदित्याद | कामधेनु-दलायुधयोस्तु नासौ छृद्धिमवाभ्रयादिति पाटः |

इलायुधस्तु-्ाख्याने यस्तु धनो स्लोकसुद्वाद्यः उपरि न लेखयेत्‌ उपगतं वा न ददाति, तदासौ श्रवश्िष्टधनहान्या न दद्धं न धनोपचरयं लभते teeta: प्रतिपादितलादित्याद* |

१ योश्धमानस्त्िति पाठान्तरम्‌ |

₹ याश्यमान उपगतमदददिति पाठान्तरम्‌ | ` ३ शितो धनसमुदुग्रद्येति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रतिषिदडधत्वादित्याशति पाठान्तरम्‌ |

(8) उदूायतरङः | | <R

Wa कल्पतर-हलायुधयोस्त॒ फलं प्रत्य विशेष एव । Way दत्तस्य उपगतादानं खयमलेखनं पुनरुद्रहणा श्रयेन पय्येवसितं बोद्धव्यम्‌ | श्रन्यथा व्यवहारविरोधात्‌* | 249. ° यान्ञवल्क्यः |

AU पाटयेन्लख्यं Tal वाऽन्यत्त्‌ कारयेत्‌ ।

afar भवेद्यद्वाः तदातव्यं ससाक्षिकम्‌ ॥ 250. विष्णुः |

ससाकिकण्टणं ससाश्िकमेव दद्यात्‌, लिखितेऽथे प्रविष्टे लिखितं पारयेत्‌ | 251. नारदः।

लेख्यं दद्यादि शयथे तदभावे प्रतिश्रवम्‌? |

धनिकश्िकयोरेवं विशुद्धिः स्यात्थरस्परम्‌ ॥

प्रति्रवो ल्लोके दत्तमनेनेति ख्यापनम्‌ | 252. aut |

ब्राह्मणस्य तु यदेयं सान्वयस्य तु नास्ति a |

सकुल्येभ्योऽस्य निनयेत्तदभावेऽस्य बन्धुषु ॥

यदा तु न सकुल्याः Ba च सम्बन्धिबान्धवाः |

तदा द्ाद्विजातिभ्यस्तेघसत्छप्त नि्चिपेत्‌ ॥

१ अन्यथा विरोधादिति पाठान्तरम्‌ | ९२ wagfafa पाठान्तरम्‌ |

३ प्रतिन्रतमिति पाठान्तरम्‌ |

४ न चास्तोति पाठान्तरम्‌ |

५ सकुल्ये तस्येति पाठान्तरम्‌ |

<3 विवादर्न्नाकरे उद्राष्टणतरङ्ः | (8)

ब्राह्मणस्य धनिकस्य सान्वयस्य धनं दधात्‌ तेन तसम यददन्तं तदन्वयाय दातम्‌ | यदि तुर सान्वयो areal, तदाऽनुक्रमेण सङ्ख्या दिभ्यः तदभावेऽप्च॒ निचिपेदित्यथेः । बान्धवा-भ्रन्वय- सकुख्यान्यमाता पिटसम्बन्धाः । ब्राह्मणस्येति वणमा चोपलचणम |

ata विवादरन्नाकरे उदुग्रादणविधितर्कः ॥ ..

== ee ~~~ — ---- ---~ ----~ a --~ -- --- ~~~ et ee enero

१ देयमिति पाठाक्रम्‌ | ९ यदि चेति पाठान्तरम्‌ |

Wy frat नवमतर ङः ।

253.* asa seata: | ऋणादानं प्रयोगादिदापनान्तं प्रकौत्तितम्‌ । निष्षेषस्याधुना सम्यग्विधानं श्रूयतामिति ॥

254. नारदः। स्वं द्रव्यं यच विश्वासाननिकिपत्यविशङ्कितः | निष्ठोपो" नाम तत्रोक्तं व्यवहारपदं बुधैः ॥

255. Seater | राजचोरादिकभयादायादानाच्च वच्चनात्‌ | स्थाप्यतेऽन्यस्य AER न्यासः स परि को्नितः ॥ श्र च परं सम्बोध्य परस्थाने द्रव्यधारणमेव न्यासः । अन्यत्त

प्रपञ्चः | विश्वासोऽवश्ये प्राप्रव्यमेवेत्यादि विनिश्चयः । श्रविग्रद्धितोऽ-

प्राधिशङ्ाश्ून्यः |

256. दस्पतिः | अनाख्यातं व्यवहितमसङ्यातमदरितम्‌ | सुद्राङ्कितश्च यद्रव्यं तदौपनिधिकं aaa ॥ अनाख्यातं सुवणांदिरूषतोऽकयितम्‌ । व्यवहितं द्रव्यान्तरेण

सम्पटादिना । aaa पप्णदिभाषेनाविदितसद्धम्‌ | aga

स्थाप्यत दत्यलुषङ्गः |

“~ er ~~ --~ ----

९ ae निचेभुविंञ्चासात्‌ व्र्यन्यास रव fray care: |

cd faqrecatae (9)

257. याशवलयः; | वासनस्थमनास्याय हस्तेऽन्यस्य ATTA | द्रव्यं तदौपनिधिकं प्रतिदेयं तथेव तत्‌ ॥ वासनं निचिक्द्रयाधारः सन्पटादि |

258 का्यायनः।

क्रयः प्रोषितनिशित्तो बन्धान्वाहितयाचितम्‌ |

वेश्यटृत्यपिंतश्चैव सोऽथेखपनिधिः स्मृतः ॥

क्रयः क्रोतद्रव्यं कुतशिन्निमिन्ताङकरिदपाश्ं faa । प्रोषित- fatwa: प्रवसता समर्पितः । बन्ध श्राधिः। यावचितमलङ्ाराद्यये- मेकेनापरस्य प्रार्थयानोतम्‌? । वेश्यदृत्यपितः बाणिव्याथं समर्पितः | एते wa उपनिधयः उपनिधिद्रयवट्रष्टव्याः । तथाच याज्ञवल्क्येन श्रोपनिधिकधर््ानभिधाय यावितादिषु एते wat श्रतिदिष्टाः, याचितान्वाडितन्यासनिक्तेपादिष्वयं विधिरिति । ` 259. । अन्वाह्ितखरूपमा षह कात्यायनः |

अनुमार्गेणः WAZ अन्यस्मिन्‌ वचनान्मम |

दद्यारूबमिति यो दत्तः स इहान्वाधिरुच्यते ॥

एकस्मिन्‌ यद पितं वस्तु, तेन पुरुषान्तरे wai खामिनि a दाख्यसौति fated तदन्वाधिरित्यथेः | |

हलायुधेन Awa माेरेति परिला व्याख्यातम्‌ ्रच काय्येष एतेष ara मारेण याचनेन selva युरूषे a ca दति परिभाव्य यत्छमपिंतं तदन्वाधिरूच्यते दूति |

गमन = ~~~ -- -~ ~-~ ~~ es ---- ---- -- - ee nel

९ सम्प्रर्थ्थानोतमिति पाठान्तरम्‌। र अथेमागणेति पाठटाग्तरम्‌।

(9) निच्ेपतरङ्कः | ८७

260. मनुः | कुलजे Tras wa सत्यवादिनि | महापक्षे धनिन्याय्यं निक्षेपं निषठिपेदधः ॥ म॑हापक्चो बह्स्रजनः | जिक्ेपं freon |

261. zeuta: | स्थानं we गृहस्थश्च तदलं विभवं गुणान्‌ | सत्यं शौचं बन्धुजनं परौश्य स्थापयेन्निधिम्‌ । निधिं निकषम्‌ । 262. | ATL | स qafetaa: प्रोक्तः साक्िमानितरस्तथा | प्रतिदानं तथेवाऽस्य प्रत्ययः wires ॥ प्रत्ययः स्था दिपव्येय इति यदा राजदेवविनष्टं तन्निकिक्तमिन्युक्ता faa न ददाति, तद्‌ा निक्ेपार्थाश्रयस्वाभिमतयुरूषेण राजदेवोप- चातस्यानुरूपविभावनंः काय्येमित्ययः | 263. .. खष्हस्पतिः | ससाक्षिकं Teed दिविधं समुदाहृतम्‌ | पुचवत्परि पाल्यन्तदिनश्यत्य नवेष्या ॥ ददतो यद्‌, भवेत्पुण्यं दे मकुष्याम्बरादिकम्‌ | तत्स्यात्पालयतो न्यासं तथेव शरणागतम्‌ |

१९ राजदेवोपघातस्याथानुरूपं विभावनमिति पाठाजनरम्‌ | ९ तदातुयेदिति पाठाम्तरम्‌।

<< faraTexataz (9)

भन्तद्रोहे यथा नार्याः पुंसः FATTER | दोषो भवेत्तथा न्यासे भकठितोपेक्छिते णाम्‌ ॥ AAA न गह्लौयात्तनाशरूवयशस्करः' | weld पालयेद्यतरात्सक्षद्‌ याचितमपयेत्‌ ॥ 264. मनुः यो यथा निक्षिपेङ्गत्े यमथ यस्य मानवः | स तथेव ग्रहीतव्यो यथा दायस्तथा ग्रहः ॥ दायो निकेपणं, ग्ररो यणम्‌ | 265. तथा | मिथो दायः छतो यस्तु zeta मिथ खव वा | मिथ रव प्रदातव्यो यथा दायस्तथा ग्रहः ॥ येन च यथा fafad समुद्रममुद्ररं वा, ससाक्सिकमसाक्षिकं वा, ` एकाकिना भिलिला वा, एकाकिनि मिलिते वा, तस्य तथेव दातव्यमित्ययं | 266. लया | समुद्रं नाप्रुयाक्किञ्विद्यदि तस्मान्न संहरेत्‌ । समुद्र मुद्रासहिते fates, यदि तस्मात्‌ `न संहरेत्‌, तदा नाश्ुयात्‌ किच्चिदूषणं, संहारे तु दूषणमेवाभ्रुयादित्ययेः | sae किञ्चिदाहरन्नपि श्रये प्रयच्छन्न दोषभागोति मन्तम्‌ |

१ नाशस्तस्यायश्स्छर दति पाठान्तरम्‌ | ₹ सत्छत्योचितमपयेदिति पाठान्तरम्‌ | ट अमभुद्रमिति पाठान्तरम्‌ |

४ असभुद्रे दति पाठान्तरम्‌|

(9) निच्तेपतरुङ्गः | ८९

267. ङदस्पतिः। स्थापितं येन विधिना येन यच यथाविधि | तथेव तस्य दातव्यं न देयं प्रत्यनन्तरे ॥ ्यनन्तरे पुचादौ ।

268. मयुः | निकषेपोपनिधौ नित्यं न देयौ प्रत्यनन्तरे । नश्यतो विनिपाते तावनिपाते त्वनाशिनौ |

जो वत्यसन्निडहिते निकेपरि एतदृक्यभागिनि qaret निक्तेपो- पनिधौ न देयौ, यतो विनिपाते नागे पुचादेरेतौ निक्तेपोपनिधो aaa न frat सम्पद्येते | अअननिपाते तविनाभे तु कदाचि- त्रा्येते । sat विनागरे तु सति निक्तेप्ना तत्पाश्च पुनरपि तावत्परि- माणं द्रवयं रल्ञोयादिति weer तो जोवतो निकषे्ुरेव समपंणोया- वत्ययः ।

269. aut |

स्मयभेव तु यो दद्यान्मुतस्य प्रत्यनन्तरे ।

न स राज्नाऽभियोक्तव्यो न fre बन्धुभिः॥

we fadaft भरत्यनन्तरेऽपि दानं न राजपय्थेलुयोगाय, न वा निकषेपृबन्धुपय्येलुयो गायेत्ययेः । खयमेवेत्यनेन जोवति निकेपरि THT याच्यमानमपि न देयम्‌ | AA तु च्रयाच्यमानेनापि देयमित्युक्तम्‌ ।

€* विवादरन्नाकरे 9)

270. नारदः | ग्रहौतुः सह योऽर्थेन नष्टो नष्टः स दायिनः | रैवराजहते तदन्न चेत्तज्निह्यकारितम्‌ ॥ दायिनो निकष, तच्जद्यका रितं निक्तेपधारिकीरिल्यकारितम्‌ | 271. Seatla: | दैवराजोपघातेन यदि तन्नाश्माप्रुयात्‌ | ग्रहोतद्रव्यसदहितं तच दोषो न विद्यते ॥

272. नित्तेषानुत्तो याक्ञवस्क्यः | e A न दाप्योऽपहृतं तच्च राज-दै वक-तस्करेः | 273. कात्यायनः |

अराजदैवकेनापि निशितं यच नाशितम्‌ |

ग्रहीतुः सह भाण्डेन दातुनषटं तदुच्यते ॥

Ha च सव्वैच ग्रहौढद्रवथनाशोपन्यासस्तदौयाग्रेषदोषनिरासायेः | तेम निकलेपधारिदोषं विना निरिक्रमाचमपि यदि नष्टं भवति, तदा न तस्य देयं भवति, यदि तु तन्ञेहयाद्‌ विनश्यति तदा दे यमेबेति तात्पर्य्यायेः | | 274. मनुः |

Mied जलेनोदमधिना दग्धमेव च ।

न carafe तस्मात्स न संहरति किञ्चन ॥

तस्माक्निकतक्रधनाश्न संहरति नापहरतोत्ययः |

ee ~ --~ -- ---~ ~~~ i a eet tet ent maT

१ fargarfea faa साधनममथस्येति wa: |

(9) निच्ेषतरक्कः | ९१

275. नाध्याभवेयुर्िनुढन्तौ गौतमः | निध्यन्वाधियाचिताऽवक्रौतादयो नष्टाः सर्व्वान- निन्दितान्‌ पुरुषापराधेन | निंधिनिंेयः, श्रवक्रोतं भाटकग्टहौतं श्रकटादि, सर्व्वान्‌ एुच्चपौच्नानृकूथिनः श्रनिन्दितान्‌ पुरुषापराधेन, तेन तं पुरुषा- पराधमन्तरेणए निध्यादयोऽपगताः सर्व्वान्‌ gael नाध्याभवेयु नं परिभवेयु ने तेषां देया भवेयुरित्यथेः |

276. कात्यायनः |

ज्नात्वा द्रव्यवियोगन्तु दाता यच विनिषश्िपेत्‌ | सव्वापायविनाशओेऽपि ग्रहोता Fa दाप्यते ॥

वियोगं राजोपद्रवादिना विनाग्रम्‌। सर्व्वापायविनागेऽपि शङ्कितापायदहेतोर पायदेलवन्तरेणापि। तेन यच्ापायद्ेतुमुत्कट शद्धा - विषयसुद्भा वितं बुद्धाऽपि निङिपति, aa शङ्कितापायदहेतोरपायदहेल- न्तरोणापि द्रव्यनागे उपेक्षमाणोऽपि निकेपधत्तं न धनं दाप्य दत्ययेः ।

wa ठु निकेपधारिणा द्र्यनाशडेतावद्धावितेऽपि उपेचान्य- तटोषादेव fafa. विनष्टमिति ज्ञायते, तदा निरेपधारक एव दद्यादित्याह स एव | 277. तथा |

ग्राहकस्य fe यदोषान्रष्टन्तु ग्राहकस्य Aa |

यस्य दोषेण यत्किञ्चिदिनश्येत हियेत वा |

तद्रव्यं सोदयं दाप्यो दैवराजहृतादिना ॥

£2 . विवादरन्नाकरे ` (9)

278. zeata | भेदेनोपेशया न्यासं Teter यदि नाश्येत्‌ | याच्यमानो न दद्याद्वा दाप्यस्तं सोदयं भवेत्‌ | भेदेन खद्रव्यबहिभविण उपेय | ।

279. MEE | याच्यमानोऽपि निक्षेपं यो द्‌ातुनं प्रयच्छति | दण्डयः स UM भवति नष्टे दाप्यस्तु तत्समम्‌ ॥

280. उपनिध्यधिकारे- याज्ञवल्क्यः | Hagan दाप्यो दण्डञ्च तत्समम्‌ | यदि fadar यावितमुपनिधिं निक्तेपधत्तां न ददाति, तदा

निक्तेपधारकदोषान्तरं विनापि नष्ट निचिप्रमसौ दाप्य एव

दण्डञ्च तत्समं राज्ञ इत्ययः |

281. नारदः। याच्यमानस्तु यो दातुनिक्षेपं न प्रयच्छति | दण्ड्यः स रान्नो भवति नष्टे दाप्यस्तु तत्समम्‌ ॥ waa साधयेत्तेन नि्ेपुरननुन्नया | तचापि स भवेदण्ड्यस्त्च सोदयमावहेत्‌ ॥

sata विमत्धा |

4 (५ = = a - ~ <~ =~ न~~ ~~ = <~ perme ~ ee

९ Ugta पाठाम्तरम्‌। ९ सरषो नाश त्यर्थः |

(9) निच्तेपतरक्कः | ९

282. खस्पमतिः। न्यासद्रव्येण यः कञ्चित्साधयेदथमात्मनः | दण्ड्यः स Ue भवति दाप्यस्तच्चापि सोदयम्‌ | अ्रद्धाष्यननुज्ञयेति विवचितम्‌ । श्रनुन्ञाय साधयतो fafas प्रकारान्तरेण प्रयच्छतः सोदयदटानदण्डाभावस्तु धनिकस्य राज्ञश्च afew; | 283. व्यासः | भितं सोदयं दाप्यः समं दाप्य उपेक्षितम्‌ | किञ्चिन्न प्रदाप्यः स्याटव्यमन्नाननाशितम्‌ ॥ 284. मनुः | यो नापंयति निक्षेपं यश्चानिरशिप्य याचते | तावभौ चौरवच्छास्यौ STAN वा तत्समं दमम्‌ ॥ यः प्रार्थने च निक्तेपं न ददाति, विनैव निक्तं fafaa- मिति याचते, तावुभो चोरवत्‌ शास्यः महत्य । अन्ये ae तत्समं धनं राज्ञा दण्ड्यौ, निकेपयरारस्तु दूतरस्यानिचिप्तमपि दाप्य cere |

285. AQAA | यो नापंयति fasid aeafafery याचते | तावुभौ चोरवच्छास्यो दाप्यौ वा दिगुणं दमम्‌ ॥ श्रयञ्च॒दिगुणधनात्मको दण्डो uaafa निकृष्टाचारादोर च द्रष्टव्यः | wat मनुना सदह न विरोधः |

SR contre -~ ~~~ ee - --~--------- ~~ -- = nt 8 ee ~

१ प्राथ्ेमान इति पाठान्तरम्‌ | ९ शासनमद्धेत इत्यथे दूत्यधिकः पाठोऽपि दश्यते | द अपृष्टा चा राद्‌ाविति पाठान्तरम्‌ |

€9 विवादरल्लाकरे (9)

286. मनुः निक्षेपस्यापहन्तौरं दापयेत्तत्समं दमम्‌ | तथोपनिधिहत्तौरमविशेषेश पाथिवः |

श्रच चोरवच्छछास्ति fared’ पुनवंचनात्समदमग्रदणच्च ea च fafen faafaaa, तञ्च argu faduenft बोद्धव्यम्‌ | तथेत्य विशेषेणेति वचनान्यायसाम्याचच निेपानपंणादौ wer, तत्सव eye विज्ञाय उपनिष्यनपेणादावपि मन्तयम्‌ | 287. तया ।

उपधाभिसतु यः कश्चित्परद्रव्यं हरेन्नरः | , ससहायः स हन्तव्यः प्रकाशं विविधेवधैः ॥

उपधाभिग्कलेः, सहायोऽत कलेन परद्रव्यापदरणे सहकारौ, WATS चत्वरादौ |

288. कात्यायनः। सव्वेषूपनिधिरेते विधयः परिकौत्तिताः 289. तथा|

यो याचितकमादाय न दद्यात्रतियाचितः।

स निगद्य बलाहाप्यो दण्ड्यश्च न ददाति a:

यदि तत्कायेमुदिश्य कालं परिनिथम्य वा |

याचितो, ऽङ्कृते तस्िन्नप्राप्ते न तु दाप्यते |

यो यत्काय्यैसिद्धाथं याचित्वा श्रानोतः, स तिन्‌ aged न नेतुं प्राप्यते । कालं परिनियम्य याचितेऽ्ययमेव विधिरित्यैः |

१ निराष्ृतमिति पाठान्तरम्‌ | ₹ याचिते इति पाठन्तरम्‌।

(9) fratuacy: | ९५

290. खयमेवास्यापवादमाह |

अथ काय्विपत्तिस्तु तस्यैव स्वामिनो भवेत्‌ | अप्राप्ते वे खकाले तु दाप्यक्वञ्छतेऽपि तत्‌ ॥ `

291. तथा | ग्राद्यस्तूपनिधिः काले कालहौनन्तु वजंयेत्‌ । कालद्दौनेऽदद दण्डं दिगुणश्च प्रदाप्यते ॥ ग्राह्यो निकचेपकारिणेति शेषः । काले व्यवस्था पितग्रहणएसमये | कालङौने तत्समयोने | तेन प्राप्ते तत्समये wet, न तु श्रप्रापे। araeta इत्यादिना उपनिधिधाय्यैपि तत्समये ट्त श्रददत्‌ दिगुणं॒दण्डनौय cana! उपनिधिः कात्यायनेनैव Gam: | 292. छदस्पतिः | खौत्वाऽपड्कते wey साक्िभिः शपथेन च । विभाव्य दापयेन्यासं तत्समं विनयं तथा ॥ 293. मनुः | निक्षेपो यः छतो येन यावांश्च कुलसन्निधौ | तावानेव स. विन्नेयो विब्रुवन्‌ दृणडमंति ॥ fara न्यूने श्रधिकं रुवन्‌ निवेदयन्‌ । न्यायसाम्यात्‌ निचित श्रधिके न्युनं वदन्‌ निक्तेपधाय्येपि दण्डा इत्यपि बोद्धव्यम्‌ | 294. तथा | अच्छलेनैव चान्विच्छेत्तमये प्रौतिपूरव्वकम्‌ | विचाय्ये तस्य वा af सागरैव परिसाधयेत्‌ ॥

é€ विवादश्न्नाकरे (9)

लं विनैव प्रौ तिपून्ैकं fated परिसाधयेत्‌! । विचारित- बएभाचारे तु निक्तेपधत्तेरि नितराम्‌ |

295. तथा | यो निक्षेपं याच्यमानो निकषेन प्रयच्छति ।' स याच्य प्राडूविवाकेन तन्निकचेप्रसन्निधौ । साश्यभावे प्रिधिभिर्वयोरूपसमन्वितैः। अपदे शश्च संन्यस्य हिर ण्यं तच तत्वतः ॥ स यदि प्रतिपद्येत यथान्यस्तं यथाकृतम्‌ | न तच विद्यते किञ्चिदयत्परेणाभियुज्यते | तेषां न दद्याद्यदि तु तद्धिरण्यं यथाविधि | खयं निषद्य दाप्यः स्यादिति धम्बेस्य धारणा ॥

यदि निक्तेपधा रिलाभिमतो निकतेपूलाभिमतेन . याचितो न मयि fafanfafa ब्रूते, साकिणाञ्चाभावः, तद्‌दृष्टेन fatettgar राज्ञा aaa वयोरूपसमन्वितेविश्वसनोयवचसा विश्वसनौयेन चाकारेण समन्वितैः प्ररिधिभिश्चारेः, श्रपदेग्डलेः खं धनान्तरं संन्यस्य fafaq कालान्तरे याचयितव्यः । स यदि तद्धनमन्यन- मनतिरिक्तं वा प्रतिपद्यते यथान्यस्तं दद्याच, तदा न तच पले fafaa awa दति ज्ञाता राज्ञा पूर्व्वाभियोगान्मोचनोय इति श्रोकचयाथः। यदि तु तेषां चाराणणं दितौयं fafea a ददातितदा ्ु्दोषोऽसाविति पूर्व्वाभियोगमपि दा दति चतुथेश्लोकाथेः |

~~~ = ~----- a + ee ee ~ nme

१ परिशोधयेदिति पाठान्तरम्‌ | र वाश्च दूति पाठान्तरम्‌| ठे याचयितव्यसिति पाठाम्तरम्‌।

(9) निच्तेपतरङ्ः | €७

296. तथा | fafara धनस्येवं प्रौत्योपनिहितस्य च । राजा विनिणेयं कुग्थादक्षिण्ठन्थासधारिणम्‌ ॥ va पूवोकेन क्रमेण श्रकि्वन्नपोडयन्‌ न्यासधारिणं न्यासधारि- त्वेनाभिमतम्‌ | पर्वोक्ररूपाभावे दिव्येन निक्तेपनिणंयमाह |

297. रदस्पमरतिः। रहोदत्ते निधौ यच विसंवादः प्रजायते | विभावकं तच दिव्यसुभयोरपि च स्मृतम्‌ ॥ निधिनिंकतेपः। उभयोनिकषेपू-निक्ेपधारयिटतलाभिमतयो- निंचेपविधिमन्वादितादौ स एवातिदिशति | 298. यथा| ' अन्वाहिते याचितके शिल्पिन्यासे सबन्धके | रष रवोदितो धम्मेस्तथा च शरणागते ॥ शि्थिन्यासे श्रलङ्ाराद्यथं fafa सुवर्णादौ, सबन्धके बन्धक- सहिते, तेन बन्धकेऽपि रहोदत्ते श्रतिदे शो लभ्यते । तथेव शरणागते भयादिना स्तलोदासादौ muse खामित्वाभिमतेन सह विवादे एष विधिरिति | 299. नारद्‌: | रष vq विधिदृष्टो याचिताऽन्वाहितादिषु | शिल्िषूपनिधौ न्यासे प्रतिन्धासे तथैव च ॥ 7

€ विवादरनाकरे (9)

प्रतिगृह्नाति यो दण्डं यश्च सप्रधनं AT: |

तथाप्येष विधिदृष्टः षडेते निधयः सताः ॥

शिन्धिशब्देन शिष्िष ्रलङ्काराथं धनं विवचितम्‌ । उपनिधिः Gage: | न्यासो गदसाभिनो anf तत्‌परोक्ते ‘weet समपितं धनम्‌ । प्रतिन्यासः परस्परन्यासः | एष तावन्निरुपोक्र- विधिः । प्रतिग्ह्ाति यो दण्डमिति यो दण्डं रहो ग्लाति तस्य पुरुषस्य कृतदण्ड दृष्टप्रमाणाभावे एष विधिः । एवश्च यश्च॒ सप्रधनं रृष्टधनसम्बन्धं धनं रहो गह्णाति, तचापि धने इृष्टप्रमाणाभावे एष एव विधिः |

इलायुधेन तु प्रतिग्टक्ञाति पोगण्डमिति पिला वयाख्यातं- पोगण्ड बाले सप्रधने प्रहृष्टधनसदहिते fade: सकागरा्निक्तेयनयेन zeta एष एव fafuge दूति |

षडेते निधयः निधितुद्या xa: | षट्वञ्च याचितान्ा- हितादिल्वं॑ शिच उपनिधिलं न्यासलं प्रतिन्यासतवम्‌ । दण्ड वतप्रधनग्ररणश्च WE Wea न्यासादौ यथाकथञ्चित्‌ तद्द विवचया |

300. कात्यायनः | $ घपनिधिष्ठेते परिकीर्तिता Tay विधयः | 301. या्चवल्क्धः |

यावितान्वाहितन्यासनिक्षेपादिष्रयं fate: |

-------- ---~------ ---- -~ — ( - -~~- ~ --~ ~~~ -~~-.~----

१ शि्पत्वमिति पाठान्तरम्‌ |

(9) निक्तेपतरङ्कः | ee

302. काल्यायनः।

यो याचितकमादाय न दद्यात््रतियाचितः।

a निगह्य बलादाप्यो दण्ड्यः स न ददाति a: | 303. मद्छएराणे |

यो याचितकमादाय न ददात्तत्तथाविधम्‌ |

स fare TATA दण्ड्यो वा पुव्वसादसम्‌ ॥ 304. zeta: |

याचितं Baa प्रददन्नापराभ्रुयात्‌ ।

WEEE | 305. RATATAT: |

यैश्च dfeaa न्धासो दिवसैः परिनिष्ठितैः |

age स्थापयञ्छिल्पौ दाप्यो दैवदतेऽपि तम्‌ ॥

अल्पेनापि च यत्कम्मे TESTA तत्‌ ।

प्याप्तं दित्सतस्तस्य विनश्येत्तद ल्नतः ॥

येर्यावद्धिः । तं न्यासम्‌ | यद्भुतकस्य खाम्यपेचिितकममे faeg- क्रियया विनष्ट, तछ्रावस्थापितकालापेच्या खन्येनापि कालेन सखामिनो wate दातव्यम्‌ । तथा निव्वांडितापेषितसंस्कारं* वस्तु agen: स्वामिने समर्पयति, तच्च erat न गहाति, तदैवदोषा- fare wate न स्वामिनो दातव्यमित्ययेः |

१ नि्ष्बांह्ितान्धाहितादिकमिति पाठान्तरम्‌ |

Yoo विवादरन्नाकरे (9)

306. तथा | न्यासदोषादिनाशः स्याच्छिल्पिनस्तन्र दापयेत्‌ | दापयेच्छिल्पिदोषाच संस्काराथे यद्रपिंतम्‌ ॥ संस्कारार्थमर्पिते adware ana" तदार न शिख्पिनं दापयेत्‌ | fafaeterqraaurarestta fears शिल्पिनं दापयेदित्ययः | 307. तथा | न्यासादिकं परद्रव्यं प्रभक्षितसुपेश्ितम्‌ | अन्नाननाशितश्चेव येन दाप्यः स रव तु ॥ a एवेत्यनेन पुदारादिने दाप्य दूति faafea । यदा तु तदपराधोऽपि स्यात्तदा सोऽपि दाणः तदुक्तं गोतमेन । श्रनिन्दितान्‌ पुरुषापराधेनेति |

इति विवादरन्ाकरे नत्तेपतरङ्कः |

१ नष्टौ न्याखशेदिति पाठान्तरम्‌ | ९ दातुद्रेयमित्यधिकः पटो दृश्यते |

अधास्वामिविकुयो दशमतर ङ्कः |

308. ° तच ceata: | निक्षेपानन्तरं प्रोक्तो श्टगुणाऽस्वामिविक्रयः । श्रूयतां तं प्रयतेन सविशेषं ्वौम्यदम्‌ | निक्षेपान्वाहितन्यास-हतबन्धकयाचितम्‌ |

: ` उपांशु येन किक्कीतमस्वामौ सोऽभिभौयते ॥ उपाश रहसि | । 309. . नारश्ट्‌ः |

fated वा परद्रव्यं नष्टं लब्धाऽपहत्य वा | विक्रौयतेऽसमक्षं यत्स ज्तेयोऽखामिविक्रयः ॥ 310. व्यासः याचितान्वाहितन्यासं हत्वा वाऽन्यस्य TIAA | विक्रौयते स्वाम्यभावे स ज्ञेयोऽखामिविक्रयः॥

311. । याज्ञवल्क्यः | नष्टापहृतमासाद्य FAL ग्रादयेन्ररम्‌ | देशकालविपत्तौ' च ग्रहीता सखयमर्पयेत्‌ ॥ नष्टमपदतं परधनं क्रयादिना श्रासाद्य लना मूलखामिना अभियुक्तः सन्‌ walt ₹रणपूव्वैविक्रयकर््तारं नरं राजयपुरुषदारा

~~ ~---- -~~~-~ „~ ------ --+~ -~--------------------

१ देणकाललातिपन्नाविति पाठान्तरम्‌ |

---*~ --- -

१५९ विवादरनाकरे (10)

मूलस्ामिपुरुषदारा वा करता ग्रायेन्निरोधयेत्‌ । यदि तु देशकालविपश्या कदा चिद्धरणपूष्वेविक्रयकर््तारमप्राप्नं न रोधयितुं प्क्रोति, तदा खयमेव क्रेता तदस्तुखाम्यं॑ज्ञात्वा मूलस्वामिने समपेयेदित्ययेः | । 312. खष्स्पतिः | पुव्वस्वामौ तु तद्रव्यं यदागत्य विधारयेत्‌" | तच मुलं द्शनोयं क्रेतुः शुद्धिस्ततो भवेत्‌ ॥ मूलम विक्रेता | 313. काव्यायनः। प्रकाशं वा कयं Fata वापि समपंयेत्‌ | मुलानयनकालस्तु देयो योजनसंखययाः ॥ यद्‌ AAAI पुनवौदौ कयं वदेत्‌ । आहरेन्मूलमेवासो न क्रयेण प्रयोजनम्‌ I

प्रकाशक्रयोपद गनेन मूलोपदशेनेन वा क्रेता श्रात्मानमनपराधं दयेत्‌ | यदा तु मूलमुपन्यस्य क्रयं पुनरालम्बतेर तदा प्रव्वापर- विरोधेन श्रपराश्रुयादेव,* न FAW RITA प्रयोजनमपराध- व्यावत्तेनमित्ययेः | श्रथविचारस्तु मूलानुसारेणेति भावः |

९ विभावयेदिति पाठान्तरम्‌ |

९ योजनं क्रोश्चतुटयं awe तन्सं्यानुसारेणेत्यथेः, योजनान्ते मूलस्ितौ तदानयनाय यावान्‌ कालो दयते योजनद्यान्ते तदुदेुण्यं, योजनवयान्ते ततोऽप्या- धिक््मित्ये वंरूपेणति भावः |

६ पुनराल्भ्यते दति Warrenty |

४ अपराधारेवेति अपङवाटेवेति च पाठो दश्ते।

५ खन विचारसद थानुखारेरेति पाठान्तरम्‌ |

(10) अखामिविक्रयतरङ्कः | oR

314. व्यासः |

मूले समाहिते क्रेता नाभियोज्योऽथ किच्चन' | मूलेन सह वादस्तु नाष्टिकस्य तदा भवेत्‌ | समादधते aafad, नाष्टिको नष्टघनसखामो |

315. seata: | विक्रेता दशितो यच Stara व्यवहारतः। केत्‌-रान्नोमूल्य-दमो प्रदद्यात्खामिनो धनम्‌ ॥ धनं मूलधनम्‌ |

316. नारदः | विक्रीता स्वामिनोऽथेच्च aque यत्कृतम्‌ | दद्यादण्डं तथाः tse विधिनाऽस्वामिविक्रये ॥

317. य। ्ञृवत्क्यः | विकरेतुदंश्नाच्छुद्धिः" स्वाम द्रव्यं पो द्मम्‌ | करता मूल्यम्‌ वा प्रोति तस्माद्स्तच' विक्रयौ ॥ विक्रयो श्रसखामिविक्रयो |

१ नाभियोज्यः कथश्चनेति पाठान्तरम्‌ | २ Mea पाठान्तरम्‌ |

२ यथेति पाठः कचित्‌ |

४ विक्रोतुरस्वाभिविक्रेतुदं शनात्‌ शदिर्दोषाग्ुक्तिः केतुरिति शेषः ४५ तस्येति पाठटाम्सरम्‌ |

१०8 विवादरल्नाकरे (10)

318. aq |

विक्रौरौते परस्य खं योऽखामो ख्वाम्यसम्मतः |

न तं नयेत साश्यन्तु स्तेनमस्तेनमानिनम्‌ ॥

FAA भवेच्चैव BTA: षट्शतं दमम्‌ ।'

निरन्वयोऽनपसरः प्राप्रुया्चौर किल्विषम्‌ ॥

अनेन विधिना शास्यः कुव्वननस्वामिविक्रयम्‌ ।

अन्नानाञ्ज्नानपुव्वन्तु चोरवदण्डमहति |

विक्रयाद्यो धनं किञ्िहु्नौ यात्कुलसन्निधो |

क्रयेण स fase न्यायतो लभते धनम्‌ ॥

अथ मुलमनाहाय्यं प्रकाशक्रयशोधितम्‌ ।

अदण्ड्यो मुच्यते रान्ना नाष्टिको लभते धनम्‌ ॥

न तं नयेत ara a तं क्रापि प्रमाणोकूरययात्‌ । श्रवहार्यो भवेदृण्डो भवेत्‌ | खान्वयः खामिसम्बन्धौ पुत्रादिः । vend पणानामिति शेषः । निरन्वयः खाम्यसम्बन्धो । श्रपसरणएमपसरः स्वामिग्टदाद्धनस्य, तेन परख्विक्रेता परसम्बन्धौ षट्पणश्रतं दण्डः |

यदि wat विक्रेता न खामिनः सम्बन्धो, खामिग्टदाच्च तस्य द्रव्यस्यापसारो न खामिसम्बन्धिना<न्येन शृतः, किन्त स्येव तटरवयापसारौ, तदा चोरवदृण्डयः। ्रन्यक्रते तु द्रव्यापसारणे सम्बन्धिनि विक्रेतरि षट्‌पणरताधिकमपि दण्डयः | , कन्पतरूकारस्तु-श्रपसरत्यनेन खामिनः सकाश्राद्धनमिति प्रति- ग्रहादिधेनोपायोऽपसरः, स न विद्यते aw स तथा, एतच भागरि-मेधातिधि-टृत्तिकाराणमनुमतमित्याह |

(10) aefafamaacgy: | १०५

श्ज्ञानादिति मनुवचनात्‌ मच्छपुराणोयम्‌- श्रजञानाद्यः पुमान्‌ कस्यात्र द्रव्यस्य विक्रयम्‌ | स निर्दोषो ज्ञानपूव्वं चोरवद्ण्डमरंति ॥

दति वाक्यमज्ञाने निर्ोषत्वमवध्यलमा न व्वद्णड्लबोधकम्‌ | विक्रयादिति किक्रियादापणात्‌ । कुलसन्निधौ प्रामाणिकव्यवहन्ते- मेलकसन्निधौ । न्यायतः क्येणेत्यन्वयः | fargt निर्दोषः, लभते धनं विक्रेतुः सकाशादिति se: |

श्रथ मूलमित्यादि मूलमसखामिग्धूतो विक्रेता श्रनादाय्यं यदि देशान्तरव्तिलादिना न क्रेतुः शक्याहरणः, प्रकाशक्रयो च क्रेता, तदा न दण्ड्यः, नाष्टिकस्तु धनं लभत इत्यथः | 319. कात्यायनः |

नाष्टिकक्तु प्रकुर्व्वौत तद्धनं ज्ञाठ्भिः स्वकम्‌ |

अदत्तत्यक्तविक्रीतं छत्वा स्वं लभते धनम्‌ ॥

wats: साच्छादिभिः, त्यक्रपदं दानविक्रयादिखलापवाद्‌- क्रियापरम्‌ ।

320. मनु-यमौ | अस्वामिना कतो यस्तु दायो विक्रय ख्व वा | अक्तः स तु विक्तेयो व्यवहारे यथा स्थितिः॥ .

321. RAAT: |

अस्वामिविक्रय दानमाधिश्च विनिवत्तयेत्‌ )

१०९ विवादसन्नाकरे (10)

322. ATTICA: | सं लभेताऽन्यविक्रौतं कतुर्दोषोऽप्रकाशितिः । 323. नारदः।

द्रव्यमस्वामिविक्रौतं प्राष्य खामौ समाप्रुयात्‌। प्राप्य उपलभ्य | 324. RIATAA: | यदि खं नैव कुरुते ज्नाठृभिनष्टिको धनम्‌ | प्रसङ्गविनिदृत्यथे चौर वदण्डमरति ॥ ज्ञाटभिरिति प्रायिकतयोकं प्रमाणएमाते तात्पय्येम्‌ । ज्ञातिभि- रिति कचित्‌ पाठः । तवापि तयेवः नेयम्‌ । 325. याज्ञवल्क्यः । आगमेनोपभोगेन नष्टं भाव्यमतोऽन्यथा | पश्चबन्धो दमस्तच रान्नस्तनाऽविभाविते ॥ श्रागमेन क्रयादिना उपभोगेन च नष्टं नाष्टिकेन खं विभाव्यम्‌ | श्रतोऽन्यथा विभावने पञ्चबन्धो नष्टद्रव्यपञ्चमांशो राज्ञस्तन दमो दण्डो देय दत्यथेः। श्रतोऽन्ययेत्स्य विवरणं तेनाविभावित दति | 326. कात्यायनः | ` अभियोक्ता धनं gerard ज्ञातिभिः खकम्‌ । पञ्चादात्मविशुद्धथें करयं क्रेता स्वबन्धुभिः ॥ esi इलि पाठाकरम्‌। २ चिक्रोतारमप्रकाश्यतः करेतुर्दोषस्ोय्येभित्यथेः। 2 wrefufcta प्राठान्तरम्‌ |

(10) aeatafanaacy: | १०७

असमाायेमूलस्तु कयमेव विशोधयेत्‌ । विशोधिते कथे राज्ञा" amar स न किञ्चन ॥ प्रकाश्च्व कयं कुग्धात्साधुभिन्नातिभिः A: ।

न mata करिया प्रोक्ता दैविकी न च मानुषौः ॥

श्रभियोक्रा नाष्टिको नष्टधनं war प्रमाणेनात्मोयतया बोधयेत्‌ | तदनु क्रेता कोतभिदं प्रकाशमिति विभावयेत्‌ । ज्ञाति- ग्रहणं प्रमाणमा चोपलक्षणम्‌ | श्रसमाहाय्थेमूलस्तु मूलादरणणासमथेस्त HART प्रकाशं दयेत्‌ | स तादृशो राज्ञा न दण्ड्यः प्रकाशश्च क्रयं जातिभिः qa: कुर्य्यात्‌ । a तचान्या क्रियेति ज्ञातिषु सम्भवेषु,* श्रसम्भवेऽन्यापि बोद्धव्येत्यथैः |

327. खहस्पतिः | परद्रव्येऽभिलषति योऽखामौ लोभसंयुतः। अभावयंस्ततः पश्चाद्यः Virsa दमम्‌ ॥

328. व्यासः | वादौ Fart द्रव्यं साक्िभिनं विभावयेत्‌ | दाप्यः स्वाद्िगुणं दण्डं क्रेता तद्रव्यमहति ॥ १ राज्ञ दूति पाठान्तरम्‌ | ९२ देविक श्पथादिरूपा। मानुषो साच्छादि रूपेति बोध्यम्‌ | दे दृष्टा प्रथममिति पाठान्तरम्‌ | ४ सन्ततिष्विति पाठान्तरम्‌ |

५ माभितमन्विष्य लब्धभित्यथेः | € विभावयेत्‌ प्रमापयेदित्यथेः।

१०८ विवादर्न्नाकरे (10)

एतद्धिगएधनदण्डदानं परद्रव्यं ज्ञालाऽपि लोभात्तदिक्रये, पञ्च- बन्धदमस्तु याज्ञवल्क्मोयो ATT इत्यविरोधः | 329. विषयः | अजानन्‌ यः परद्रव्यं विक्रौणोयात्तस्य न दौषः,' rat तद्रव्यमाप्नुयात्‌ | 330. नार्द्‌ः। प्रकाशक्रयतः शुद्धिः क्रतुः स्तयं रहःकयात्‌ | , 331. इस्तिः | येन Hag मूल्येन प्रागध्यक्षनिवेदितम्‌ । न तच विद्यते दोषः स्तेयः स्याद पधिक्रयात्‌ ॥ अन्तरे बहिर्ग्रामात्‌? निश्युपांश्सतो जनात्‌ | Sars यत्क्रौतं न्ेयोऽसावुपधिक्रयः | असतो जनादसाधुत्वेन ज्ञातात्‌ | 332. नारदः | अखाम्यनुमतादासादसतश्च जनाद्रहः | दोनमूल्यमवेलायां कौशंस्तदोषभाग्भवेत्‌ ॥ 333. STATA: | खं लभेतान्यविक्रौतं केतुर्दोषोऽप्रकाश्निः* । हौनाद्रहोदौनमूल्ये TATE च तस्करः ॥ रो mea २ -छतादिति cman 8 afemiat इति पाठान्तरम्‌ | ४ प्रकाशिते दति पाठान्तरम्‌ |

(10) अखामिविक्रयतर्ङ्कः | ९०९

रोनान्नोचादसम्भा वितद्रयखा मिभावात्‌, Fea क्रया वेलाहोने, तेन Cae रोनमूल्येन बेलामनाभित्य wi कव्ये स्तस्करो भवतोति वाक्याधैः |

334. HATTA: | अनुपस्थापयन्मृलं करयं वाप्यविशोधयन्‌' । यथाऽभियोगं धनिने धनं दाष्यो दमश्च सः ॥ 335. नारदः | न गृेदागमं केता शुद्धिरस्य तदागमात्‌ | faa तुल्यदोषः सव्वं तदण्डमर्हति ॥ विप्थेये आ्रागमनिगूदने, तुल्यदोषो किक्रेटतुल्यदोषः, तदण्डं . विक्रेदतुल्यदण्डमरति | 336. ° zeufa: | प्रमाणदौनवारे तु पुरुषापेक्षया पः | समन्यनाधिकत्वेन स्वयं कुगादिनिशेयम्‌ ॥ निक्ेपोक्तप्रकारेणए गृढाकार्रयोगं छता पुरुषाणं wai. warn: समन्युनाधिकभावं विनिश्चित्य खयमेव राजा निण्येदित्यथः। 337. तथा | बशिग्बौथौपरिगतं विज्ञातं राजपुरुषैः | अविन्नाता्रयात्कीतं विक्रेता यच वा aa: |

१ चाण्यविश्योषयत्धिति पाठान्तरम्‌ | ९ ASIC दूति पाठान्तरम्‌ |

११० विवादरुन्नाकरे (10)

Sal दच्वाऽङ्गमुल्यन्तु WEA सकं धनम्‌ । अद्ध दयोर पहृतं तच स्याद्यवहारतः ॥ अविक्नातक्रयो दोषस्तथा चापरिपालनम्‌ । रुतद्यं समाख्यातं द्रव्यहानिकरं बुधैः |

श्रविज्ञाताश्रयादनिश्चितवासख्थानात्‌! | श्रयमथेः, बणिग्वोथो- परिगतवादिकमादायः करयं वस्तुनः परस्यापिरं यः करोति क्करितु- र विज्ञाता्रयलात्तदानयनागश्क्रिश्च स्यात्‌, तदा विभावितसलामि- भावान्नाष्टिकादद्धमूल्यं ग्होला aga नाष्टिकायापेयेन्‌ | नाष्टिकेन aga न रक्तितिमित्यस्य दोषः, क्रेता लविज्ञाताश्रयान्तद्धनं क्रौतवानिति तस्य दोषः | तदेतदोषदयसुभयोरपि श्रद्धद्रवयदहानिकरमित्ययः |

338. मरोचिः। बशिग्वौौपरिगतं विज्ञातं राजपुरुषैः | दिवा welt यत््रचा स शुद्धो लभते धनम्‌ ॥ अविक्नातनिवेशत्वाद्यच मूलं न ल्लभ्यते | हानिस्तच समा ज्ञेया केठ-नाशिकयोदयोः ॥

श्रविक्ञातो fran च्राञ्रयो यस्य विक्रतुरसावविज्ञातनिवेशः, त्नात्‌ ।

९ -स्यलादिति पाटाग्नरम्‌। २९ अनु चिन्ेत्यथेः | १ परस्य भिश्रखभिकस्येत्यथेः।

(10) अखामिविक्रयतरङ्कः | १११

339. याक्ञवहक्यः | हतं प्रनष्टं यो द्रव्यं परदहस्तादवाप्रयात्‌ । अनिवेद्य st दण्ड्यः स तु षखवतिं पणान्‌ ॥ “ प्रनष्टं वा द्रव्यं Weare ममानेनापदइतमिति राज्ञ श्रनिवेद्य wwe षष्वतिं पणान्‌ दण्डाः तस्करप्रच्छादकत्दोषात्‌ |

इति विवादरनाकरेऽखामिषिकयतरङः |

अथ सम्भूयसमुत्थानमेकादशतर दुः |

340. aa ALS: | afUqTTA यत्र कम्मे सम्भूय कुव्वते । तत्सम्भूयससु्धानं व्यवहारपदं स्मृतम्‌ + सम्भूय धनमेलकं Bar | | 341. छणष्स्पतिः | अश्क्तालसरोगात्तमन्दभाग्यनिराखयैः | afusuren: सदेतैस्तु" न कर्तव्या बुधैः fore: ॥ कुलौ नद श्षाऽनलसैः प्राज्ञेरनाणकष्वेदिभिः | आयव्ययन्नेः शुचिभिः श्ररः कुात्सह क्रियाः | 342. नार्दः। फलदहेतोरुपायेन कम सम्भूय कुव्यताम्‌ | आधारभूतः प्रक्षेप उत्तिष्ठेरं स्ततोऽशतः ॥ प्रकेपोऽच धनप्रकेपः। श्राधारण्तः frets: । ततः कारणा- दंत fear बाणिव्याद्यथसुद्योगं gata । 343. तथा | समोऽतिरिक्तो हौनो वा तचाऽ'शो यस्य यादृशः | छएय-व्ययो तथा sas तच तथाविधा ॥

१९ सृइनेस्तिति पाठाग्नरम्‌ | ₹ नाणको राखमूद्राद्धितिनिष्कादिः।

(1 1 ) सम्भ्यसमुल्धथानतर्ङ्कः १९१द

344. खृषस्पतिः। समो न्यनोऽथिको वाऽ'शो येन fares सः । व्ययं TIT FATA eta चेव हि ॥ 345. > याज्ञवल्कयः | समवायेन बणिजां लाभाथें कम्मे कुब्धताम्‌ । -लाभाऽलाभो यथाद्रव्यं यथा वा संविदा कतौ | wa वयमिदं कम्मे मिलित्वा awe दत्येवंरूपा सम्प्रतिपत्तिः समवायः, तेन बवणिगादयो लाभलिष्वः प्रातिखिकं aa aaa | तेषां लाभालाभावपचयापचयो यथाद्रव्यं येन यावद्वयं पण्छयरदणा- : द्यं दत्तं तदनुसारेणावसेयौ | अददा रुप्रधानभावपय्यौलोचनया रस्य भागद्वयमद्ैको भाग द्रतयेवेरूपया संविदा समवायेन यथा प्रतिपन्नौ तथा यवदहरणोया- विति मितात्तरप | यथाद्रव्यं समवायेन येन तेन खख्द्रव्यानुसारेण यथा वा संविदा समवायेन | 346. नारदः | भार्डपिर्डव्ययोद्वारभारसारान्ववेक्षणम्‌ | कुय्यत्तेऽव्यभिचारेण समये स्वे व्यवस्थिताः | भाण्डं क्रय्यकिक्रय्यसमूहः, पिण्डं पाथेयम्‌, ययो बेतनम्‌, उद्धा रस्तस्मादेयद्रव्यात्मयोजनविगेषाकषेणं, भार उद्राद्यः;ः सारं ws चन्दनादि, waa रक्षणए्योजनादि?, श्रव्यभिचारेण याथातथ्येन समये नियमे प्रथमङृते व्यवखिताः qe: |

१ आवेक्षणप्रयोजनादोति पाठान्तरम्‌ | " 8

१९.४ विवादरल्लाकरे (11)

347. व्यासः | समक्षमसमक्षं वाऽवच्यन्तः परस्परम्‌ | परस्यरानुसारेण' ae: कय-विक्रयो ॥

348. ददस्मतिः। परौशूकाः साक्षिण त रुवोक्ताः परस्परम्‌ । सन्दिग्धेऽर्थे वच्नायां न चेद्धिदेषसंयुताः९ ॥ त एव सम्भूयसमुत्थायिन एव ।

349. तया | यः afaesanerat विन्नातः क्रयविक्रये | शपथैः स विशोध्यः स्यात्सव्ववादे यं विधिः ॥ शयो हानि्यदा तच दै वराजकृताद्धवेत्‌ | सर्व्वेषामेव सा प्रोक्ता कल्पनया यथाऽ तः ॥ श्रपैरिति प्रमाएमाचोपलक्षणम्‌ । प्रमाणणन्तरस्यापि सम्भवात्‌ |

चयो मूलहानिः, हानि्लाभदहानिः |

350. अस्याप्वादमाद्स TA | अनिर्दिष्टो वाग्यमाणः प्रमादाद्यस्तु नाश्येत्‌ | तेनैव तद्धवेदेयं सर्व्वेषां समवायिनाम्‌ ॥

351. नार्द्‌ः। | प्रमादान्राशितं दाप्यः प्रतिषिद्कृतञ्च यत्‌ । असन्दिष्टन्तुः यः Fareed: सम्भयकारिमिः ॥

जा जा enn

१ नानापण्यानसाराचिति पाठान्तरम्‌ | २ a लि द्वेषसंयुत दति, न तद्विदरेषसुयुता इति च, पाठान्तरम्‌ | १ श्सम्दिष्टस्तु दति कचित्‌ पाटः।

(11) सम्भयसमुल्यानतरङ्कः | ११५

` 352. याज्ञवल्कयः | प्रतिषिद्धमनादिष्टं प्रमादाद्च्च नाशितम्‌ | a तहद्यादिसवाचः रक्ता द्‌श्मांशभाक्‌ ॥ 353. ° रहस्पतिः | राजदैवभयाद्यस्तु Aa परिपालयेत्‌ | तस्यां शं दशमं द च्चा? ग्ञोयुसतेऽशतोऽपरम्‌ ॥ 354. ALE! | देव-तस्कर-राजाभिव्यसने समुपस्िते । यस्तत्खछश्तया THA तस्यां शे दशमः स्मतः* ॥ RITA ATTA | 355. कात्यायनः | चोरतः सलिलादम्दरव्यं यस्तु समाहरेत्‌ | तस्यांशो THA देयः सब्बेदरव्येष्ठयं विधिः | समादरेत्‌ रेत्‌ । सब्बैद्रयेश्वनेकसखामिकेष्वपौत्येके। तन्न प्रकरणविरोधात्‌. नारदवाक्येन PLATA मन्यमानाभ्यां काम- धेनु-दलायुधाभ्यामलिख॑नाच | 356. या्वक्कयः |

fag त्यजेयुनिलाभमशक्तोऽन्येन कारयेत्‌ |

Geena --~- ---------~

Qo xfer सम्भूयकारिणामन्यतसो धननाशकं Tae | 2 स eaifeaareafa पाठान्तरम्‌ | ६ wala पाठान्तरम्‌| ४ दशमो मत दूति पाठान्तरम्‌! `

ARE विवादस्नाकरे (11)

{

fae] वश्चकं निर्लाभं मूलमाजं दत्वा बहिः ger । यस्व- fag एवासमधैः, सोऽन्यं समर प्रतिनिधिं कुय्थोदित्यथेः |

357. च्श्रक्तविषय wa विशेषमाह नार्दः। THE चेसस्याद्यसनं दायादोऽस् तद्‌ाप्रुयात्‌ I अन्यो वाऽसति दायादे शक्तशचेत्सव्व खव च ॥ एकस्याशक्तौ सम्भूयसमुत्थाचिमध्ये A तस्य दायाद, स

तटूवयर षणं FAT दशमां शमा भ्रयात्‌ | तस्याप्यभावे सम्भूयकारिणं

मघ्ये यः कश्चिदेकः खव्यापार-तदौयव्यापार शक्तः स ॒सव्वेव्थापारं?

SAT दशमां ्रमा्रयात्‌ | समशक्तास्त॒ सम्भूयसमुत्था चिन: aa एव

agrat wat द्ग्मां ्रमाभ्रुयुरित्यथेः | carat सम्भूयकारिणं मध्ये एकस्िन्मृते यत्काय्यं ATE |

358. ATL | क्िचेत्सच्चरन्देशत्पेयादभ्यागतो बणिक्‌ । राजाऽस्य भाण्डं तद्रकषे्यावदायादद्‌ शनम्‌ ॥

359. दृहस्परतिः। यदा तच बणिङक्ितप्रमोयेत प्रमादतः | तस्य भारडं द्‌शनौयं नियुक्त राजपुरुषैः ॥ यद्‌ा कशित्समागच्छेत्तस्य BRAC नरः | स्वाम्यं विभावयेदन्धैः स तदा लब्धुमहति ॥ शराभ्यां दायाधिकारः प्रतिपादितः |

ee ae oe em ~ —_

१ भिजवश्चकभिति पाठान्तरम्‌| २ खं-तद्रयापारभिति पाठः साधुतया प्रतिभाति।

(11) सम्भृयसमुत्यानतस्ङः | १९१७

360. MY ATS | दायादेऽसति बन्धुभ्यो ज्ञातिभ्योऽपि' तदपयेत्‌ | तदभावे मुगुप्तन्तु धारयेदश वत्सरान्‌ ॥ aa प्रथमं बन्धुखदभावे ज्ञातिरवाभ्रुयात्‌ । श्रव च वाक्या- न्तरपरामर्शात्‌ ज्ञात्यभावे मातुलादौनामधिकार दूति हलायुधः | बन्धुज्ञातौ च सन्निदितसन्बख्धिनो दायादातिरिक्रौ | 361. रहस्पतिः। राजाददौत षड्भागं नवमं द्वादशं तथा | शदरविदरक्ष्चवजातौनां विप्रादृह्लौत विंशकम्‌ | व्यन्द्‌ादृद्खन्तुः नागच्छेद्यच UA कथञ्चन | तदा Vala तद्राजा ब्रह्मस्वं ब्राह्मणान्‌ येत्‌ ॥ ब्राह्मणान्‌ श्रयेत्‌ श्रन्यन्राद्यणेभ्योऽपये दित्यर्थः | 362. नो धायनः। अब्राह्मणस्य प्रनष्टस्वामिकषटकृथं संवत्सरं परि-

पाल्य राजा हरेत्‌ 363. नारदः।

अखवामिकमदायादं द्श्वषस्थितं ततः |

राजा तदात्मसाक्कूग्यादेवं wat न हौयते |

्रखामिकं प्रमोतसखाभिकमद्‌ायादं दायादादिशटक्यदरशन्यम्‌ | श्च च एकाब्द्यब्ददशब्दानां श्ङ़तदूरदूरतरदूरतमाद्यवखित- दायादागमनापेक्चया व्यवस्था कार्य्या ।

१ ज्ञातिभ्यौ वेति पाठान्तरम्‌| २ wy दूति पाठाम्तरम्‌ः। २ अब्द पूणेन्िति पाठान्तरम्‌ |

११८ विवादरुन्ाकरे (11)

364. तथा | ऋत्विजां व्यसनेऽप्येवमन्स्तत्कम्म विस्तरेत्‌ | लभेत carat स तस्मात्सम्पकल्यितम्‌ ॥ व्यसने श्रसामथ्यं |

365. खहस्पतिः।

wa क्रियाप्रहत्तानां यदि कञ्चिददिपद्यते |

तदन्धुना किया कार्य्या सर्ववर्वा सहकारिभिः ॥

क्रिया श्राविंज्यादिका | 366. श्रङलिणितौ |

तच चेदनुप्राप्त सवने" इत्विङडःस्ियेत, तचः किं aaa faa तस्य aie: श्य वा तत्कवायेमनुपूरयेत्‌ | .

श्रय चेदवान्धवः ततोऽन्यम्‌ खलिजं ठणएयात्‌ |

367. aq: |

त्विग्यदि इतो यन्न खकम्मे परिहापयेत्‌ |

तस्य कम्मानुसारेण देयोऽ"शः सह कत्तुभिः |

ana परिदापयेत्‌ व्याध्यादिना दोषेण," तदा तस्य देयो द्चिणां शः | तच aqefear यावतौ, यावच्च तेन छृतं तदाकलय्य . faut देयः ।

enna ees ~~ -- न ~~ == --- ee

१ सवनं यज्ञपय्येयः। २ तत दूति पाठान्तरम्‌| रे जिभ्नासतोति पाठान्तरम्‌| ४ दोषनिभमित्तेनेति पाठान्तरम्‌| ५ तत््रतुदक्छिणेति पाठान्तरम्‌ |

(11) सम्भयसमुत्यानतरङ्गः | Le

368. aut |

afaurg च दत्तासु खकम्पे परिहापयन्‌ |

AAA लभेतांशमन्येनैव च कारयेत्‌ ॥

सव्वेषामर्बिनो सुख्यास्तदर्खनार्बिनोऽ्बिनः।

ठतलौयिनस्ततौयां शञ्तुथे श्तु पादिनः, ॥

wae: | ज्योतिष्टोमे werefant गोशतं दच्चिणा विहिता, aa षोड्गशविजां मध्ये केषां कियानंग् दत्याकाङ्खगयां सुष्या रोचध्यय्धबरह्मोद्ातारोऽद्धिनः, अग्िमसंस्यापूरणानुरोधेन श्रद्धमष्ट- चला रिगश्रद्वावस्तास्तेभ्यो दातव्याः |

Ht मैचावरूणए-प्रतिप्रसतोदर-ब्राद्यणच्छंसि-प्रस्तोतारः मुख्यां ्रा- afga: । तेभ्यश्चतुवि शतिर्गावो दातव्याः |

mat श्रच्छावाग्‌ नेद्रमनोपभ-प्रतिहर्तारो मुख्यां शढतोयां भागिनः | तेभ्यः षोडश गावो दातव्याः |

रपरे ATR See GAT: चतुथ रभा गिनः । तेभ्यो द्वादश गावो दातव्याः। wa चाद्धिनो दौच्यतोत्यादिः द्वादशाहे सिद्धवदयेवाददशरनादेवंूपा भागकल्पना त्रियते" दूति | 369. तथा |

यस्य कम्मेणि यास्तु स्यरुक्ताः प्रत्यंशदश्िणाः | सर्व ता आददौत भजेरन्‌ सव्व णव वा ॥

१ चतुर्थाश्येकपादिन इति पाठान्तरम्‌ |

> प्रतिप्रश्थाचिति पाठान्तरम्‌|

३ दौोचयति तोषयतीोत्यथः, दरौक्तयन्तोत्यपि az: |

४ fagafefa—aer द्वाद्‌शदसध्ये namefaufa उक्तसलथा अन्यत बादशशतमोदक्षिणाविभागोऽनुक्तोऽपि र्वं रौत्या कल्पनोय इति भावः।

2

१२० विवादरन्नाकरे (11)

्रत्यशद ्षिणाः-श्रंशरमश्ं प्रति ऋलिग्विगेषसम्बन्धेन? धनं विभज्य efaut: कथिताः |

ययाभिषेचनौोये fect प्राकाश्रावष्वय्थैवे दद्‌ातोत्याद्याःः ताः किं यस्य कम्मणि यत्सम्बन्धेनाज्नाताक्तेनेव ग्ररौतव्याः, उतासौ aiqara, सव्वं वा विभज्य ग्टल्लोरन्निति संशयः |

370. अत्र संश्रये निगैयाथं मनु-विष्॒।

रथं हरेदथाध्वर््ब्रह्माधाने च वाजिनम्‌ |

होता चापि हरेदश्वमुद्गाता चाप्यनः कये ॥

केषा चिच्छाखिनामाधाने saad रय आआश्नायते, ब्रह्मणि वेगवानश्वः, Ba चाश्वः, Ba सोमोद्धाहकमनः शकटं, क्रये सोमक्रये। तदिह यद्येव यदान्नातं स एव तल्लभते एवं aaa ददातिर्मृख्याथेः पुरुषयोगश्च argera: स्यादिति |

371. खहस्प्रतिः। आगन्तुकाः क्रमायातास्तथा चैव सखयंछताः | fafaured समाख्याता वत्तितव्यं तथेव तेः ॥

0 चऋत्यिग्वि श षल्नेति क्टलिग्विशेषादिति च पाठान्तरम्‌ |

२ अभिपचनोये खभिषचनप्रकरण हिरण्मयौ काञ्चनमयो प्रकाशौ रौ पम्तस्भा- fama, खणंमयद पणा वित्यपरे दति श्तपथत्राद्धण भाष्यम्‌ |

३ ददातिर्दाधातुसष्याथेः सखसखलध्वंसानन्तर पर खल्वोत्पत्यनुकूलत्यागन्हपाथः, त्यागख न ममेदममुकस्य भवतु इत्येवभिच्छा रूपः। प्रते wes दद्‌ातोत्यत्र अध्वय्या - रिदं भवलिति नि्टिष्टसम्प्रदानकर द्‌ातुरिच्छारूपत्यागे यद्यध्यर्युरेव oetar स्यात्‌, तदेव तस्य सुष्ाथेत्वम्‌ । तस्य तु द्वारत्वकल्पने न तदथंत्वभिति भावः। परषयोगख द्ारभरूतपुरुषयोगख cy: | यत्र सरकस्य नाना दौयते ग्रहोतारस््वपरेऽपि, तच रकस्य नामोक्षेखोऽच््ाथं दूति भावः। यदि कश्मकारिणि दौयते, तदा तदानं care स्थादुदृ्टप्रयोजनवेतनरूपल्वा स्य | यस्मे कल्मेचिदानमद्षटाथेमेव । न चेष्टा पत्तिः, Taya Geary दोषतयाङ्गोकारादिति बोध्यम्‌ |

(11) » सम्भूयसमुत्थानतरङ्कः | AR 372. श्रङ्लिखितौ |

अथ ऋत्विजि sat पथादन्यं इणयात्पव्वटतस्येव दशिणा, पश्चाहतः किञ्चिल्लभेत, प्रवसेचेत्तत्कालं निमित्तं वा अपश्य यश्यमाणस्तत्कालमुदौकेत, नान्तरा यजेत स्याद्‌ात्ययिको वा, तं कतुं समापयेत्‌ । प्रोष्य प्रत्यागतश्च किञ्चिल्लभेत । अथ वचेत्मतिषिद्धः प्रवसे- MASI सवने त्विक्‌ शतं दण्ड्यः, स wa वा दुष्टः तस्य ऋत्वक्कुलोपाध्यायः | रुवं व्याधितपतितो- न्मत्तप्रहौणप्र्वस्षु सम्रसादकरणग्त्विक्ष। कामाचे- दपतितं याज्यं व्जेदत्विक्‌, प्राप्रयाद्िश्तं दण्डम्‌ | याज्यश्चैव तदेवाप्रयाच्यागे छत्विजोऽपतितस्य | कामं पतितमश्रोचियं त्यजेद्याज्यन्वाभिश्स्तमदातारम्‌ ।

Wea: | पववेढतेषु wits मध्ये एकस्य मरणादौ इत्ते यद्‌ाऽन्य aud, पूर््वाह्तस्य दक्तिणा, तन्मरणएपक्ते तद्‌ायादानां WATT CIT सा | पश्चादाहृतः कञ्चित्‌ किञ्चित्‌ कम्मानुरूपं लभते? । यदा तु कालं मासपन्तादिकं निमित्तं वान्यदपेच्य उद्धाय गतः, तदा यजमानस्तं प्रतौ केत, नान्तरा यजेत । श्रात्ययिको वा, समया तिक्रयप्रति- सन्धानवान्‌ः क्रतुम्डविगन्तरेण समापयेत्‌ । पूव्व॑टतख॒र whey wa

१ लभेतेति पाठान्तरम्‌ |

२ समयेति--समयातिक्रमे यत्‌ प्रतिसन्धानं कारणं तद्ःनित्यथंः। प्रतिसज्ञान- वानित्यपि पाटः, तवापि स ware इति बोध्यम्‌ |

र पव्वेखेति पाठान्तरम्‌|

१२२ विवादरन्नाकरे (11)

प्रवासं wer प्रत्यागतः किंश्चित्‌ पारितोषिकं यजमानाक्षभेत | यजमानप्रतिषिद्ध खलिक्तामादुजन्‌ wd दण्डाः | श्रथ सखभावत एव दुष्ट दति विज्ञायते, तदा यजमानस्य छविद्कलपरौ चाधिरत उपाध्याय एव दण्डयः | एवं याधिते पतिते vara प्रहोणे श्रभिशापादिना त्यक्त प्रध्वस्त कम्मारमताडेतुवाद्धेके सम्प्रसाद करणं तं सन्तोव्य विगन्तरवरणेऽप- नुज्ञाग्रहणम्‌ | 373. मनुः। ऋत्विजं ARIAT याज्यग्डत्विक्‌ ASIST | शकतं कम्बण्यद्‌ष्टच्च तयोर्दण्डः We शतम्‌ | दिश्तेकश्रतदण्डयोः कामाऽकामहृत-धनवन्ताऽधनवन्ताभ्यां व्यवस्था | 374. ITS: | ऋत्विक्‌ च विविधो ज्ञेयः पूर्वजः खयं छतः। TESA च यः कुब्धादात्विज्ं प्रौ तिपूव्वकम्‌ ॥ ऋत्विग्याज्यमदुष्टं यस्यजेदनपकारिणम्‌ | * अदृष्टजरत्विजं याज्यो विनेयौ तावुभावपि ॥ क्रमागतेषेष धर्म्मो तेघत्विक्षु च सख्यम्‌ | यादृच्छिके तु संयोज्ये त्यक्तं नास्येवः किख्विषम्‌ ॥ gases: पूवयैपुरूपेरा लिज्येन सेवितः क्रमागत दति यावत्‌ । संयोज्ये विजि । ee = २ त्यजेन्रारत्येवेति पाठान्तरम्‌ | awa नास्ति किल्विषमित्यपि ae: |

(11) सम्भूयसमुल्थानतररकः | १२२

375. zeata: | प्रयोगं Ferd ये तु हेमधान्यरसादिना । समन्यनाधिकैरंशेलाभत्तेषां तथाविधः | ASA सम्मतो यस्तु दद्यारेको धनं AT |

e tN °

ATU कारयेद्वापि सव्व रेव ad भवेत्‌ ॥ प्रयोग लाभायेम्‌ । करणं लेख्यारि |

376. तथा |

ज्नातिसम्बन्धिसुद्‌ा शणं ey सबन्धकम्‌ | अन्येषां लग्रकोपेतं लेखयसाश्ियुतं तथा ॥ खेच्छादेयं हिरण्रन्तु रसधान्यन्तु सावधि | देशस्थित्या प्रदातव्यं ग्रहौ तव्यं तथेव तत्‌ ॥ fecwert wait खेच्छा, रसादौ त्ववधेरावश्यकत्वम्‌ | 377. तया | समवेतेसतु यदत्तं प्राथनौयं तथेव तत्‌ | न याचते च यः कश्चिक्लाभात्स परिहीयते | प्रयोगः पूव्वमाखयातः समासेनोदितोऽधुना । श्रयतां कष॑कादौनां विधानमिदमुच्यते ॥ वाद्यकषकबोजादः ्ेचापकरणेन च । ये समानासतु तैः साङ्गं कृषिः काय्यं विजानता ॥ विवौते नगराभ्यासे तथा राजपथस्य च । ऊषरं मुषकव्याप्तं BT यतेन THAT ॥

२४ विवादश्न्नाकरे (11)

TAT FART समन्तात्छेचसंयुलम्‌ |

VASES Ad काले वापयन्फलमश्चते ॥

aUsites शुद्रश्च रोगिणं प्रपलायनम्‌, |

काणं Ga नादद्यादाद्यं UT छषौ वलः ॥

वाद्यबोजात्ययाद्यस्य Hehe: प्रजायते |

तेनैव सा प्रदातव्या स्वेषां छृषपिजौविनाम्‌ |

रष धम्मेः समास्यातः कौनाशनां पुरातनः।

विवौतश्ब्देन यवसाद्यथं रतितो wim उच्यते | प्रहृष्ट प्रकर्षण ष्टम्‌ | काले माघादौ, कौनाश्रानां कषौवलानाम्‌ |

378. तथा | हिरण्यरूप्यखचाणां काषटपाषाणचम्मेणाम्‌ | संसक्त च फलाभिन्नः शिल्पौ चोक्तो मनोषिभिः॥ हेमकारादयो ये तु शिल्पं सम्भय कुव्वते | AMG निवेश TALE यथाऽ शतः ॥ निवेश वेतनम्‌ । कुप्यति पाठः कन्पतरू-इलायुधयोः |

379. काद्यायनः। शि्काभिन्नकुश्ला अआ चाय्या्रेति शिल्पिनः | रकदिचिचतुभागान्‌ tye यथोत्तरम्‌ ॥ aq गश्ि्तकाभिन्नकुशला चाय्थोश्चलारो यथोत्तरं घटनानज्ञानो- eqn भिद्यन्ते ।

१ रोगिणश्च पलायितभिति पाठान्तरम्‌ |

(11) सम्भूयसमुत्यानतर ङ्कः | १२१५

380. रहस्पतिः | हमे देवख्हं वापौ चा्मिकोपस्कराणि च , सम्भूय कुव्वताञ्चेषां प्रमुखो हयंशमर्रति | WP: प्रधानग्दतः, तच कात्यायनोयमुपदेश्योपदेष्टवभावापन्ना-

नाभ्रित्य, ततोऽन्यच प्रमुखस्य इश्हरलमित्यविरोधः वि

381. तथा | नत्तकानामेष एव धम्मैः सद्धिरुदाहतः | तालन्नो लभतेऽध्यद्खं गायनास्तु समांशिनः | स्वाम्याज्ञया तु यचोरेः परदेशत्समाहतम्‌ । We दक्वा तु षड्भागं दरेयुस्तेः यथाऽ"शतलः ॥ चतुराः शान्‌ तथा मुख्यः श्ररख्य शमवाप्रयात्‌ | समथेसतु हरेदद्यं शं गेषारून्ये समांशिनः | चरद्धमधिकं य तदध्यदधेम्‌ । मुख्यो वबुद्धिगरौरव्यापारवान्‌ |

QU साहसिकः । समथः अरन्यापेक्या व्यापारवान्‌ |

382. काद्यायनः। UWE aa यत्स्याचोरेः स्वाम्याज्ञया हतम्‌ | राज्ञ दशांशमुडत्य विभजेरन्‌ यथाविधि | चोराणां मुखभूतस्तु चतुरोऽशांस्ततो हरेत्‌ । Ws wala समर्थो Vt शष्टार्वेकैकमेव तु ॥ तषाच्च प्रसूतानां यो ग्रहणं समवा प्रयात्‌ | तन्मोक्षणा्थे यदत्तं तस्य काया समा क्रिया ॥

cr ining Si yp

१ भजेयुस्ते दूति पाठान्तरम्‌ |

VRE विवादरुन्नाकगे (11)

श्रच राज्ञः षडभाग-दशमभागो परदे शसन्निधानाऽसन्निधाना- दिना बोद्धव्यो | तेषाश्च प्रष्टतानामिति प्रताना चोर यितुमितस्ततो गतानां यः कञ्चिद्रहणएमवरो धनं ara: सन्‌ घनं दच्वात्मानं मोत्तयति, aga स्वैरेव विभच्य शोधनौयमित्यथैः |

383. तथा |

बणिजां aaarura चैराणां शिल्पिनां तथा | अनियम्धांशक 9 e सर्व्वेषामेष aut सव्केषामेष निणेयः ॥

श्रनियम्यां शकन्तेणमंग्रमनियम्य छृतिमताम्‌ |

इति विवादरनाकरे सम्भ यसमुत्थानतर्ङ्ः |

HY दत्ताप्रदानिकम्‌ AMAT HE: |

384. , तच्र छ्दस्पतिः। रुषाखिलेनाभिहिता सम्भूयोत्धाननिष्कृतिः। अटेयदेयदत्तानामदत्तस्य च कथ्यते |

385. नारदः दा द्रव्यमसम्यग्धः पुनरादातुमिच्छति | दत्ताप्रदानिकं नाम तदिवादपद्‌ं स्मृतम्‌ ॥ अदेयमथ SIT ट्‌त्तञ्वादत्तमेव च। व्यवहारेषु विन्तेयो दानमागंशचतुविधः ॥ तच यष्टावदेयानि देयमेकविधं स्मृतम्‌ | दत्तं सप्तविधं विद्याददत्तं षोड़शत्मकम्‌ ॥

386. zeata: | सामान्यं पुचदारादिसव्वखन्धासयाचितम्‌ | प्रतितं तथाऽन्यस्य न देयन्वष्टधा स्मृतम्‌ | सामान्यमनेकखामिकं, याचितं व्यापाराथं याचिलानोतम्‌ |

387. नारदः। अन्वाहितं याचितकमाधिः AIT यत्‌ | निक्षेपः पुचद्‌ारश्च' सव्वस्वश्चान्वये सति ॥

=-=" ---~ wee — ee ~ ~ mn ----~ ------

१ पुब्रदाराेति पाठान्तरम्‌ |

१२८ विवादस्न्नाकरे (12)

आपत्छपि हि कष्टासु वत्तमानेन देहिना | अदेयान्याहराचाया यच्चान्यसम Ula ॥

388. | याज्ञवल्कयः | स्वं कुटम्बाविरोधेन' देयं दारसुताहते | नान्वये सति सव्वस्वं यचान्धस्मे प्रतिशतम्‌ ॥

389. दच्तः। सामान्यं याचितं न्यास आधिद्‌राख तद्खनम्‌ | अन्वाहितञ्चः fas: सव्वखच्चान्वये सति ॥ 1पत्छपि न देयानि नव वस्तनि पण्डितः | यो ददाति स मूढात्मा प्रायित्तौयते नरः ॥ श्रच चादेयपरिगणएनढन्तानां मुनोनां खस्वोक्तान्यव्यवच्छदे न ATOR | 390. RATA: | विक्रयञ्चैव दानञ्च न नेयाः स्युरनिच्छवः। दाराः पुचाश्रः सव्वसखमात्मन्धेव तु योजयेत्‌ ॥ आपत्काले प्रकर्तव्यं दानं विक्रय wa वा | अन्यथा न प्रवत्तेत इति शस््रविनिणयः ॥ अच yaar दारपुत्रयोरापत्छु कष्टाखपि दानादिनिषेघात्‌ wee चान्वये सति कष्टाख्यापत्खेतननिषेधात्‌ श्रापत्काले तु

१ कुटम्नस्याविरोधनेति पाठान्तरम्‌ | > ्वाद्ितद्धवेति पाठान्तरम्‌ | र grata पाठान्तरम्‌ |

(12) दन्ताप्रदानिकतरङ्कः | १२९६

कन्सेयमित्यनेन दानादिबोधनं दार-पुचयोरिच्छामादाय aware चान्यसन्मतिमादाय, अरनिच्छदारपुत्रयोरन्वयाननुमत्या च सत्वस्य न दानादोत्यविरोधः |

391. वशिष्टः |

शक्रशोणितसम्भवः ar मातापिद्निमित्तकः, तस्य दान-विक्रय-त्यागेषु मातापितरौ प्रभवतः। न त्वेकं ya दद्यात्प्रतिखह्णौयादया स हि सन्तानाय पुव्बेषाम्‌ | न तु स्तौ पुरं दद्यात्मतिख्ह्णौयाद्याऽन्यचानुन्नञानाद्ततुः।

न तु @ पुजं दद्यादित्यच दथादिव्यनेनाजरत्सा थैलचणएया विक्रयादिकमपि faafad भच्तनुन्ञायास्तचापि न्यायसामान्येन' प्रयोजकत्वात्‌ | तदुक्रं ₹हारौतेन,- “श्रादाने वा विसगें वा न स्तो खातन्त्यमहति ” | 392. ङहस्पतिः।

कुटुम्बभक्तवसना दहेयं यदतिरिच्यते |

~ विषं धर्म्यो मध्वास्वादो विषं पश्चादातुधम्मोऽन्यथा भवेत्‌ |

393. कात्यायनः। Tae एहवज्जन्तु कुटुम्बभर णाऽधिकम्‌ | यदरव्यं AIH देयमदेयं स्यात्ततोऽन्यथा ॥

~ --~---~ a A a - --- - -

१९ न्यायसाभ्थस्यापोति पाठान्तरम्‌ ।

१६० विवादर्नाकरे | (12)

394. erate: |

सप्तागमाहृदक्षेचा TIA प्रदौयते ।

पिव्यं वाऽथ स्वयंप्राप्तं तदातव्यं विवश्ितम्‌ ॥

Valea खयं प्रापतं बन्धाचारेण बन्धकम्‌ |

वैवाहिके क्रमायाते सब्वदानं न विद्यते ॥

सौदायिकं कमायातं शेयप्रा्तच्च BSAA |

स््ौज्ञातिस्वाम्यनुमतं दत्तं सिङिमवाप्रुयात्‌ i

अविभक्ता विभक्ता वा दायादाः स्थावरे समाः |

रको Wate: सव्वच दानाधमनविक्रये ॥

सप्त वित्तागमा ध्या दायो लाभः क्रयो जयः |

प्रयोगः कम्मेयोगश्च सत्प्रतिग्रह एव च ॥

दूति aa: । श्र दायोऽन्वयागतं धनम्‌, लाभो निध्यादेः, जयोऽच संग्रामे गर्रोरभिभवः, प्रयोगः कुषोदम्‌, कम्मेयोगः छृषिवाणिज्यादौति weer aaa) wa च सप्रविध- शोगयाद्यागमलबा नाद्‌ इत्य तद्धनं दातव्यमित्यर्थः ।

वस्तुतस्तु कुटुम्बभक्तवसनो चितधना धिकम्‌ खत्वदेतुना लब्धं ग्ट च्तेवादिकं देयं न तु खलेतुमन्तरेणाप्याप्रं दे यमित्यथंः। श्रतएव तद्भनागममाश्रित्येत्यथे Tare aaa: | faafad सुनौनां वक्त -मिष्टमित्यथेः। बन्धाचारेण बन्धकमिति बन्धकं यथा खसम्बन्धि तथा परस्यापि दुर्य्यादित्यथैः। प्रवाहिक द्त्यच प्रैवाहिकपदेन श्ोयया जितमपि विवक्षितम्‌ । सव्वखदानम्‌ श्रन्वयाननुमल्या, श्रनुमल्यापि च यद्‌ाने aes विद्यते । तेनेतेषु चिव्वयिमवाक्या-

(12) दत्ताप्रदानिकतरङ्गः। ९२१,

नुसारात्परापेक्षयैव दानम्‌ । दायादः yarfe:, दायमादत्ते दति TAT |

तथाच टल्यधिकारे- दायाद्यं faettsal अन्यच्चापरिग्दोत- मित्यापस्तम्बवाक्यस्य व्याख्याने दायादः पु्रादिरिति कन्पतर्‌ः* |

प्रकाशकारोऽपि दायादान्‌ पुचानित्यादि सम्तिजिक्ञासेत्यन्तं वदन्निममेवाथेमाह । एवञ्च क्रमायाते सामान्येन सखलत्वावाधेन qd खाम्यन्तरमपेच्यैव दानम्‌ । वैवादिकशौय्य दि्तिरिकैर waa तु कुटम्बभक्रवसना तिरिक्रै aafaa खेच्छयेव दानम्‌ | सौदायिकगौय्यप्राप्रयोस्तुर wi art स्यपेक्षाखाम्यपेक्ताभ्यां* दानम्‌ | स्थावरे तु क्रमायाते विभक्ेऽपि खाम्यन्तरापे्तयैव दानमिति सक्रागमादित्यादि दानाधमनविक्रय दत्यन्तरृदस्यति- वाक्याथेसंक्तेपः ।

यन्तु केनाप्यविभक्तस्थावरस्येवा च तात्यय्यैविषयवमित्युक्तम्‌ | तनन, विभक्ता इत्यत्र विषयाकाङ्खायामेतदाक्यबो धितस्थावरस्येव बाधमन्त- रेण विषयत्व चितत्वात्‌ घनान्तर विभक्रनानापुरूषखभ्रतेऽपि सामा- wafer वाक्येन इस्यतिना एकाखातन्यबोधनादे*तस्या- नारभ्यवापत्तेख |

कञ्चित्त॒॒सत्नागमादित्यादिवाक्ये विवचितपदेन दायादानु-

= ----+- -~-~-~------ --- ARR RE

१ RUA दूति पाठान्तरम्‌|

२ बरैवाहिकशौर््यातिरिक्तेति पाठान्तरम्‌ |

२ सौदाविकश्ौय्यं पास्षयोस्तिति पाठान्तरम्‌ | ४ Baa खम्यपेकच्तयेति पाठान्तरम्‌ |

५ ्यसखातन्त्रयबोधनादिति पाठान्तरम्‌ |

ARR faatetatat (12)

मतिरपेच्णोया दत्यभिमतं९ खेच्छादेयं स्वयप्राप्तमित्या दिवाक्यस्यः स्यावरेतरपरतेत्याह |

तन्न, विव्तितपदेन परानुमतेरनुपस्थापनात्‌२ BES प्रमाणण- भावाड्युवदहारविरोधाच । | 395. याज्ञवल्काः |

प्रतिग्रहः प्रकाशः स्यात्छ्यावरस्य विशेषतः |

देयं प्रतिश्रुतञ्चैव दत्वा नापहरेद्ुधः ॥ 396. काव्यायनः।

स्वेच्छया यः uaa ब्राह्मणाय प्रतिग्रहम्‌ |

न दद्याहणवदाप्यः प्राप्रुयात्पन्वसाहसम्‌ ॥

397. मव्छएरागे | # $ प्रतिञ्रत्याऽप्रदातारं सुवणं दण्डयेन्तृपः | 398. हारोतः।

प्रतिभ्रुत्याऽप्रदानेन दत्तस्याच्छेदनेन च |" विविधान्नरकान्‌ याति तिग्योनो च जायते ॥ वाचा यच्च प्रतिक्नातं कम्मेण नोपपादितम्‌ | ऋणं तद्म्मेसंयुक्तमिह लोके परच च ॥

न > ~ ——- eee oe ~~ == ~~~ ~ a as anc, _————.

१ च्यभिप्रतमिति पाठान्तरम्‌|

२ वाक्य दति पाठान्तरम्‌ |

> नुपस्ानादिति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रतित्रतार्थाद्‌ानेन दत्तस्य wera चेति पाठान्तरम्‌ |

(12) दत्ताप्रदानिकतरङ्ः | {RR

399. गौतमः। प्रतिश्रत्याप्यधम्बैसंयुक्ताय न दद्यात्‌ | श्रधर््ोऽच दानानहेताप्रयोजकः |

400. रदस्पतिः।

तिसतुश्चा पण्यमूल्यं स्तौ शुल्कमुपकारिणे ।

अद्नानुग्रहसंप्रौत्या दत्तमष्टविधं विदुः ॥ 401. दत्तस्य सप्तविधत्वमभिधायर विभागे नारदः।

पण्यमूल्यं UTC SETA TAT: |

स्तौ शुल्कानुग्रहाथैच्च दत्तं, दानविदो विदूः ॥

पण्यमूल्यं alee, weaad aaa दन्तं, तश्चा वन्दि- चारणणदिभ्यो दत्त, हात्‌ पुचादिभ्यो दत्त, प्रतयुपकारत wea र्युपकारतया दत्त, le कन्यापरिणयाथं तत्सम्बसिने दत्तम्‌, श्ननुग्रहाथं WATE ।

एतच्च इहस्यतिना अद्धादत्तवेना मिहितम्‌ | श्रनुयदह-सम्मोत्यो- सवुष्टितोऽमेदमादाय acts सप्ततम्‌, भेदमादाय बादस्यत्यमष्ट- मलाभिधानमित्यविरोधः | दतरेतरव्यवच्छदे न तात्यय्येम्‌ |

402. Tal |

मातापिचोगुरौ fas विनौते चोपकारिणि । दौनाऽनाथविशि्टेभ्यो दत्तन्तु सफलं भवेत्‌ ॥

a rn ~= ~~~

१ सप्तविधल्वमादयेति पाठान्तरम्‌ |

९५३७ विवादरुनाकरे | (12)

403. RITA: | भयचाणाय THT AAT कायेप्रसाधनात्‌ | gaa विधिना दत्तं विद्यात्मत्युपकारि कम्‌, |

on Ly #

अविक्नातोपलब्यथं दानं यच निरूपितम्‌ |. उपलब्धिक्रियालब्धं सा तिः परिकौत्तिता ॥ प्राणसंश्यमापननं यो मासुत्तारयेदितः। सव्वं तस्य दास्यामौत्युक्तंऽपि न तथा भवेत्‌ ॥

न्‌ तथा भवेत्‌ न तस्य दातव्यमित्ययः |

404. अदत्तं षोडग्रात्मकमिति यदुक्तं तचा नारदः | HAY भयक्रोधकाम शेकरुगन्वितेः | तथोत्कोचपरौदहासव्यत्यासच्छलयोगतः ॥

A fara बालमुढाऽस्वतन्त्े्चः मन्तोन्मत्तापवजतः। कत्त ममाऽयं कर्म्मेति प्रतिलाभेच्छया च यत्‌ ॥

भयं aa दौयते तत एव, क्रोधादयो रुगन्ताः प्ररुतिस्थता- विरोधिनो विवक्षिताः । उत्कोचोऽगरे वच्छमाणः । परोहास उपहासो दानाभिसन्धिमन्तरेण दानबोधकवचनमिति यावत्‌ | TAG BAVA दानमन्यस्मिन्‌ दातव्ये we aT werd, ऋलं as परिभाव्यान्यदानम्‌, इलं प्रमाद दति प्रकाश कारादयः |

[8 ----~------~-~----~ -----~ ~-----~ ____ ._ --- ----- --~ ~~~ --- ~ - - ~ -------~ ~~~

१ यथेति पाठान्तरम्‌ | ९ प्रत्युपकारकमिति पाठान्तरम्‌ | ५४ 8 बालब्रूढाखतन्त्रानेरिति कचित्याटः।

(12) दन्ताप्रदानिकतरष्कः। ९३५.

बालोऽच कार्य्याकाय्यैनिणयाक्तमवयोयोगो | मूढः खभावादेव कार्य्याकाय्थे विवेकशून्यः | aaa: पुचदासादिः। मत्तो मदिरा- दिना । उन्मत्तो वातादिना । श्रपवजिंतो बन्धुबहिष्कुतः । प्रति- MARI सम्म्रदानकन्तुकासत्यवचनमूढतया? ।

कामधेनु-मिताच्षराभ्यांः बालमूढास्तन्तरात्ते रिति लिखितं, व्याख्यातञ्च faaratrararat रोगाभिश्वत दति । रूगन्वितश्चा- साध्यरोगान्वित दति विदतम्‌ । कामधेन्वादावपवजितमिति पाठः । ` श्रपवजितं दत्तमिति मिताच्तरा-इलायुधाभ्यां व्याख्यातच्च |

405. कात्यायनः | कामक्रोधाऽखतन्त्रा्तक्तौवोन्मत्तप्रमोदहितेः । व्यत्यासाच्च परौहासाद्‌ यदत्तं तत्प॒नर्हरेत्‌ ॥ यदि कायस्य सिद्धयाधे"सुत्कोचा या प्रतिश्रुता | तस्मिन्नपि ufagsa न देयाः सा कथञ्चन | तथाः प्रागेव दत्ता स्यात्प्रतिदाप्यः स तां बलात्‌ दण्डश्वेकाद्‌शगुणमाहगां्गोयमानवाः ॥

१९ प्रत्युपकारवचनमूढ तयेति पाठान्तरम्‌ | ₹ कामधेनुमिताक्षरयोरिति पाठान्तरम्‌ | ठ व्यत्यासपरिडासम्याभिति पाठान्तरम्‌| ४ कण्येप्रसिद्राथंमिति पाठान्तरम्‌ ।

५ स्यादिति Tercera |

९ तस्ित्र्थःप्रसिदे fafa पाठान्तरम्‌ |

© अथेति पाटाम्तरम्‌।

१३६ विवादरन्नाकरे (12)

Wada दत्तं धम्मेकाय्यैमन्तरोण' दन्तं बोद्धव्यम्‌ | सुखेनात्तेन वा दत्तं श्रावितं धम्मेकारणणत्‌ | AZM तु श्टते दाप्यस्तत्सुतो ASA संशयः ॥ दूति कात्यायनवचनात्‌ | 406. Seta: | कु्-कुष्ट-प्रमत्तार्त-वालोन्मत्त-भयातुरैः | मन्ताऽतिदृज्च-निधुतेः सम्मूढ-शेकि-रोगिभिः। awed तथेतेर्यददत्तं तत्प्रकीर्तितम्‌ ॥ निधूतोऽपवजितः । नमदत्तं क्रोडादन्तम्‌ । 407. गौतमः कडकरष्टभोतात्तलुब्धबालस्थविरमूढमत्तोन्मत्त- वाक्यान्यन्टतानि | 408. ख स्पतिः। प्रतिलाभेच्छया दत्तमपाते पाचशङ्धया | RA चाधम्भेसंयुक्तं खामौ तत्पुनरापुयात्‌ ॥ 409. अत्र नारदः | अपात पाचमिन्युक्तं काय्य चाधम्भेसंहिते । यदत्तं स्यादविक्नानाददत्तं तदपि स्मृतम्‌ | श्रधम्मेसं हिते श्रधम्मसंयुक्ते । 410. मनुः | wale येन यदत्तं कस्मैचिद्याचते धनम्‌ । पश्चाच्च न तथा तत्स्यान्न देयं तेन तद्भवेत्‌ ॥

न ~ ए 1

९ भेम्धकाममन्तरेणेति पाठान्तरम्‌ |

(12) दनतापदानिकतसङ्ः | १३७

यदि संसाधयेत्तत्त्‌ AANA वा पुनः ।

राज्ञा दाप्यः Yau स्यात्तस्य Sere निष्कतिः |

ward याचिला weld यदि तेन wai न करोति, तदा तस्य तद्‌ इरण्णीयम्‌ । यदि तु स दर्पान्नोभाद्धा तमथं साधयेत्‌, तदा राज्ञा सुवणं दण्डनौोय दत्यरथैः | 411. नारदः।

गह्लात्यदत्त यो मोहाद्यश्चादेयं प्रयच्छति |'

दण्डनोयावभावेतो धमते महौश्िता ।

Wea षोड्शात्मकं नारदोक्रमेव | तथा अदेयमन्वाहितादयष्ट- विधमेतदूक्रमेव । श्रधुना यद्‌त्कोचमाभित्य दत्तमद त्सुक्तम्‌ |

412. ATS काव्यायनः। सेयसाहसिकोदृत्तपार दारिकशंसनात्‌ ।* द्‌ शनादरत्तनष्टस्य तथासत्यप्रवत्तनात्‌ ॥ प्रात्तमेतेस्तु यत्कि्वित्तद्‌ त्कोचाख्यमुच्यते । न दाता तच दण्ड्यः स्यान्मध्यस्थश्चेव दण्डयति ॥ aay wey स्तेयसाहसे, ते यस्य स्तः स स्तेयसाहसिकः, ow ठन्तच्युतः, तेन स्तेयसाहसिकोदत्तपार दा रिकटत्तनष्टानां antes साच्छादौनामसत्येर प्रवत्तेयित्रे वा यद्धनं खोकृतं age

LE NT नाजा क he मा

१ अदेयदायको द ष्डयसलथाऽद प्रतो चकः | दति क्रचित्‌ are: | ९ सेनसादसिकधूत्षेपारजापिकशंसनादिति पाठान्तरम्‌ | 5 असत्येनेति पाठान्तरम्‌ |

Rs विवादर्न्नाकरे (12)

वाक्ये aa । श्रतस्तत््रतिश्र॒तमपि wed दन्तमप्याच्छेद्यतया बोद्धव्यः पूर्ववाक्ये | तच मध्यस्थो cong यो Su: स दण्डनोयः। एकादशगुणं यरोतेव दण्ड इति यदि काय्यष्येत्यादिसरहितेत- द्ाक्यायैः । एकाद्‌ग्रगुएलश्च खोकृतोत्को चापे्चया |

इति विवादर्न्नाकरे दत्ताप्रदानिकतरश्ङ्कः।

~ -~--- -- -- --- -- - = ~~ ~~~ ~ ~ = ~~ ~ ------- rtm - - - ~~~,

१ ग्रो तखमिति पाठान्तरम्‌ | २ यदि काय्येस्य सिडथेमुत्‌कोचा स्थात्‌ प्रतित्रता । इत्यादि पूष्वौक्वाश्चेना- frre रतदाक्याथ TATU: |

अथ अम्धुपेत्याशुखूषाविधि-ः स्लयोद शतर द; ।

413. तच इद्धस्प्रतिः। अदेयादिकमाख्यातं शतानासुच्यते विधिः | अशुशरषाभ्युपेत्येतत्पदमादौ निगद्यते ॥ पदं विवादपदम्‌ ।

414. वेतनस्याऽनपाकम्मे तदनु स्वामिपालयोः |

क मशः कथ्यतेः वादो तमेदचयन्तिद्म्‌ ॥ wiht मूधेन तत्कममेकरः | ददं विवादपदम्‌ | 415. नारदः। अभ्युपेत्य तु शुश्रूषां यस्तां न प्रतिपद्यते | अशु श्रषाभ्युपेत्येतद्‌* विवादपदमुच्यते ॥ शुश्रूषकः पञ्चविधः शस्तेपुक्तो मनोपिभिः। चतुविधः कम्मेकरः शेषा दासास्िपञ्चकाः ॥ vafauarfenad, forge: पञ्चदशात्मानः*

et

१ aq waafafyfcqed । 2 wad दति पाठान्तरम्‌ |

रेन श्एयूषाम्‌ अभ्युपेत्य, श्यवरूषानात्रयणभित्यथंः। श्ठनूषामभ्यपेत्येतदिति पाठान्तरम्‌ |

४ पश्चदशाव्मका दूति पाठटाम्तरम्‌ |

१४० विवादर्न्नाकरे (13

416. za’ इत्यनुरत्तो seata: | अनेकधा तेऽभिहिता जातिकम्मानुरूपतः | विद्याविन्नञानकामा्थनिमित्तेन चतुर्विधाः | waa: पुनरेतेषां क्रियाभेदात््रपद्यते ॥

417. नारद्‌ः। श्ष्यान्तेवासिग्डतकाखतुथेरू्वधिकम्भैशत्‌ | रुते RMAC HAT दासास्तु णृहजादयः ॥ सामान्यमस्वतन्त्रत्वमेषामाहर्मनौषिणः। जातिकम्ेकर रक्तो विशेषो ठत्तितस्ततः ॥

418. zeata: | विद्या चयौ समाख्याता ऋग्यजुःसामलश्णा । तदथं गुरुशुशरषां प्रकृगाच्छास्त्रदेशिताम्‌ ॥

419. नारदः | ्राविद्याग्रहणाच्छिष्यः WATT गुरुम्‌ । तदृत्तिगुरुदारेषु गुरुपुचे तथेव च ॥

420. तथा | समाटत्तश्च गुरवे प्रदाय गुरुदक्षिणाम्‌ |

प्रतौयाव्छण्हानेषा श्ष्यटृत्तिरुदाहता | aq fret wa om: |

१ wa दूति पाठान्तरम्‌|

(13) अभ्युपेत्याशुश्नषातरङ्ः । १४१

421. ay ङ्स्परतिः। विन्नानसुच्यते शिल्पं देमकुप्यादि संस्थितिः" | त्यादिकञ्च तच्छिषटन्‌ कुब्धात्कम्मे गुरोगु हे ।

422. ATT | a शिल्यमिच्छन्नाहन्तं बान्धवानामनुक्ञया | आचाय्यस्य वसेदन्ते कालं Heal सुनिश्चितम्‌ | आचायः शिष्छयेदेनं aay दत्तजौ वनम्‌, | न चान्यत्कारयेत्कम्मे पुचवच्चेनमाचरेत्‌ | खमात्मजात्युचितम्‌, WENA, अन्ते पाश्च, काल- vated, सुनिितं arfaaq, श्रन्यत्‌ शिन्यशिक्तातः | अ्राभ्यामन्तवासौ शत उक्रः |

423. अथा RATA: | यस्तु न ग्राहयेच्छिल्यंः कम्भाणयन्धानि कारयेत्‌ | प्राप्रुयात्स्ादसं पूव्यं तस्माच्छिष्यो निवत्तते ॥

424. ATL | शिक्छयन्तमद्‌ टच यस्त्वा चाय्ये परित्यजेत्‌ । बलाद्वासयितव्यः स्यादध-बन्धो च तोऽररति ॥

१ हेमषटष्यादिसुख्ितिरिति पाठान्तरम्‌ | २ दवेतनमिति पाठान्तरम्‌| > ग्रारयेच्छिष्यभिति पाठान्तरम्‌|

१४२ विवादरन्नाकरे (13)

शश्ितोऽपि" छतं कालमन्तेवासौ समापयेत्‌ | तच कम्मे च AHA तत्फलम्‌ |

वधोऽ ताडनमात्र, बन्धो यन््रणभिति कञ्चित्‌ । हृतं कालं व्यवस्था पितं समयम्‌ । तत्फलं कम्मेफलं त्यादिकम्‌ |

425. तथा । aaa: समये कत्वाचाय्यप्रदक्िणम्‌ | श्रक्तितश्चानुमन्येनमन्तेवासमै fara | श्रय प्रकृतानुसारात्कामनिमित्तेनोक्रं wan ठतोयम्‌ |

426. seata पर्भिाषत। यो Wea परदासौन्तु स न्नेयो वनिताग्डतः | कम्मे तत्छामिनः कुय्याद्यथाऽन्नेन तोः नरः ॥ 427. स रवात्रग्टतन्माद। बहुधाऽन्रश्तः' प्रोक्तस्तथा भागग्लोऽपरः | हौनमध्योत्तमत्वश्च HATTA चोदितम्‌ ॥ दिनमासाङ्खषणए्मासदिमासाब्दग्तस्तथा । कम्मे कुव्यात्प्रतिन्नातं लभते परिभाषितम्‌ ॥

UMS HARA UA: |

१ शिकततितेऽपौति पाठान्तरम्‌| २ यथान्योऽथग्टत दूति पाठान्तरम्‌ | > अथग्टत Cha पाठान्तरम्‌ | ४ अथेग्टत दति पाठान्तरम्‌ |

(13) MATATAATALY: । १४द्‌

428. अथ खमतेन चिविधमुक्तं तकमा नारदः। तकस्िविधो Ha उत्तमोमध्यमोऽधमः | शक्तिभक्यनुरूपा स्यादेषां कम्माश्रया शतिः ॥ उत्तमसू्वायुधौयोऽच मध्यमस्तु ATT: | अधमो भारवाहः स्यादित्येष चिविधो शतः ॥ भरक्रिरुपचारः | कम्मश्चिया काय्थेनिबन्धना |

429. zeuta | आयुधौ चोत्तमस्तेषां मध्यमः सौरवाहकः। भारवाहोऽधमः प्रोक्तस्तथा च SAAT ॥ दवप्रकारो भागग्टतः छषिगोजौविनां स्मृतः | जातश्स्यात्तथा AC लभेत न संशयः ॥ भागमिति शेषः |

430. तथाधिकम्भक्नतमाद् नारदः। Saar यः स्यात्कटुम्बस्य तथोपरि | सोऽधिकम्भकरो नेयः स च कौटुम्बिकः स्मृतः ॥ may aay, श्रनयोदयोरप्यधिकम्मेकर-को टुम्बिकसंज्ञे यव-

` राय)

431. शुभकम्मेकरा Ba चत्वारः समुदाहृताः | HIRATA शेषा दासास्िपश्चकाः ॥ arate दिविधं प्रोक्तम शुभं शुभमेव च । अशुभं दासका्म्मोक्तं शुभं Tea: स्मृतम्‌ ॥

१४४ विवादस्नाकरे (13)

चत्वारः शिश्यान्तेवा सिश्तका धिकम्मक्तः, aaa: frerfea- यस्य | 432. तया | रदद्वारा शुचिख्थानरथ्यावस्कर शोधनम्‌ | TA HANA SAMA ATS MSTA ॥ इच्छतः स्वामिनश्वाङ्गरुपस्थानमथाऽन्ततः | अशुभं कम्मे विज्ञेयं शुभमन्यत्ततः परम्‌ ॥ श्रोधनमिति प्रत्येकमभिसम्बध्यते, ग्रदणञ्च॒ उञ्द्यनञ्च यदणो- Sq | दच्छतः सखवामिनः स्वामिन दच्छानुसारेण, अद्गंस्ता- दिभिरूपस्थानं संवाहनं तचाङ्गानामेव, wea: समोपतः | 433 RIAA: | विणएमचोन्माजनश्चव' नग्रत्वपरिमदहनम्‌ | प्रायो दासौसुताः कृर्य्थगंवादिग्रहणञ्च यत्‌ ॥ aqauftaed परिधापनं, aaa सति परिमदनं संवा इनमिति

पारिजातः 434. अथ नारदः |

हजातस्तथा AAT लब्धो दायादुपागतः | अन्नाकालग्डतस्तदद्‌ाहितः खामिना चयः॥ मोक्िलो महतश्चणणयद्ध प्राप्तः पशे जितः । तवाहमित्युपगतः प्रव्रज्यावसितः छतः ॥

` भक्तदासश्च विन्नेयस्तथेव बडवाकषतः।

विक्रता चात्मनः शस्त्रे दासाः पञ्चदश WAT: I

ooo

९ विम चोत्खञनश्चेवेति पाठान्तरम्‌ |

(13) MITA ATATACH! | १४५

गहे जातः खदास्यां जातः, क्रौतो मूल्येन ` खोहृतः, लब्धः परतियहा दिना, दायादुपागतः क्रमागतद्‌ासः, श्रन्नाकालग्टतो दुभि aq दत्वा ररितप्राणः, श्रादित arated, मोकठितो axa णात्‌ ऋछणएमोचनाभ्युपगतद्‌ास्यः, युद्धे प्राप्तः समरे विजित्य ग्टहोतः, पणे जितो यद्यस्मिन्‌ वादे पराजितो भवामोत्यादिपरिभाषणेन दासीकृतः । चूतजित दति प्रका श्-पारिजातो |

तवाहमित्युपगतस्तवा₹ं दास दूति छतभ्येपगमः, प्रत्रज्यावसितः WABI: कतः कतकाल एतावन्तं कालं तवां दास दत्यङ्ग- ware दति यावत्‌ | भक्रदासो भक्ताथमेवाङ्गोरतदास्यः, वड्वाङृतो वडवा दासौ तया कतस्तल्लोभादङ्गोरृतदास्यः, विक्रेता श्रात्मनः-खविक्रयेण STAI: | 435. तथा |

तच पुव्यश्तुरवर्गो नैव दास्यात्प्रसुच्यते ।

प्रसादात्छामिनोऽन्यच दास्यमेषां कमागतम्‌ ॥

विक्रोणौते aaa: सन्‌ य आत्मानं नराधमः।

स जघन्यतमस्तेषां सोऽपि दास्यान्न मुच्यते ॥

प्रसादः प्रोतिः, खतन्लः खवशः |

माकण्डेयपुराणे चाण्डालदासतां प्राप्तस्य इरि श्वन््रस्य वाक्यम्‌? | 436. aut |

चाण्डालेनाऽननुन्नातः प्रवेश्ये ज्वलनं यदि |

चार्डालदासतां प्राष्छे पुनरन्य जन्मनि ॥

१ दासौभूत इति पाठान्तरम्‌, २ वचनमिति पाठाम्तरम्‌ |

१४६ विवादश्नाकरे (13)

437. मनुः | न स्वामिना विषष्टोऽपि yet दाख्याप्मसुच्यते । निसगजं हि तत्तस्य कस्तं तस्माद्यपोदति ॥ सखामिप्रसादादपि शूद्रस्य चतुवेगग्यन्तरस्य जघन्यतमर्तकस्य वा न दास्यविमोक्त इत्यथैः | एवश्च प्रसादमन्तरेण न परदास्यादिसु- च्यते दूति शद्रेतरग्टदजातादिविषयष्मित्यविरोधः |

438. प्रत्राज्यवसितः कस्य दास CMH नारदः।

रान्न खव हि दासः स्यात्मत्रज्यावसितो नरः | न तस्य हि विमोक्षोऽस्ति न विशुद्धिः कथञ्चन ॥ प्रतरज्यावसिता यच चयो व्ण दिजातयः | निवासं कारयेद्धप्रं दासत्वं छचविर्‌ पः ॥ चचविट्‌ क्षवियवेश्यौर |

439. Taq | पारिव्राज्यं weber तु यः ara a तिष्ठति | शवपादेनाङ्गयित्वा तं राजा शधं प्रवासयेत्‌ ॥ wea पारिव्राज्यवतो wal |

दति विवादरनाकरे अभ्यपेत्यागुश्चषातरङ्ः |

rE

१९ श्एद्रेतरपरमिति पाठान्तरम्‌। ₹ समाहार दन्द्रवसलादिति बोष्यम्‌ |

अथ दास्यमोच्षविधिश्चतुहंशतर ङः |

440. » aa ATT |

तवाहमित्युपगतो' योऽखतन््नः प्रयच्छति । न स तं प्राप्रुयात्कामं पृव्वस्वामौ लमेत तम्‌ I चोरापहृतविक्रौता ये च दासीक्षता बलात्‌ | राज्ञा मोचयितव्यासे दासत्वं तेषु नेष्यते ॥ यश्चैषां स्वामिनं कश्चिन्मोश्येत््राशसंश्यात्‌ | दासत्वात्स विसुच्येतः पुचभागं लभेत च | अन्नाकालग्टती दास्यान्मुच्यते गोयुगं ददत्‌ | भक्ठितश्चापि यद्स्तुः न तच्छुध्यति कम्भेणा ॥ आदितोऽपि धनं दा MTA यद्यनसुद्वरेत्‌ | अथोपगमयेरेनं सोऽपि क्रौतादनन्तरः ॥ णन्तु सोदयं दत्वा खणौ द्‌ास्यादिमुच्यते | छतकालब्युपर मात्कृतकोऽपि विमुच्यते |

` तवाहमित्युपगतो युद्ध प्राप्तः पणे जितः | प्रतिशोषप्रदानेन मुच्यते तुल्यकम्भेणा ॥ भक्तस्योपेक्षणात्सद्यो भक्तदासः प्रमुच्यते | निग्रहादड़्वायाश्च मुच्यते वडवाकषतः* ॥

१ तव!'हभिति चात्मानं पाठान्तरम्‌| 2 परिमुच्येतेति पाठान्तरम्‌ | ३ anata यदुभिक्ते दति च पाठान्तरम्‌ | ४ asaya: |

१४८ विवादरु्नाकरे (14)

चौरापदतविक्रौताश्चौरेरपदताः सन्तो विक्रोताः। एषां दासानां मध्ये यः प्राणसंश्यात्खामिनो मोचयिता, सः सद्य एव दासो दास- लादिसुच्यते पुचभागं लभेत चेति यश्चेषामिति stare: |

चरन्नाकालब्तो दुर्भि्तादौ wy द्वा मरणाद्रक्वितो गोयुग- प्रदानेन मुच्यते । न तु यद्भचितं तेन, तत्कम्मेणा दध्यति, तेनेतच्छुद्यथैमवश्यं गोयुगं दातव्यम्‌ ।

श्रयोपगमयेदिति यस्मिन्ना हितो दासस्तमेव यदि याहयेत्तदासौ क्रोतादनन्तरः करौतादवशिष्टो भवतौोत्ययः। प्रतिणोषप्रदानेन खतुल्यद्‌ासप्रदानेनेत्यथः । निग्रहादाच्छेदात्‌ । वडवा दासौ |

441. याज्ञवरक्यः | बलादासौकतथौरेविक्रौतश्वापि मुच्यते । स्वामिप्राणप्रदो भक्तत्यागात्तन्निष्कुयादपि ॥

442. कात्यायनः। खदासौं यस्तु ATTA च भवेत्ततः | | AAV WH कार्या स्याददासौ सान्वया तु AT | wag ats खामिना तस्यां जनितं पुज, सान्या aaa. सहिता सा श्रदासौ कार्य्या sagas, wae लन्य एव पुचस्तदथेक्रियायामिति न सान्वया श्रदासौ कांति एवमेव प्रका श-पारिजातो | प्रसादात्छामिनोऽन्यचेति wala च प्रसादज- दास्यविमोरकमा

--~~ ~ a == en "~~

१ गोयुगप्रदानान्मुच्यते दूति पाठानरम्‌ | ९ प्रा्नप्रसादजखदास्यविमोक्तविधानभिति पाठान्तरम्‌ |

(14) दास्यमोच्ततर ङ्कः | १४९

443. ATL! | ‘et दासमिच्छे्यः कत्त॑मदासं प्रीतमानसः | न्धादादाय तस्याशु भिन्द्यात्‌? कुम्भं सहाम्भसा ॥ aaah: सपुष्याभिर्म॑ञ्न्यद्धिरवाकिरन्‌ | अदास इति चोक्ता चिः प्राद्मखं तमथोत्स॒जेत्‌ ॥ ततः mata वक्तव्यः स्वाम्यनुग्रहपालितः। भोज्यान्नश्च प्रतिग्राद्यो भवत्यभिमतः सताम्‌ ॥ प्रोतमानससतष्टः, स्कन्धात्‌ खदासस्य yal भिन्द्यात्‌, श्रम्मसा सलिलेन सद, एनं दासम्‌ श्रद्धः पानोयरुतजेत्‌ faa । ततः mifa खाम्यनुग्राहपालित दति संज्ञया वक्तव्यः । श्रभिमतः पूज्यः | 444. तथा | WIAA TAA भार्य्या दासस्तथा सुतः | यत्ते समधिगच्छन्ति aaa तस्य ATA | समधिगच्छन्ति श्रजेयन्ति |

445. देवलः | पितर्युपरते yar विभजेयुधनं पितुः | अस्वाम्यन्तु भवेदेषां निर्दोषि पितरि स्थिते ॥ पत्यो जौवति नारौणां दासानां खाभिनि faa तदन्नियतमस्वाभ्धं सव्वर्थेत्रवौन्मनुः ॥ विश्रं ब्राह्मणः श्रद्रादव्योपादानमाचरेत्‌। न fe त्याऽस्ति fafa भत्तहायधनो हि सः॥ `

९ खदा समिति पाठाग्तरम्‌ | र दिन्द्यादिति पाठानरम्‌।

१५० विवादरन्नाकरे , (14)

446. काद्यायनः।

दासस्य fe धनं यत्स्यात्खछामौ तच प्रभुः स्मृतः | प्रकाशं विक्रयाद्यत्त न स्वामौ धनमहंति ॥ प्रकाग्रं खामिनः।

447. aq: |

दासेनोढा त्वदासौ या सापि दासौत्वमाप्ुयात्‌। TARA प्रभुस्तस्याः स्वाम्यधौनः प्रभु्यतः ॥

प्रकाशं विक्रयाद््तु न सामो धनमहंति, यत्त प्रकारं खामिना दासे विक्रौतं, यद्वा खविक्रये दासेन मूल्यतया प्राप्न, यद्वा प्रसादे खामिना दासस्य कृते दत्तं, aa दासधनेऽपि न सखामोौ प्रभुरिति प्रकाशकामधेनुपारिजातप्रश्टतिषु पाठयः |

प्रकाशविक्रयाद्यथं तत्छामौ धनमरंतौो ति लच््लौधरेण पठितम्‌ | तदपि प्रकाशविक्रयाद्यथं wi तत्खामौ दास एवारति, न दासप्रभोष्तच wea सखरसखण्डनेनापि प्रतिप्रसवपरतया श्रन्यया- TITS विरोधाः व्याख्येयम्‌ |

` दासेनेति यो यस्य दासस्तेन तददास्यपि परिणणैता तस्य दासौ

भवतौत्ययेः । दासपदेन प्रथमेन सप्रतियोगिकद्‌ासव्वस्याभिधाना- ददासौत्यत्रापि सैव वाख्येया |

` १ तदहासापौनभमित्यधिकः पाठोऽपि ews | ९ प्रकाणकामधनुपारिजातदृष्टपाराद्‌थे दूति पाठान्नरम्‌ | > अन्यथा प्रतिघ्रसवपरताया शसो कारे waged भार्य्यापुजख दासखेत्यादि- व्नेनेव गताथेतेन अस्य वचनस्य त्रै फल्या दित्य; | ५ सेव स॒प्रतियोगिकेवेत्यथः |

(14) TART TITG: | १५१

तचाऽदासौ दिविधा- कस्यापि न दासौ, कस्यविदहासौ वा, उभयचापि सामान्यतोऽप्यपेचणोयानुमतेरनुमतिरपेचणोया९ | यदि तुर नजो बयत्यत्या कस्यापि या न दासौ, सा श्रदासौत्यभिमतं, तचापि श्या कस्यापि दासौ, तस्यामपि सामान्यतो विगरेषतो ar ` सखामिखो कारेण दासत्यक्ताया ऊढाया विवाइयिटस्तरामिखत्वास्पदल्व भवितुमरत्येव, तच्च न्यायादाक्यगत्येतिरं न कञ्चिद्धिगेषः |

इति विवादरन्नाकरे दास्यमोत्ततरङ्कः |

=" ae ----~~ =-= ~ ~= -=~-~ ---- ~ - ee ne ee ree a eet os

१ अनुमतिदांस्यसखोकारे दूति ia: | > यद्यपोति पाठान्तरम्‌ | दे न्यायद्रारा भवत्येव फलतो वेति पाठान्तरम्‌ |

अथ दास्याधिकार विधिः पञ्चद्‌ गतर ङ, | 448. अथ ATL: | वर्णानां प्रातिलेाम्येन दासत्वं न विधौयते | MURATA STA दारवदासता मता ॥ aun: aaa: सखधम्मेत्या गिनोऽन्यच सखधम्मेत्या गिनं परित्यज्येत्यथेः | 449. कात्यायनः। स्वतन्त्रस्यात्मनो दानादहासत्वं दार वद्भगुः | fay वर्णेषु fara दास्यं विप्रे न विद्यते ॥ वर्णाना मानुलाम्येन दास्यं न प्रतिलोमतः | राजन्य-वेश्य-्रद्राणं त्यजतां हि स्वतन्त्रताम्‌ ॥ रसमवरणाऽपि विप्रन्तु दासत्वं नैव कारयेत्‌ | प्रौलाध्ययनसम्यन्नं तदूनं कम्मे कामतः ॥ तापि नाशुभं किञ्वित्प्रकुव्वोत दिजोत्तमः। ब्राह्मणस्य हि दासत्वा न्रृपतेजो विहन्यते ॥ ` छविटश्रद्रधम्भेसतु समवशं कदाचन । कारयेदासकम्माणि ब्राह्मणं न Teale: |

का ` te eee

९ अथ दास्याधिकारिण दूति पाठान्नरम्‌। २ aust fa पाठाग्तरम्‌।

[त a ak se ््म्० ज ० fn ------~ ~~~ --~ ~~ --*

(15) दास्याधिकारतरङ्कः | १५द्‌

TAT ITEM न, तदूनं ओोलाध्ययनन्युनं ब्राहणः wae कारयेत्‌ । तत्रापि नाशम विण्लूचशोधनादिकं न कारयेदित्ययेः |

चथ्विटश्‌ द्धम्मेखिति चजियवेश्यश्‌ द्राणन्तु समगुणनामपि साव्येऽपि कदाचित्‌ दासखामिभावो भवेत्‌, त्राद्मएन्तु सवण समानवणं समानरुणं न कारयेद्‌ दति इदस्पतिमेन्यते इति पारिजातहलायुधस्वरसः |

Safe TUNG ब्राह्यणो ब्राह्मणं cremate न कारयेदिति ARTA: | AWAY sare एवेति ।

450. aq |

afaasaa वैश्यश्च ब्राह्मणो इत्तिकषितम्‌ | विग्यादान्टश्स्येन स्वानि कम्माणि कारयेत्‌ ॥

खानि कर्म्माणि चचियवेश्वजात्युक्तानिः | 451. तथा |

दास्यन्तु कारयेन्मोहाद्राह्यणः Aaa दिजान्‌ | अनिच्छतः प्रभावत्वाद्राक्ना दण््यः शतानि षट्‌ ॥

प्रभावलात्रथुतात्‌ | TAT शौलाध्ययनसन्पन्नान्‌ । तेन यो aye: ग्ोलाध्ययनसम्पन्नान्दिजाननिच्छतः खप्रभुला द्विजा नुचित- कर्माणि कारयेत्‌ स राज्ञा षट्पणश्रतानि दण्ड्य इत्यथः |

$e ed न~ ~+ ~~ ~~~ ~~ --------~~-~

१९ दासल्मिति we: | २ र्तियवैश्यजात्युचितनोति पाठान्तरम्‌ |

९५४ विवादर्न्लाकरे . (15)

452. तथा |

Wey ACTA कौतमक्रौतमेव वा | दास्यायैव fe खृष्टोऽसौ स्वयमेव' स्वयम्भुवा |

श द्रन्तु क्रोतमकरोतं वा दास्यं जघन्यमपि कारयेदित्य्ैः ।

453. विष्णः। Tana दास्ये नियोजयति तस्योत्तमसाहसं SUS: ।

श्रखतन्त्रस्य arate दासत्वरं प्रातिलोन्येना पि प्रतिपादितं माकंण्डयपुराणे ररिन्द्रोपाख्याने | श्रतएव ॒कात्यायनादिभिः प्रातिलोम्येन द्‌ासत्वनिषेधे खतन्त्रपदमुपात्तम्‌* |

454. कात्यायनः। आदद्याद्राह्यणों यस्तु विक्रौणौयात्तथेव च | राक्ता तदृतं काय्यं दण्व्याः स्युः सव्वं एव ते ॥ कामात्तु संश्रितां यश्च दासौ कुगयात्कलस्वियम्‌ | सक्रामयेत्तयान्यच SSAA भवेत्‌ ॥

कामादिच्छातः, यख्िच्छयोपगतामपि कुलस्तियं दासोकुर्य्ात्‌ WG वा TAG, स दण्डय त्यर्थः |

१ ब्राद्धणस्येति पाठाम्तरम्‌ |

₹ खामिष्िति पाठाम्नरम्‌ |

द खामिद्‌ासत्वमिति पाठान्तरम्‌ |

४ ख तन्त्र पद सुपन्यस्तमिति पाठान्तरम्‌ | ४५ तद्‌ाङृतभिति पाठान्तरम्‌ |

(15) दास्याधिकारतरङ्कः | १५५ 455. तथा | बालधाचौमदासौश्च दासौमिव भुनक्ति यः| परिचारकपर्बो वा प्राप्रुयात्पव्वेसादसम्‌ ॥ विक्रोमानां यो भुक्तं दासौ विक्रेतुमिच्छति । अनापदिस्थः शक्तः सन्प्राप्रुयाद्िश्तं दमम्‌ ॥ बालधा्चौ बालस्य स्तन्यद्‌ानेन पोषणं कुर्वाणम्‌, weet

fafaat शरणागतां वा, परिचारकः सेवकः, विक्रोशमानां नां विक्रेतव्येति वदन्तोम्‌ |

इति विवादरन्नाकरे दास्याधिकारतरङ्ः |

यानन म LE --- ~ ~ ~ =» ntl? = ~~ hs gaa Se, = {2 म

९ भक्रदासोमिति पाठान्तरम्‌ |

HY वेतनस्यानपकियाषोडशतर ङः |

456. तच नारदः। ‘

तानां बेतनस्योक्तिदानाधमनविक्रये | वेतनस्यानपाकम्मे तदिवाद्‌ पदं स्मृतम्‌ ॥

सत्याय वेतनं दद्यात्कम्बेस्वामौ यथाक्षतम्‌ | आदौ मध्ये विरामे च कममणो यदिनिितम्‌ |

शतावनिञ्चितायान्तु दश्भागमवाप्तुयुः | लाभगोवौग्येशस्यानां बशिग्गोपलषौवलाः ॥

यथाकृतं यथाव्यवस्था पितम्‌ | कम्मण areal मध्ये श्रवसाने वा, रादौ पञ्च, मधये सप्त, श्रवसाने आष्टा विंशतिरिति क्रमेण दूति पारिजातः । गोवौ्यं गवां arog सौरमित्यर्थः |

457. याज्ञवल्कयः |

"दाप्यस्तु दमं भागं बाणिज्यपशुशस्यतः । अनित्य तिं यस्तु कारयेत्स महौग्डता ॥

यः कम्मग्तिमयवस्था्य खामौ बाणिच्यपश्पालनङृषिकर््राणि कारयेत्‌, स तस्मे बाणिष्यादिफलतो दशमं भागं ween दापयितव्य दृत्यथेः |

१ मध्यऽवसखाने चेति पाठान्तरम्‌ | ९ तदएममिति कचित्‌ पाठः । खयं न ददाति Gwar राज्ञा दाप्य इत्यथः a

(16) वेतमस्यानपक्रियातरङ्कः | १५७

458. तथा | देश कालश्च योऽतोयात्कम्यं कर्य्या योऽन्यथा | तच तु खामिनग्छन्दोऽधिकं देयं छतेऽधिके | कन्तव्योचितदे शकालावतिक्रामन्‌^ न्यूनलादिना अन्यथा Haq wan: wires इच्छया शतिं लभते | खाम्यपेक्तितञ्चा धिकं gaa श्रधिकां wh लभते ca: | 459, चनेकसाध्ये विप्रोषमाद् |

यो यावत्कुरुते कम्मे तावत्तस्य तु वेतनम्‌ |

उभयोरप्यसाध्य्चेत्साध्यं कुर्व्याद्यथा्रुतम्‌ ॥

श्रनेकपुरुषे्यत्साध्यं कम्मे, तत्र उभयोरप्यसाभ्ये कर्मानुरूपेण बेतनं देयम्‌ | यत्र तु खामिकम्मकारयोरूभयोरन्यतरस्य वा साध्यं भवति, aa aura यथा विहितं वेतनं काय्येमित्यथेः । तदभि- घानमगे |

पारिजाते तु उभयोरपौत्युभयग्रहणएमनेकोपलच्षणाथं, तेन दराभ्यामश्क्यकम्मणि तदा यो wet ara करोति, तदी कर्मानुरूपेण वेतनं देयं, साध्ये तु यथाश्रुतं यथापरिभाषितं देयमिति व्याख्यातम्‌ । एतेन साध्यमिति पदस्थाने ara दति पदमवगतमिति wad | 460. रहस्पतिः।

विभागं पश्चभागं वा ग्ह्णौयाच्छौर वाहकः |

ee

१ कन्नवयोचितदेश्कालातिक्रमेणेति पाठान्तरम्‌ | २ अशा यमिति कचित्‌ ara: |

१५८ विवादश्न्नाकरे (16)

461. अच स ण्व यवस्धां दश्रयति।

भक्ताच्छादण्डतः MCAT Tala WTA |

AAT ATTY प्रखज्ञौतोपधाग्छतः ॥

उपधया व्यापारफलेन ग्रस्यादिना तः, तेन भक्ताच्छादन- ` ग्तादन्य इत्यधेः । नारदौयञ्च दशमां शकन्पनंर प्रोरवारकेतरख्तक- विषयम्‌ । 462. आपस्तम्बः |

उद्सतः कौनाश्स्य दण्डेन ताडनं तथा पशुपाल- स्यावरोधनच्चास्य TATA |

उद्रसतः पलायमानस्य कनाशरस्य दलवाहकस्य दण्डेन ताडनं, तथा पद्एपालस्य दण्डताडनमवरोधनश्च॒श्रस्य पशुनां पश्ववरोधनं काय्येमित्ययः | 463. TART |

समुद्रयानकुश्ला देशकाला्थैदशिनः।

नियच्छयुभतिं यान्तु सा area यदि |

समुद्रयानकुशला दति बाणिज्यविन्नपुरुषोपलक्षणम्‌ |

464. ATS! | कर्म्मोपकर णच्चेषां क्रियां प्रति यदादहितम्‌ । आतप्तभावेन तद्रश्यं न जेयं न कथञ्चन |

१ पञ्चकमिति पाठान्तरम्‌।

₹ दशमांशकथनमिति पाठो युगाः | \

(16) aamearufwatacy: | १५९

उपकरणं योक्तादि, एषां स्वामिनां, क्रियां कृषिरूपां प्रति यदाहितं समर्पितं, तदाप्रभावेन त्येरवेक्षणोयंः न तु awa ग्रासेनेत्यथेः | 465." zeata: | wa न कुर्वत स्वामिनः शदधमणठपि | तिददानिमवाप्रोति ततो वादः प्रवर्तते ॥ ग्रहौतवेतनः कम्मे न करोति यदा तः समथशवेदमं दाप्यो दिगुणं तच्च वेतनम्‌ |

waaay करोतो ति सम्बन्धः |

466. याज्ञवल्क्यः |

हौ तवेतनः कम्मे त्यजन्दिगुणमा हरेत्‌ |

BEA समं दाप्यो त्येरश्य उपस्करः ॥

दिगुणं वेतनम्‌ आआररेदृद्यात्‌ ¦ समं परिस्थापितादनधिकं न दिगुणमित्यथः | तेनारभ्य कम्मे त्यजन्‌ गद्ोतवेतनत्वाग्रदोतवेतन- त्वाभ्यां दिगुण-समवेतने दापयितव्यः | खल्यैरलवादका दिभिः, रच्छः रक्षणोयः, उपस्करः कुद्‌ालफालकादिः |

467. नारदः।

कम्माकुव्वन्प्रति्रत्य कार्य्योऽदत्ला तिं बलात्‌ | गतिं खहोत्वा Hata faut तिमादरेत्‌ ॥

१ waa रक्षणो यभिति पाठान्तरम्‌ |

१६० । विवादश्न्नाकरे (16)

468. काद्यायनः। कर्म्मारम्भन्तु यः क्त्वा सव्वं नैव तु कारयेत्‌ | बलात्कारयितव्योऽसावकुवयेन्दण्डमरईति.॥ 469. zeuta: | प्रति्त्य न FAT: स AS स्यादलादपि | स चेन्न कुर्यादर्पाच wa: कम्मे यथोदितम्‌" ॥ स दण्ड्यः छष्णलान्यष्टौ न देयश्वास्य वेतनम्‌ | ददं प्रतिश्रवणं कात्यायनेकवाक्यतया कम्मारम्भपय्यैन्तम्‌ । यच वेतनं weld कर्ममारम्भश्च म, तचार | 470. ag | WAIST A न कृव्याद्यो द्पौत्कम्मे यथोदितम्‌ | स दण्ड्यः छष्एलान्यष्टौ न देयञ्वास्य वेतनम्‌ | FAT: कर््ाकरण्डेतुराजदेवोपघातरदहितः | 471. तथा | यथोक्तमात्तः FA वा यस्तत्कम्मे न कारयेत्‌ | न तस्य वेतनं देयमल्योनस्यापि AAU: ॥ न कारयेत्छयमन्यद्वारा वा । wate किञ्चिदपरिसमाप्तस्य | 472. तथा | आत्तः कु्व्यात्ससुस्थः सन्‌ यथा भाषितमादितः। सुदीर्धस्यापि कालस्य लभते च सः वेतनम्‌ ॥

१ स चत्र HAMM प्रान्नयादुदिग्रतं दमभिति पाठान्तरम्‌| ९ लभेतेव चति पाठान्तरम्‌ |

[1

(16) वेतनस्यानपक्रियातरङ्कः | १६१

aera Get wat व्यवस्थापितं aa करोति स दौर्ध॑णपि कालेन वेतनमाप्रोत्येवेत्यथंः । .. 473. = ATT |

कले YU त्यजन्‌ कम्मे शतेना श्मवाप्रयात्‌ |

स्वामिदोषादकरणे यावद्भतिमवाप्रुयात्‌? ॥

शटतेरखण्डायाः। तेन तदोषात्यागे कियत्यपि तिनं देया । यदा am एव काले खामिदोषात्यागः, aet यावत्तं तावतो शतिं लभत इत्यथः | 474. विष्णः |

तकश्चा पुणे काले तिं त्यजन्‌ स्वामिदोषविर हेश सकलमेव HA जद्याद्राज्ने पणशतं दद्यात्‌ । तदोषेण यद्विनश्येत्‌ तत्छामिने देयमन्यच राजदैवोप- धातात्‌ | स्वामौ AAA काले wa तस्य सव्वभेव मूल्यं ददयात्पणशतच्च राज्नेऽन्यच दैवात्‌ |

तिं wae वेतनं त्यजन्‌ सखवामिदोषविरदहेण, देवात्‌ देवोपधातान्‌ | 475. ATT: |

WW व्यसनमागच्छेद्यदि वाहकदोषतः |

दाप्यो यत्तच नष्टं स्ादैवराजकूताहते ॥

१ व्वश्थितभिति पाठान्तरम्‌ |

२ खाभिदोषाद्‌पक्रामन्‌ यावत्शतमवःभ्रुयादिति पाठान्तरम्‌ | a ण्टतरोषादिति पाठान्तरम्‌ |

४ कम्म्यमिति पाठान्तरम्‌ |

९९६२ विवादरनाकरे (16) भाण्डं तकव्यापाय्येमाणं द्रवयं, व्यसनं विघटनं, वाहकदोषतो सतकजनदोषतः । 476. TRAF | प्रमादान्नाशितं era: समं दिरदरोहनाशितम्‌ | न तु दाप्यो हतं Vitae जेन वा ॥ द्रो हना शितम्‌ श्राश्यापराधनाशितम्‌ । इतं चौरेद॑ग्धमूढं जलेन वेत्यनेन खतकदोषव्यतिरेकेण पिघरितमुपलच्छते | 477. स्पतिः mya विनियुक्तः सन्‌ want विदधाति यत्‌ । तदथेमशुभं कम्मे स्रामो तचाऽपराश्रुयात्‌ ॥ तदथं wien, wm dette, ant तचापराश्रुयात्‌ स्वामिन एव aa दोषो न तु तकस्येत्यथः? | 478. यान्ञवल्क्यः | अराजदै वकान्रष्टं भाण्डं दाप्यस्तु वाहकः | प्रस्थानविघ्रकचचेव प्रदाप्यो दिगुणां तिम्‌ ॥

श्रराजदेवकादित्यनेन तदोष उपलच्छते । ग्रस्यानविघ्नृत्‌ वेतनं ग्टहोत्वा HATS श्रप्रस्यातार वादक TANT: |

~~~ et tte ree a ney

१९ waaay इति श्टत्यस्येत्यथे दति च पाटागतरम्‌। ` २ wares इति पाठान्तरम्‌| २ खनुपर्थातेति पाठान्तरम्‌ |

(16) वेतनस्यानपक्रियातर्कः | ९६३

479. ठद्धमनुः | यः कम्मेकाले संप्राप्ते न कुर्ग्यादिध्रमाचरेत्‌ | तदृत्तोऽन्यस्तु AAT स्यात्स दाप्यो दिगुणां तिम्‌ 480. | याज्ञवरक्यः | प्रकान्ते सत्तमं भागं चतुथं पथि संत्यजन्‌ | शतिमङपथे wert प्रदाप्यसत्याजकोऽपि च ॥

श्रच च प्रक्रान्ते पयि agua दति ve: सुलभान्यश्त्योपादान- दुलंभान्यश्त्योपादानसमया९ विवक्षिताः, तेषु यथायथं सप्तमं चतुथभागं wef वादका दापयितव्या: । एवं खाम्यपि एषु समयेषु त्याजकः सन्‌? दापयितव्यः |

यत्त॒ wel दिगुणण्डतिदानमुक्तं॒तत्सव्वैथा श्त्योपादानासम्भव इत्यविरोधः |

481. मव्छपुराणे | मूल्यमादाय यो विद्यां fret वा न प्रयच्छति | दण्ड्यः स मुलं सकलं धम्ेन्नेनर महौग्डता* ॥

~~~ -- fo w A CE GT Rt Ge

१ सुलभन्यश्टत्योपादानसमया दूति सुलभान्यश्टत्योपादानदुलंभतरान्यग्टत्यो - पादानसमया दूति च पाठान्तरम्‌ | रुत्तभदुलेभदुलंभतरान्यश्टत्योपादानसमयःा दति पाठः बाचित्‌ | स रुव पाठो युज्यते |

₹ भरम्भिति पाठाम्तरम्‌।

> कन्धज्ञेनेति द्विगुणं कम्ेज्ञेनेति च पाठान्तरम्‌ |

४ मदौक्ितेति पाठान्तरम्‌ |

१६९ विवदरन्नाकरे (16)

482. नारदः। अनयन्‌ भाटयित्वा तु भाण्डवान्‌ यानवाहने । दाप्यो खतेश्चतु्भागं' सब्वम्धपथे त्यजन्‌ ॥ अनयन्‌ वाहकोऽप्येवं खतिहानिं समाप्तुयात्‌ | भारयिला भाटके गोला, भाण्डवान्‌ खामौ, यानवाहने श्रश्चादिदरषादिरूपे, arent .भारकग्रहौता | 483. ढद्धमनुः। पथि विक्रीय age afuryat त्यजेद्यदि | अगतस्यापि देयं BRATS लभेत सः | अ्रगतस्यापि यावद्भन्तव्यमगतस्यापि | ` 484. कात्यायनः यथा च पथि तद्वाण्डमा सिध्येत हियेत वा । यावानध्वा गतस्तेन तावतीं लभते तिम्‌ ॥ श्रासिध्येत श्रवरोधविषयो क्रियेत | 485. नारदः। तिषड़्‌भागमाभाष्य पथि ga परित्यजन्‌ | अददत्कारयित्वा तु सोद्यां तिमावहेत्‌ ॥ यो रतिमाभाय्य गच्छामोति प्रतिज्ञाय पथि युग्मं खतभाण्डादि त्यजेत्‌ ्रसाधुलात्‌ स we: षड्भागं दाप्य दति प्रथमखण्डायः |

१ ग्टतिचतु्भागसिति पाठान्तरम्‌ | ₹ यग्यभिति पाठन्तरम्‌ |

(16) वेतनस्यानपक्रियातर्ङ्कः | १६५

खाम्यणदददूजति wa पयि winced सोदयां श्तिमावहेदिति दितौयखण्डा्थैः |

486. zeuta: | Ha AAU यः स्वामौ न दद्यादेतनं We: | रान्ना दापयितव्यः aifeaa'saTqeua: ॥

487. RAAT: | त्यजेत्यथि सहायं यः आ्रान्तं रोगात्तेमेव वा । प्राप्रुयात्सादसं Yor ग्रामे यहमपालयन्‌ ॥

यः खामो aa अहमपाल्येव सुश्रान्तं रोगात्ते वा तकं त्यजेत्‌ स राज्ञा दण्डय Tq ।

इति विवादर्न्नाकरे वेतनस्यानपक्रियातरङः |

म

१ विनयं दण्डमित्यथेः। ९ ye सासं प्रथमं सासमिति शेषः |

HY पण्यस्लोविधिः सप्तदश्रतर ङ्कः |

488. ay ATL: | शल्कं ela पण्यस्त्रौ नेच्छन्तौ दविगुणं वहेत्‌ | अनिच्छन्शुल्कदाताऽपि शुल्कहानिमवाप्रुयात्‌ ॥ WA वेतनम्‌ |

489. स्मतिः । व्याधिता सश्रमा व्यग्रा राजधम्मपरायणाः | आमन्तिता तु नागच्छदवाच्या ASAT स्मृता ॥ बड्वाऽच wart |

490. मव्धपएसाग | Weal वेतनं वेश्या लोभादन्यत्र गच्छति | भारं न द्द्यादाप्या स्यादनूदस्यापि भाटकम्‌ ॥ WU सुजङ्गस्य भाटकं wen, तच दिगुणएम्‌ i

491. तथा | अप्रयच्छंस्तथा शुल्कमनुभरूय पुमान्‌ fase | अक्रमेण च संगच्छन्‌ Tas नखादिभिः ॥ अयोनौ यः समाक्रामेदह भिवपि वासयेत्‌ | श्व सोऽष्टगणं दाप्यो विनयं तावदेव तु |

ie as ee pn त 1

१ राशकमापरायणेति पाठो युज्यते |

(17) परयस्न्नौविधितरङ्कः | २६७

अक्रमेण कामश्ास्तोक्प्रकार विरोधेन | श्रयोनौ मुखादौ समा- क्रामेत्‌ tea कुर्य्यात्‌ । aan भाटयिला बहुभिः पुरुषे- वासयेत्‌ योजयेत्‌ |

492. AIT | अन्यसुदिश्य वेश्यां यो नयेदन्यस्य कारणात्‌ | तस्य दण्डो WARTS: Bats च माषकम्‌ ॥ नौत्वा भोगं न यो दद्याहण्ड्यो दिगुणवेतनम्‌ | राज्ञश्च fara दण्डमेव धर्म्मो न eta ॥ बहनां भुच्ता'मेकां सर्ववे ते fara दमम्‌ | सम्परदद्यः WETS दण्डश्च दिगुणं परम्‌ ॥ aa faqut दमो दण्डः स च faa, राज्ञे च दिगुणो दण्डोऽचः Me एव | 493. नारदः | वेश्याः प्रधाना यास्तच कामुकास्तह्रहोपिताः । तत्समुत्येषु कार्येषु निशेयं संश्ये विदुः ॥ प्रधाना दति स्तौलिङ्गनिर्े्र श्राषेः, तत्समुत्येषु वेश्ाग्टहोषित- कासुकसम्बन्धेषुरं संशये वेश्छा कामुक विप्रपत्तिजे* |

१ ब्रजतामिति पाठान्तरम्‌ |

₹ ग्रे दूति पाठान्तरम्‌ |

दे वेश्याग्टडोपितकासुकससुत्येष्विति पाठान्तरम्‌, ४ वेश्याकामुकविप्रतिपत्निष्विति पाठान्तरम्‌ |

१६५ विवादरन्नाकरे (17)

494. aut | UCHR दं छत्वा स्तोमं दत्वा THA यः। स तङ्गहौत्वा निगच्छेत्तुणकाषटेष्टकादिकम्‌' |

स्तोमं वासमूल्यम्‌ |

495. तथा | स्तोमादिना वसित्वा तु परभरूमावनिितः। निगंच्छंस्तणकाष्ठादि न गृह्णी यात्कथश्चन ॥ यान्येव ठृणशकाष्ठानि त्विष्टका विनिवेशिताः | fafa aaa भूस्वामिनि निवेदयेत्‌ ॥ निवेदयेन्नाभयेतप्रापयेदिति यावत्‌ | लाभाथस्य विदेरूपमिदम्‌ 496. तथा | aea तु चिरं भुक्ता मन्दिरं कुरते तुयः। fara दारु दत्तस्तोमस्य नान्यथा I दत्तस्तोमस्य दत्तवासमूल्यस्य |

497. कात्यायनः।

ृदवार्ययापशादौनि Vela भाटकेन यः | स्वामिने नार्पयेद्प्यावत्तावदाप्यस्तु भाटकम्‌ ॥ ¦ वारि परखानितं प्रतिष्ठितमिह विवचितम्‌ |

= ee --> an a rn rr cn os

१ दृणकषेष्टकादिष्विति werracy | . ₹ दापयेदिति पाठान्तरम्‌ |

(17) पण्यस्त्रौविधितरङ्ः | १६९६

498. तथा | इस्यश्चगोखरोष्रादौन्‌ Dela भाटकेन यः। नापयेत्कृतछत्यः सन्‌ तावदाप्यः स भाटकम्‌ ॥ 499. Teas | यो भाटयित्वा शकटं नत्वा वाऽन्य गच्छति । भारं न दद्यादाप्यः स्याद्‌नूढस्यापि भाटकम्‌ ॥ शकटमिति वाद्यमा चोपलक्षणम्‌ । अनूढस्या पि श्रवा हितस्यापि।

500. नारदः।

स्तोमवाहौनि भाण्डानि पुणकालन्तु पालयेत्‌' ।

ग्रहौतुराभवेद्‌, WA नष्ट्चान्यच ANAT |

स्तोमो वेतनं, संश्रवो राजदेविकम्‌ । Fa राजदेविकमन्तरेण विधरितं श्कटादि ग्रदोतुरेव समाधेयं स्यादिति पूणेकालंर तत्खाभिने समपंणोयमित्यथः |

इति विवादरल्नाकरे पश्यस्त्रौ वितितर्ङकः |

९ पूणेकालान्युपानयेदिति पाठान्तरम्‌ । ₹ avigqal भवेदिति पाठान्तरम्‌ | २ पुष्वेकालमिति पाठान्तरम्‌ |

WT स्वामिपालविवादो- ऽष्टादशतर ङः | 501. तच मनुः | पशुषु खामिनाश्चैव पालानाश्च यथाविधि। विवादं सम्प्रवश्यामि यथावङ्खम्भतत््वतः ॥ प विवाद विषयग्चतेषु९ | 502. तया | गोपः ACA यस्तु स दुद्यादश्तो वराम्‌ | गोखाम्यनुमते भत्यः सा स्यात्पालेऽग्डते wie: | चौरेण तः चौरतः करोरमाच्छतिरिति यावत्‌ । दुद्याद्श्तो वरां, दशसु गोषु या वरा, तां दद्या दित्यथः। सा एकगोदोदन- रूपा, पाले गोपाले, wed ग्रासाच्छादनादिनेति Te: | 503. नारदः | गवां शतादत्सतरौ धेनुः स्याद्दिश्ताद्धतिः। प्रतिसंवत्सरं गोपे सन्दोदश्ा्टमेऽहनि I गवां शताद्र कतात्‌, एवं दिश्रतादित्यच्रापि । वल्छतरो feer- यनो at: |) सन्दोहः सन्वधेनूनां दुग्धम्‌ | 504. स्पतिः Wage: क्षौरं लमेत ष्टमेऽखिलम्‌ |

wee > ee fy nn sr tn a

१ विवादभूतेष्िति areata |

(18) स्वामिपालविवादतरङ्कः। VOL

505. नारदः। उपानयेद्भां गोपाय" प्रत्यदं रजनौक्षये । चौराः पौताञ्च ता गोपः, सायाहे प्रत्युपानयेत्‌ ॥ उपानयन्‌ रक्लायेमप्येत्‌,२ det भकतितदणणः, पोताः पौत- जलाः, wate ईषद वशिष्ट दिने प्रत्युपानयेत्खामिने श्रपयेत्‌ | 506. याक्ष॒वर्क्यः | यथार्पितान्यश्रून्‌ गोपः सायं प्रत्यर्पयेत्तथा | प्रमादहतनष्टां च प्रदाप्यः छतवेतनः ॥ प्रमाददइतनष्टाः पालकदोषेणापदतनष्टाः |

507. aq: | feat वक्तव्यता पाले राचो स्वामिनि axe | योगक्षेमावन्यथा चेत्‌" पाला वक्तव्यतामियात्‌ |

दिवा aque’ गोपस्य वक्तव्यता पय्येनुयोगः९ । . रात्रौ श्रसु- पोषे afar एव । यदि तु aaa श्रन्यथा राचावपि गोपालस्य व्यवस्थापितो, तदा स एव राचरावपि वक्रव्यता- मेतोत्ययेः |

१ उपानयेद्धा गोपाल इति पाठान्तरम्‌|

२ गोपेरिति पाठान्तरम्‌ |

र उपनयेदिति पाठान्तरम्‌ |

४ योगक्तेमोऽन्यथा चच्िति पाठान्तरम्‌ |

५ fray इति wane दति च पाठान्तरम्‌ |

९ पथ्येनुयोग्यतेति षय्येनुयोज्यतेति च पाठान्तरम्‌ | © faye दति पाठान्तरम्‌ |

८ गोपस्येति पाठान्तरम्‌ |

VOR विवादरन्नाकरे (18)

508. मनु-नारदौ | विघ्रेनः तु हतः Ve गोपो दातुमति । यदि देशे च काले च सखामिनः स्वस्य शंसति | देशे काले भ्रन्वेषणएयोग्ये |

509. वासः | पालग्राहे ग्रामघाते तथा crea विक्लव | यत्प्रनष्टं हतं वा स्यान्न पालस्तच किल्विषौः ॥

पालग्ाहे पालग्रहणे निरोधे" दूति यावत्‌ |

510. seata: | छमिचोरव्याप्रभयादरौश्वमा्च पालयेत्‌। व्यायच्छेच्छक्तितः क्रोशेत्खामिने वा निवेदयेत्‌ ॥ दरो कन्दरा, शभ गन्तः, वायच्छेतकुम्याद्युपद्रवेभ्यः शक्तितो

रक्तां कुर्य्यात्‌, aia va: परान्‌ आवयत्‌ |

511. AILS: | स्याचरोव्यसनंः गोपो Baas cha: | अशक्तरणेमागत्य स्वामिने तन्निवेदयेत्‌ i

"= -- ~~~ ----- ~~~

--- - - ~~ ----~- ~~~ ee we ---~ ~ --~

९ विन्यस्यति पाठान्तरम्‌ |

२ विद्यन्मसषदहतभिति पाठटान्तरम्‌।

१ ah पारस्तच न दोषभागिति पाठान्तरम्‌ | ४ निरों केनचित्‌ पालस्यावरोधे छते इत्यथः | ४ गोयेखममिति पाटाम्नरम्‌ |

(18) खामिपालविवादतरङ्कः | YOR

अव्यायच्छन्नविक्रोशन्‌ स्वामिने वा ऽनिवेदयन्‌' ।

वोढमदहंति गोपस्तां विनयञ्चेव राजनि ॥

He दातुम्‌, तां गाम्‌ | 512. मनु-नास्दौ |

नष्टं विनष्टं कछमिभिः अग्रस्तं विषमे शतम्‌ |

Sta पुरुषकारेण VSIA रख FI

नष्टमपते, विनष्टं विनाग्रसुपगतम्‌, waa aftenrargrat छमिभिरित्यन्वयः। श्रयहणमन्यस्या्यपलक्षणम्‌ । विषमे दुगे पव्वैतादौ । पुरुषकारेण गोपकन्तेयप्रतोकारेण |

513. याज्ञवल्क्यः | पालदोषविनाशे तु पाले दण्डो विधौयते | अडंचयोद श पणाः सखामिनो द्रव्यमेव FI पालदोषादिनाशः पालदोषविनाश्रः, द्रव्यं fare मूल्य

UAT BAU दाना शक्यत्वात्‌ |

514. विष्णुः | feat पश्रनां टकाद्युपधातेः ure’ त्वनायति

पालदोषः विनष्टपशुमुल्यश्च स्वामिने दद्यात्‌

अननुक्नातो दुग्धं दुहन्‌" पच्वविंश्तिं काषापणान्‌।

१ सखाभिनो वा ऽनिवेदयत्रिति पाठान्तरम्‌ | २ विषाग्न्युपधाते दूति पाठान्तरम्‌ |

रे गोपाले दति पाठान्तरम्‌ |

४ खननुज्ञातो वदत्रिति पाठान्तरम्‌ |

१७४ विवादरलाकरे । (18) श्रनायति रक्षणयमनागच्छति। कार्षापणो वच्छते |

515. ब्रह्मपरा | VATA गोपाला गां त्यक्ता निज्जेने वने। ग्रामचारौ Bla शलाकौव वनेचरः ॥ गोपालदस्तसंस्था गौस्तदोषान्भियते यदि | तदा स रुव COS: ATH दाप्यस्तु गोपतेः ॥ यदा रोगादिदोषेण वियते ree कचित्‌ तदा स गोपतिर्दंष््यो दत्त्वा गोपालवेतनम्‌ ॥ गां ज्ञातरोगां, शलाक वेति wernt गभिरावैदयादिः"। स यया खप्रतिकन्तव्यं afi त्यक्ता खेच्छया वनगामो दण्डयः, तयाऽयमपौत्यः। यद्‌ रोगादौति, यदा प्रतौकारसमथं गोपतौ

तमप्रतिङ्कव्वैति रोगादिना विनष्टा गौस्तदाऽसौ राज्ञा दण्ड्यो गोपस्य वेतनं दापयितव्य इत्यर्थः |

516. मनुनारदौ | अजाविके तु संरुद्धं ठकैः पाले त्वनायति । ai प्रसद्य इको Carrara तत्किख्विषं भवेत्‌ |

अ्रजाविकण्ब्देनाभिभाव्याः पश्व उपलच्छन्ते | संरुद्धे श्रवरुद्े श्रमिग्रते |

भवन ध ननन ~ ~

१ शिवाबेद्ादिरिति पाठान्तरम्‌ |

(18) खानिपालविवादतरः। १७१५

517. तथा | तासाश्चेदवरुद्धानां चरन्तौनां मिथो वने । यामुत्कषत्य टको इन्धान्न पालस्तच किर्विषौ ॥ मिथः arfeaa चरन्तोनां, तच गवि ₹इतायामित्यथैः ।

518. नारदः |

अनेन सव्वेपालानां विवादः समुदाहृतः |

aay च विशुद्धः स्यादालश्ङ्गादिद्‌ शनात्‌ |

चरनेन एतेन सब्वेपालानामश्चादिपालानां विवाद om: | 519. aq |

aU TAS बालांश्च वरूयस्थिलायुरोचनाम्‌' ।

पशुसखवामिनि cara खतेषङ्गगनि द्‌ शयेत्‌ ॥

कणौ चेत्यादिना म्टतपशोरसाधा रणचिक्कान्यपलच्छन्ते | za aafenda श्रङ्गानि चिरस्थायोनि श्टङ्गदोनि । कचिदङ्गादोत्येव पाठः | श्रचादिशब्देन पव्वप्रसिद्धविद्भान्तरपसि्रः |

520. तथा | रतदिधानमातिष्ठे्ञाभ्बिकः एथिवौपतिः। स्वामिनाश्च WATS पालानाश्च व्यतिक्रमे ॥

इति विवादर्लाकरे खामिपालविवादतरङ्ः।

~~ -- [हि ) प te

९ af खायूनि रोचनामिति पाठान्तरम्‌ | 2 euitufa पाठान्तरम्‌ |

ag संविद्धयतिकुमो नामोन- विंशतर दुः |

521. तच seafa: | रषा हि खामिश्त्यानां afar परिकौत्तिता | संविद्विधानमधुना समासेन निबोधत ॥

522. नारद्‌: | पाषण्डनेगमादौनां fata: समय उच्यते | समयस्यानपाकम्मे तद्विवादपदं स्मृतम्‌ ॥

पाषण्डास्रयौवाद्याः | नेगमाः पौराः । श्रादिश्ब्दो गणसहगदि- ॐ cdc

समूहविवक्तया | fafa: पारिभाषिकंधम्मवयेवहारः । श्रनपाकश्म maar’

523. याज्ञवर्क्यः। राजा इत्वा पुरे स्थानं ब्राह्यणान्यस्य तच तु | चैविद्यान्वृत्तिमद्रूयात्छधम्मेः पाल्यतामिति ॥

पुरे नगरे, खानं धवलग्हा दिर न्यस्य स्थापयित्वा, चैविद्यान्‌ चयोसम्यन्नान्‌, इत्तिमत्‌ दिर ण्यादिय॒क्रम्‌ |

en -------~ - ~ ` ~~~ _—_—-— ene - ~ ee

९ खक्नद्खःनभित्यथा युज्यते, अन्यथा विवाद पदल्वासम्भव दूति बोध्यम्‌ | २ छत्रति पाठःम्नरम्‌। २ धनग्रहादोति पाठान्तरम्‌

(19) afagfamaacgy: | १७७

523. खदस्पतिः। वेदविद्याविदो विप्रान्‌ ओचियानग्रिहोचिणः। सत्कृत्यः स्थापयेत्तच तेषां इत्ति प्रकल्पयेत्‌ ॥ अनाच्छे्यकरालेषांः प्रददयाङ्ुदभूमयः | मुक्तभाव्याञ्च ्टपतिर्लेखयित्वा ara ॥ wea दति fetta प्रथमा श्राषलात्‌ समाधेया ।

सुक्रभाव्या््यक्रराजदेयाः |

524. तथा | नित्यं नैमित्तिकं काम्यं शान्तिकं पौष्टिकं तथा । पौराणां कम्मे कुर्युस्ते सन्दिग्धेऽ्े च निशोयम्‌ | ग्राम-अ्रणि-गणानाञ्च सङ्केतः समयक्रिया | बाधाकालेतु सा AA धम्भेकाय्ये तथेव च ॥ वाटचौरभये बाधा सव्वसाधारणौ AT | तचोपश्मनं* काय्य सव्वं लोकेन, केनचित्‌ ॥ कोषेण लेखक्रियया मध्यस्थेवा परस्परम्‌ |

विश्वासं प्रथमं कत्वा कुरुः कार्य्याणनन्तरम्‌ ॥

ee

९ बेदविद्यायुतानिति पाठान्तरम्‌ |

₹ weafa पाठान्तरम्‌। ।

ट खन च्छेदाकराः-न खा च्छेदः wna: करः क्रियमाणं शस्यादोत्यर्थो यासां ता इत्यथः, तेषां ग्रोजियाण्याभित्यथेः।

४ ततोऽपगमनभिति पाढान्तरम्‌ |

५ सव्वेमेकेनेति पाठाम्तरम्‌ |

q कोषेण दियेनेत्यथेः। कोथेनेति पाटानरम्‌ |

12

१७८ विवादरनाकरे (19)

विदेषिशो व्यसनिनः शलौोनाऽलसभोरवः। SAAS ATA न AAT: काग्थचिन्तकाः ॥ शुचयो AVANT SAT दान्ताः कुलाद्धवाः | VARA VNU कर्तव्याश्च महत्तमाः | at चयः पञ्च वा कार्याः समूहदहितवादिनः। कर्तव्यं वचनं तेषां ग्रामश्रेणिगणादिभिः | यामो ग्रामवासिसमूहः । श्रेणिः समानजातौयेकटत्तिकार- समूहः | गणो त्राह्यणसमूदः | बाधा चौरादिपौडा । wana सभाप्रपादिसंस्कारे । शालोनोऽप्रगरभः | 525. याज्ञ॒वल्काः | anal वचनं सर्वेः समुहहितवादिनाम्‌ | यस्तच विपरौतः स्यात्स द्यः प्रथमं दमम्‌ ॥ 526. कात्यायनः। युक्तियुक्तश्च यो न्यादक्तर्योऽनवकाशदः। AYR यो ब्रयात्प्रापरुयात्पव्वसा इसम्‌ ॥ यो ब्रूयात्‌ काय्थैचिन्तकेषु । 527. ब्राद्यमणा तिदे णर याज्ञवरुक्यः | श्रणिनैगमपाषण्डगणनामप्ययं विधिः | Tea VM Tareas पालयेत्‌ ॥

१९ लग्धारेष्टडेति पाठारम्‌ | ₹ दकाः चाना दृति पाठान्तरम्‌|

(19) संविद्यतिक्रमतरङ्कः | ९७९

नेगमः पोरसमूहः । Sa अण्ाद्यन्यत्राह्मणेतरसमूहः१ । We धम्मेव्यवम्यादेः? । 528. नारदः।

पांषण्डनैगमश्रशिपूगव्रातगणादिषु ।

संरक्ेत्समयं राजा FT जनपदे तथा ॥

पूगोऽच बणिगादिसमृदः, नानाजातौया नियतद्र समह Tare | ब्रात श्रायुघोयसमृहः | आदिशब्दः सद्ग-गण-गुल्म-बह्तप्रा प्रये । 529. तथा |

यो धम्मैः कम्मे यचेषामुपस्थानविधिश्च यः? ।

यच्चैषां ट्युपादानमनुमन्धेल तत्तथा ॥

ea: पारम्परिकाचारः। कम्म जोवनानुकरूलो वितव्यापारः | इन्यपादानसुपादौयमाना त्तिः | 530. ATA: |

समृद्ानान्तु" यो धम्बेस्तेन VAT ते सदा |

URE सव्वकार्य्याणि away व्यवस्थिताः | 531. यान्तवलक्यः |

निजधम्माऽविरोधेन यस्तु सामयिको भवेत्‌ |

सोऽपि यनेन संरश्यो धर्म्मो TATA यः ॥

९ व्रेष्यादयन्यव्राद्य्सम्रह इति पाठान्तरम्‌ |

२ धम्पेवयवस्थामिति पाठान्तरम्‌ |

३ य्चेषामुपस्यानविनिश्य दूति पाठान्तरम्‌ | ४ समूह्िनान्त्िति पाठान्तरम्‌ |

१८० विवादरत्नाकरे (19)

सामयिकः समृदयोगक्ेमाथं मासं राजोपस्थानं काय्यैमिव्धादि- eat मासं शान्तिः करणोयेत्यादिरूपो राजकृतो धम्मे: | 532. काद्यायनः। अविरोधेन ware farted राजशसनम्‌ । ` तस्यैवाचरणं Yo AVA नटपान्नया ॥ रान्ना प्रवर्तितान्धर्म्मान्‌ यो नरो नानुपालयेत्‌ | ग्राह्यः स पापौ दण्ड्यश्च लोपयन््राजशसनम्‌ ॥ 533. ङहस्पतिः। सभा-प्रपा-देवख्द-तड़ागारामसंस्तिः। तथाऽनाथदरि द्राण संस्कारो यजनक्रिया | कुलायनं निरोधश्च कय्यमस्मामिरंश्तः। यचैतल्लिखितं wag’ धम्म्या सा समयक्रिया | पालनौयाः HAR यः समर्थो विसंवदेत्‌ | wae दण्डस्तस्य faatad पुरात्‌ | तच भेदमुपेक्षां वा? यः कञ्चित्कुरूते नरः | चतुःसुवणौः षरखिष्का दण्डस्तस्य विधौयते 1”

~ ~~~ ~~~ SR ee

१ faaafafa पाठान्तरम्‌ |

₹ पत्रे दूति पाठान्तरम्‌ |

३ तन्रभद्‌ मुपेक्ताथेमिति तन्त्रभेद मुपेक्तार्थों चति पाठद्रयम्‌ |

४ We aya प्रसित्तं — मनुः ।

wa ae प्रवच्छामि wal समयभेदिनाम्‌।

wa दण्डादियवग्थाम्‌। समयभेदिनाम्‌ दद मस्माभिः कशेव्यभिद मस्माभिः Worse भिति निखयभेदकारिणाम्‌।

(19) संविद्यतिक्रमतरङ्कः | १८१

534. aq | यो Wasaga Heat सत्येन संविदम्‌ | विसंवदेन्नरो लोभात्‌" तं राष्रादिप्रवासयेत्‌ ॥ fare दापयेदेनं समयव्यभिचारिणम्‌ | चतुःसुवर्णान्‌ षखिष्कान्‌ WATS राजतम्‌ ॥ रवं धम्मयेविधिं कुर््याद्ञाभ्मिकः पथिवौपतिः। ग्रामजातिसमूहेषु समयव्यभिचारिणाम्‌ ॥ करुलायनं कुलोनस्य श्रयनम्‌,९ निरोधो दुज्जनप्वेश्रवारणम्‌ | ग्रामः प्रसिद्ध एव । देशो यामसमृदः | एकधर्म्ानुगतानां नानादेश- निवासिनां समूहः ar: । fag wad कता, चतुःसुवर्णान्‌ चत्वारः सुवणः परिमाणं निष्काणं येषां ते तथा । एतच- साष्टं? शतं सुवर्णानां निष्कमा इमेन षिणः । इति तथा-- पञ्चसौवणिको निष्क दति च यत्परिमाणणन्तरं तद्चव- eared | शतमानं रन्तिकानां विंशत्यधिकं शतत्रयम्‌ । जा तिसमृषो नानाजातिसमदः | 535. ATES: | ण्रथग्गशाश्च ये भिन्द्युसते विनेया विशेषतः | आवहेयुभयं at व्याधिवत्ते wafer ॥

"न्न

१ विसंवदेत लोभाल्िति पाठान्तरम्‌ | २ अनयनमिति पाठान्तरम्‌ |

र साद्धेभिति पाठान्तरम्‌ |

४ लङ्ख्येयुरित्यिथेः खमथमिति शेषः | ५ तेत्युपेचिता इति पाठान्तरम्‌ |

१८२ विवादरुन्नाकरे (19)

536. याज्ञवल्क्यः | गणद्रव्यं Tiere संविदं THAT यः | सव्वस्वग्रहणं छत्वा तं राप्रादिप्रवासयेत्‌ ॥ गणद्रव्यं ग्रामादिसमहसाधारण Zz, सवित्‌ समयः | 537. RATA: | areal भेदकारो च गणद्रव्यविनाशकः | TSI: सव्ये रुवैते fread पैभगुः | 538. seat: | यस्तु साधारणं दिंस्यात्‌ छिपेच्ेविद्यमेव वाः । संवित्करियां विहन्याच स निव्वौस्यस्ततः पुरात्‌ ॥ 539. तथया। अरुन्तुदः खचकश्च भेदछत्साहसो तथा | श्रेणिपुगन्दपददेष्टा fant निव्वस्यते yt ॥ अरन्तुदो ang, खचकः faa: | 540. तथा | कुलग्रेणिगणाध्यक्षाः पुर दुगेनिवासिनः। alfred परित्यागं" var पापकम्मिणाम्‌ ॥ वाग्धिग्दम, वाचा धिक्षारलच्णं दण्डम्‌ | १ खङ्खयेचेति पाठान्तरम्‌ | ₹ चेविद्य रव वेति पाठान्तरम्‌ | ३ तत दूति पाठान्तरम्‌ |

४ वामधिकसमं दष्डमिति पाठाम्तरम्‌। a वागधिकसममिति पाठाम्तरम्‌।

( 19) संविद्यतिक्रमतरष्ः | CSB

541. तथा | तैः छतं यत्खधम्मेण निग्रहानुग्रहं न्णाम्‌ | तद्राज्नाऽप्यनुमन्तव्यं निषूष्टाथा fe ते स्मृताः ॥ quan खधर्म्ाविरोधेन, fagerat: सन्दिष्टज्ञव्याः९ | 542. तथा | बाधां FAISHA सम्भृता देषसंयुताः | रान्ना ते विनिवार्ग्यास्तु शस्याश्ैवानुबन्धिनः ॥ मुख्यैः सह समूहानां विसंवादो यदा भवेत्‌ | तदा विचारयेद्राजा Su खापयेच तान्‌ ॥ 543. नारदः | | मिथः सद्खातकरणमदेतौ शस्त्रधारणम्‌ । ` पर स्परोपधातञ्च तेषां राजा न मषंयेत्‌ ॥ मिथः सद्गगातकरणं प्रुतिसद्गगतप्रतिकूला वान्तरमेलककरणएम्‌?

Beit भया दिङेतुमन्तरेण,? परस्परोपघातं परस्परानिष्टकरणं, तेषां ` नारदपूर्व्वोक्रपाषण्डादोनाम्‌ ।

544. काव्यायनः। रकपा तेऽथ पडन्क्यां* वा सम्भोक्ता येन यो भवेत्‌। अकुव्वेस्तत्तया GSMA दोषमद शयन्‌ ॥

१ खस्न्दिग्घृत्या इति पाठानरम्‌ |

₹ प्रतिकूला वान्तरमेलककर णमिति पाठान्तरम्‌ |

२ श्वेतौ शस्रधारणं भयादि हेतुमन्तरेण शस््रधार णमिति पाठान्तरम्‌ |

४ SUE इति पाठान्तरम्‌ | खच पन्थामिति सम्षम्यन्ततेव युज्यते |

१८8 विवादस्न्नाकरे (19)

भोजनविरोधिनं दोषमदशेयन्‌ तन्तथा श्रकुर्व्वाणो दण्डयः | 545. zeuta: |

सम्भूयैकमतं Bear’ राजभागं हरन्ति ये ।

ते तदष्टगणं दाप्या विनेयाश्च पलायिनः ॥

546. ATT: | प्रतिङ्ुलश्व ARH: प्ररत्यवमतच्च यत्‌ | बाधकश्च यदर्थानां aden विनिवत्तयेत्‌ ॥ दोषवत्करणं यत्स्यादनान्नायप्रकल्यितम्‌ | प्रत्तमपि तद्राजा श्रेयस्कामो निवत्तयेत्‌ः ॥ mega स्भावतो गितम्‌, wets बाधकं garfe,

दोषवत्करणमनिष्टफला कृतिः, श्रनान्नायप्रकत्ितम्‌ श्रागमाप्रसिद्धम्‌, तेभ्यः पाषण्डादिन्यः ¦

544. याच्ञवल्क्यः | TACHA आयातान्‌ कतकार््थान्विसजयत्‌ । सदानमानसत्कारः? पूजयित्वा महौपतिः ॥ समृहकायैप्रहितो यल्भेत तदपयेत्‌ | रकाद शगुणं STA यद्यसौ" नाप॑येव्छयम्‌ |

९ सम्ूयेकमतोभूतेति पाठान्तरम्‌ ।

२ feanafefa पाठान्तरम्‌ |

[4 > सम्दानमानसत्काररिति पाठान्तरम्‌ | ४ यद्यघमिति पाटाम्रम्‌।

(19) संविद्य तिकमतरङ्कः। श८्५

548. राजाधिकारे seafa: | ततो लभ्येत यत्किच्ित्सरव्वेषामेव तत्ससम्‌ | षाएमाधिकं मासिकं वा विभक्तव्यं यथांशतः ॥ षाणए्मासिकादिपदसुपलच्षणायम्‌९ |

549. तया | देयं 'बालिश्टद्वान्धस्वौबालातुररोगिषु | सान्तानिकादिषु तथा रष wa: सनातनः ॥ यत्तैः प्राप्तं cfs गणाथे वा प्रकल्पितम्‌? | राजप्रसादलग्धश्च सर्व्वेषामेव तत्समम्‌ ॥

श्रातुरादन्यो रोगो, हलायुधेन q श्रातुर tara way दूति पठितम्‌, wat waned दति च व्याख्यातम्‌ । सान्तानिकादिषि- त्यनेन" पूर््वोक्तव्थतिरिक्रगणश्रण्या दिकन्तव्यनुद्धिविषयपरिग्रदः |

550. RATA: | गणमु दिभ्य यत्किञ्छित्कृत्वशे* भक्षितं भवेत्‌ | आत्माय विनियुक्तं वा देयं तैरेव तद्भवेत्‌ ॥

गणमु दिश्य गणप्रयोजनमन्तरेणेव गणप्रयोजनमभिधाय We त्वा arerauaa येः केशिद्धक्चितं तेरेव तदेयं न स्तनेत्यथेः |

१ षाण्मासिकादुपलच्षपाथेभिति पाठान्तरम्‌ | ₹ देयंवा निःखेत्यादि पाठान्तरम्‌। दे गणां वा पणं छलमिति पाठान्तरम्‌ | ४ सम्तानादिष्वित्यमेनेति पाठान्तरम्‌ | ॐ € ५ यच्छणभिति पाठान्नरम्‌। € सङ्खषछतच्छणधनमेवेति पाठान्तरम्‌|

१८६ विवादरन्नाकरे (19)

851. तथा । ` गणानां श्रेणिवर्गाणां' गताः स्युये तु मध्यताम्‌ | प्राक्कनस्य WANA समांशः सव्व खव ते ॥

श्र्व्वागपि ये asunder गणादिमध्यप्रविष्टास्तेऽपि सव्वं w- धनस्य णस्य च भा गिनो भवन्तोत्ययेः |

552. तथा |

तथैव भोज्यवेभाज्यदानधम्भेकरियासु च ।

VACA LAT स्याप्रगतस्ंशभाग्‌ न तु ॥

क्रियेतिपदं भोज्यादिभिः प्रत्येकमभिसम्बध्यते। भोज्यं मोद- कादि। Rare धान्यादि । प्रगतस्लंग्रभाग्‌ न q— प्रगतो निजप्रयोजनमातरण गणा दिभ्यो afedat नां प्रभा गित्ययः |

इति विवादरल्नाकरे सविद्यतिकमतरङ्ः |

नन | LE, rn ~

१ त्रेणिवर्णानाभिति पाठान्तरम्‌ |

अथ विकौयासम्प्रदानम्‌ विंशतर ङ्गः

553. तच seuta: | समासेनोदितस््वेष समयाचारनिश्चयः | कयविक्रयसंजातो rare: भ्रूयतामयम्‌ ॥

554. AIT: | विक्रौय पण्यं मूल्येन Aqua प्रदौयते | विक्रौयाऽसम्दानं तददिवादपदसुच्यते |

555. zeata:s | जङ्गमं Wats द्रव्ये दे समुदाहृते | क्रयकाले पण्यशब्द्‌ उभयोरपि च स्मतः ॥

556. नारदः। लोकेऽस्मिन्‌ दिविधं द्रव्यं स्थावरं जङ्गमं तथा | क्रयविक्रयधर्म्भेषु सव्व तत्पण्य मुच्यते ॥ षद्धिधस्तस्य च बुधेदानाऽद्‌ानविधिः स्मरतः | गणिमं तुलिमं मेयं क्रियया रूपतः भरिया | गणिमं पूगादि,? तलिमं सुवर्णादि, मेयं धान्यादि, क्रिययेति

भारवहनादिक्रियया क्रौयमाणं टृषभादि, रूपतो लावण्छतः

क्रोयमाणएमङ्गनादि, भरिया दौष्या कौोयमाणं सुक्रादि ।

१ तच हृ्स्प्रतिरिति पाठान्तरम्‌| २ आादिपरेन वराटकचुद्रकाष्ादपरंडणमिति असहायभाष्यम्‌ |

९८९८ विवादरुन्नाकरे (20)

557. aur । विक्रौय पण्यं मूल्येन केतुर्यो न प्रयच्छति । स्थावरस्य शयं दाप्यो जङ्गमस्य क्रियाफलम्‌ ॥ चयः शस्याद्युपघातेनोपक्यः । क्रिया भारवदहनादिका | फलं सोरादि | 558. तथा | अर्घाचेदपचोयेत सोदयं पण्यमावदेत्‌ | स्थायिनामेष नियमो दिग्लाभो दिग्विचारिणम्‌॥ यदि विक्रेता प्राप्तमूल्योऽपि पण्यं न ददाति, aq पण्यं काल- वशादपविताधं भवति तदासौ aw’ तदेशस्थाय करते सोदयं क्रयकालौनमूल्ये यावन्तत्कालेन चटितं, तत्सहितं, wea दापयितव्यः? | यश्च क्रेता दिम्िचारौ बणिगादिः, aa तदेशान्तरानुरूपलाभसरितं uy दापय इत्यथैः | 559. विष्णः | Tans यः पण्यं कतुनँव दद्यात्‌, तस्यासौ सोदयं STAM, रान्ना च पणशतं दण्डयः | 560. aq | करीत्वा विक्रौय वा किञ्चित्‌ यस्येहानुशयो भवेत्‌ | सोऽन्तर्दशाहे तद्रव्यं दद्याचचैवाददौत वा ॥

[१ शस्यागुपघातेनापच्य दूति पाठान्तरम्‌ |

/ ९ were दति पाठाग्तरम्‌ | ३ दापयितयनिति पाठान्तरम्‌।

(20) विक्रौयासम्प्रदानतरङ्कः। १९९

श्रनुश्रयोऽकरणएमतिः पञ्चात्ताप इत्यन्ये । दद्ाप्त्यप॑येत्केता किकरितरौति शेषः । श्राददौत क्ेदसकाशादिक्रेतेति Gt) लौह erate व्यतिरिक्रोपभोगाविनश्वरग्टदकेचयानादिकं वौोजश्चाख बिषयः । एतच्च क्रौलानुग्रये व्क्तोभविग्यति |

561. तथा | परेण तु दशस्य न दद्यान्नैव दापयेत्‌ | आददानो ददच्चैव रान्ना SUSE: शतानि षट्‌ | Tatts पणानाम्‌ । 562. तथा | यस्मिन्‌ यसिन्छते काय्य यस्येदहानुश्यो भवेत्‌ | तमनेन विधानेन way पथि निवेशयेत्‌ ॥ यस्मिन्‌ afafata सामान्यपदेन वौप्या च क्रयादन्यत्रापि ऋणप्रयोगादौ wat कते waa कयविक्रयानुग्रयधर्ममिण- रत्यपेणएपणषर्‌ गरतदण्डरूपा? यथायथमतिदिश्वन्ते | अनेन क्रयविक्रया- नुश्यप्रकारोक्तन | 563. काल्यायनः। करीत्वा प्राप्तं न wel न दद्याददूषितम्‌ | स मुल्धाहशभागन्तुः दत्वा खं द्रव्यमाप्रुयात्‌ ॥ प्राप्तं waa नौोतम्‌ ।

१ लौडवद््यादौति पाठान्तरम्‌ | ₹ षड्पणण्तद्ष्डरूपा इति पाठान्तरम्‌ | २ दशमं भागमिति पाठान्तरम्‌ |

Yo विवादरुन्नाकरे (20)

564. खवश्रतामनोते q a wa विशेषमाह | अप्राप्तेऽथे क्रियाकारे छते नैव. प्रदापयेत्‌ | रवं धर्मो TAIT परतोऽनुश्यो न तु ॥ क्रियाकारे साकिलेख्यादो | सखवग्रतामगतस्य क्रौतस्यापि श्रग्रहणेन मूल्याद्‌ श्भागदानमित्यथेः | 565. ATE | Buea वा पण्यं दद्येतापहियेत वा | विक्रेतुरेव सोऽनर्थो विक्रौयाऽसम्प्रयच्छतः | 566. याज्ञवल्क्यः |

राजदैवोपघातेन पण्यदोष उपागते |

हानिर्विकरेतुरेवासौ याति AMARA: ॥ 567. नारदः।

निर्दोषं enfant तु सदोषं यः प्रयच्छति ।

मूल्यन्तु fea दाप्यो विनयं तावदेव तु ॥ 568. खस्य तिः

ज्ञात्वा सदोषं यः पण्यं विक्रीणौताविचक्षणः? |

तदेव fara दाप्यस्तत्समं विनयं तथा ॥

विक्रौौणोत दोषमनुक्वेति गेषः |

[> १ ९ स॒ तेनवेति पाठान्तरम्‌ | ₹ याति भवत्यथः। याचितस्याप्रयच्छत दति पाठान्तरम्‌ | ॐ विक्रीणोत विचक्षण इति पाटाग्मरम्‌।

(20) विक्रौयासस्मदानतरङ्कः | VER

569. तथा | मत्तोन्मत्तेन विक्रौतं हौनमूल्यं भयेन वा । अस्वतन्त्रेण ASA त्याज्यं तस्य पुनर्हरेत्‌ | ary aa क्रत्रिति गेषः। gata विक्रेतेव waz’ दशाहात्परतोऽपि । 570. area: | अन्यहस्ते च विकरौतं दुष्टं वा ऽदृष्टवद्यदि । विक्रौयते दमन्तच Fara द्विगुणं हरेत्‌? ॥ 571. AILS: | तथाऽन्यहसि विक्रीय aise तत्प्रयच्छति । सोऽपि तद्धिगुणं दाप्यो विनयं तावदेव तु ॥ अन्यत्र मूल्धसंवादं sat तदस्तनस्ततोऽन्यसमे तदस्त त्यजति, सोऽपि afegu वस्तु विनयञ्च तावन्तं दाप्य इत्यथः | 572. याज्ञवल्कयः | सत्धङ्गारकतं द्रव्यं fara प्रतिपादयेत्‌ | यत्केतुकामेन कयपरिथितये fans catia? तत्सत्यद्भारपदाथः। vara किक्रिता विक्रये किप्रतिपन्नो* दविगुणं केचे दद्यादिल्ययेः ।

--~----~~-------~-~ ~~~ ~~~ ---- ---- ~~~

९ एतदिति पाठान्तरम्‌ |

2 ृ्स्रतिरिति पाठान्तरम्‌ |

₹ eae get दिगुणो भवेदिति पाठान्तरम्‌ | ४ आपिंतमिति पाठान्तरम्‌ |

५ विप्रतिपन्ने <fa पाठाक्रम्‌।

VER विवादरन्नाकरे (20)

573. BTS: | सत्यङ्धारश्च यो दद्ययायथाकालं न दश्यते | पण्यं भवेन्निखष्टन्तु' दौयमानमण्ह्नतः ॥ यः क्रेता क्रयणाथं सत्यङ्का रद्र दधात्‌, तस्य पण्यं दोयमान- awa: तन्निरष्टं maa भवेत्‌ fans, तेन aga न क्रा faa: पाश्वं यराद्यमित्यथेः | 57 4, नारद्‌ः। दीयमानं न warfa करत्वा पण्यञ्च यः करयो । विक्रौणानस्तदन्यच विक्रेता नापराभ्रुयात्‌ ॥ 575. ATYITVA: । विक्रीतमपि विक्रेयं qernaerrafa । हानिश्चेक्रढदोषेण क्रतुरेव fe सा भवेत्‌ | 576. नारट्‌ः | दत्तमुल्यस्य पण्यस्य विधिरेष प्रकौत्तितः । अदत्तेन्यच समयान्न विक्रतुरतिकमः | श्रन्थ समयान्प्रासादिना मूल्यद्‌ानव्यवस्थां विना |

577. अनव्यवस््पिता्ें fateate स ग्व | लाभा बणिजां सव्वपण्येषु कयविक्रयः | स च लाभोऽर्धमासाद्य महान्मवतिवानवा॥

a

१ faeonfefa waracy | २ सत्यद्कार द्रयभिति पाटानरम्‌।

(20) विक्रोयासम्पदानतरङ्कः। १९द तस्मादंभे च काले च 'प्रकमेताऽथेविदणिक्‌ । न staat Wada श्रेयानेष बणिकूपथः ॥

मूल्यमव्यवस्थाप्य ala देशकालानुसारेण व्यवस्थापको बणिक्‌ प्रकमेत श्रनुरूपं मूल्यं प्रकल्पयेत्‌ । न ela न कुटिलतया प्रवन्त | उचितं मूल्यं न खण्डयेदित्यथेः ॥

इति विवादरन्नाकरे विक्रोयासम्मदानतश्ङ्कः।

९ बणिगधे समाज्रयेदिति पाठाकरम्‌ |, 13

अध वौोत्वानुशयो' AAA AMAT:

578. नारदः | Ra मुल्येन यः पण्यं ald न बह मन्धते | करौत्वाऽनुश्यः इत्येतदिवाद्‌ पदमुच्यते ॥ क्रीत्वा मूल्येन यः पण्यं दृष्कौतं मन्यते कयौ । विकेतुः प्रतिदेयं तत्तसमिननेवाद्यवौशितम्‌ः ॥ दितौयेऽहि ददत््ेता मुल्याचचिंशं एमाप्रयात्‌" । दिगुणं तच्चृतौयेऽहि परतः क्रेतुरेव तत्‌ ॥

मूल्यास्निंशांशं॒मूल्यादधिकं जिंशरत्तमभागमित्यथः । एतच्च बोजान्यभोगविनश्वरवस्त्रा दि विषयम्‌ |

बौजविषये९ उपभोगा विनश्वरलोहादि विषये पुनरन्यमेव प्र्यपेणविधिमार-

१ क्रीतानुशय दूति पाठान्तरम्‌ |

₹ क्रोतानुशय दूति पाठान्तरम्‌ ।

> अनो चितमपरो चितमित्यथेः। कचिद्‌ वि्तभिति पाठः। ४ खाहरदिति पाठान्तरम्‌ |

५ रतच्िति पाठान्तरम्‌ |

¢ --विक्रये इति पाठाक्छरम्‌।

७ —fama दूति पहाम्तरम्‌।

(21) RAAT IACH: | १९५

579. याज्ञवल्क्यः | दशेकपश्चसपताहइत्यदमा ARAL AA । बोजायो-वाद्य-रल्न-स्त्रौ-दोद्य-पुंसां परौश्षणम्‌ | बोजं ब्रोद्यादि,° श्रयो लों, वाद्यो बलोवदादिः, रने मुक्रा-

प्वालादि, wt दासो, दोयं महिव्यादि, पुमान्‌ दासः । एषां बौजादोनां यथाक्रमेण दशादादिकः परौक्लाकालो बोध्यः | परोच्यमाणे बोजादौ यद्यसम्यग्ुद्धाऽनु शयो भवति, तदा eurer- दण्यन्तरे एव क्रयनिटत्तिनं पुनसखदूद्धंमित्युपदे शाथे: । gana लिखितं कोवेत्यादि मनुवचनन्तु दशादाद्यनुशयविबोधकवचन विषये | सब्बश्ेतदपरौ क्तितक्रोतविषयम्‌ ।

580. कात्यायनः |

RAT वानुश्यात्यण्यं त्यजेदोच्यादि यो AT | अदुष्टमेव काले तु स मुल्याह शमं वहेत्‌ ॥ काले द्रव्यापंणकाले, ददमप्यपरोकितक्रते |

581. तथा | कत्वा गच्छन्रनुश्यं कयौ दस्तमुपागते । षड्भागं तच मूल्यस्य दत्वा करौतं AAR: ॥

₹स्तमुपागते खवश्रमागते | एतेन स मूल्यादशरमं वदेदिति watt खवशरानोतद्रव्यविषयम्‌ । प्राकूपपश्चितश्तत्‌ |

९ धान्यदोति पाठान्तरम्‌ |

red विवादरन्नाक्षरे | (21)

582. fantaramart क्रौल्वानु्रयधम्भमाह या्ञवर्क्धः | क्षयं fess बणिजां पण्यानामविजानता | केचा नाऽनुशयः AAT कुव्वन्‌ षड़भागदण्डभाक्‌ ॥ परोकितक्रोतपण्यानां क्रयोत्तरकालं क्रयकालपरिमाणएत ऊक alg लाभमपश्यता विक्रेना महाधेतानिबन्धनं पण्यच्यमपश्यता च aT नानुग्रयः काय्येः। श्रन्यथा तु काय्ये इत्युक्तं भवति want त्वविजानतेति खाने श्रभिजानतेति पाठो fia aa याज्ञवस्कय-प्रका श-हलायुध-पारिजातविरोधात्‌ प्रमादपाठ इति सक्षितः | 583. परौच्ितक्रथे नारदः | क्रत्वा नानुशयं कुर्थादणिक्‌ पणयविचक्णः | wa afass जानौयात्पगयानां यस्य यादशी ॥ केता पण्यं परोक्षे प्राक्‌ खयं गुणदोषतः परौश्ाभिमलं sate विकरेतुनं भवेत्पनः ॥ 584. Ua खयं पण्यमन्येषाश्च प्रद शयेत्‌ | परौक्षितं बहुमतं Tela न पुनस््यजेत्‌ ॥ 585. अथ BTA | AUR SERA MALTA च | वस्त्रकुष्यदिरण्यानां सद्य रव परीक्षणम्‌ ॥

१ ऋयकाङ्परि माणतोऽवेन्युनताभिति पाठान्तरम्‌ | ९ परोच्याभिमतमिति पाटामरम्‌ |

उष्हस्पतिर्पि |

(21) क्रोत्वानुश्चयतरङ्कः। Veo

586. ATL | व्यदहादोद्धं USA पञ्चाहादाद्यमेव च । सुक्तारल्रप्रवालानां सप्तादात्स्यात्परौश्षणम्‌ ॥ दिपदामद्गमासन्तु पुंसां तद्धिगुणं स्त्रियाः | SUE सव्वबोजानामेकादो लोदवाससाम्‌ ॥ नारदेन एकाहेन वासोग्रहणाद्ासवाक्येऽपि सद्यःपदं तयेव

नेयम्‌? । ।

587. नार्दोक्तक्रमेग परो च्ताकालमुक्ता खदस्पतिः। अतोऽव्वाक्‌ . प॑ण्यदोषस्तु यदि संजायते कचित्‌ | विक्रेतुः प्रतिदेयं तत््रेता मूल्यमवाप्रुयात्‌ ॥

588. कात्यायनः | अविन्नातन्तु यक्तं दुष्टं पश्चादिभावितम्‌ | ald तत्खामिने देयं पण्यं कालेऽन्यथा न तु I काले तत्परोक्ताकाले, अन्यया परौक्ताकालादृद्धंम्‌ ।

589. मनुः । नान्यदन्येन Tae रूपं विक्रयमदहंति | न सावद्यं न च न्यूनं दूरे न तिरोहितम्‌ |

अन्यत्कुङमा दि, अन्येन Ceara कुसुम्भादिना संदष्ट far, रूपं पण्यं, सावद्यं सदोषं उकेतरदोषपरश्चेतत्‌, यनं

a

१ तथेवानुसन्भेयभिति पाटाकरम्‌ |

१९८ विवादरुन्नाकरे (21) माननं, दूरे दूरयिततया श्रन्नातगुणदोषमित्ययः, तिरोहितं वस्लादिना पिहितम्‌ |

590. नारदः | परिभुक्तन्तु यदासः faved मलोमसम्‌ | सदोषमपि यत््रौतं विकरतुनं भवेत्पुनः ॥ सदोषमपि श्ञालेति गेषः। एतत्त, ज्ञातदोषक्रौतवस्वन्तरेऽपि द्रष्टव्यं न्यायतौल्यात्‌ |

इति विवादर्नाकरे करौत्वानुशयतरङ्ः॥

१९ एतदिति पाठाम्नरम्‌।

अद्य सोमाविवादो नाम

दाविंशतरङ्कः | 591. | तच seafa: | क्रयविक्रयानुशये विधिरेष प्रदर्शितःः |

ग्रामक्षेचखद्ादौनां सौमावाद्‌ं निबोधत | 592. तत्र नारदः। सेतु-केदारमयग्धादा-विकषष्टाऽक्टनिणेये | केचाधिकारो यच स्यादिवादः AAA सः ॥ सेतुस्तो यप्रतिबन्धको बन्धः । केदारमर्य्यादा केदारसोमा, विष्ट खिलं uggs, wad प्रहतं wares, एषां निणेये निणंयाथेम्‌ । यत्र विवादे सेच्मधिक्रियते a विवादः Faq उच्यते | 593. कात्धायनः। आधिक्यं न्यूनता चास्ते अस्ति-नास्तित्वमेव च । अभोगे भक्तिः सौमा च षड़्‌ भूवादस्य हेतवः ॥ MIA at भुक्रिरेव भोगदेतुः | 594. मनुः | सौमां प्रति समुत्यनने विवादे म्ामयोदयोः | ज्येष्ठे मासि नयेदेनां सप्रकाशेषु सेतुषु ॥

१ प्रको्नित दूति पाठान्तरम्‌|

२०० विवादरन्नाकरे (22)

नयेदुन्नयेत्‌ | सेतुख्िति सोमालिङ्गपरम्‌ सप्रकाशेषु जलादि- नाशाडक्रेषु | च्ये्टपदमपि सोमा लिङ्गव्ञ्जककालोपलक्षणा थम्‌ |

595. seata: | निवेशकाले कत्तव्यः सौमाबन्धविनिरोयः | प्रकाशोपां ea ल्ितः TITIES: ॥ निवेशकाले ग्रामादिनिर्राणकाले। प्रकाग्रचिक्रेवच्ादिभिः। उपांश्विद्कः करौषेष्टकादिभिः | |

596. Aq | सौमाटक्षांसतु Fala न्यग्रोधाश्वत्थकिं शुकान्‌ | श्ाल्मलौ-शल-तालीं Aiea पादपान्‌ | गुल्मानन्यां श्च" विविधान्‌ शमोवल्लस्थलानि च । शरान्‌ कुलकगुल्मां्च तथा सौमा न नश्यति | तडागान्युदपानानि वाप्यः प्रखवणानि च । सौमासन्धिषु कार्याणि देवतायतनानि च ॥

गुल्माः प्रकाण्डरहिताः सटाः? वल्ल्यो गुुच्यादयः। warty छचिमग्त्पिष्डाः | कुलकरूपाः गुल्माः | तडागानि महाम्भांसि, वाप्यः पुष्करिण्यः, उदपानं कूपः, प्रखवणानि नदोव्यतिरिक्रसोतां सि |

a ~~~ a

९ गुल्मान्‌ वेषं खेति पाठान्तरम्‌ | ९ ater fa काटा दूति च पाठान्तरम्‌। 3 नदातिरिक्रखोतांसोति पाठान्तरम्‌ |

(22) सोमाविवादतरङ्कः। , २०१

597. seata | HIATT TST चेत्यारामसुरालयाः | स्थलनिम्रनदौखोतः-शर गुल्माश्मरा श्यः, ॥ प्रकाश्चिह्ान्येतानि सौमायां कारयेत्सदा | निहितानि? तथाऽन्यानि यानि भूमिनं aera ॥

निहितानि सौमायां निहितानि कारयेत्‌ यानि afta भक्षयेत्‌ न नाशयेत्‌ न ्डत्तिकालं नयेदिति यावत्‌ |

598. मनुः | उपच्छन्नानि चान्यानि सौमालिङ्गनि कारयेत्‌ | सौमानज्ञाने वणां ater लोके नित्यं विपय्येयम्‌ |

अश्मनोऽस्थोनि गोबालां तुषान्‌? भस्मकपालिकाः। करौषमिष्टकान्नगरान्‌ LAT बालुकाश्च EI यानि चैवंप्रकाराणि कालाद्ूमिनं भक्षयेत्‌ | तानि सन्धिषु सौमाया अप्रकाशनि कारयेत्‌ ॥ विशेषेण प्रकाशे तु पलाश-किंशुको मतौ ॥

उपच्छन्नानि आ्आटतानि । saris वच्यमाणनि श्रश्मारौनि।

ep ~ न अ

~~ [द

१९ शरगुल्माश्मकादय दति पाठान्तरम्‌ | ₹ निभ्टतानोति पाठान्तरम्‌ |

२ तथेति पाठान्तरम्‌ |

४ तथेति पाठान्तरम्‌ |

RoR विवादरुन्नाकरे (22)

कपालिकाः कपंराः । ETT निर्व्वाणोल्छूकाः । कोदलः दूति यस्य प्रसिद्धिः । wat: कद्रभाण्डावयवाः। एवम््रकाराणि ककरादोनिरे | प्रकागर तु पलाशः प्रसिद्धः, किंदकः पलाश्रसदृश्र RAT: | 599. arate: | करौषासितुषाङ्गा रश्कंरा्मकपालिकाः* । सिकतेष्टकगोबालकार्पासास्थोनि भस्म च ॥ ofa कुम्भेष्रेतानि सौमान्तेषु निधापयेत्‌ | ततः पोगण्डबालानां प्रयन्नेन प्रद शयेत्‌ | वाङ्क्ये च शिश्रूनां ते द्‌शयेयुस्तथेव च | रवं परम्यराज्नाने सौमाान्तिनं जायते ॥ ते पोगण्डवालाः | 600. aq | रतैलिङ्गनयेत्सोमां राजा विवदतां णाम्‌ । Yaya च सततमुदकस्यागमेन च | सततमविच्छेदेन पव्वेभुक्या नयेदित्यन्वयः, । उद्‌कस्यागमो जलप्रवाहः |

का कम ~> ~

१ aera इति पाठान्तरम्‌|

₹ येषामिति समोचौनतया प्रतिभाति। > शकरादौोनोति पाठान्तरम्‌ |

४ ककराश्पकपालिका इति पाठान्तरम्‌ | ५ Tey इति पाटाम्तरम्‌ |

, (22) सौमाविवादतरङ्ः | Ros

601. aqaag: सौमामिन्यनुदत्तौ atc: | निन्रगापहतोन्मृष्टनष्टचिहासु' भूमिषु | तत्प्रदेशणनुमानैशः प्रमाशेर्भोगद शनैः ॥ निश्नगापदता उन्सष्टार या नष्टचिद्ा मयः, तासु तप्रदेशा-

aaa: प्रदे श्यितक्तेवमानेः सौमा ज्येति |

602. मनुः | यदि संशय wa स्याल्िङ्गानामपि दशने | सासिप्रत्ययः रव स्यादिवादे सोमनिश्चयः ॥ साच्छधोनः प्रत्ययः athena: |

603. RTATAA: | तस्मिन्‌ भोगः प्रयोक्तव्यः स चः साशिषु तिष्ठति | लेख्यारूढशेतरश्च Aral मार्गदयान्वितः ॥

तस्मिन्‌ सौमानिणेये भोगः प्रयोक्तव्यः, भोगः प्रमाणएलेन ज्ञातव्यः | सािषु भोगज्ञेथिति विवक्तितम्‌ | 604. aq |

ग्राभेयककुलानाश्च समक्षं सोमसाक्छिणः। प्रष्टव्याः स्मैमलिङ्गानि तयोश्चैव विवादिनोः ॥

[ररी

१ निखरगाप्डतोच्छिष्टनष्टचिकाखिति पाठान्तरम्‌ | र तत्ममाणामुमानेशचेति पाठान्तरम्‌ |

६ उच्छिष्टा दति पाठान्तरम्‌ |

४ साच्छः प्रत्ययं दूति Gerace | साच्छवान्‌ प्रत्ययः Arar: प्रत्यय दूति तदथः, ४ स॒त्खिति पाठान्तरम्‌ |

~~~

२०४ विवादसन्नाकरे , (22)

ते Vee यथा ब्रूयुः सामन्ताः सौमनिश्चयम्‌ । तथा तञ्च निबध्रौयात्सामन्तांस्तांश्च नामतः ॥ STRATA च चत्वारो ग्रामाः सौमान्तवासिनः। सौमाविनिणेयं कुर्ययः प्रयता राजसन्निधौ ॥

ग्रामेयका ग्राम्याः तेषां कुलं समूहः । विवादिनोः समच भित्यन्वयः । यामा ग्रामोणः, सौमान्तवा सिनः सन्निडहितवासिनः। निबघ्नौयात्‌ पत्रे लेखयेत्‌, विनिएंयं ्रवणएपरम्यरया भोगेन सौमा- सुन्नयेयुः? |

605. याज्ञवल्वयः | सामन्ता वा समग्रामाश्चत्वारोऽयः' दशापि aT | रक्तलग्वसनाः सौमां नयेयुः कछितिधारिणः ॥

समग्रामाः समाः AAG: ग्रामाः ग्राम्याः तेन समसंख्या ग्राम्या tam भवति | एतदेव वितं wary इत्यादिना |

606. RATT: | तेषामभावे सामन्ता मौलदद्खोडतादयः । स्थावरे षटप्रकारेऽपि नाच काय्य विचारणा |

कनक ee a ee

१९ कुष्यंरिति पाठान्तरम्‌ |

₹ इत्यथ इति पाठान्तरम्‌ |

> पुरषपरम्पराभोगेन सोमाथे मयेयुरिति पाठान्तरम्‌ | ४ afeadt इति पाठान्तरम्‌ |

(22) > सौमाविवादतरङ्कः। Roy

तेषां साकिणाभभावे षरुप्रकारे श्रशन्यनताधिक्यादिषट्‌प्रका- रक्धूमिविवादे" |

607. तथा | क्षेचवस्तुतड़ागेषु क्रुपो पवनसेतुषुः | दयोविवादे सामन्तः प्रत्ययः सव्येवस्तुपषु |

सामन्तः सोमान्तवासौ |

608. तथा | सामन्ताभावेऽसामन्तेः" कुर्य्यात्छरेचादिनिशेयम्‌ । ग्रामसौमासु च तथा तच, नगर - देशयोः ॥ स्वाथैसिद्धो प्रदुटेषु सामन्तेथेगोरवात्‌ | तत्संसक्तेषुः कत्तव्य उद्वारो नाऽच संशयः ॥ संसक्त* सक्तदुषटेषु तत्संसक्ता प्रकौत्तिताः | कत्तव्या A UTS राज्ञा धम्म विजानता ॥ सामन्तेषु दोषश्ङ्धायां ततोऽन्ये दुष्टनिण्याय areata: |

तेष्वपि शङ्ायामन्ये, नतु दुष्टाः सामन्तमाचेण Tara Tae: |

१ yare दति पाठान्तरम्‌ |

२ चेचवापौतङ्गेष ate जलसेतुष्विति पाठान्तरम्‌ | दे Stara वासौति पाठान्तरम्‌ |

४ सौमान्तभावात्‌ सामन्तैः पाठान्तरम्‌ । ,

५ कुर्य्यादिति वादे दति च पाठान्तरम्‌ ।

€ तत्‌सयुक्रेषिति पाठान्तरम्‌ |

© खंयुक्रेति पाठान्तरम्‌ |

८ तत्संयुक्का दूति पाठान्तरम्‌ |

Rod विवादर्न्नाकरे (22)

609. तथा | TAT TERY सामन्तानन्यान्मोलादिभिः सह । समीश्य कारयेत्सौमामेवं धम्मेविदो विदुः ॥ सामन्ताः साधनं पुव्वमनिष्टोक्तौ गुणान्विताः | दिगुणार्ढत्तरा ज्ञेयास्ततोऽन्ये चिगुणा मताः ॥

अनिष्टोक्रो तेषां दोषोक्रो तेषां श्ङ्ामाचे तात्पर्ये, तेन प्रयमसामन्तेषु दोषश्ङ्ायां aden दगुणाः, तेषामपि दोषशङ्ायां तत्ंसक्रा्िगुणा गाद्या दति सामन्ता Tereza: |

610. श्रङ्लिणितौ |

गदक्रेचयोर्विरोधे सामन्तप्रत्ययः सामन्तविरोधे अभिलेख्यप्रत्ययः, अभिलेख्यविरोधे मामनगरटद्धश्रेणि- प्रत्ययः, ग्रामनगरदडश्रेशिविरोधे दशवषभुक्तानुभुक्त- मन्धच राजविप्रसखात्‌ |

सामन्तविरोधे सामन्तानां परस्पर विमतौ श्रमिलेख्यं लिखितम्‌,

दश्रवषेभुक्रावुभुक्रं दशवर्षाणि निरन्तरं भुक्तं प्रमाणं ART राअविप्रखान्नुपतित्राद्मणएखग्डतद्रव्यात्‌ |

` 611. ATL? | भ्षेचसौमाविरोधे तु सामन्तेभ्यो विनिश्चयः । नगरग्रामगणिनो ये च खङतमा ATT: |

(22) सौमाविवादतरङ्ः। Ree

ग्रामसौमासु च afed स्यस्तत्क्षिजौविनः, | गोपाः शकुनिका व्याधा ये चान्ये वनगोचराः ॥

नगरग्रामगणिनो नगरग्रामजनमुख्याः, तत्कृषिजो विनः-तदुभय- सौमान्तशृषिजोविनः। wal च वनगोचराः मूलाहारादयः, तेभ्यो विनिश्चय दति शेषोऽनुषज्यते |

612. रहस्पतिः। छदक्षेचविवादेषु सामन्तेभ्यो विनिशयः।

नगरप्रामगणिनो ये च ठड़तमा नराः | RATT MAH गोपव्याधोज्छजौविनः। मूलखानक-कैवत्तकुल्या भेदकबाधकाः ॥

aa: कृषोवलः, उञ्छजोविनः मूलगस्यावणश्ष्टमच्जरौ-

जोविनः। तेऽपि पय्यैटनणोलत्वाप्रायः समज्ञा cf एव शिल्पग्तकादिषुर चोद्यम्‌ |

613. aq | सामन्तानामभावे तु मौलानां सौमसाक्िणाम्‌ | TTA पुरुषान्‌ वनगोचरान्‌ ॥ व्याधाञ्छाकुनिकान्गोपान्केवत्तान्मृलखा नकान्‌ | PTAA PAT TU’ वनगोचरान्‌ ॥

१९येचस्थुः छषिजोविन इति पाठान्तरम्‌ | ९ भिलस्थिग्टतकादिष मूलच्छडानकादिष्‌ चेति पाठान्तरम्‌ | ह न्यांखेति पाठान्तरम्‌ |

२०८ विवादरन्नाकरे (22)

मोला गरामोत्यत्तिसदभुवः, अनुयुञ्नोत एच्छत्‌ । 614. नारदः |

समुन्रयेयुः सीमानं लष्णेरुपलकिताम्‌ |

तुषाङ्गारकपालास्थिक्कपैरायतनै्दरमैः ॥

अभिन्नानैश्च aaa: सथलनिम्नोन्रतादिभिः। केदाराराममार्गेश्चः पुराणैः? सेतुभिस्तथा ॥ 615. मनुः | ते Vere यथा ब्रूयुः सोमासन्धिषु लक्षणम्‌ | तत्तथा स्थापयेद्राजा धम्मे ग्रामयोदयोः ॥ 616. seuta: | शपथः शपिताः स्वैः सैः Hae: सौमि विनिश्चयम्‌ | दश्येयुनिधानानि तत्प्रमाणमिति स्थितिः ॥ खेः खः तत्खजात्युचितेः" mae: साचिवचनश्रवणोक्ै, निधानानि सोमानिधौयमानानि तुषाङ्गारादौनि shart |

617. मनुः | शिरोभिस्ते zeta’ सग्विनो रक्तवाससः | aaa: शापिताः स्वैः Saaz समश्रसम्‌ ॥

९ ग्रामोत्यत्निमडश्षमनरा इति पाठान्तरम्‌ | ९ केदारारामभगीखेति पाटान्तरम्‌।

र प्रवाज्ञैरिति प्राठान्तरम्‌।

४ खलजात्युचितिरिति पाठान्तरम्‌ |

(22) सगैमाविवादतरङ्कः। २०९

खेः खेः Gadde: शापितास्ते, wat रस्माकं सोणा भवन्ति यदि मिथ्या वदाम इति वादिता इत्यथैः |

618. ATT | नैकः समुन्रयेत्सौमां नरः प्रत्ययवानपि | गुरुत्वादस्य कायस्य, क्ियैषा sey स्थिता ॥ ` रकशचेदु न्नयेत्सौमां सोपवासः समुन्रयेत्‌ | रक्तमाल्याम्बरधरः शितिमारोप्य मूङ्खनि | एकश्चेदत्यन्ता प्रतया उभयानुमतो भवति तदा सोपवासो रक्र- माच्याम्बरधरो afg क्ििंतिमारोप्य सौमासुनयेदित्यथैःर i 619. खष्हस्परतिः | ज्नाठ्चिहविनाओे तु रकोऽप्युभयसम्मतः | रक्तमाल्याम्बरधरो खदमादाय Fala | सत्यव्रतः सोपवासः MAT सन्द्श्येन्नरः ॥ ज्ञाटचिद्विनागे aru चिन्धानाञ्चाभावे | 620. मनुः। यथोक्तन नयन्तले पूयन्ते सत्यसाश्िणः । विपरौतं नयन्तस्तु दाप्याः स्यु्दिंशतं दमम्‌ | सामन्ताश्चेनमृषा ब्रूयुः सेतौ विवदतां णाम्‌ । शि सव्वं एयक्‌ PRATT रान्ना मध्यमसाहसम्‌ ॥

[म

९ धश्मसयेति कचित्‌ पाठः। र सोमा समुन्रयेदित्यथे दति पाठान्तरम्‌ | 14

२९० विवादरन्नाकरे (22)

सत्यसािणः सत्यप्रधानाः सोमाबोद्धारः, दिशतं पणानाम्‌, सेतुः सौमा, wa प्रथक्‌ प्रत्येकं साचित्वस्य vane aay |

621. कात्यायनः। बह्ृनान्तु खहौतानां न सवं निणेयं यदि | FARA लोभादा दाप्याखत्तमसादसम्‌ ॥ अज्ञानेन हि मुच्यन्ते सामन्ता निशेयं यदि | ` अन्नानोक्तौ दण्डयित्वा पुनः सौमां विचारयेत्‌ ॥ कीर्तिते यदि भेदः स्यादण्ड्याखत्मसा दसम्‌ ॥ च्रज्ञानेन ज्ञानेऽपि भ्रज्ञानाभिधानेनर, कौत्तिते सम्भूय साच्छे उक्ते, पुनस्तेषां यदि भेदो वचनविरोधः स्वादित्यथेः |

622. AIT | शेषाशरेदन्टतं" ब्रयु्नियुक्ता भूमिकम्भेणि | जधन्धास्तेऽपि प्रत्येकं विनेयाः पुव्वसासम्‌ ॥ गणटङ्ञादयसू्वन्धेः दण्डं द्युः पथक्‌ TAT | विनेयाः प्रथमेनैव साहसेनान्टते स्थिताः ॥

TAT: सामन्तेभ्योऽन्ये व्याधादयः. |

१९ शथगत्तिलादिति पाठान्तरम्‌ |

2 न ज्ञानेनेति प्रज्ञानेनेति च पाठान्तरम्‌ |

द ्न्ञानोद्धावनेनेति पाठान्तरम्‌ |

४ शेषासखेदन्यथेति पाठान्तरम्‌ |

५ शएपथाद्रा दमन्लन्ये दति पाठान्तरम्‌ |

.९ शेषाः सामन्ता न्ये याधादयं दूति पाठान्तरम्‌ |

(22) atatfaatzacy: | २९१

623. RATA: | AAA RAT सामन्तास्तत्सं सक्तास्तथोत्तराः | संसक्तसक्तसक्तान्ताः पद्मयाकाराः प्रकौत्तिताः ॥ पद्मवन्मण्डलाकाराः सौमाविवादविषयं परिषेश्च wafes श्रवस्िता इत्यथः | 624. तथा | ग्रामो ग्रामस्य सामन्तः Bt छेचस्य कौर्तितम्‌ | गदं ग्रहस्य निर्दिष्टं समन्तात्परिरभ्य च ॥ ग्रामस्य ग्रामान्तरेण सह सोमाविवादे तप्मत्यासन्नोऽन्यो Wage: सामन्त vad! एवं गटहक्तचयोरपि समन्तात्‌ परिरभ्य यः परितो वेष्टयिला faa: | ग्रामकतेचग्टहपदानि तन्निवासि- पुरुषपराणणोति | 625. मौललच्तणमाश स Wa | ये तच सव्वसामन्ताः पश्चाहेशन्तरं गताः | तन्मूलत्वात्त्‌ ते मौला ऋषिभिः सम्परकौत्तिताः | 626. खणष्टस्पमतिस्पि | तदृत्पन्नास्तु सामन्ता येऽन्येः देशन्तरस्थिताः | मोलास्तु ते समुदिष्टाः wean: काय्थैनिशैये | अदुष्टा तु यदत्रूयुः सन्दिग्धो समटृत्तयः | aaa कत्तव्यमेवं धर्मो न हौयते | सन्दिग्धो सन्देहे |

--- =~--- ----->-~ ----* on ce = 2 Ts

१ aval इति पाठान्तरम्‌|

न~.

=: ~~ te

२ ये चति पाठान्तरम्‌|

RR ` विवादसनाकरे (22). `

627. SSAAUATS RATA: | निष्या्यमानं tee तत्काय्ये चिगुणाग्वितैः | zat वा यदि वाऽदृ्वास्ते इद्धाः परिकौत्तिताः ॥ कायं सौमानिणये हेतुत, चयो गुणः सत्यव्रताचाररूपाः |

628. उदतलच्तणमा | ` उपश्रवणसम्भोगकाग्यख्यानोपचिहिताः । sachet ततो यस्मादडतास्ते प्रकौत्तिताः ॥ उपश्रवणं yaaa,’ सम्भोगः सम्यग्भुक्रिः,? कार्य्याख्यानं तत्फलग्रहणवा्त्ता, तेन येः साक्तात्काय्यं न दृष्टम्‌ उपश्रवणादिभिश्च तत्काय्येमवगतं ते उद्धूता दत्यथेः | एवञ्च तेषामभावे सामन्ताः | मौलदद्धोद्ुतादय दरत्यत्रादिपदेन एताकत्मकारव्यतिरेकेण सौमा- ज्ञातारो विधोयन्त दति बोद्धव्यम्‌ |

629. ATC: |

ध्वजिनौ aferat चैव नैधानौ भयवजिंता |

राजश्णसननौता च सौमा पश्चविधा स्मृता ॥

ध्वजिनौ ध्वजतुच्यटरचवतो, afer मव्यवन्नदौमतो, नेधानो तुषादिमतौ | भयवजिंता वादिप्रतिवादिसम्मत्या कता । राज- श्रासननौता ज्ञाटचिद्धाभावे राजान्ञाकारिता |

[1

~~~ ~= ee -*------- +~

१. परम्पराश्रवशभिति पाठाकरम्‌ | ९ दृष्टिरिति षाठाम्नरम्‌।

(22) सौ माविवादतशङ्कः। २९३

630. | व्यासः | faaraat च ध्वजिनौ Surat राजकारिता। .. स्थिता पश्चविधा सौमा मल्स्यिनौ तु चला समृता ॥ frat च उन्नता च निम्नोन्नता | afl तु चला जलस्या-

स्थिरत्वात्‌ |

631. सां विभागमाह | ग्रामयोरुभयो्य॑च AM सोमाप्रवर्तकः | निग्रोपलशिता सा तु शस्वरविद्धिरूदाहता ॥ सा निन्नेति गेषः |

632. aut | शर कुजकवस्मौ का यच देवण्हाणि च | WMATA दृश्यन्ते सौमा सोक्ता' समुनता | ग्रामयोरुभयोः Aha दक्षा यच AY AAT: | समुच्छ्रिता ध्वजाकारा ध्वजिनौ सा प्रकौत्तिताः॥ इष्टकाङ्गमरसिकताः शकरासिकपालिकाः | निहिता यच दृश्यन्ते नैधानौ सा प्रकौत्तिता ॥ साश्यभावाद्"दयोयच प्रभुरा परिकल्पिता । सामन्तानुमता सौमासा HAT राजकारिता॥

न en a --

१९ सा fafa पाठान्तरम्‌ |

₹२्खातु कौ्नितेति पाठान्तरम्‌|

ह faarar <fa afaar <fa a पाठन्तरम्‌। ४ साच्छयभावे दति पाठान्तरम्‌ |

५ spurs पाठान्तरम्‌ |

२९९ विवादर्न्नाकरे (22)

633. कात्यायनः भयवर्जितभूपेन Aaa Wasa | 634. नारदः।

यदा तु न स्य॒ज्नातारः' सौमायांः न च लक्षणम्‌ | तदा राजा दयोः सौमामुन्येदिष्टतः सवयम्‌ ॥ Tea: स्वयं खेच्छयेत्यथेः | 635. व्यासः | खच्छन्दगा बहुजला भष -करम्मेसमन्विताः | नित्यप्रवादिणौ यच सौमा सा मल्स्यिनौ मता | 636. मनुः।

सौमायामविषद्यायां* ख यं राजैव धम्मेवित्‌ | प्रदिशेद्भूमिमेकेषामुपकारादिति स्थितिः ॥

अविषद्यायां निशेत्मशक्यायां साच्छाद्यभावात्‌ । एकेषां प्रदिशेदद्यादेकेषामुपकारात्‌, येषां तया गम्या महानुपकारो भवति तेषामुपकारात्‌, उपकारसाम्ये तु दयोविभज्य दद्यात्‌ |

637. ङृद्दस्परतिः। अन्ग्रामात्समाहत्य दत्ताऽन्यस्य यद्‌ महौ |

१ धातार इति दातार टतिच पाठान्तरम्‌| ९ सोमाया इति पाठाग्तरम्‌।

₹ मद्यकृग्यमसुद्गतेति पाठान्तरम्‌ |

४ आविषष्ट्यायां | दति पाठान्तरम्‌ |

(22) सौमाविवादतरङ्कः। २९१५

नद्योत्सृष्टा राजदत्ता यस्य तस्यैव सा महौ |

अन्यथा न VATA नराणां राजरैवकः ॥

BNA जौवनञ्च ई वराजवशच्रणाम्‌ |

तस्मात्सवेषु कार्येषु" तत्कृतं न विचारयेत्‌ ॥

ग्रामयोरुभयोयच मर्यादा कल्पिता नदौ ।

क्षयोदयेन AA सा चालयन्दण्डमरंति ॥

रकङ्कलनिपातस्तुः Waray संसितिम्‌ |

नदौ atty कुरुते तस्य तन्न? विचालयेत्‌ |

aa सश्स्यमुल्लद्भ ufafear यदा भवेत्‌ |

नदौखोतःप्रवाहेण पुव्वस्वामौ लभेत ताम्‌" ॥

या रान्ना कोधलोभेन इलन्धायेन वा हता |

प्रद्‌ ्ताऽन्यस्य तुष्टेन न सा सिद्धिमवाप्नुयात्‌ ॥

प्रमाणशरहितां भूमिं भुच्जतो यस्य या इता |

गुणधिकाय वा दत्ता तस्य तां न विचालयेत्‌" ॥

aa नदोकूलपातः क्रमेण grata ग्रामान्तरे निवेशयति तच विचालनं न कास्यम्‌ | यच तु नदौ aarfen aqagy याति aa प्ववेयामस्येव सा श्मिरिव्यथैः |

१ कालेष्विति पाठान्तरम्‌ |

२ waa कूलपातस्त्रिति पाठान्तरम्‌ |

२ नदौतोर प्रकुरुते तस्येतामिति पाठान्तरम्‌ |

४ तमिति पाठान्तरम्‌।

५ — देया तस्य are न चाखलयेदिति पाठानेरम्‌ | ९ faned न कुर्य्यादिति पाठान्तरम्‌ |

२१.६ विवादरुन्नाकरे (22)

638. तथा | द्श्ाम-शतग्राम-सदखग्रामलक्षणाम्‌ | विषमां पतिः कुर््याचिहेः सौमां विनिशचिताम्‌ ॥ 639. याज्ञवल्कयः | अआरामायतनग्रामनिपानोद्यानवेश्मसु | रष रव विधिज्ञेयो वर्षाम्बप्रवहादिषु ॥ श्रारामः समोपवनोपलकितो भूभागः, Wadd देवग्टद्श्दमिः, ग्रामयहरेन नगरा दिरपिर लच्छः, निपानं कूपाङृष्टपानोयोपलकति- fran, उद्यानं क्रोडावनोपलक्तितश्डभागः । एष साक्िसाम- न्तादिरूपो विधिः | वर्षा्प्रवहो दृष्टितो योघवतसं | 640. ag | कषेच-कूप-तडागानामारामस्य खस्य च" । सामन्तप्रत्ययो नेयः सौमासन्धिविनिणेयः ॥ 641. HATTA | छेचक्रूपतडागानां केदारारामयोरपि । गदप्रासादावसथप्ेचदेवख्देषु च ॥

~. ----- ~~~ -~-------- ~ --- - ---~ ˆ ˆ~

१ दशग्रामशतप्रामसदसग्रामलच्तणान्‌ | विषभान्रुपतिः कुय्याचिङः सौोमान्विनिथितान्‌ | दति पाठान्तरम्‌ | ₹ पुरादिरपोति पाठान्तरम्‌ | ठ कूपाङतिपानो योपललचितनिम्नभूभाग दूति wise समोचौोनवद्धाति। ४ ्ामारामग्टस्य चति पाटाग्तरम्‌ |

(22) समाविवादतरङ्कः। २९७

642. खष्स्पतिः। ° निवेशकालाद्‌ारभ्य हवाग्यापणादिकम्‌ | येन यावद्यथा भुक्तं तस्य aa विचालयेत्‌ ii वातायनाः प्रणलौश्च तथा नि््हवेदिकाः | aque स्यन्दनिकां प्राडःनिविष्टां न चालयेत्‌ | वातायनं गवाक्षः, प्रणलो जलनिगेममागेः, निन्य नागद्न्तकः, वेदिका प्रतोल्या दिसंछ्ठता उन्नता मिः, चतुःशालं चतुरारग्टहम्‌, स्यन्द निका पटलप्रान्तः | | 643. कात्धायनः। मेखलाथमनिष्काश्गवास्ानोपधारयेत्‌ | प्रणालों VATE पौडयन्दण्डभाग्भवेत्‌ | efeurd प्रणलौश्चः न कुग्यौत्पर वेश्मसु ॥ मेखला ग्या दिमूलबन्धः, भ्रमोऽच जलनिगेमप्रदे शः, निष्का निगेमोचितदेशः। निष्काणो हमर्यादिभित्तिषु निगेतकाष्टादि निभ्ितमसयषटग्धमिकमुपवेशनस्यानमिति कल्पतरुः । नोपधारयेन्न निरुन्ध्यात्‌, ग्टहवास्तुग्टेदग्मिः, दुष्िपातोर vara: | 644. तथा | वच्चःस्थानं वह्िचयं गर्तोच्छिष्टादिसेचनम्‌* | अत्थारात्परकृद्यस्य न कर्तव्यं कदाचन ॥ ` वच्वःख्ानं मूचपूरोषोत्छगेस्थानम्‌, afewd श्रभिष्यानम्‌, कचित्‌

१९ भूरिति पाठान्तरम्‌। २ प्रणाखश्चेति पाठान्तरम्‌। २ दशटिनिपात दूति पाठान्तरम्‌ । ४ गक्तोच्छिटाम्बुसेचनमिति पाठान्तरम्‌ |

२९८ विवादरनाकरे (22)

afgura वा वद्िग्टहमिति पाठः, स a सुगम एव, श्रत्यारा- दतिसमोपे । 645. कात्यायनः | विण्मुचोदकचक्र् वहिश्वभनिवे शनम्‌, | अरनिद्रयमुत्सृज्य पर कुद्यान्निवेश्येत्‌ ॥ चक्रं तेला दियन्त्रम्‌, atta: निष्कनिष्ठमुष्टिदस्तः |

646. seafa: | यान्त्यायान्ति जना येन पश्वश्चानिवारिताः। तदुच्यते संसरणं न रोङव्यन्तु केनचित्‌, | 647. नारद्‌ः। अवस्कर-स्ल-श्रम-रम-स्यन्दनिकादिभिः। चतुष्यथसुरस्थानरण्यामागें न रोधयेत्‌ ॥ saat विष्ठाग्टहा दि शोधनार्थं पांशएनिचय दति इरिदरादयः। स्थलं वेदिका, wat a, भ्रमो जलनिगेममागेः। खन्दनिका पटलप्रान्तः। श्रादिश्ब्देनान्यदपि तादृशम्‌ । रथ्यामागो राजमागेः। Tat चत्वर दरति कल्पत: |

648. श्रङ्लखितौ |

मार्गक्षेवे पथि विसर्गो राजमा्गरथपरिवत्तनंः पुव्वमर्ग्यादास्थापनं तोरण्हरण्यान्तरेषु चिपदं देवराजायतनेषु यथेष्टम्‌ |

[1

---- ---- -~ -- ननन

१ -वककिमूमिनिवे नमिति पाठान्तरम्‌ | २९ कस्यचिदिति पाठान्तरम्‌ | १ परिवब्लंनमिति पाठान्तरम्‌ |

(22) सौमाविवादतरशङ्कः। BLE

ala aes तच पथि धिते विसगेः त्यागः पथिकानां गच्छतां, तेन स पन्था नावरोद्धव्य इत्यः | राजमार्गे रथपरिवन्तेनं यावता देशेन रथपरिढत्तिः स्यात्तावान्देशो राजमागं त्याज्य ca: | ूव्वैमर््यादास्थापनं यावतौ पौरैः परव्वैमर्ग्यादा पव्वैसौमा छता तस्याः स्थापनम्‌ । तोरणग्णहरथ्यान्तरेषु चिपदं तोरणग्टदरथ्यासमोपे पद्‌ बयपरिमितं देग्रं त्यजदित्यथेः |

649. RATATAT: | सव्वं जनपदा येन प्रयान्ति सचतुष्यदाः | अनिरुद्धा यथाकामं राजमागेः स उच्यते ॥ न तच रोपयेत्‌, किञ्चिन्नोपहन्यात्तु केनचित्‌ | गुव्वाचाय्य्छपादौनां मागौदानात्त्‌ दण्डभाक्‌ ॥ यस्तच सङ्कर वधान्‌ टक्षारोपणमेव च | कामात्पुरोषं FATS’ तस्य दण्डस्तु माषकः ॥ aa am सङ्करोऽवकरः | हदरिहरादिभिः संसरणानुटत्तौ प्रजापतिरिति मस्तके दत्वा यस्ततेति वाक्यमवतारितम्‌ | इह न फलतो विगरेष दूति | 650. Aq । ससुत्सृजेद्राजमार्गे Te AAAT TLS । सद्यौ कार्षापणौ दद्यादमेध्यश्वाशु शोधयेत्‌ ॥

१९ न तजारोपयेदिति पाटाम्तरम्‌ | २ वा कुर्यादिति पाठान्तरम्‌ |

२२० विवादरुनाकरे (22)

आपद्रतस्तथा FH AHA बाल खव वा | परिभाषणमदन्ति तच्च शोध्यमिति fate: 1 परिभाषणं cen शयः पुनरेवं मा कार्ष रिव्या दिवचनं श्रोध्यमापद्रतत्वादिनेति शेषः | 651. दण्ड्य xaqam विष्णः | पथ्यद्यानो दकसमौपेष्ठ शुच्यत्‌करादित्यागे' पणशतं तच्वापाष्येति | एतच्वातिशयिताश्च्युत्‌ करा दित्थागे, तेन न मनुना विरोधः | 652 काव्यायनः। तडागोदयानतीौ्थानि योऽमेध्येन विनाश्येत्‌ | अमेध्यं शोधयित्वा तु TATA CAT | श्रमेध्ये शोधयिला वमेष्यशोधनममेध्यकन्तदधारा कारयिववत्यथेः | 653 तथा | दूषयन्‌ सिद्धतौर्यानि स्थापितानि महात्मभिः । धान्यानि वापनौीयानि प्राप्रयात्पव्वसाहसम्‌ ॥ 654. अथय Aq: | ae तडागमारामं BS वा भौषया वहन्‌ | प्रतानि प्च दण्ड्यः स्यादज्नानाद्िश्तो दमः ॥ भौषया भद्रोपादानेन श्रज्ञानाद्‌ भ्वान््यादिना | 655. CBRF | स्थापिताश्चेव मर्य्यादामुभयोग्रामयोस्तथा । अतिक्रामन्ति ये ware दण्ड्या दिशतं दमम्‌ ॥

—— re a ~ ~~

१ -योगे इति पाठन्तरम्‌।

(22) सौमाविवादतरङ्कः। २२९१

656. याज्ञवल्वयः |

मग्धादायाः ANS तु सौमाऽतिकमणे तथा |

क्षेचस्य हरणे दण्डा अधमोत्तममध्यमाः" ॥

मर्यादा चिद्कश्तट्तादिः, तस्याः प्रभेदे विषटने, सोमा तिक्रमणं सोमार्थं warfare केचग्रहणमेव च | 657. शर ङ्ूलिखितौ |

क्षेचमय्यादाभेदे अष्टशतं सोमातिक्रमणे sea कषेचोदकाहरणे अष्टशतम्‌ |

अष्टश़रतमष्टभिर धिकं शतम्‌ एवमष्टसदखमपि | रेचोद कारणे च्ेचग्रस्यनि्व्वाहकोदकाहरणे |

658. farm: | सौमाभेत्तारसुत्तमसाहसं दण्डयित्वा पुनःसौमां

कारयेत्‌ |

659. RATATAT: |

सौमामध्ये तु जातानां दक्षाणां कछषेचयोदयोः | फलं पुष्यञ्च सञ्जातं क्षेचस्वामिषु निर्दिशेत्‌ | अन्धकषेचेषु जातानां शखा याऽन्यच संस्थिता स्वामिनं तं विजानोयाद्यस्य छेचेषु संस्थिता ॥ dfeat शाखा दति ie: |

इति विवादरन्नाकरे सेमाविवाद्‌तरङकः।

१ यथाक्रमं दण्डा दति शेषः

HY सेतुनाम चयोविंशतर ङ्कः |

660. तच ATs | UTI मध्ये तु सेतुनं प्रतिषिध्यते । महागुणोऽल्पबाधशे"हद्धिरिष्टा aa सति | afgaaaal चये श्रल्योयसोति, तेन परकतेत्रे परेण क्रियमाणः Qader बहपकारकः, क्तेवखामिनश्चाल्पोयःकयकरः, तदा तेनासौ न निषेध्य: | यतोऽल्पोपच्चये बलवतो ठद्धिः सव्बेखेष्टा भवतोत्ययः। 661. याज्ञवल्क्यः | न निषेध्योऽल्यबाधसतु सेतुः कल्याणकारकः । परभूमिं हरन्‌? FT सखल्पक्षेचो ITA: ॥ श्रल्योपक्यकारौ बह्पकारो च aaa परेण यः क्रियमाणस्तु सेतुः तेन न निष्यः । एवं कूपोऽपि श्रन्पोयसों cath दरन्‌ बह्ृपकारौ परेण न निषिध्यत cae: | कूपग्रदणेन पुष्करिण्णादिक- मपि faafaaa? | 662. तया | सखामिनो योऽनिवेद्येव FF सेतुं प्रवत्तयेत्‌ | उत्पन्ने सखामिनो भोगस्तदभावे महौपतेः ॥

ee ~~~ ~ जो ~ = = ----~ ~~~ -- ~~~ =-----~ mn ~~~ ----~ Some ~~~ --~ -

९ श्पवाधखेति पाठान्तरम्‌ | ₹ प्रतिषध्य इति पाठान्तरम्‌) हे ब्दत्चिति पाटान्तरम्‌। ४ ग्रदोतमिति पाठान्तरम्‌|

(23) सेतुतरङ्ः | tr]

यदा खामिनम्द्ैव ae’ 3a सेतुं करोति act क्तेचसखामिन एव तदुत्यक्नगस्यादौ भोगः, तदभावे राज्ञो न तु Vater: । 663 नारदः | पुव्वेप्रत्तसुच्छिन्रम्ष्रा स्वामिनन्तु यः। सेतुं प्रकल्पयेत्किन्न स तत्फलभाग्भवेत्‌ ॥ व्वप्र त्तं पृव्वेजातसुच्छिननमधुना fasted, सखामिनं सेतोः | एतच्च ॒सेतुगतविगशेषणं सेवन्तरा प्रवत्तेनायेम्‌ | त्र तु Was तदनुमतिरपेच्छयते तमनपेच्छ न तुः सेतुकरणएमेव | 664, तथा | aa तु स्वामिनि पुनस्तदंश्ये वाऽपि मानवे | राजानमामन्य ततः कु्थौत्सेतुप्रवत्तनम्‌ | अतोऽन्यथा क्तेशभाक्‌ स्यान्मृगव्याधा(नु)द शनात्‌ | इषवस्तस्य नश्यन्ति यो विडमनुविध्यति i अतोऽन्यथा च्रनुमतिमग्टहोत्वा निष्फलः सेतुः। यो विद्धे वेधः स Taq: | 665. MIATA: | अस्वाम्यनुमतेनैव संस्कारं कुरुते तु यः। खदोद्यानतडागानां संसक्त लभते न तु ॥ देयं स्वामिनि चायाते न निवेद्य पे यदि | अथावेद्य प्रयुक्तस्तु तत्कृतं लभते व्ययम्‌ ॥

—_ <~ = =-= ee

१ परस्येति पाठान्तरम्‌ | २ तमनपेच्छय न लिति पाठः कंचित्‌ पतितः।

२२४ विवादर्न्नाकरे (23)

श्रसाम्यनुमतेनेव नृपे चानिषेद्य यदि परग्टोद्यानतंडागानां संस्कारं कुर्ते तदा संसक्तं न किञ्चित्फलं लभते । श्रय खाभिनि श्रनिवेद्य राजनि च निवेद्य करोति, तदा श्रायाते खामिनि तस्माल्धंस्कारव्ययं लभत Taq | 666. AIL: |

सेतुस्तु दिविधः प्रोक्तः खेयो बन्धयस्तथेव च ।

तोयप्रवरत्तनात्वेथो Fey: स्यादिनिवत्तनात्‌' ॥

नान्तरेणोदकं शस्यं ATMA SA भवेत्‌ |

य एवानुदके दोषः स रुवात्युदके भवेत्‌ ॥

द्रति श्रौविवादरन्नाकरे सेतुतरङ्ः।

पायन ^

१ परिवकेनादिति पाटामरम्‌। ? नश्टेदभ्युदकेन तु दूति पाठः।

Qe HY कुष्टाकृष्टो नाम चतुविशतर ङः 667. तच नारदः | अश्क-प्रेत-नष्ेषु छेचिकेषु निवारितः' | सेचश्वेदिरुषेत्कश्चिदश्ुवौत स तत्फलम्‌? ॥ निष्कष्यमाणे छेच तुर aire पुनरात्रजेत्‌ | खिलोपचारं Tae दत्वा केचमवाप्रुयात्‌ |

नष्टोऽच व्यवदितदे श्रः, afar: केचस्वामो, खिलोपचारं खिलकषणाथेमायासनिष्कुयम्‌" ।

668. खिलोपचारदानासम्भवे fatuare a a |

तद्‌ टभागप्रचया, यावत्स्तः गताः समाः |

समाप्ते त्वष्टमे वषे भुक्त Aa लभेत सः ॥

यदि daufaee® न ददाति तदा quate भागं aa दद्यात्‌ । यदि चाष्टवषपय्येन्तमपि Saati करोति, तदा यया- दानेऽपि aed चेचमुत्यन्तिसदितं केचपतेरेवेति दलायुधपारि- जातो | प्रकाश्कारेण तु ततोऽष्टमे ae खामिन sad" faa |

~

१९ दति पाठस्निषु gaay टश्यते | किन्वच क्तेचिकेष्वनिवारित दूति पाठः समौो- चौनतया प्रतिभातोति बोध्यम |

९ wala सततं फलमिति पाठान्तरम्‌ |

२ निर््ुष्यमाणचेनेष्विति पाठान्तरम्‌ |

४ खिलकषेणाद्यायासनियमितनिष्कुयमिनि पाठान्तरम्‌ |

४ तद्ष्टभागाः भ्रचया दूति पाठाम्रम्‌ |

९ यावदष्ट इति पाठान्तरम्‌ |

७ चेजपतिः क्ेजकषेणादिव्ययमिति पाठान्तरम्‌|

८ इत्येवेति पाठान्तरम्‌ | 15

२२९६ विवादरुन्नाकरे ^ च (24)

669. कल्पतरौ तु कात्यायनः | अशक्तितो न Savalas यः छतो व्ययः | तदष्टभागहौनन्तु कषकः, कषमाप्रुयात्‌ | वर्षाण्यष्टौ स भोक्ता स्यात्परतः खामिने तु तत्‌ ॥ श्रनेनाष्टमे वपे कषंकस्य भोगो विहितः पूर्व्वेण तु निषिद्ध ईति विरोधे wi कष्टसाध्यकरषण्ूमि विषयमुत्तरञ्चा तिकष्टसाध्य- करषेणण्दमि विषयमिति व्यवस्था | 670. नारदः | संवत्सरेणांखिलं खिलं स्यादत्सरस्िभिः। पञ्चवषावसन्न्तु छेच स्यादटवौसमम्‌ ॥ श्रटवोसमेऽपि खिलोक्रत्यागकालभा गग्रदणक्रमेण न्युनाधिक- त्यागकालभागग्रहणएव्यवस्था FET! wa च खिलेषु चतुर्थादि- सघन्युनसंस्था दिभागग्रदणस्य सतव्वेसिद्धतया अष्टमभागदानर प्राचोन- मिति खिल एवेत्याह | 671. तथा | aa चिपुरुषं यस्य VE वा स्या्रमागतम्‌ | राजप्रसादादन्यच न तद्धोगः परान्नयेत्‌ ॥ Be HTT Ta दे वासहेतू कुटुम्बिनाम्‌ | तस्मात्ते नाधिपेद्राजा तदवि मुलं कुटुम्बिनाम्‌ ॥ ease: करादिना चेपुरुषिकसम्भोगे सति राजप्रसादादधिना न तद्वोक्रपुरषसकाशान्तयोर्भोगच्छेदः करणौय दत्यथेः ।

१ तदाष्टभागद्ोनन्तिति waranty | २ बूल काथिकः फलमिति पाठाम्भरम्‌। ३ खषटभागग्रहणमिति पाठान्तरम्‌।

(24) ASIATACF;: | २७

672. तथा | दद्धं जनपदे Tal Ve: कोषश्च FEA | हौयते हौयमाने तु दद्धिहेतुमतः saa | 673. ATT RRT | फालाहतमपि a4 यो न कुर्य्यान्न कारयेत्‌ | स प्रदाप्योऽकृष्टसद ATA कारयेत्‌ ॥ फालातं प्रत्यब्दं छष्यमाणमहृष्टसदमरृ्टे कष्टफलमिति यावत्‌ | 674. seufa: | खौत्वा वादयेत्काले वाप-गोपन-संग्रहान । अकुव्वन्‌ खामिने दाप्यो मध्यं छष्टसदन्तु सः ॥ ग्टोत्वा Ba वादयेत्‌, WEA वापं वपनं गोपनं रक्तं संग्रह शस्यसश्चयं दाप्यो मध्यमं हृष्टसदं नत्ुतकृ्टं नात्यपहृष्टमित्यरथः | 675. Bla: | aa zeler यः afer gata च कारयेत्‌ | स्वामिने तत्समं दाप्यो राज्ञो दण्डञ्च तत्समम्‌ ॥ चिरावसन्ने दशमं छृष्यमाे ततोऽष्टमम्‌ | असंस्कुते' तु षष्ठं स्यात्परिकरूय यथा स्थितिः ॥ मिं कषणा ग्हौत्वा यः खयं न कर्षति परदारा वा न कषयेत्‌, स॒ खामिने सदं दाप्यः दण्ड way तत्छमम्‌ । तच च चिरावसन्नायां शमो द्मम्‌, छष्यमाणायामष्टममरृष्टायाश्च षष्टं

भागमित्य्थः | इति ओ्रौविवादरन्नाकरे लछाछतरङ्कः |

९ ated सुषंरछते तु दति पाडाम्नरम्‌ |

WY WAC नाम पञ्चविंशतर ङः |

676. याक्लवलक्यः | ग्रामेच्छया गोप्रचारो भूमोौ-राजवशेन च | धनुःशतं परौणादो ग्राम्ेचान्तरं भवेत्‌ I. दे ते Ha स्यान्नगरस्य चतुःशतम्‌ | ग्रामेच्छया गामवासिजनापेक्तया श्वम्यन्यत्वबह्त्वानुसारेण वा राजाज्ञया वा गोप्रचारो गोप्रचारणयेश्रभागः कत्तव्य दति प्रयम- QTY: | स चायं GUTS यो य्रामचेचान्तररूपो धनुःशतं ग्रामे, घनुःग्रतदयं कव्व॑टच्तेचान्तररूपः कव्वेटे, तद्धनुःप्रतचतुष्टयं नगरक्तेचा- न्तररूपो नगरे | 677. ग्रामनगरकन्वे SHAUNA मा कंग्डेये । तथा भद्रजनप्राया? सुसण्डछषोवला | केचोपभोगभ्ूमध्ये वसतिग्रामसंक्निता ॥ सोत्सेधनं सप्राकारं सव्वतः परिखातम्‌? । योजनाङ्डविष्कम्भमष्टभागोत्तरं पुरम्‌ ॥ Wega शस्तं शुद्धवंशवदिगमम्‌ | ASE तु तथाखेटं तस्मादूनञ्च कव्वटमिति ॥ geet erie)

२ एद्रलनप्रायेति पाठान्तरम्‌| १ खातकाष्टतमिति पाठान्तरम्‌ |

--- ee -- = ~~ ~ ~ ~~ —

(25) WUC: | RRE

way यद्यावदहधा ale यामादि, aa तावदनुसारेण MAASAI: । धनुश॒तुदस्तो दण्डः |

678. मनुः | धनुःशतं WHATS ग्रामस्य स्यात्समन्ततः | सम्यापाताःस्यो वापि चिगुणो नगरस्य च ॥ तचापरिहतं धान्यं fate: पश्वो यदि | न तच प्रण्येदण्डं पतिः पशुरक्षिणाम्‌ | सम्यापातार wet वेति समो कलकः स च प्रिप्नो५ यावतीं ufagagy पतति तावच्िगुणो वा ग्रामस्य परोणाह दत्यथेः९ | fagu दरति खण्डन एतत्तिगुणो नगरस्य que? उक्रः | 679. नारदः | ग्रामोपान्ते च यत्कषैचं विवौतान्ते च यत्पुनः | अनाटतच्चेत्तन्नाशे न पालस्य व्यतिक्रमः |

fant गवादिविनियोगाथं र्तितयवसो ग्वप्रदेशः, तस्यान्ते समोपे ।

—

१९ aragararufate पाठान्तरम्‌ |

९२ Berar दूति पाठानरम्‌।

द खखम्पयाता दति पाठान्तरम्‌ |

४ सम्पातो युगकोलक इति पाठान्तरम्‌। शम्या यष्टिः तस्याः sad दति PERE: |

५ वाङ्कप्रचिप्न इति पाठान्तरम्‌ |

€ परोणारूयाज्य इत्यथे दूति पाठान्तरम्‌ |

७ मगरपरिणाडइ दति पाठान्तरम्‌ |

२३० विवादरुन्लाकरे (26)

680. विष्णुः | |

पथि ग्रामे विवौतान्ते न दोषोऽनाइते वाऽल्यकालम्‌ | मदापये grara विवोतान्ते च यत्के्मनाटृतमन्पकालं पद्भिः

खाद्यते न aa पालदोषः। एव्चानच्यकाले तु दोष एवेति मन्तव्यम्‌ |

681. याज्ञवरुग्यः | पथि aa विवौतान्ते Ba दोषो न विद्यते | अकामतः कामचारे चौरवदण्डमडति ॥ श्रकामत दत्यल्यकालमिति बोद्धव्यम्‌ |

682. मनुः | पथि सेवे परिदते ग्रामान्तोयेऽथवा पुनः | सपालः शतदण्डार्हो विपालं धारयेत्‌ पशुम्‌ ॥ ग्रामान्तौये दत्यस्याये यस्य we भक्तितमिति शेषः |

683. नारदः | wer’ तु इतिं यः स्याच्छस्यधातो गवादिभिः | पालः शस्यो भवेत्तच न चेच्छक्तो निवारयेत्‌ ॥ दछृतिरावरणम्‌ |

684. SUA |

` गोभिर्विनाशितं धान्यं यो नरः प्रतियाचते । पितरस्तस्य apa arate चर दिवोकसः ॥

oe ___ _ ne A A A IR

१ विपालान्‌ वारयेत्प्निति पाठान्तरम्‌, 2 खउत्छत्येति पाठाक्ररम्‌। ६ .न चाश्नन्ति पाठान्तरम्‌ |

(25) | WAICAATH: | २९९

685. नारदः | पथि Ba ठतिः कार्या ATR नावलोकयेत्‌ । न लद्ूयेत्यशुनाऽश्चो न भिन्द्याद्‌ यान्तु TAT ॥

aan नावलोकयेदित्य एकख्िन्वुतिपाश्चं fea उद्रो येन परिमाणेन ga: wget नावलोकते cay दति इलायुधः | यां afagegy शस्यं नावलोकयेदिति पारिजातः |

686. ugtafaat | arias ठतिः Aral यामुद्रो नावलोकयेत्‌ । नाश्श्रकरावन्तरं विन्देताम्‌ |

्रन्तरमवकाश्रम्‌ । 687. कात्यायनः।

FATA शस्येषु" कुग्धीदावरणं महत्‌ | दुःखेन fe निवायेन्ते लब्धास्वाद्रसा खगाः ॥

aa aa पश्वो faafaar: |

इति ओविवादर्न्नाकरे शस्यरच्तातरङः।

१९ अल तौ पर शस्येष्विति पाठान्तरम्‌ |

अग्र शस्यघातदरडो, नाम पड्तवि „1 dts. TAT: |

688. तच Aq |

away तु पशः सपादं पणमहंति |

wag पाश्च्तेवादिव्यतिरिक्रेषु, पणर चरं पश्टपाल एव पग्रो- Twa | wa wat पदं प्रति" सपादः पणे दण्ड दति मन्तम्‌ | 689. श्रङलिखितौ।

०९५

राचौ चरन्तौ गौः पच्च माषान्दिवा चौन्मुहत्त माषं ग्रामे ASUS: | चरन्तो यावत्स रित्यं भक्तयन्तो तेन सौरित्यपय्धन्तं भक्तयन्तो Fara, Ged चरन्तौ माषमेकं दण्डा, ग्रामे वदण्डो ग्रामसोमक्तेचाटावदण्ड एवेत्यर्थः, | aratsa कार्षापणस्य fanfa- तमो ara: | तथाचोक्रं नारदेन, माषो विशतिभागस्तु ज्ञेयः काषांपणस्य च | स च राजतो faafaa: |

१ शस्यघाततरङ्ग दूति पाठान्तरम्‌ |

९ पाञचचेनाद्यतिरिक्रेष इति पाञ््नादतिरिक्तेष्विति च पाठामारम्‌ | द पश्यपदादिति पाठान्तरम्‌ |

४ चेक्रैकं प्रतौति पाठाम्तरम्‌।

४ - पामसमोपरेजादावदण्ड एवेति पाठाकरम्‌।

(26) प्रस्यघातद गडतर ङ्कः | रट्‌

तया च भाव्यकारः | सोवकेमाषकीः संख्या cea शस्यते | पशूनां शस्यचरणे माधेरन्येश्च राजतः ॥ एवञ्च भागो कार्षापणोऽपि रोप्य एव । राजता माषक- स्तियवषृष्णलदयात्मकः । तदुक्तं मनुना, HTT: षड्‌ यवो मध्यस्लियवन्तेकल्ष्णलम्‌ | दवे awed समष्टते विज्ञेयो रूप्यमाषकः ॥ दति | 690. कात्यायनः | दापयेत्पणपादं गां दौ पादौ महिषीं तथा । तथाऽजाविकवत्सानां पादो दण्डः प्रकीर्तितः ॥ पाददण्डोऽच राचौ wae सति मन्तव्यः। पणपादः कार्षापणस्य चतूर्थो भागः | 691. गोतमः। पञ्चमाषान्‌ गवि wee अश्वमदिष्योरदश्णजाविके

al a |

692. wefafeat | सर्व्वेषामेव वत्सो माषं महिषौ en ais षोड़श अजाविकं चतुरः | सर्व्वेषां पशनां वत्सः प्रथमवया | 693. यास्वल्कयः | माषानष्टौ महिषौ शस्यधातस्य कारिणौ | दण्डनोया तदडन्तु गौसतदङ्वमजाविकम्‌ ॥

१ मन्ते इति पाठान्तरम्‌ | ₹ काचित्‌ sea: षटयवो मध्य cai: पतितः |

Rae विवादरन्नाकरे ` (26)

भक्षयित्वोपविष्टानां यथोक्तादिगुणो दमः. । सममेषां विवोतेऽपि खरोष्रं महिषौसमम्‌ ॥ सममेषां विवौतेऽपौति विवोतोपद्रवेऽपि agar क्ेचोपद्रव इव दण्ड इत्यथः | 694. ATES | गावः पादं प्रदण्व्याः, स्युम॑दिष्यो दिगुणं तथा । अजाविके सवत्से तु माषो दण्डः परः° स्मृतः ॥ सन्नानां दिगुणो दण्डो वसताश्च" AGHA: | सन्नानां शस्यभक्तणश्रान्तानाम्‌, वसतां asa चरित्वा नौतराचौ- णाम्‌, | तदेतदपरत्यस्चारकाभिप्रायम्‌ | 695. प्रत्यच्तचारकेष्वाषह स रव | प्रतयक्षचारकाणान्तु चोरदण्डः स्मरतो TH । WSCA: रेचिणं समच एव बलेन चारकाः | 696. विष्णुः | महिषौ चेत्छस्यनाशं कु््यात्तत्पालकवष्टौ माषा- VE | अपालकायाः खामौ, WSR गहभो

१९ ददिशुणा दमा इति पाठाकरम्‌। ९२ गावश्च पादं ew इति पाठान्तरम्‌| ३ परमिति पाठान्तरम्‌| ४ वसमान्विति पाठान्तरम्‌ | ५ नोतराजिकाणानिति पाठान्तरम्‌|

(26) प्रस्यघातद्‌ गडतरेङ्खः | २२५

वा anes तदङ्गमजाविकञ्चेद्वष्टयित्वोपविष्टेषु दिगुणम्‌ | WRAY इत्यादौ wean कुर्य्यादित्यनुषञ्यते | 697. नारदः। नष्टा या पालदोषेण गोः क्षेचन्तु विनाशयेत्‌ | न तच स्वामिनो दण्डः पालस्तदण्डमरहंति ॥ शस्यान्निवारयेन्ासतु Be दोषो दयोभैवेत्‌ | सवाम सदं दमं दाप्यः पालस्ताडनमरंति ॥ चौं भक्षिते दयोः पालसवामिनोः सदं भकितश्स्यानुरूपं फालं खाभिनो देयं दमं दण्डं WH | सामिपालसमक्विषयमेतत्‌ | 698. याज्ञवल्क्यः | यावच्छस्यं विनश्येत्त्‌ तावत्स्यात्कछषेिणां wera । पालस्ताद्यस्तु गोमौ तु yatta दण्डमहति | may गोखामो । एतदमूलग्रस्यनागरेर ।

699. अथ ATT |

समूलश्स्यघाते तु तत्खामौ दण्डमाप्नुयात्‌ | वधेन पालो मुच्येत दण्डं स्वामिनि पातयेत्‌? ॥

बन ee ee

ene ---~------~----- ~~ --~~~ a ~~~ ~ =-=

९ तावत्के्ौ फलं लभेदिति पाठान्तरम्‌ | ₹ सदपि सम्रूलशस्यघाते दति पाठान्तरम्‌ | ₹ लाङ्येदिति पाठान्तरम्‌ |

२३६ विवादर्न्नाकरे (26)

समूलग्रस्यनाभे तु दयोर्दोषे नाश्ानुरूपं फलं दण्डञ्च arat दद्यात्‌ | बधेन श्रपराधानुरूपहननेन | TREE ate ATT पुनः प्ररोहो न भवति स zea: | 700. विष्णुः |

सब्वच स्वामिने विनष्टश्स्यमुलथ्च |

दाप्यत? दति ओषः । सब्बे सपाले विपाले च । चकारा- द्राजदण्डसमुच्चयः | 701. नारदः |

गोभिस्तु भितं शस्यं यो नरः प्रतियाचते |

सामन्तानुमतं देयं धान्यं यच तु भरितम्‌ ॥

Tad खामिना देयं धान्यं वे कर्षकाय च।

भक्तितं धान्यं भकितधान्यानुरूपं way यवसम्‌, एतच यवसदानं विवौतचरणएपक्ते। wa चेकस्मिन्नप्यपराधे परस्यरविरद्धशस्यदण्ड-

दानबोधकानांर दिनरािकामाकामहृता दिव्यवस्थया विरोधः परिहरणोयः |

इति श्रौोविवादस्नाकरे शस्यघातदग्डतरङ्कःर |

१ द्य इति पाठटाम्तदम्‌ | 2 परस्यरविष्वंसस्य दण्डदानबोधकानामिति पाठान्रम्‌। र श्रख्धधाततरङ्ग इति Weracy |

Wate] नाम सप्तविंशतर ङः |

702. तच पाल इत्यनुटत्तौ नारदः | राजग्रहणहौतो वा वज्ाऽभिनिहतोऽपि' वा | ba पतितो अथ सपण वा दष्टो टक्षादा पतितो भवेत्‌ | व्याघ्राद्भिहतो वापि व्याधिभिर्वाष्यपद्रतः। न तच दोषः पालस्य न च दोषोऽस्ति मोमिनः॥

a

703. याज्ञवल्कयः |

महोक्ोत्सुष्टपश्वः खतिकागन्तुकादयः।

पालो येषाच्च ते मोच्या दैवराजपरिताः॥

weet ata ठषः। उतृषटपशरवो टषोत्स्गादिना aa uma: । खतिका प्रता अनिद शा हा । श्रागन्तुकः स्वयूयपरिभष्टः। आदिशब्देन ₹स््यादयोऽदण््यतया Weal याद्या एते मोच्या न दण्ड्या इत्यथैः |

पालो येषाञ्चेति येषां पालो विद्यते तेऽपि देवराजपरिङ्ता विद्युद दिभिदे विकैः राजयुरुषेवां पालदोषं विना विद्रावितास्तेऽपि मोच्या cae: | पारिजाते तु पालो येषां न विद्यते दति शेषं eal इदं Brea | weg देधाऽपि are: प्रयोजनसाम्यात्‌ । 704. मनुः |

अनि शदहां गां खलतां इषान्देवपश्रस्था ।

सपालान्‌ वा विपालान्‌ वा अदण्ड्यान्मनुरब्रवौत्‌ |

Sr म न न ~ ~ न~~

१ वश्नाणनितोऽपोति पाठान्तरम्‌ |

=-= ~~~

Res विवादरलनाकरे (27)

देवपश्चवः दिवाथेसुलुष्टाः पशवः | 705. शरुः |

ATH AAS AST गावः शस्यापबाधे न दर्ड- मवाप्तुयुः।

टषभग्ब्देन बोजसेक-पिवर्थोत्ृष्टटषभयोगंहणम्‌ । कऋागशब्दोऽपि तादुशक्छागपर एव | 706. नारदः |

गौः प्रता दशन्तु ASAT वाजिकु्जराः | विनिवा्यीः yaaa तेषां" wal न दण्डभाक्‌ ॥ वाजिक्रु्नराः प्रजापालनोपयुक्राः |

707. SUA |

अदण्ड्या दस्तिनोऽश्वाश्च प्रजापाला fe ते war: | अदण्ड्याः काणकुण्ा श्वः THA ATTA: ॥ अद्ण्ड्यागन्त॒का या गौः तिका चातिचारिणौ । अदण्ड्याश्चोत्सवे गावः BATA तथेव च ॥

GS Gy, FI काणकुष्डश्ब्दाग्यामत्यन्तासमथे उच्यते | ayy छतलच्णः चिशयूलाद्यद्धितः । श्रतिचारिणो, श्रत्यन्त मारण-

१ तेमेति पाठान्तरम्‌ |

९ काणकुण्धाखेति पाठाकरम्‌।

ह HU दूति पाठान्तरम्‌ |

५ काणकुष्यश्नब्दाभ्यामत्यन्तासमथे दूति पाठान्तरम्‌ | ५ अभिचारिणोति पाठान्तरम्‌ |

et A ~~~ ~~ ~~

(27) अदग्डयतरषुः | २६९

treat) पारिजाते तु श्रभिसारिणौति पठिता दषस्यन्तोति वितम्‌ | 708. श्रङ्लिखितौ | छद्रपशवः सव्वेथा अनिवायाः, अश्चतरगज- | वाजिनश्चादण््याः अवश्ाः शनैरपवायाः | श्रश्वतरोऽश्वायां रासभादत्यन्नः, saan wh निवारयितु- मशक्या: । प्रकाग्रपारिजातयोस्त॒ spar इति पटिता श्रताद्या दूति व्याख्यातम्‌ |

709. कात्यायनः

अधमोत्तममध्यानां पश्रनाश्चैव ताडने । स्वामौ तु विवदे्यच' तच दण्डं प्रकल्ययेत्‌ | कषेचारामविवौतेषु wey पशुवारिषु | ग्रहणं तत््रविष्टानां ताड़नञच्च ठहस्यतिः |

पद्वारिषु विकोणेयवसेषु स्थानेषु गहणं बन्धनम्‌ |

इति ख्रौविवादरनाकरे ऋअदगट्यतरङ्कः |

~+"

१ erat विवदते तजेति, खामो तु विवदे्जेति च पाठामरम्‌ |

HY वाकपारुष्यं नामाष्टाविंशतर ङ्गः।

710. aa मनुः |

एषोऽखिलेनाभिहितो was: atarfafartra: | अतः परं प्रवश्यामि वाकुपारुष्यविनिणेयम्‌ |

711. ATT |

देशजातिकुलादौनामाक्रोश-न्यङ्गसं ्नितम्‌ ।

यदचः प्रतिङ्कूलाथें वा कूपारुष्यं तद्‌ च्यते ॥

श्राक्रोशर aaa: | तच देशाक्रोशो यथा गोड प्रति कलहप्रिया? गोड़ा इति। जात्याक्रोशो यथा ange प्रति श्रत्यन्तलुब्धा ब्राह्मणा दरति । कुलाक्रोशो यथा करूरचरिता वैश्वानरा दति । आदिग्देन बुद्यादेरुपादानम्‌ । न्यङ्गसंज्लितं निषृष्टाङ्गसंज्ञावत्‌ |

मिताच्तराकारेण तु श्राक्रोग्न्यङ्गसंयुतमिति परिला उचै भाषणएमाक्रोशो न्यङ्गमवद्यं तद्‌भयसंयुक्तं यत्‌ प्रतिक्रूला थेमुद्ेगजनकं वाक्ये तद्वाकूपार्ग्यमिति area | 712. ag |

Bet काशनञ्चेव लोके यच विगर्दितम्‌ | अरनुकुग्धौदनुन्रुयाद्वा कूपा रुष्यं तदुच्यते ॥

=== ln a ee = ~~

९ तदिष्यते दति पाठान्तरम्‌ | २ काणप्राया इति पाठान्तरम्‌ ३ याष्ट्यायते इति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाकूपारुष्यतरङ्ः | २४१

713. नारदः। निष्ठराऽस्लौलतौत्रत्वात्तदपि चिविधं waa | गौर वानुकमात्तस्य दण्डोऽप्यक्तः HATS | गोरवानुक्रमाद्ययोत्तरं गोरवात्‌, तस्य वाकुपारुब्यस्य |

714. सर्व निष्ुरादौन्‌ लच्यति। साक्षेपं निष्ठुरं ज्ञेयमश्षौलं न्यङ्गसं जनितम्‌ | 'तपनौये रुपक्रोशेस्तत्रमाह मनौषिणः ॥ एवञ्च न्यङ्गसज्ञितलस्य विभागोपा धिवात्‌ सामान्यलक्षणं faa

चितं प्राक्‌ |

715. काद्यायनः। यकू्वसत्संज्नितेःर ङ्गैः पर माक्िपति कचित्‌ | अभूतेरथ waar frat वाक्‌ WAT | AT kt न्यङ्गगवग्‌रणं वाचा ATA कुरुते यदा | इत्तदेशकुंलानाञ्च BAA सा TT: स्मता ॥ महापातकयोक्कतौ च रागदेषकरौ च या | जातिभ्रंशकरौो या च तोत्रा सा प्रथिता तु वाक्‌ ॥ नयङ्गा वगूरणं निृष्टाङ्गप्रकटोौ करणेन तिरस्करणम्‌ |

716. ङष्स्प्रतिः।

अप्रियोक्तिस्ताडनश्च पारुष्यं दिविधं aaa |

vasa चिधार भिन्नं दमशओ्चोक्तस्तिलश्षणः ॥

१ पतनोयरिति पाठान्तरम्‌| २ यच्सत्यज्ञितरिति पाठान्तरम्‌ | ३ तथेति पाठाम्तरम्‌।

16

२४२ विवादरन्नाकरे (28)

देशग्रामकुलादौनां छेषः पापनियोजनम्‌'।

द्रव्यं विना तु प्रथमं वाक्पारुष्यं तदुच्यते ॥

भगिनौमादृसम्बन्धसुपपातकंशंसनम्‌ ।

पारुष्यं मध्यमं प्रोक्तं वाचिकं शणस््रवेदिभिः |

अभष्यापेयप्रथनं महापातकदूषणम्‌ |

पारुष्यमुत्तमं प्रोक्तं तत्रं मम्मामिधटूनम्‌ः ॥

द्रव्ये विनेति दरव्यण्ब्टोऽयमभिधेयपरः, तेनेवमभिधेयमभिधाने" विनापि वाकूपारूष्यमित्ययेः | भगिनोमाटसम्बन्धमुपपा तकशंसनं तव भगिनौ तव माता मया ग्राद्यत्यभिकौन्तेनमित्ययेः, ।

717. नारदः। उदिश्यात्मानमन्यं वा शिपेयस्तु निरूप्य चः । WARS स मन्तव्यो यदि संस्पशेनं तयोः ॥ श्राकिपिननिन्दयेत्‌, निरूप्य श्रभिसन्धाय । यदि संस्यशेनं तयोः, यदि श्राकतरारेषयदेषः | एतचाभिसन्धानज्ञापनायम्‌ ।

718. कात्यायनः योऽगणन्‌ कौत्तयेदेषान्निगणे वा WAAATA | अन्यसंज्नानियोजौ च aves तं नर विदुः ॥

=. ~~ --~-----

९ पापेन योजनमिति पाठान्तरम्‌ | तदिष्यते इति पाठान्तरम्‌ | ३ तोत्रकर््ाभिषहनमिति तोव्रमश्माभिपातनमिति च पाठान्तरम्‌ | az ~ प ४ तेनेवाभिधानमभिषेयसिति पाटान्तरम्‌ | ५ ग्राद्येत्यनुको सेनभित्यथं इति पाठान्तरम्‌ | € fafa पाठान्तरम्‌|

ans

७ आक्रोषेवेति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाकूपाङष्यतर्ङ्कः | २४३

श्रगुणान्‌ कौत्तेयेदणिन ति te: । भ्रन्यसंज्ञानियोजो निन्दित- संन्नाव्यपदेश्रकारो | 719. aut | अदुष्टस्येव यो दोषान्‌ कौत्तयेदोषकारणात्‌ । अन्धापदेशवादौ च वाग्दुष्टं तं at विदुः ॥ श्रदुषटैवेत्येवकारोऽप्यथः। श्रन्यापदे वादौ योऽन्यमपदिश्वा- न्यदोषान्‌ वदति | ares वाकुपार्ष्यकर््तारम्‌ ।

720. खष्टस्पतिः। समानयोः समो दण्डो न्यूनस्य दिगुणस्तु सः । उत्तमस्यार्बिकः प्रोक्तो वाकूपा र्ये परस्परम्‌ ॥ परस्परं वाकुपारुष्ये त्ते श्राक्तेपकस्य दण्ड यद्यसावारेप्येण! समो जात्यादिभिस्तदा समो दण्डः । श्रथः न्यृनस्तदा तस्योक्ता द्विगुणः | अरयोत्छष्टरस्तद्‌ा तस्योक्रादरद्धो दण्ड इत्ययः | 721. याज्ञवल्कयः | अर्खोऽधमेषु दिगुणः पर स्त्रोपृत्तमेषु च । दण्डप्रणयनं काय्य वगोजात्युत्तराधरः । प्रतिलोम्यापवादेषुं दिगुखचिगुण दमाः | वर्णणनामानुलोम्येन तस्मादद्ङ्हानितः |

a ~ -------~~ ~

१ ाचिपेनेति पाठान्तरम्‌ | 2 यदौति पाठान्तरम्‌ | र cae इति पाठान्तरम्‌ |

288 विवादर्न्ञाकरे (28)

श्रधमेष्ाके्पे्चया न्युनशौलादिगरेषु श्रादेष्ुरधिकगुणसयाद्धो दण्डः a च पञ्चविंशतिः, vefanfacre ्रहृतल्वात्यरस्त्रोषु परभार्यासु उक्छष्टासु were च विगरेषाभावाद्भि गुणः, उत्तमेष्वा- के्रपेचयेवाधिकगुणेषु faqe: पञ्चाश्त्पणत्मकः |

दण्डप्रणए्यनमित्थादि-वणं ब्राह्यणदयः, जातयोऽन्‌लोमविलो- मजा च्र्बष्टादयः, वर्णाश्च जातयश्चेति वणेजातयः वणजातयश्चोत्तरा- धराश्च वणेजात्युत्तराधरास्तेः परस्पराक्तेपे क्रियमाणे दण्डस्य प्रणयनं TRIG नयनमृहनं कायं, तचोत्तराधररेरिति? किगिषानुपादानाद्याद्‌- गुत्तराधरभावस्तादृगपेच्तयेव ATA |

परातिलोम्यापवादेखिति यदा वर्णेषु ब्राद्यणएकचियवेश्येषु प्राति- लोभ्येनापवादोऽधिकेपो भवति, तदा च्षचियेण तब्राह्मणापवादे्‌ दिग॒णएः, वेभ्येन तदपवादे चिगणः। यदा तु area चतरियाकतेपः, तदा yiiaregeww:, wan वश्याक्तेपे तदद्धंम्‌ । शूद्रमधि- छ्त्याये वच्छयतेर |

722. कात्यायनोग्रनसौ |

मोहात्प्रमादात्संदषात्‌ः प्रोत्या वोक्तं मयेति a: | नाहमेवं YAIR दण्डाद्धं तस्य कल्पयेत्‌ |

परिह्येवाकुपारुष्यकाराभिप्रायमेतत्‌ |

i ee

१९१ तच्ोक्षराधरेरिति पाठान्तरम्‌ | ९ भविष्यतोति पाठटाम्नरम्‌ | द संघषादिति पाठान्तरम्‌।

(28) वाकूपाशष्यतर क्कः | २४५

723. UTI: |

सत्यासत्यान्यथास्तोचैन्धुनाङ्गन्द्रियरोगिणाम्‌ ।

क्षेपं करोति चेदण्ड्यः पणानङ्चयोद' ॥

न्यूनाङ्गाः करादिोनाः, wafer नेचरादिहौनाः, रोगिणः कुष्ठप्रश्तयः, तेषां सत्येन श्रसत्येन च्रन्यथास्तोतेण Barat करोति चेत्‌, तदा पणनद्धंजयोदश दण्डः । सत्यश्च नेचशुल्ये नेचशन्यस्वमसोति, श्रसत्यमिद्धियवति इन्दरियशन्यस्तमसो ति,? TATA aa एव चचश्रानतिश्येनासोति वचनम्‌ । प्रयमवाकू्‌- पार्ये समजातिगुणएविषयमेतत्‌ | 724. aaa छद्धस्परतिः।

समजातिगुणानाच्च वाकूपारुष्ये परस्परम्‌ ।

विनयोऽभिदहितः शस्त्रे पणानङ़ंयोदश ॥ 725. faa: |

समवणाक्रोश्नेः दादश पणान्दण्ड्यः हौ नव्णाक्रोशने षट्‌ ।

समवर्णाक्रोशे" समवणेमाचाक्रो शने, | 726. मनु-नार्द-विष्णवः |

काणं वाप्यथवा ea वापि तथाविधम्‌ | तथ्येनापि वदन्दाप्यो दण्डं काषापणावरम्‌ ॥

१ योद्‌ शानिति पाठान्तरम्‌|

> तादृशे न्द्रियप्ून्यस्त्मसोति पाठान्तरम्‌ | > सवरगाक्रोशने दति पाठान्तरम्‌|

2 सवणक्रोशने इति पाठान्तरम्‌|

५ सुवगेमाचाक्रोशने इति पाठान्तरम्‌ |

zed विवादश्न्ाकरे (28)

कार्षापणावरं का्षापणदयंकार्षापणोऽवरः कनिष्ठो यस्येति Beara | 727. तथाच विष्णः |

दण्ड्यः काणखच्ञादौनां तक््ववाद्यपि काषौपण- दयम्‌ |

ad याथाथ्यं, सगुणा तिद रिद्रविषयमेतत्‌ |

728. श्रङुलिखितो |

यथाकालमुत्तमवर्णक्षेपे तत्प्रसादो SSAA वा कार्षापणाः शुक्तवाक्याभिधानेऽप्येवमेवः। तथा सवणे- व्यतिक्रमे दादश कार्षापणाः। यथारूपविशिष्टाक्षपे विशिष्टस्य चतुविंतिः।

तत्प्रसादो वाकूपारुष्यृता काय्यैः, दण्डो राज्ञस्तरयो वा कार्षापणा देयाः । वाशब्दः समुदये | WA TRH परुषवाक्येऽति- दे शात्तदन्यवाकूपारुष्यपरः । उन्तमवर्णक्ेप दत्यत्राचेपशन्दः, यथारूपविशिष्टस्य जात्यादिमतोऽविश्षटिन जात्या दिहौनेनाक्तेपे aa तस्य चतुिश्रतिः qu: । श्रविशिष्टस्य fafmearad’ इते वाकुपारष्ये तदद्धंमित्यथः |

~~~

ee ~

१ तत्तत्प्रसाद्‌ इति पाठान्तरम्‌ |

९२ रखवमेतदिति पाठान्तरम्‌ |

३ तच प्रसाद्‌ दति पाठानरम्‌।

४ खत्तमवर्णाक्तेपशव्ट दूति पाठान्तरम्‌| ४,विभि्ेलेःतिकने दति पाठान्तरम्‌|

(28) वाकूपाङष्यतर ङः | २४७

729. मनु-नास्दौ |

* समवे दिजातौनां दादेव व्यतिक्रमे | वादेवचनौयेषु तदेव faa भवेत्‌ ॥ दिजातिपदमचातन्लं, व्यतिक्रमे वाकपारूग्ये श्रप्रकागनोय-

प्रकाशादन्यस्मिन्निति यावन्‌ । वादेष्ववचनौयेष्ठित्यनेनाप्रकाण्य-

प्रकाशको वादो विवर्तितः |

730. याज्ञवल्क्यः |

अभिगन्ताऽस्मि' भगिनं मातरच्च तवेति हि |

शपन्तं दापयेद्राजा पञ्चविंशतिकं दमम्‌ |

बाहु य्रोवानेचसकृथिविनाशे वाचिके दमः

शत्यस्तदद्धिकःः पादनासाकरौकरादिषु |

अशक्तस्तु ACAI दण्डनोयः पणान्दश |

तथा शक्तः प्रतिभुवं दाप्यः छेमाय तस्य तु ॥

aa बाह्कादिपदेन प्रधानाङ्गविवक्ला, पाद्नासाकणेकरादिपदेन चाप्रधानाङ्गविवच्ता । शत्यः शतपरिमितः। wey च नेत्रबाङ्ादि- aaa अरशक्रोऽपि यो argra जति स faafaa: | शक्रस्य त दण्डोन्तर कालं उपक्तोणपराकरेराक्तेप्यस्य dara प्रतिश्वरपि are: | तेन omit यदि तथा कुरूते तदा पणग्रतं तदद्धंञ्च बाहादौनां पदादौनाञ्च विनाश्ाभिधाने यथाक्रमं दण्डयः । प्रतिभुवश्चाक्तेयाय द्यः |

[जी पो

१ अभिगन्तासौति पाठान्तरम्‌। ९ Mea दति पाठान्तरम्‌।

२४८ विवादरनाकरे (28)

731. दण्डय इ ्नुत्तो विष्णः | व्यङ्गता उक्तं छेपे' काषपणशतम्‌ |

एतदपि agar शक्रं बोद्धव्यम्‌ । बाह्ादयश्चाङ्गानि |

732. मनुः | | मातरं पितरं जायां भातरं तनयं गुरुम्‌ | आश्षारयज्छतं दाप्यः पन्धानश्चाददहुरोः ॥ श्राच्ञारयन्‌ वाकूपारुष्यविषयोङुव्बेन्‌ |

733. क्रो्रत xaqem श्रङ्ुलिखितौ | तथाधिकूतान्गरून्विप्रांश्च निभेत्सनं ताडनं गो

मयानुलेपनं खरारोदहणं दपदहरो दण्डो वा | श्रपराधतारतम्यमपेच्याचः व्यवस्थितविकल्यः |

734. दण्डय इत्यनुङत्तौ विष्णः। RATATAT MAT AAT |

735. zeufla: | शिपन्सखस्रादिकंः ददयात्यञ्चाश्त्पणिकं दमम्‌ | 736. aq |

शतं ब्राह्यणमाक्रश्य क्षचियो द्‌ण्डमहति | वैश्योऽध्य्खं शतं दे वा Ae बधमदति ॥ arm मध्यमेन वाकपारष्येलेति we: । दति पारिजातः |

ee ---- --- क क ne ------ ~~~ ~ -- ~ ee --- ~ ˆ ~~~ ----- ~

१९ यक्ताक्तपे इति पाठान्तरम्‌ | ₹ पराधतारतम्धविवक्तयाचति पाठान्तरम्‌| दे -शच्रवादिकमिति पाठान्तरम्‌ |

(28) ATHUTAMATH: | ९७९

श्रध्यद्े ag शतं दे वेति आ्राक्रोशगौरवापेचया । बधस्ताडन- ‘STENT: | 737. | दण्ड इव्यनुढत्तो हारौतः। अधोवर्णानासुत्तमवरणक्षेपामिभवेघष्टौ पुराणाः | श्रधोवर्णोऽनन्तरो वर्णो विप्रस्य ्षचिय cafe: | पुराणश्रब्दो- Sa arfanq 'रूष्यरङ्ृष्णलपरः | 738. wefafiaat | आक्रोशे ब्राह्मणः छचियस्य शतं दण्ड्यः was वेश्यस्य पञ्चविंशतिं शरद्रस्य | 739. मनुः | विप्रे पच्चाश्तं दण्ड्यः छवियस्याभिशंसने | वेश्यस्य त्वद्धपञ्चाश्त्‌र AF तु दादशो दमः | अमिग्रसनमाक्रोशः | 740. seuta: | विप्रः WaT दण््यस्तु* छवियस्याभिशंसने । वेश्यस्य त्वज्चपश्चाशच्छद्रस्याङ्चयोद श ॥ सच्छुद्रस्यायसुदितो विनयोऽनपराधिनः। गुणहोनस्य पारुष्ये ब्राह्मणो नापराश्रुयात्‌ ॥

» द्वाविंशतोति पाठान्तरम्‌ | > कुप्यति पाठान्तरम्‌ ! [> १ ९ ति ३ वेश्यस्य चाङपश्चाशदिति पाठान्तरम्‌ | ४ विप्रे ware दष्डगस्त्िति पाठान्तरम्‌ |

Ryo विवादशु्नाकरे (28)

वैश्यस्तु छचियाऽकषेपे दण्डनौयः शतं भवेत्‌ । ace ्चियो वैश्यं fara विनयमरईति ॥ श्रद्राऽक्ेपे क्षचियस्य पणविंशतिको दमः | वेश्यस्य Aenea शस्रविद्धिरुदाहतम्‌ ॥ वेश्यमाश्षारयन्छुदरो दाप्यः स्यात्प्रथमं दमम्‌ । छवियं मध्यमञ्वेव विप्रमुत्तमसाहसम्‌ ॥ प्रथमं दमं पणानां दे we arg, मध्यमं canara, उन्तमं सखम्‌ | 741. विष्णुः | Araya तत्तमम्‌ | मादयुक्रे AAT TH GEA’ दण्ड दत्यथेः |

742. WR दइत्यनुढत्तौ seata: |

धर्म्मोपदेश्करत्ता? च वेदोदादरणान्वितः। आक्रोशकश्च विप्राणां जिद्वाच्छेदेन दण्ड्यते ॥

743. गौवमः। श्रदरो दिजातौन्‌ वाचाऽभिसन्धायाभिहत्य दण्डनाङ्ग मोच्यो येनो पदन्यात्‌ |

वाचाऽभिसन्धाय शअ्रभिसस्िप्रव्वकवागतिक्रमंर विधाय वाक्‌-

— nrc tn

१ साहसमिति पाठान्तरम्‌| ९ धर्मापश्चेषकन्तंति पाठान्तरम्‌ | ह वाभ्रपमतिक्रमभिति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाकूपार्ष्यतरङ्कः | २५९

पारुष्येणाभिदहत्य श्रमिसच्धिपूव्वैकं दण्डन ताडयित्वा, Garza तथा करोति तदङ्ग त्याजनोय इत्यथः | 744. ऋापस्तम्बः | fared श्रद्रस्यातिधाभ्मिकमाक्रोशतः' | पुराणणधिकारे श्रधोवणंस्यो त्तमवर्णानामित्यनुटन्तौ- 745. हारौतः। अन्टताभिशंसने तदङ्गच्छेदः USAT वाद्येषु UTS: | न वा खामित्वादादिवणेत्वाच्चोत्तमानाम्‌ | श्रनुताभिग्रंसनमाक्रोगरः, eH fist, ्रपषृषटवर्णेषु saa प्रति भिश्यातोत्राक्रोभे जिह्ाच्छेदः, पञ्चाशतं वा दण्डः, way उत्छष्टवणेषु fred प्रति भिश्यातोतवराक्रोभे पञ्चाशत्‌ पादः । मता- न्तरमादरं न वा किंञ्चिदच Ba, खामिताद्‌ादिवणेलाच, श्ादिवणंलाच्छ्रा्यपेचया वेश्वादौनां प्रथमवणंलवात्‌ | 746, मनु-नारदौ | रकजातिर्दिंजा तस्तु वाचा दारुणया छिषन्‌ | जिह्वायाः प्राप्नुयाच्छेदं जघन्यप्रभवो हि सः ॥ नामजातिग्रहं तेषामभिद्रोदहेण' Fear: | निखेयोऽयोमयः शङ्कज्वलन्नास्ये दशा गलः |

१ श्द्रस्धयापि धाश्पिकमाक्रोश्त दूति पाठान्तरम्‌| > Terme दण्ड दूति पाठान्तरम्‌|

₹ उस्छृषटेष्विति पाठान्तरम्‌ |

४ दोषानतिद्रौदहेणेति पाठान्तरम्‌|

२५२ विवादरन्नाकरे (28)

धर्मोपदेशं दर्पेण दिजानामस्य Fert: |

तप्तमासेचयेत्तैलं वक्तं ओवै च पार्थिवः |

एकजातिरिंह QE उपनयनाभावादारुणएया wage पाति- त्यादिबोधिकया जघन्यप्रभवः भरतो पड्यासुत्यन्नलेन बोधितत्वात्‌ | एतेन सङ्करजातानामपि दिजातिं प्रति दारूणा्तेपे श्रयं दण्डः, तेषामपि जघन्यजातलात्‌ । श्रभिद्रोहः? श्रतिश्यितद्रोहः । श्रयो- मयः लोहमयः । शद्ुः कौलकः ।

747. WR LAAT गौतमः |

अथास्य वेदमुपमृखवतस्रपु-जलुभ्यां कणेपुरण- Faecal जिह्वाच्छेदो धारणे शएरौरमेदः।

चु-जतुनौ चात ga? बोधये ।

748. wate: |

तस्मादेदश्रुति्रवणे Aa चपु-सौसौ विस्राव्य कणो पूरयेत्‌ |

fasta द्रवोक्षत्य | 749. aq |

शरुतं देशश्च जातिच्च कम्मे शरौरमेव च । वितथेन वदन्‌ दपादाप्यः स्याददिशतं दमम्‌ I

a -- -~ ~~

९ धम््ंणेति पाठान्तरम्‌ | रे तिद्रोड दति पाठान्तरम्‌ | दे द्रवे दति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाक्पारष्यतर ङः | २५४

कम्मे तपशचय्यादिरूपम्‌, शारोरं शरोरावयवम्‌, पितयेनासत्येन | तेन श्रतदे शजा तितपशच्यथा शरोरावयवविगेषमधिृत्य दर्पादसत्यं वदति तच fand दष्डः। वितथेनेति प्रकृत्यादिभ्य उपसंख्यानमिति तोया |

श्रुता दिवितथवचनोदाहरणानि । नानेन वेदः श्रुतः । नास्या व्थावत्ता देशः । नायं विप्रः । नानेन तपः कृतम्‌ । नायमद्‌ खमा दत्यादि | दपः खगणएदाच्छज्ञानेन परावज्ञानम्‌ | 750. विष्णः।

तदे श्जातिकम्भेणामन्ययावादौ कार्षापणदयं aa | न किल्विषेणापवदेच्छास्व्रतः छतपावनम्‌ | न रानज्नोङतदण्डश्च दश्डभाक्‌ तद्यतिक्रमात्‌ |

छतपावनं कृतकिल्विषनाप्रनम्‌, श्रपवदे दाक्रोशेत्‌, sae छृतदण्डम्‌ | WA इेतुदेण्डभाक्‌ तद्मतिक्रमादाक्रोशकर्त्ता यतः |

751. याज्ञवल्क्यः | पतनौये कते क्षेपे दण्डो" मध्यमसाहसम्‌ | उपपातकयुक्ते तु दाप्यः प्रथमसाहसम्‌ | पतनोये छते तेपे पातित्यदेतुभिन्रह्यहत्यादिभिः कत श्राक्रोओे |

752. aq | ब्राह्मण-क्षचियाभ्यान्तुः दण्डः कार्य्यो विजानता । ब्राह्मणे साहसः You: छचियेघ्रेव मध्यमः |

~-------------- a -----~~- -~----~ -~- — -- ~—

१ दण्डय इति पाठान्तरम्‌ | २ ब्राह्मणच्षजियाभ्याश्चेति पाठान्तरम्‌|

२५७ विवादरनाकरे (28)

विट्‌-श्रद्रयोरू्वेवमेव खजातिं प्रति त्वतः |

‘Seas प्रणयनं द्‌ण्डस्येति विनिश्चयः |

बरा्मण-्त्रियाभ्यां परस्परमाक्रोगे छते नाद्मणएस्य Ges: साहसः। तियस्य मध्यमः । वेश्छ-श्‌ द्रयोरणेवमेव? । खजातिं प्रति तुल्य जातिं प्रति ama: खरूपगुणोत्कर्षापकषलच्षणात्‌ | ेदवल्नमिति जिह्णाच्छेद निटत्यथेम्‌ |

753. व्यासः

पापोपपापवक्तारो महापातकशंसकाः |

आद्यमध्योत्तमान्दण्डान्ददयुरू्ेते यथाक्रमम्‌ ॥

wa महापातकं प्रसिद्धं ततो नयूनसुपपापञुपपातकमिति यावत्‌ | ततो न्युनं पापम्‌ । तच पापे श्रधमो दण्डः, उपपापे मध्यमो ARYA AMA: | 754. विषः |

परस्य पतनोये AI छते उत्तमसाहसमुपपातक- युक्तं मध्यमं चैविद्यटद्वानां क्षेपे जातिपुगानाञ्च, ग्राम- रेशयोः प्रथमम्‌ ।

चेविद्यृद्धानामित्य्र उन्तमसाहसमित्यनुषङ्गः, जातिपूगाना- ‘faa मध्यममित्यनुषङ्घः |

CC EAA ~~~ ~~~

१९ श्वप्ययमेवेति पाठान्तरम्‌ | २ आतिपूगगणानाचेति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाकूपार्ष्यतरङ्कः | २५५

755. BATT: | चेविदयन्दपरेवानां Ht उत्तमसाहसः | मध्यमो जातिपुगानां प्रथमो ग्राम-देश्योः ॥ चेविद्या वेद्वयसम्य्नाः, नृपः प्रजापालकः, जातयो ब्राह्मणादयः, तेषां पूगः aR: | 756. स्पतिः | देशदिकं शिषन्दण्ड्यः पणानङचयोद्‌श | पापेन योजयन्दपादण्ड्यः प्रथमसाहसम्‌ ॥ रुष दण्डः समाख्यातः पुरुषापेक्षया मया |

समन्यूनाधिकत्वेन कल्पनौयो मदपिभिः ॥ 757. AILS: |

अवक्रुश्य च राजानं कम्मेणि स्वेः व्यवस्थितम्‌ | जिन्नाच्छेदाद्ववेच्छुद्धिः सव्वस्वग्रहणेन वा ॥ 758. याज्ञवल्क्यः | राज्ञोऽनिष्टप्रवक्तारं तस्येवाकोशकं तथा | तन्मन्त्रस्य च भेत्तारं fat fret प्रवासयेत्‌ ॥ अनिष्टममिच्रस्तोचादि | aa: खरा ्रटृद्या दिद्ेतुव्यापार चिन्ता | 759. नारदः। लोकेऽस्मिन्दाववक्तव्याववध्यौ च प्रकौर्तितौ | नराद्मणशश्वेव राजा च तौ ete fact जगत्‌ ॥

~- ~~ ----~------ ee „~ --

a eters ण rm nee eee

१ सब्र <fa पाठान्तरम्‌। wa नित्यमिति पाठान्तरम्‌ |

२५६ विवादरुनाकरे (28)

पतितं पतितेत्यक्ता चोरं चौरेति वा पुनः । वचनात्तुल्यदोषः स्यान्मिथ्या दिरोषतां व्रजेत्‌ ॥

वचनाच्छास्ररूपात्‌ |

760. TATYAISATS काद्यायनः। यच स्यात्परिदहाराथें पतितत्वेन' ATA । वचनात्तच न स्यात्त दोषो यच विभावयेत्‌ ॥

यच परिहारा पतितादिसंसगंपरिदहाराथं पातित्यारिकौित- fafa विभावयति तच न दोष ca: ।

761. aut | अन्यथा तुल्यदोषः स्यान्मिण्योक्तौ तूत्तमः स्मृतः । अन्यया संसगेपरिदारायेमन्तरेण |

762. तथा | महता प्रणिधानेन वाग्दुष्टं साधयेन्नरम्‌ | अतथ्यं रावितं राजा प्रयल्नेन विचारयेत्‌ | अन्टतास्यानशौलानां जिद्वाच्छेदो विशोधनम्‌ ॥

AVERSA वाक्पारुष्यकारौ । साधयेत्त्यमसत्यं वा अ्ननेनोक्त- fafa चिन्तयेत्‌ | जिङ्काख्छद दत्यत्राद्भाणएविषयम्‌ |

en 2 ep ne ee -*~---~ ------ et ee -----~ --------------~ ee

१९ पुस्लकजयेष, पर पतितस्तेनेति पाठोऽसाधरुतया प्रतिभातोति बोध्यम्‌ | ₹ कोर्षितभिति पाठाकरम्‌। ३, कोत्तेयति विभावयति च तथेति पाठान्तरम्‌ |

(28) वाकृपाङब्यतर ङः | । २५७

763. Sata | मिथ्यादूषिणां मेलकानां forei छिन्द्यादण्डयेद्दा सखम्‌ |

मिश्यादूषिणां मिश्यावा कपारग्यकारिणणां" मेलकानां वाकू- पारुग्यमेलयिदणणं,२ कचित्पाठो मिश्यादृष्टौनामितिर aarfa a एवार्थो faafaa: |

764. SUA | यच नोक्तो दमः पुव्वैरानन्त्या् महात्मभिः । तच काय्य परिज्ञाय कर्तव्यं दण्डधारणम्‌ ॥

इति ओौविवादस्न्नाकरे वाकृपारूष्यतरङ्कः |

a ne ~

१९ भिथ्यावाक्‌पारष्यकणणामिति पाठान्रम्‌ | २ वाक्पारुष्यनेतुणामिति पाठान्तरम्‌ | 3 भिश्यादुष्टानामिति पाठान्तरम्‌|

17

HY दरडपारुष्यं नामोनर्चिंशतर ङ्कः |

765. तचच्च aq | रष दण्डविधिः प्रोक्तो वाक्पारुष्यस्य AAA । अत GE प्रवश्यामि दण्डपारुष्यनिणेयम्‌ ॥ 766. दहस्पतिः। हस्तपाषाणलग्‌ ईैभसकदं मपां शुभिः | आयुधै प्रहरणं द्ण्डपा रुष्यमुच्यते ॥ 764. नारद्‌ः। परगावेघमिद्रोहो इस्तपादायुधादिभिः । भस्मादिभिश्चावधातो दण्डपारष्यसुच्यते ॥ तष्यापि दृष्टं चैविध्यं खदु मध्योत्तमक्रमात्‌ | अवगुरण-निःशङपातन-श्षतदशने ॥ श्रभिद्रोदो feat, श्रवगूरणं ग्स्त्ाज्ञासनम्‌ | निःशङ्पातनं fad omarfeat धघातनमरूुधिरं ` मध्यममेव | निःश्रङ्पातनं सद्धिरं चतदश्रेनपदेन विवकतितसुत्तमम्‌ | नारदौय एवावगूरणा दिभेदेन' तरेविष्यमभिधायाचेष्द्रव्यभेदेनः भर्येकमेषां बेविध्यमाड |

am

श वग्रणादिकरणमेरेगेति पाठटाग्तरम्‌ | २ तेविध्यमभिधायापेच्छद्रवयभेदेनेति पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपार्ष्यतर ङ्कः | २५९

768. Tat | हौ नमध्योत्तमानाञ्च द्रव्याणां समतिकमात्‌ । चोग्येव साहसान्याह स्तच कण्टकशोधने | कण्टकशोधने दण्डे AA साहसानि श्रवगूरणा दिद्र्यभेदेन' चोणि प्रत्येकमधममथ्यमोत्तमभावेन चीण्ाज्रि्यः | एष च पाठो भिताच्चरा-प्रकाश-इलायुध-पारिजातेषु इष्टः । लच््लौधरेण तु चयाणां समतिक्रमात्चौष्येव साधनानोति परितम्‌ । तस्यापि Tuga साधनान्याडरिति पाठतस्बयाणं चित्वमेव विवक्षितम्‌ | 769. खदस्पमरतिः। भस्मादौनां प्रक्नेपशं ताडनश्च करादिना | प्रथमं दण्डपारुष्यं दमः कार्य्योऽच मापिकः ॥ रष दण्डः समेपृक्तः परस्तौघठधिकेषु च । दिगुखस्तिगुणो fa: प्राधान्यापेश्या बुधैः | माषिकः माषमितः, समेषु जात्या दिभिस्तच्येषु | 770. याक्ञवहक्यः | भसमपङ्करजःस्यशे दण्डो दशपणः GT: | अभेध्य-पाष्णि-निष्युतस्यश्ने दिगुणस्ततः। aaa परस्तरोषु दिगुणक्छत्तमेषु च । wage मोदमदादिभिरदण्डनम्‌ | श्रमेध्येति श्रश्र्े्ननखकेशकणे विदू षिकायुक्तोच्छिष्टादिःः |

९ द्रव्यभेद्‌ादिति पाठान्तरम्‌ | २ श्पक्रोच्छिष्टारोति पाठान्तरम्‌ |

२६० विवादरुन्नाकरे (29)

पाण्िश्चरणस्य पश्चिमो भागः। चरण एव ATTA । नियुतं gated जलम्‌ | तैः aqua ततः पूर््वोक्रादूगपणा- दिगण दण्ड cae: | परस्तरोषृन्तमेषु च दिगण दति, भमपङ्करजः- ai विश्रतिपणः। श्रमेध्यपार्णिंनिष्ठय॒तस्पक्रोने चत्वारिं ्त्यण, दृश्यैः | waaay । मोदथित्ततेकल्यम्‌, मदो मद्यादिजनिता विङताव॑श्या, श्रा दिगरदणणदुन्रादोर लच्ते |

771. ealat तु का्यायनो fatwa | र्दिमूचपुरौपादयैरापाद्यःः स चतुर्गुणः ॥ षड्गुणः कायमध्ये तु AH चाष्टगुणः स्मृतः ॥ आआदियदणाद्वसाश्फक्रादयो य्या; श्रापाद्यः स aaa: कायमध्यशिरो्यतिरिक्सर्व्वाङ्गस्पप्रने aT इत्यथः । चतुगणो द्श्पणात्‌, एवं षड्गुणा दिकमपि 12. याज्ञवल्कयः | पादकेशं शुककंरोल्लञ्वनेषु पणान्दश | पौडाकषींशुकावेष्टपादाध्यासे शतं दमः ॥ सौोडाकर्षश्च wearssy weraragia समाहारदन्दः | तेन चरणकेशकर्कानामन्यतमं गोला य sata श्राकषैति, wat दश पणन्दण्ड्य दति पूव्वैखण्डायेः । यस््शकेनावेश्च गाढमापोौदय are पादेन परमध्यास्ते, तस्य पणग्रतं दण्ड दर्युत्तरखण्डाथः

._ ~~ ~~~ rn rn ee

~

१ पष्टरूप इति पाठान्तरम्‌ | ९ उन्भरादोऽपोति उन्मादादोति पाठान्तरम्‌ |

erate: aay Kare: | खापात्य cafe पाठो श्यते, wag स vata ae | $+ 9 माढमप्यारृष्येति पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपार्ष्यतरङ्ः | २६१

773. कात्यायनः।

THC तु हस्तस्य कार्य्यो द्वादशको दमः |

स रव दिगुणः प्रोक्तः पातनेषु सजातिषु |

BRUT स्तस्य TTT दलोयमे,? पातने ₹स्स्येव | यथा- क्रमं दा दप्रापणः- चतुव परातिपणो दण्ड gap? । |

774. र हस्पतिः। उद्यतेऽश्मशिला काष्टे कर्तव्यः प्रथमो TA: | परस्परं हस्तपादे द शविंतिकस्तथा ॥

अयञ्चोभयोरेव समानजात्योदण्ड दति मन्तव्यम्‌ |

775. aig इवयनुदत्तौ विष्णः | हल्तेनोद्ूरयित्वा दश काषपणान्‌ पादेन विंशतिः काष्ठेन प्रथमसाहसं शस्त्रेण) त्मम्‌ |

अधमो यदा शस्त्रणोत्तमस्योद्ूरणं करोति, तदासावृन्तमसादसं दण्ड्य इति गश्च्ेणोत्तममित्यस्यायेः |

776. याज्ञवर्क्यः | उद्भ" हस्तपादे तु दशविंशतिकौ दमौ | पर स्परस्य सर्व्वेषां शस्ते मध्यमसाहसम्‌ ॥

~~~" ~ -- ~ en

१ asifafafa पाठान्तरम्‌|

+ इस्तोदयामने दूति पाठान्तरम्‌ |

> अत्र दशपणः पञ्चविंशतिपणो दण्ड दूति पुस्लकत्रये दश्यते, किन्तु gaa तदये श््ासङ्गतिरिति zeae | ४ Velfaa इत्यथः |

२६२ विवादर्ननाकरे (29)

सर्वषां ब्राह्मणदोनाम्‌। एतत्त समानजातोयानामवगन्तम्‌ | श्रसमानजातौयानां दण्डान्तरश्रवणात्‌ | 777. पणानुढन्तो श्रङ्लिखितौ |

प्रहारो्मे षटूपश्चाशन्निपातने तद्धिगुणम्‌ |

प्रह्वियतेऽनेनेति प्रहारोऽश्षदण्डादिः, षटपश्चात्‌ षड़धिकपश्चा- ्रात्‌ । ददश्चोत्तमवणेनाधमवणंस्य दण्डोद्यमने बोद्धव्यम्‌ | 778. हस्परतिः |

मध्यमः शस््रसन्धाने संयोज्यः क्षब्ययोर्दयोः |

कायः छतानुरूपस्तु लग्रे घाते TAT बुधैः |

यदा तु श्रस्तरेण aaa करोति, तदा चतगोरवागौरवानुसारेए' दण्डः काय्ये इत्युन्तरखण्डाथेः |

श्रयमेवेष्टकोपलकाषटस्ताडनमधिषृत्येत्या र | 779. तथा |

TVRUAAA ताडने तु दिमाषकः।

faye: शेणितोद्धदे दण्डः कार्य्यो मनौषिभिः ॥ 780. विष्णः |

दण्ड्यः शोणितेन विना दुःखमुत्पादयिता fam पणान्सह शोणितेन चतुःषष्टिम्‌ |

एतन्त्‌ः शस्तरकरणकद्‌:खोत्पादने |

१ सतगौर वानुखारेणेति पाठान्तरम्‌ | २ रखतचेति पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपाङष्यतरङ्कः | RRR

781. Aq: | MMH: शतं दण्डो लादहितस्य प्रवत्तकः। मांसभेत्ता तु षरिष्कान्यृवास्यरूवस्थिभेद कः | wa सह शो णितेनेत्यनेन विष्णना शोणितेन चतुःषष्टिपण- दण्डाभिधानाद्धिकल्ग्भेदा दिप्रयुक्रशोणिति इदं बोद्धव्यम्‌ | 782. तया | MUS प्रथमो दण्डो मांसमेदे तु मध्यमः | उत्तमसत्वस्थिभेदे तु धातने तु प्रमापणम्‌ | करगोनासाकरच्छेदे दन्तमेदेऽद्विभेदने । कर्तव्यो मध्यमो दण्डो दगुणः पतितेषु च ॥

घातने बधे, प्रमा पणं बध Ua,’ पतितेषु खस्थानात्च्यवितेषु |

783. कात्यायनः। कर्णौष्घ्राणनासाशिजिच्वाशिश्रकरस्य तु । Hea चोत्तमो दण्डो मेदने मध्यमो श्ठगुः ॥

कदने खस्थानात्च्यवने, भेदने विदारणे |

784. याज्ञवल्कयः | करपाददन्तभङ्गे केदने AU-ATAAT: | मध्यो दण्डो व्रणोद्धेदे खतकल्पहते तथा ॥

१ मारणमिति पाठान्तरम्‌ |

२६४ विवादरन्नाकरे (29)

चेष्टा-भोजन-वाग्रोधे नेचादिषुं विभेदने | HATA CATA भङ्ग मध्यमसाहसः ॥

बरोद्धेदे प्ररूदप्रायत्रणस्य पुननेवो करणे, ग्लकल्पो हतः wa- कल्यहतः तस्मिन्‌ इते, मध्यमो दण्ड Tare: । BARAT waa: |

785. aug इत्यनुढत्तो विष्णः | नेचकन्धराबादंससक्ट्याञ्च भङ्गः चोत्तमम्‌, उभय- नेचभेदिनं राजा यावज्जीवं बन्धनान्न सु्चेत्ताहशमेव वा कुर्यत्‌ | 786. ATARI: | दिनेचमेदिनो राजदिष्टा देशतस्तथा । विप्रत्वेन तु श्रद्रस्य जौवतोऽ्टश्तो दमः ॥

राजदिष्टारे ग्द्भितौये aa राजा मरिष्यतोत्यादे कारो, तस्य | विप्रेन विप्रचिद्धोपवौतधारणादिना जौवतः श दर । wet शतानि यदक्सिन्रसौ wert दमः ! aa चेकस्मिन्‌ विषये नानाविधशरो- Taw: ते पौडाश्यस्ागयस््वाभ्या माकेपकसधनत्वनिधनतवाभ्यां? वा अवस्थायाः | ये चाथदण्डा एकस्मिन्नपि विषये शरोर दण्डत्वेन विकच्ितास्तेऽप्याक्तेपकस्य' च्राच्छत्वानाव्छात्वाभ्यां समाघेयाः।

१९ तेनाडत दति पाठान्तरम्‌|

२ दण्डविकल्पा दूति पाठान्तरम्‌ |

३ Mewes स्रननिधर॑नत्वम्यामिति पाठान्तरम्‌ | ४ भेदकस्येति पारुष्यकन्तेरिति च पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपार्ष्यतरङ्कः | २६५

787. तथाच मनुः |

मनुष्याणां WATS दुःखाय प्रते सति |

यथा यथा मदहःखं दण्डं कुर्यात्तथा तथा ॥

दुःखाय दुःखोदयमभिसन्धाय, तेन प्रमादकृते, बला दिक्कृते च न दोष इति दितम्‌ | 788. अथय Bieta: |

अधोवणनासुत्तमवणक्रोश्क्षेपाभिभवे अष्टौ पुराणाः. ग्रौवासश्नगलस्तनकचवक्रग्रहशेषु चिंशत्‌। रोमोत्पाटनतजनावगृरणेषु चिषष्टिः। शखाकर्णाङ्ग- भङ्गन््छेदेषु दिश्तम्‌। पाद्‌ ताडनेऽ्छताभिश्ंसने तदङ्ग- च्छेदः पञ्चशतं वा । आद्येषु पादोनं वा, खवामित्वा- दाद्यवगैत्वाचचोत्तमानामौशनतमो ब्राह्मणः? ।

िगर्पुराणा इत्यथः, एवमुत्तर च | श्रादयेष्ित्यादिना eta वणस्य दण्डमुक्रा धिकस्याघक्तः | 789. याज्ञवल्कयः |

विप्रपौडाकरं के्यमङ्गमनब्राह्यणस्य तु |

THU प्रथमो दण्डः TIM तु ATE ॥

उदरे बघार्थमुद्यमनविषयौकते शसादौ । wan बधोद्यम- नार्थमेव WATS: TAT | ` त पजन |

२ ्वधोवर्णानां त्राद्धणभिन्नानाम्‌ । ways arene) पादोनम्‌ wel पणा

दूत्य sew: चिंशदित्यच सङद्वावि शतिः, चिषष्टिरित्यच मप्तचलारित्पणास्तिखः काकिन्यः, पञ्चणतमित्यच पञ्चसप्रत्यधिकशतचयभिति निष्कषः |

~~ -- ~~ ~~~ ~ ee ener --- -- -- - See aoe

add विवादरुन्नाकरे (29)

790. ATS! | येनाङ्गेनावरो वर्णो ब्राह्मणशस्यापराध्चयात्‌ | तदङ्ग तस्य केत्तव्यमेवं Waray ॥ wat हौनवणेः१ | 791. aut | राजनि प्रहरेद्यस्तु छतागस्यपि दुम्मेतिः | श्रुल्यं तमप्नौ विपचेद्रह्महत्याश्तातिगम्‌ ॥ योऽब्राह्यणः | कृतागसि छतापराधे | शलमारोप्य यत्संखियते aT Fa प्रथमतस्तस्य शूलभेदेन पौडां विधाय श्रध्चिविपाकेन पौडा कन्तेयेत्यथेः | 792. aq | येन केनचिदङ्गेन हिस्याच्छयांसमन्त्यजः | SUNY तत्तदेवास्य तन्मनो रनुशसनम्‌ I पाणिमुद्यम्थ दण्डं वा पाणिच्छेदनमहति । पादेन प्रहरन्कोपात्पादच्छेदनमदहति ॥ fearmeta | Sata Safwan । श्रन्यजः शद्रः | | 793. मनु-नारदो । सदहासनमभिपरष्सुरुत्कृष्टस्यापरृष्टजः | कव्धां waren निवस्यः स्फिचं वास्य प्रकत्तयेत्‌, |

~~ ~= - -----~~

१ रुष पाठः पुस्तकच्रय खव दश्यते, पर होन दूति पाठः साधुरिति बोध्यम्‌ | ₹ विकरेयेदिति स्फिचं राजा विकन्तेयेदिति च पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपारष्यतरङ्कः |: २६७

सहासनमभिप्रष्यरे कासनोपवेभो, अभिपरे्यपदस्ाभिप्रातनिपर-

त्वात्‌ । 794. तथाच विष्णः ।

रकासनो पवेशौ कव्यं Harel निर्वास्यः । इति । GMS AYU | WATCH: श द्रः । कताङ्कस्तप्रलोहशत्नाकया aafas: | स्फिक्‌ ओओण्धेकदे गः । 795. तथा | अवनिष्ठौवतो दपद्वावोषठौ SAAT: | अवमूचरयतो मेदुमवशब्यतो ' गुदम्‌ | केशेषु Vad दस्तो केदयेद विचार यन्‌ | पादयोर्दाडिकायाश्च Marat दशेषु च | श्रवनिष्टोवतो दर्पादुपरि निष्ठोवन॑र दर्पा्कुव्वेतः । श्रवम्‌रयतः मूतेण सेकं कुव्वैतः | wangadt गुदं गुदेन कुत्सितशब्दं Fa: | हस्ताविति दिवचनं एकेनापि करेण gen रस्तच्छेदनाथम्‌ |

दाढिका श्मश्रु । 796. WR इत्यनुढन्तौ गौतमः |

आसनश्यनवाकृपथिषु समत्वं Teens: शतमिति । वाकूसमल्वं agate: । पथि साम्यं सहगमनम्‌ | 797. YX इत्यनुदढत्तावापस्तम्नः। वाचि पथि श्यायामासने इति समौभवलो दण्ड- ताडनम्‌ ।

१ अपशब्दयत इति अवमदंयस दति च पाठान्तरम्‌ | ₹ छोवनमिति पाठान्तरम्‌ |

२९६८ विवादरन्नाकरे (29)

प्वेवाक्ये अस्मिन्नेव विषये दण्डालाभिधानं पारव्यकन्तेधेनवत्न- पक्त, इदन्तु निर्धनत्पक्ते दण्डताडनभित्यविरोधः | |

798. कात्यायनः।

वाकृपारुष्ये यथेवोक्तः प्रतिलामानुलामतः।

तथेव दण्डपारुष्ये पात्यो दण्डो यथाक्रमम्‌ ॥ 799. च्य विषाः |

रकं THAT निघ्नतां प्रत्येकश उक्तो दण्डो दिगुणः |

उक्क्रोशन्तमनमिधावतां तत्समौपवक्तिनां AAT | 800. याज्ञवल्क्यः |

रकं घ्नतां बहूनाञ्च यथोक्ताद्धिगुणो' दमः |

कलहापहृतंः देयं दण्डश्च दिगुणस्ततः |

दिगुणो दमः प्रत्येकम्‌ । कलदहापद्तं देयं कलहे यद्येना पतर aaa देयम्‌ । दण्डश्च॒द्धिगुणस्ततः ततोऽपताटरव्यादपदहार कस्य द्विगुणो दण्डः करणोय Tape | 801. कात्यायनः।

वाग्दण्डस्ताडनञ्चेव येषुक्तमपकारिषु* |

हतं भग्नन्तु crane शोध्यं fare कम्मेणा ॥ faafada:, war सेवादिरूपेण, whe प्ूरणोयम्‌ । ,.

१ यथोक्तद्धिगुणो दम दूति णटान्तरम्‌ |

₹ कलद्ापरछृतभिति पाठान्तरम्‌ |

३ कल्धा पतं कलड यद्योनापक्रतमिति पाठान्तरम्‌ |

४ येषृक्तमपद्ारिषु दूति यदयुक्षमपद्ारिष्विति च पाठान्तरम्‌ |

(29) दण्डपारब्यतरङ््‌ः | २१९

802. aq | अङ्गावपौडनायाश्च प्राणशोणितयोस्तथा | समुत्थानव्ययं" दाप्यः सव्वदण्डमथापि वा ॥ 803. खहस्पतिः। . अङ्गा वपौडने चैव sea भेदने तथा | समुत्थानव्ययं दाप्यः कलहापहृतं तथा ॥ समुत्थानव्ययं भद्रसंघटनाथं भेषजप्या दिजनकधनव्ययम्‌ । 804. याज्ञव हक्यः |

दुःखमुत्पादयेदयस्तु स समुत्थानजं व्ययम्‌ |

दाप्यो दण्डञ्च यो यस्मिन्कलदहे समुदाहृतः |

अङ्गावपोडनायां कराद्यङ्गपोडने प्राणश्नोणितयोर्वा पौडने सति यावता कालेन पौडितः समुत्थानसमर्थो भवति, तावता समयेन दण्डत्रेन यावान्‌ पथ्यौषधा दिश्ययो भवति तावन्तं पौडाकर््तां दाप्यः | अरय तं यमसौ न दातुमिच्छति, तदा यः समुत्थानव्ययो यश्च दण्डः तत्सव्व दाप्यः | 805. कात्यायनः |

देदेन्द्रियविनाओे तु यथा दण्डं प्रकल्पयेत्‌ |

तथा तुष्टिकरं देयं समुत्धानञ्च पौडितैःः |

ससुत्धानव्ययञ्चासौ दद्यादा व्रणरोपणम्‌ ॥

— nie ha भ

१ सम्बडेनव्ययमिति पाठान्तरम्‌। २ पुस्तकजरयेऽपि पो डितैरित्येव पाठो दश्यते, पर पौडकैरिति पाठस्तु समौ चौन- वद्ाभातोति ध्येयम्‌ |

Ro faatecatat (29)

त्रणपदमच पौडाेतुमुपलचयति । रोपणएपदं शा न्तिपरम्‌ |

806. विष्णः । सर्ववे च पुरुषपौडाकराः समुत्थानव्ययं दचुग्रोम्य- पशुपौडाकराश्च | 807. अथ मनुः | भार्या पुचश्च दासश्च fen भाता च सोदरः | प्राप्तापराधास्ताद्याः स्यू रज्वा वेणुदलेन वा ॥ पृष्ठतस्तु शरौरस्य नोत्तमाङ्ग कदाचन | अतोऽन्यथा तु प्रहरन्प्राप्तः स्याच्चोरकिख्िषम्‌ ॥ भ्राता कनिष्ठः, पष्ठतोऽमग्मेणि, नोत्तमाङ्गं न मम्मेणोत्यथेः | न्यायसाम्यात्‌ | 808. यमः। भार्या yaa दासश्च दासौ शिष्यश्च पञ्चमः | प्रा्तापराधास्ता्याः स्यू रज्वा वेणुदलेन वा ॥ अधस्तात्‌ VESTA नोत्तमाङ्ग कद्‌ाचन' । अतोऽन्यथा प्रदत्तस्तु यथोक्तं दण्डमदहंति | 809. ब्रह्मचारी त्यनुखनत्तो नारदः अनुशास्यः स गुरुणा न चेदनुविधोयते | अबधेनाथवा तन्त्या रज्वा वेणदलेन वा ॥

(म as न~ ~~

१९ कथश्चमेति पाठान्तरम्‌ | ₹ Gare दति पाठान्तरम्‌ |

(29) दणग्डपारुष्यतर ङः | २७१

wa न ताडयेरेनं नोत्तमाङ्ग न वक्षसि |

ATMA विश्रास्यः शस्यो राज्ञोऽन्यथधा' गुरः ॥

BAA ताडनद्ेतुदण्डा दिव्यतिरेकेण | 810. गौतमः ।

शष्यशिष्टिरबधेनः अशक्तौ रज्नवेणदलाभ्यां तनुभ्यामन्येनः AA राज्ञा UTS’ | 811. शिष्यानुरत्तावापसतम्बः |

अपराधेषु चैनं सततमुपालभेतातिच्ास उदको- पस्य श्नमिति दण्डा यथामाचमानिटत्तेः |

उपालभेत रुकोक्रिभिस्िरस्वाय्यात्‌ । श्रतित्रासोऽतिभोत्यु- त्पादनम्‌ | उदकोपस्यश्रनमतिग्रयितजाद्यकाले, यथामाचं सामर्थ्या पराधानुरूपमा चम्‌, श्रानिदरन्तेरपराधस्येति शेषः | $12. AIT: |

पुचापराधे न पिता श्रवान्‌ शुनि न दण्डभाक्‌ |

न मकंटे च तत्छामौ तेनैव प्रहितो न चेत्‌ ॥ 813. याज्ञवल्क्यः |

Wal दयमोचयन्सखामौ पञश्चिणां खद्धिणामपि |

प्रथमं साहसं दण्डयो विक्रुष्टे दिगुणं तथा ॥

सोयं इरङ्गिणमपसारयेत्यसकृदाक्रोशे छते fans दति |

न «CC

र शिष्यश्ास्तिरबधेनेति पाठाकरम्‌। ट लटुद्वाभ्यामन्येनेति पाठान्तरम्‌ |

ROR विवादरुन्नाकरे . (29)

814. zeafa: | विविक्तं ताडितो यस्तु हेतिदश्यो न वा भवेत्‌, हन्ता तदनुमानेन fara: शपथेन वा ॥ अन्तर्वे्मन्यर ण्ये वा निशयां यच ताडितः | शोणितं तच दृश्येत a TTS साक्षिणः ॥ विविक्तं ताडितो यस्तु-ताद्येन ताडकेऽटृश्यमाने मध्यस्येऽसति ्दृश्वमाने वा ताडित car: | श्रनुमानेन श्रविनाभ्रूतेन धर्मण शोणितं ताडकलाविनाश्चूतम्‌? |

815. ATES | कशचित्कुत्वात्मनश्चिहं देषात्परममिद्रवेत्‌ । देत्वथेगतिसामर््र्ुक्तः तच परौश्णम्‌ ॥ sata त्रणादिरूपं, परमभिद्रवेत्‌ श्रहमनेन त्रणवान्‌ कृतोऽयं दण्ड्यता मित्यनुयुञज्यात्‌ | हेतुगेद्रदस्वरा दिः, we: प्रयोजनं, गतिः सन्निधिगमनं, सामथ्यं प्रदारक्मता | 816. याज्ञवल्क्यः | sauna विहेयुक्तिभिश्चागमेन च । द्रश्व्यो" व्यवद्ारस्तु कूट चिह्कताद्वयात्‌ ॥ चि्न्तुरसाधाररेरपवौतादिभिः, युक्तिभिः कारणवोज-

ae ee ----~~ ---=------*----*

१ अनु सनश्ृतेन धम्षेति पाठान्तरम्‌ |

२ ताडनकारिणा छतमिति ताडकत्वाविनारूतमिति च पाठान्तरम्‌ | 2 इदत्बथगतिसामथ्येयुक्तयेति पाठान्तरम्‌ |

४ wea दूति पाठान्तरम्‌ |

(29) TWUTAYALF: | ROR

प्रयोजनपर्थालोचनरूपाभिः । श्रागमेन जनप्रवादेन? | चग्रब्दो दिव्यसमुचयायः | 817. तथा च RTA: |

हेत्वादिभिनेः पश्येखेदण्डपारुष्यकार णम्‌ |

तदा साश्िकषतं तच दिव्यञ्चापि नियोजयेत्‌ | 818. वाग्दग्डपारुष्याधिकारे नारदः |

विधिः पथ्चविधक्त खतयोरुभयोरपि |

वि शु्धिदंण्डभा कत्वश्च तच सम्बध्यते यथा ॥

विधिः क्रिया, wa arqureal faut निष्टुराश्नौलतो व्रतात्‌ | एवं दण्डपारुष्यं दिधा श्रभिद्रोदहाघातरूपलात्‌ | विषद्धिदष्डाभावो, यथा तया वच्यते इति शेषः | 819. fafuare a रव |

पारुष्ये सति संरम्भादुत्यनन छब्धयोदेयोः |

स मान्यते यः AAA दण्डभाग्‌ योऽतिवत्तंते ॥

पारुष्यदोषाचच तयोश्युगपत्संप्रटत्तयोः |

विशेषश्चेन्न दृश्येत विनयः स्यात्समस्तयोः ॥

waa: aga | मान्यते wad न दण्ड्यते Tau: | waa पारु नानुबध्राति, श्रतिवन्तैते पारुष्यं तनोति । विगेषोऽयमेवं ged छतवानित्याद्याकारः |

ee

९ अनप्रमाणेनेति पाठाम्तरम्‌ | ₹ इडेत्वादिकभमिति पाठान्तरम्‌| हे पारष्यदोषाष्टतयोरिति पाठान्तरम्‌ |

18

२७४ विवादस्न्ाकर (29)

820. zeata: | दयोः प्रहरतोर्दण्डः THA समः स्मृतः | आरम्भकोऽनुबन्धो च दाप्यः स्यादधिकं दमम्‌ ॥ 821. ALE: | दयोरापन्रयोस्तुल्यमनुवध्नाति योऽधिकम्‌ । स तयोर्दण्डमाप्रोति पूर्व्वो वा यदि वोत्तरः ॥ पूव्वमाक्षारयेदयस्तु नियतं स्यात्स दोषभाक्‌ | पश्चाद्यः सोऽप्यसत्कारौ पूर्वे तु विनयो गुरूः ॥ द्रयोरापन्नयोस्तुन्यं WE तुच्छं प्रटत्तयोः | अनुबध्राति श्रस- Bae करोति | पूवं प्रथममाक्षारयेत्पारुष्ं aia | दोषभाक्‌ दण्ड्यः । श्रसत्कारौ श्रपराधवान्‌ । पूवं तु विनयो गुरूरित्यनेन तदन्यस्मिन्‌ लघविनय दत्यक्तम्‌ | 822. RIAA: | आभोषणेन दण्डेन USCA मानवः | प्य वा पौडितो वाऽय स दण्ड्यः परिकौत्तितः॥ श्रभोषणेन खङ्गादिना | 823. seater | WRC समाक्रोशंस्ताडितः प्रतिताडयन्‌ । हत्वाऽततायिनञ्चैव नापराधौ भवेन्नरः ॥ पश्चात्कारिणि योऽल्पदण्ड wal नारदेन ्रसावनुबन्धकलद्े९ |

१ समानुबन्भकलड दूति पाठान्तरम्‌ |

(29) SWYTAAACF: | Roy

्रननुबन्धे तु इदस्यतिनाऽनपराधाभिधानं, तदपि तन्युन-समानो प्रति मन्तव्यम्‌ । श्रधिकं प्रति एवंविधेऽपि श्रपराधस्योक्रलात्‌ | 824. तथाच |

वाक्पारुष्यादिना नौचो यः सन्तमभिलङ्येत्‌ |

स खव ताडयंस्तस्य नान्वेष्टव्यो ABA ॥

नोचोऽनुत्तमः सन्तमुत्तमम्‌ | स एव उत्तम एव, तसय ताडय- fafa हिंसाथं षष्टो, न aval न तस्य दण्डः करणीय ca | 825. नारदः।

आपाक-पशु-चाण्डाल-वेश्या-बधकटत्तिषु |

हस्तिप-ब्रात्य-दासेषु गुरव्वाचा्व्यातिगेषु च ॥

मय्योदातिक्रमे सद्यो घात रवानुशासनम्‌ |

न च तदण्डपारुष्ये दोषमाहमनोषिणः ॥

यमेव दतिवत्तेर नेते सन्तं जनं षु ।

स रव विनयं Fata तदिनयभाङ-न्टपः ॥

मला द्यते मनुष्याणां धनमेषां मलात्मकम्‌ |

अपि तान्धातयेद्राजा नार्थदण्डेन दण्डयेत्‌ |

पाकः च्वियायामुयाज्जातः, उग्रस्त॒-““ श द्रायां afar प्राङरग्रमिति दिजाः ” इति देवलेन दशेयिग्यते। प्रशब्दः क्तोवपरः | चाण्डालः श॒द्राद्रद्यण्णां wa: | aaah: way एव ठत्निर्जोवनं यस्य a बधकटत्तिः ar कन्‌ । दसिपो दस्य- fatten: | दासोऽच ग्रहजातादिः। गर्व्वाचार्य्यातिगो गुर्व्वाचाय्य-

२७६ विवादरन्नाकरे (29)

Tara | मर्य्यादा weer | सद्योऽविलम्बितम्‌ । घातं एव ताडनमेव । श्वपाकादयो येषु पार्यं qed, a vast चातरूपं दण्डं Ba: | तेषामसामथ्यं तु राजा घातरूपमेव दण्डं कुर्य्यान्नाथेदण्डम्‌ | Wa हेतुमला दयेत इत्यादि | 826. zeufa | प्रातिलाम्धास्तथा चान्त्याः पुरुषाणां मलाः स्मृताः। ब्राह्यणातिक्रमे TAT न दातव्या धनंः कचित्‌ ॥ दातव्या दापयितव्या इत्यथः | 827. RIAA: | अस्पुश्य धत्त दासानां म्लेच्छानां पापकारिणाम्‌ | प्रातिलाम्यप्रख्ूतानां ताडनं नाऽथतो दमः ॥ पापकारिणोऽतिश्येन, प्रा तिलोम्यप्रस्चता निषादादयःः | 828. अथ याक्ष॒वल्क्यः | दुःखेषु शेणितोत्पादे शखाङ्गच्छदने तथा | दण्डः क्षद्रपश्रनाश्च ददिपणात्‌" दगुणः क्रमात्‌+ ॥ लिङ्गस्य च्छेदने wal मध्यमो मुख्यमेव च | महापश्रनामेतेषु स्थानेषु दिगुणो द्मः ॥

९ ताडनमिति पाठान्तरम्‌ |

₹ दमभिति पाठान्तरम्‌|

8 पापकारिणामतिण्येन, प्रातिलोम्यप्रसधतानां भरतिलोमजातानाभिति पाठान्तरम्‌ |

४ दगुण इति पाठाम्तरम्‌।

५ feasts: क्रमादिति पाठान्तरम्‌ |

(29) | द्‌ श्डपाडव्यतर्ङ्कः | ROS

शाखा श्रनारम्भरकग्रटङ्गादिरूपा, श्रङ्गमारम्भकं करचरणदि | तेन चद्रपश्नामजादोनां शोणितं विना दःखोत्यादेः शोणितोत्पादे शाखाच्छे श्रङ्गच्छदे यथाक्रमं ददिपण्चतुष्यणाष्टपणषोडग्रपणा दण्डाः । तथा चद्रपशूनामेव लिङ्गच्छेदने मारणे च मध्यमः सासो दण्डः | पग्एस्वामिने च तन्मूल्यदानम्‌ । ALTA तुरगादोनाम्‌ | एतेषु दण्डस्थानेषु एते दमा दगुणः कार्यां Taye: |

829. कार्षापणशतं दग्डय इत्यनुत्तौ विष्णुः | पश्रनां पुंू्लोपधातकारौ | पुंख्लोपघातोऽण्डच्छेदः | 830. wate aa: |

गवाश्वगजोष्रोपधातौ' चेकेकपादः ray: | विमांस- विक्रयौ च ग्राम्यपशुधातौ कार्षापणशतं दण्ड्यः | waaay तन्मूल्यं दद्यात्‌। आरण्यपशुधातौ पञ्चाशतं कार्षापणानां, परिघात मत्स्यधातौ च दश कार्षापणान्‌, कौटोपघातौ काषीपणम्‌ |

विमांसं विरूद्धमांसं श्वग्रटगालादिमां समिति यावत्‌ |

831. RATT: | चिपणो semua ara तु पशुपरशिणाम्‌ः | सप-मार्जार-नकुल-श-श्रकरवधे णाम्‌ ॥

mead ~.“

१९ गवाश्रखरोषौपघातोति पाठान्तरम्‌ | ९ सगपक्तिणामिति पाठान्तरम्‌|

२७८ विवादरनाकरे (29)

अचाऽत्यन्तापषृष्टम्गपक्िघातेषुः तिपणः, उछष्टतहातेषुर दादश्पणः | विष्णक्गसत पञ्चा प्रत्पणोऽत्यन्तोत्छष्टम्टगपचिबध विषयः | पश्चाद्‌ त्तरो दण्डः nay श्टगपरिषु । इति वचनात्‌ । 832. aq | गोकुमारौदेवपश्रनुष्ाणं Tai तथा | वादयन्साहसं Yar प्राप्रुयादुत्तमं बे ॥ maa Za संयुक्ता गौः । दे वपष््दवाय दत्तः पः | उक्ला उच्च सेचने दत्यनुसारादोजसेक्रा ge: । दृषभपदेन Hla Sasa उक्रः | 833. zufuate® खद्स्प्रतिः। ्रान्तान्क्षुधात्तान्तुषितानकाले ASAT यः । स गोघ्नो निष्कृतिं कार्य्यो दाप्यो वा प्रथमं द्मम्‌ एवञ्च दण्डप्रायशचित्तयो विकन्यद शेनादृण्डनापि पापं ste’ TQS: | 834. कात्यायनः। ्रान्तानक्षुधात्तान्तुषितानकाले ASAT यः । खरगोमदहिषोष्रादौन्प्राप्रुयात्यूव्वसाहसम्‌ | 835. याक्लवलत्कायः | चतुष्यदरतो दोषो नापेदौति प्रभाषतः | काष्ठलेष्टेष्ट(षु) पाषाणबाहयोग्धाङूतस्तथा ॥

१ --धघातकेष्विति पाठान्तरम्‌ |

₹२ --घातकेष्विति पाठान्तरम्‌ |

१ खष्टषाधिकारे इति पाठान्तरम्‌ | ४ च्षोयेतेति पाठान्तरम्‌ |

(29) दग्डपासष्यतरङ्ः | २७९

दि्रनास्येन यानेन तथा भम्रयुगादिना | पश्चाच्चैवापसरतां हिंसने स्वाम्यदण्डभाक्‌ ॥ काष्टलेष्टेष्टपाषाणएबाड्योग्याङृतः काष्ठलोषटेष्टपाषाणएबाडभि- रभ्यासकरणे यः परमो घातो दण्डौ चित्यलक्षणो दोषः? प्रथममेव guetta भाषमाणस्य न Haale: | एतच्च एवंविधस्यान्यस्या्य- भ्यासकरणएस्योपलच्णं न्यायसाम्यात्‌ | 836. aq | यानस्यैव हि यन्तुश्च यानस्वामिन wa च । द्‌शतिवर्ततान्याहः रेषे दण्डो विधौयते ॥ यानस्य रथादेः, यन्तुः सारथेः । श्रतिवन्तेनानोति दण्डमति- क्रम्य aia दति श्रतिवन्ेनानि श्रदण्डयानोत्ययेःर | 837. तानि ea fafaatare ag | दिनरनास्ये भिन्रयुगे faaranfaqarre | FMF तु यानस्य चक्रभङ्गः तथेव च ॥ भेदने चैव यन्त्राणां योक्तरण्म्योस्तथेव च । आक्रन्दे चाप्यपैहौति न दण्डं मनुर त्रवौत्‌ | ङिन्ननास्ये हछिन्ननासासम्बद्धरन्नो,? भिन्नयुगे भिन्नं युगं युगकाष्ठम्‌ । ति्यकूप्रतिसुखागतं तिय्येक्‌ प्रतिमुखं यत्त्रतिरोधा- दागतमागमनं, तेन तिष्येम्विरोधिगमनस्य बलेन यत्परस्य यानस्या-

९ Gel दोष दूति पाठान्तरम्‌ । २ खअदण्डनिभित्तानोत्यथं दति पाठान्तरम्‌ | र दिन्ननासासम्बशििरव्जाविति पाठान्तरम्‌ i

२८० विवादस्न्ाकरे । (29)

गमनादि, तदपि न दण्डडेतुरित्यथेः | श्रच्श्चक्रमध्यकाष्ठं, यन्त्राणां ate युगबन्धनरल्नुः, र्मिः प्रयः, श्राक्रन्द चाप्यपेहोति दूरं गच्छेतयुतैरभिलापेः सारश्यादिना हते तदनादरेण समोपमागतो यदि रथादिना पौडयते तदा सारण्यादेनं दण्ड Tee ।

838. तथा | यचातिवरत्तते युग्यं वेगुण्यात्राजकस्य तुर । तच खामौ भवेदण््यो हिंसायां दिशतं दमम्‌ ॥

यचानमिनज्ञ एव प्राजकः" सारण्यादिः खामिना कतः, तद- ज्ञानाच्च युग्यं तुरगाद्यतिवत्तेते* श्रतिक्रामति तच तन्नन्यहिसायां स्वामौो दिशतं दण्डाः । यच पुनरभिन्ञ एव प्राजकः०° कतः, aa प्राजकसयैव दण्डो न खामिनःः ।

839. तदिदमाह मनुरेव<। प्राजकशेद्ववेदाप्तः प्राजको दण्डमरति । युग्यस्थाः प्राजकेऽनाप्ते सव्वे दण्ड्याः शतं शतम्‌ ॥ श्रा प्तोऽभिन्ञः |

९ गच्छेत्यभिलापे दति पाठान्तरम्‌ |

९ सारण्यादिने दण्डय इत्यथ दति पाठान्तरम्‌ | रे aca चेति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रयोजक दति पाठान्तरम्‌ |

५ तुरगादिरतिवततेते दति पाठान्तरम्‌ |

€ काचित्‌ यचेति पदं नास्ति |

© प्रयोजक दति पाठान्तरम्‌ |

८ प्राजकल्ैव न खाभिन इति cara न खाभिन दति च पाठान्तरम्‌ | € मनुरिति पाठान्तरम्‌ |

(29) ` दण्डपारष्यतर ङः | २८१

840. | तथा | स चत्त पथि dee: पशुभिर्वा रथेन वा । प्रमापयेत्प्राण्तस्तच दण्डोऽविचारितः ॥ यत्र MAAR: LAT यानान्तरेण वा प्रतिरुद्धः प्राणिरिंसाहेतुभंवति, तचापि प्राजकस्य दण्डोऽविचारितो निशित दत्यथेः | 841. इदानों प्रागिविेषमाद मनुरेवर | मनुष्यमारणे fant चौरवत्किस्िषं भवेत्‌ | प्राणवत्सु HERE गो -गजोष्र-द्यादिषु ॥ aa चोरवदित्यनेन महतिं सारसे यथोक्रोऽथैदण्डः" सोऽति- दिश्यते न तु बधदण्डस्तस्याद्धेा सम्भवात्‌ चरतरवोत्तराद्धं गवादिषु तदद्धस्याभिधानात्‌९ | 842. तथा | छद्रकाणां पश्रनाश्च हिंसायां दिशतो दमः । पञ्चाशत्त॒ भवेदण्डः शुभेषु खगपर्िषु ॥ गरभाजाविकानाञ्च दण्डः स्यात्पञ्चमाषिकः | माषकल्तु भवेदण्डः श्वश्रकरनिपातने ॥

~~

१ प्रयोजकाकौश्लेन प्रयुक्त इति पाठान्तरम्‌ |

₹ प्राणिविशेषे सारथेदंष्डविशेषमाङ मनुरिति पाठान्तरम्‌ | ३ सतौोति पाठान्तरम्‌ |

४ योऽथेदण्ड दूति पाठान्तरम्‌ |

५ तस्याङत्वाभावादिति पाठान्तरम्‌ |

¢ तदडंल्स्याभिधानादिति पाठान्तरम्‌ |

२८२ विवादरन्नाकरे (29)

चद्रलमल्यपरिमाणएत्व, aq tae कलभादोनां, जातितो- ऽजादौनां, mera Kaa: Tau: एकादयः | माषको दे र्प्यृष्णले दति पारिजातः |

843. काव्यायनः। प्रमापणे mat प्रतिरूपन्तु दापयेत्‌ | तस्याऽनुरूपं मुल्यं वा दाप्य दूत्यत्रवौन्मनुः ॥ प्रतिरूपं प्रमापितस्य गुणादिना" समम्‌? । एतत्त arta प्रतिषूपादिदानम्‌ | 844. काद्यायनः। वनस्पतौनां सर्ववेषासुपभोगो यथा यथा | तथा तथा दमः कार्य्यो हिंसायामिति धारणा ॥ वनस्पतिग्रब्द उपयुक्तसव्ैस्थावरोपलचणार्थो न्यायसाम्यात्‌ | तया तथा उपयोगगोर वलाघवानुसारेए | 845. याज्ञव हक्यः | प्ररोहिशाखिनां णखास्कन्धसव्वविदारणे । उपजौव्यद्रमाणाञ्च विंश्तेददिगुणो दमः ॥ चैत्यश्मशनसौमासु पुण्यस्थाने सुरालये | जातद्रुमाणां दिगुणा दमा SAA विश्रुते ॥

१ प्रमापितप्राणिगु्णादिना सममिति पाठान्तरम्‌ | ९ प्राशिरूषं बस्त्ित्यथेः। ९ उपजोग्यदरमाणान्विति पाठान्तरम्‌ |

(29) द्‌ क्डपादष्यतरङ्कः | RoR

गुस्मगुच्छश्पलताप्रतानोषधिवौरुधाम्‌ ।

TARTS: स्थानेषेतेषु" कर्ते ॥

प्ररोदिश्राखिनो येषां शाखा रपि प्ररोहन्ति ते वटादयः | उपजोयद्रुमा येषां छायाद्युपजोव्यते ते श्राम्रादयः। खन्धो यतो भागाच्छाखा उदयते, स्वशब्दो मूलपरः | तेषां Fa विंशतिपणा दारभ्य उत्तरोत्तरो दण्डो दिगुणो विंशतिपणशत्वारि त्यणोऽश्ौतिपण इति यावत्‌ ।

चेत्यमायतनं, विश्रुते पलाश्रादौर । get satel’ लता मालत्यादयः, TRI श्रवक्नोरूपाः श्रसरलप्रकाण्डाः कुरुण्टकादयः | चपा wane: शाकोटकाद्यः | लता दौर्घायामिन्योः द्राक्तषाद्यः। प्रतानाः काण्डप्ररोहरदहिताः० सरलायाभिन्यः सारिवाम्र्टतयः । ओषध्यः फलपाकान्ताः कदल्यादयः । वौरुध- fear श्रपि या विविधं प्ररोन्ति गुड्च्यादयः। स्थानेषु सकन्धशाखामूलेषु । 846. दण्डय इत्यनुरन्तौ fama: |

पलापगद्ुमच्छेदौ तूत्तमसाहसं, पुष्योपगद्रमच्छेदौ मध्यमसाहसं, वल्लोगुल्मलताच्छेदौ कार्षापणशतं, ठृण- VITA सव्वं च तत्खामिनां तदुत्पत्तिम्‌ः |

एकं कार्षापणम्‌ । दद्युरिति गेषः ।

न ee ~ = ~~~ ne ee

ey -------- - - ee

१ स्थानेषृक्तष्विति पाठान्तरम्‌ | ₹ येषाभिति पाठान्तरम्‌|

९ पनसाद्‌ाविति पाठान्तरम्‌ | ४ खनदोर्घा दूति पाठान्तरम्‌ |

५ शख्ोटकद्य दूति पाठान्तरम्‌| ₹ दोघेयोगिन्य इति पाठान्तरम्‌। ७ प्ररोरड्िता इति पाठाम्तरम्‌। ८ सरलयोगिन्य इति पाठान्तरम्‌ |

€ तदुपपत्निमिति पाठान्तरम्‌ |

२८४ विवादर्न्लाकरे (29)

847. ate: | फलपुष्योपगमान्व्छान्न दहिस्यात्कर्षणाथे वोप- SAMA | AVF च । कर्षणा्थम्‌ ृषिद्ेतुदलाद्य्थम्‌ । सम्भवासम्भवनिमित्तकविकल्य-

परो arm: | गारस्श्याङ्गं we दृष्टमदृष्टं aT, येन wea यज्नोपकरणश्च सिद्धति |

wae त॒ कार्षापणमिति पठितम्‌ । aa’ श्रग्रिम- खरसभङ्गप्रसङ्गात्रकाग्रहलायुधपा रिजातविरोधान्मूलस्त्यदगनाच्चो- पेचितम्‌ |

दरति ौविवादरल्लाकरे दण्डपारुष्यतरङ्ः ॥

Ss ~

अद्य स्तेयं नाम ware: |

848. तच्च Aq |

रषोऽखिलेनाभिहितो दण्डपारुष्यनिगोयः |

aaa प्रवश्यामि विधिं दण्डविनिणैये ॥

स्यात्साहसन्वन्वयवत्प्रसभं कम्मे यत्कृतम्‌ |

निरन्वयं ware छत्वाऽपव्ययते च यत्‌ ॥

श्रन्वयवद्रचकयपुरुषसमच्तं, तेन प्रसभं बलात्कारेणापदत्य ्रपदार- मगोपयतोऽपदरणं साहसम्‌ | श्रपव्ययते श्रपद्भुते Tae । तेन्‌ यचापद्ारोऽपरणं! भवति ad, तद्धिधा, रकपुरुषासमक्त एव किञ्चिदपदत, किश्चिन्त्‌ समरेऽपि इलानन्तरं गोपितमित्ययः | 849. HATA: |

AAA प्रहारो यः प्रसद्य BCU यत्‌ |

साहसन्तु vated स्तेयसुक्तं विनिड्वःः |

wa सान्वयो रक्कपुरुषसमस्तंतदनभिभवेन विवक्तितः । प्रसद्य हरणएमित्यनेन रच्तकमभिश्ूय दरणं विवक्षितम्‌ | 850. सासानन्तर्‌ नारदः

तस्यैव भेदः ae स्यादिशेषस्तच तूच्यते |

आधिः साहसमाक्रम्य स्ेयमाधिग्डलेन तु ॥

श्राधिद्र्यदरणएम्‌ । तद्यदाक्रम्य रक्तकामवधोय्यै द्धियते तत्षादसम्‌ | यत्तु छलेन गोपनेन रचित? aay | एवश्च तस्येव

१ अपडरणश्चति पाठो दश्यते | ९ fafawafafa पाठान्तरम्‌| 8 हतमिति पाठाम्रम्‌।

ace विवादरनाकरे (30)

मेद इत्यब तत्पदार्थः सासं, तदेकदे शोऽनेयायिकद्रयहरणएमा चा- त्को विवचित दति मन्तव्यम्‌ | 851. तथा | तदपि चिविधं प्रोक्तं द्रव्यापेक्षं मनौषिभिः। छद्रमध्योत्तमानान्तु द्रव्याणामपकषणात्‌ ॥ खद्वाण्डासनखदधासि दारुचम्मेट्णादिकम्‌ | VATA छतान्नच्च कषद्रदरव्यमुदाहतम्‌ | वासः कौशेयवक्जच्च Was पशवस्तथा । हिरण्यवज्मं Mea मध्यं त्रौहियवाद्यपि' | हिरण्यरल्नकोशेयंः स्त्ौपुंसो गजवाजिनः | SAAT SUA द्रव्यं विक्नेयसुत्तमम्‌ ॥ उपायै विविधेरेवं छलयित्वाऽपकर्षणम्‌ | सुप्तमत्तप्रमत्तेभ्यः सेयमाहूमनौपिखः? ॥ शमोधान्यं॑शिम्ब्यां wa? सुद्ादि। लोदश्ब्दो धातुपरः। मध्यमिति मध्यमद्रव्यमित्यथः। उपायैः कूरटतुलनसन्धिभेदना दिभिः | कलयिला गोपयित्वा श्रपकषणमपहरणम्‌ |

इति ओविवादस्न्नाकरे स्तेयतरङ्कः |

mn i rr cen ei

१९ त्रोहियवावधोति पाठान्तरम्‌ |

२ हिरण्यं वस््रकौषेयभिति पाठान्तरम्‌ | द प्रएलमाहङमनोषिण दूति पाठान्तरम्‌ | ४ शम्बाभवनिति पाठान्तरम्‌ |

अथ स्तेनो नामेकात्रिंशतर ङ्कः |

852. तच Aq | दिविधां स्तस्करान्‌ विद्यात्पर दरव्यापहारिणः। प्रकाशंश्ाप्रकाशंख चारचक्षमहौपतिः ॥

853. व्यासः | प्रकाशञाऽप्रकाशञ्च दिविधास्तस्कराः स्मृताः स्वचिहरेव विक्तेयाश्ारस्तस्करवेदिमिः ॥ सखचिक्धेशोर चिदधैर्मोषादिभिः? |

854. खष्टस्परतिः | प्रकाशश्चाप्रकाश्णञ्च दिविधास्तस्करा Aa: | प्र्नासामथ्यमायाभिः प्रमिन्नाक्तेः सदशः | प्रज्ञा परद्रव्यदरणणनुकूला, माया परव्यामोहनम्‌ |

855. तथा | नैगमा वेद्यकितवाः सभ्योत्कोचकवच्चकाः | दैवोत्पातविदो भद्राः fren: प्रतिरूपकाः ॥ अक्रियाकारिणथ्चैव मध्यस्थाः कूटसाश्िणः | प्रकाशतस्करा Wa तथा कृहकजौ विनः ॥

१ मोहनादिभिरिति पाठान्तरम्‌| २ प्रतिच्छन्ना दूति पाठान्तरम्‌ | द अभद्रा दति पाठान्तरम्‌|

ace विवादरन्नाकरे (31)

नैगमा Wa कपटतुलादिधारणद्वारा श्रधंहारिणः । वेदा Thi प्रकोप्या्हारिणः । कितवा कूटदे बनद्वारा? श्रथेहारिः । सभ्याः पाषेदाः श्रयलोभेनान्यायवादिनः । उत्कोचकाः कार्ययाधिृताः सन्तः उत्कोचग्रारकाः । वञ्चकाः सम्भूयोद्यतानां प्र्छादयेतराये- ग्राहिणः | देवं भाग्धसुत्पातोऽदुते तद्िदो मिष्योक्याऽयहराः। भद्राः? शान्तिनियुक्ताः शान्तिमवेवायहराः | fever: करट भिन्येनाधे- हराः । प्रतिरूपकाः कूटशिवाङ्ादिदारा श्रथेदराः । श्रक्रिया- कारिणो तका शतिं गहौला श्रक्रियाकारिणः | मध्यस्था मूल्य व्यवस्थापकाः कूटमूल्यव्यवस्थापनेनायंहराः। कूटसाचिणोऽययावारेन परव्यवहारसाकिणः | कहकजोविन रइन्द्रजालादिनाऽ्॑हारिणो faafaar: | 856. नारदः

प्रकाशवज्वकास्तच कूटमानतुलास्िताः।

उत्कोचकाः सो पथिकाः? कितवाः पण्ययोषितः ॥

प्रतिरूपकराश्चेव मङ्गलारेशकारिणः।

इत्येवमादयो ज्ञेयाः प्रकाशस्तस्करा भुवि |

सोपधिका ये भयमाश्ां वा दशेथिला परस्य धनमपहरन्ति | किंतवाज्कद्मनाथंदरा | मङ्गलादे शका रिणः-श्रनारेश्यमङ्गला रे श- दाराऽयेहराः | इत्येवमादय इत्यादिपदेन वाक्यान्तरस्यप्रकाग्र- तस्करग्रहणएम्‌ | |

१ कूटदेवनेनेति पाठान्तरम्‌ |

९ Guar र्ति पाठान्तरम्‌ | १ काचित्‌ साहसिका दति पाठः।

(31) RAAT: | २८९६

857. व्यासः | TATUNG नानापण्योपजौविनः। प्रकाश्वञ्चका ज्ञेया भिषकृप्रश्तयोऽपरे | argu: waaay |

858. aq: | VATA aT नानापण्योपजौविनः। उत्कोचकाः सोपधिका वश्चकाः कितवास्तथा ॥ मङ्गलारेश्टत्ताश्च भद्रारे्षणिकैः सह | असम्यक्षारिणश्चैव महामाचाश्चिकित्सकाः | शिल्योपचार युक्ताश्च निपुणाः पण्ययोषितः | रवमाद्यान्विजानौयात््रकाशंँल्लोककण्टकान्‌ ॥ निगृदचारि णश्चान्याननाग्यौनागलिङ्किनः | प्रच्छन्नवजच्वकास्तषां सनाटरव्यादयो जनाः |

एेचणिका लच्णवेदिनः, sae लक्तणएवादे नाऽथंहराः | wage: कम्मासटशर॒कुर्व्वाणा वेतनहारिणएः । महामाता राजप्रधानभ्रताः कम्मेसदहकारिणो लोभनासम्यक्कारिणः। शअ्रनार्यया- नाय्येलिङ्धिनः-श्रब्रह्मचार्य्यादय एव ब्रह्मचार्ययादिभावनयाऽयंदराः | प्रच्छन्नवञ्चकाः सन्धिचौरादयः | wea श्ररव्याञ्रिताः-दिवापि चोय्यैकारिणः । श्रादिपदात्‌ प्रान्तवा सिचौरपरिगरदः |

९ महाराजप्रधानभूता दूति पाठान्तरम्‌ |

२९० विवादरनाकरे (31)

859. नारदः | अप्रकाशास्तु fasta वदहिरभ्यन्तराथ्रिताः। सुप्तमत्तप्रमत्ता्तान्मुष्णन्त्याकम्य ये नराः ॥

860. खहस्पतिः। सन्धिच्छिदः प्रान्तमुषो' दिचतुष्यदहारिणः । ` उत्छेपकाः शस्यहरा ज्ञेयाः प्रच्छन्नतस्कराः ॥ उत्चेपका रच्कस्याग्रत एवानवहितस्य दृष्टं वश्चयित्वाथेहारिणएः।

श्रस्यदहर शब्दन एतद्ाक्यपू््वोक्तप्रच्छननदहार कमार विवक्तितम्‌ |

861. व्यासः | साधनाङ्गान्विता राच विचरन्त्यविभाविताः। अविन्नातनिवेशश्र ज्याः प्रच्छननतस्कराः ॥ उत्केपकः सन्धिभेत्ता पान्यमुङन्यिभेदकाः । स्तौ पुंसयोः TMA चोरो नवविधः स्मृतः | साधनाद्गाज्विताः स्तेयकरणखनिवाद्यनिताः। अ्रविन्ञातनिवेशाः,

अनवगतप्रवेशाः । ग्रन्थिभेदकाः-ग्रज्िभेदनदारा ग्रज्धिष्यसुवर्णा-

द्यप रकाः |

` 862. चौ रानुक्ा नारदः।

तान्बिदित्वा तु कुशलेश्वारेस्तत्कम्मेवेदिभिः।

Waa तु खह्लौ याहूदप्रणिदित रेः |

न्न = जक

१ पान्धमुष इति समोचौनतया प्रतिभातोति बोध्यम्‌ | ०९ VARTA GTS HTT CTS HET CHAT जमिति पाठान्तरम्‌ ।

(31) स्तेन तर्कः | REV

863. चौ रानन्तरं मनुः | तान्विदित्वा तु चरितैस्तेस्तेस्तत्कम्पेकारिभिः। चारेश्वानेकसंस्थानैः TATE वशमानयेत्‌ ॥ तेषां दोषानभिस्याप्य खे स्वे कम्भणि त्वतः | FANT शसनं राजा सम्यक्‌ सारापराधतः | ्रभिख्याष्य लोकेः कथयिला । सारग्रब्दोऽपदतधनपरः तेना- पद्तधनानुसारिण अपराधेन तान्‌ दृण्डयेदित्यथैः | 864. ख हस्पतिः। संसगेचिह्ृलापतश्च विज्ञाता राजपुरुषैः । प्रदाप्यापहृतं शस्या SA: शस्तरप्रचोदितैः ॥ संसर्गो निर्णौतचौरेः सह मिलनम्‌ । चिक्रमसाधारणं चौ्या दि चिन्धलिङ्गम्‌ | sta मुषितद्रयम्‌ | 865. Aq | नहि दण्डाहते कत्तं शक्यः पापविनिग्रहः | ल्ेनानां पापबुद्धीनां निश्टतं चरतां छित ॥ पापविनिग्रहः स्तेननिवारणम्‌ | पापनृद्धोनां खभावतः पापा- जेकनुद्धोनाम्‌ । निग्डतमप्रका शम्‌ | 866. तथा | परमं यल्नमातिष्ठेत्त्ेनानां निग्रहे au: | सेनानां निग्रहादस्य यशो TES TEA ॥

य न न a जा + Moe ------~--~----~-~------- ~~~ ------~----

१ मेलनमिति पाठान्तरम्‌|

२९ विवादेरन्नाकरे (31)

अभयस्य हि यो दाता स Ysa: सततं षः | सं fragt तस्य सदैवाभयदक्िणम्‌ | निर्भयं fe भवेद्यस्य cy बाहुबलाश्रितम्‌ | तस्य ceed नित्यं सिच्यमान इव द्रुमः ॥ सचमिति प्रतिदिनकन्तेयतया श्रभयदक्तिणमभयमेव दक्धिणा यस्मिन्‌ सत्रे । 867. अ पस्तम्बः | Haas यस्य विषये ग्रामेऽरण्ये वा तस्करभयं न विद्यते | 868. aq: | विक्रोशन्त्यो यस्य रा्राद्खियन्ते दस्युभिः प्रजाः | सम्पश्यतः स्त्यस्य wa: स नहि जौवति ॥ fea gaa । सम्पश्यत इत्यनादरे षष्ठो | 869. तया | अशासंस्तस्करान्‌ यस्तु बलिं खह्नाति पाथिवः। तस्य प्रक्षभ्यते Uy wale परिद्ौयते ॥ परिरहोयते राजेत्यनवयः | 870. हारोतः। पापास्तु यस्य Use वन्ते दस्यवः सद्‌ा | तत्पापमतिदृद्च हि रान्नो मुलं निकृन्तति ॥

दति श्रौविवादरन्नाकरे स्तेनतरुङ्कः |

जक ee ~ ~ ~

१ efagafa पाठान्तरम्‌|

AY प्रकाशतखरदरडो नाम दाविंशतर ङः |

871. तच यासः | तुलामानविशरेषेण लेख्येन TAT च | अथस्य, हद्विह्ासेण मुष्णन्ति बणिजो नरान्‌ ॥ तद्रव्यसदशेर न्येहौनमुल्यैविमिश्रणम्‌ | कुव्यन्त्यौ पाधिकाश्चान्धे पण्यानां परि वर्तने | 872. याज्ञ॒वस्क्यः। मानेन तुलया वापि यो योऽशमष्टमं हरेत्‌ | दण्डं स दाप्यो दिशतं zal हानो च कल्पितम्‌ ॥ मानेन कपरप्रमारेनः एवं तुलायामपि । agt हानो च कल्पितं श्रष्टमां शापेत्तया द्धौ हानो वा श्रष्टमां शहरणेक्तदिग्रतानु- सारेण कल्पितं दण्डं दाप्य Tae: | 873. काद्यायनः। तुलामानप्रतौ मान्प्रतौरूपकलक्ठितेः | चर न्नलध्ितर्वापि प्राप्ुयात्पव्वसादसम्‌ ॥

ननन --------------------------~~-~ ~~~

१ अस्येति पाठान्तरम्‌ | २ कपटमानेनेति पाठान्तरम्‌ | दे प्रतिमानेत्यपि पाठः।

२९४ विवादश्न्ाकरे (32)

प्रतोमानं परिमाणमिति प्रसिद्धम्‌? । तुलामानपरतोमारैः ्रतिरूपकेराभासलकितेवां चरन्‌ व्यवररन्य्यसाहसं प्राप्नयात्‌ | एतच्चाष्टमां शा धिकडरणपक्ते, तेन न पूववा करेन याज्ञेवल्केनर विरोधः | 874. Hq |

aafe विषमं यस्तु चरेदा मृल्यतोऽपि वा ।

स प्राप्रुयाहमं Yat नरो मध्यममेव वा ॥

at: सममूल्यदाटभिर्नानापुरुषैः ay उक्छष्टापरष्टविषमद्रव्य- दानेन यो अवहरति wat पूरव्वसाहसं प्राप्रोति । सर्वा za: Race विषमं चरन्‌ योऽधिकमूल्यं॑रटहन्‌ मध्यमसाहसं ्राप्रोतौत्यथेः ।

हलायुधस्तु विनिमयप्रृ्तयोरे कतरस्यायितवै ज्ञाला अन्यमूल्येन बह्मूल्यस्य विनिमयव्यवहारं विषमं यश्चरति, यो वा क्रतुरथिता- fag ज्ञाला waa वस्तु बह्गमूल्छेन विक्रोणोते, स धनापे्या प्रयमं सासं मध्यमं सारसं वा दण्ड दत्याह |

875. तथा | अ्रबोजविक्रयौ यस्तु बौजोत्कषौं तथेव च । wage विकलं प्राप्रुयादधम्‌ | श्रवौजविक्रयो श्रवौजं बौजतया यो क्िक्रौण्णेते, बोजोत्कर्षो BA बोजं बलेन योऽपदर ति, मर्य्यादाभेदको दे शजातिकुलश्रास्- राजलोकथ्यिव्यतिक्रमकारौ | वितं बधं कर्ण दिच्छेदनरूपं घातम्‌ |

न

१ प्रतिमानं पल्िमानेति प्रसिद्धमिति पाठान्तरम्‌ | ९ पूष्वेयाज्ञवरूकयेनेति पाटान्तरम्‌। ? wets सः मध्यमसादसं प्राग्नोतोति तात्पय्थेम्‌ |

(32) पकाशतस्वर्दग्डतरङ्कः। २९५

876. seta: | प्रच्छन्रदोषव्यामिशं पुनः सं्तविक्रयौ । पण्यन्तु दिगुणं दाप्यो बणिग्दण्डञ्च तत्समम्‌ ॥ प्रच्छननदोषो गोपितदोषः | व्यामिश्रमनभिमतद्रयेण । ga: aed पुरातनमेव सम्भावनादिना" salad | 877. याज्ञव त्क्यः | मेषज-खेह-लवण-गन्ध-धान्य-गुडादिपु | पण्येषु ela छिपतः पणा दण्डस्तु FIST ॥ रौनमपद्रव्यम्‌, एतच विक्रेतयये प्रक्तेपमातेण बोद्धव्यम्‌ । ze स्मतिस्तु aren विक्रौते सति द्विगुणपण्णदानं दण्डञ्च वदतो- त्यविरोधः२ | 878. नारद मनुख | शुल्कस्थानं बणिक्‌ प्राप्तः शुल्क दद्याद्यथोदितम्‌ | न तद्यभिचरेद्राज्नां बलिरेष प्रकरौत्तितः॥ शुल्कस्थानं परिहरन्नकाले कयविक्रयौ | मिथ्यावादौ च संख्याने दाप्योऽ्टगुणमत्ययम्‌ ॥

wen क्रयविक्रयादौ wear, तत्स्थानं राजव्यवस्था पितं नदौनगरपव्वेताद्यधिकरणं, तत्‌ प्राप्नो बणिक्‌ ge za न

iota se ee ee —~

१९ saraaifea पाकादिनेत्यथे दति बोध्यम्‌ | ₹ टेयास्त्रिति पाठान्तरम्‌ । ९ द्विगुणपण्णदानं वदलोत्यविरोध दूति पाठान्तरम्‌ |

Reg विवादरुन्नाकरे (32)

तङ्यभिचरेन्नातिक्रामेद्‌ त्थगमनेन' | एर्वस्थानमित्यादिं । यदि

genera परिहरन्नकाले निशादौ क्यविक्रयो भवति, संख्याने

वस्तुनो मिथ्यावादी च भवति, तदा करोतविक्रोतवस्तमूल्या दष्टगुए- मत्ययं दण्डं दाप्य Tae: |

879. अतेव AIH! | मिथ्या वदन्‌ परौमाणं शुल्कस्थानादपक्रमन्‌ । द्‌ाप्यक््वष्टगुणं यञ्च सव्याजकयविकयौ ॥

880. विष्णः | | शल्कस्थानमनाक्रामन्‌ सव्वापहारमाप्रुयात्‌ | अनाक्रामन्‌ परिदरन्‌ । सर्व्वापहारम्‌, Bey सव्वेखखवापहारोर

वारंवारद्एल्कस्थानपरिदारे । या ज्ञवल्वधोयर्सखष्टगुणदण्डोऽनन्यासे

परिहारस्येत्यविरोधः" |

881. श्रङलिखितौ | करटतुलामानप्रतौमानव्यवदारे शरौरोऽङ्ग-

च्छेदो वा | मानं प्रस्थादि । शारौरो मुण्डनादिरूपः। श्रङ्गच्छेदः कर्णादि-

च्छेदः९ । श्र्थेगोरवागोरवाभ्यां विकन्यस्थितिः |

किक ---- --- LE न epee

१ विपथगमनेनेति पाठान्तरम्‌ |

९ सर्ब्वापहार दति पाठान्तरम्‌|

द याज्ञवल्क्योक्त दति पाठाश्रम्‌ |

४ wearer इत्यविरोध दति पाठान्तरम्‌ | ५ कूटलुल्लामानपरि माणएव्यवद्ार दति पाठान्तरम्‌ | q कर्णादयन्धतर च्छद दति पाठान्तरम्‌ |

(32) प्रकाग्रतस्कारद ण्डतर ङः | २९७

882. याज्ञवल्कयः | तुलाश्णसनमानानां ज्रूरटक्ननाणकस्य च | Ufa व्यवहत्त यः स दाप्यो दममुत्तमम्‌ | तुला खर्णादिलोलनदण्डः । शरासनं राजनिबद्धचिक्धमुद्रा |

नाणएकः कार्षापणप्रातमानटङ्धादिप । एषां कूटकृत्‌ । यश्च एतेः ~w EN = . age: weactta व्यवहरति तावुभावपि उत्तमसाहसं दण्डो ।

883. । तथा | BRE करटकं AA Fe यश्ाप्यज्रृटकम्‌ | स नाणकपरौक्षौ तु दाप्य उत्तमसाहसम्‌ | दूदमागश्रयापराधे | agfata ्रत्तमादल्यमहंतोत्या्ःर |

884. दण्ड उत्तमसाहस दइ्यनुरन्तौ विष्णः | तुलानाणकङ्रटकत्तंश्च तदक्रुटवादिनखः द्रव्याणां प्रतिरूपविकायकंस्य च सम्भूयबणिजां पणयमनर्घेणा- वरुन्धतां प्रत्येकस्य विक्रोणताञ्च | प्रतिरूपकञ्च कतकमुक्रारि | सम्भूयबणिजामित्यादि, मिलित्वा

afore wae क्रौएतामन्मूख्यञ्च वस्धिकेन किक्रोएताश्च एकेकस्योत्तमसाहसं दण्ड Tey: |

१ कार्षापणण्तमानटङ्ककाङ्ंमिति पाठान्तरम्‌ | २ उन्नमादन्यमिति जषमादणुभिति च पाठान्तरम्‌। ३ तदवादिनखति पाठाम्नरम्‌। |

२९८ विवादरन्नाकरे (32)

885. याज्ञवल्कयः | सम्भूय कुब्यतामथें साबाधं" कारुश्िस्यिनाम्‌ । अधस्य हानिं sfasq साहसं दण्ड उच्यते ॥ amass प्रतिमाघरकादयः, श्न्िनथिचकरादयः। तेषां सावाधमतिपौडाकरमधं ये बणिजः aya कुन्ति, ये वा Ta स्थापितस्य wae हासं ढरद्धिञ्च सम्भूय Had’ तेषां सहखपणात्मको दण्ड इत्ययः | 886. तया | सम्भूयवणिजां पण्यमनर्धेणवरुन्धताम्‌ । विक्रोशतां वाऽभिहितो दण्ड उत्तमसाइसः" ॥ ये बणिजो मिलिला म्थानान्तरागतं पण्धमनुचिताचघेण ₹हाप- यिला\ धारयन्ति, ये वा अनर्घेण बहना Gaara विक्रौौणएते, तेषामप्यत्तमसाहस एव दण्ड THU: | 887. मनुः रान्नः प्रख्यातभाण्डानि प्रतिषिद्धानि यानि च। तानि निरतो लोभात्सव्वहारं SCT: | यान्यतिश्येन राजोपभोगयोग्यानि प्रसिद्धानि करिवरादोनि,

१ सबाधमिति पाठान्तरम्‌|

२ Bee दति पाठान्तरम्‌

२ कुव्वेन्तोति पाठान्तरम्‌|

४ खउन्तमसाषसमिति पाठाम्मरम्‌ |

५ इापयित्वा विक्रेतुरडानिं कारयिवेत्यथः। ९ राप्रष्ययातेति पाठान्तरम्‌ |

(32) TATU AACL WATE: | २९६

यानि च राज्ञा प्रतिषिद्धानि तदेश्दुलेभानि धान्यादौनि, नेता- aaa @a किकरेतव्यानोति, तानि लोभादन्यच देशे विक्रोणणनस्य बणिजो राजा eae कुर्य्यात्‌, यत्किञ्चित्‌ भाण्डेना जिंतं तत्स हरे दित्यथः | 888. तच याज्ञवल्कयः | | व्यासिद्धं राज्ययोग्यञ्च विक्रौतं राजगामि a | TOUS SA वा दण्ड दृत्यनुदन्तौ- 889. श्रङ्धलिखितो | प्रतिषिद्धभाण्डनिहरे | fait विक्रये | नाशितभाण्डमूल्खो यदि, तदेवमित्यविरोधः | एवश्च राज्ञा निषिद्धमपि राजयोग्यमपि किक्रोय यदि मूल्यद्‌ाना- शक्र एव afer तदा तत्राप्ययं दण्डो न्यायतौल्यात्‌? | 890. मनुः | आगमं निर्गमं स्थानं तथा दडि्षयावुभो | fray सव्वशस्यानां कारथेत््रयविक्रयो ॥ USS पञ्चराते पक्षे पक्षेऽथवा गते । Fala चैषां प्रत्यक्षमर्घसंस्थापनं व्टपः | तुलामानं प्रतौमानं सव्वं तच्स्यात्सुरश्ितम्‌ | षट्सु षटसु च मासेषु पुनरेव परौश्षयेत्‌ | आगमं देश्ान्तरौयस्य fans दूरद गंमासन्नसुगमदे शादे श-

==.

~~~" en

a [4 १ तस्येवभित्यनुरोध दूति पाठान्तरम्‌ | ₹ तचा्येष दण्डो न्यायसाभ्यादिति पाठाम्तरम्‌।

Boo faatexatae (32)

वर्तिन? श्रागमनम्‌ । fai निगेमणं सखदे शोयपण्छस्य ages गमनम्‌ | स्थानं चिरमचिरं वा कालमेतस्मिन्‌ क्रते द्यान्‌ भक्ता- दिव्यो दत्त दत्यवस्थानम्‌ | तथा दद्धिक्तयोौ एतावान्‌ लाभ उपच्तयो वा भवति दूति विचाय्ये पराण्डव्य यथा क्रयकन्नेणामनुचिते लाभरहानौ न भवतः, तथा राजा क्रयविक्रयौ कारयेत्‌ | चिरेण निष्कमति age तत्रतिपच्चम्‌, was पाञ्चराचिक- मिति नेयम्‌ । प्रतौमानं सुवणंमाननिश्चयाथं राजविद्ाङ्धितं शिलागश्रकलादि, तदोद्धवयम्‌ | 891. शङ्लिखितौ | तुलामानप्रतौमानव्यवहारा्धसंस्थापनं देश््रव्ा- नुरूपं प्रत्ययितपुरूषाधिष्ठितम्‌ | राज्ञा काय्येमिति शेषः? । 892. यान्ञवल्क्यः | पण्यस्योपरि संस्थाप्य व्ययं पण्यसमुद्धवम्‌ | अर्धोऽनुग्रहशत्कायथः केतुविक्रेतुरेव च | राजनि स्थाप्यते aise: प्रत्यहं तेन विक्रयः | क्रयो वा निश्वयस्तस्मादणिजो लाभरत्स्मृतः ॥ स्वदेशपण्ये तु शतं aaa पञ्चकम्‌ । द्वं पारदेश्य तु यः सद्यः क्रयविक्रयौ ॥

~~~ ~~ -~--~~-- - == =-=

१ उत्तिन इति पाठान्तरम्‌ | ९ राकाय्येमित्यच शेष दूति पाठामेरम्‌ |

(32) परकाशतस्छार द गतर ङ्कः | Bot

पणस्योपरि पण्यसमुद्धवं ay dem क्रतुविक्रतुवां श्रन्‌- ग्रररृद्योऽघेः स काय्य ईति प्रयमश्नोकार्थैः |

राजनि राजविषयेराज्ञे वा aise: स्थापितः तेनैव क्रयविक्रयौ, तस्मात्क्रयाद्विक्रयादा यो निश्चयो लाभः स एव तेषां लाभछत्‌ उपचयृत्‌ नान्यो दण्डापादकलादिति दितोयश्रो काथः |

यः @emgaaa पण्यं तस्मिन्नेव दिने दिने य्ामान्तरादानौय किक्रौणणेते, स पणप्रातमूल्छये पणएपञश्चकं zeta |

यस्तु परदेश्रादानोयानयनदिन एव विक्रोएणौते, स॒पणभ्रातमूल्ये पणदशकं लाभं wetaTa ततोऽधिकं, fanaa विक्रोणाने नायं नियम इति दतोयवाक्याथः |

893. राक्त इत्यनुरत्तो गौतमः।

पण्यं बणिम्भिरधापचये न देयम्‌ |

श्र्घापचये Fad | तेन मूच्यापचये पण्मप्रयच्छन्नपि बणिक्‌ न दण्ड्य दूति are | 894. वशिष्टः

अधिष्ठानानिरहारः सार्थानामघमानमानमुल्यमाचं नैहारिकं स्यान्महामहयोसत्वनत्ययः स्यादभयच्च |

अरधिष्टानात्यत्तनादेयो निर्हारः निष्क्ष्य दरणम्‌? । सार्थानां प्ठपूर्णानां? ₹हरणएपक्तेऽधेमानं मूल्मा च॑ मानं भाण्डं ATS यत्तेन माचा परिमाणं यस्येति व्यधिकरणेऽपि बहो दिः? । तेन भाण्डस्य

—_—.

१ इत्थमेव विकृष्य हरणमिति पाठान्तरम्‌ | ₹ wana fafa पाठान्तरम्‌| द व्यधिकरणे fe बङ्रोदिरिति व्यधिकरण्बह््रोदिरिति च पाठान्तरम्‌ |

RoR विवादरुन्नाकरे (32)

THAIS तन्मूला नुसारेण TAGS देयम्‌ | नेरहारिकं निर्हारसम्बसि । महामदयोमंहोत्वयोः राज्ञः पु ्रजन्मादौन्र- महा दिरूपयो स्ित्थमपि निर्हारं कुव्वेतोऽनत्ययोऽदण्डः स्यादभय- मताडनञ्चेत्यथः |

895. विष्णः | सखदेशपण्याच्छल्वं दशममादद्यात्पर दे शपग्याच विंशतितमम्‌ |

स्वदे शपण्ये वणिजि उत्पन्ने लाभे दशमां रं राजा गटोयात्‌ | परदे पपण्ये च उत्पन्ने लाभे विंश्रतितममंशं ग्क्लोया दित्यथेः | 896. मनुः |

श ल्कस्थानेषु कुशलाः सन्वपण्यविच्णाःः |

FACS यथापण्यं ततो विंशं पो चरेत्‌ ॥

एतच्च पर दे पण्या भिप्रायं विष्ण्वनुसारान्‌ | 897. राज्ञ इव्यनुत्तौ maa! |

विंशतिभागः शुल्कः पण्ये मुलपुष्योषधमधुमांस- दृणेन्धनानां are तद्रक्षणधम्बित्वात्तेषु नित्ययुक्तः स्यात्‌ |

ae ॒षष्टितमं भागम्‌ । तेषु मूलादिषु रक्तणधम्भिलवाद्र षणे ्ागमधन्मिला नित्ययुक्तः स्यान्नित्यावहितः स्ादित्ययैः । अच

——

a १ राज्ञे Wentafa पाठान्तरम्‌ |

९ सव्वं पण्णविखक्षणा दति पाठान्तरम्‌ | दे रुतदिति पाठान्तरम्‌ | ४ येति पाठान्तरम्‌ |

(32) TRTMASCLASATH: | ३०३

विंशतिभागः werd zeny, वस्तविगेषापेचया तु षष्टो भागो यथाभ्रत्यैव सद्धोचाभावात्‌र ।

898. बोधायनः

सामुद्रः शुल्को वरं रूपमुङ्त्य शतपणमूल्ये

surat ©,

दश्पणमन्येषामपि सारानुरूपेणानुपहत्य धम्यं प्रकल्पयेत्‌ |

सामुद्रः समुद्रा गतपण्यगोचरः शल्कः, तच पण्येषु वरं रूपं सुक्रा- फलादि उद्धत्य welat ग्रतपणमून्ये दशपणं Ke ग्टल्लोयात्‌ । अन्येषामपि लाभश्वूयस्वप्रयोजकदे ्ान्तरागतानां सारानुरूपेण 3s wage ग्टहौतला ध्ये धरमंदनपेतं wei प्रकन्ययदर्ञोयादित्ययः | श्ननुपहत्येत्यनेनेव बणिजो द्रव्योपघातो न काय्यै Te ।

हलायुधस्त॒ उपदत्येति पटित्वा गखदौलेति व्याख्यातवान्‌, फलतो न fasta: |

899. वशिष्टः yea चापि मानवं प्रलोकमुदाहर्ति। न भिन्रकाषौपणमस्ति Wea न शल्यटृत्तौ न शि न दूते। न मैश्यलब्धे न कछतावशेषे न श्रोचिये vasa न यन्न ॥

१ परदेश्ाद्‌ामतमिति पाठान्तरम्‌। २ सङ्कोचकाभावादिति पाठान्तरम्‌ |

३०9 विवादर्नाकरे (32)

भिन्नो wa कार्षापणो qe यस्य॒ तद्विन्लकाषांपणं पण्यं । रल्कोऽपि भिन्नकार्षापणः२ तेन ॒कार्षापणादर््वाग्धस्य Fer तच waft wet न are was a भिन्यदृत्तौ न भिष्पिना fafwararatan® fist विक्रय गवादि-वत्छादौ, दूते दूत- वस्तुनि, ङतावगेषे बणिजः९ ओेषवस्तुनि । यज्ञे यन्ञाथमानोयमाने za इलायुधस्त॒ शिशिष्पिदूतान्‌ बुद्धिखोशत्य एवं न Tim ्रतिभ्यः बणिग्भ्यः कचिद पि meng ग्राद्यमित्यत वाक्ये प्रार्‌ | 900. eeata: |

अन्नातोषधमन्त्रसतु यश्च BATA |

रोमिभ्योऽथं समादत्ते स दण्द्यश्चोर वद्धिषक्‌ ॥ 901. याज्ञवल्वयः |

frafqearecerafaael प्रथमं द्मम्‌ ।

मानुषे मध्यमं राजमानुषेषत्तमं तथा ॥ 902. fray: |

उत्तमं साहसं दण्ड्यो भिषद्धिथ्या wang पुरुषेषु मध्यमेषु मध्यमं fare प्रयमम्‌ |

... een ee ~~~ ~~~ ˆ~ PR LR

१९ कारषापणमेवेति पाठान्तरम्‌ |

२ तच्धिभित्तः श्एन्क्तोऽपि fagarstom दूति, तश्चिमित्तः ment भिश्रकार्षापणं दति च पाठान्तरम्‌ |

रे यत्कार्षापणादवरमरन्यं वस्तु दृति पाठन्तरम्‌ |

४ प्राप्ने द्रये दूति पाठान्तरम्‌ |

५ मवादिरसाद्‌ाविति पाठान्तरम्‌ |

९ मुभितबणिजि दति पाठान्तरम्‌|

© मध्यमे इति पाठान्तरम्‌ |

(32) प्रकाशर तस्कंरदग्डतरङकः। Boy

903. पय awe: | अनिच्छन्तमभ्रूमिन्नं संयोज्य व्यसने नरम्‌ | अपकर्षन्ति तद्रव्यं वेश्याकितवशिर्पिनः | अनिच्छन्तं प्रटत्यनुन्ुखम्‌ र । nalts] कार्ययाकाय्यज्ञानरौनम्‌ |

एतेनेषां विश्रवञ्चकलत्वसुक्म्‌ |

904. रखतानादाय faafaaare’ seafa: | अन्यायवादिनः सभ्यास्तथेवोत्कोचजौविनः | विख्न्धवच्यकाश्चैव निर्व्वास्याः सव्ये wa ते ॥

905. व्यासः | न्यायस्थाने द्धिकृतार गदौत्वाऽथे विनियम्‌ । कुव्वन््युत्कोचकास्ते तु राजद्रव्यविनाकाः ॥ विनिणेयं विरुद्धनिणंयम्‌ |

906. यान्ञवदक्यः | उत्कोचजोविनो द्रव्यहौनान्छत्वा प्रवासयेत्‌ | 907. ATT: |

क्रटाक्षदेविनः पापान्निहरेद्युतमण्डलात्‌ |

कण्ेऽश्मालामासज्य स Bat विनयः स्मरतः | 908. खहस्पतिः।

WE: प्रकाशः Arian निर्व्वास्याः क्रटदेविनः।

१ अप्र्त्यन्म खमिति पाठान्तरम्‌

२ निर्व्वासनमाद्‌ायेति पाठान्तरम्‌ |

र न्यायस्यानमुपागम्येति पाठान्तरम्‌ | 20

Rod विवादरनाकरे (32)

ग्लह चूते यः पणः क्रियते |

909. तथा | करटाक्षदेविनः क्षुद्रा राजद्रव्यहराश्च ये, । गणानां वच्चकाश्चेव दण्ड्यास्ते कितवाः समृताः |

910. याज्ञवल्कयः | रान्ना सिहं निव्वास्याः कूटाषोपधिरेविनःः। 911. विष्णुः |

क्रटाक्षदेविनां करच्छेद उपधिदेविनां सन्द श्छेदः।

पूव्वेवाक्ये चिन्धमपि यथायथं करसन्दं शच्छेदात्मकमेव विव- चितमेकमूललातुरोधात्‌र । सन्दे गच्छेदश्च॒ ASTER! । एतचापराधातिश्ये द्रष्टव्यम्‌ |

912. व्यासः। स्तौ पुंसौ वच्चयन्तौह AWA SISTA: | Tafa छद्मना चाधेमनाग्थौ" आय्येलिङ्गिनः ॥

913. रहस्यतिः। ज्योतिन्नानं तथोत्पातमविदित्वा तु ये णाम्‌ | आ्रवयन्त्यर्धलाभेन विनेयास्तेऽपि aaa: |

१ राजद्रयापडारका दति पाठान्तरम्‌|

२ कूटाक्तपरिटेविन दति पाठान्तरम्‌ |

र रकवाक्यत्वानुरोधादिति पाठान्तरम्‌ |

४ wef च धनंये च खनार्थ्थां इति पाठाम्रम्‌।

(32). प्काश्रतखवर द्‌ गडतरेष्कः | २०७

दण्डाजिनादिना युक्तमात्मानं द्यन्ति ये । हिंसन्ति छद्मना नृणां वध्यास्ते राजपुरुषैः ॥ 914. अथ मनुः | सव्वकण्टकपापिष्ठं हेमकारन्तु पार्थिवः। परवत्तमानमन्धाये ठेदयेल्लवशः AT | कण्टकः प्रका प्रतस्करः । अभ्यासविषयमेतट्ण्डस्या तिमहत्वा- fears: | 915. RUA: | करूर खणेव्यवहारौ विमांसस्य च विक्रयौ | व्यङ्ग हौ नाश्च RW दाप्यारत्तमसाहसम्‌ ॥ चिभिर्नासादन्तकरेः। कूटखणेव्यवहारौ रसवेधाद्यापादित- वर्णेत्कर्षादिना सुवणव्यवदहारौ | 916. तथा | PAA णिख्वायःकाष्टवल्कलवाससाम्‌ | अजातौ जातिकरणे विन्नेयोऽष्टगुणो दमः।॥

अजातौ बह्गमूल्यजातौयलानाधारे९ जातिकरणे बह्धमूल्यक- जातोयताभमहेतुसादृश्यकरणे | तेन. योऽबह्गमूल्यं बह्गमूल्यद्रयभ्नम- विषयं eat बहना मूल्येन विक्रौएणोते aa तदविक्रयलभ्या दष्टगुणो दमः काय्य दरति वाक्याथेः।

~ सा मा ----~--~-~~-~------ -~~-~

१ बङमूल्यजातौोयानां समानजातिकरणे दति पाठान्तरम्‌ |

६०८ विवादरुन्नाकरे (32)

तच्च afe छृष्णायां कस्हरिकामोदसञ्चारेए कस्ढ.रिकेति। wife वर्णोत्कर्षापादनेन areata | स्फटिके लौ रित्याचरणेन पद्मराग दूति । कार्पासिके aa गुणोत्कर्षाधानेन पट्ट मिति । काष्एायसे वर्णोत्कर्षाधानेन रजतमिति । विल्वकाष्टे चन्दनामोदसञ्चारेण चन्दनमिति । कक्कोले aire चन्दनमिति । कापांसिके वाससि गुणघानेन कौगेयमिति |

917. aut | VARIA ATT छविमम्‌ | आधानं विक्रयं वापि नयतो दण्डकल्पना ॥ भिन्ने पणे तु पञ्चाशत्पणे तु एतमुच्यते | fant दिशतो दण्डो quel च इद्धिमान्‌ | wai wat कषेति ila । ऊनसुवर्णादिपरसम्ण्ट- परिवन्तेः ० आधानं धारणं नयतः सारभाण्डञ्च seta ata wat विक्रयं नयतो दण्डकल्यना कार्य्या । तामा faa पणे लिति, भिन्नो न्यूनः, तेन पणन्युनम्‌ल्े वस्तुनि तथा कुन्वेतः पञ्चाग्त्यणाः, waa श्रतं पणाः ददिपणमूल्ये पणग्रतद्धयम्‌ | दूतोऽधिकमूल्यादौ लनेनेव क्रमेण दण्डद्द्धिरित्यथः | 918. इ हस्प्रतिः। अल्पमूल्यन्तु Ta नयन्ति TAMA | AAA A वश्डयन्ति दण्ड्या अर्थानुसारतः ॥

~~~ ~ ~~ --~

१९ दुर्गष्यचन्दनमिति पाठान्तरम्‌ | २ ऊनसमुद्रादिपूणेसम्पुरपरिवततेभिति पाठान्तरम्‌ |

(32) प्रकाशतस्कर दग्डतरङ्कः | Roe

हेममुक्ताप्रबालाद्यं Fert छचिमन्तु ये । कवे मूल्य UST राज्ञे च feral दमम्‌ | दविगुणं विक्रोततादृग्द्रमूल्यापे्तया२ |

919. नारद्‌ः। लोहानामपि सव्वेषां हेतुरभिः क्रियाविधौ | ay: संकियमाणनां तेषां दष्टोऽप्रिसङ्गमात्‌ ॥ सुवे तु शयो नास्ति रजते दिपलं शतम्‌ | शतमष्टपलं क्रयं age चपु -सौसयोः ॥ ara पञ्चपलं दद्यादिकाराये तु तन्मयाः। तच्वात्रूनामनेकत्वादयसोऽनियमः क्षये ॥

करियाविघो घरनकम्मेणि, लोहानां waat, सुवणंशराब्दोऽच एएद्धपरः, Waren तचापि क्षयात्‌ । रजते faa श्रतं, wend ध्रायमाने पलदयं amt भवति, एवमुत्तरचापिं | तन्मयास्तास्रमयाः कास्यादयः, तद्धाद्रनामयोदेतुश्रलानां पाषाणग्डन्तिकादौनामनेक- त्वादाङल्यादनियमः२ क्ये न नियमः कत्त शक्यते | श्रयःगब्दोऽपि ष्टद्धायोयतिरिक्रायःपरः | ug तु नियमोऽग्रत एव उक्तः | उक्त- चयादप्यधिककच्चये सुवणकारादयो दण्ड्याः, तद्‌षयाश्चेति परि गणनफलम्‌ |

१ तरुद्धिगुणमिति पाठान्तरम्‌ | ₹ विक्रौततावद्रव्यब्रल्यापे्येति पाठान्तरम्‌ | र नानाल्ाद्नियम दूति पाठान्तरम्‌ |

Bro विवादश्न्नाकरे (32)

920. यास्वल्क्यः | अग्नौ सुवणेमक्षौणं दिपलं रजते शतम्‌ | अष्टो तु चपुसौसेषु ara पञ्च द्‌शयसि ॥ दशाऽयसि We | 921. aq | तन्तुवायो दश्यलं दद्यादेकपलाधिकम्‌ । अतोऽन्यथा वत्तमानो दाप्यो दादशकं दमम्‌ | तन्तुवायः vetfefaatar, स दश्बयलानि wetar पवन- वस््रमेकादंश्पलं तोलयिला दद्यात्‌ । श्रतोऽन्यया इाद्‌शपलंर गोला दग्रपलपरिमितमेव वस्तं प्रयच्छन्‌ दण्डं ददात्‌ । स्युलस्‌च- विषयमेतदयिमानुसारात्‌ | 922. याज्ञवल्कयः | शते दशपला Baca कार्पासिके तथा | मध्ये पञ्चपला तौले eee तु दिपला" स्मृता ॥ स्थूलमध्यमयो विंशिष्योपादानेन श्रते quae द्धिरित्यत्र तदति- रिकं ae aa anfa | 923. नारदः | तान्तवस्य च संस्कारे छयदद्धौ उदाहृते | तच कापौसिकोर्णानां इद्धिदंशपला शते ॥

१ पवनवस्रमिति पाठस्िष॒ पुस्तकेषु दश्यते, पर वयन्‌ वस््रमिति पाठो युज्यते दति ध्येयम्‌ | २ fry gate अयमेव पाठो दश्यते, पर द ष्पलमिति साभुतय प्रतिभासते, अन्यथा ट्‌णएपलपरिभितमेवेति we वैय्यापन्निरिति ध्येयम्‌ | । ट्‌ जे दूति पाठान्तरम्‌ ४ जिपलेति पाठान्तरम्‌ |

(32) प्रकाणतस्कर दण्तरष्कः | BLL

स्थूलखचवतामेषां मध्यानां पञ्चविंशतिः । चिपलन्तु सुखष्साणामतः Ba उदाहतः ॥ अ्रतोऽन्यस्य रोमबद्धादेः । तथाच | जिंशां शो रोमबद्धस्य चयः aaa च | रोमबद्धः कम्बला दिः। nae: कतकम्मेनिष्यन्न एव कृतविचादिः | 924. याज्ञवल्कयः | काम्पिके' रोमबद्धे च ETT: क्षयो मतः | A Mal न च द्धिः श्यात्कोशेये वल्कलेषु च ॥ 925. Aq | शाल्मले फलके wat निरिज्या नेजकः शनैः | नच वासांसि वासोभिनिं्ईरेन्न च वासयेत्‌? ॥ शाल्मले शाल्मलिदारुमये, at age, निणिज्यात्र्षालयेत्‌, नेजको रजकः। न च वासांसि वासोभिनिंहेरेत्‌ वस्त्रे बद्धा वस्त्ान्तरं न fatter नयेत्‌ | न च वासयेत्‌ न Waa परविनियोगं कारयेत्‌ । एवञ्च वेपरोत्याचरणे दण्डभाग्भवतोति तात्प्येम्‌ । 926. याज्ञवल्कयः | aaa पणान्दाप्यो नेजकस्तु परां शुकम्‌ | विक्रयावक्रयाधानयाचितेषु पणान्दश ॥

१ रोमके दति पाठन्तरम्‌। २ म विवासयेदिति पाठान्तरम्‌|

३१२ विवादर्न्राकरे (32)

अरवक्रयोऽज् भाटकम्‌ | श्राघानं बन्धकम्‌ । याचितं gee याचितस्य दानम्‌ | 927. तथा |

देशं कालश्च भोगञ्च AAT नष्टे बलाबलम्‌ |

द्रव्याणां कुशला न्रयुयत्तदाप्यमसं शयम्‌ ॥ 928. नारद्‌ः।

मुल्याऽष्टभागो CAT AAT वाससः |

fa: पादस्िस्िभागस्तु चतुःरत्वोऽङ्मेव तु |

ASAITA परतः पादांशपचयः क्रमात्‌ |

यावत्‌ क्षौशदशं वस्त्रं जौगेस्यानियमः wa ॥

wage वाससः शष्टपणमू्यवा ससः मून्याष्टमभागमपनोय, सप्तपणवजको ete: | faaet धौतस्य पादश्वतुर्थो भागः, faaat धौतस्य ठतोयो भागः, चतुःकतो धोत्ाद्धंम्‌ । श्रदधं्तयान्त परतो यावत्‌ sua वस्त्रं तावत्‌ क्रमेण पादस्य शस्या पचयः? | जोणे लनियमः, तच मध्यय्येरुक्रानुसारेणोहः awa त्यथः । 929. zeuta: |

मध्यस्था वञ्वयन्त्येकं सेहलोभादिना यदा |

साक्िणश्वान्यथा ब्रूयुदाप्यास्ते दिगुणं दमम्‌ ॥ 930. तथा |

मन्त्रोषधिबलात्किञ्चित्‌ थावन्ति वञ्चयन्ति ये

मूलकम्मे च कुव्वन्ति निर्वास्यासते महौभुजा |

१ मूल्याद्‌ मभा गमपनोयेति पाठान्तरम्‌ | R पादरूपस्यां शस्या पष्डार दति पाठान्तरम्‌ | २ सम्भरन्ति quan ये इति पाठान्तरम्‌ |

(32) पकाश्रतस्वारदण्डतरङ्कः। ३९३

यावन्ति वञ्चयन्ति तदि गुणं, aaa amare |

931. मलः | कितवान्कुशौलवान्कैरान्‌ पाषण्डस्थांश्च मानवान्‌ | विकम्भेस्थान्‌ शोणिडिकां च faut निर्वासयेत्य॒रात्‌ i णते ue वत्तमाना राज्ञः प्रच्छनतस्कराः | विकम्भैकरियया नित्ये बाधन्ते भद्रिकाः प्रजाः ॥ कितवा वञ्चकाः द्यूतकाराः । कुभौलवाः स्वकोगरलबलेना-

निच्छतोऽपि पुरुषान्‌ ये वञ्चयन्ति ते मताः । केराः परस्त्रोपुरुष-

सङ्केतकारिएः। पाषण्डस्थाः चपणका दिपाषण्डारिताः। fase

श्रत्यन्तविरूद्कम्मेगोलाः । शौण्डिका रत्यन्तमद्यपानप्रसक्ताः । ्रच्छन्नतस्करा स्तत्त॒ल्याः | 932. are: |

नैगमाद्या भूरिधना दण्ड्या दोषानुरूपतः।

यथा ते नातिवंच्चन्ते तिष्टन्ति समये यथा ॥ 933. मनुः |

उपधाभिश्च a afar दरेन्नरः।

ससहायः स इन्तव्ः प्रकाशं विविधर्बधेः ॥

इति मद्टासन्धिविग्रहिक-मन्तिवरु-खौवौरेखरात्मजन-महासान्धि- विग्रह्िक-ठक्ार ओरौ चण्डन्छर विरचिते विवादरनाकरे प्रकाण्रतस्करदडतर्ङः |

१ दाप्या इति gaia योजनो यम्‌ | ₹ उपधाभिः स्तरियमिति पाठान्तरम्‌ |

अध्ाप्रकाशतस्करदरडो नाम जयत्रिंशतर ङ्ख; |

934. तच मनुः। | सन्धिं छत्वा तु ये Sai राचौ कुव्वेन्ति तस्कराः । तेषां छित्वा पो हस्तौ ate श्रलेः निवेशयेत्‌ ॥ तानिति विभक्रिव्यत्ययेनानुषङ्गः |

935. व्यासः | सन्धिच्छेत्ताऽनेकविधं धनं प्राप्रोति वे दात्‌ | प्रदाप्यः सखामिने wal हतं Wa निवेशयेत्‌ ॥ अरचापि सच्विच्छेत्तारमिति तथेव ।

936. srata | सन्धिच्छिदो हतं त्याज्याः श्रलमारोदयेत्ततः। `. तथा पान्धमुषो दध्रे गले बद्धाऽवलम्बयेत्‌ ॥

श्रजापि तथेवान्वयः |

कक ~~ ~~ ~~

९ arama दति पाटाम्तरम्‌।

(33) अप्रकाग्रतस्वारद बहतरङ्कः | २९१५

937. नास्दकात्यायनो९ |

स्वदेश्यातिनो ये स्युस्तथा मागेनिरोधकाः |

तेषां सव्वस्वमादाय राजा We निवेशयेत्‌ ॥

यस्य राज्ञो देगे चौरा वसन्ति तद्राजदेशः, तेषां चौराणां खदेशः, तद्वातिनः सदे श्धातिनः। एतेन परदेश्धातेः चौरैः क्रियमाणे तेषां सत्वेखग्रहणं न HU तद्रा जानुकूलत्वात्‌, परेण तु

करणौयमेव साम्यं सतोति मावः |

938. अच Aq! | पुरुषाणां कुलौनानां नारौणाञ्च विशेषतः | मुस्यानाञ्चेव रल्ञानां हरणे TAL ॥

कूलोनानां सत्कुलजानां, मुख्यानां रत्नानां मरकतादौनाम्‌ | 939. awafa: |

मनुष्यदारिणो रान्ना दग्धव्यास्तु कटाभ्रिना । कटेन वेष्टयिल्ा तत््रभवेणा ग्निना दाद्या <a: |

940. व्यासः | GEM लोदशयने दग्धव्यो वे कटाभिना | नरहत्ता हस्तपादौ fara स्थाप्यश्तुष्यथे ॥

१ तथा पान्चौयये विशेषयतो नारद कात्यायनाविति पाठान्तरम्‌ | ₹ पररेश्घासने इति पाठान्तरम्‌ |

ard विवादरन्नाकरे (33)

पुरुषं दरतः प्रोक्तो" दण्ड उत्तमसादसः | aware दरतो नारौ कन्धान्तु ETAT बधः ॥

WA VRAGEN परस्पर विरुद्धा रौराचैदण्डानां हारको-

ॐ £

व्छष्टापर्ष्टजातोयत्धनवक्नाधनव्वकार्य्योत्कर्षापकषेव्येवस्था कार्य्या ।

941. तथा | वाजिवारणबालानां चाददौत इदस्यतिः।

सव्वेखभित्यनुषङ्गः, हरणे इत्यपि gata |

942. शरङ्लिखितो | राजपुच्रापहारेऽष्टसदषं शरौरो वा दण्डः। तक्कुलौनेङ़ं स्तीपुरुषयोश | श््टसदखमष्टाधिकसदखं तच्च कार्षापणानाम्‌ । तत्कुलोनेषु राजक्लोनेषु राजपुचयतिरिकरेष्द्धंम्‌ श्रष्टाधिकसदसाद्ध, स्तो- पुरुषयोश्च राजक्ुलोनयोरद्धंम्‌ श्र्टाधिकसदसखाद्धं, शारोरो वेति विकल्पे घनवत्लाधनवत्वाभ्यां व्यवस्था | 943. तथा | Qpracaneraay राजपुचापदहारवदण्डः | श्रच व्यासेन वाजिवारणरणे सव्वेखग्रहणमुक्रमनेन त्वष्टसदस-

सुक्रमिति विरोधो वाजिवारणएगोरवागोरवाभ्ां परिहाय्यैः |

१ पुरुषं हरतो इस्ताविति पाठान्तरम्‌ |

(33) च्प्रकाश तसरद णड़तर ङः | BVO

944. तथा | अजाविकेष्रडंवयोद्पणा नकुलविडालापहरणे

काषौपणाः' |

945. ag | असन्धितानां सन्धाता afararat विमोक्षकःः | दासाश्वरथहत्ता च प्राप्तः स्याच्ौरकिख्विषम्‌ ॥

सन्धाता इरण्डेतबन्धनकारो, मोक्षकोऽपि दरण्डेतुमोक्तषणकारो विवक्षितः । चौरकिल्विषं चौरदण्डं श्रारोरमाथं are ।

946. नारदः। गोषु ब्राह्मणसंस्थासु स्फरायास्छेदन* भवेत्‌ | SPAY हरतो मध्यस्तथा पादस्य केटनम्‌ |

ब्राह्मणसंस्थासु ब्राह्यणएसवामिकासु । ATT पाष्णंरुपरिभागः |

947. aq | गोषु ब्राह्मणसंस्थासु स्फुरिकायाश्च भेदने । पश्रनाञ्चैव ECA सद्यः कार्य्योऽद्धपादिकः ॥ महापश्रनां हरणे शस्त्राणामौषधस्य च | कालमासाद्य AIT राजा SWS प्रकल्पयेत्‌ ॥

$e = --~-~

ee ~

१ चयः कार्षापणा दूति पाठान्तरम्‌| २ विमोचक दूति पाठान्तरम्‌ |

३ एारोरमाथेश्चेति पाठान्तरम्‌ |

४ स्फुरिकाच्छेदनमिति पाठान्तरम्‌ |

२९८ विवादरनाकरे (33)

स्फरिका बन्ध्या, मेदनमिह areata नासाभेदनम्‌ । पश्व खा चावि-विंडाल-नक्रुलब्यतिरिक्रकतद्रपश्वः । मदापशनां दस्या- दौनां, कालं युद्धोपभोगार्थोपयोगसमयम्‌ | काय्येमुपभोगस्य ware मल्पत्वञ्च | दण्ड बङतरमल्यञ्च | 948. याज्ञवल्क्यः | वन्दिग्रहां स्तथा वाजिकुच्जराणा्च हारिणः। रप्रसद्यधातिनश्चैव श्रलमारोपयेन्नरान्‌ | 949 aq: | कोष्टागारायुधागारदेवतागारभेदिनः। VRAIS CUT देवाविचारयन्‌ ॥ कोष्ठागार धान्याद्यागारम्‌ | श्रविचारयन्‌ तया विधकम्मेणि" निथिते विलम्बमानः | 950. विष्णः | गोऽश्रोष्गजापदार्येककरपादिकः काथः, अजा- दपहाय्येककर च | श्रजाद्यपदार्यककरः काय्यं TPA | श्रव Ged व्यासेना- Tae श्रद्धंचयोदग्पणा दत्यभिधानादनेनाजा विहरणे एक- 9 THR प्रसङ्गं wT यज्ञोपयुक्ताजा विहरणे वा विष्णरितलि परिहारः |

९ गथ्येति पाठान्तरम्‌ | २ व्यतिरिक्ताः सुद्रपषव दूति पाठान्तरम्‌ | ९ जनसमत्तं मनुष्यडन्तनित्यथेः। ४ तथाकरेणोति पाठान्तरम्‌ |

(33) अप्रकाश्रतस्करदगडतर्ङः | BLE

951. व्यासः | अश्च हत्त Cereal कटिं few प्रमाप्यते | एतच ॒विशिष्टाश्वहरणे, सामान्याश्वहरणे विष्णना एककर- पादिकलप्रतिपादनात्‌ | 952. तया | पशुहत्तश्चाङ्पादं TANNA कत्तयेत्‌ | एतदपि विर्द्भदणष्डमनवर द्भ हरणे | 953. ATES | महापश्रन्‌ स्तेनयतो SWE उत्तमसाहसः | मध्यमो मध्यमपश्ो Yar: ATT हते । श्रचापि महापशवो विरूद्धृदण्डा श्रनवरद्धा क्विकसिताः | 954. अथ BA | उत्क्षेपकग्रन्धिमेदो सन्दंशेन वियोजयेत्‌ | 955. याज्ञवल्कयः | "उत्प्नेपकग्रन्िभेदौ कर सन्दंशएभेदको | कार्य्यौ दितौयेऽपराधे करपारैकदहौनको ॥ करसन्दंशः करा ङ्गटप्रे fren, करसन्द शस्य भेदो ययोस्तो तयेति व्यधिकरणेऽपि बहतर हिः? | 956. aq | are ग्रन्धिभेदस्य केदयेतप्रथमे ग्रहे | feara दस्तचरणो ठतोये बधमहति |

१ खउलत्तिपति परखमेङ्कलोग्यामपद्रतोत्यथं उन्त्ेपकः | ₹ व्यधिकरणे बव्रोडिरिति पाठान्तरम्‌ |

६२० विवादरनाकरे (33)

aye श्ङ्क्टप्रदेशिन्यो, ay उपग्रहणम्‌ ९ ।

957. ATE: | प्रयमे प्रन्धिभेदानामङ्कल्यङ्गष्टयोबेधः? । दितौये चैव यच्छेषं ठतौये बधमति ॥

श्र्गल््टयोबेधग्देदनम्‌२ । TT करचरणएरूपमेव पल्वे वाक्यातुसारात्‌" sala बधं मारणएमेव |

958. अथ ङृहस्पतिः। धान्यदहारा दशगुणं दाप्यास्तद्धिगुण दमम्‌ |

959. Aq | धान्यं दशभ्यः कुम्भेभ्यो हरतो चधिकोः बधः । शेषेऽप्येकाद शगुणं दाप्यस्तस्य च तद्धनम्‌ | कषेचिकस्यात्यये दण्डो भागादश्गुणो भवेत्‌ | AAAS श्छत्यानामन्नानात्‌ क्षेचिकस्य तु |

कुम्भो विंशतिः प्रस्थाः, Te eager धिकन्यने | तस्य च aga सखामिनो यदपदतं acre: | क्ेचिकस्यात्यये छषोबलभागापदरणे # घान्यापदार्यकादप्गुणं दण्ड्यः शस्यापदहारौ च | मनुक्धान्या पदारे

[1

१ ग्रडोऽपदर णमिति पाठान्तरम्‌|

ues च तजेन्यङ्गष्टयौ्बेध इति पाठान्तरम्‌ | २ तजन्यङ्गढयोबधन्केदनमिति पाठान्तरम्‌ |

४ पव्वीक्तमिति पाठान्तरम्‌ |

५ दाप्यासते द्विगुणमिति पाठान्तरम्‌|

€ इरतो ्यधिकमिति पाठान्तरम्‌|

(33) अप्रकाशतस्करदग्डतश्ङ्कः। BRL

एकादश्यणदण्डा भिधानं खामिने च हतघान्यदानञ्च प्रथमधान्य- चोय्यैविषयम्‌ | award स्वामिने एकाद्शयुणधान्यदानं राजश्च तद्धिगणएधनदानं चौय्याभ्यासविषयमित्यविरोधः |

warqua— दितौये शोके तेवा मिनोऽत्ययेन दोपेण यदा शस्यना शो भवति, तदा राज्ञा खग्राद्यभा गादूशरगुणं zeae: | एतज्न्नानाच । श्त्यदोषेण wea गत्य एव acsea दण्ड दत्ययेमाद |

960. काष्टभार्डेद्यादिप्लोकचयानन्तरं नारदः | तुलाधरिममेयानां गणिमानाञ्च सव्वेशः। रभिरूढत्छष्टमूल्यानां' मुख्याहश्गुणो दमः | तुलाधरिमं कपूरादि, मेयं ब्रोद्यादि, गणिमं gfe । एभिः

काष्टादिभिः।

961. Aq | तथा धरिममेयानां शतादभ्यधिके वधः? | सुवर्णरजतादौनासुत्तमानाञ्च वाससाम्‌ ॥ पञ्चा शतरत्वभ्यधिके हस्तच्छेदनमिष्यते । शेषेऽप्येकादशगुणं मूल्या दण्डं प्रकल्पयेत्‌ ॥ धरिमं तुलनोयम्‌ |

। १ रमिरदक्छष्टर्ानाभिति पाढान्रम्‌। ₹ तुल्लाधरिममेयानामिति पाठान्तरम्‌।

दइ शतादभ्यधिकोदम दति पाठान्तरम्‌| 21

BRR विवादश्त्नाकशे (33)

962. इरण LAGS नारुदः। सुवणंरजतादौनासुत्तमानाञ्च वाससाम्‌ | रत्नानाञ्ेव AAT शतादभ्यधिके वधः ॥

96३. रारे शोऽङ्च्छेदो वेति दण्डे wgiafaat |

सुवणेरलापरणे | met दृष्डस्ताडनम्‌ wy कर्णादि | पञ्चाशरदून विषयं निद्धंनविषयश्चेतत्‌ |

964. zig xaqaut विष्णः।।

रलापहार्यत्तमसाहसम्‌ | अवध्यसधनविषयमेतत्‌ |

965. Aq | मुख्यानाश्चैव रन्नानां हरणे वधमर्हति |

966. aa श्रङ्ःलिखतौ | अष्टशतं सौताद्रव्यापहरणे यथाकालम्‌ | श्रष्टश्रतमष्टाधिकश्रतम्‌ | सोता wearer भ्रमिः, aga इल- `

कुद्‌ात्ादि, यथाकालं कषेणसमये |

967. aq! | सौताद्रव्यापदारे तु शस्त्राणामौषधस्य च । कालमासाद्य AAT राजा दण्डं प्रकल्पयेत्‌ |

968. aut | परिपूतेषु धान्येषु शकमुलफलेषु च । निरन्वये शतं दण्डः सान्वयेऽङंशतं दमः |

१ शतादप्यधिक्रे दति पाठान्तरम्‌|

(33) अप्रकागतखछर्‌ द ग्डतर दुः | RRs

परिपूतेषु श्रपासितपुलाकेषु । निरन्वये ayesaterfena हरणे दरति गेषः। मनुनेव द्‌गशकुम्भाधिकधान्यदरणे वधाभिधानात्‌ | Tala एकादगश्गुणदण्डाभिधानादिरोधप्राप्रावयं vagus: खल्नस्थ- धान्यदरणे, ग्टदधान्यहरणेः तु ge दृत्याङ्कः? |

969. तथा |

पुष्येषु हरिते धान्ये गुल्मवल्लौ नगेषु च ।

अस्पेधपरि पूतेषु दण्डः स्यात्यञ्चृष्णलाः ॥

हरिते धान्ये चेचरस्घासरूपे धान्येऽपते । नगो टचः, way एकपुरुषोदाह्यादपि न्युनेषु । श्रपरिपूतेषु श्रनपदतकल््ोषु । धान्येधिति वचनविपरिणमेनान्वयः |

970. व्यासः | मथ्यहौनद्रव्यहारौ पुष्यमूलफलस्य च | दाप्यस्तु दिगुणं* दण्डमथवा पञ्च छष्णलान्‌ ॥

मध्यहोनद्रयं लवणादि | पञ्च छष्णलान्‌ Huang चरियव- मितद्रयमभिप्रेतम्‌* | 971. maa: | ~ (| ~ फलहरितधान्यशशकादाने पञ्च AUS Ay | ९ ग्टदस्यधान्यदरणे Cha पाठान्तरम्‌ | २ इत्यथे दूति पाठान्तरम्‌ | 2 द्‌ाप्यस्तरुदधिगुणभिति पाठान्तरम्‌ | ४ यवसितद्रव्यमभिप्रेतमिति पाठान्तरम्‌] ५ पञ्च छष्णलन्येवेति पारान्तरम्‌ |

३२४ विवादरन्ाकरे (33)

श्रादाने हरणे दण्डमिति गेषः |

972. ag | खच कापीसकिणवानां गोमयस्य गुडस्य च । Su: MIT तक्रस्य पानोयस्य ठृणस्य च ॥ वेणवेणवभाण्डानां लवणानां तथेव च । TAMU हरणे दो भसमन रव च | मत्स्यानां पक्िणाञ्चेव तैलस्य च एतस्य च । मांसस्य मधुनश्चैव यचचान्यत्य शुसम्भवम्‌ ॥ ्नन्येषामेवमादौनां मद्यानामोदनस्य च | पक्तानाञ्चैव सर्वेषां तन्मृल्धाद्िगुणो दमः ॥ AAT YT द्रव्याणि सेनयेन्नरः। तं शतं? दण्डयेद्राजा यश्चाग्निं चोरयेह्रहात्‌ ॥

श्रनयेषामेवमादौनां पिष्टकादौनाम्‌* । श्रन्यत्यदसम्भवं॑चम्भे- दन्तादि । उपक्गु्ानां* arti सज्निधापितानाम्‌९ अभ्रिं लौकिकः, विषये लौकिकं स्यादिति न्यायात्‌° विषये संशये |

१ दण्ड दूतौति पाठान्तरम्‌ | र यश्चेतान्युपरुटानोति पाठान्तरम्‌ | ३ ex तमिति पाठान्तरम्‌| ४ पिन्याकादोनभिति पिष्डकादोनाभिति च पाठान्तरम्‌ | ५ खप्टानाभिति प्राठान्तरम्‌ | ९ उपक्रप्तानि arate स्निधापितानोति पाठः सङ्गच्छते म्रलानुसारादिति बोध्यम्‌। (© नयादिति पाठान्तरम्‌।

(33) अप्रकाश्नतस्करदण्डतर ङः | २२५.

973. विष्णः । खचकापासगोमयदधिक्लौरतकलवणगुडतणखद्ध स- मलस्य पश्ितैलष्टतमां समधुवेणवप्वेणष्धन्मयले ह- भार्डानामपहत्ता मूल्याद्धिगुणंः दण्ड्यः पक्वा्नानाञ्च | 974. शर ङ्ुलिखितौ | । ऊतकाष्टाश्मकोलालचम्धेवेचदलभा एडेषुः मूल्या - त्पच्चगुणस््रयो वा कार्षापणाः। रकचक्रापहरणे चत्वारि शत्‌", शकटे त्वशोतिश्तम्‌ | santé घरितकाष्ठं, कौलालं कुलालनिभ्डितं ग्टन्मयमिति यावत्‌ | भाण्डपदमश्मादिभिः" सम्बध्यते । एकचक्रमेकं रथाङ्गम्‌ | चत्वारिःग्रत्‌र पणा एव, अग्रो तिशतमशौत्यधिकग्रतम्‌ | 975. ATE | काष्ठभाण्डतृणादौनां खन्मयानां तथेव च । वेणवैणवभाण्डानां तथा खराग्वस्थिचम्मेणाम्‌ ॥ शकानामाद्रमुलानां हरणे फलपुष्पयोः । गोरसेश्विकारारणं तथा लवणतैलयोः | पक्रान्नानां कतान्नानां मद्यानामोदनस्य च | सव्वेषामल्पमुल्या नां मुख्धात्यच्वगुणो द्मः ॥

१ वैदलेति पाठान्तरम्‌ | विगुणमिति पाठान्तरम्‌ | a वेचभाष्डेष्विति पाठाम्तरम्‌। ४ द्वाचिंशदिति पाठान्तरम्‌। ५ भाष्डपदमश्म्मादिभिनिभ्नितमिति पाठान्तरम्‌ | € द्वाचिंशदिति पाठान्तरम्‌ | © ware च दति पाठान्तरम्‌ |

२२६ विवादश्न्ाकरे (33)

976. व्यासः | अल्पमुल्यापदरणे क्षौरे तदतौ तथा | स्वामिने तत्समं दाप्यो दण्डश्च दविगुणं नपे ॥ श्रच पञ्चगुणदण्डावरुद्धसोरादितोऽन्ये ज्तोर-तदिकतो are, दृत्यविरोधः | 977. मनुः | यस्तु Tai घटं कूपाद्गरेद्धिन्याचच यः प्रपाम्‌ । स दण्डं प्राप्ुयान्माषं तच तसन्‌ समादरेत्‌ ॥ aq रज््वात्मकं चघटात्मकञ्च द्रव्यं तस्मिन्‌ कूपे खमादरेत्‌ योजयेत्‌ । पारिजाते तु afer ger रब्नुघटमिति पठितम्‌, समाहारे दन्द BA: | 978. दण्डय xaqaut विषः | अनुक्कद्रव्याणामपदहनत्ता मूल्यसमम्‌ | 979. या्ञवत्क्यः | छद्रमध्यमहाद्रव्यहरणे सारतो दमः | देशं कालं वयः शक्तिं सञ्चिन्त्य दमकम्मेणि | सारतो मूल्यानुसारात्‌ | 980. नारदः | साहसेषु य रवोक्तस्तिषु दण्डो मनौषिभिः। स णव दण्ड स्तेयेषु द्र षु चिध्नुक्रमात्‌ ॥

--~ -~ ---~ -_-- --------~~-~---- Re ---- -- -----

१९ समाद्ारे चेति पाठान्तरम्‌ |

(33) अप्रकाश्रतस्वारदण्डतरङ्कः | ३२७

fay प्रथममध्यमोत्तमेषु, द्रर्षु fag चुद्रमध्यममरत्स्‌, एष प्रयममध्यमोत्तमसादसदण्डा तिदे शः नुद्रमध्यममरत्स द्रव्येषु विरद्ध- दण्डानवरुद्धेषु' द्रष्टव्यः | 981. कात्यायनः।

येन येन परद्रोहं करात्यङ्गन तस्करः |

चिन्चयात्तत्त्‌ sree’ न करोति यथा पुनः ॥ 982. ङ स्पतिः

तृणं वा यदि वा काष्ठं पुष्यं वा यदि वा फलम्‌ |

अनाप्रच्छय तुः Val दस्तच्छेदनमरति ॥ 983. श्रङ्ुलिखितौ |

अब्राह्मणो ब्राह्यणस्य समिदाज्येष्मापिकाष्ठठरणो- पलपुष्यफलमुलान्यपहरन्‌ वलादविक्नातो वा Ee च्छेद्‌नमाप्रुयात्‌ । कुश्करकाग्निदोचद्रव्यापहारे प्रत्य- AAT Ae: स्यात्‌, अप्रत्यक्षं यथाविदितीऽयं किल्वि- सौति ब्राह्मणः खरयानमवाप्ुयात्‌। मूचमोण्डयमित- रेषां खरयानमेव च ।

ब्राह्मणोऽच यागादिपरः। श्रये ब्राह्मणस्येव कमवियोगविख्या- पनविवासनाङ्गकरणानां वच्छमाणएलात्‌ | समिदादोन्यव यागाथ- मानोतानि, करकः कमण्डलुः । श्रग्निदोद्रव्याणि इवनौयादौनिः

१ विरुड्धानवर्द्धेव्विति पाठान्तरम्‌ | ९ feqrraqeas इति पाठान्तरम्‌ | ३ अना ्च्छन्‌ होति पाठान्तरम्‌|

Arc विवादरुन्नाकरे (33)

किल्विषौ चौरः प्रकरणात्‌ । ate aa gwar | दतरेषां रुचियादौनाम्‌ |

984. चौर्याधिकारे गौतमः | न शरौरो ब्राह्यणस्य TUB?! |

985. कस्तं दण्ड इत्यत अङ्‌ | कम्मेवियोग विस्यापनविवासनाङ्न्करणानि, अदत्तो प्रायित्नोयते हिर a |

कम्मेवियोगस्तेन सर क्रियाऽनारम्भः, विख्यापनं खरारोदडण्डि- मादिना चौरलद्योतनम्‌, विवासनं खदेशरान्निःसारणम्‌, agate ललाटादौ चौर वि्भाचरणम्‌ । एतानि च यागादिपरब्राद्धणे |

wan तु शङ्खलिखितवाक्ये त्राद्भणोऽत्राह्मणस्येति पटितं, wad त्राह्यणएस्यात्राह्यणेन समिदादिदरणे हस्तादिच्छद एव, ब्राह्मणस्य Aya रणे तु न शारोरो दण्ड इत्यादिकमुन्नेयम्‌ | samt प्राय्चिन्नोयते fe स दति, अन्येन प्रकारेण जोवनानुप- पन्तो चोरयन्‌ arg? न दण्डयः, किन्तु प्रायश्चित्तं कुरययादित्यधैः।

986. चापस्तम्बः । पुरुषवधे . स्तेये भूम्यादानः इति खान्यादाय TIAA तेषु ब्राह्मणस्य |

annem

९ argues दूति पाठान्तरम्‌ | २ प्रायशित्तोति पाठान्तरम्‌|

३ चौरब्राद्ण दूति पाठान्तरम्‌| ४ ब्ूल्याद्‌ान इति पाठान्तरम्‌ |

(33) AIRTIALTTAT: | BRE

तेषु ब्राद्यरषु । खानि धनानि । वध्यस्ताद्यः । चचुनिरोधो नेचोत्पाटनम्‌ | ब्राद्यणएस्याधमतमस्यर | 987. रहस्पमतिः।

इत्तस्वाध्यायवान्‌? सयौ बन्धनात्‌ क्तिष्यते चिरम्‌।

सखामिने aga दाप्यः प्रायित्तन्तु* कारयेत्‌ ॥ 988. यज्ञवल्क |

Wt प्रदाप्यापहृतं घातयेदिविधेवधैः |

सचिह्धं ब्राह्मणं सत्वा स्वराष्रादिप्रवासयेत्‌ ॥

989. विष्णुः ।

सेनाः wa रवापहतं पनिकस्य धनं दाप्या- स्ततस्तेषाममिहितदण्डप्रयोगः | 990. नारदः |

न त्वहोढान्विताश्चौरा वध्या राज्ञा नागसः। सहोढान्‌ सोपकरणान्‌ faut राजा प्रवासयेत्‌" ॥

सरोढान्‌ सलोघ्रान्‌, सोपकरणान्‌ ससन्धिभेदनादौन्‌९ |

१ पुस्तकद्वये अयमेव पाठो दश्यते, पर तेषु पुरुषबधदिष्विति पाठः समोचोन- लया भातोति बोध्यम्‌|

₹ ब्रा्यणस्याधनतमस्येति पाठान्तरम्‌ |

दे यश्च खाध्यायवानिति पाठान्तरम्‌|

४ प्रायशित्तञ्चेति पाठान्तरम्‌ |

५ प्रमापयेदिति प्रशासयेदिति च पाठान्तरम्‌ | ₹ ससन्धिच्छेदनादोनिति पाठान्तरम्‌ |

BRe विवादरुनाकरे ` (33)

991. wtcafuana इ द्मनुः | अन्यायोपात्तवित्तत्वादनं येषां, मलात्मकम्‌ | ततस्तान्‌ घातयेद्राजा नाथेदण्डन दण्डयेत्‌ ॥ एतद्राद्यणेतर चौर विषयम्‌ ।

992. RIAA: |

मानवाः सद्य WATE: सहोढानां प्रवासनम्‌ |

गौतमानामनिष्टं यत्प्ाण्यच्छेदा दिगरहितम्‌ |

सहोढमसहोदं वा तच्वागमितसाहसम्‌ |

संग्द्यः चिहमावेद्य सव्वस्वैविनियोजयेत्‌ ॥

अयःसन्दानगत्ता्चः मन्दभक्ता बलान्विताः |

Fa: कम्भोणि ्पतेराग्त्योरिति कौशिकः ॥

34 कात्यायनवाक्ये दरत्तखाध्यायवतः प्रवासनं, तच्छुन्यस् धनवतः स्वसवहरणं, निर्धनस्य तु तथाविधस्य बन्धनादि कमभिप्रेतं ्राद्यणनिषयच्चेतत्‌ | तच्वागमितसाहसं awa च्रागमितं ज्ञापितं साहसं dai यस्य स तथा । ed बलान्विताः सन्तः श्रयःसन्दान-

gat लोदनिगडवद्धा मन्दभक्राः कम्मेमा ्ोपयिकबलजनकभोजन- भाजः, कर्णि quieren feta योजना" ।

१ तेषामिति पाठान्तरम्‌ | ₹ wate प्रगृढेति च पाठान्तरम्‌ |

१ अयःसन्दानयुक्ताख्ेति पाठान्तरम्‌ |

४ कम्पमाचौपयिकबखजननेकभोजनभाज दूति पाठान्तरम्‌ |

५ न श्रोरो ब्राह्मणस्य दण्ड दूति afar मौतमवच्चनादिति wre: |

ne rn

(33) अप्रकाश्रतस्करदग्डतरङ्कः | BRL

993. तथा | पर देश्ङ्तं द्रव्यं MSN यः समाहरेत्‌" | खदौत्वा तस्य तद्रव्यमदण्डं तं विसर्जयेत्‌ ॥

994. वशिष्टः | लेनोऽनुप्रवेशन्न दुष्यति wert सहोढो व्रणसम्यन्नश्च व्यपदिष्टशकेषाम्‌ |

अनुपरवेः चोरानुगमनमाचम्‌२ । कस्तद द्ग्यतौत्यचाह ` श्रस्लधारो maqeufafad विना तद्धारो, सहोढः सल्लो, चोर चिक्कव्रणसम्पन्नश्च,२ व्यपदिषटश्ेकेषां शस्तग्रहणा दिभिर्विनेव श्राप्ोपन्यस्तचोय्यैः ।

इति ओओविवादर्नाकरे अप्रकाप्रातस्करद श्डतरङः |

ome ene eee ~ ------ ~ “ - - नन ==

१ न यथा भवेदिति, वैरेश्यन यथा भवेदिति च पाठान्तरम्‌ | २ चौरेण गमनमाचमिति पाठान्तरम्‌ | ३ चोरणविक व्रणं तत्सम्पत्रश्ेति चोरणचिङत्रेणसम्यत्रश्चति च पाठान्तरम्‌ |

A ~ $ fea अथ चोरान्वेषणं नाम चतुर्विंश dCs", |

995. तच्र ATS | सहोढग्रहणात्‌ स्तेयं होढेऽसत्युपयोगतः। शङ्का त्वसन्जनेकार्थ्यादनायव्ययतस्तथा ॥ अहोढान्विगटशेचोरान्‌ हौतपरि शङ्कया | तथोपधाभिष्चिचाभिन्रयुस्तथ्यं यथा हि ते ॥ देश कालं दिशं नाम जातिं वासं प्रतिश्रयम्‌ | छतकाय्येसहायास्तु प्रष्टव्याः Afr ते ॥ वशेस्वराकारभेद्‌ात्सन्दिग्धविनिवेद्‌नात्‌ | अद्‌ शका लटत्तत्वान्निवासस्याविश्ेधनात्‌ ॥ असद्ययात्पव्वचौरय्यादसत्संसगेकारणात्‌ | लेख्येरप्यवगन्तव्या न Cleats केवलम्‌ | सोढग्रदणात्सलोघग्रहणात्‌ essen: भ्रसति ie Sa उपयोगतः श्रन्यथालग्यकप्ररादयुपयोगतः स्तेयं ज्ञेयम्‌ । शद्धा

द ॐ ॐ € A , तु स्तेयस्य श्रसच्जनेकार्थ्यात्‌, श्रसज्जनेमेद्यपानाद्यासक्तरे कार्यात्‌ एकंप्रयोजनकलात्‌, श्रनायव्ययतस्तथा शङ्केति प्रयमन्नोकाथेः |

१ कचित्‌ भयोपधाभिः। ॐ र लोकरणप्यनुगन्तव्या दति पाठान्तरम्‌ |

(34) चोरान्वषयतरङ्कः | १६

श्रहोढान्‌ रोढरहितान्‌, तथा गरौतपरिशङ्कया उपधाभि- शिरा भिरव्याजर्नाना विधदंगादिकं प्रष्ट्ास्ते यथातथ्यं नयुरित्यु्तर- ware: | न रीढेनेव चोरा sagan: किन्तु वणसखराकारभेदा- दिभ्योऽपौति तदुत्तर्नोकद्याथैः | 996. यान्ञ॒वल्क्यः | Wea चोरो लाप्तेणथ पदेन वा | TARA च तथा चा शुद्धवासकः ॥ अन्येऽपि शङ्कया ग्राद्या नामजात्यादि नि हैः | दूतस््रौपानसक्ताच भिन्न शुष्कमुखस्वराः | पर द्रव्यग्दाणाञ्च प्रच्छका गृढचारि णः | निरायव्ययवन्तश्च विनष्टद्रव्यविक्रयाः ॥

ग्राहकैरद्यते चोर दति याहके्ौरोऽयमिति निर्दिष्टः सन्‌! wea भियते इत्यथः । पदेन हरणे शादारग्य पादविम्बानु- सारेण । श्रषद्भवासकः श्रपरिचितदे श्वासः । नामजात्यादि- निक्तैः खस्य नाश्नो जात्यादेरपलापेरादिपदेन ग्रामादिग्रदणम्‌ विनष्ट्रव्यविक्रया इत्र्येकदे ग्रतद्रव्यविक्रयकन्तारः | 997. द)

गवादिषु प्रनष्टेषु द्रव्ये्पहतेषुः च ।

पादेनान्वेषणं कुर््यरामुलात्तदिदौ जनाः ॥

ग्रामे ax विवौते वा यच तन्निपतेत्पदम्‌ |

वोढव्यं तद्धवेत्तेन न चेत्सोऽन्यच तन्नयेत्‌ ॥

— ~~~ ~~

१ सदूति पाठान्तरम्‌। ₹ द्रयेष प्रहतेष्विति पाठान्तरम्‌ | ३ बोद्धव्यमिति पाठान्तरम्‌ |

BRB विवादरुन्नाकरे (34)

पटे Was wa वा विषमत्वाजनान्तिके । यसत्वासन्नरतरो ग्रामो AM वा तच पातयेत्‌ ॥ सौमाध्वनि दयोर्थच स्तेनप्रायोऽशुचिजनः। पूर्व्वापराधेदष्टो वा संखष्टो वा दुरात्मभिः ॥ नैवान्तरौष्ान्न दिवो न समुद्रान्न चान्यतः। दस्यवः संप्रवर्तन्ते AAAS प्रकल्पयेत्‌ ॥ MATT कुर्यश्वाण्डाललुब्धकाद्यः | रािसञ्वारिणो ये च बहिःकु्यवहिश्वराः ॥ गवादिषु xq प्रनटषु सखमेवापभ्रषटेषु केनापि तेषु वा तत्पादेनान्वेषणं araa’ | ततो wa ara as विवौते वा तत्पदं निपतेत्‌, तेन ग्रामादिमता तद्रोटव्यम्‌, श्रपदृतं गवादि देयवेन खोकाय्येम्‌ । पदे कियदृष्टेऽये तथाऽपरि चिते तत्छन्नि- हितय्ामे पातयेत्‌, सन्निहितयामद्वेधे aa ग्रामे Gamat दुच्जेनो वसति aa पातयेत्‌ । saad हि acura तदित्येव गवादि- चोरान्वेषकः काय्यं दति समुदायाः | 998. aq | सभाप्रपापूपश्णलावेश्मद्यान्नविक्रयाः। चतुष्यथाश्चत्यश्षाः समाजाः प्रेक्षणानि च ॥ जौर्णोद्यानान्धरण्यानि कारुकावेशनानि च । श्रन्यानि चाप्यगाराणि वनान्युपवनानि च |

९ तत्पादेनन्वेषणएकः Hay दति तत्पादेनान्वेषणः काय्य इति च पाठान्तरम्‌ | २ तदभावादित्यवमिति पाठान्तरम्‌ |

(34) | चौरान्वेषयतरङ्ुः | २६५

` रवंविधानृपो देशान्‌ गुल्यः स्थावरजङ्गमैः | तस्करप्रतिषेधाथं चारश्वाप्यनुचारयेत्‌ | WMT RANT, वेशो वेश्याग्रहम्‌, मद्यान्विक्रया मद्यान्नकिक्रयस्थानानि | Saar: प्रोढपादपाः। सभाया उपात्त. लात्नदन्येलके समाजयपदं, कद्‌ चित्तचापि चौरसम्भवात्‌ | Rauf] प्रे्णोयनत्यादिश्थानानि । कार्कावेश्नानि भिल्ि- गटहाणि । ye: पदातिसमूहेः, wea fared स्थावरजङ्गेः, तच चितेः सञ्चरद्धिः पदातिसमृहैः चारश्च तस्करपरतिषेधाथ सम्भविचौराणि स्थानान्यनुचारयेदित्यथः | 999. ATL: | विचिचेशारयेचारशौरयदहणतत्परेः ॥ तथा चान्ये प्रणिहिताः अरहेयाशिचवादिनः। चारा दयुत्सादयेयुस्तांस्तस्करान्‌ पूव्वतस्कराः ॥ अथ॑द्‌ानैमंहादानैः समाजोत्सवद्‌ शनैः | तथा Weis कुर्ख्तेषां समागमम्‌ ॥ ये तच नोपसपन्ति चारः प्रणिहितैरपि | तेऽपि स्यः संग्रहौतव्याः सपुचज्ञातिबान्धवाः | ater चोरान्‌ ग्ह्लौयात्तान्विभाव्य विलोभ्य चः | अवघुष्य च सवंच दन्या्चिचिवधेन तु |

-" ~~ a a

१९ चौ्खयापरेरैखेति पाठान्तरम्‌ | ₹ विल्लम्बेयति पाठान्तरम्‌ |

३९६ विवादर्नाकरे (34)

SAT अपि दृश्यन्ते चौरः सह समागताः | यहच्छया नैव तु ता नृपो दण्डन संस्पृशेत्‌ ॥ 1000. कात्यायनः | अन्यदस्तात्परिभष्टमका मादूड्तं' भुवि | चौरेण वा परिशचिपं Bre sara’ परौश्षयेत्‌ । 1001. ATES: | ewer यदि नरे wea? तस्करेऽपि aT | यदि स्पृशति लेशेन काय्यः स्याच्छपथस्तथा ॥ aia ofa मुखश्ोषणादिना | 1002. याज्ञवहक्यः | aela: WHAT चोरो यद्यात्मानं न MTA" । दापयित्वा हतं दण्डं चोरदण्डेन दण्डयेत्‌ ॥ 1003. RAAT: | अचौरादापितंः द्रव्यं" चौरान्वेषणतत्परेः | उपलब्धे लभेरंस्ते दिगुणं तच दापयेत्‌ ॥ इति श्रौ विवादरन्ाकरे चौरान्वेषणतर ङः |

i rt

a ee

१ Ufcag कामादुपगतमिति पाठान्तरम्‌।

९ agaifata, प्रयल्ात्तदिति च पाठान्तरम्‌ | ३ wel स्यादिति पाठान्तरम्‌ |

४ खाक्मानं नेव गोपयेदिति पाठान्तरम्‌।

५ द्र्यभिति पाठो युज्यते |

q चौरवदापितभमिति पाठान्तरम्‌।

७ दण्डमिति पाठान्तरम्‌ |

WT स्तेनातिदेशो नाम पञ्चविंशतर ङः |

1004. तच Aq |

aerate च ये केचिचोराणां भक्तदायकाः |

भार्डावकाश्दाश्चैव स्व्वींस्तानपि ताडयेत्‌" ॥

अभ्रिदान्‌ भक्तदांश्चैव तथा शस्त्रावकाशदान्‌ ।

सन्निधातुं्च मोषस्य दन्याचोरान्नरेशवरः ॥

एकं भक्रपदं सिद्धान्नपरम्‌, saat भक्तपदं तद्मतिरिक्राशनौय- परम्‌ । भाण्डं ग्रस््ान्यचौर्ययोपकरणम्‌ । श्रवकाशोऽवस्थानदे शः | अर्निशोर्ययानुकूलः | सन्निधातुञ्च मोषस्य, मोषणौयस् द्रव्यस्याप- हारानुकरूलसन्निधानकारकान्‌ | एतच्च भयान्ञानविरद्ेणर नेयम्‌ |

10605. याज्ञवल्कयः । MATAR FY HAART | कत्वा चौरस्य इन्तुव्व जानतो दण्ड उत्तमः ॥

अवकाशो वासस्थानम्‌, उदकं चौरोपषटम्भक, मन््शौ्य्योपायो- पदेः, उपकरणं चोय्य॑साधने, ययोऽपरन्तै गच्छतः पाथेयम्‌ ।

१ धातयेदिति पाठान्तरम्‌ |

९ इन्याचेवावनोञख्र इति चौरानिवेशर इति च पाठान्तरम्‌ |

द भयाङ्ज्ञानविर डति, चौरभयाञ्न्ञाभविरङेणेतिशख पाठाकरम्‌ | 22

RRC faarecatnt (35)

1006. ATES! | भक्तावकाश्दातारः सेनानान्तु प्रस्ताम्‌ | शक्ताश्च य Toad तेऽपि तदोषभागिनः ॥ रक्रा दति चौरावयरहं कन्त समर्थां ये चोरांस्यजन्तोत्यथेः |

1007. तथा | आद्वायकादेश्करास्तषामन्तर दायकाः । समदण्डाः स्मृताः सरवे ये च प्रच्छादयन्ति तान्‌ ॥ श्राह्ायकासोराणं प्रेरकास्तेषामादेश्कारिणएः। श्रथवा

Suncast प्रेरकाः। अन्तरदायकाश्चौरावकाशदायकाः |

समदण्डाश्चौरेण | तान्‌ चौरान्‌ |

1008. चो रागामि्यनुखन्तौ कात्यायनः | क्रेतारश्चैव भाण्डानां प्रतिग्राहिण एव च । समदण्डाः स्मृताः सव्व ये च प्रच्छादयन्ति तान्‌ | भाण्डानां चोरितद्रव्याणणं, प्रतिग्रारहिणएस्तेषां सुषितधनप्रति-

TEAM: |

1009. खन्धादि्नुरन्तौ षिष्णुः | प्रसद्य तस्कराणामवकाश्भक्तप्रद्‌ां श | अन्यच TST | अन्यत्रेति राजा चेच्वौरनिराकरणाप्रभविष्णस्तदा Wears

चोरभक्रादिदानेऽपि न दोष इत्ययः? |

१ खौरावग्रडणमिति पाठान्तरम्‌ |

₹ खथाचान्तरदायका इति पाठामरम्‌ |

ह चौरनिराकरणाशमसदा चौराय weary भक्तादिदानेपि न दोष इत्यथे इति पाठान्तरम्‌ |

———

(35) स्तेनातिदेश्चतरङ्कः | RRE

1010. मनुः। योऽदत्तादायिनो दस्ताललिष्सेत ब्राह्मणो धनम्‌ | याजनाध्यापनेनापि यथा स्ेनस्तथेव सः ॥ श्रदन्तादायिनश्चोरस्य | श्रपिशब्देन प्रतिग्रहा दिसंग्रहः९ | 1011. तया | Tey राष्राधिकृतान्‌ सामन्तांश्चैव देशितान्‌? । अभ्यागतेषु मध्यस्थान्‌ शिष्याच्चौरानिव द्रतम्‌ | ग्रामघाते हिताभङ्गे पथि मोषाभिद शने | शक्तितोऽनमिधावन्तोर face: सपरिच्छदाः ॥ राष्टाधिक्ृतान्‌ ग्रामवासिनः, देशितान्‌ ग्रामादिरक्ताथेमादि- era’ प्रजानां चौरादि मिरुपदतेषु क्रियमाणेषु मध्यस्थान्‌ उपे्कान्‌ चौरवदण्डयेदिति वाक्याधैः। यामघाते यामोपद्रवे दिताभङ्ग शस्या नुकूलजलबन्धविदारणे, मोषाभिदशेने geared, शक्ति- तोऽनभिधावन्नो faa: aes त्याजयितव्याः, सपरिच्छदाः सपरिवाराः" ।

इति ओ विवादरन्नाकरे स्तनातिरेगशतरङ्कः। `

a

१ प्रतिग्रहादौति पाठान्तरम्‌ |

र चोदितानिति gat we: |

९ नहि धावन्त इति पाठामरम्‌।

४ रक्लषाथेमादिष्टाजिति पाठान्तरम्‌ | ५ सपरिकर इति पाठाकरम्‌।

WY वणेतस्तेयविगेषो नाम षट्‌िंशतर दुः । 1012. aa मनुः | अष्टापाद्यं हि श्रुद्रस्य wa भवति किल्विषम्‌ | Teta तु वेश्यस्य aha छचियस्य च ॥ ब्राह्मणस्य चतुःषष्टिः ga वापि शतं भवेत्‌ | दिगुणा वा चतुःषष्टिस्तदोषगुणविद्धि सः | श्रष्टापाद्यं ष्टभिरापद्यते gua’ दत्यष्टापाद्यमष्टगशणं किखिविषं दण्डरूपधनम्‌ । तेनायमथेः श्रविदूषः शूद्रस्य यो दण्डो विदुषस्त- दष्टण एवं वश्यादिष्वपिः । ब्राह्यणस्य ge वा श्रतं द्विगुणो वा चतुःषष्िदंण्डो भवति । wa हेतुः, तदोषगुएविद्धि सः, fe ware ब्राद्भणश्चौर दोषगुएवित्‌ । एवञ्च चोरगुणएदोषवेदिता धिक्येन दण्डा धिक्याच्छद्रा दिष्वपि न्यायसाम्येनेतननेयम्‌ | येन दोषेण शुद्रस्य दण्डो भवति waa, तेन विर्‌चच्रविप्राणं दिए दविगणो भवेत्‌ | श्रविदच्छुद्रापे्या विदुषः शुदरस्ाष्ट- get यो aware विट्‌चचियविप्राणां तेन द्विगुणो द्विगुणः षोडग्रगुण-द्ा विंशर्ुए-चतुःषष्टिगुणो दण्ड Tee: |

इति ओौविवादरल्लाकरे वगतस्तेयविपरोषतरङ्कः |

१ अवगु्छते इति पाठाकरम्‌ | ₹ वैश्यादिष्वपि बोध्यमिति पाठानरम्‌।

अथ स्तेनालाभे इतदानं नाम सप्तिंशतर ङ्‌: |

1013. AAT Ra! |

ग्रामेषु Wisi’ शुचौन्‌ ware प्रजागुप्तये freer) तेषां पुरुषास्तथागुणा एव सयुः सव्वतो योजनं नगरं तस्करेभ्यो Tal क्रोशे ग्रामेभ्यः |

नगरग्रामयोश Aaa योजनरूपायां क्रोशरूपायां वा ये

Taare aa मुषितं दापयितव्या za: । ग्रामेभ्य दत्यवधिरपि wat विवक्षितः | च्थबलोपे पञ्चमो |

1014. RIAA: | wey मुषितं राजा Merete दापयेत्‌ | आरक्षकांस्तु दिक्पालान्‌ यदि चोरो न लभ्यते ॥ चोरारशोरान्वेषणे fates नियुक्तः । श्रारक्तको ग्रामरचा- fron: | fequret feq नियुक्तो दे श्पतियस्यः प्रसिद्धिः । अर च ग्टष्टेख्िति उपलच्णं ययासम्भवसुषितदाटत्वम्‌ |

१ way मगरेष्वाचार्य्यानिति पाठान्तरम्‌| 8 देष्पतिरिति यस्येति पाठाम्तरम्‌।

BBR विवादरन्नाकरेः | (37)

1015. याश्लुवर्क्यः |

Tay च भवेदोषो areca ATA । विवौतभर््तुच पथि चोरोडर्तुरवौतके ॥ खसौमनि ददयाद्गामस्तु पदं वा यच गच्छति । USA AL बहिःकोशात्‌ दश्राम्यथवा पुनः ॥

यामः ग्रामाध्यक्तः । ग्रामग्रामबदहिःसोमाभ्यन्तरतददिःसोमा- भन्तरतदहिभरैतदेगेषुर चोरितं राज्ञा ग्रामरचकबहिःसौमा- camer दापयितव्यम्‌ । यदि पदं वा गच्छति, यदि तु पदमेव गच्छति, तदा तत्खाभिन्य एव, यदा तु बहिःसौमायां चोरोद्धत्ता न शृतः, waaay तस्यां वधश्चोरणं वा ad, तदा तत्छननिहितयामे, समाधेयन्तत्‌, तच पञ्चत्व-दश्त्योः प्रायिक- तयाऽनुवाद्‌ः९ |

1016. तथाच्च ATT: |

गोचरे Ta मुष्येत तेन चोरः प्रयन्नतः° | aM वाप्यथ वाः मोषं पद्‌ यदि न निगेतम्‌ ॥

१ घातितेषु छतो दोषो arena सिद्ातोति, घातितेष॒ छतो दोषो प्रामभने- रनिगेते दति च पाठान्तरम्‌|

९ सद्वददिभेतेष देशेष्विति पाठान्तरम्‌ |

१ वधसखेति erat” |

४ feng दूति पाठाग्नरम्‌ |

५ सच्चिडितम्रामे दूति, afer सच्चिडितप्रामे षति च पाठान्तरम्‌ |

९ प्रायिकतयाथेवाद्‌ इति प्रायिकल्बमिति च पाठान्तरम्‌ |

© twa म चौरः प्रतियलत इति पाठाम्मरम्‌ |

` = .द्ाण्योऽ्यथा इति पाठान्तरम्‌ |

(37) स्तेनालाभे हतदानतरङ्कः | Ree

निगेते तु पदे तस्मान्न Fears पातितम्‌ । सामन्तान्मागेषालां्च' दिकूपालांओैव दापयेत्‌ | गोचरे विषये । तस्माज्निगेते तु पदे aa पदं याति, तत्‌ स दध्यात्‌, न चेद्रतिदृश्छते, तदा सामन्तादयो द्ुरि्यः | 1017. कात्यायनः। ग्रामान्तेषु हतं द्रव्यं गरामाध्यक्षं प्रदापयेत्‌ | विवौते खामिना देयं चौरोडत्ता त्ववौतके ॥ 1018. विष्णः | चौरापहृतं द्रव्यं सव्यमेव सव्धवेभ्यो? दद्यात्‌ | अनवाप्य खकोषादेव दद्यात्‌ | 1019. काव्यायनः। स्वदेशे यस्य वा fared देयं पेण तत्‌ | wala नष्टं प्राप्तमन्विष्य पाथिवः ॥ Wited vada wed प्रतिपादयेत्‌ तदभावेऽपि मूल्यं स्यादन्यथा किंल्विषौ नरः* ॥ लब्धे च चोरे यदि च मोषस्तस्मान्न लभ्यते |

दद्यात्तमथवा चोरं STUART यथेष्टतः | चोरं वा धनं वेति विकल्पः |

९ मागेमाणणंखेति पाटाभ्नरम्‌। ९ क्रचित्‌ crane दति oe: | १ way cha Waray |

४ भवेदिति पाठान्तरम्‌ |

१९४ विवादस्नाकरे (37)

1020. रृड्धमनुः | तस्मिंशेदाप्यमानानां' भवेन्मोषेः तु संश्यः। मुषितः? was: शाप्यो बन्धुभिर्वा विशोधयेत्‌ ॥ यस्माद पहताल्लग्धं TATRA खामिना | तच्छैषमाप्रुयात्तस्मात्प्त्यये खामिना रते ॥

दयन्मुषितमियदवेति" मुषितः wei कारयितव्यो निया बन्धुभिवां विशोधयेत्‌ । दयन्मपितं मयेति मुषितेन प्रत्यये छते, तदेकदेशे Gees, तस्मादेव Wit are यद्यसौ बलवत्ममाणं खकन्तुकगरेषानपहारे THAME. |

1021. याज्ञवल्कयः | शौस्किकैः स्थानपालेवा नष्टापहतमाहतम्‌ | अवक्‌ संवत्सरात्छामौ SLA परतो पः | पणानेकशफे द याचतुरः पञ्च मानुषः | महिषोष्रगवां दौ दो पादं पादमजाविके ॥

शो स्किकैः एलका धिकृतेः, स्थानपालेः स्ानरक्लाधिक्ृते्वा, नष्टमपद्तं Fa A, श्रातं WA तत्‌, यदा संवत्राभ्यन्तरे

नम —_

१ यस्िंशेदाप्यमानानामिति पाठान्तरम्‌ | २ भवेदुवये दूति पाठान्तरम्‌ |

दे मुषिते इति पाठान्तरम्‌ |

४ दयन्मुषितं सयेतोति पाठान्तरम्‌ |

५ शेषं ग्राद््यमिति पाठान्तरम्‌|

€ न दभेयतोति पाठो युच्यते इति बोध्यम्‌ | © माषके इति पाठान्तरम्‌ |

(37) स्तेनालाभे तदाग तरः | ३४५

arama मिलति, तदा राज्ञां खाभिने दापयितव्यम्‌? । संबह्छरादनन्तरञ्च श्रोखिकादिभ्यो गोतमोक्तमंश्रं दत्वा राजा खयमेव WTA |

संवत्सराभ्यन्तरे च राज्ञो याज्ञवल्क्य एव पणानित्यादिना भागमा | एकशपफे एकरवुरे श्रश्वाद्‌ापिति यावत्‌, पणान्‌ चतुर्‌ इत्यन्वयः । पादं चतुष्यणएपादं पणमिति यावत्‌ | 1022. अथ गौतमः। प्रन्टमस्वामिकमधिगम्य TH तु त्रूयुविस्याप्य संवत्सरं राज्ञा रश्यमद्धमधिगन्तुशचतुथे राज्ञः गेषम्‌ | चतुथं खण्ड भवतौति शेषः ।

1023. मनुः | ममेदमिति यो ब्रूयात्सोऽनुयोज्यो यथाविधि | संवाद्य रूपं संस्यादौन्‌ सखामौ तद्रव्यमदंति ॥ अवेदयंसतु नष्टस्य देशं कालच्च तत्वतः | वशे रूपं प्रमाणञ्च तत्समं दण्डमरति ॥ आददौताथ षड्भागं प्रनष्टाधिगतान्नृपः। दशमं द्वादशं वापि सतां WATT ॥ प्रनष्टाधिगतं द्रव्यं तिषेयुक्तरधिष्टितम्‌ | यांस्तच चोरान्‌ शह्लौयात्तान्राजेभेन ताडयेत्‌ |

१ प्रापथितव्यभिति पाठाम्तरम्‌।

aed विवादरल्लाकरे (37)

श्रनुयोज्यः प्रष्टव्यः | रूपं gearfeeu, संख्या चतुष्कादिका ्रादिग्ररणादपदइतजात्धादिकं, प्रनष्टाधिगतात्मनष्टा धिगतरङितात्‌ | विकल्यस्त॒ रच्णज्ञोशस्या रपत्वमध्यत्वमरत्वेनतव्यः । यान्नवल्वयोक्रक- श्रफादन्यविषयश्चेतत्‌ । प्रनष्टाधिगतं, ved sae warefern, युर ैतद्र्षणपरैः । इभेन गजेन | 1024. चापस्तम्बः |

प्रमादादरण्ये TET ग्राममानौय स्वामिभ्योऽवरूजेत्यनः प्रमादे सकृदवरुध्य तत Hg A सज्येत ।

श्ररण्छरकच्चक दूति शेषः । न ख्च्येतः न वादं कुर्य्या दित्यथेः |

इति ओविवादश््लाकरे शतदानतरङ्कः |

क ee a a ee ee ee ee ९ जद्धंमरटञ्येतेति पाठाम्तरम्‌ | Ry खरटग्येतेति पाठाम्नरम्‌ | ३ वादगतमिति पाठान्तरम्‌ |

AY साहसनामाऽष्टविंशतर ङ्कः |

1025. तच Ale: | मनुष्यमारणं Wea परदाराभिमर्षणम्‌ । पारुष्यमुभयश्वेति सासं पञ्चधा स्मृतम्‌ ॥ wat’ केषाश्चित्यश्चसुः साहसानुकोन्तैनम्‌ | 1026. प्रकतं खाभिमतमाद | सदसा क्रियते कम्मे यत्किञ्चिदलद पितः | तत्साहसमिति प्रोक्तं सदो बलमिहोच्यते ॥ 3a च सारसे बलरचितुनं ज्ञानवारणं, da तु तस्य न्ञान- वारणमिति fara: । तदये नारद्‌ एव वच्छतिर९ | 1027. तया | तत्पुनस्िविधं प्रोक्त प्रथमं मध्यमं तथा । उत्तमश्वेति शस्त्रेषु तस्योक्तं TAU VIF ॥ फलमुलोदकादौनां ्ेापकरणस्य च | भ्गाक्षेपोपमर्दायः" प्रथमं साहसं स्मृतम्‌ I

१ Calta पाठान्तरम्‌ |

₹ परमेति पाठान्तरम्‌ |

१ नारदो व्छयतोति पाठान्तरम्‌ |

४ भङ्गासेपावमर्दादोरिति पाठाग्नरम्‌।

Rec विवादरनाकरे (38)

वासःपञश्चन्रपानानां शदोपकरणस्य च | रतेनेव प्रकारेण मध्यमं साहसं स्मृतम्‌ ॥ व्यापादो विषश्स्रादयैः परदारप्रधषेणम्‌ | प्राणोपरोधि यचान्यदृक्तमुत्तमसादसम्‌ ॥ श्रा दिशन्दार्थोऽगरे wate । केचोपकरणं लादि, ग्टहोपकरणसुदूखलादि? | 1028. aut | maa भेदः स्तेयं स्याद्िशेषरूवच Tera? । आधिः साहसमाक्रम्य स्तेयमाधिष्कलेन तु ॥ आक्रम्य रधितुर्रानि सत्त्वेन वा बलेन चः । safe पौडनं सासं, कलेन तु रचितुर््ञानवारणेन स्तेय- भित्यथेः | 1029. Aq | स्यात्साहसन्वन्वयवत्प्रसभं कम्मे THA | निरन्वयं भवेत्सेयं छत्वापव्ययते च यत्‌ ॥ श्रयमयेः, यच रचकसमच्मेव fea, श्रसौ सान्वयोऽपहहारः

साहसम्‌ | यच तु र्षकासमक्चे परद्रव्यं॑ग्रौलापलापः क्रियते, aad | मनुरपि नारदेन सेका एव |

५

१ सुन्यन्तराशञश्यते दनि मुन्यन्तरवचनाद्बोडगय दूति च पाठान्तरम्‌ | ९ ग्टशोपकरणं षद्‌ पलादोति पाठान्तरम्‌ | 2 तच दश्यते इति पाठान्तरम्‌ | ४ रणेन चेति पाठाम्तरम्‌ |

+ सेयमित्यन्वय इति पाटाग्नरम्‌ |

(38) साष्सतरङ्कः | ३४९.

1030. zeata: | हौ नमध्योत्तमत्वेन विविधं ततप्रकौर्तितम्‌, | SMU CAMA प्रथमो मध्यम उत्तमः | VTA सेतुं पुष्यमुल फलानि च । विनाशयन्‌ दर न्दण्डयः प्ताद्यमनुरूपतः ॥ पशुवस््रान्नपानानि होपकर णन्तथा | हिंसय ्ोरवद्याप्यो fanart दमं तथा ॥ waigal हेमरल्नानि देवविप्रधनं तथा | कोशेयच्चोत्तमद्रव्यमेषां मूल्यसमो दमः ॥ दगुणः कल्यनौयश्च पुरुषापेक्षया पैः । हत्त च wana’ स्यात सङ्गविनिरटृत्तये ॥ wag शतावरं दिश्तान्तः। श्रनुरूपतः विनाशितापदत- मूल्यानुसारेण । पुरुषापेच्या श्राव्छदरिद्र पुरूषापेच्या | श्च यस्य॒ gears सम्भवति, तस्य तन्मा, यस्य afua, तस्य fagmt दण्डः | यस्य तु न मूल्यमाचमपि, ्रतिप्रसद्धि्चो्ंर ae वध दति व्यवस्था | 1031. साष्टसानुखत्तौ नारदः | तस्य दण्डः fara: प्रथमस्य शतावरः | मध्यमस्य तु शस्तननेष्टः पश्चश्तावरः ॥

rr a TN ~~ ~~ ककन

१ परिकौल्तिंतभिति पाठान्तरम्‌।

२ इर्नावधातनोय इति पाठान्तरम्‌ |

₹ अतिप्रसङ्ाखय्यें दति च पाठान्तरम्‌| ४ यद्यति पाठान्तरम्‌ |

१३५० विवादरन्नाकरे (38)

वधः सव्यखदरणं पुरान्निवासनाङ्कने ।

तदङ्गच्छैद्‌ इत्युक्तो दण्ड उत्तमसाहसे ॥

स्यातां WATKAT दौ WARTS तु पूव्वयोः ।

VACATE HA उत्तमसाहसे ॥

श्रतावरः शतमवधियै तत्‌ warat शताधिकमित्ययेः । एवश्च पञ्चग्रतावरोऽपि । अरचापि सत्युरुषाद्यपेकया वस्था । तदङ्गच्छेदः सारसकरणोभताङ्च्छेदः* । पूव्वेयोः प्रयममध्यमसादसयोः । 1032. याज्ञवल्क्यः |

सामान्यप्रभवद्रव्यहरणात्साहसं स्मृतम्‌ |

तन्मूल्याद्धिगुणो दण्डो निवे च चतुरगुणः ॥

अभिघाते तथा भेदे च्छेदे कुद्यावधातने |

पणन्दाप्यः पञ्चद्‌ श विंशतिं तदयं तथा ॥

सामान्यं नानाखामिकं, दन्तैरन्यसखामिकलविवच्वा, तेन पर- FER साहसे इतदरव्यमूल्याद्धिगुणः | तवेवाये fat चतुर्ण इति gatas: । कुद्यावघातादिरूपे साहसे दितोयपादम्‌९ | after बन्धशिथिलौकरण्डेतुःर, भेदः क्रापि बन्धादि- विचरन विशो ayia, एभ्यो बलवान्विमटोऽभिघातनम्‌* एषु कुद्याभिधातादिषु यथाक्रमं पञ्चद शविंशतिचला रि श्त्यण्ण दण्डाः |

१ साडसकरणभूताङच्छेद्‌ इति सारसकनेभूताङ्गच्छेद दूति च पाठान्तरम्‌। e ददितोयपदमिति पाठान्तरम्‌ | ३ खअभिघातोऽज शिथिलोकरणडेतुरिति पाटाम्तरम्‌ |

४ विमरंनवभिघातनमिति पाठान्तरम्‌ |

(38) aIwaary: | aur

अरभिधातादौ तु यावत्कु्यं मन्दौग्छतं, तावदपेक्चयाऽपिर सारस-

कोपाश्च |

1033. मलः। द्रव्याणि ‘fears यो यस्य ज्नानतोऽन्नानतोऽपि वा | स तस्योत्पा दयेत्त॒ष्टिं रान्न दद्याच सत्समम्‌ ॥ श्रचापि विरोधपरिहारे विषया दिवेशिश्चसुन्ेयम्‌ |

1034. तथा |

चम्मेचाभ्भिकभाण्डेषु काष्ठलोष्टमयेषु च |

मुल्यात्यश्वगुणो दण्डः पुष्यमूलपालेषु च ॥

aif चमोमयसुपानहहादि । चम्मेचाभ्भिकेति प्रथमचमोपदं स्युटा वदन्ति । काष्ठमयं प्रस्थादि, werd घटादि । श्रत पुष्यादौ मूल्यपञ्चग॒णो दण्डः प्वैसुक्रो weal, मनुना पुष्यादावेव शताद्यदण्डवणेनं पुष्या दिवेशिष्येम seer, wa पुष्पादिखामितोषोत्ाद्यो? न्यायसाम्यात्‌ |

1035. कात्यायनः | छतं WUE वा HANEY यो नरः | प्राप्रुयात्सादइसं Yor RAT स्वाम्युदाहृतः ॥

er

१ तावत्छल्नौ करणमिति पाठान्तरम्‌ | ९ द्रवं डिस्याखिति पाठान्तरम्‌ | ३ तोषोऽ्यत्पाद्य दूति पाठान्तरम्‌ |

३५२ विवादरनाकरे (38)

चतं किञ्चिन्न, भङ्गोऽद्धंनाग्नः, उपमः सब्वेनाशः | द्रव्य fre कुद्यातिरिक्रम्‌९ । महामूल्यमल्पाभिघातेनाऽ्यनुपयुक्रतां यद्‌ याति फटिकादि, तदभिपरेतम्‌ । तेन नाभिधाते तथा भेदे इत्यादि aga विरोधः। नापि परस्परर्लघग॒रूणां चतादौनां समानदण्डप्रयोजकत्वमिति |

1036. ATTA: | दुःखोत्पादि TS द्रव्यं छिपन्‌ प्राणदरन्तथा । पोडशऽऽद्यः पणान्दण्डयो fara मध्यमं दमम्‌ | गहे qe) दुःखोत्पादि कण्टकादि । प्राणहरं सपदि |

घोडश्पणानाद्यो द्‌खोत्पादिद्रव्प्रचेपौ दण्ड्यः । मध्यमं पण- पञ्चगश्रतम्‌र |

1037. दण्डय द्रयनुत्तौ विष्णः |

खदकुद्यादयुपन्नो* मध्यमसादसं तच्च योजयेत्‌ |

तत्‌ चकुद्यादिभेत्ता योजयेकतिसंस्कय्यीत्‌ । पूव्वं॑यान्न- qa कुद्यमा चसम्बन्धिनि ears दश्पणणत्मको, दण्ड उक्तः | दूह च ग्टहसहितकुद्यादिगते प्रोढविदारणे मध्यमसादसमित्य- विरोधः. ।

१ कुाद्यतिरि क्रनिति पाठान्तरम्‌ |

२ परस्प्ररभिति पाठान्तरम्‌|

१ पणण्तपश्चकभमिति पाठान्तरम्‌ |

४ ग्टहकुयाद्युपमेक्तेति पाठान्तरम्‌ |

५ विंशतिपशात्मक दूति पाठान्तरम्‌ |

q मध्यमसाहसमुक्रमित्यविरोष दति पाठान्तरम्‌ |

(38) सासतरङ्कः | २५३

1038. ब पौ ड़ाकरं द्रव्यं क्षिपन्दण्डयः पणशतम्‌, |

श्रच पौडाकरद्रयस्य डे By कुव्व॑तः षोड्ग्रपणदण्डाभिधानं याज्ञवस्वयस्य, विष्णोश्च asa पणग्रतदण्डाभिधानम्‌ । aca’ पोडातिश्यहेतुलादेतुत्वाभ्यां व्यवस्था |

1039. aut |

साधारणापलापौ च प्रेषितस्याप्रदाता च fua- पुचाचाययाज्यर्िजामन्धोन्यमपतितत्यागौ चर । नच तान्‌ जच्यात्श्रद्रप्ररजितानां 2a fos भोजक- ्रायोग्यकम्भेकारौ च समुद्र हभेद्‌ कश्चा नियुक्त एपथ- art च पश्रनां पुं्वाभिघातकारौः च ।

प्ररजितग्रब्दोऽच बौद्धा दिशब्दपरः० | समुद्रगहभेदको सुद्रित- ग्टसुद्रामेोचकः | श्रये वत्तेमानमनियुक्तमिति पदमचापि योज्यम्‌ |

१ पणं शतमिति पाठान्तरम्‌ | . ₹२ तवेति पाठान्तरम्‌| ट अन्येषामपतितानां त्यागो अन्योन्यापतितत्यागो चति पाठान्तरम्‌ ¦ ४ Re प्रत्रज्जितानाभिति पाठान्तरम्‌| ५. अनियुक्तख एपथकारोति पाठान्तरम्‌ | € पुंस्त्वोपघातकारोति पाठान्तरम्‌ | ° बौद्धादिपर दूति पाठान्तरम्‌ | 23

२५४ विवादरत्राकरे (38)

1040. gaa a: ¦

BYU कामचारेण WTA वध्यः | रजस्वलां शिफाभिस्ताडयेत्‌ |

कामचारेण खेच्छया । treet स्ुशन्तोमिति गेषः।

शिफा भिटं चनेतेःरं |

1041. यान्ञवल्कः | अर््याक्रोश्णतिकमसद्वाठभाग्यौप्रहार कः | सन्दिष्टस्याप्रदाता च MARTENS: ॥ सामन्तकुलिकादौनामपकारस्य कारकः | पञ्चाशत्पणिको दण्ड रुषामिति विनिश्चयः ॥ सखच्छन्द विधवागामौ विक्रुष्टनभिधावकः | अकारणे च विक्रोष्टा चाण्डालग्रोत्तमान्‌ स्पृशन्‌ ॥ श्रद्रप्ररजितानाञ्च देवे पिश्ये च भोजकः | अयुक्तं शपथं कुरव्वन्नयोग्योऽयोग्यकम्बेत्‌ ॥ दृक्ष-शषद्रपश्रनाश्च FRIAS प्रतिघातरत्‌ | साधारणस्यापलापौ दासौगभविनाशकः ॥ पितापुचख रृभाददम्पत्याचाग्यश्ष्यकाः । रुषामपतितान्योन्यत्यागौ च शतदण्डभाक्‌ ॥

९ ww वध्य दूति पाठान्तरम्‌ | ९ खननवेभैरिति पाठान्तरम्‌ |

(38) ACAALF: | २५१

र्षयोऽ्घांहं ्रचाय्यादिः। श्रतिक्रम श्राज्ञालद्ननं, प्रहार- स्ताडनम्‌ । सन्दिष्टस्य afew) सामन्ताः खग्टदकरेचारि- स्थायिनः कुलिकाः खकुलजाताः । श्रादिशब्दादन्येऽपि खमगरामेह्भुताः खदे शो्धताञ् गह्यन्ते | खच्छन्द विधवागामो नियोगाभावेऽपि तद्गामो | किक्रष्टे चोराद्याकरान्तेराद्ृतेः wafer धावकः शक्रः सन्निति शेषः । sah woe watat गामो- त्याच्या श्रयम्‌र |

sai: शद्रा दिः, sand aa प्रतिग्रहादि, तेन प्रतिग्रहाद्य- ara: सन्‌ प्रतिग्रहा दिकारोत्ययैः। ्-नुद्रपशनाञ्च पुंसवसखति- टृक्ताणामोषधादिना dee फलप्रसवग्क्तेः प्रतिधातकः । एवं FRI दस्याद्यपेक्तया | साधारणापललापौ भ्रन्यसाधारणं द्रं सखसाधारणोकत्य वञ्चकः | ठषेति पठे ast alae दति नेयम्‌* ।

1042. Aq: |

a arat a पिता नस्तौ न पुचरूथागमहति | AAA AAT AAT AT AT दण्डयः शतानि षट्‌ ॥ ait विहितसत्काराद्यना चरणं, wlmegisa पननौपरः |

९ कुलजाता दूति पाठान्तरम्‌

2 WEI कते दूति पाठान्तरम्‌

द दत्याद्याकारमिति पाठान्तरम्‌|

४ अपरसाधारणे द्रे निष्कम्यवश्चक दूति पाठान्तरम्‌ | ५ ज्ञेयमिति पाठान्तरम्‌|

३५६ विवादर्नाकरे (38

1043. श्ङ्लिखितौ |

न मातापिचोरन्तरमिच्छैत्प॒चः' कामं मातुरेव यत्‌ सा fe साधारणौ पोषणौया चरः न ya प्रति- मुच्येतान्यव सोचामणौयागाजनौवनरणान्मातुरेव- मत्याज्या माता तथा पिता सपिण्डा गुणवन्तः सव्व UTM, यचसत्यजेत्कामाद पतितान्‌" स दण्ड प्राप्रयाद्िश्तम्‌ |

रच विष्ण-याज्ञवल्वययोः शतदण्डो विदुषोरन्योन्यत्यागे | aya षट्‌ शतदण्डो विदुषा कामादेकतरत्यागे | शह्खःलिखितयो-

दिंशतदण्डस्तु कामाद्‌ विद्वत्तया एकतरेण त्यागे । एवञ्च facut. रन्योन्यत्यागेऽप्यनयेव fent दण्ड ww: |

1044 तथा |

न मातापितरावतिक्रामेन्न गुरून्‌। चयाशामति- RAST AE! |

श्रतिक्रमोऽच पदाभिघातः। श्रमिघातकरण्च्येवाङ्गस्य च्छेदनम्‌

1045. विष्णः ।

येषां देयः पन्धाक्तेषामपथद्‌ायौ कार्षापणानाच्च

—-_ — = ----~ ~~~ ~ ----~------

९ नतर विष्छेद्‌ न टच्छेत्‌ कामं विशेषत cae: मातुरेव wat न cq गच्छेन्‌ पुव दूति पाठान्तरम्‌ |

₹ पोषणो चति पाठान्तरम्‌|

ॐ न पुवः प्रतिमुश्येत मुक्तो न भवेदित्यथंः।

४ चन्त्यजेदपि तान्‌ कामाद्‌षतितानिति पाठान्तरम्‌ |

(38) साहइसतर्ङ्कः | २३५७

विंशतिं दण््यः। अआसनाैस्यासनमददचः पजाह - मपुजयंश्च प्रातिवेश्यन्राह्मणनिमन््णातिकामौ च निमन््यित्वा भोजनादायौ च निमन्तरितस्तथेत्युक्ता अभुच््रानः स्वणंमाषकंः निकेतयितुश्च fara’ ।

येषामिति येषां पन्था देयो भवति, तेषामपयद्‌ायो पथिदायो न भवतोत्यथेः । निकेतयितुनिंमन्तयितुः । प्रातिबेशत्राद्यण- निमन््णातिक्रामो श्रसत्यपि दोषे प्राप्ने निमन्ल्णावसरे निर- न्तरग्टहवा सित्राद्मएनिमन्णाखोकारो |

1046. मनुः |

प्रातिवेश्यानुवेश्यौ च कल्याणे विंशतिदिजे | अरहावभोजयन्विप्रो Safa माषकम्‌ ॥

aan विंग्रतिदिजे-विंश्रतिदिजा भोज्या wa तच । तेन तच कल्याणे प्रा तिवेश्धानुवेश्यो निरन्तरेकान्तरग्टहवासिनौ विप्रो भोजना हावभोजयन्म्राषकं दण्डमरंति। माषकश्चाच Tet बोद्धयः। उभ्तर शोके मानवेन ्रधिके ूतितुल्यात्मके प्रा तिवेश्वश्रोजरियाभोजन- रूपेऽपराधे विशिष्य हिरण्छमाषकद्ण्डामिधानादिति दलायुधः |

ncaa -~--------- ˆ -----~

१ कार्षापण्पश्चविंशतिनिति पाठान्तरम्‌ |

₹ अन्स्यारेगं कुव्वत्निति पाठान्तरम्‌ |

> सुवणेमधिकमिति पाठानरम्‌।

४ चिगुणएभिनोति पाठान्तरम्‌ |

५ तेषामपथद्‌ायो न भवेदित्यथे दूति पाठान्तरम्‌ |

२५८ विवादरन्नाकरे (38)

1047. मव्छपएराशे ।

आमन्त्रितो fast यस्तु वत्तमानः प्रतिग्रहे । निष्कारणं न गच्छेत्तु स दाप्योऽ्टशतं दमम्‌ | प्रतियहाथनिमन्तिता विना कारणेन यो न गच्छति, तस्या STAM पण दण्ड इत्यर्थः । 1048. तथा । तरिकः स्थलजं शर्वं THT: पणान्दश | ब्राह्मणप्रातिवेश्यांसतु तददे वानिमन्त्रयन्‌ | तरको नद्या दिसन्तरणशएल्कंग्रएनियुक्तः? । ब्राह्मणाश्च ते प्रातिवेश्याशेति ब्राद्यणएप्रातिवेश्वाः | 1049. भनुः | Miia: श्रोचियं साधुं भरूतिषृत्येघभोजयन्‌ | तदन्नं faye दाप्यो हेर ण्यञ्चेवर माषकम्‌ ॥ तदन्नं तद्भोज्यमन्नं द्विगुणं दाप्ोऽभोजिताय, रेरण्ञ्चेव माषकं राजे | 1050. मनुः । पितापुच्विरोधे तु साश्िणां दशपणो <a: | यस्तयोः सान्तर स्यात्त तद्य त्रत्तमसाहसम्‌ | सान्तरः स्यात्तयोमेध्यगो wat पिरोधसुत्पादयेत्‌ |

ane er ae ----- ~ ------~ me ----

१ तरिज दूति पाठान्तरम्‌ | २ नद्यादिगन्त्‌ः श्ठन्कग्रइणनियक्त दूति पाठान्तरम्‌| ३ डिरण्णदधेवेति पाठान्तरम्‌ |

(38) साहसतम्ङ्खः | Bye

1051. याज्ञवल्क्ः । पितापुचविरोधे तु साक्षिणस्िपणो <a: | अन्तरे च AMA: स्यात्तस्याष्यष्टशतो SA: |

ऋष्टशता दमः, we ग्रतानि यस्िन्दमे सोऽ्टग्रतो दमः | aa चोत्छष्टगुणेन पिच्रादिना विरो facut दमः, BATT तु विरोधे याज्ञवल्व्योय दति ज्ञेयम्‌ । मिताक्षरायान्त्‌ त्याण्यष्टगुणो दम दरति पठितं याख्यातश्च पितापुत्रयोः कलहे यः साच्यमङ्गो- करोति, पुनः कलहं कारयति? स quay दण्डयः | ay तयोः सपे विवादे quara प्रतिश्ठभेवति, चक्राराद्यप्तयोः कलं कारयति, सोऽपि चरिपणादष्टगुणं चतुवि पतिपणान्दणडय इति |

1052. दण्ड raqaut विष्णः ।

MAU ब्राह्मणस्य दूषयित्वा, षोडश सुवर्णान्‌ जात्यपदारिणा शतं, सुरया वध्यः | छषचियं दूषयितु- wee, वैश्यं दूषयितुस्तदङ, ae दूषयितुः प्रथम- साहसम्‌" |

श्रभच्यं॑विण्छु ता दि । जात्यपदहारिं सुर व्यतिरिक्रं लषएनादि, सुरायाः एयगुक्रलात्‌ | शुद्रस्याभच्छं कपिलादृग्धादि, निषिद्धं पञ्चनखमांसादि, तदद्धं तदद्धंमित्यजरायवरितस्तत्यदाथः |

१ न पुनः कलं वारयतोति पाठाक्नरम्‌। ९ ब्राह्यणदुषयिता दूति पाठान्तरम्‌|

3 पणानिति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रथम साहसमिति पाठान्तरम्‌|

२९० विवादरत्ाकंरे (35)

1053. AIT | दिजं प्रदृष्याभश्येण दण्डय उन्तमसाइसम्‌ | afad मध्यमं वेश्यं प्रथमं शरु्रमर्चिकम्‌ |

1054. Aq | अभश्यमथवाऽपेयं वेश्यादोन्‌ प्राश्यन्‌' दिजान्‌ । जघन्यमध्यमोत्कृष्टान्‌ दण्डानदेदयथाकरमम्‌ ॥ पणाः AZ भवेदण्डश्चतुःपथ्चाश्देव तु | श्रच विष्णक्तो दण्डो ब्राह्मणादिषु उत्तमेषु दूषितेषु, मन्वायुक्र- यानन्तमेखित्यविरोधः | 1055. तथा | शासितारः खयं कार्य्या राज्ञा निर्विषयास्तुर ते । श्रनेन स्वयमेव जात्यपारिणो ये श्रभच्छभक्षणं Had, ते खदे शाद्राज्ञाऽपसारणोया इत्यक्तम्‌ | 1056. aaa विष्णः |

जातिं शकर स्याभश्यस्य भक्षयिता विवास्यः |

1057. याज्ञवल्कयः । जारं चोरेत्यमिवदन्दाप्यः पञ्चशतं दमम्‌ | उपजौव्य धनं सुश्च॑स्तदे वाष्टगुणोकुतम्‌ |

१ ग्राहयश्निति पाठान्तरम्‌ | ९ ग्रासितार दूति पाठन्नरम्‌। ९ निर्वासनस्तुते दति पाटानरम्‌।

(38) साहसतर्ङ्कः | ade

यो जारं कुलंश्रादिभयाञ्चौर दूति श्रपद्कते, स पञ्च्रात पणानिः दण्डयः । यदि तु तस्मादेवोत्कोचरूपं धनं ग्रहोला जारं मुञ्चति, तदा तद्‌न्कोचधना दष्टग॒णं दाष इत्यथः | 1058. तथा | खताङ्गलप्रविक्रतुगु रोस्ताडयितुस्तथा । राजयानासनारोढदंण्डो मध्यमसाहसः ॥ aye वस्त्रा दि, येन तेन feat, sat वा येन दृश्यते तेत्‌ । तद्रुपमप्रकाश् किक्रेतुमध्यमसाहसो दण्ड cap) gat स्ताडयितुल्ताडनेता वनुपस्यिते दति ia: | राजयानासनारोदुः राजाज्ञां विनेति se: । 1059. मनुः | अभिचारेषु सर्व्वेषु कर्तव्यो दिशतो दमः मुलकम्मणि चानाप्तेः छत्यासु विविधासु च | अदूषितानां द्रव्याणां दूषणे मेदने तथा | मणौनामपवेषे तु दण्डः प्रथमसाहसः ॥ यो लोभादधमो जात्या जौवेदृत्कृ्टजातिमिः। तं राजा निधनं छत्वा शिप्रमेव प्रवासयेत्‌ |

९ ` बद्नोति पाठान्तरम्‌ , ₹ पश्चश्तपणानोति पाठान्तरम्‌। ३ राज्ञा विनेति पाठामारम्‌।

द्र विवादरुनाकरं (38)

श्रभिचारेषु wag श्येना दिरूपेण श्रनपराधिनं प्रति fire arty, मूलकम्मेणि च भेषजा दिग्रयोगे श्रनात्रैर हितैषिभिः क्रियमाणे | ware उच्वाटनादिरूपासु श्रसदृशौषु कनतुददिंश्तो दम इति पूवको काथेः। अदूषितानां द्रव्याणां दूषणे रसद्रव्यसंसर्गेण द्‌ष्टवापादने, येषां भेदनमाचेणेव विघरनं तेषां भेदे, मणोनां सुक्रादौनां श्रपवेधने, प्रथमसाहसो दण्ड दति दितोयश्रोकार्यः; यो वेश्यादि- रुछष्टस्य चत्रियादेः कम्मण wad, तं धनरौनं कत्वा |e. ज्निःसारयेदिति ठतोयश्नोकाथः।

1060. FTIR: |

विप्रत्वेन तु AEM जौवतोऽष्टश्लो sa: | विप्रतेन ब्राद्यणलिङ्गघारणेन |

1061. Ag |

संक्रमध्वजयष्टौनां प्रतिमानाश्च Hea: | प्रतिकुर्यात्स aed दद्यात्पश्चशतानि च ॥

संक्रमो जलोपरि गमनोचितः काष्ठा दिबन्धः, साकम्‌ दूतिर यस्य प्रसिद्धिः, wast देवतायतनादि विद्धम्‌ । यष्िटतडागाय- तनादिवष्टि९ । प्रतिमा देवतादिप्रतितिः । afters THAT |

ee ~+ ~ ee oo ae - -- ------ ee ~

१ श्येनयागादिष्विति पाठान्तरम्‌| र संक दूति पाठान्तरम्‌ | र यश्टिर्टनागायतनादिवशटिरिति waranty |

(38) ACAI: | ३६३

1062. MIATA: |

इरेद्धिन्द्याद देच्ापि देवानां प्रतिमां ate | तद्ुश्चेव यो भिन्द्ात््राप्ुया्पुन्वसाहसम्‌ ॥

1063. विष्णुः |

अभ्यस्य Wars विक्रयौ देवप्रतिमाभेदकश्च उत्तमसाहसं दण्ड्यः |

श्रच प्रथमादिसाहसानां विकल्पः प्रतिमापकर्षोत्कर्षाभ्यां परि- स्थाष्यः | 1064. नारदः।

अविक्रयाणि विक्रीणन्‌ ब्राह्मणः प्रच्य॒तः पथः? ।

मागे पुनरवस्थाप्यो राज्ञा दण्डेन भूयसा | 1065. WEtafaar |

प्रतिमा रामक्गृपसंक्रमध्वजसेतुनिपानभङ्गेषु तत्स- सुत्धापनं प्रतिसंस्कारोऽटशएतञ्च |

दण्ड दूति ie: | निपानं गवादिजलपानाथं कूपसमौपङृतजला- धारः, प्रतिसंस्कवारः पुनः सन्नोकरणम्‌ । उन्छष्टप्रतिमा दिभङ्ग- aye दण्डः | श्रनुक्छष्टप्रतिमादिभङ्ग तु मानव दत्यविरोधः 1066. च यस्तु पुव्वनिविष्टस्य तडागस्योदकं Eta | अआगमश्वाप्यपां भिन्द्यात्स दाप्यः पूव्वसादसम्‌ |

१ प्रश्यतत्रत दूति पाठान्तरम्‌ | २ उत्कुटप्रतिमाभङ्गेऽयमिति पाान्तरम्‌ |

ade विवादरन्नाकरे (38)

तडागभेदकं CNTY शुद्धवधेन वा |

तद्वापि प्रतिसंस्कुय्योदद्याचोत्तम साहसम्‌ ॥

gaffe yafera स्रानपानादावपयुक्तसेति यावन्‌ । श्रागमो येन aaa’ तडागः पयसा wad, तं यो भिन्द्यात्‌ निरुन्ध्यात्‌, तस्य पव्वेसाहसो दण्डः । श्र मञ्जनेनेति गेषः, बरद्धवधेन वा जलादन्यच गलनाडोबन्धादिना | प्रतिसंखारो- लमसादसयोः समुच्चयः |

श्रच च दितौयद्मोकेन तडागभेदके उन्तमसारसाभिधानं Wed mare गापेच्तया उत्कषमादायेत्यविरोधः | तोयाधारविगेषारेव विकल्य दृत्यन्ये | 1067. हन्यादिः्यनुन्तो विषः |

सेतुभेदकतश्च |

शद्खःलिखितवा क्यस्यसेतभङ्ग पेया तिग्रयितसेतुभङ्गोऽच faafaa दरति दण्डविकन्पोपपन्तिः |

शारौरोऽङगच्छेदो बेत्यनुदत्तौ | 1068. wefafed |

वापौतडागोद्‌पामेदमागेरसद्रव्यदूषणेऽदासौदास- सम्प्रदानकरणे |

तौच्छएश्लाकादिना मागेदूषणे विषादिनारसद्रव्यदूषणे

ate कनक = = > ~ - -------~ ~ --- ~-- - - --~- ~~~ ~

१ amafa वद्मंनागत्येति च पाठान्तरम्‌ | ₹ विषमादिमेति पाठाम्नरम्‌।

(38) साहसतरङ्कः। ady

श्रदास्याञ्च दासाय ara शरौरो वधात्मको दण्डः, खन्पे afena Paar वा |

1069. याज्ञवक्क्यः | विषाभिदां स्तियञ्चेव पुरुषप्रौमगर्भिणौम्‌ | सेतुभेदकरौश्वाप्षु शिलां बद्धा प्रवेशयेत्‌ ॥ विषाध्िदां पतिगुरुनिजापत्यप्रमापणौम्‌ | विकणकरनासोष्ठौ छत्वा गोभिः प्रमापयेत्‌ |

विषाभ्िदां gent सेतुभेदकरोौञ्च fad यदा तस्या गर्भो न भवति, तद्‌ा wy शिलां बद्धा प्रवेशयेत्‌ । विषायिदां विषा्ि- दानेन पतियुरुनिजापत्यप्रमापणोः विकणंकरनासौषटोः कवा गोभिः प्रमापयेन्मारयेत्‌ । मितात्तरायान्तु प्रयमविषाग्निदामिति स्थाने किप्रद्‌ष्टामिति पठितं, बाख्यातञ्च विगरषतः प्रद्‌ष्टामिति |

1070. यमः। उल्काग्रिदायकाश्चौरा घातकाश्चोपधातकाः। खशरौरेण दण्ड्याः स्यर्मनुराह प्रजापतिः ॥ निषिद्धशरोरेतरदण्डविषयमेतत्‌ । खशरोरदण्डोऽप्वापराधा-

नुरूपो faafaa: |

1071. AAAS: | कछषेचवेप्रसग्रामवनविवौतखलदाहकाः | राजपल्न्यभिगामौ च दग्धव्यास्तु कटाभ्रिना ॥

न

१९ विषाग्रिद्‌मेवेति पाठान्तरम्‌|

२६६

विवादरुन्नाकरे (38)

कटो वौरणमयः |

1072. काव्यायनः।

प्राकारं भेदयेदयस्तु पातयेच्छा तयेत्तथा' । बभ्नोयादम्भसो मागे प्राप्ुयात्पृव्वेसाहसम्‌ |

1073. Ha |

प्राकारस्यानुभेत्तार परिखाणाञ्च पुरकम्‌। दवाराणाच्चेव भेत्तारं धिप्रमेव प्रवासयेत्‌ ॥

राज्ञः कोषापहन्तुशच प्रतिक्रुलेघ्रवस्थितान्‌ः | धातयेदिविधेद॑ण्डेर रौणाञ्चोपजापकान्‌? ॥

Tey रस्राधिकूताः परस्वादायिनः WaT: |

WOT भवन्ति प्रायेण तेभ्यो Tafear: प्रजाः ॥

ये काथिभ्योऽथमेवं हि zaly: पापचेतसः | तेषां सव्वस्वमादाय राजा कुर्य्यात््रवासनम्‌ | विनियुक्तासतु कार्येषु न्युः कम्माणि काच्िणाम्‌। धनोष्मणा पच्यमानानिःस्ां ATT AT: ॥

कोषो राज्ञामथेसञ्चयः | उपजापकावा प्रभेद्कान्‌* airfare:

व्यवदरद्यः काथिणणमर्थिप्रत्यथिनाम्‌ |

~

१ तथा तं पातयेत वेति, पातयेच्छातयेत वेति च, पाठन्तरम्‌। २ प्रतिकूलेष्‌ च स्धितानिति पाठान्तरम्‌ |

३ वोराणाश्चोपञापकानिति पाठान्तरम्‌|

४ मन्त्रभेद्कानिति पाठान्तरम्‌|

(38) साहसतरङ्गः। ३६७

1074. याज्ञ॒वल्ब्छः | ये राप्राधिकृतात्तेषां' चारैक्ात्वा विचेष्टितम्‌ | साधृन्‌ सम्मानयेद्राजा विषरौतांस्तु घातयेत्‌ | TRAN विनो द्रव्यहौ नान्‌ कृत्वा प्रवासयेत्‌ | सद्‌ानमानसत्कारान्‌ ओचियान्वासयेत्सद्‌ा ॥ सदानमानसत्कारान्‌ कतदानमानप्रूजा सना दिःप्रतिपत्तोन्‌ | 1075. तया , अवध्य(न्ं) यश्च बध्राति ‘ag यश्च प्रमुञ्चति | अप्राप्तव्यवहारञ्च स दाप्यो दममुत्तमम्‌ ॥ ्रवध्यमनपराधिनमप्राप्तयवदहारं चवहाराथंमानोतमनिर्व्वाहित- व्यवहारं तञ्च न aytara वा सुद्धेदिव्यथः | 1076. विषा ; | दण्द्यसुन्मोचयन्दर्डादिगुणं दण्डमावदहेत्‌ | नियुक्तशचाप्यद्ण्व्यानां दण्डकारो नराधमः ॥ 1044. कात्यायनः। राजक्रौडासु ये सक्ता राजटच्युपजौविनः। अप्रियस्य तु वक्तारो वधं तेषां प्रकल्पयेत्‌ ॥ राजक्रोडासु राजासाधारणक्रोडासु ये सक्ताः तदनुमतिं विनेति

ne - --- ~~~ ~ ~~~ ~ a ~ ---- कि

१ राषट्ाधिृतस्तेषामिति पाठान्तरम्‌|

e qagfafa पाठान्तरम्‌।

> —wfafeaaaercfafa पाठान्तरम्‌ |

४ तच्च antag मुद्चदित्यथं दति पाठान्तरम्‌ | ५ यो वक्ता वधं तस्येति पाठान्तरम्‌ |

३६९८ विवादरन्नाकरे (38)

we: ) एवं राज्ञः प्रजापालनरूपां afi तदनुमतिं पिना श्रालम्बन्ते ये ते, ये च राज्ञ एवाप्रियवादगशोलाः. | 1078. तथा |

प्रतिरूपस्य RAT प्रेक्षणाः प्रकराश्च ये। राजाथमोषकाश्चैव प्राप्तुयुविविधं वधम्‌ | प्रतिरूपस्य राजवेशस्य राजानुमतिं विना कारकाः, Daa: राजकाय्थेवाधे नृत्यारि्ञकाः | प्रकरा ये दण्डाख्यं करं प्रहृष्टं ete | 1079. न्यादित्यनुरन्तौ विषः ये चाकुलौना राज्यमभिकामयेयुः। AGMA राज्ञो यत्कुलं तदप्रूताः | 1080. याज्ञवल्कयः | ऊनं वाप्यधिकं वापि लिखेद्यो राजशसनम्‌ | पारदारिकचोरो वा FAT दण्ड TAA: ॥ राजगशरासनमियदेयमियद्रा द्यमित्यादि राजादिष्टम्‌२ | 1081. प्रङ्ूलिखितौ । करूटशसनप्रयोगे राजशसनप्रतिषेधे क्रूटतुला- मानप्रतिमानव्यवहारे MITTS RST वा |

कूट शासनप्रयोगे कूटराजाज्ञादेरनुष्ठाने, राजशासनप्रतिषेधे

_—— ~~ ~ ~~ re -------~--------~-----~-- --~ a nee --~- ~~~ - - --~~----

१ राज्ञ रवाप्रियषादिनः श्चप्रियवादशेला दति पाठान्तरम्‌। २ प्रका दृति पाठान्तरम्‌| > Usfestafa पाठान्तरम्‌ |

(38) साह्सतरङ्कः | ade

Tarstayra, मानं प्रस्थादि, met मरणरूपः, ae aa तत्कुरुते, विकन्पस््पराधोत्कर्षापकरषाभ्यां खवख्ितः? । ` 1082. काव्यायनः। प्रमाणेन तु कूटेन सुद्रया वापि Aza | RAY साधयेद्यो वे स दाप्यो दण्डमुत्तमम्‌ ॥ प्रमाणेन लेख्येन | 1083. ९ करटशसनकततेच प्रकतौ नाञ्च दूषकान्‌ | स्लौबालत्राह्मणघ्रां चच हन्थाद्दिट्‌सेविनस्तथाः ॥ शासनमिह राजादेशः | प्रतोनाममात्यानां दूषकान्‌ विना ata दोषोद्धावकान्‌, दिट्सेविनः राजद्ेषिसेवकान्‌ | 1084. fray: | खाम्यमात्यसुहृत्कोषराष्रदुगेबलानि राज्याङ्गानि प्रतयः | तदूषकांश्च हन्यात्‌ | स्वराष्-परराष्रयो- रार चक्षुः ATCA हन्यात्‌ | sarees प्रधानशिष्टोऽच विवक्षितः | 1085. याच्चवरचः | श्स्वावधातेः WHA घातमे चोत्तमो TA | शरस््लावधाते Bara | wre घातने गभेविनागश्ने, wuacar-

--- ----- eo -~ ~ ~> ye we

१ व्वस्छाप्य दूति पाठान्तरम्‌ | ₹ इन्धाद्दिद्रेषिणस्तथेति पाठान्तरम्‌ |

३ खाम्यमात्यसुद्त्कोषदण्डराद्मिचाणोति पाठान्तरम्‌ | ४ शस्त्रावपाते इति पाठटान्तरम्‌।

24

३७० विवादरन्नाकरे (38)

TIGER सव्वखदरण्णद्यवबोधात्तदन्यगभेपातोऽच विव- fea: । वध्यगतोत्कर्षापेचया दण्डानां विकल्पः । हलायुधस्तु पुरुषवधे waa: alae वधम दूति विकल्यव्यदस्थामाइ |

1086. SWAT | Ufa Yar: TUS तु मध्यमः | प्रहारेण तु गभ॑स्य पातने SWE GUA: ॥ परिक्शेनायासेन गर्भ्येत्यन्वयः | मषन्येन mre पातने दूति

सम्बन्तेः |

1087. eae व्यापादनेन" तत्कारौ वधं चिचमवाप्नुयात्‌ | तत्कारो सा्तादधकासे |

1088. waa awata: | सासं पञ्डधा प्रोक्तं वधस्तचाधिकः स्मृतः । तत्कारिणो ना्थंदमेः शस्या? वध्याः प्रयतः ॥ प्रकाश्वधका ये च तथा चोपांशुधातकाः। रान्ना सम्यग्धनं* हित्वा इन्तव्या विविधेवधेः॥ मिचप्रा्यथेलोभेवा रान्ना लोकहितैषिणा | म मोक्तव्थाः साहसिकाः सववेभूतभयावहाः ॥

peers ee em ere

~~------ ene A RRR,

१ व्यापाद fata यापारेण लिति च weary | ९ सूपरतिरिति पाठान्तरम्‌।

१ wien दति पाठान्तरम्‌।

४ aufafa पाठाम्तरम्‌।

(38) साहसतरङ्कः। ३७१

लोभाद्वयादा यो राजा न दन्यात्पापकारिणः।

तस्य प्रक्षभ्यते Te राज्याच परिहौयते ॥

मित्प्ाघ्यथेलोभेनं मोक्तव्या cea: किन्तु राज्ञा लोक- हितैषिणा eae दति सम्बन्धः | 1089. तथा|

न्धाभ्रिविषशस््रेशः परान्‌ यस्तु प्रमापयेत्‌ ॥

कोधादिना निमित्तेन नरः सादहसिकसतु & | 1090. बोधायनः।

छचियादौनां ब्राह्मणवधे वधः सव्वस्हर णश्च | तेषामेव तुल्यावक्ृष्टवधे यथाबलमनुरू पञ्च दण्डं कल्पयेत्‌ | छचियवधे ahead ठषभाधिकंः रान्न उत्सजेदैरनिर्यातनाथे शतं वैश्ये दश Ae उषभ- arta: | श्रूद्रवधेन गोवधः स्वौवधश्च व्याख्यातः। अन्यचाचेग्याः पेन्वनदुहोरन्ते चान्द्रायणं चरेदातैय्या ay: छ्षचियवधेन arena: | हंसभासबर्हिंणचक्रवाक- वलाकाकाकोलकमूषिकःनकुलभेकतैलौकबभुनकुला- दौनां वधः xa |

१ बन्धाग्रिविषयन््रेणेति पाठान्तरम्‌) ₹ ऋषभाधिकं वेति पाठान्तरम्‌ |

a आन्य चक्षचियवधवदिति पाठान्तरम्‌ | ४ उदक्या वध दति पाठानारम्‌।

५ कचित्‌ मूषिकपदं wife |

¢ तेलौकेति पाठान्तरम्‌ |

© wrawafata पाठान्तरम्‌ |

३७२ विवादरुन्नाकरे (38)

यदा चकिया aa: शद्रा ब्राह्मणं प्रन्ति, तदा तेषां wad ग्टहोला वधः काय्यैः। यदा तु तेषामेव चतियादोनां मध्ये तुख्यावरृष्टजातोयवधो भवति, afar चतरियवेश्वशद्रान्‌ हन्ति, aut aul, शद्रः श्र, तदा यथाबलं यथासामथ्यमनुरूपं दण्ड- मुत्तमसादसादिरूपं mot वा दण्डं कल्पयेत्‌ | यदा तु ब्राह्मणः च्रियवेश्वशुद्रान्‌ ₹न्ति, तदा क्रमेरेषैतान्‌ दण्डान्‌ Vela | waa sees टषभाधिकं, saad गोश्रतं, शुद्रवधे टषभाधिकगोद्शकम्‌ । शुद्रवचचा चेयोव्यतिरिक्रस्ो - वधे धेन्वनडुद्धतिरिक्रगोवधे च दण्डः | श्राचेयोवधे Gaarged च चजचियवधदण्डः९। इसंभासादौनां वधे शद्रवहण्ड इति वाक्छाथेः | waa छतुमतौ, तैलिकः? कुच्छन्दरिः, बभ्यृनकलः स्यूलनकुलः। एवश्च ganged जलनकुलपरम्‌ | श्रादिशब्देनान्येऽपि fas faafaar: । विडितवधव्यतिरिक्रवधविषयञ्चेतत्‌ | 1091. erate | VRE बहवो यच प्रहरन्ति रुषान्विताः | "मम्बेप्रहार दोषस्तु" घातकस्य उदाहृतः ॥ मम्मेषातौ तु यस्तेषां यथोक्तं दापयेद्धनम्‌ | आरम्भरत्सदहायश्च दोषभाजस्तदञ्तः ॥

१ च्चियवद्ण्ड दूति पाठान्तरम्‌|

२ wate दति पाठान्तरम्‌ |

३ अतरवेति पाठाम्तरम्‌ |

४ क्चित्‌-मस्नप्रडारदो यस्तु घातकः स उदातः | ५ सष्वंप्रहारदोषस्त्िति पाठान्रम्‌।

₹ दापयेदममिति पाठान्तरम्‌ |

(38) साषहसतरङ्कः | B98

खतस्याल्पमहत्वश्व AMA AAA: |

सामथ्यच्चानुबन्धञच्च न्नात्वा fae: प्रसाधयेत्‌ ॥

एकस्य मन्मेघातितदचातिरूपा बहवो यच प्रहारं कुव्वेन्ति, तच मन्मघा तिनमेव यथोक्तं दण्डं दापयेदित्यधः। यथोक्तश्च aerate प्राणिनो घातकानधित्य य उक्तः सः, तदघातिनस्तु दण्ड श्रारम्भ- रूदित्यादिनोक्ः, मम्मेधातिल-तदधातिलनिश्चयाधं चतखेत्या दि | 1092 नारदः।

अविशेषेण waaay दण्डविधिः सरतः | वधाहते ब्राह्मणस्य न वधं ब्राह्मणोऽहंति' ॥ शिरसो मुण्डनं दण्डस्तस्य निव्धासनं पुरात्‌ | ललाटे चाभिशस्ताङ्कः प्रयाणं Teta तु ॥ 1093. सादहसत्तौययोयंमः। न MTU बाह्यस्य दण्डो भवति कर्िचित्‌ | गुप्ते तु बन्धने बद्धा राजा भक्तं प्रदापयेत्‌ | अयवा बन्धनं रज्वा कम्मे वा कारयेन्रपः। मासाङ्गमासं Feats काय्य विज्ञाय aera: ॥ यथापराधं विप्रन्तु विकर्म्माण्यपि कारयेत्‌ | - राजदुष्टानि यो भाषेदर्डो निविषयः स्मृतः ॥

अवध्या ब्राह्यणा गावो लाकेऽस्मिन्वेदिकौ अतिः

भम = re = - ~~~ oe ^~

९ दण्डौ भवति कंडिचिदिति पाठान्तरम्‌,

३७४ | विवादरुन्नाकरे (38)

Ua रचिते यतः पलायनं न भवति, विकर्राणि उच्छिष्ट ` माजेनादौनि। यो राजदुष्टानि भाषते, तस्य दण्डो निविषयः। भिविषयलं देशाननिःसारणमिति९ यावत्‌ ।

1094. चथ AYIA: | यः साहसं कारयति स arent fara दमम्‌ । यश्चेवमुक्काहं दाता कारयेत्स चतुर्गुणम्‌ | कारयेव्छाहसमितिः शेषः | gare ददामौत्येवमुक्तार कार- यति तस्य चतुगणो दण्डोऽनुबन्धोत्कर्षादित्य्ैः |

1095. कात्यायनः। आरम्भरत्सहायश्च तथा मागानुटेशकः | आश्रयः शस्त्रदाता च भक्तदाता विकम्मेणाम्‌ ॥ युञ्ञोपरेशकशैव तदिनाश्प्रवत्तकः | उपेश्षाकाय्येयुक्तश्च दोषवक्तानुमोदकः ॥ अनिषेद्धा wal यः स्यात्सव्वं ते कायेकारिणः। यथाश्क्यनुरू पञ्च दण्डमेषां प्रकल्पयेत्‌ ॥

तदिनाग्प्वन्तैको युद्धोपदेशं विनेव विषादिना armas: | उपेच्चाकारो निषेधे साचादचमोऽपि परादिनापिः निषधानु-

१ देश्ात्रिराकरणमिति पाठान्तरम्‌ |

९ साडइसवचनमिति, वचसेति च, पाठान्तरम्‌ | द दद्ामोति var तदिति पाठान्तरम्‌ |

४ बाद्यादिनादौति पाठान्तरम्‌।

(38) साष्सवङ्कः | ३७५ gear, श्रयुक्तो राज्ञाऽनियुक्रः, घातनौयदोषवक्रा, wet चघातकासम्बन्धर इत्येके | 1096. नारदः | अयुक्तं साहसं त्वा प्रत्यासत्तिं भजेत यः। saree वा सदसि तस्याईविनयः स्मृतः | गृहमानस्तु दौःशौल्याद्यदि पापः स जौवति | सभ्याश्चास्य न तुष्यन्ति Atal दश्डश्च पात्यते ॥ रत्यासन्तिविनयकनतसाज्निष्य, न्रयाद्ा सदसि साहसं छतं, a अ्रवगूहमानलमुक्रम्‌ । तेन॒ सारसमगूहमाने तत्कत्ैरि श्रनधिकदण्डः, गृहमाने afer इति पूर्वोत्तर श्रोकाथेः |

TANG सादसकार्ययऽणन्यायसाहसं कृवा यदि प्रत्यासत्ति प्रायश्चित्तं भजते, खयमेव वा साहसकन्तुलवं निवेद्य दण्डो मे क्रियतामिति वदेत्‌. तस्य यथोक्रदण्डादद्धंदण्डः । aq zim yeaa: तस्मादेव जोवति, तस्य विद्गितादिभिः सादसकारिलं निश्चित्य खल्पेऽपि साहसे ait दण्ड दत्य्थमाद |

इति विवादरुन्नाकरे साहसतरद्कः |

१ निषेधानुकूलकारोति fas gate दश्यते, पर निषधानुकूलाकारोति ay- च्छते दूति ध्येयम्‌ |

२ धातकासम्बद दूति पाठान्तरम्‌ |

दे रुतेनेति पाठान्तरम्‌ |

४ निश्िन्वन्ति तस्येति पाठान्तरम्‌ |

WT घातकान्वेषणं नामोन- चत्वारिशतर ङः ।

1097. तच याक्वस्कावयः | अविक्नातहतस्याशु RAE सुतबान्धवाः. । प्रष्टव्या योषितश्चास्य परपुंसि रताः Fas ॥ स्ौद्रव्यटत्तिकामो वा केन वा area गतः | तत्प्रदेशसमासन्नं एच्छेदापि शनैः Wet: ॥ तत्रदे श्रसमासन्नं इननदे श्समोपस्थम्‌ |

1098. इष्टस्प्रतिः। हतः dead यच घातकस्तु न दश्यते | पव्यवैरातुमानेन ज्ञातव्यः स ACY ॥ प्रातिवेश्यानुवेश्यौ च तस्य मिचारिबान्धवाः। प्रष्टव्या राजपुरुषैः सामादिभिरुपक्रमैः ॥ विक्ञेयोऽसाधुसंसगौचिहद्ोढेन मानवेः? | रखषोदिता धातकानांर तस्कराणाश्च भावना ॥

— ------ --- ~~~

न

¢ कलष्दस्य खबान्धवा दूति, ATVI खबान्धवा दूति च, पाठान्तरम्‌ | ~ ~

» fasten वा नररिति पाठान्तरम्‌।

१ र्षा हि घातकानाश्ेति पाठान्तरम्‌|

(39) चातकान्वेषणतरङ्कः | ROO

TSA: AKA! यस्तु न तत्काय्ये प्रप्ते |

शपथेन विशोडव्यः सव्ववादेषयं विधिः ॥

तत्काय्ये इननरपं, न प्रतिपद्यते ye: सन्नानुमन्यते | 1099. व्यासः |

ज्ञात्वा तु घातकं सम्यक्‌ ससहायं सबान्धवम्‌ |

हन्याचचितरर्वधो पायै रुदेगजनकैन्टपः॥

ITE द्रव्यसहितसदहायो विवक्तितः। दह ' लत्यन्तसन्निडितसदाय दति न तेन ae विरोधः | बान्धवाश्च ये साहसकर्तारं बुद्धाऽपि न तं परित्यजन्तिः |

1100. seata: |

feaifaqal मोच्यः स्याद शुद्धो वधमदंति | निग्रहानुग्रदाद्रान्नः alfa seer ॥

इति विवादरुन्नाकरे घातकान्वेषगतरङ्कः।

१ शङ्कित इति पाठान्तरम्‌ | २ सखायमारस्भरृतघदहायं घातकं साडखकर््तारं बद्धापि न तं परित्यन्तोनि पाठामरम्‌।

अध संगृहणं नाम चत्वारिशरत्तर ङ्गः |

1101. aa teuta: | पारुष्यं दिविधं प्रोक्तं सादसञ्च बिलक्णम्‌' | पापमूलं संग्रहणं चिप्रकारः निबोधत | बलापाधिृते द तु ठृतौयमनुरागजम्‌ । तत्पुनस्िविधं प्रोक्त प्रथमं मध्यसुत्तमम्‌ ॥ अनिच्छन्त्या यक्रियते सुप्तोन्मत्तप्रमत्तया | प्रलपन्त्या वा रदसि बलात्कारक्तन्तु तत्‌ ॥ छद्मना दमानौय गत्वा वा तत्खसद्मनिः | संयोगः क्रियते यस्यादुपाधिक्घतं* विदुः ॥ अन्योन्यचक्षूरागेन दूतौ सम्प्रषणेन च । छतं रूपावलोकेन ज्ञेयं तद्‌नुरागजम्‌ ॥ 1102. वासः |

संग्रहस्तिविधो Fa: प्रथमो मध्यमस्तथा । उन्तमश्ेति शस्त्रेषु तस्योक्तं लक्षणं प्रथक्‌ ॥

en ee

~~~ ee

१ feaaufafa पाठान्तरम्‌ |

2 चिराकारभिति पाठान्तरम्‌|

द वान्य कम्येणोति car वा द्यकाश्मेएमिति च पाठान्तरम्‌। ४ यः स्थात्तदुपाधिकतसमिति पाठान्तरम्‌ |

(40) संद्रहणतरङ्कः | RIE

अदेशकाले सम्भाष्य अरण्ये च परस्तियाः | अपाङ्गपरक्षणं हास्यं प्रथमः संग्रहः स्मृतः; ॥ एतच्च रिरंसया विगेषणोयम्‌ |

1103. इस्तिः | अपाङ्गपरेक्षणं हास्यं दूतोसम्प्रेषणं तथा । स्पर्शे भूषणवस््राणां प्रथमः संग्रहः स्मृतः | 1104. नारदः। परस्विया सददाकाले अदेशे पुरुषस्य तु | स्थानसम्भाषणामोदास्वयः संग्रहणक्रमाः | नदौनां सङ्गमे तौर्थेष्ारामेषु वनेषु च | aya यत्समेयातां तच्च संग्रहणं WaT ॥ दूतौसम्परषशेर्वापि लेखसम्प्रषरीरपि | THAN BAM संग्रहणं WAT | श्रकाले Waal, wen fase, सखानमेकचर fafa, श्रामोदः परिदासः। 1105. seata: | Ta गन्धमाल्यानां फलमं्ान्नवाससाम्‌ | सम्भाषणच्च रहसि मध्यमं संग्रहं विदुः ॥

क -~----------------

१ टेशकालसम्माष्यमरण्य इति पाठान्तरम्‌ | र yd संग्रहणं सतमिति पाठान्तरम्‌ | a व्भिषारैर्राद्यमिति पाठान्तरम्‌ |

२८० विवादश्नाकरे (40) 1106 वयासः | प्रेषणं गन्धमाल्यानां धपश्रुषणवाससाम्‌ । प्रलोभन्वान्नपानैमेध्यमः संग्रहः स्मतः ॥ 1107. CEUTA | रकशय्यासनं AST चुम्बनालिङ्गने तथा | रतत्संग्रहणं प्रोक्तमुत्तमं शस्तरवेदिमिः॥ 1108. व्यासः | शय्यासने विविक्तं तु परस्यरमपा्रयः' | AMAIA HA उत्तमसंग्रहः ॥ 1109. मनुः | उपकारक्रिया केलिः सपर्ण भूषणवाससाम्‌ | सहशग्यासनञ्चेव सव्वं संग्रहणं WAT | उपकार क्रिया दिताचरणं, केलिनंश्मे, उत्तममिति शेषः | 1110. ATES | euler यदि वा मोहा्ाधया वा Sa वरेत्‌ | qa मयेयं भुक्तेति तच संग्रहणं स्मतम्‌ ॥ पाणौ यश्चापि गह्णौयाद्प्वेश्यां वस््राश्चलेऽपि वा | तिष्ट तिष्टेति वा ब्रयात्सव्वे संग्रहणं Waa ॥

१ परस्पमरसमाञ्रयं दूति पाठान्तरम्‌| 2 यञश्च निग्रक्णोयादिति पाठान्तरम्‌|

(40) संग्रहयातरङ्कः | ३८९

1111. याञ्खंवलत्काः | पुमान्‌ संग्रहे ae: केशकेशि परस्या | सद्यो वा कामजः प्रतिपत्तौ दयोस्तथा ॥ संयदण्प्रत्तः पुमान्‌ कामजया केश्राकेशिकर्षणक्रियया wy कामजेथिङ्धैः कार्थवाद्रंनखकच्ततादिभिः" संग्रदणवानिति faa द्रति तात्पर्ययाथः । श्रययलालप्तटतोयाविभक्रिश्चायं केशाकेशिग््दः | 1112. तथा| नोविस्तनप्रावरणमुरुकेश वद्‌ शनम्‌? । अदेशकालसम्भाषं सहावस्थानमेव च | क्रुर्व्वाए दति शेषः | are इत्यन्वयः |

1113. कात्यायनः | यानि कर्म्माणयभिलषन्‌ पुमान्‌ वे कुरूते कचित्‌ | arcane तु निर्दिष्टा गर्हिताः कामसाधकाः | परस्तियमभिलषन्‌ यावन्तं कम्मेकलापं पुमान्‌ करोति, सर्व्वो- ऽसौ संयरदणारम्भः । 1114. तमेव प्रपञ्चयति | भूतोपचारयुक्तश्चेद वेलास्थानसङ्गतः* | कण्केशाम्बर ग्राहो" कणेनासाकरादिषु |

१ कामजेराभरणनखन्षतादिभिरिति पाठान्तरम्‌ |

२ कषेणमिति पाठान्तरम्‌ |

द शरेगशकालसम्भाष्यमिति, अरेशएकालसम्भाषाभिति च, पाठान्तरम्‌ |

४ दृलोपचार युक्गखेदवेत्लाखानसङ्गत दति भूलोपचारयुक्तदैकचावस्ाय Gra दति च पाठान्तरम्‌ |

५ कष्डकेशादयवमप्रद्दोति पाठान्तरम्‌ |

BSR विवादरनाकरे (40)

रकस्थानासनाहारः BAST नवधा" समृतः |

न Weal छन्यथाकारौ ग्राहको दर्डमर्हति ॥ गर्भपातो नखानाश्च दंशनं गभधारणम्‌ | धारणं परवस््राणामलङ्कारायुधस्य च | रभिशिहेः सदा ज्ञेया व्यभिचाररताः fea: |

gq करादिषित्यादिशब्देन कण्ठकेशकणेनासातिरिक्रमङ्ग Ue । तेन॒ तोपचारयुक्तरसताम्बूलाद्युपकरणयुक्तः । केशे कष्टेऽम्बरे कणं नासायां करादा विति veg quia, एकस्थान- एकासन एका हारः भवति, स नवप्रकारः संग्रहो ग्रारकेनिंशेतव्य इत्यथैः । न ग्राह्य दरत्यादिनाद्धेन एतैरेव चि्के्भावा न्तरप्रयुक्रध्नं संग्रहो fagas: | यस्तु तेनेव aurafa कुरूते, स एव दण्डाः। aaa इत्यादिना, एभिगेन्भपातादिभिनिमित्तेवयेभि- चाररता० दूति न्ञेयमित्यक्तम्‌ ।

1115. तथा | गन्धमाल्याम्बरे शेव लेख्यसंप्रेषणेरपि | ग्राहकं सव्वमेव स्यादारम्भकरणं हि aq i

१ मुनिभिरिति पाठान्तरम्‌ |

२ दशेनमिति पाठान्तरम्‌ |

२ दूलोपचारयक् इति पाठान्तरम्‌ |

४ रकश्यानासनाहारसखेति पाठान्तरम्‌|

५ भावान्तरप्रयक्खेति पाठान्तरम्‌ |

९ यथाथेभिखयमिति, तथालमिति च, पाठान्तरम्‌ | © व्थभिष्वारिमा दति पाठान्तरम्‌ |

(40) सग्रहगतरङ्कः | ३८२

अस्मात्कुकाग्यसंसगा्गहं संग्रहणं fag" ।

कामौ तु संस्थितो यच आरम्भे कामसाधकेः |

तत्तस्माद्गहणं तस्य प्रासङ्गग्रहणं ह्यतः? ॥

ग्राहकं यदणस्यावबोधस्य निमित्तमिति* इलायुधः | 1116. रहस्परतिः।

चयाणामपि चेतेषां प्रथमो मध्य उन्तमः। विनयः कंल्यनौयः स्यादधिको द्रविखधिके ॥ याणामष्येतेषां प्रयममध्यमोत्तमसादसकारिणाम्‌, । यथाक्रमं प्रथममध्यमोत्तमदण्डाः, BRITE तु प्रथमादिभ्योऽधिकोऽपि दण्ड दृ त्ययः | 1117. aq | परस्य पल्न्या पुरूषः संभाषं योजयेत्सदहः | पूव्वमाश्षारितो दोषैः प्राप्ुयात्पव्यसासम्‌ ॥ प्वेमा च्चारितः yaaa तत्स्त्रौप्राथना दिभिरभिश्रसतः। रिरंसा- विरोधकारणं विना सम्भाषणे चेव दण्डः। यस्नाक्तारितः कारणणन्तरात्छम्भाषणं करुते, न स दोषं प्रा्रुयादिति |

ee ---- ==. EE > ~~~ --- द्रः

१ असमा काय्येसंसगाद्हणं day विदुरिति, अस्माद्‌ कार्य॑सम्बन्धाद्रणं संय णं विदुरिति च, पाठान्तरम्‌ | |

९ आअरम्मकामसाधक इति, अस्तेव कामवाधक दूति, च, पाठाम्तरम्‌।

₹ प्राः संग्रहणं ह्यत दूति, wer संगरः समृत इति च, पाठान्तरम्‌ |

४ fataufaarafa पाठान्तरम्‌ |

५ प्रथममध्यमोकलमसंग्रडकारिणामितिषाठो युक्तः |

९ सम्भाषां योजयन्त्रयड दति पाठाग्तरम्‌ |

© चेषाभिति पाठाकरम्‌ |

९६८४ विवादर्नाकरे (40)

1118. मनुरेवाद्।

यकत्वनाक्षारितः पुव्वमभिभाषेत कार णात्‌ |

न दोषं प्राप्रुयात्किश्चिन्नरहि तस्य व्यतिक्रमः | 1119. आपस्य | ।

अवुद्धिपुव्यमलङ्कतो वा" परदारेषु प्रविशन्‌ कुमारौ वाचा बाध्यः, .बुद्धिपूव्वन्तु दण्दः |

वाचा बाध्यः यद्यदुष्टाश्य एवाज्ञानादलङ्कतः afar: पर- कन्यायाश्च समोपमुपसपंति, स वाचा बाध्यः भत्वेनोयः | यदि तु दुष्टभाव एव तथा कुरुते, तदा वित्तानुसारेण दण्डनोय इत्यथः | 1120. मव्छएराणम्‌ |

भिक्षकोऽष्यथवा नारौ योऽपि स्यात्तु कुशौलवः।

प्रविशेत््रतिषिङ्स्तु प्राप्रुयात्पूव्वसाहसम्‌ ॥

यस्तु सच्चारकस्तच पुरुषः स तथा भवेत्‌ |

पारदारिकवदण्ष्यो यश्च स्यादवकाशदः ॥

भिचुकादयः प्रतिषिद्धा श्रपि ख्यगारं प्रविशन्तो दोषसंश्रयेन निरूपणोयाः, दृष्टतायां पव्वेसादसं दण्ड्याः | यस्त॒ TATA: fad पुरुषं॑वाभिसारस्थानं प्रापयति यो वा स््ोपुरुषयोरभि- सारस्वानदाता, at पारदारिकवदण्ड्या विल्यथैः |

(+ व a ~~~ ~~~ a SN

१ युवेति पाठान्तरम्‌ | ₹२ वध्य दूति पाठान्तरम्‌ |

(40) संग्रहगतरङ्ः | ८५ 1121. नारदः | नाथवत्या पर णहे संयुक्तस्य स्विया सह । दृष्टं संग्रहणं तजञ्ज्नेनागतायाः स्वयं हे ॥ 1122. अभिगमानुरन्तौ? विष्णः | अतोऽन्येन प्रकारेण VST ग्रहणं भवेत्‌ | स्वयमेवागतायान्तु BIS न तु दोषभाक्‌ ॥ अद्‌ष्त्यक्तदारस्य क्तौवस्याक्षमकस्य च | 'स्वेच्छानुपेयुषो दारान्र दोषः साहसे भवेत्‌ ॥ दृष्टं dae पुरुषदण्डाहंताप्रयोजकं, तेन glare वा खेच्छान्‌ खच्छन्दान्दारान्तथा द्‌षटत्यक्रान्‌ खच्छन्दान्दा रा नुपगच्छतः पुरुषस्य न दण्ड Taye । सखेच्छा न्दा रानुपेयुष इत्यन्वयः? | 1123. aa | भिक्षका वन्दिनश्चैव Strat: कारवस्तथा । सम्भाषणं we स्तरौभिः कुयुरप्रतिवारिताः ॥ न सम्भाषं सह waif: प्रतिषिद्धः समाचरेत्‌ | निषिज्ञो भाषमाणस्तु सुवणं द्ण्डमरंति ॥ वन्दिनः स्तावकाः, दौचिताः यज्ञां कृतदौक्ाः, कारवो त्ये शिखिनः" । निषिद्धो भाषमाणः सम्भाषणं yaaa: |

९ आअभिगमनानुषटत्ताविति पाठान्तरम्‌ | ₹ ga सेष्छान्‌ दति aria: |

१ इृत्यनुषङ्ग इति पाठान्तरम्‌ |

४ wer: शिल्पिन इति पाठान्तरम्‌ | 25

ace विवादरल्नाकरे (40)

1124. याश्षवस्कः |

सलौ निषेधे शतं दण्ड्या दिशतन्तु दमं पुमान्‌ |

प्रतिषेधे तयोर्दण्डो यथा संग्रहणे तथा |

सलौ परपुरुषेण सह सम्भाषणदौ निषिद्धापि यदि तत्कुरुते, तदाऽसौ श्तं दण्ड्या; पुरुषस््ेवं॒कुर्व्वाणे दिशतं दण्डाः | स्वौपुंसो च निषिद्धौ परस्परसम्भाषण्णदौ यदि प्रसक्तौ भवतस्तदा तावभिगमवदृण्डा वित्यथः |

1125. मनुः |

नैष चारणदारेषु विधिनात्मोपजोविषु | सज्जयन्ति हि ते नारौनिगूढाश्चारयन्ति च | चारणादौना 'मात्मोपजोविनां वेशोपजोविनाञ्च दारेषु Aw: पूर्व्वोक्रोऽभिभाषणनिषेधविधिस्तदधोनदण्डविधिश्च, यस्मारे ते खभाय्यां पुरूषान्तरेर्योजयन्ति प्रच्छन्नोरृत्य चारयन्ति च | यदि तु ताभिरपि निगूढः सम्भाषणं कुरूते, तदा ewes दाप्य एवेत्याह | 1126. मनुः | किश्चिदेव तु दाप्यः स्यात्सम्भाषां? ताभिराचरन्‌ | प्रेष्यासु चैकभक्तासु रहः प्रत्रजितासु च ॥

१ चारणानां मढादौनाभिति पाठाम्तरम्र्‌ | ₹ faqs इति पाठान्तरम्‌ | ६ सश्भाषमिति पाठाम्तरम्‌।

(40) संग्रणतरङ्कः | ३८७

RATS दासौषु, एकभक्रासु एकपुरुषमात्रावरःद्भासुर प्रत्रजितासु बौद्धा दिन्रह्मचारिणोषुर | किञ्चिन्मनुजैव efsid सुवर्णापेचया wz | 1127. wEfafeay |

सर्व्वेषां सखदारनियमः स्वकम्मप्रतिपत्तिश्च, येन येनाङ्गेनापराधं कृय्यीत्‌, तत्तस्य केत्तव्यमश्टसहसं वा दण्डोऽन्यच ब्राह्मणात्‌ | अदण्ड्यो हि ब्राह्मणः |

येन येनाङ्गेन हस्तादिना, त्राह्मणवन्न॑मयं दण्डः सर्वषां, आद्यणएवज्नं मित्यन्बयात्‌ ।

1128. Aq: |

पर दाराभिमषें तु प्रटृत्तान्नन्हौपतिः |

उद्रेगजनकै्दण्डेशि्धयित्वा प्रवासयेत्‌ ॥

तत्समुत्यो हि लाकंस्य जायते वशेसङ्करः |

येन मुलदरोऽधम्मेः सन्वनाशय कल्यते ॥

अब्राह्मणः संग्रहणे प्राणन्तं दण्डमरहंति |

चतुशामपि वर्णानां दारा रश्यतमाः स्मृताः ॥ श्त्राह्यएः dawn प्रातिलोम्येनेति swe: |

दूति विवादरनाकरे संग्रहगतरङ्कः। १ रकपुदषमाचानुरडधाखिति पाठान्तरम्‌ |

२ बोडादिव्रतचारिणोष्विति पाठान्तरम्‌ | ३ खद्वजनकरेरिति पाठान्तरम्‌ |

अध्ाभिगमदर्डो नामेकचत्वारिश- ATS: । 1129. तच swata: |

सहसा कामयेद्यस्तु धनं तस्याखिलं Tt |

उत्कृत्य लिङ्गटषणौ aaah तु |

AAA कामयेद्यस्तु तस्य सव्वहरो दमः |

अङ्कयित्वा भगाङ्धेन पुरान्निवासयेत्ततः' ॥

दमोऽन्तिमः समायान्तु रहौनायाम्चिकस्ततः । पसः कार्य्योऽधिकायान्तु गमने सम्परमापणम्‌ ॥

य: सदसा बलेन पर स्तियमनिच्छन्तोमेवा भिगच्छति, तस्य aaa wear लिङ्गढषणो far veda पुरपरिभ्रामणंर दण्डः | यस्तु कमना कलेन परस्तियमनिच्छन्तोमेवा भिगच्छति, तस्य सवेस्व- मादाय भगाङ्धेनाङ्गयित्वा पुराननिर्वासनं दण्डः | यस्त॒ बलच्छले विहाय दूतादिमेषणद्रारा समानजातोयां wad गच्छति, तस्या- न्तिमं उन्तमो दण्डः, दौनायान्तु बलच्छले विहाय गच्छतो मध्यमो दण्डः । पत्बृष्टजातोयान्तु दूता दिग्रेषणदारा बलच्छलाभ्यां वा गच्छतो ATMA: |

——— कका See Re ण -------------

१ gafaalgana इति पाठान्तरम्‌ | 2 खरपरिध्रामणमिति पाठान्तरम्‌| द मारणपरमेवेत्यथे इति पाठान्तरम्‌|

(41) चऋअभिगमद्‌ग्डतरङ्कः | २८९. | 1130. BTU Seq: |

सन्निपाते इत्ते fier केदनं सदषणस्य | सन्निपाते श्रभिगमे |

1131. RATA: | AY दत्नोपयोगः MAA पुरूषो यद्‌ा | “oO तिक्रमणशं वधस्तच प्रवत्तत कार्य्या हि तत्‌ i ly उक्ष्टजातौयासु ठन्नोपयोगः जाताभिगमः, प्रसद्य टेन |

1132. याज्ञवल्क्यः | 'सजातावृत्तमो SUS आनुलाम्ये तु मध्यमः। प्रातिलाम्ये वधः पुंसो नायाः कर्णादिकरत्तनम्‌ | कर्णादौत्यादिशब्दः केशादिपरः। एवश्च पुंसः कार्य्योऽधि- कायामिति इहस्यतिवाक्येऽपि feat: कर्णादिसदितमेव प्रमापणं द्रष्टव्यम्‌ | 1133. विष्णः | पारजायौ सवरण॑गमने तूत्तमसाहसं दण, हौनवणागमने मध्यमं गोगमने च, अन्त्यागमने च वधः उत्तमागमनेः च | | warms श्रस्युश्याभिगमने, पारजायो पारदारिकः |

“~~~ ~---------- -------* --- ON -----~-----~----- =-= ~~ ~ --- ~~~ ~

१ खजाताविति पाठान्तरम्‌ | र उश्षमाभिगमने दूति पाठाकरम्‌ |

३९० विवादस्न्नाकरे (41

1134. श्रुलिखितो |

शअनिवेदितप्रवेओे तचोत्तमसुत्तमायां, विपग्धये मध्यमसादसं, प्रतिलामैकान्तरावस्कन्दने TS वधो वा, विपय्थये सन्निरोधः सव्वं वा ।

अनिवेद्य स्नौग्टहं faa उन्तमां त्राह्मणएस्तियमभिगच्छतो ब्राह्मणस्योत्तमसाहसो दण्डः | faced ब्राह्मणस्य त्तचरियादिगमने मध्यमसाहसो दण्डः । प्रतिलोमेका करावस्कन्दने प्रतिलोमस्य श्‌ द्रादेरेकान्तरितद्विजातिस्त्रौ गमने वधः स्वेस्वापारसहितो दण्डः | वाग्रब्दः समुचये |

श्राय्यस्त्ोगमने लिङ्गोद्धारः |

सन्व॑खदहरणश्च, gat चेदधोऽधिकः। दति गौतमवचनात्‌ |

विपर्यये सन्निरोधः, ब्राद्मणस्ागुप्तपन्नौ गमने वेश्यस्य संवत्सरं बन्धनागारे तिरो हितस्य सब्वेस्ापदारो दण्डः |

aa alae: स्या तेवत्सर निरोधतः |

दूति मनुवचनादिति लच्छोधरेण व्याख्यातम्‌ । `

₹लायुधस्त॒ oat रोनजातिरत्तमजातोयस्लोग्टहमनिवेदय ्रविश्रति, तदासौ दृष्टलमुखरोय उत्तमसाहसं दण्डाः । यदि दून्तमजातोय एव रोनजातोयायाः wage प्रविशति, तदासौ मध्यमसाहसं दण्डः |

यदि तु प्रतिलोमो रौन एकान्तरितामुत्मजातोयां स्लिय- मभिगच्छति, यथा ब्राह्मणो वेश्यां fea: श द्रा*, तदा aw

१ few इति पाठाम्तरम्‌। २ निरोधित दूति पाठान्तरम्‌ |

? सष्यैखमुपनोयेति पाठान्तरम्‌ |

४ fade gates पाटः. परः angel वेश्यः, सचियां द्र इति पाठः सङ्कष्छते दूति द्रव्यम्‌ |

(41) अभिगमदश्इतर कः | REL

afactet बन्धनं सब्बैखहरणं वा श्रपराधमरत्वामरत्वाभ्यां वथवस्था

कार्यां । संवश्चरजिरो धितस्य सब्वैष्वाप्रणं दण्डो adi वेश्च

सव्बैखदण्डः स्यादिति मनुवचनात्‌ |

1135. दपंगमनाधिकारे aq: | पुमांसन्दादयेत्पापं शयने तत्त आयसे | अभ्यादध्युख काष्टानि यच दयेत पापकृत्‌ ॥ श्र्यादध्यः परितः किपेयुः । वध्यघातिन दूत्यः! |

1136. नारद्‌ः। माता माद्घसा श्रर्मातुलानौ पिद्घसा | पिदव्यसखि श्ष्यस््रौ भगिनौ तत्सखौ खषा ॥ दुहिताचाय्यभा्था च सगोत्रा शरणागता । राज्ञो प्रत्रजिता areal धारौ वर्णोत्तमा च या॥ आसामन्यतमां गत्वा गुरुतल्पग उच्यते | शिश्रस्योत्कत्तनान्तच नान्यो दण्डो विधौयते |

माताऽ जननोव्यतिरिक्रा पिदपन्नो, ग्ना विषयमेतत्‌ | 1137. याश्षृवल्क्धः |

पितुः wart मातुश्च मातुलानों खुषामपि ।

Saal स्वसुतां गच्छंस्तु गुरुतल्पगः ॥

दित्वा लिङ्ग वधस्तस्य सकामायाः स्वियास्तथा |

१ इति चेष दति पाठः cya? |

BER विवादरुनाकरे (41)

सकामाया इति उक्रानां मध्ये या स्रौ यथोक्तं प्रतियोगिनं कामयते, तस्या श्रपि लिङ्गच्छेदपूव्वेको वधो दण्डः | 1138. व्यासः | गुन्नायाः संग्रहो दण्डो यथोक्तः परिकौत्तितः। इच्छन्त्यामागतायान्तु गच्छतोऽङ्द मः स्मृतः | यथयोक्र उत्तमसादसरूपः । एष agers: क्वा दिभार्य्या- व्यतिरिक्रासु, क्तौवा दिभार्य्यासु दण्डाभावोक्तेः | 1139. Aq: | सदं ब्राह्मणो दण्डयो THT विप्रां बलाद्रजन्‌ | तानि पञ्च दण्ड्यः स्यादिच्छन्त्या सदह सङ्गतः ॥ मोण्ड्ं प्राणान्तिको दण्डो ब्राह्मणस्य विधौयते | TAU वशानां दण्डः प्राणान्तिको भवेत्‌ ॥ वेश्यशेल्छचियां गुप्तां वेश्यां वा ्षचियो व्रजन्‌ | यो ब्राद्मण्यामगुप्तायां तत्समं दण्डमहतः | सहखं ब्राह्मणो दण्डं दाप्यो गुप्ते तु ते व्रजन्‌ | श्रद्रायां षचियविशोः सासो" वे भवेदमः | मोण्डर्भिति यचाभिगमने प्राणान्तिको दण्ड um, तज ब्राह्मणस्य शिरोमुण्डनमेवर दण्डः, cata दत्य दण्डो मध्यम-

TSA: |

१ खास इति पाठान्तरम्‌| २ मुष्डममेवेति पाठान्तरम्‌ |

(41) श्थभिगमदर्तर ङ्कः | RER

1140. चा पस्तम्बः | नाश्य आयः, STATA ।

श्रयो ब्राह्मणादिः, नाश्यो निर्वास्यः | रदस्यतेर्होौनाया- मद्धिकस्तत दति वाक्ये अ्रन्यपूर्न्वा शद्रा विवक्षिता, ce aaa, तेन न नि्ववासदण्डविधिविरोध दति शद्रायामनन्यपूर्व्वायामिति विग्रेषयतः कन्यतरूकारस्याभिप्रायः । शद्राव्यतिरिक्रहोनविषयमेव ररहस्पतिवाक्यमित्यन्ये | 1141. Hq |

अगुप्ते छविया-वे्ये wat वा ब्राह्मणो AT ।

शतानि पञ्च दण्ड्यः स्यात्सहखन््न्त्यजस्तियम्‌ ॥

संवत्सराभिशस्तस्य दृष्टस्य दिगुणो द्मः |

व्रात्यया सह संवासे चाण्डाल्या तावदेव तु ॥

afaaran दति दितोया दिवचनम्‌, weasel trates | एवश्चान्या गमने वधो ज्रिन्ने ह्मणब्यतिरिक्र विषया । संवत्सरा भिग्रस्तस्येति यत्राभिगमे यो दण्ड उक्तः, संवत्सरव्यापकश्चेत्‌ तन्मूलो? दण्डो दिगण ग्राह्यः एवञ्च समयाधिक्यमादायेव तद्नुमारेणेतिरे परमाः | तथा तब्रात्यया सह संवामे चाण्डान्या तावदेव a | व्रात्या धम्मभ्रष्टाचारा श्रवसन्नकम्मेधर्मा" च araifa हारोतोक्रेः | इलायुधस्त ब्रात्याऽतिक्रान्तविवाहकाला कन्येत्याह ।

१ अच्यद्यति पाठान्रम्‌।

२ तदुक्त दूति पाठान्तरम्‌|

२ तदनुसारेण दण्ड दूति पाटःन्तरम्‌ | ४ अवसच्रकम््धर्मप्राचारेति पाठान्तरम्‌ |

Red विवादरनाकरे (41)

यदि afaa: पर च्षवियामगुप्रां सङ्गच्छरत्तदा ata aly, यदवा swag पणान्दण्डय एव । लच्छरोधरेण तु दण्डेवेति स्थाने मोण्डमेवेति परितम्‌ |

1149. wala: |

श्रेयसः श्यनशयिनं राजा बद्धा रभिः खादयेत्‌, RAAT दहेत्‌ |

श्रेयस ॒उ्छष्टवणस्य शयनशायिनं स््लोगामिनम्‌ । एनामुत्ष्ट- वणेस््ियम्‌? | 1150. गौतमः |

रभिः खादयेद्राजा रौनवशेगमने fad प्रकाशं Yate धातयेद्यथोक्तं वा |

यथयोक्रमिति, पुंसोऽपि वा श्वभिः खादनम्‌ । यथोक्गं fag द्धारः सब्वेस्वहरणद्चेति पारिजातः!

1151. वग्िष्ुः |

ica वेष्टयित्वा

Wael गच्छेदौर रेर्वे्टयित्वाः zat Weare: शिरसि वापनं aa’ सपिषाभ्युख्यः Ant खरमारोप्य महापथं व्राजयेत्‌, । पूता भवतौति

१९ खल्छृष्टवणां लियमिति पाठान्तरम्‌ |

९ वौरणदलवें्टयितेति पाठाम्नरम्‌।

१ कारयित्वेति पाठान्तरम्‌।

४ सपिषब्युकखभिति सपिषाभ्यच्येति च पाठामारम्‌ | ५ खनुतव्राजमेदिति पाठान्तरम्‌ |

(41) च्मभिगमदग्हतरङ्कः। ३९७

विज्ञायते वैश्यद्राह्यणौं गच्छेल्लोदितदभवेष्टयित्वा' Twa Weare शिरसि वापनं कृत्वा सपिषाभ्यज्यः नग्नां खरमारोप्य महापथमनुत्राजयेत्‌?। पूता भवतौति विज्नायते । राजन्यशेदराद्यणोमभि- गच्छेच्छर पवैर्वे्टयित्वा Use प्रास्येदराह्मण्याः शिरसि वापनं कृत्वा सर्पिपाभ्यज्य नम्रां खरमारोप्य महापथमनुव्राजयेत्‌ | पूता भवतौति विज्नायते | एवं वेश्यो राजन्यायां मैथ॒नमाचरन्‌ | WARY राजन्धा- वैश्ययोः | 1152. यमः। gue सेवते या तु ब्राह्मणौ मदमोहिता | तां भिः खादयेद्राजा संस्थाने वध्यघातिनाम्‌ ॥ वेश्यं वा afad वापि ब्राह्मणौ सेवते तु या। शिरसो मुण्डनं तस्याः प्रयाणं" गमेन तु ॥

वध्यघातिनां संस्थाने, वध्यान्‌ ये घातयन्ति चाण्डालादयः, तिरधिष्ठिते देे ।

१ लोहितदरर्े्यिनेति खोडितदष्डेवेटयिलेति च पाठान्तरम्‌ | २ स्पिंषाभ्युच्छेति पाठान्तरम्‌ |

3 प्रत्राजयेदिति व्राजयेदिति च पाठामरम्‌ |

४ प्रायष्मिति पाटाक्रम्‌।

Bex विवादरन्नाकरे (41)

1153. srafa | BEATA या नारौ HANI स्पशनादिना | RAITT सा TSM नरस्याङ्गदमः समृतः ॥ दिन्रनासोष्ठकर्ण॑न्तां परिभाम्याष्सुः मज्जयेत्‌? । खादयेत्सारमेयैवां संस्थाने बहुसंस्थिते |

तच सा दण्ड्याः यः faa प्रलोभ्य सङ्गच्छत: पुरुषस्य दण्डः, तेन दण्ड्या\ तदण्ड द्धः पुरुषस्य | श्िन्नत्यादिना तस्या एवा धिको वैकलन्िक उक्रः। asdfea seine: |

1154. Aq | भत्तारं ल्येद्या तु ज्ञातिस्वौगुणदपिता | तां भिः खादयेद्राजा संस्थाने बहुसंश्िते |

ल्येत्यतिमवज्ञाय पुरुषान्तरं गच्छेत्‌, ज्ञा ति््ौगुणदपिता ज्ञातिभिः @lgta सौन्दर््यादिना तुच्छोकृताः |

१ खद्ण्डदूति पाठान्तरम्‌| २ परिभाष्याण्खिति पाान्तरम्‌। ३ वञ्जंयेदिति पाठान्तरम्‌ | ४ 8 aw दूति पाठान्तरम्‌| ५ awe tfa पाठान्तरम्‌| ९ तस्यामेवाधिक दूति पाठान्तरम्‌| © बहृाकोणे इति wernt | ८ wnadta पाठाकरम्‌। ^ भर्तारं ayaa तु et शातिगुणदपिता | तां अभिः खादयेद्राजा dart awofwa ” | या खलो प्रब्लधनिकपिजादिबान्धवद्पंण सौन्दव्यादिगुणदपं वा पतिं geuracry- TOE TT राजा बन कोणे देशे खनिभेचयेदिति grag: ।

(41) श्भिगमदर्डतरङ्कः | Bee

1155. waifzaqant विष्णः। स्तियमवशक्तभत्तकां" तदतिकामणौश्च | च्रवश्क्रभन्तेकामनुपुक्रभन्तुकां तदतिक्रामणोः श्रन्यपुरुष-

गामिर्णो, मिलितमिदं इनननिमिन्तम्‌ |

1156. याज्ञवल्कयः | धित्वा fas वधस्तस्य सकामायाः स्ियास्तथाः॥ 1157. seafla: |

अनिच्छन्तो तु या भुक्ता गुप्तां तां वासयेद्ुहे । मलिनाङ्गौमधःशय्यां पिण्डमाचोपजोविनौम्‌ ॥ कारयेनिष्कृतिं कच्छं पराकं वा समे गताम्‌ | हौनवर्णोपभुक्ता या त्याज्या वध्या च सा भवेत्‌ ॥ समे गतां समवे पुरूषे सङ्गताम्‌ | 1158. कात्यायनः | न aaa: सियो aren: पुमांस्तचापराध्यते | प्रभुणा शसनोयास्ता राजा तु पुरुषं नयेत्‌ ॥ सतन्त्राः सखामिकाः स्त्रयो राज्ञा न ग्राद्या न कषेणोयाः, राजा तु पुरुषं नयेत्सोखामिनं पुरुषं प्रापयेत्‌ । खामिद्वारेव तदष्डो are इति तात्पय्येम्‌ |

९ अनुपयुक्रभतेकामिति खअवसक्रभरेकाभिति अनुपमुक्तभकतेकाभिति च पाठान्तरम्‌ |

₹ लिया अपोति पाठाकरम्‌ |

ह ग्ट्दोति पाठामरम्‌।

०० विवादरन्नाकरे (41)

1159. तथा | प्रोपितस्वामिका नारौ प्रापिता यद्यभिग्रहे | तावत्स बन्धने खाप्या यावत्स्यादागतः प्रभुः ॥ श्रभिग्रहे श्रभिसारनिमित्तगरहे सति राजपुरूषेयंदि राजग्टहं

नोता ।

1160. मत्छ एरागे | बलात्सन्दूषयेदयस्तु परभाग्धां नरः' कचित्‌ । वधद्ण्डो भवेत्तस्य नापराधो भवेत्स्ियाः ॥ Beat खृतपल्नीन्तुः संखह्न्नापराध्रयात्‌ | बलात्‌ परिग्रहाणस्तु Tare दणएडमहंति ॥

दति विवादर्न्लाकरे अभिगमदण्डतरङः।

१ पुनरिति पाठाकरम्‌। ९ WATTS पाठान्तरम्‌ |

अथ कन्याद्‌ षणं नाम दिचत्वारिश्र- WUE: |

1161. तच्र Aq | योऽकामां दूषयेत्कन्यां स सद्यो वधमर्हति | सकामां दूषयंस्तुल्यो न वधं प्राप्नुयान्नरः ॥ ्रकामामनिच्छन्तो, तल्योऽभिगम्यजातोयः९ | 1162. ARATE | अकामां दूषयेत्कन्यां स सद्यो वधमर्हति । सकामां FIAT’ प्राप्तः प्रथमसाहसम्‌ ॥ अवापि quaaa विवकितम्‌। उन्तमजातौयायां सकामाया- मपि होनस्य वधविधानात्‌ | 1163. सञ्चिपाते त्ते इव्यनुरत्तो ्मापस्तम्बः। FATA खान्धादाय नाश्यः | खानि धनानि श्रादाय नाश्यो निर्वास्यः | एतच्च होनाया- मकामायाम्‌ । 1164. मनः। उत्तमां सेवमानस्तु जघन्यो वधमर्हति । शुल्वं द यात्सेवमानः समागच्छेत्समामपि? ॥

१ अभिगमजातोय दूति पाठान्तरम्‌ |

₹ दृषयाणस्तिति पादाङ्गु |

द छमाभिष्छेत्िता यदोति कुष्कभट्सन्मतः पाठः । 26

४०२ विवादरन्नाकरे (42)

उन्तमामिच्छन्तो, समां सजातौयाम्‌ । we Taeafa- पन्नद्रव्यमासुरविवादवत्‌ |

1165. ATCT |

कन्धायामसकामायां दयङ्गलस्यावकत्तनम्‌ | उत्तमायां वधर्वेवं सव्वखवहरणं तथा! ॥ सकामायान्तु कन्यायां सवणे नास्यतिक्रमः । किन्लङ्त्य सत्छत्य स Taal ARTETA ॥ grea श्र लिद्यख, अङ्ुलोसाध्यमेथुनविषयमेतत्‌ । येन येनाङ्गेनापराश्रुया तत्तदेवास्य ङिन्द्यादिति सामान्यप्राप्तलादिति पारिजातः। 1166. ्रङ्लिखितो | कन्धायामसकामायां STARS दण्डः। उत्तमायां वधो जघन्यस्य । समायां शुल्कमाभरणब्च दविगुणं स््रौधनंर दक्वा प्रतिपद्येत(ताम्‌) | सकामायां दण्डः षट्‌गरतरूपो ay इाङ्गलच्छेदसदकारो आसुरविवारोक्रदानवत्‌ | दिगुणं स्वोधनं were कन्याये तदनधुग्यख dat तां खक्लोयात्‌, समायामिच्छन्यामिति we: | इदमणङ्गुलि- साध्यभेथुमविषयम्‌ | हरिरस्तु द्ङ्कलपरिमाणएलिङ्गच्छंद Care |

er ie,

gh बधस््वेव सव्संग्रणं तथेति कचित्‌ पाठः aes. फ ons 7 > सङ्गमे areafamn: कचित्‌ oe: | ; महि धनमिति पाठाकरम्‌।

(42) कन्धादूषगातरङ्कः। ४०३ 1167. aq: |

अमिषद्य तु यः कन्यां कुर्ययादर्पेण मानवः | तस्याशु कल्ये अङ्गुल्यो" दण्डश्चरति, षट्शतम्‌ | श्रभिषद्य afin, कुर्यादु षयेत्‌, करुणे छे ।

1168 तथा |

सकामा दूषमाणस्तुः नाङ्गलिच्छेदमाप्रयात्‌ | दिश्तन्तु दमं दाप्यः प्रसङ्गविनिटत्तये ॥ रो नकन्या विषयमेतत्‌ | 1169. तथा | कन्येव कन्यां UT Fala द्विशतो दमः | Geen व्रिगुणं द द्ाच्छिफाश्चेवाप्रयादश ॥ या कन्यां विप्रकर््यात्स्तौ सद्योऽसौ मौण्ड्यमर्हति | अङ्गुल्योरेव च च्छेदं खरेणोदहनं तथा | कन्ां भजन्तौमुत्छष्टं न किञ्चिदपि दापयेत्‌, जघन्यं सेवमानान्तु संयतां वासयेद्गहे^ ॥ faqu द्विश्तापेचया, शिफा श्र जटारज्चादिप्रहाराः । स्वो कन्यातिरिक्रयोषित्‌ ।

eo -~----- -- - TO ---~ ~~~ ---~---------- ~,

१ कचित्‌ पाठः कल्यं gira |

२ द्मश्चादतोति पाठान्तरम्‌।

र बुषयाणस्त्िति पाठान्तरम्‌।

४ यथेति पाठामरम्‌।

५ कन्येव कन्यय कुर्या स्थाः Wale द्म दूति पाठान्तरम्‌ |

€ इद वचनमुत्तरत्र उक्जिखितं angers प्रमाद तमिति चिन्यम |

४०४ | विवादरत्राकरे ` ७).

1170. ATA Va: | अलङ्कतां हरन्‌ कन्या सुत्तमं छन्यथाऽधमम्‌ | दण्डं दद्यात्सवणसु प्रातिलेाम्ये वधः स्मृतः ॥ सकामाखनुलामासु न STATI TA | दूषणे तु करच्छेद उत्तमायां वधस्तथा ॥ WAKA a दातुं प्रसाधिताम्‌ । उन्तमसुत्तमसारसम्‌ । WAM श्रनलङ्कताम्‌ । WU प्रथमसाहसम्‌ । वधो हौनवणेश्य | 1171. aq | कन्यां भजन्तौमुत्छष्टं न किञ्चिदपि दापयेत्‌ | जघन्यं सेवमानान्तु संयतां TAIT ॥

सेवमानां भेथुनाथैमनुकूलयन्तो९ संयतां निरुद्धाम्‌ |

इति विवादर्न्नाकरे कन्यादूषशतरङ्कः।

१९ माहृयन्तोमिति पाठान्तरम्‌ |

WY बन्धक्याद्यभिगमदर्डो नाम चिचत्वारिशत्तर ङः । ‹

1172. तच बन्धक्यधिकारे यमः। परदारे सवर्णासु SUT: स्युः पच्च रृष्णलान्‌' । असवणास्वानुलाम्ये TUS दाद्‌ शकः समृतः, ॥ परदारे परद्‌ारगमने। यवच्रयं छृष्णलः। द्वादशको द्वा दशपणः | 1173. व्यासः | बहमिभुक्तपुव्वा या गच्छेयस्तां नराधमः | तस्य वेभ्यावदिच्छन्ति दण्डनं न तु दारवत्‌ | 1174. कीाल्यायनः। कामात्तौ स्वेरिणौ या तु स्वयमेव प्रकामयेत्‌? | राजादेशन भोक्तव्या विख्याप्य जनसन्निधौ ॥ 1175. नारदः। स्वेरिण्यव्राह्मणौ वेश्या दासौ निष्कासिनौ च या । गम्याः स्युरानुलाम्येन feast न प्रतिलामतः ॥ area तु भुजिष्यासु दोषः स्यात्परदारवत्‌। गम्या sift हि नोपेया यतस्ताः सपरिग्रहाः ॥

१ दण्डाः स्यु पश्च awe दूति पाठान्तरम्‌ | ₹ द्वादशको पण दति पाठान्तरम्‌| 2 प्रकाशयेदिति पाठामरम्‌।

god विवादश्न्नाकरे | (43)

aft aan gaat । sargeifa विशेषणेन चच्रिया- देति यावत्‌, दासौ खौया कम्मेकरो, निष्कासिनो कुटुम्ब- निगेतार पुंशचलौ । गम्याः स्यरिति विधिमान्ं न तु पापनिषेधः । भुजिष्यासु अ्रन्येनावरुष्य भुज्यमानासु । सपरिग्रहाः परेणावरद्भाः | 1176. याज्ञवल्क्यः | अवरुद्धासु दासीषु भुजिष्यासु तथेव च। TATA पुमान्दाप्यः पञ्चाशत्पणिकं दमम्‌ ॥ श्रवरुद्धासु दासौषु अन्येनावरुध्य एता या दाखः" तासु श्रनु- लोमजासपि, | 1177. व्यासः | परावरुद्वागमने पञ्चाशत्पणिको दमः । प्रस्य वेश्यागमने दण्डो दशपणः स्मृतः | 1178. याश्षुवतक्यः | प्रसद्य दास्या गमने दण्डो दशपणः Wa | IRA यद्यकामासौ चतुविंशतिकः प्रथक्‌ | अयोनौ गच्छतो रागात्पुरुषं वापि मेहतः । चत्वारि शत्यणो दण्डस्तथा प्रत्रजितागमे ॥

१ तस्या विेषणमब्राह्मणोति पाठान्तरम्‌| २ खोयकन्मकरोति पाठान्तरम्‌ |

३ कुटभ्बिनोरृतेति पाठाकरम्‌।

४ दास्यो ara दूति पाठान्तरम्‌ |

५ खमुललोमजाताखपोति पाठाकरम्‌।

(43) बन्धक्याद्यभिगमदबहतरङ्ः। 8०७

यद्यकामासौ बहभिगेम्यते तदा थक्‌ एक्‌ चतु विं ्रतिपणे Zw: | श्रयोनो पुरुषं मेश्तः श्रतिरागेण पुरुषमभिगच्छतः | प्रव्रजिता श्राक्यादिस््लो तस्या गमे श्रभिगमे | 1179. तथा | पश्रन्‌ गच्छ्छतं दण्ड्यो हौ ना ङ्गोश्वेव मध्यमम्‌ | होनाङ्ग छिनरनासादिकाम्‌? | 1180. विष्णः | पशुगमने काषौपणशतं दण्ड्यः |

1181. मत्छपएुराया |

तियैग्योनौ तु गोवजं मैथुनं यो निषेवते । स पणं प्राप्रुयादण्डं तस्याश्च यवसो दकम्‌ |

पण ग्रतसंस्यम्‌ | `

1182. FILET: | पशुयोनावतिक्रामन्विनेयः सद्‌ शं एतम्‌ | मध्यमं साहसं गोषु तदेवान्त्यावसायिषु ॥

सदशं श्तं दश्ाधिकपणश्रतम्‌ | स दमं शतमिति way: | तत्र स गन्तारः Gund दमं दद्यादिति स्फुट एवाथः । पूं गोगमने वध उक्रः UW, श्रयन्तु मध्यमसाहसः चचियवेश्ययोरि ति पूर्वण सममविरोधः |

~ -----~--~-- =-= ee

१ Ware शित्रनाखादिरिति पाठान्तरम्‌| 2 तजस दूति पाठाकरम्‌।

४०८ विवादरन्नाकरे (43).

1183. ब्राह्मण VATE | सुवणेन्तु भवेदण्ड्यो गां व्रजन्मनुजोत्तमः | वेश्यागामौ द्विजो दण्डयो वेश्या शुल्कसमं दमम्‌ ॥ 1184. AT | अरगम्यागामिनः शस्तिदंण्डो राज्ञा प्रकौरत्तितः। प्राय्चित्तविधानन्तु पापानां स्याद्विशोधनम्‌ ॥ 1185. मनुः | यस्य स्नः पुरे नास्ति ATT न दृष्टवाक्‌। न साहसिकदण्डघ्नो स राजा शकलाकभाक्‌ ॥

रतेषां निग्रहो Ue: पञ्चानां विषये सके | सामाज्यकत्सजात्येषु लाके चैव यशस्करः |

दुष्टवाक्‌ वाकूपारुषक्घत्‌, दण्डप्रो दण्डन हन्ता, दण्डार्थ कृदिति यावत्‌, सजाल्येषु सजातौयेषु |

1186. यमः। दृष्टाः साहसिकाश्चण्डाः कितवा बाधकास्तथा | यस्य UE A सन्तौह स राजा शकलाकभाक्‌ | इति विवादर्न्लाकरे बन्धक्याद्यभिगमदण्डतरङ्कः |

[मि

१ राज्ञे ef cerca |

अथ AGUA नाम चतुञचत्वा- रिशत्तर दः |

यद्यपि स्तोपुंसयोरन्योन्यमयिभावेन राजसभायां व्यवहारो निषिद्धः, तथापि sara कर्णाकणिकयाऽपि ज्ञाते परस्यरविहित- टृत्तिविक्रमे दण्डादिना जाया पतौ निजधम्मेमाते राज्ञा स्थाप नोयो, ween दृण्डनौयाविति विबोधयितुं वयवदहाराधिकरणे स्तौ पुंधम्मेः प्रदश्येते | 1187. तत्र seata | रतत्संग्रहणस्योक्तं विधानं संग्रहस्तथा' । स्वौपुंसवत्तनोपायः श्रूयतां गदतो मम ॥ तच पुरुषस्य feat afr: | 1188. तच्र Aq | पुरुषस्य faaraa धर्म्ये वर्त्मनि तिष्ठतोः | संयोगेर विप्रयोगे च धम्मान्वश्यामि शश्तान्‌ ॥ शा खतानवश्यकार्य्थान्‌ । 1189. तया | अस्वतन्त्राः स्वियः कार्याः पुरुषैः स्वैर्दिवानिशम्‌ । विषयेषु च सज्नन्त्यः संस्थाप्या आत्मनो? वशे ॥

९ विनयस्तथेति पाठाम्तरम्‌ | ९ aunt इति पाठान्तरम्‌ | 8 शामन cf पाठाम्तरम्‌।

४१० विवादस्न्नाकरे (44)

Hy: प्रसक्रा भवन्त्यः | 1190. ALE: | aravaits प्रणश्यन्ति कुले जाता अपि fea: | असखवातन्यमतस्तासां प्रजापतिरकल्पयत्‌ ॥ कुले जाताः सत्कुले जाताः! । 1191. aq | पिता रक्षति कौमारे wat रक्षति यौवने | पुचासतु स्थविरे भावे न स्तौ खातन्यमर्ईति | 1192. याज्ञवल्कयः | रक्षेत्कन्यां पिता विन्नां पतिः पुचास्तु area | अभावे ज्ञातयस्तेषां न स्वातन्त्यं कचित्स्ियाः ॥ faat विवाहिताम्‌ | 1193. हारोतः। रुकत्रतस्कन्नभावात्‌ परेन्दरियोपहतत्वा्च दृष्टाः कुलसङ्कर कारिण्यो भवन्ति| alata’ जारजः कुण्डो ते भर्तरि गोलकः | तस्माद्रेतोपधाताज्नायां TH, जायानाओे कुल- नाशः, कुलनाशे तन्तुनाशः, तन्तुना zafad- यन्ननाशः, AHA धम्मेनाशः, धम्मेनारे आत्मनाः, WAAL सव्वनाशः | एकम्रतख्छन्नभावादिति un एव पतिरिति यदयं व्रतनियमः

१ कुले सत्कले दूति पाठान्तरम्‌ | ₹ जोवित दति पाठाकरम्‌।

(44) सनौ पुधम्भतरङ्कः। ४९१

FR सकन्नभावात्रचलनात्‌, कुलं WE, तन्तुः पु्रपौचा दिसन्ततिः | 1194. aq |

aaaista प्रसङ्गेभ्यः स्तियो रथ्याः प्रयलतः |

दयो कुलयोः शोकमावहेयुरर शिताः ॥

ae हि सव्वव्णणनां पश्यन्तो धम्मेसुत्तमम्‌ ।

यतन्ते रितं भागां भर्तारो FIAT अपि I

स्वां प्रसतिच्चरिचश्च कुलमात्मानमेव च ।

quai हि प्रयत्नेन जायां रक्षन्‌ हि रक्षति ॥ 1195 व सङ्रानन्तम पेटौनसिः।

तस्मराद्रघनेत भागां मा स्मर वशेसङ्कराभिभवरोऽर्व त्याह | अप्रमत्तो TH तन्तुमेव न वाद्धे BA पर वौजानवाप्षुः' भायां रक्षन्त कौमारं परचेतसः | 1196. दखद्स्पतिः।

दृषपनभ्योऽपि प्रसङ्गभ्यो निवार्या wat स्वबन्धुभिः, |

श्श्वादिभिर्गुरुस्वोभिः पालनोया दिवानिशम्‌ ॥ 1197. नारदः।

wa भर्तयेपुचायाः पतिपक्षः प्रभुः स्रियाः |

विनियोगात्मरश्षासु भरणे च स इश्वरः ॥

परिक्षीणे पतिकुले निमनुष्ये निराश्रये |

वंशपिण्डेषु चासत्स fare: प्रभुः स्ियाः ॥

१ रवं मानवः Ba परवोआनवास्रिति पाठान्तरम्‌ | ₹२ Waa दूति प।ठाम्रम्‌।

४१२ वित्रादरन्नाकरे (44)

पक्षदयावसाने च राजा भत्ता समृतः स्रियाः । स तस्या रक्षणं कुव्यानिण्ह्लौयात्पथश्युताम्‌ ॥ 1198. | मनुः। कालेऽदाता पिता वाच्यो वाच्यश्चानुपयन्पतिः। wa UAT FAR वाच्यो मातुररक्षिता | 1199. seuta: | अप्रयच्छन्‌ पिता काले पतिश्वानुपयनृतौ । पुचश्चाभक्तदो ATES दण्ड्या UAT: ॥ 1200. aq | ` नैता रूपं परौष्न्ते नासां वयसि संस्थितिः | विरूपं रूपवन्तं वा पुमानित्येव yaaa ॥ पं ्ल्याचलचित्नाच् नैखेद्याचच खभावतः। रक्षिता यनतोऽपौह भत्तष्रेता विकुव्यतें ॥ श्यासनमलङ्कार कामं करोधमनाज्जंवम्‌ । द्रोहभावं FAAS स्तोम्यो मनुर कल्पयत्‌ | नासि eattui क्रिया मन्त्रैरिति धर्म्मो व्यवस्थितः। निरिन्द्रिया दमन््ाश्च स्ियोऽ्तमिति स्ितिः। तथाहि श्रुतयो बह्व्यो निगौता निगमे्ठपि । सखालक्षण्यपरौश्षाथे तासां णत निष्कृतिम्‌? |

वि

१९ water दति पाठारम्‌। ९ निष्कलोरिति gat पाठः।

(44) स्त्रो एुधम्मतरङ्ः | are

यन्मे माता प्रललभे विचरन्त्यपतित्रता |

तन्मे रेतः पिता दक्तामित्यस्येतन्निद शनम्‌ ॥

ध्यायत्यनिष्टं यत्किञ्ित्याणिग्रादस्य चेतसा |

तस्यैष व्यवहारस्य निहवः सम्यगच्यते ॥

रवं सभावं ज्नात्वासां प्रजापतिनिसगेजम्‌ |

परमं यन्नमातिष्ेत्पुरुषो रक्षणं प्रति |

निरिन्द्रिया धे्येपतिज्ञा दप्रयोजकेद्धियशन्याः । स्तियोऽनृत- मिति भ्रनृतवाक्यमयतेनोपचारः । श्रुतयः ्रतिवाक्यानि, निगमेषु वेदेषु, स्वालकचण्ठं खरूपम्‌ | तासामित्यादि, तासां भ्रुतोनां मधय या निष्कुतिरूपा मानसव्यभिचारप्रायञ्चित्तता श्रुतिः, तां प्रणत स्लोखभावन्ञानाथेमिति Ta: । तामाह, यन्मे मातेति तत्पुरुष- लोभजनितपापम्‌ |

तेनायमथ, TH माता TAA पर पुरुषलोभवतो TAT, तेन जनितं पापं पितुः रेतो टक्रामपनुदतु । पितेति षष्ठ्यथ प्रथमा | प्रजापतिनिसगेजे प्रजापतित्रदह्या तदोयनिसगें ्ष्टिकाले जातम्‌ |

1201. दच्तः। जलोकेव स्ियः सर्व्वा भूषणाच्छादनाशनैः । संखताश्चाहता नित्यमाकषंन्ति हितं नरम्‌" ॥ जलौका CHAS केवलं सा तपसखिनौ | इतरा तु धनं वित्तं मांसं वौय्ये बलं सुखम्‌ ॥

~~ ~~~ mn gg ee ee ~ = ~ ~~न

९ पुरुषं वापकष्तोति waranty |

are विवादरन्नाकरे (44)

साशङ्का बालभावे तु यौवनेऽभिमुखो' भवेत्‌ | तृणवन्मन्यते नारौ Tanta GA पतिम्‌ ॥ wana’ वर्तमाना सा aera च निवारिता | अरपथ्याभिभवे पश्चाद्यथा व्याधिरूपेितः ॥ war खेच्कायाम्‌ | श्रपश्या श्रत्यन्ता दितद्ेतुः | 1202. aq! | arent भजते हि at सुतं aa तथाविधम्‌? । तस्माव्मजाविशद्याथं feast रघेत््रयनतः | 1203. agfataat | यस्मिन्‌ भावोऽर्पितः स््रौणामात्तवे तच्छौलं पुच जनयन्ति, यथा नौलटषेण नौलदषवत्सप्रभवः, Waa श्रेत W जायते, रवं योनिरेव बलवतौ यस्मादणौः aR | तत दति mea: | 1204. सामायगे। नैवाङ्नानां दयितो नापि देष्योऽस्ति कश्चन | सव्वमेवावलम्बन्ते लता TART इव ॥ 1205. ABIL | कुलौना रूपवत्यश्च नाथवत्यश्च योषितः | Haier न तिष्टन्ति दोषश्च wily नारद्‌ |

१ अंतिसुखोति णःठान्तरम्‌। २ खाकाम्ये दूति पाठान्तरम्‌| ह aa ga तथाविधमिति पाठाग्नरम्‌ |

(44) स्रो पुधम्भतर्ः | avy

अनथित्वान्मनुष्याणां भयात्परिजनस्य च । मर्ग्यादायाममर्ग्यादाः स्वियस्तिष्टन्ति भत्तषु ॥ यौवने वत्तमानानामिष्टाभरणवाससाम्‌ | नारौ स्वेरटत्तौनां स्पृहयन्ति कुलस्तियः ॥ यदि पुंसां गतिब्रह्यन्‌" कथच्िन्नोपपद्यते |

` अष्यन्योन्यं प्रवत्तन्ते न च तिष्ठन्ति भत्तषु ॥ अलाभात्पुरुषाणाञ्च भयात्परिजनस्य च | वधबन्धभयाच्चैव स्वयं गुप्ता भवन्ति ताः | नाभिस्तृष्यति काष्ठानां नापगानां महोदधिः | नान्तकः सव्वभूतानां न पुंसां वामलाचना | कामानामपि दातारं दातार मानसान्योः। रशितारं न aufa भत्तारं aaa: स्ियः ॥ तस्माससव्वप्रकारेण war: feat न ay विश्वासः करणौय

दति तात्पस्ेम्‌ | |

इति विवादरनाकरे श्लोपुषम्मतरङ्ः |

जि त - 9 का

"~~~ -~----~------~ --~--------~-------~ - ~ ~ ~न

१ भद्रति पाठाग्रम्‌

अध ital नाम पञ्च- चत्वारिशत्तर ङः | श्रय यदि रचितारं न safe कथं ता रक्षणौयाः |

1206. इत्याकाक्टायामाद््‌ मनुः | न किद्योषितः शक्तः प्रसद्य परिरक्षितुम्‌ | रतेरुपाययोगैसतु शक्यास्ताः परिरधितुम्‌ ॥ अथेस्य संग्रहे चैनां व्यये चैव नियोजयेत्‌ | Wee च पत्तयाश्च पारिणा द्यस्य चेक्षणे | अर्ता VS Lal: पुरुषेराप्तकारिभिः। आत्मानमात्मना यातु रक्षेयुस्ताः सुरक्षिताः |

पारिणद्यं कुण्डलकटकादि । श्राप्राश्च ते कारिण्खेति श्राप्त- कारिणः |

1207. ruta: | आयव्ययेऽन्रसंस्कारे होपस्करर क्षणे | शोचेऽप्रिका्ये संयोज्या रक्षा ATTY समता |

ad eee aa

t इतयाक्कायां रक्तो विधिः। तच मनुरिति पाठान्तरम्‌ । ` ९ शौचे wal दूति पाठान्तरम्‌ | ३ पारिण्यस्येति पाठान्तरम्‌।

(45) MCL: | ४९७

1208. aq | यादृग्गुणेन wat wat संयुज्येत यथाविधि । ताहम्गुणा सा भवति ससुद्रेशेव निम्रगा | अक्षमाला वशेन संयुक्ताऽधमयोनिजा | WH च' मन्दपालेन जगामाभ्य्णौयताम्‌ ॥ VATS लेाकेऽस्मिन्रवरृष्टप्रखतयः | उत्कषं योषितः प्राप्ताः स्वैः स्वेभ॑त्तगुरैः शुभैः । प्रजनाथौ महाभागाः FST गहदौप्तयः। faa: भरियश्च गेहेषु न विशेषोऽस्ति कश्चन | उत्पादनमपत्यस्य जातस्य परिपालनम्‌ | प्रत्यहं लाकयाचायाः प्रत्यक्षं wat निबन्धनम्‌ |

wae लोकयाचाया निबन्धनं स्वोत्यन्वयः। तस्या एवा- विशेषेण उत्पादनपदं पालनपदश्च |

1209. तया |

अपत्यं MARTA शुश्रूषा रतिरुत्तमा । दाराधौनस्तथा खगः पितृणामात्मनश्च ह ॥ पतिर्भाय्यो संप्रविश्य गर्भो भूत्वेह जायते । जायायास्तद्धि जायात्वं यदस्यां, जायते पुनः |

१ शार वेति पाठान्तरम्‌ | ₹ पुरुष दूति पाठाम्नरम्‌। 27

४१८ विवादर्न्नाकरे (45)

1210. मद्ाभारत |

faa रताः धियो नाम सत्काय्य भूतिमिच्छता | लालिता faretar स्तौ लश्मौभवति भारत |

1211. पुजादताहेतुमाह मनुः | यच MAY Pad रमन्ते तच देवताः | यचैता न प्रपुज्यन्ते सर्व्वास्तवाफलाः क्रियाः ॥ शोचन्ति यामयो यच प्रणष्यत्याशु तत्क्लम्‌ । न शोचन्ति तु aaa sea तद्धि सवदा | यामयो यानि गेहानि संश्पन्त्यप्रपूजिताः। तानि कत्याहतानोव विनश्यन्ति समन्ततः ॥ तस्मादेताः समभ्यच्यौ भूषणच्छादनाशनैः | भुतिकाभैनंरेनित्यं सत्कारेणोत्सवेन च |

यामयः कुलस्तियो भगिनोसृषादयाः |

1212. याज्ञवल्कयः । भत्त॒भाद्पिदृन्नातिशचभरञ्शुरदेवर |

` बन्धुभिश्च faa: पज्या भूषणाच्छादनाश्नेः |

1213. तथा

दोर्दस्याप्रदानेन गभा दोषमवाप्नुयात्‌ | ` वैरूप्यं मरणं वापि तस्मात्काय्यं परियं स्ियाः।

(45) GICAALH: | Bre

1214. मनुः | विधाय इत्ति भाग्यायाः प्रवसेत्कायवान्नरः। अदत्तिकपिता हि स्तौ प्रद्ष्येल्स्यितिमत्यपि ॥ देवदज्तां पतिभौय्थां विन्देत" नेच्छयात्मनः। तां anal विग्टयान्नित्यं देवानां प्रियमाचरन्‌ ॥ प्रजनाथें fears: SE: सन्तानार्धच्च मानवाः | तस्मात्साधारणो धम्मे: रतो पतन्या सहोदितः | स्थितिमतो गोला दिसम्पत्तिमतौ । प्रजनगब्दोऽच गभग्रदण- परः? । सन्तानग्रब्दो गर्भाधाने | 1215. तया | यदि खाः स्वावराश्ैवः विन्देरन्‌ योषितो fear: | तासां वशेकमेणेव" soe पूजा च वेश्म च ॥ भत्तुः शरौरणुश्रूषां धम्मेकाय्य्च नैष्ठिकम्‌ । स्वा aa Fala नान्यजातिः कथञ्चन | यस्तु तत्कार येन्मोदात्खजात्या स्थितयान्यया | यथा ब्राह्मणचाण्डालः पूव्वहृष्टस्तथैव सः | खाः खजातौयाः, स्वावराः खविजातौयाः | १ विन्दतेदूति पाठान्तरम्‌। 2 गभग्रदण रवति पाठान्तरम्‌ | > खाखच पराश्वेति पाठान्तरम्‌ |

४ वणेक्रमेश स्यादिति पाठान्तरम्‌| ५ नेत्यिकमिति नेत्यकमिति च पाठान्तरम्‌ |

४२० विवादरल्नाकरे (46)

1216. याज्ञवल्क्यः | सत्यामन्धां सवर्णायां धम्मैकम्भे न कारयेत्‌ | सवर्णासु विधौ ध्ये ज्येष्ठया न विनेतराः ॥ वल्यामन्यां सवर्णायां ware न कारयेत्‌ । यदि तु सवणा अरनेकास्तदा Seat विना दतरा न कारयेत्‌, तेन sea विद्यमाना ATG पुरस्काय्यत्यथेः | 1217. विष्णः | सवण्षसु बह्धौषु" भाय्यीसु विद्यमानासु ज्येष्ठयैव ae yaar कुर्यात्‌, मिश्रासु कनिष्टयाऽपि water, अभावे त्वनन्तरयैव, नत्वेव दविजः श्रद्रया | 1218. छन्दोगपरि शि कात्यायनः | अभ्निशिष्टादिशुखरषां TEA: सवणेया | कारयेत्तददत्वच्चेञ््येष्ठया गर्हिता न चेत्‌ ॥ या वा स्यादौरसरासामाज्ञासम्पादिनो, प्रिया । दका प्रियंवदा शुद्धा तामच विनियोजयेत्‌ ॥ दिनक्रमेण वा कम्म यथा sae स्वशक्तितः । विभज्य सह वा कुर्येथाज्ञानमश्व्वत्‌ ॥ lui सौभाग्यतो ज्यैशयं विद्ययेव" द्विजन्मनाम्‌ । न fe स्वस्येन तपसा भ्त तुष्यति योषिताम्‌ ॥ ९ बिष tT । । वि ` ॐ „ ६९ बो रक्रषामिति fay पुरकेष पाठः परं बौरद्धरासाभिति पाठः समोचोन तौति स रव Wel |

` ह अषाध्यवदिति पाठान्तरम्‌ | ४ fag cafe पाठान्तरम्‌ |

(45) स्रोरक्तातरङ्कः | ४२१

भर््तृरादेशवत्तिन्धा योषया' बहुभिव्ेतेः |

अभ्रिः शुश्रूषितो यच सा स्तौ सोभाग्यमाप्रुयात्‌ ॥

तदङलश्चेदगर्दिता यदि Sst, तदा तया धम्मकाय्यं कारयेत्‌ | यदितु ज्येष्ठा afeat, तदानेकासु सवर्णासु श्रनध्यवसाये या स्यादोरख्रित्यादि"्नाऽध्यवसायः काय्य इत्यथः |

1219. Ted | प्रथमा धम्मेपन्नौ तु द्वितौया रतिवञ्खिनौ । दृष्टमेव फलं तच नादृष्टमुपपद्यते ॥ धम्मेपत्नौ समाख्याता निर्दोषा यदि सा भवेत्‌ | दोषे सति न दोषः स्यादन्या कायां गुणान्विता ॥ 1220. रदवं प्रशव्य मनुविषा | देवपि्यातियेयानि तत्मरधानानि यस्य तु। नाञ्जन्ति पिठृटेवास्तन्न च erg गच्छति ॥ श्द्राप्रधानानि यस्य देवपिच्या तिथेयानि, acatfa नाश्नन्ति पिहदेवाः, न च खगं स गच्छतौत्यथेः | 1221. ay Aq: | सन्तुष्टो AAA Wal wal भार्या तथेव च। यस्मिन्नेव" कुले नित्यं कल्याणं तच वे भुवम्‌ ॥

ee -न- ~ = —_—

१ यामयेति पाठान्तरम्‌|

२ wWafa पाठान्तरम्‌ |

२ बोरद्धप्रियलादिनेति पाठान्तरम्‌| ४ यस्धिन्नेतदिति पाठाम्तरम्‌।

BRR विवादरुनाकरे (45)

यदि fe eat न रोचेत पुमांसं न प्रमोदयेत्‌ | अप्रमोदात्यनः पुंसः प्रजनं न vane ॥ स्त्रियान्तु रोचमानायां सव्व तद्रोचते कुलम्‌ | तस्यामरोचमानायां सब्वेनेव न रोचते ॥ अरन्योन्यस्याव्यमिचारो भवेदामरणान्तिकः रष Wa: समासेन ज्ञेयः स्तौपुंसयोः परः ॥ तथा नित्यं यतेयातां स्तरौपुंसौ च छतक्रियो । यथा नाभिचरेतां तौ विसुक्तावितरेतरम्‌' ॥

1222. याज्ञवत्वयः | यचानुक्रलं दम्पत्यो स्तरिवगंस्तच FEA । 1223. दकच्तः |

गृहवासः सुखार्थो हि पल्नोमुलथ्चः तत्सुखम्‌ |

सा पल्लौ था विनौता तु fare वश्वत्तिनौः। AHA त्ववाग्द्टा TAT साध्वौ प्रजावतो | रभिरेव गुरीर्य्ा श्रौरेव स्तौ न संशयः | प्रहष्टमानसा" नित्यं स्थानमानविचश्णा" | भक्तः प्रीतिकरो. या तुसा भाग्य इतरा जरा |

१ वियुक्कावितरेतरभिति पाठान्तरम्‌ |

२ पलधोनञ्चेति पलो सखक्चेति पाठान्तरम्‌ | दे तथाक्ञावशवक्षिंनोति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रष्टष्टुमानमेति पाठान्तरम्‌ |

५ स्यानयानविचरुणति पाठान्तरम्‌ |

ह प्रोतिकरेति पाठान्तरम्‌ |

(45) GlCBaALF: | BRR 1224. la: |

पूर्व्वोत्थानपरा दशा जघन्यासनशयिनौ । अवाग्द्‌ष्टानुक्रला eat VAS पुण्यकम्मिणः' ॥ 1225. अथ Ca | द्‌ःखासिका कलिर्दोषण्द्रंः पौडा परस्परम्‌, प्रतिक्रलकलचस्य दिदारस्य न AUT: | 1226. Aq: | संवत्सर सुदौभ्रेत feral? atfad पतिः | HE संवत्सरारेनां दयां Hear’ न संवसेत्‌ ॥ अतिक्रामेत््रमत्तं वा रोगान्तमेव वा | मा चौन्मासान्‌" परित्याज्या विभूषणपरिच्छदा | उन्मत्तं पतितं क्तौवमबौजं पापरोगिणम्‌ | न तं दिषन््यास्यागोऽस्तिः न च दायापवत्तनम्‌॥ 1227. अथ AL | अनुक्रलामवाग्दुषटां दशां साध्नौँ प्रजावतीम्‌" | त्यजन्‌ AMAIA रान्ना दण्डन भूयसा ॥

१ पुण्थकम्ण दति पाठान्तरम्‌|

२ कलिद्रषच्छिद्रमिति पाठान्तरम्‌ |

? ददिषतोमिति पाठान्तरम्‌ |

४ कचित्‌ पाटः दायं हला |

५ Maa पाठान्तरम्‌|

ई न तत्र दोषस्त्यागेऽसोति पाठान्तरम्‌) ७ पतित्रताभिति rare |

४२४ विवादरन्नाक्षरे (46)

1228. acqeww] KAqatt विष्णुः | निर्दोषा परित्यजन्‌ wats | 1229. देवलः |

खदारांस्यजतो मोदान्ररस्यान्यायमोचिनः। धम्पेवंशपरित्यक्तनिष्कृतिनं विधौयते ॥ afeat पतितां बन्धयासुन्मत्तां पतितात्तवाम्‌? | अनिष्टां न लभेद्धाथांर तोथीत्तनौ चकम्मेणः ॥ अन्यायमोचिनोऽन्यायेन ata: । तौर्ाद्योनितः । aaa. सद्‌ चितनोचव्यापारात्‌* । 1230. नारद्‌. | FU त्यजलोरागः स्यादन्योन्धं विरूडयोः" | स्वोपुंसयोनिगृढाया व्यभिचाराहते स्याः | स्लौधनमष्टसव्वखां गभविभरंशिनं तथा | una वधमिच्छन्तौं fad निर्वा सयेद्गहात्‌ | श्रागः पापं, स्त्ोघनभरष्टसव्वेखां स्तोधनतेन as aig यस्याः सा तथा, alata we dfs wad यया सा तथा वा मरष्टमन्तर्भावितण्ययेमिति कल्यतर्‌ः९ |

१ पश्चीभषिति पाठान्तरम्‌ | atingufafs पाठान्तरम्‌ |

६ अनिष्टां लभते त्यक्ुभिति पाठान्तरम्‌ | ४ तशरितनोखब्ापारादिनि पाठान्तरम्‌ | a निसङयोरिति पाठान्तरम्‌,

९ Spore इति .पाठान्तरम्‌ |

(45) स््नोरस्तातर्कः। ४२५

1231. तथा | अनथश्यौलां सततं" तथेवाप्रियवादिनौम्‌ | परव्वाशिनो च या भन्तस्तां स्वो निरवासयेद्गहात्‌ | बन्धां स्त्रौजननौ नित्यप्रतिज्गृलाञ्च सव्वदा | कामतो नाभिनन्देत Farad न दोषभाक्‌ | 1232. aq | ऋतुखाता तु या नारौ WANT नोपगच्छति । तां ग्राममध्ये विख्याप्य भणघ्नोन्तु विवासयेत्‌ ॥ we: प्रतिनिवेशेन या दथा गमयेहतुन्‌ | तान्तु विस्याप्य बन्धूनां qual विनिवासयेत्‌ ॥ प्रतिनिवेभेन देषेण । एवश्चेतपुत्ेवाक्ये देषा तिरिक्रमसमश्नस- कारणं विवचितमित्यथेभेदः | `उत्तरवबाक्ये बहतुपरं वा | 1233. नोधायनः। अशुश्रूषाकरौं Tat बन्धकं पतिहिंसकोम्‌, । त्यजन्ति पुरुषाः प्राज्ञाः धिप्रमप्रियवादिनोम्‌ | अप्रजां दशने वपे MOAT दादे त्यजेत्‌ | प्रेतप्रजां पञ्चदशे सद्यरू्वप्रियवादिनोम्‌ ॥ 1234. atae: | व्यवाये तौथेगमने धम्मे या चः निवत्तते । चतसखस्तु परित्याज्याः श्ष्यिगा गुरूगा च या ॥

९ अनथेजननों नित्यमिति पाठाम्रम्‌ | २ परगेहिकामिति परिदिसकानिति च पाठान्तरम्‌, २ ध््भ्यवेति पाठटागम्तरम्‌।

४२६ तरिवादरनाकरे (45)

पतिघ्नी तु विशेषेण जुङ्गितोपदता च या | व्यमिचाराहतौ wate त्यागो विधौयते | MATA तासां तथा महति पातके | afgat निन्दितश्चाण्डालादिः | 1235. हारोतः। गभघ्नौमधो वणेगां श्ष्यसुतगामिनौश्चः पाप- व्यसनासक्तां धनधान्यश्यकरौज्च THAT | 1236. Aq: | सखच्छन्दगा च था नारौ तस्यास्थागो विधौयते | न चैवं स्तरौवधं Fara चैवा ङ्विकत्तनम्‌ ॥ सखच्छन्दव्यभिचारिण्या विवस्ां ल्यागमनत्रवौत्‌ | न वधं न च वेरूप्यं बन्धं स्तरौणां विवजयेत्‌ः ॥ न वधं न च वेरूप्यमित्यत्रात्रवौ दित्यनुषच्यते | 1237. अथ याज्ञवल्कयः | हइताधिकारां मलिनां पिण्डमाचोपजौविनोम्‌ ॥ परिभूतामधःश्ग्यां वासयेद्यभिचारिणौम्‌ ॥ 1238. नारदः। 1 व्यभिचारे सिया मोण्ड्यमधःशयनमेव च | ACA कुवासश्च कम्मे चावस्करोज्छनम्‌ ॥ श्र च Glare एव त्यागादिकं Tera यभिचाराणा- मेव तत्तदिगेषमाभित्य यवस्थापनोयम्‌ | इति विवादरन्नाकरे स््नोरत्तातरङ्कः।

अधोवणेशिष्यसुतगाभिनोशचेति पाठान्तरम्‌ | विसजयेदिति पाठान्तरम्‌ |

अथ स्तलोधम्मौ नाम षट्चत्वारिशि- तर ङ्कः |

1239. तत्र Aq | बालया वा युवत्या वा दद्या वापि योपिता | न eran कर्तव्यं किञ्चित्काय्यं wate ॥ बाल्ये पितुर्वशे तिष्ेत्या शिग्राहस्य योवने | पुचाणां भत्तेरि प्रेते न ware स्वतन्त्रताम्‌ ॥ पिचा भक्त सुतैवापि नेच्छेदिर मात्मनः | रपां हि विरहेण स्त्रौ गद्ये Fare कुले ॥ 1240. seat: | fost wal सुकतैनं स्तौ वियुक्ताऽन्यगदहे वसेत्‌ । असत्सङ्ग विशेषेण गद्यतामेति सा ध्रुवम्‌ | 1241. AAAI: | पिदमावसुतमादश्चश्रुञरशुर मातुलैः | Stat न स्यादिना wal गहणोयाऽन्यथा भवेत्‌ ॥ 1242. मनुः | सदा प्रहृष्टया भाव्यं ग्रहका््येषु दक्षया | सुसंस्कतोपस्करया व्यये चामुक्तदस्तया ॥

é

१९ RAEN रति पाठान्तरम्‌ ।

४२८ विवादरन्नाकरे (46)

1243 याचल वल्कः |

संथतोपस्करा दक्षा हृष्टा व्ययपराद्युखौ |

ुर््याच्छ शुरयोः पादवन्दनं WYATT ॥ 1244. दहस्पतिः।

पर्व्वोत्धानं गुरुषच्चा भोजनव्यश्जनक्रिया ।

जघन्धासनश्णयित्वं कम्मे स््लौणासुदाहतम्‌ | 1245. देवलः |

अस्वातन््ं, पतिशुश्रूषा, AeA, तत्पुज्य- पूजनम्‌, परवेश्मागमनं, तदेष्यमाणदेषणं, अदुष्टा भावना, नित्यानुकरलयं, तत्का परत्वमिति ata | 1246. अथ स्त्ोघरम्मां इव्यपक्रम्य विष्णः |

भर्तुः समानव्रतचारित्व, श्वशुरग्रुदेवतातिथौनां पूजनं, सुसंस्कतोपस्करता, असुक्तहस्तता, सुगुत्त- भार्डता, मुलकियास्वनभिरतिः, मङ्गलाचारतत्परता, भर्तरि प्रोषितेऽप्रतिकम्बैक्रिया, परण्टदेनभिगमन, दारदेशगवाकरेष्नवस्थानं, सव्वकम्मा खत्ता, बाल्य- यौवनवाडकेषु' पिठभन्तेपुषपराधौनता | 1247. मष्ाभार्ते।

यदैव wal जानोयान्मन्त्रमुलपरां स्तियम्‌ ।

.उददिजेत तदैवास्याः सपौदेश्मगतादिव ॥

ate ne er न ~~ $e = ore =

१ बाल्ययौवनवाङंक्वेष्वपोति पाठान्तरम्‌ |

(46) MARAT: | ४२९ 1248. एथिवौं धरति लच्छ्रौवाक्ये विषुः |

नारौषु नित्यं शुचिभूषितासु

पतिव्रतासु प्रियवादिनौषु |

अमुक्तदस्तासु प्रजान्वितासु

सुगुप्तभाण्डासु बलिप्रियासु |

सुख्िष्टवेश्मासु जितेन्दरियासु

कलिव्यपेतासु विलालपासु |

धम्मव्यपेतासु' दयान्वितासु

स्थिता सदाहं जगतां faut ॥

1249. wEfafaat |

श्वः श्रः पचनभाण्डानासुपलेपनं, मुसंरषटग्टह- दारोपलेनं, छतशोचानुङ्कल्यदध्यक्षतदृव्वाप्रबालपुष्य- actin, श्श्रश्चशुराद्यभिवादनानन्तरं गदा व्यकानि कुर्य्यात्‌ । न देवभूतपतिभ्योऽगरेऽ्नौयात्‌ | न भर्तरन्धच प्रतिका रोषधात्‌ |

4. श्च श्रागामिनि श्रागामिनि दिने। न भ्तेरयेऽ्रौया- दिल्यन्वयः । अरन्य प्रतिकारोषधात्‌ रोगप्रतौकारकारणमोषधन्तु भन्तरथेऽ्यश्नौया दित्यः |

१ watafata पाठामरम्‌ | > सुखंमषटद्वारोपलेपनमिति पाठामरम्‌ | ३ WAU fara hala पाठान्तरम्‌ |

४३० न्वादरन्नाकरे (46)

1250. WIG: | गृहमेधा भवेनित्यं भूषणानि च पूजयेत्‌ | नित्यज्लानकछतां' वेणौमचयत्पुष्यवाससा ॥ प्वेमेव वहिगेच्छेद्‌ः यावनान्यः प्रबुध्यते | देवताराधनं कु्धौड्पपुष्यवबलिं हरेत्‌ ॥ zea गदरत्यपरा । श्षणानि प्रजयेन््राजेनादिभिः wea | नित्यस्तानछृतां नित्य्लानानन्तरहृताम्‌ | 1251. ग्रङ्लिखितौ | wat पराननुव्यक्तवक्ता बहिनिष्कामेत्‌, नानुत्तरौया परिधावेत्‌, नानुत्छवे गन्धमाल्याभर णानि विकतानि वासांसि विश्टयात्‌, न परपुरूषमभिभाषेत, अन्य बालकप्रत्रजितदृ्धभ्यः,? न नाभिं दश्येत्‌, कुलबधू- रागुरूफ* वासः परिदध्यात्‌, न स्तनौ वितो कुर्यात्‌, न हसेतानाटतम्‌ | श्रनाटृतं मुखमनाच्छाद्य न महाजनवयवहितमपि ₹हसेदित्यथः | 1252. व्यासः ` दारोपवेशनं नित्यं गवाक्षेण fatten | असत््रलापो eas दूषणं कुलयोषिताम्‌ | ९ नित्यस्रानक्ततेति पाठान्तरम्‌ | २ रो गच्छेदिति पाठान्तरम्‌|

> बणिकूप्रव्रजितदृडधभ्य दूति पाठाकरम्‌ | ४ कुलबधूरागुखुफाग्यामिति Watery |

(46) स्रौ धम्मतरङ्कः। ४३९

1253. मनुः | पानं दजनसंसगेः पत्या च विरहोऽटनम्‌ | स्वप्रोऽन्यग्हवासश्च acai दूषणानि षट्‌ ॥ सर्वाण्येतानि दारि चदूषणोपयिकानि विवक्ितानि ।

1254. खष्टस्पतिः। पानारनदिवाखप्रमक्रिया दूषणं fear: | श्रक्रियाऽच ग्टहक्रियानाचरणम्‌ |

1255. प्रड्लिख्वितो | न गणिकाधूत्तचारिणौक्षणिका मायाविनौकुहक-

wens: ataa तिष्ठेत्‌, संसर्गेण fe

चारियंः दृष्येत्‌, न भर्त प्रतिक्रूलमाचरेत्‌, न प्रकौण- भार्डभोजनोयोपस्करद्रव्या, नोत्तानखद्रासनपादूका स्यात्‌ | |

गणिका वेश्या, कणिका दवज्ञा, सा चाच परचारिश्चखण्ड- नानुकरूलाभिसन्धिरुक्रा, मायाविनो सम्मोहिका, सापि तथा? धत्तैचारिणोतोऽस्या भेद विवक्या उपादानम्‌ । कुदकग्नौला चारि्खष्डनोच्छेदकारिलो° सा चोक्राभ्योऽन्या विवक्तिता, विभुता पातित्या दिदोषवतो |

१ विभ्रतेत्याडिभिरिति विकछृताभिरिति च पाठान्तरम्‌। 2 विष्वारिअ्भिति पाठान्तरम्‌|

> तथापोति पाठान्तरम्‌|

४ चारिचयखण्डनेद्धृद्कारिषोनि aerate |

५ faaafa पाठान्तश्म्‌ |

४३२ विवादरनाकरे (46)

1256. हारोतः।

ay पल्न्धाचारमनुकमिष्यामो we wal न हयपलौकं' विद्यात्‌, तस्मात्पलौ णदपरा, स्यात्सुसंखषटो- त्यादितसंस्काराः छपलितप्ता्चितवेश्मानि" पतितानि प्रतिकु्थौत्‌, अगुप्तं गोपयेत्‌, अन्धपुरुषेण सदेक्षणाभि- भाषणं दुष्परत्रजितसंसगेश्च वज्जेयेत्‌, परण्हरथ्या- चत्वरवौधौप्र्रजितालयांश्च नाभिगच्छैत्‌, करूपपथ- स्थानं सन्धिवेलासञ्चरश्च Asad, परश्यनासन- वस्त्राभरणानि मनसापि नाध्यवस्येदापुनःसंस्कारात्‌, तथेकपाग्यं मद्यमां सानि उच्छिष्टनिरम्मास्यन्चान्यच गुरूभततृसुतेभ्यः। अनन्यपुरुषलालुपानथौन्वञ्जयेत्‌ ।

तथा प्रत्युददनं आलस्यवेक्तव्यतौल्यादि, नोच्छिष्टा देवागारं प्रविशेत्‌। नाप्रोष्याविरष्यापय्यभ्निर्त्य आ्आपयेत्‌। नाप्रक्षालितपाणियौवकोत्पवनगोरसद धि, weld, स्थाख्यपिधानदव्वः प्रक्षाल्य उपकरणानि ae निधापयेत्‌" । श्रो भूते प्रतिप्रक्षास्य पचनाथौनुप-

९` पल्लौगटङमिति पाठान्तरम्‌ |

२ गरमपरेति पाठान्तरम्‌ |

₹ सुखंग्टष्टोत्मादितसस्कारेति पाठान्तरम्‌ |

४ कूपपथस्ानं लिप्राचितवेश्मानोति पाठान्तरम्‌ |

५ न प्रतिकुर्यादिति पाठा्तरम्‌ |

€ यावकोत्पवभगोरसधाना दूति पाठान्तरम्‌ | ९ निधाय वसेदिति पाठान्तरम्‌

(46) स्रौ घम्भतरङ्कः। BRR

कुर्य्यात्‌ । गोरसधान्यानि चास्य निर्दशे zeta । ते प्रकषाल्योपलिप्य परिष्टज्य तैजसानि वेश्माव- aad प्रत्युपलेपनानि कत्वा वेश्वदेवकाल इति प्रचोदनं" स्लानहेलोः खात्वा शुक्तं वाससौ परिधाय पाणिपादं प्रश्षाल्योक्रम्थाचम्य देवागारं प्रविश्य नमच्छत्यायतनेःप्रिमुपसमाधाय समिदर्भपुष्यवलि- प्ान्तिपाचाग्याहत्य भक्तमाज्येनाभिघायः यच्चान्य- दाहिका कुर्य्यात्‌? हते देवेभ्य उद्वादा्रौ" देवपल्नौभ्यो बलिं staying गे |

छते देवातिथ्ये यथास्वं खृहिणस्तपयित्वा शिष्यान्‌ Gee: पतिच्च तदनुज्ञाता शेषं wal गुप्ते भुक्ता प्रतिस्वाभिरुपस्पृश्य शेषं भाण्डं निरिज् vere च बहिरुत्तरपुव्वसमदिशिः वासतुभूतपशुपतये रुद्राय नम इति fauta, एवं सायं warts |

यथाथेमवशि्टेषुः नमो भगवते wars भस्मसदे भस्मना Tat करोमोति भस्मना दारमपिधाय स्वामिसुतादौनात्मानञ्वालभेत्‌। Tareas स्यात्‌।

१९ वैश्चरेवकाल्लप्रचोद्‌नमिति वैञ्वरेवकालप्रतिप्रचोदनभिति च पाठान्तरम्‌

२ अत्राद्यमभिषाय्यति पाठान्तरम्‌ |

दे य्चान्यद्‌ाङ्किकं स्यादिति यदन्यद्‌ाद्िक स्यादिति च पःठान्तगम्‌।

४ उद्त्याग्राविति उद्दव्यग्राविति च पाठान्तरम्‌|

५ Satya दिभोति पाठान्तरम्‌|

€ fay gene पाठः, पर यथाद्धमवमितेच्विति पाठो युक्तः अ्वभितेष ममापि गतेषु कम्खिति शेष द्यथा दर्यः ।

28

४द8 विवादस््नाकरे (46)

नाप्रकछालितपाणिपादा संविशेत्‌, न नमरोच्छिष्टा, नानमनौया, नानमस्यभत्तेपादा, नाविरतोत्याना, नानुदर््येत्यायिनौ श्रनुपख्यायोदकधाना^ अनुसरण- वेश्मा्चिनौः wef प्रणन्ता सौम्यारहिता भतः प्रियवादिनी नोपरिष्टात्‌ feat areata । नोचेनं वितकंस्थाने नाभौश्णमौप्षेत। परिषखज्य संवाहयित्वा उपासौत |

व्यजनेनोष्णे वपं धर्म्माम्भांसि अस्य ara: परिष्टज्यात्‌। शिरसश्चावस्थितस्य समाधानम्‌ | ग्रामान्तराहतभारातिक्रान्तमायान्तमुपगच्छेताद्‌ष्ट- मना HAUSA | व्रतधारणं देवकाय्ये ख्लानमनु- ज्नातया कायमिति,।

सुसंश्ष्टोत्या दितसंस्कवारा प्रहृष्टमाजनेनं सन्पादितसंस्कारा, qe कूपानुयायिवत्मावश्यानम्‌ । परेति, परणश््यासनान्न- वस्त्रा दिपुनःसंखारं प्रचालनादि विना नाध्यवस्येत्‌ waza नोप- yaaa’ । रेकपाश्यं सहभोजनम्‌ । शरवः श्वषटरादयः | लोलुपा स्पा | श्रन्थ निरथेकधन्यः | प्तयुददनं प्रतिकूल वचनम्‌ । तोन्छं॑सखकुलाद्नुचितनेषभाषादौति प्रियखामो |

न~ ~~~ --------------~-----------~- ------------~----------------*----- ~ SL ~~ ~~~

९ खनुपदस्योदकधानेति पाठान्तरम्‌ | ९ खनु एरणवेश्माचिनोति पाठान्तरम्‌ | ३ प्रणति पाठाकरम्‌।

-४ yeaa वेति पाठाकरम्‌। ५ प्रहटष्टसम्भाश्लेनेनेति पाठान्तरम्‌ | ९ नोपयु्नोतेति पाठटा्नरम्‌।

(46) स्रौ धम्मतर ङः | ५९५

्रविष्टव्य अ्रविचाचं। यावकं यज्ञोपयुक्रचमसा दि, उत्यवनं चालनौ- स्थालोत्यादि । arenas द्रव्याणि! भाविदिनपाकार्थेर प्रचाल्य ua निधापयेत्‌ ।

तच दिने wa प्रतिप्रक्ाल्य पाकं कु्यादित्यथः । wa निह भन्तैरनुज्ञाने स्ानडेतोः पत्युरिति Fa: । तेन वैश्वदेवकालो टन्त दति ari विधौयतामिति पत्युः कृते प्रचोदनं कुव्यादित्यथः | उाकम्यान्तर्मुखस्यितच्रेश्रा दिकमपास्य श्रनाद्यमभिघाय्ये उक्रमन्नमाज्ये- नाभिघाय्यन्यिच्य। यच्चान्यदि ति अरन्यन्मण्डका दि? श्राह्िकमदभोज तच्चाभिघात्यन्वयः। भक्तिं तिष्ठेदिति wa! । तदनुज्ञाता च my, च भिन्नक्रमेः तेन भक्तनुज्ञानेन गेषं सगेषमपि९ भुक्तत्यये- णान्वयः |

प्रतिखाभिः खार्थोपकन्धिताभिरद्धिः। निणिज्यान्नमललापकषेणं कृवा | एवं सायं प्टतादि, सायं सन्ध्यासमयेऽपि प्ररतादि yea ्रचा्ेत्यादि afm? श्रालभेत्‌ भस्मलिपनरस्तेन स्पृशेत्‌ | यचान्यद्रच्यं॑ aurea: | नानमनोया नाप्रह्णा, नान- aera

१ स्थाल्यादिद्र्याणोति पाठान्तरम्‌|

२ परदिन पाकाथमिति भाविदिने पाकाथेभिति च पाठान्तरम्‌ |

३ लड्कदोति पाठान्तरम्‌ |

४ ति्ेदित्यथं इति पाठान्तरम्‌ |

५ चो भिन्नक्रम दूति पाठान्रम्‌।

₹ खन्पशेषमपोति पाठो युक्त दति बोध्यम्‌ |

७ रद्रबलिपय्येन्नमिति पाठान्तरम्‌ |

८ नानमस्यभकेषाद्‌ा मोदते चोमया Bia पाठान्तरम्‌, नानमस्यभन्तपादा नाप्रणतभनेचर रेत्यथेः, तथाचोक्तं मानमस्यभभेपादा मोदते चोमया मडतोति wet qaqa |

gad विवादरन्ाकरे (46)

1257. याज्ञवल्कय; | पतिप्रिया हिते, युक्ता खाचारा विजितेन्द्रिय | इह कौर्तिमवाप्रोति प्रेत्य चानुत्तमां गतिम्‌ ॥ 1258. मनुः। दानागप्र्टति या तु स्याद्यावदायुः पतित्रता | सा भ्तेलाकमाप्रोति यथेवारन्तौ तथा ॥

पतिं या नाभिचरति मनोवाक्घायसयता | सा भनत्तलाकमाप्रोति AEE साध्वौति चोच्यते ॥

अनेन नारौ Tia मनोवाग्देहसंयता | इह कौत्तिमवाप्रोति पतिलाकं परच च ॥ पतिलोकोऽच पत्या सड छृतयज्ञा दिजन्यो विवि | 1259 छन्दोगपरि शिष्टे काव्यायनः। पतिशुश्रषयैव स्रौ सर्व्वान्‌ कामान्‌ समश्रुते | दिवः पुनरिदहायाता सुखानां सा निधिःभवेत्‌ ॥ 1260. seater | आत्तत्ते मुदिता हृष्ट प्रोपिते मलिना aa । aa म्रियेत या पत्यौ सा ज्ञेया wt पतिव्रता ॥ (1261. ate | पतिव्रतानां गहमेधिनोनां सत्यव्रतानां शचिसुव्रतानाम्‌ः |

९ faafea दति क्रचित्‌ is: | ₹ सुावधिरिति पाठान्तरम्‌। > खल्‌ योषिताश्चति पाटान्तरम्‌।

(46) स्तनौ धम्मतर षः | ४३७

तासान्तु लकाः पतिभिः समानाः गोमायुकलाका व्यभिचारिणौनाम्‌ ॥ 1262. Aq | व्यभिचारान्न at: wat लाके प्राप्रोति निन्यलाम्‌। खगालयोनिमाप्रोति पापरोगैश्च पौड्यते ॥ 1263. न्दोगपरि शिष्टे का्यायनः। पतिसुल्लद्खा मोदात्स्लौ कं कं न नरकं व्रजेत्‌ | छच्छान्मानुषतां प्राप्य fa fa दुःखं न विन्दति | 1264. शरङ्भलिखितौ | सुरालशुनपलाण्ड्ण्श्जनकमां सादौन्यभ्याणि च वजयेत्‌। आहारमयं शरौरं तन्मयत्वाद्राह्यणः सङ्गौयते मातुरशितपौताद्धि गभः सम्भवति | 1265. मनः | प्रतिषिद्धा पिवेद्या तु मद्यमभ्युदये्ठपि | प्रेक्षासमाजे WHAT सा दण््या छष्णलानि पट्‌ | 1266. वशिष्ठः | या ब्राह्मणौ स्यादिह वे सुरापौ न तां देवाः पतिलाकं नयन्ति | zea सा तिष्ठति क्रौणपुणया ता जलौका भवत्यथ शुक्तिका वा ॥

१ सष्खिति पाठाग्नरम्‌।

४३८ विवादरन्नाकरे (46)

1267. याज्ञवक्कयः | परतिलाकं न सा याति ब्राह्मणौ या सुरां पिवेत्‌ इदैव सा Yat BN श्रकरौ चैव जायते | 1268. यमः।

या ब्राह्मणौ स्यादिह वे सुरापौ न तां देवाः पतिलाकं नयन्ति ।

इदेव सा तिष्ठति हौनपुण्या Tat भूत्वा गहंभौ श्रकरौ च ।

ति विवादरन्नाकरे स्तौ धम्भतरङ्कः |

ay प्रोषितमत्तेकाधम्मौ नाम

सप्तचत्वारिशत्तर ङ्गः | 1269. तच मनुः। विधाय प्रोषिते afd जौवेन्नियममास्थिता |

प्रोषिते त्वविधायैव जौवेच्छिल्पेरगरहिंतैः ॥

टरन्तिं विधाय प्रोषित इत्यन्वयः | जोवेत्तयेव aa |

1270. या्ञ॒वकधेः | कौडां रौर संस्कारं समाजोत्सवद्‌ शनम्‌ । हास्यं परे यानं त्यजेत्प्रोषितभत्तृका ॥

1271. खष््स्प्रतिः।

प्रसाधनं चत्यगौतसमाजोत्सवद शनम्‌ । मांसं मद्याभियोगश्च न कुर्य्यातप्रोपिते पतौ ॥

1272. fang: भर्तरि प्रोषिते अप्रतिकम्मे, परण्टदेष्नभिगमनं, दारदेशगवाकषेघनवस्थानम्‌' | sofa प्रसाधनानाचरणम्‌ |

१९ न विधा्थेवेति पाठान्तरम्‌ | ₹ ्रौडाशरोरसंस्कारसमाजोत्छवद्‌ नमिति पाठान्तरम्‌ | ३ द्वारदेशे गवाशेष्वनवश्छानमिति पाठान्तरम्‌|

४४० । विवादरत्राकरे (47)

1273. aefataat |

सर्वासां प्रोषिते wate areal चारि्यं रक्षेत्‌, दूतरासां मातापितरौ, अनन्तरं राजन्धा वा। THT- तारुडवविदहार-चिचदश्नाङ्गरागोद्यानयान-विदत- शयनो त्छष्टपानभोजनकन्दुककरोडाधूपगन्धमाल्याल- ारदन्तधावनाश्जनादौनामखतन्त्राणां' प्रोपित- भक्तकाणां कुलस्त्रौणामनारम्भः |

सव्वासामिति चतद्व्वपि argendauats म्ये ब्राह्मणो खयमेव «ica रक्तेत्‌ । तदितरासांः मातापितरो, अनन्तरञ्च तयोरसतोः राजन्या खस्येतरयोश्चर चारि्यं रक्षेत्‌ । SET दोला | 1274. Bala |

न प्रोपितेऽलङ्कर््या र Fat Aa |

aa च सभक्तेकास््ोमाचमधिषत्य निषिद्धानां aaa: प्रोषित-

भन्तेकामधिह्ृत्य निषेधवचनं तदत्यन्तनिषेधायम्‌ ।

इति विवादरुन्नाकरे परोभितभत्तैकाधम्भतरङ्ः ।

———— ० ~^ = = ~~ ~ === ae ~

१ दन्तधावनाश्चनादश्प्रसाधनादौ नामखतन्त्राामिति पाठान्तरम्‌ | ₹ इतराखाभिति पाठान्तरम्‌।

az ३ श्स्येवेति पाठान्तरम्‌ |

TY मुतभत्तुकाधम्मौ नामाष्ट- चत्वारिं शत्तर द्गः |

1275. तच्ाङ्किगः ।

शते भत्तरि या नारौ समारोहेद्ताश्नम्‌ | साऽरुन्धतौसमाचारा STATA महौयते ॥ fra: कोच्योऽडकोटौ च यानि लामानि मानवे | तावन्त्यब्दानि सा खगं भर्तारं यानुगच्छति | व्यालग्राहौ यथा व्यालं विलाद्‌ञ्वरते बलात्‌ | तदद्त्तीर मादाय तेनैव सह मोद्‌ते |

aaa tans यच कन्या प्रदौयते |

पुनाति Faget नारौ भत्तारं यानुगच्छति ॥ तच सा भत्तृपरमा परा परमलालसा |

क्रौडते पतिना arg यावदिन्दराश्चतुर्दश ॥ ब्रह्महा वा Aaa वा" fam वापि मानवः। तं वे पुनाति सा नारौ इत्याङ्गिरमभापितम्‌ | साध्वो नामेव नारौणां नाग्निप्रपतनाहते |

अन्यो waster विन्नेयो रते भत्तरि afefad \

९ ब्रह्मघ्नो वा ufag वेति पाठान्तरम्‌।

982 विवादरन्नाकरे (48)

यावन्नाप्मौ Cee Ta पत्यौ पतिव्रता | तावन्न मुच्यते नारौ स्लौशरौरात्कथश्चन ॥

सहत्तभावापिंतभत्त॒काणां स्लौणां वियोगक्तकातराणम्‌ | तासां प्रभावस्तमिते गते कं नाग्िप्रवेशदपरोऽस्ति धम्बेः | सत्तेति दत्तमाचारः, भावोऽभिसन्िः, तो गशोभनावपितो

याभिस्तास्तया । वियोगच्तकातराणां वियोग एव चतं ब्रणः? तेन

कातराणणम्‌ | प्रभो पत्यो, कं सखगेम्‌ ।

1276. TA: | दयितं याऽन्यदेशस्थं खतं श्रत्वा पतिव्रता | समारोहति Tras तस्याः शक्तिं निबोधत | यदि प्रविष्टो नरकं बहपाशैः? Tere: | संप्राप्तो यातनास्थानं Dela यमकिङ्करेः | तिष्ठते विवशो दौनो वेष्चमानः स्वकम्भेमिः | व्यालग्राहौ यथा व्यालं TART: । तदवद्त्तारमादाय दिवं याति तपोबलात्‌ i

१ प्ररोहो व्रण दूति पाठान्तरम्‌। र शोध्राग्राविति पाठान्तरम्‌| (२१ ह बः पाश्रिति पाठान्तरम्‌। ४ बला दुडरते विक्लादिति पाठान्तरम्‌|

(48) न्तमन्तेकाधम्भतरङः । gen

तच सा भन्तृपरमा SAATAT ACUTE: । क्रौडते पतिना साङ्गं यावदिन्द्राश्चतुदं श ॥ 1277. ब्रह्मपरा | स्ते भत्तरि AeA न चान्धा' विद्यते गतिः नान्यद्वत्तवियोगाम्निदाहस्यः Waa भवेत्‌ ॥ देशन्तरण्डते तस्मिन्‌ साध्वौ तत्पाद काद्यम्‌ | निधायोरसि संशुद्धा प्रविशेज्नातवेदसम्‌ ॥ ऋग्वेदवादात्साध्वौ स्तौ न भवेदात्मघातिनौ । Terms निटत्ते तु Bre प्राप्रोति शस्त्रवत्‌ ॥ छम्बेदवादादिमा नारोरविधवा दत्यादिवादान्‌ । एवश्च सकलवचनपर्य्यालोचनया ब्राद्भण्या दिसव्वेभा्याणां खगतभन्तेगतफल-

विगेषा्थिनोनां गभंवतौबालापत्यादिव्यतिरिक्रानां सहमरणानु- मरण्योरधिकार दति |

1278. हस्तिः | TOUTE TOTS स्मता जाया पुण्यापुण्यफले समा | अन्वारूढा जौववतौः साध्यौ भन्तहिताय सा ॥ 1279. विष्णः।

स्ते भर्तरि ब्रह्मचय्ये तदन्वारोदणं वा |

१ म न्येति पाठान्रम्‌। ९ नासा भक्तेवियोमाग्रिदाइस्येति पाठटामरम्‌ ३ जोवतोवेति पाठान्तरम्‌ |

४४४ | विवादरत्नाकरे (48)

1280. ela: |

आहिताग्निशचेत्ममौयेत, Braraaraararta परि- मृज्य सर्पिरान्नौभिः खूचसवनमिष्ट्रा नावसेत्‌। अना- हितागरिश्वेदन्धमादध्याज्जनाभिं वा परिणद्य भर्तः पितुः सखजनय्दवज्भँ जितजिद्वाहस्तपादेन्द्रिया खाचारवतौ fea भत्तारमनुशेचतौ' ब्रतोपवासैः श्षान्ता- युषोऽन्तेः पतिलाकं जयति सा भूयः पतिसालाक्य- माप्रोतोत्येवं द्याह ।

पतिव्रता तु या नारौ निष्ठां याति पतौ aa ।

सा हित्वा सव्वपापानि पतिल्ाकमवाप्रुयात्‌ ॥

श्रारिताग्निः ग्रोताभ्निः। श्रवच्चाणमद्धंदग्धोच्मृकमायं गोरिति faa खचः सपिराच्यः। श्रनादितार्िः ara, aa गद्य माधानविधिना गक्ञौयात्‌ । जनाग्निलोकिकाग्िः स च faafea: | 1281. SEMA |

व्रतोपवासनिरता ब्रह्मचय्ये व्यवस्थिता ।

दमदानरता नित्यमपुचाऽपि दिवं ब्रजेत्‌ ॥ 1282. aq |

कामन्तु MISS पुष्यमूलफलैः शुभैः |

न तु नामापि श्ह्लौयात्पत्यौ Ta परस्य तु ।

९ भर्तारमनुष्टोचन्तोति पाठान्तरम्‌ | ० क्रान्तायुषोऽन्त इति पाठान्तरम्‌ |

(48) RARVA THAT: | ४४५

आसोतामरणात्सान्ता नियता ब्रह्मचारिणौ | यो धम्मे रकपनौनां angel तमनुत्तमम्‌ ॥ अनेकानि avarfa कौमार ब्रह्मचारिणम्‌ | दिवं गतानि विप्राणामश्षत्वा कुलसन्ततिम्‌ ॥ aa waft anal स्रौ sere व्यवस्थिता | aa गच्छत्यपुचापि यथा ते ब्रह्मचारिणः | अपत्यलाभाया तु स्तौ भत्तारमतिवत्तते | सेह निन्दामवाप्नोति पतिनल्लाकाच eae ॥ नान्योत्पन्ना प्रजास्तीह न चान्यस्य परिग्रहे | दितौयस्तु न साध्नौनां कचिद्रत्तापदि श्यते | 1283. qa | यावज्जीवं सदासौत नियता ब्रह्मचारिणौ | यो धम्म wauatat तं धम्ममनुकाङ्कतौ | स्वियाः श्रुतौ वा शस्तं वा प्रव्रज्या न विधौयते | प्रजा fe तस्याः स्वो ve: सवणादिति धारणा ॥ अष्टाशौतिसदसाणि मुनौनामुद्ध रेतसाम्‌ | दिवं गतानि विप्राणामकृत्वा कुलसन्ततिम्‌ | तथैव कन्धा ASA TAA व्यवस्थिता | AYA प्राप्रुयात्छगे यथा ते ब्रह्मचारिणः ॥ AAA जातपुचा वा कन्धा पतिमनुत्रता | ्राप्रयात्छगेमेवेति मनुः खायम्भुवोऽव्रवौत्‌ ॥

४४६ विवादरत्नाकरे (48)

एकपन्नौनामेकपतिकानाम्‌ । कन्याऽच ऊढा |

1284. तथा त्रैव | अनेकदोषदुष्टपि ते AUT वा सदा | साध्वाचारेऽवतिष्ठेत गुरुशुश्रूषणे रता ॥ शते भत्तरि साध्यौ स्रौ ब्रह्मचर्ये व्यवस्थिता | साऽरुन्धतोसमाचारा AMAA AAT ॥

इति विवादरनाकरे RANT RTT HATH: |

अध नियोगो नामोनपञ्चाशत्तर द्गः ।

1285. ae मनुः।

देवरादा सपिण्डाद्वा स्तिया सम्यग्नियुक्तया |

प्रजेष्िता'धिगन्तव्या सन्तानस्य परिक्षये ॥ 1286. नारदः।

नियुक्ता गुरुभिगेच्छेदेवरं पुचरकाम्यया |

स च तां प्रतिपद्येत तथेवापुचजन्मनः |

qa जाते निवक्तेत विक्लवः स्यादतोऽन्यथा ।

छतेनाभ्यश्य गाच्राणि तैलेनाविकृतेन वा ॥

मुखान्मृखं परि हरन्गाकैगौचाणि rege’ |

कुले तदवशेषे च सन्तानाथे न कामतः |

नियुक्तो गुरुभिगेच्छेद्वातुभग्धां यवौयसः |

अविद्यमाने तु गुरौ TR वाच्यः कुलक्षयः ॥

ततस्तदचनाद्च्छेदनुश्ष्यात्स्ियश्च सः |

ूर्व्वोक्तन विधानेन ज्ञातां पुंसवने शुचिः ।

सकदागभधानात्त॒ SA गभ तथेव सा ॥

१ प्रजेच्छयेति पाठान्तरम्‌

र गानरर्गाजमसस्पशच्रिति । > राज्ञेति पाठामरम्‌।

४४८ विवादरन्नाकरे (49)

अतोऽन्यथा वत्तमानः पुमान्सौ वापि कामतः। विनेयौ सुशं" रान्ना विक्षवः स्यादतोऽन्यथा ॥ 1287. aa: | ऋतो खातायां तस्यान्त वाग्यतस्तामसे निशि | सुश्मश्रनखलामानां गन्धस्यशौववेदयन्‌ ॥ रकवासा ताक्ताङ्गो TAAL शेकदुमनाः। मुखान्मुखं परिहरन्गातैगगचाणि WIAs | यतात्मा गभमादध्याङ्खते गम ATA | जातापत्यां नाधिगच्छेत्य्े जाते तथेव च ॥ सौमन्तोन्नयनादौनि AAA कारयेत्‌ | भातुः सन्तानमिच्छद्भिः पित॒णामौ्धदेदिकम्‌ ॥ भ्रातुः सन्तानं पितुणामो ददे हिकमिच्छङ्धषटसय भ्रादभि- alas: राजा सौमन्तोन्नयनादौनिः कारयेदित्यथः । बहल- grarfaafad, तेन भ्ातुर्जौवत एकलेऽपि areata: । 1288. ATTACH: | अपुचां गव्वनुन्ञातो देवरः पुचकाम्थया । सपिण्डो वा सगोचो वा एताभ्यक्त ऋतावियात्‌" ॥

९ quafafa पाठान्तरम्‌ |,

₹ सोमन्तोश्रयनादोति पाठान्तरम्‌ |

३ शास्र प्रटत्निरिति पाठान्तरम्‌ |

४ सपिण्डां वा सगोत्रां वा छताभ्यक्ताखतावियादिति पाठान्तरम्‌

(49) नियौगतरङकः | ४४९

आगभसम्भवाह्च्छत्यतितश्चान्यथा भवेत्‌ | अनेन विधिना जातः Base भवेत्सुतः ॥ 1289. देवलः | नष्टः प्रतरजितः ata: पतितो राजकिल्विषौ | लाकान्तरगतो वापि परित्याज्यः पतिः fear: | नष्टोऽग्ास््लोयव्यापारेण त्यक्रपरिकरसङ्गः । प्रत्रजितः-श्रश्ास्व- बिषयप्र्रज्याशलौ दथामोण्डयादिः । राजकिखिषौ राजरोगा- क्रान्तः | 1290. तथा | रते भर्तरि जौवे वा wal विन्देतापरं पतिम्‌ | सन्तत्यनाश्थतया न स्वातन्त्न्तुः योपितः | अष्टो carter ब्राह्मणौ प्रोपितं पतिम्‌ । अप्रता च चत्वारि परतोऽन्यं समाश्रयेत्‌ ॥ अष्टौ वर्षाण्यदौक्ठेत ब्राह्मणौ तु पतिं तथा । aaa षट्‌ समास्तिषटेद प्रता समायम्‌ ॥ चचिया षट्‌ समा दृत्यत्रापि प्रद्धतेति बोद्धव्यम्‌ | 1291. तथा । वेश्या wat चत्वारि दे समे त्वप्रखतिका | न ARTE: स्मृतः काला न च धम्मेव्यतिकमः ॥ १ मुष्डादिरिति पाठान्तरम्‌| २ न खातन्त्ेणेति पाठान्तरम्‌ |

द समाचरेदिति पाठान्तरम्‌| 29

४५० | विवादरनाकरे (49)

विशेषतोऽप्र्तायाः संवत्सरपरा fata: | अप्रत्त स्मतः काल we प्रोषितयोषिताम्‌ | जीवति Baars च स्यादेष दिगणो विधिः प्रजाप्रदत्तौ ATAU Satay प्रजापतेः ॥ अतोऽन्यगमने AAG दोषो न विद्यते |

1292 ay देवरसप्रिण्डाधिकारे मनुः।

नान्यस्मिन्विधवा नारो नियोक्तव्या खबन्धभिः | sata नियुख्ञाना घम्म इन्युः सनातनम्‌ ॥ नोदाहिकेषु मन्त्रेषु नियोगः कौ च्यते कचित्‌ | न विवाहविधावुक्तं विधवावेदनं, पुनः |

अयं feats विदद्धिः पशुधर्मो विगर्हितः | मनुष्याणामपि प्रोक्तो वेशे राज्यं प्रणसति ॥ स महीमखिलां भुष्जन्नाजषिप्रवरः पुरा | वणानां सङ्करं चक्रं कामोपहतचेतनः ॥

तद्‌ प्रष्टति" यो मोदात््रमौतपतिकां सियम्‌ | नियोजयत्यपत्यार्थे तं विगर्ईन्ति साधवः ॥

श्रन्यस्धिन्देवरसपिण्डाभ्यामन्यस्िन्‌ | एतचानयोरन्यतरस्यापि agra, एतदभावे सगोचस्थापि arqaena बोधितत्वात्‌ |

coerce ~ --~ -~ - ------~~-~- - - -- = _ — ~~~ ---~ ee

९ सबत्छरपर स्थितिरिति पाठान्तरम्‌ | ९ विधवादेमं वेति पाठम्तरम्‌ |

३ खयमिति पाठान्तरम्‌ |

४ ततः प्रण्टतोति WITHA |

(49) नियोगतरङ्ः। ४५९

1293. म्टतपद्यधिकारेर वशिष्टः | सा चेन्नियोगमिच्छेहत्तलोभान्रास्ति नियोगः प्रायञ्चित्तश्चाप्युपदिश्यः नियुञ्ज्यादिव्येके |

1294. काद्यायनः।

नियोगात्पावनं Fanaa तदिशुद्धये | fare स््ौषु धर्म्मोऽयं weet तदाश्रयः? | 1295. swufa: | उक्तो नियोगो मनुना निषिद्धः स्वयमेव तु | युगहासाद्‌ शक्योऽयं कत्तं मर्च्े्विधानतः ॥ तपोन्नानसमायुक्ताः छते TATA नराः | aut च कलो नणां* शक्तिहानिविनिभ्िता ॥ अनेकधा कताः FUT खषिभिये पुरातनैः | Tee नाधुना कत्तं शक्तिदौनैरिदन्तनैः ॥ एवश्चाष्टौ वर्षाण्युदोकतेतत्यादि देवलवाक्यान्यपि नियोगवदेव युगान्तरान्वयोन्येवोन्नौयन्ते९ ।

दति विवाद्स्नाकरे नियोगतरङ्कः।

१ गस्टतपलाधिकारे दूति पाठान्तरम्‌ प्रायञधिन्नमपदिश्यति पाठान्तरम्‌ | 2 Wawa समाग्रयेदिति ्छद्रस्येकसमाच्रय इति च पाठान्तरम्‌ | ४ मन्ये दति पाठान्तरम | ५ नूनमिति पाठान्तरम्‌ | ₹ युगान्तरान्बयोन्यवेतयत्रोयते दूति पाठान्तरम्‌ |

अथ परपुव्वोविधिनोमः पञ्चाग्र्तर इ, | 1296. तच ATCT |

पर पूववाः स्ियसत्वन्याः सप्त प्रोक्ता यथाक्रमम्‌ । पुनभूस्विविधा तासां स्वेरिणौ च चतुर्विधा | कन्धेवाक्षतयोनिर्य पाणिग्रहणदूषिता |

पुनभूः प्रथमा प्रोक्ता पुनः संस्कार कम्भेणा | कोमारं पतिमुत्सृज्य या त्वन्यैः पतिमाश्चिता | पुनः पत्युहमियात्‌? सा दितौया प्रकोर्तिता ॥ असत्सु देवरेषु स्रौ बान्धवेयां प्रदौयते" । सवणौय सपिण्डाय ठतौया सा प्रकौत्तिता ॥ al प्रखूताऽप्र्ता वा पत्यावेव तु जौवति | कामात्समाश्रयेदन्यं स्वैरिणो प्रथमा भच सा॥ षते भत्तेरि या नारौ. देवरादौनपास्य तु | कामतस्तु भजेदन्यं सा दितौया प्रकौत्तिता ॥

१ परपुष्वंति पाठान्तरम्‌ २ या चन्यमिति पाठान्तरम्‌ | कचित्‌ या चान्यं पुरुषं त्रितेति gra: | ३ पुनः way यायादिति पाठान्तरम्‌ | ४ असत्सु या वरेषु erat प्रदोयते इति पाठान्तरम्‌ | ५ तुदति पाठान्तरम्‌| {ag wifa पाटाम्तरम्‌।

(50) परपूर्व्वाविधितरङ्कः | Bus

देशपहतविक्रोता शछत्तष्णाव्यसनार्हिता । तवाहमित्युपगता सा ठृतौया प्रकौर्तिता ॥

देश्धम्मोनवेश्य wal गुरुभिर्या प्रदौयते | उत्पन्नसाहसाऽन्यस्मे साऽन्तिमा स्वैरिणौ स्मता, ॥

पुन््वाञ्च विधिक्वेष स्वेरिणौनां प्रकीर्तितः | पूर्व्वा पूर्व्वा जघन्याऽऽसां Baal चोत्तरोत्तरा, ॥ चो भिन्नक्रमः | सखेरिणोनामिति सप््यरथेर षष्ठो, तेन पुनभ्वीं खेरिणोषु wae: | 1297. मनुः। पतिं हित्वापरष्ट" स्वमुत्कृष्टं या निषेवते | निन्देव लाके भवति परपुतव्वेति चोच्यते ॥

्रपङृष्टमितिः न quae ahi, किन्लन्यनिषेवणप्रयोजक- भित्येतावतोक्रम्‌९ |

fra: पुनभ्वंश्चतसः afta दत्यमिधाय |

१९ न्तिमा सेरिणो तु सेति मतेति च पाठान्तरम्‌ | ₹ व्रू्तरोत्तरति पाठान्तरम्‌ |

> सप्तम्याः स्थाने इति पाठान्तरम्‌|

४ हिलावशृष्टमिति पाठान्तरम्‌ |

५ वषृष्टमितोति पाठान्तरम्‌ |

€ भित्येतावदुक्रमिति पाठान्तरम्‌ |

४५९ विवादरुन्नाकरे (50)

1298. श्रङ्धलिखितौ | तच Jal पूर्व्वा जघन्या तासामपत्यानाग्ट्ध- पिण्डोदकयज्नेषु यो विकल्पः स मातुरेव गुणवत्तया व्याख्यातः । 1299. यान्ञ॒वतक्यः | Aaa च छता चैव Ya: WAT FA | feat था पतिं हित्वा सवशं कामतः श्रयेत्‌ ॥ 1300. हारोतः।

fant च yas रेतोधाः कामचारिणौ ।

went च विज्ञेयाः TAT: श्रद्रयोनयः ॥

Tare यान्यपत्यानि Based कदाचन |

न तान्पङ्किषु युश्ञोत नते USE: स्मृताः॥

रेतोधाः कुण्डमाता, कामचा रिणो चतुःपुरुषगमनानन्तरमपर- पुरुषगामिणो, सम्ब॑भच्छा सुरापो |

1301. काल्यायनः।

सुखां या प्रत्ता स्तौ न भर्तुः सुतकाम्यया | पुचन्तु जनयेदेव fare पापा च॑ सा स्मृता ॥ ap समुत्सृज्य नारौ यद्न्यमाथिता । निन्देव सा समता के परपुव्वेति चोच्यते ॥

ene क स — —

९ पडमधवद्ध! दूति पाठान्तरम्‌ | ९्तु दति पाठान्तरम्‌ |

(50) परपूर्व्वाविधितरङः | ४१५

पर पुव्वारिता यच तच स्यान्नाशितः' प्रभुः | कमाहते तु धर्मोऽयं लब्धा वा स्वामिनो भवेत्‌ ॥ निरोडव्या च ताद्या च परपूर्व्वापराधतः | FAAS ATA ताडयन्दणडमरहति ॥ चौरहस्तान्रदौवेगा दुर्भिक्षादेशविश्षवात्‌ ।

निस्तायेः वापि कान्तारात्‌ लब्धा त्यक्ता क्रमागता ॥ आसां भोगे न दोषः स्यादिति शस्रविनिश्चयः | खामिदत्तान्तु ख्लौयादेषा चेन्न" ततोऽन्यथा ॥

न दोषो दण्डप्रयोजकः । 1302. तया |

दौयमानमथात्मानं या नारौ नानुमोदते ।

a aT ea aT ore विधिरेष स्मृतो गुरूः" ॥ न चोत्तमां न चाकामां तथा पुचवतौं न च। seul त्वनुरूपेण निष्कुये प्रमौलयेत्‌ ॥

दति विवादरन्ाकरे परपूर््वाविधितरङ्गः |

[मी

१९ स्याद्रावरित दूति पाठान्तरम्‌ |

९ निलोर्येति पाठान्तरम्‌ |

द वाखकाम्तारादिति पाठान्तरम्‌। ४ ग्रह्णोयादद्याशेत्रेति पाठान्तरम्‌। ५ ्छगुरिति पाठान्तरम्‌।

९ aren fafa पाठान्तरम्‌।

ॐ WA दायभागो नामेक प्रञ्चाग्रत्तर ङ्ख. | 1303. तत्स॒ङ्तो मनुः रष स््ौपुंसयोरुक्तो धर्म्मा वो रतिसंहितः, । आपद्यपत्यप्राप्तिश्च दायभागं निबोधत ॥ 1304. ATR | विभागोऽथैस्य free पुचैयच प्रकरप्यते । दायभाग इति प्रोक्तं तदिवादपदं बुधः ॥ aa यस्िन्व्यवदार पदे प्रकरूणते क्रियते | 1305. मनुः | ag पितुश्च मातुश्च समेत्य भरातरः समम्‌ । भजेरन्पैटृकं रिक्यमनौशत्ते fe जौ वतोः ॥

समं तुल्यं नाच विंशोद्धारादौति यावत्‌ । नलु प्रमोतपिदक- विभाग एव मतुना विंशोद्धारादौनां कथनात्कथं सममिति चेत्‌ न"

« fading दति पाठान्तरम्‌ | . 2 दायधमभिति पाठान्तरम्‌ |

३ यम Ufa पाठान्तरम्‌

४ मेति पाठान्तरम्‌)

(51) STARINATF: | ४५७

तस्य गुणवज्ज्येष्ठा दिविषथत्वात्‌? । उदयकरस्त सममिति कतो- द्धारघनामिप्रायमिति याख्यातवान्‌ |

हलायुधपा रिजाताभ्यान्तु सममिति स्थाने सहेति पठितं, व्ाख्यातञ्च पारिजातेन सद परस्परम्‌ |

पेटकमित्यतैकगेष॑र कत्वा तद्धितप्रत्ययः. तेन मादधनस्यापि ग्रहणमिति ₹लायुधः | पैटकमित्युपादानेऽपि पेताम्ा दिधनमपि faafaaa | za पितामदोपान्ते दत्यादि वाक्येन ततापि भागस्य बोधनादित्यपरे* । इयमपि चदं faafad, परन्तु wag’ माटधने तु दु दिदतदन्वयाभावे° gaara’ दरति बोद्धव्यम्‌ |

1306. देवलः | पितर्युपरते पचा विभजेयुधनं पितुः | अस्वाम्यं हि भवेदेषां निर्दोषे पितरि faa |

निरो षे पातित्यादिरोषरहिते | 1307. नारदः | funaig गते yar विभजेयुधनं fag: | मातुदुंहितरोऽभावे दुहितृणां तदन्वयः ॥

१ गुणवञ्ज्यटविषयत्वादिति पाठान्तरम्‌ |

२ उद यनम्त्विति उद यकस्तिति च पाठान्तरम्‌ 5 पेष्टकमित्यकशोषमिति पाठान्तरम्‌ |

४ तङिति दृति पाठान्तरम्‌|

५ बोधनादित्यपर दूति पाठान्तरम्‌|

ई भूतपूव्वेरोत्येति पाठान्तरम्‌ |

9 तदद्िष्टतदन्वयाभावे दूति पाठान्तरम्‌|

८ पुबविभागान्वय दूति बोध्यसिति पाठान्तरम्‌|

ays विवादरनाकरे (51)

ara दुहितरो विभजेरन्‌, दुहितृणामभावे तदन्वयो दु हिवन्वयो विभजेदित्यथेः | पितु गत दत्येतावतेव विभागे faz quad चेचजादौनामग्यवबोधाथ, ततश्च दादशपुचाण- मन्यतरस्जिन्नपिः विद्यमाने नान्यस्य धनभाक्वं, पितुरिति वचनं भ्रातृणां मध्ये यद्येकस्य विद्याधनादि विभजेत्‌, तदा तस्र विभागो नास्तोति बोधनाथम्‌, दुहितुः सान्निधान्तत्यदेन तस्या एव परा- मर्षोचित्यात्‌ ।

mT सोऽणेवम्‌ | प्रका पारिजातो तु तदन्वयो द्‌ हिच- न्वयः पुचपोवादिरित्यातुः | 1308. श्ङ्लिखितो |

अत agua न जौवति पितरि पचा wa विभजेरन्‌, यद्यपि स्यात्यश्चादभिगतं ATT रव पुचाः। अधधम्बैयोरसखातन््यात्यितरि निदि पश्चादधिगतं पिदरनिरपेक्षैः qa: समथेर्विं ्यादिभि- मिलित्वा fsa | 1309. अथ मनुः।

ज्येष्ठ एव तु शह्ञौयात्पि्ं धनमशेषतः |

शेषास्तमुपजौवेयुयेथेव पितरं तथा ॥

-----~-~~~ ~~~ - - ------~~-~ a ee ee

१ तत दूति पाठान्तरम्‌। ₹ पुजाणामेकस्िन्रपोति पाठान्नरम्‌ | ३ पुजाणां मध्ये यदेकस्य धनादिविभागसतश्लस्येति पाठाकरम्‌ |

(51) दायभागतरङ्कः। ४५९

BIA जातमाचेण पुचौभवति मानवः | पितुणामद्णश्चैव स तस्मात्सव्वम हंति ॥ यस्मिन्नणं सन्नयति येन चानन्त्यमश्नुते । स रव धम्भेजः पुचः कामजानितरान्विदूः ॥ पितेव पालयेत्युचाञ्ये्ठो भातुन्यवौयसः | पुचवच्वापि वत्तेरज्ज्ये्े मातरि" धम्मेतः ॥ ज्येष्ठः कुलं वर्यति विनाश्यति वा पुनः । ज्येष्ठः पूज्यतमो लाके ज्येष्ठः सद्विरगर्दितः ॥ यो ज्येष्ठो Veta: स्यान्मातेव स पितेव a: | अज्येषठटत्तियस्तवः स संपुज्यस्तु बन्धुवत्‌ ॥ 1310. तथा |

न चादच्चा कनिरटभ्यो sae: Fella यौतकम्‌ |

as एव तु गह्ोयादिति सकलच्येष्ठगुणएवाञ्ज्येष्ठो विभाज्य- धने पिदवत्छतन््ः rized: | तमुपजोवेयुस्तत्छतदत्या TAT । पुचौभवति कतापत्योत्पन्तिश्ास्त्रार्थो भवतौत्ययंः । माचयहणान्न wana | अनृणः चिभि्छणेच्छंणएवाञ्नायते दति श्रुत्या यदृण- चयं बोधितं तवेकस्मादुत्तोर्णो wade: | सन्नयति सङ्गमयति, |

१ च्येष्टभ्रातरोति पाठान्तरम्‌ |

₹ ae स्यादिति पाठाम्तरम्‌।

3 विभाञ्यपिष्टधमे दति पाठान्तरम्‌ |

४ संस्ारापे्तानाद्र इति पाठाकरम्‌। ५ सप्रापयतोति पाठान्रम्‌।

४६० विवादरन्नाकरे (61)

आनन्त्यं सुखानां तेनानन्तं सुखमित्यथः, wad प्राप्नोति चणसुक्तः सन्नित्यथेः |

कामजानित्यथैवादमातचम्‌९ । कनोयसां भागवोधनेन भागा- भाषाबोधकलात्‌ । पितेव पालयेन्न तु विप्रलभेत । पुचवच्चापि वत्तैरनन त्र देष॑कष्येरित्यथः । कुलं वद्धंयति सम्यग्यापारेण कनिष्ठपरिपालनेन geste: 1 षिनागश्यतोति योग्यतामाचम्‌ | ase afa: सेहेन कनोयसां भरणएपालनादि |

बन्धुवत्महयुत्यानाभिवादनेर्मातुला दिवत्‌ प्रूजनौयो नावज्ञा चरणेन । योतकं तेभ्यः sage afd द्रव्ये, यु मिग्रणे युधातुपाठात्‌? | ₹लायुधस्तु यौतकं भार्य्यालङ्ारादोत्याह |

1311. ATS: |

विश्ठयादच्छतः सरव्वाञ्ज्येष्टो राता यथा frat | माता शक्तः कनिष्ठो वा wae ter कुले स्थितिः।

1312. श्र ङ्लिखितो | कामं वसेयुरेकतः संहता ट्खिमाचक्रौरन्‌ |

संहता श्रन्योन्यालम्बनतया* दद्धिमाचचोरन्‌ sig सटां

कुर्वीरन्‌, टद्धियुक्रा भवन्तौति यावत्‌ |

१९ अनुवाद्माचमिति पाठान्तरम्‌ |

२ यु भिश्रणे धातुषाठादिति frre युधातुपाठादिति च पाठान्तरम्‌| 3 शक्तिः परिजनप्रतिपालनक्षमतेति खसङहायः।

४ न्योन्यालम्ननत इति पाठान्तरम्‌ |

(51) दायभागतरङ्कः। ४६१

1313. Ag: |

रवं सह वसेयुर्वा एथग्वा धम्मकाम्यया |

TATE TAMAS एथकिया ॥

प्रयगित्यादि | मध्यगघनस्य खेष्कया श्रविनियोज्यलात्‌ निर- पेक्तखत्वास्यदट्रवय-साध्य-यागाद्यनुष्टानाभावात्तस्िद्यर्योऽयं न्याय- प्राप्नो विभाग उच्यते । gear धम्मेकाम्ययेति न पुनरविभागाद्‌- wa: कल््रभक्षणा दिवत्‌, fame wal ज्योतिष्टोमादिवदिति। 1314. zeutai |

रुकपाकेन वसतां पिदृदेवद्विजा्चनम्‌ |

रकं भवेदिभक्तानां तदेव ATS टे ॥

एकपाकेनेत्यत्राविभागे सतोतिरं faafaa | 1315. Bata |

जवति पितरि qaruraaterafaaniaity न ava, कामदाने प्रोपिते चात्ति गते वा ज्येष्ठ ware fata |

श्र्थादानं पिढनैर पेक्तेण साधारणएधनग्रहणम्‌ । श्र्थाजेनमिति पारिजातः! विसर्गा दानं, श्राचेपः खणिकष्स्तान्तद्धनग्रणम्‌ २ | कामदाने काममाचादेवाथदातरि । प्रकाश्रकारेण तु कामं दौने

१ अनियोज्यल्वादिति पाठान्तरम्‌| 2 सतोति पाठान्तरम्‌| दे तजनो्राणमिति पाठान्तरम्‌ |

४६२ विवादरन्नाकरे (51)

दूति पटित्वा काममिति सन्निहितपिचनुज्ञामाद्ेति, दौने विचिन्ते' दूति विदतम्‌ | 1316. शङ्ूलिखितौ | पितय्थेशक्त कुटुम्बस्य व्यवहारं, ज्येष्ठः कुग्यौदनन्तरो वा कायन्नस्तदनुमतेन | नत्वकामे पितरि खक्ध- wit? | 3g विपरौतचेतसि दौधरोगिणि वा ज्येष्ठ रव पिदरवद्थौन्‌ पालयेदितरेषां छक्धमूलं हि वुटुम्ब- मस्वतन्त्राः पिदृमन्तो मातय्यष्येवमवस्थितायाम्‌ | अनन्तरोऽनुजः, तदनुमतेन च्येष्ठानुज्ञया । विपरौतचेतसि वातादिदोषेण भान्तचतसि, खक्थमूलं घनमूलं कुटुम्बं कुटुम्बभरणम्‌ | श्रखतन्ता दानाद्यनधिकारिणः | araadd quai जौवन््या- Hara: Tar दृत्यन्यः |

इति विवादरनकरे दायभागतरङ्ः४ |

१ विकते दति पाठानरम्‌।

९ कुटम्नव्यवद्धारमिति waranty |

२ ऋकथविभाग दूति पाठान्तरम्‌ |

४ दायविभागतरङ्ग ति पाठाश्तरम्‌ |

अथ जोवत्पितकविभागो नाम दिपञ्चाशत्तर दः |

1317. तच मनुविष्‌ | पेठकन्तु पिता द्रव्यमनवाप्यं यदाप्रयात्‌ | न तत्य्भजेत्साञ्चमकामः स्वयमजिंतम्‌ ॥ पेटकं पिक्रमागतम्‌, ware पिचा श्राङुमश्रक्यं, न त्यै सममनिच्छन्विभजेत्खयमजिंतत्वान्‌ | 1318. याज्ञ्‌वल्काः | wat पितामहोपात्ता निबन्धो द्रव्यमेव वा । तच स्यात्सहशं are पितुः पुचस्य चोभयोः | निबध्यते दति निबन्धः, श्राकरादो नियतं लभ्यम्‌ । सदृशं are नाजा शाधिक्य, नवा पितुरिच्छया दानम्‌ | 1319, व्यासः | क्रमागते Beas पितापुचाः समांशिनिः। taa न विभागाः सुताः पितुरनिच्छतः ॥ 1320. zeata: | द्रव्ये पितामहहोपात्ते स्थावरे जङ्गमे तथा | सममंश््विमास्यातं पितुः yaa चैव हि ॥ पेतामहं हतं पिचा खशक्तया यद्‌पाज्जितम्‌ । विद्याशैग्यादिनात्तश् तच eral पितुः ae ॥

४९६४ विवादरन्नाकररे (52)

प्रदानं SSA FARM ततो धनात्‌ | e wath

तदभावे तु तनयाः समांशः सम्परकौत्तिताः ॥

इतं परेरपतं यदश्रत्या पितामदेन नोद्धृतं amar च पिवो- तं तद्विदयाशोर्य्यादिनाप्ञ्च कुर्यादित्यर्थः | 1321. अथ पचा विभजेरुचधित्यधिकारे नारदः।

मातुनिृत्ते रजसि प्रत्तासु भगिनौषु च ।

faa वापि रमणे" पितय्य॑परतस्पृहे ॥

प्रततासु विवाहितासु, fara रमणे रतिसामथ्यं निदत्त, उप- was विषयस्या विच्छेदवति, प्रकाभे q निरपेक्ते च रमणे, निरस्ते चापि रमणेर दरति aad वाक्यभेद्‌पुरसकारेणर लिखितम्‌,

तदपि तदौयायेयास्यानेन फलतोऽविरद्धम्‌ | इलायुघस्त॒ रमणा- दिति" पटितवान्तचापि फलाविग्रेष एव | 1322. रस्यति; | # e शित पिचोरभावे मरातुणां विभागः संप्रदशितिः। तुनिद ~ TACIT

मातुनिषत्ते रजसि stadia शस्यते ॥

श्रत्रापि निषत्ते चापोति विवचितम्‌ |

१ मरण दूति पाठान्तरम्‌|

२ चाप्यमरण दूति पाठान्तरम्‌ |

३ fret मरणे वेति acurafaet | उपर तस्ये विषयस्पुदावि च्छेद वति | प्रकाशे तु facta चामरणे निरस्त चाप्यमरणे दति पाटद्रयं भेदपुरस्कारेणेति

पाठान्तरम्‌| ` ४ मरणादिति पाठान्तरम्‌ |

(52) जो वत्पिटकविभागतरङः। ४९५

1323. गौतमः।

ae पितुः yar छक्यं विभजेरन्‌" निटत्ते रजसि मातुजोँवति पितरि चेच्छति | 1324. शरङुलिखितौ |

stata वा पितरि ऋक्धभागोऽनुमतः प्रकाशं वा मिथो वा धम्मेतः।

श्रनुमतः पिचनुमतः, प्रकारं मध्यस्थसमक्तम्‌, मियस्तदसमक्तम्‌

1325. बौधायनः | पितुरनुमत्या दायविभागः | 1326. पथः wala: |

जीवन्नेव वा विभज्यः वनमाश्रयेहड़ाश्रमं वा गच्छेत्‌। स्वल्पेन वा संविभज्य भरूविष्ठमादाय वसे्यदयुपदश्येत्‌ पुनस्तेभ्यो walter । क्षौं श्च विभजेत्‌ |

वनमाश्रयेदाश्रमान्तरं परिग्टल्लोयात्‌ | वेदसन्यासितेन पुरै शय्यं वासो दद्धा्रम दति प्रकाग्रकारः | दद्धाख्रमथ॒तुर्थाश्रम दति ¦ इलायुधपारिजातौ । aaa वनमाश्रयेदित्यनेन वानप्रम्धाख्रम- मा्रयेदिति विवक्षितम्‌ |

ब्स्तुतस्त॒॒वाकारोऽनास्थायाम्‌, तेन॒ वनगमनटद्धाश्रमगमन- तलवाभिमतादन्योऽपि स्थितिप्रकारो लभ्यते । aa वाः वमेदस्तुतो

8 म न nr ------ ~

१ भजेरत्धिति पाठान्तरम्‌| २ अत्रेति पाठान्तरम्‌| 2 अथं विभव्येति पाठान्तरम्‌ | ४ रवनिति पाठान्तरम्‌ | 30

ged विवादरन्नाकरे (52)

वेदसन्यासौ गदस्थाश्रममेव खातन्व्येण वाञ्छति, तं प्रति खन्यनेत्या दि बोद्धव्यम्‌ | उपदश्येद्‌ पक्तोयेत | 1327. BA ATES | पितेव वा खयं पुच्रान्विभजेदयसि fer: | ज्येष्ठं वा WET यथा वाऽस्य मतिभेवेत्‌ ॥ वाशब्दो विकल्यायः । पिता वा gar वा विभजेयुः । वयसि स्थितः पूव्वैविगेषेण sana श्रसमथं Tae: | Sq एव गोतमः- विभक्रजः पिच्यमेवेति। विभा गोत्तरकालं पुचोत्यन्तौ विभागमाह । Se: प्रशरसलतमोऽधिक car: । यथा वास्य पितुमेतिर्मवति समाधिकभागेषु, तथा विभजेत्‌ | 1328. विष्णुः | पिता चेत्युचान्विभजेत्तस्य स्वेच्छा TITS । पिषद्रथानुपश्नेषा जितधनविषयमेतत्‌ | 1329. यान्ञ॒वलत्कयः | विभागञ्वेत्यिता कुव्धात्खेच्छया विभजेत्सुतान्‌ | ज्येष्ठं वा श्रेष्ठभागेन सर्व्वे वा स्युः समांशिनः | एतदपि खाजितधनविषयं पूव्वेपुरुषाजिते पितापुत्रयोः समां- शित्वा भिधानात्‌ |

------------- - -~ ~~~ -~ ~~~

९ स॒माधिकभागे पाठान्तरम्‌ | २ खथमुपाजिंतेऽयं दति पाठान्तरम्‌ |

(52) जौ वत्पि्टकविभागतरङ्कः | ९६७

1330. अतेव समं विभागमाशित्य विषमा स रव | यदि कुव्थात्समानंशन्‌ पत्न्यः कार्याः समांशिकाः। न दन्तं स्वौधनं यासां भक्ता वा WY वा ॥

यदि पिता पुचान्ममांग्रान्‌ः कुर्य्यात्‌, तदा खपल्योऽपि समांशिकाः काय्थाः। vag? पुत्राणां विषमांश्पक्े पल्योऽपि विषमांश्रा बोद्धव्याः, न तु पुत्रादिपल्यः पितुविंभाजकलात्‌ त्मतियो गिकपतरौलसयेवा वगमात्‌ । यदि तु कस्याञ्चित्‌ wear: wal श्रषएरेण वा धनं न दत्तं, तदा ता श्रपि तावद्भनवत्यः काय्या Tae । wa पन्नौनामपुवाणमपोति इलायुधः । दत्ते स्लोधने wg वच्छतोतिर प्रकाशः | 1331. ATE: |

दावंशो प्रतिपद्येत विभजन्नात्मनः पिता |

प्रतिपद्येते लभेत, विभजन्विभागं कुर्व्वाणः | 1332. रहस्पतिः।

जौवद्विभागे तु पिता गह्नौ तांश्दयं स्वकम्‌" |

एतच्च शरह्खःवचनपय्थालोचनया५ एकपु चवे द्रष्टम्‌ |

----~-- -- = - ~~ ~न = ----- - ----- nee

१ समानांशानिति पाठान्तरम्‌|

२ vafafa पाठान्तरम्‌।

> वच्यते दतौति पाठान्तरम्‌ |

४ ग्रहोयादशकद्रयभिति पाठान्तरम्‌ |

५ शङ्कवाक्यपर््यालोचनयेति शक्गुपर्य्यालोचनयेति च पाठान्तरम्‌ | ¢ एकपुचवन्े दूति पाठान्तरम्‌|

४६८ विवादर्न्नाकरे (52)

1333. तथाच पिचधिकारे शलिखितो |

स यदेकपुचः स्यादौ भागावात्मनः कु्धौद्िपद- चतुष्यदेषु रूपमधिकम्‌ |

रूपमधिकमिति वस्ुखरूपमधिकं ग्टोलां शदयं ग्यलोया- feu: | 1334. तथा |

amt aura गहं यवौयसे, अन्यच पितुरवस्था- नात्‌ |

gars । नानापुचवचेर च्येष्ठकनिष्ठयोगृएवत्वे ज्येष्ठाय

amit दातव्यः, we कनिष्ठाय, पितुरनिच्छयापि, ज्रन्यया नियमा नथेक्यापत्तेः । यत्त याज्ञवल्वयेन सव्वं वा स्युः समांशिन cam ततसर्व॑षां तुल्यरूपे पित्रिच्छया समां गिल न्यनाधिकां- भिवच्चेत्यविरोध दति हलायुधः । पारिजातस्तु wags ज्यष्ठपुच TATE |

भावयकारस्तुर game न पटितवान्‌, यदयेकाकौ स्यादिति पठितवान्‌, adarat पत्नौ विरहितोऽपि स्यात्तदार्थगर्यं ग्ल्लोयात्‌, सपन्नोकशचेन्तामप्यपरेणाग्रेन तोषयेत्‌ । रूपमधिकं दिपदचतुष्यद्‌- aa एकम्दया धिकं zeta, च्येष्ठयवौयसो गुणवत्त्वे चासा- वधिकविधिः पितुरनिच्छयापि, श्रन्यया नियमानयक्यापत्तः | याज्ञवल्कयोक्नसमां शिलश्च सर्वषां गुएवं्ेन | उत्क्षाभावे पितु-

— ~= Te ge —

१ नान पुजवक्छ पक्त दति पाठान्तरम्‌| ₹ भाष्यकारखेति पाठान्तरम्‌|

(52) जवत्पिटकविभागतरङ्कः | ४६९

रिच्छया समां शिव न्येना धिकां शिलश्चेतय विरोधे TOTS | Ay चति faeararzeasfaay: |

1335. बौधायनः।

qaen दायं विभजेदिति, अरतिः समः सवेषाम- विशेषाद्रं वा रूपमुडरेज्ज्येष्टस्तस्माञ्ज्येष्ठं YA धनेन निरवसायन्तौति भ्रुतिदशनां Saget’ ज्येष्ठः सममितरे विभजेरन्‌ |

वरं वा रूपमूद्धरेज्ञयेष्ठः- यावन्ति wala Ag? एकं at wel यज्ज्येष्ठ ca । wa श्रुतिं sqaure तस्मादित्यादि, ae 7 धनेनोद्धर एलच्णेन निरवसायन्ति दतर पुत्रेभ्यः थक्‌ कुव्व॑न्ति । पक्ठान्तरं दशानां वेति ama गवादौनां सजातोयानां एकमुद्धर त्ितुरनिच्छयापि, सोऽयं fanat च्येष्ठगुएतारतम्या- gatea: | 1336. AYR: |

रुकधनेन ज्येष्ठं तोषयित्वा जौवन्पुचेभ्यो विभजेत्समं ` क्रौवसुन्मत्तं पतितं परिहाप्य |

जोवश््ोवनेव यः प्रजोत्यन्तावसमयं <a) एकधनेन उल्छष्टाश्चादिना* क्तौीवमित्यादिना विभागानधिकारिणः सव्व

विभञ्यादितोति पाठान्तरम्‌ २ चकमुडरेदिति पाठान्तरम्‌ | > तावन दूति पाठान्तरम्‌ | ४ उत्लष्टवख्रादिनेति पाढान्तरम्‌ |

४७० विवादरन्नाकरे (52)

एवाभिमताः | ज्येष्ठस्य विन्तान्यलग्रयस्वा पेया गुणधिक्ये सति मन्तव्यमिति waar |

1337. खत Aq: | भरातुणामविभक्तानां यचुत्थानं भवेत्सह । न तच विषमं भागं पिता दद्यात्कथञ्चन ॥ उत्थानं धनाजेनानुकरूलव्यापारः | 1338. नार्द्‌-द्हस्पति-यान्ञवल्काः | समन्यूनाधिका भागाः fost येषां प्रकल्पिताः | तथैव ते पालनौया विनेयाः स्युरतोऽन्यथा ॥ 1339. नारदः। पित्रैव तु विभक्ता ये समन्युनाधिकेधनैः | तेषां स रव भागः स्यात्सवस्यैव पिता प्रभुः ॥ qa सम्भूयोत्थाने भ्रातृणां मिलिला धनाजंने विषमभागनिषेधन- मिदन्तु पित्रजिंते विषमविभागविधानमित्यविरोधः |

इति विवादरन्नाकरे जोवत्पिटकविभागतरङ्ः |

ee es

१ we विभ्शिल्पिलभूयस्त्वापेक्षयेति पाठान्तरम्‌ | 2 मन्तयं वयवस्यति पाठान्तरम्‌|

अथ प्रमोतपितृकविभागो नाम रिपञ्चाशत्तरङ्कः |

1340. तच Aq |

ज्येष्टस्य विंश TEC: सवद्रव्याच्च FATA ।

Ass मध्यमस्य स्यात्तुरौयन्तु यवौयसः ॥

Weal कनिष्ठश्च संहरेतां यथोदितम्‌ |

येऽन्ये ज्येष्ठककिष्ठाभ्यां तेषां स्यान्मध्यमं धनम्‌ |

स्वेषां धनजातानामाददौताग्मग्रजः।

यञ्च सातिशयं किञ्चिद श्तः प्राप्नुयाद्रम्‌ |

गुणएवञज्येष्ठा दिविषयोऽयसुद्धारः | श्रचेदृश्रौ विषयव्यवस्था, यदा बहवः पुत्रा एकमादका गुणवन्तः, किन्तु यथाक्रमं गुणद्धासः, तद्‌ BU मध्यमाद्भनादिंगशो भाग उद्धारः Aaa, Wagar” यदवरं धनं aga | मध्यमस्य ततोऽद्धञ्चलारि शत्तमो भागो मध्यमश्च धनम्‌ । एवं कनोयसस्तुरोयमग्ोतितमो भागो way Za दातयम्‌ |

यदा तु च्ेष्ठकनिष्टावेव रुणएवन्तौ, तदा तयोययोक्र उद्धारो दातव्यः, ये तु मध्यमा निगुणस्तेषां मध्यमं चनम्‌ । मध्यमस्य गुणवतो यदुद्धाररूपसुक्तं चतवारि शत्तमो भागः, स समं विभज्य दातव्यः | यदा तु बहवो मध्यमा श्रतिगुणवन्तस्तदा" प्रत्येकं

~= --~---~ -~

१ पि गुणवन्तस्तदेति पाठान्तरम्‌ | २ प्रत्येकमेवेति पाठान्तरम्‌|

gor विवादरन्नाकरे (53)

चला रिगत्तमो भाग उद्धत्य दातव्यः, यदि set गणातिश्यवान्‌, ` ga निरणास्तदा सव्वधनापेचया age ze’ यच्च॒ समान- ज्ातौयापे्या afar पद्मरागादि, सवषां गोमदिव्यादोनां ain दशसु दशसु एकं भ्रष्टस्य ज्येष्ठो गल्लोयादिति |

यच च्येष्ठोऽधिकगुणोऽपरे तु मध्यमगुणास्तचरं विग्रेषमाह | 1341. गौतमः |

विंशतिभागो ज्येष्ठस्य मिथनमुभयतोदयुक्तो रथो Tee: | काणखोर क्रूटवण्डा" मध्यमस्यानेकाश्चेदवि- धान्यायसौ Bera युक्तं चतुष्यद्‌ां चैकैकं यवौयसः सममेवेतरत्सव्वेम्‌ |

सवेस्म प्पिटधना दिंशतितमो भागो sew, मिथनं गोमिथनम्‌, उभयतोदन्ता श्रश्वरासभादयः९ एषामन्तमसजातोयाभ्यां युक्तो रथः, way: सेकसमर्थो टषः। श्रयमुद्धारः सति सम्भवे seq, काणएखोर कूट वण्डा मध्यमस्ानेकाश्चेदिति खोरो TE, Fe:

८ क

्रर्गविकलः वण्डो बालविर हितः पे इ° दूति ae प्रसिद्धिः, श्रयं मध्यमस्योद्धारो श्ननेकाश्चेदययेषामपिः भवन्तोत्ययः |

१९ यदग्य ब्रष्टठभिति पाठान्तरम्‌

2 ममानजातोयसातिशयमिति पाठान्तरम्‌ |

> ANU Mala पाठान्तरम्‌|

४ काणखोरकूटवण्डचौरा दूति पाठान्तरम्‌ | तन्ते रक्षकं परित्यच्य पर श्स्याद्‌ दति चौरणशब्दाथः।

५ ग्रमनोय्ग्चेति पाठान्तरम्‌ |

q रासभाद्य दति पाठान्तरम्‌|

© वाङ दूति Warranty |

ठ यद्यन्येषामपोति पाठान्तरम्‌ |

(53) प्रमौतपिटकविभागतरङ्कः | BOR

श्रवि्धोन्यायसौ weaat युक्तं चठुष्यदाश्चेकेकं यवौयस दृति, अरविभंषो' त्रौहिलोदयोः समासेन निदेश दानुरूणेण किञ्चिदेयम्‌ | ग्टदमेकम्‌, श्रनः शकटं युक्तं बलोवह युक्तं, चतुष्यदां गवादोना- aa कनिष्टस्योद्धारः । सममेवेतरत्‌, उद्धृता तिरिक्रं सममेव विभजनोयमित्ययः |

एवमन्यत्रापि aa उद्भारे गुरुलघभा वस्तत्र भ्रातृणां व्येष्ठमध्यम- कनिष्ठानां गुणएवत्नाद्यपेच्या? व्यवस्था द्रष्टव्या | लोके तु च्येष्ठमाच- पुरस्कारेण च मध्यमकनिष्टोद्धारञ्चानादायेव asa विंशोद्धारो दू श्यते | 1342. Bela |

विभजिष्यमाणे गवां समुहे ठषभमेकधनं वरि वा ज्येष्ठाय ददुदेवताख्हश्च, इतरे निष्कम्य कुर्युः, रुकस्िनेव दक्षिणं च्येष्टायानुपूव्यमितरेषाम्‌।

एकधनमुत्छष्टधनम्‌ | देवता विष्णा दिप्रतिमाश्टहं पटकम्‌ | fra gamer me । यदा गटदान्निष्कम्य ग्टहान्तरकरणासम्भवः, तदा दिशं अष्टं" ज्येष्टाय भवेदिति we: | ्रानुप्व्यमनुप्रव्वेता, तेन मध्यमाय मध्यमं, कनिष्ठाय ततोऽपि होनमित्यथेः। हरिदरस्त देवताग्टदपदेन दुगादिपूजामण्डपं ASI तज्ज्येष्ठाय TAT अन्ये मण्डपान्तरं FCAT |

१ wfaaal रकवचचनारेकेति पाठान्तरम्‌ | ₹ गुणवच्वानुरूपापेक्लयेति पाठान्तरम्‌ |

३ ye विष्णादिप्रतिमेति पाठान्तरम्‌ |

४ च्येष्टमिति पाठाग्नरम्‌।

४७8 विवादरन्ाकरे (53)

1343. BUA: |

देशविशेषे Yau aM गावः aa भोमं ज्येष्ठस्य मिथः पितुः परिभार्डश्च |

aw भौमं afaad तिलमाषादि, परिभाण्डं भोजनपात्रादि | 1344. बोधायनः।

असति पितरि चतुणां वर्णनां गोश्राजावयो ज्येष्ठां शो यथासंख्येन, |

एतच्च च्यष्स्य arg: किञ्चि्ुएवत्े । 1345. देवलः |

पुचाणां मध्यमो दायः समानानामपौष्यते ।

ज्येष्ठस्य दशमं भागं न्यायदत्तस्य fafes ॥

मध्यमो etal मध्यमं धनं विशोऽ ग्र, एतच्च ज्येष्ठे वेदसमन्विते, अन्येषु निगणेषु amafafa इलायुधपारिजातौ | wa तु यदा च्येष्ठोऽग्निवेदसम्पन्नोऽन्येऽपि गुणवन्तस्तदा ज्येष्ठस्य enat भागः, wag Tat मध्यमो भागो मध्यमं धनं विंशो भागः प्रत्येकमिति PAGS: । यद्‌ प्िवेदवाञज्येष्ठोऽन्येऽपि निगणः, तद्‌ wee दग्रमो भागो निगणभरातृणान्तु पूल्वैवच्चला रिशत्तमो भाग एव विभज्य दातव्य दति दितोयखण्डायेः |

इति षिवादरन्नाकरे प्रमौोतपिटकविभागतरङ्कः |

ताक

१ आसति पितरि गोखणे छष्णामावः छव्णभौममिति पाठान्तरम्‌ |

अधानेकमातृकभातुविभागो नाम चतुःपञ्चाशत्तर ङ |

1346. तच Aq: |

ga: कनिष्ठो ज्येष्ठायां कनिष्ठायाञ् yeast: |

कथं तच विभागः स्यादिति चेत्संश्यो भवेत्‌ ॥

रुवं CHSC संहरेत्‌" स तु Yea: |

ततोऽपरे+ज्येशटषास्तदूनानां MATT: ॥

ूव्वेजसजातोयमादप्रमवनाना पुचविषय एवायं UWS । नाना- वर्णानां दायविभागस्यागे aware, पूव्वैजश्ब्देन पूर्व्वोढायां जातः कनौयानेवोच्यते, ततोऽपरेऽ्यष्टद्रषास्तदूनानां सखमाढत दत्यथिमखण्डात्‌र । ततो ज्येष्ठदटषादपरे श्रच्येष्ठटरषाः श्रेष्ठ टेषास्तदूनानां च्येष्टपुत्रात्कनोयस ऊनानां तन्माटकनिष्ठ- माटकाणामित्ययेः । 1347. माढतो ज्येमभिधाय त्रैव fateare |

ज्येष्ठस्तु जातो ज्येष्ठायां STEMS: |

ततः खमातृतः शेषा भजेरन्निति धारणा |

टरषभः षोडशो यासां गवां ताः, तया तस्यात्यन्तसाजात्यष्यान्त-

१ संलभदिति पाठान्तरम्‌ | र इूत्याश्रयखण्डादिति पाठान्रम्‌।

४७६ विवादर्न्लाकरे (54)

रङ्गवादुद्धारः९ । Ter मातुरब्यष्ठलेन ATA waa ठृषभं इरेरन्‌ | एतच परमतमुक्रं मनुना | BAA, सदुश्स्तौषु जातानां पुत्राणामविशेषतः | न Wad seat जन्तो व्येटयसुच्यते ॥ दूत्यादिना जन्मतो च्येषटवमस्तोतिः दभरितमितिः प्रकाश्रकारः। इलायुधस्त-्रस्याथः-यद्‌ा च्येष्ठायां कनिष्ठः, कनिष्ठाया्च ज्येष्ठो भवति, तदा योऽसो कनिष्ठायां wasita:, स एकं श्रेष्टटृष- सुद्धारं wala | तस्माहुषादयेऽन्येऽरेष्ठदटषाः, ते तदूनानां पूवव जातकनिष्ठानां खमादतः खमाठकरमेण यथा पकषै प्रतयेकमेकेकभो दात्ाः, परिशिष्टं समं विभजनोयम्‌ | | यदा तु च्येष्टायामेव ज्येष्ठो भवति तद्‌ किगेषमाह ज्येष्ठ स्लित्यादिना | aaa: षोडशो यासां गवां तास्तथा । wel पुनः खमादक्रमेण पूर््वोक्रमेकेकं टषभमुद्धारं wala: |

1348. अचेव गोतमः।

इषभोऽथिको ज्येष्ठस्य, दषपषोडशण॒ज्येषठिनेयस्य समधा वाः ज्ये्िनेयेन यवौयसा |

१ तासाच्चात्यन्तसाजत्यस्यान्तरङ्गत्वादुद्धार Cha पाठान्तरम्‌ |

९ मातुरज्येर्रन कारणेनेति मातुश्येष्टलक्रमेषेति च पाठान्तरम |

ह तरेमेकेकभिति पाठान्तरम्‌

४ सओेशमस्तोत्यादौति पाठान्तरम्‌ |

५ अेषमसतोत्यादिना दशितभितोति पाठान्तरम्‌ |

₹ व्यपक्षषमिति पाठान्तरम्‌ |

७ दषभः-- तथेति पाठस्तु fas पुस्तकेषु द श्यते, पर प्रथममेवास्य पाटस्य तला दन पुनरक्ञेखस्य WT शेनात्प्रमाद टत रवेति ध्येयम्‌ |

८ भाग दूति पाठान्तरम्‌|

(54) RAHA SHAS विभागतरङ्ः | 8७9

ज्येष्ठो मन्वनुसारात्कनोयसौपुचः प्रथम जातोऽपेचितः? । जये्िनेयस्त॒ च्येष्टायां जातो se:, समधा समप्रकारेण, एतच सर्वषां तुलरू पते? zea ।

1349. श्रङूलिखितौ | दषभोऽधिको ज्येष्ठाय ws यवौयसे | Maha set मन्वनुसारात्कनोयसौपुच एव द्रष्टः | 1350. maa: | प्रतिमाद्बान्धववगे भागविशेषःर |

श्रम्याथः, यद्‌ THY समानजातौयासु ly समसंख्या बहवः Gat भवन्ति" तदा भ्राटभागस्य sagt मादभागमाद्‌ाय तेः wat सोदय्येभात्रादिषूपे विभागको विंशोद्धाररूषः क्तव्यः | 1351. तदाद seuta: |

यद्येकजाता बहवः समाना जातिसंख्यया |

सापल्न्यास्तेविभक्तव्यं मादृभागेन yaa: |

सवणा fader ये पुम्भागस्तेषु विद्यते |

९ प्रथमजातोऽपेचित इति पाठान्तरम्‌|

२ तुन्धरूपत्वनेति तुल्यपरलें दति च पाठान्तरम्‌|

3 प्रतिमाष्टबान्धववद्धिभागविशेष दूति पाठान्तरम्‌ |

४ अतिबदवः gar सन्तोति, अतिवडवः gar भवन्नोति च पाठान्तरम्‌ | ५ दुःशकलत्वादिति पाठान्तरम्‌|

€ खवगं Hea धाजादिविभागविशेष इति पाठान्तरम्‌

७ तचादेति पाठान्तरम्‌|

gor विवादरन्नाकरे (54)

1352. विष्णः | सवर्णाः Fal: समानानंशनादद्ुः' STA अ्रेष्ठ- ASC दद्युः ।

एतच्च पुचाणं भिन्नसंख्यकले |

1353. aq: | Var न द्‌श्सखस्ति aaa सखकम्पेसु | यत्किञ्चिदेव देयं स्याञ्ज्धायसे मानवङ्नम्‌ ॥

श्रस्यायेः, श्र्ययना दित््छेषु दशतश्चाप्रयादरभिन्यद्धारो न FU । एतच्चोपलक्षणं, सव्व॑षामेवोद्धाराणामिहर प्रतिषेधः, यत्किञ्चिदेेति वचनात्‌ । किन्तु जन््ममा जनिबन्धनज्येष्ठनिमित्तकं किञ्चिन्मानवद्धंनं दातम्‌ | यदा गुणएवत्वेन तेषां परस्परं fat भवति, तदा तदूनानां खमाढतो ज्येष्ठस्तु जातो ज्येष्टायामिति च" मन्तव्यमिति लिखितोक्रवान्‌ |

यत्‌ aged तदूनानां खमादत दति Seq जातो व्येष्ठायामिति च परव्वेपक्तसुक्ता सदृप्रस्त्ो धित्यादिना सिद्धान्तितम्‌ | श्रन्यया विरोधादिति तदपदस्तितम्‌ |

९ समानंशनादद्यरिति पाठान्तरम्‌| २ न दशेति तथाम्नुयाद्वरभिति उद्धारो न कन्य दूति पाठान्तरम्‌| > सर्व्वषामुदधाराणामेव प्रतिषेधे दूति, सव्वंषामेवोद्धाराणष्णां प्रतिषेध दति च पाठान्तरम्‌ | ४ त्रूमनानां माहतो Sufafa, तदूनानां eared ओेष्मिति च पाठान्तरम्‌ | 4 केनचिदुक्रमिति पाठान्तरम्‌| ९ पूव्यं परं सम्बध्येति पाठान्तरम्‌ |

(54) अने कमाटकमाटटविभागतर ङ्कः | Bod

गुणचारादिति faria व्यवस्थायाः प्रतिपादितलादिति, यक्शचैतसति सिद्धान्ते पू्वपक्तितलस्य! व्यवस्थापनानदेलात्‌ | ARUN ज्येष्ठा पुचस्य कनोयस एव च्ये्टलप्रयुक्रोद्धार्वस्थापनाच पारिजातस्यायेवंरः परिग्रहाच्च | 1354. तथा |

जन्माञ्ज्ैश्यस्य चाह्वानं खत्राह्यण्यास्वपि" स्मृतम्‌ |

यमयोश्चैव TAY जन्मतो ज्येष्ठता मता ॥

qaqa नाम मन््विगषो ज्योतिष्टोमे इन्दोगेनिंगद्यते | प्रयोगबड्ता दृट्वचनं तत्र पद्यते प्रयमपुतरेणए पितरं पदि श्वाह्यते | श्रसुकस्य पिता श्रसुकस्य पितामहो यजत दूति, तच्च जन्म्ज्येष्ठतया विदितं नारू, यथाज्येष्ठं स्तोपुंसां ये जौवेयुरिति वचनात्‌ | 1355. देवलः।

afeqay चारि्याद्यमयोः पुव्वजन्मतः।

यस्य जातस्य यमयोः पश्यन्ति प्रथमं मुखम्‌ |

सन्तानः पितरश्ैव तस्मिञ्ज्ये्ं प्रतिष्ठितम्‌ | 1356. aq |

यो ज्येष्ठो विनिकृव्वोत लोभाब्रातुन्यवोयसः |

सोऽज्येष्ठः स्यादभागश्च नियन्तव्यश्च राजभिः ॥

म र tenner क ना

१ पूत्वेपचचवस्यति पाठान्तरम्‌ |

₹ पारिजातस्यात्रैवेति पाठान्तरम्‌ |

३ पारिजातस्यातरेव परिग्रह दूति पाठान्तरम्‌। ४ सुत्राद्धाण्याखपोति पाठान्तरम्‌ |

५ सुत्राह्यण्यति पाठान्तरम्‌ |

é qsaqaaafa पाठान्तरम्‌।

४८० विवादरन्नाकरे (54)

विनिङर्व्वौत वञ्चयेत्‌ । श्रज्येष्टो ज्येष्ठवन्न पूज्यः । 1357. तथा | रवं समुडतोडारे समानंशन्प्रकल्पयेत्‌ | उद्धारेऽनुडते त्वेषामियं स्याद श्कल्यना ॥ रकाधिकं SSA PINTS ततोऽनुजः | श्रंशमंशं यवोयांस इति धर्म्मो safe: | एकाधिकं एकेनांशेनाधिकं द्वावंशाविति यावत्‌, ततोऽनुजः Tas श्रद्धा शसहितमेकमंपरं गक्ोयात्‌, कनोयां सस्तु प्रत्येक - मेक्रैकमंपरं यदा विनोद्धारं विभागस्तदा | एतच्च यदा ज्येष्ठतदनुजौ गणविद्या तिशरयसम्पन्नो, aa तु नि्युणस्तदा मन्तम्‌ । जन््- विद्यागणच्येष्ठो णं दायादवाघ्रुयादिति ज्येष्ठमधिरृत्य! खहस्पति- वचनात्‌, तदनुजे च न्यायसाम्यात्‌ | विशोद्धारादि च, यदा aa गुणाचारादियुक्ताः, परस्परं गणचारादौ च किश्चिद्षम्यं तदा बोद्धव्यम्‌ | 1358. गोतमः। get वा पुव्बजः स्यादेकेकमितरेषाम्‌ । द्रश्च ज्येष्ठस्यैव गुणा तिप्रययुक्तवे wai निए | 1359. तथा | ` एकैकं वा धनं रूपवत्‌ काम्यं Gert: पूर्व्वो लभेत द्‌ शतः पश्रनाम्‌।

१ तमधिक्छत्येति पाठान्तरम्‌| ` ₹ धनरूपवदिति पाठान्तरम्‌ | ३ पूब्येपूष्वे रति पाठान्तरम्‌ |

(54) व्यनेकमाटकभ्नाटविभागतरङ्कः। ४८१ समा नजातोयान्द शतो दशर दग्र पशून्‌ wea: पूर्व्वो MAA: |

1360. तथा |

ॐ नेकशफदिपद्‌ानाम्‌। श्रश्वादौनामेकशफानां स्यादोनाञ्च दिपदानां न en दश ग्रल्लोया दित्यः | एतच सर्वषां समते धनबड्कत्े च मन्तव्यम्‌ |

1361. वशिष्टः |

अथ भ्रातृणां दायभागो यंशं हरेञज्ेष्ठो गवाश्वस्य चेवं ' द्‌शमम्‌। अजादयो ञ्च कनिष्ठस्य | काष्णायसं खहोपकरणानि मध्यमस्य |

gufafa, ara et ₹हरेद्रवाश्वस्येति eng गोषु way चेकेकं ae wala | cq वगिष्टवचनं Siew सा तिप्रयगुण- qa इतरयोश्च गुणएवच््े | 1362. नारदः |

ज्येष्टा यां शोऽधिको देयः कनिष्ठायावरः स्मृतः |

समांश्भागाः शेषाः स्युरप्रत्ता भगिनौ तथा |

छषेचजेषु च FAY तदन्नातेषु wae: |

प्रकाग्रकारेण तु वाक्यमिदं कनिष्टायावर इति स्थाने Beta तु वर द्रति पठितं याख्यातञ्चाये प्रथमोत्न्नखां दयम्‌ Se: कुटुम्ब- कममष्ुपयुक्तः, तस्य वरं ae किञ्चिदेयमिति |

न~~ ~~~ --~~ ~~~

ee ~~~ ----- ------ ~~

१ चान्विति पाठान्तरम्‌ । 31

४८२ विवादरन्नाकरे (54)

श्परत्ता कुमारौ भगिनौ तथा श्रग्भागिनौत्यथैः,९ भागसेत्य- मोरसे Tas च cad यक्तोभवि्तिः | रसेषु Tag तदुक्तम्‌ ।

केतजेव्वाह ^ सेचजेषु Tay तदव्नातेषु waa’) तददिभागो यथोरसेधू्तः किभतेषु* जातेषु waa, @ रेत क्ञौवादिभि- agi सकुल्याय सवर्णय वा दौयते, तदा च ततो जातो wait जातः इत्युच्यते, तेषु श्रयधिको sett देय दति । कथं पुनरेकस्य चेवजातानामनेकेषां सम्भवः, उच्यते यमजोत्पन्न- विषयमेतत्‌ ।

कौदृशाय च्येष्टायाधिकोऽ शो देयः० ।

1363. इत्याद रदस्प्रतिः। जन्मविद्यागुणज्येष्ठो शं दायादवाप्रुयात्‌ । समांशभागिनस्वन्ये तेषां पिदृसमस्तु सः ॥

1364. SUA | वणानामनुल्लामानां विभागोऽयं प्रदशितः< | समत्वेनैकजातानां विभागस्तु विधौयते ॥

UIT कुमारौ तदां शएभागिनोत्यथं रति पाठाम्तरम्‌ |

२ भागखतुथे दृत्यये भविष्यतोति पाठान्तरम्‌ |

a ौरसकेवजेष च तदुक्तमिति पाठान्तरम्‌ |

४ तदुक्तं केजजेष तु पुतेष।तद्वल्नाते च yA दूति पाठान्तरम्‌ |

५ किन्त्विति पाठान्तरम्‌|

€ तदा ततो धमात्‌ दति पाठगन्रम्‌।

© Sena स्येषटायाधिकोऽ-शो देयः, Hens way कोऽशोदेय इतिच पाठाकरम्‌।

` ८ दायमवाभ्रुयादिति पाटानरम्‌। € Talia दति पाठान्तरम्‌ |

(54) च्नेकमाटरकभ्नाटविभागतर ङः | ecg

सवेषां पुत्राणां निगणतेन तुल्यानां, तथा? कस्यचिदरुएवतेऽपि सवं चन्नाना विधधनाजेकाः, तदा सम एवा भाग इत्यथैः |

1365. ATTRA: |

विभजेरन्‌ सुलाः पिचोरूग्टक्यण्णं समम्‌ । 1366. तथा |

सामान्याथेसमुत्थाने विभागस्तु समः सतः |

अनेकपिदरकाणान्तु पिरतो भागकल्पना ॥

येन चेषां खयसुत्पादितं स इमेव इरे दित्यस्य वणशिष्टवचन- स्यापवादोऽयं सामान्येति | यदा सामान्यायस्य रृषिबाणिञ्यादिना सम्यगुत्थानं संवद्धंनं केनचित्छतं भवति, तद्‌ा तत्र सम एव भागो न Taga AUST ae: | वश्ि्टवचनन्तु तदितरविषयतया वयव- स्थाणम्‌ | अनेकम्नातुणां ये पुत्रास्तेषां समविषमसंस्यकानामपि पेतामहे घने विभज्यमाने पितृणां योऽरः, स एव तेषां, न aaa मग्रं कल्पये दित्यथेः | 1367. wag दष्स्परतिः।

समवेतैस्तु यत्प्राप्तं सव्वे तच समांशिनः |

तत्पुरा विषमसमाः समभागडराः स्मृताः ॥

अविभक्रपिटकाः विषमसमाः gar: |

ne ---~-~--~--- ee - - -~ ee ee,

१ यथेति पाठान्तरम्‌| ₹ विभाग दूति पाठान्तरम्‌)

४८8 विवादर्त्नाकरे (64)

1368. RAIA: | अविभक्तं aa ga! तत्सुतं रिक्यभागिनम्‌ | gala जौवनं येन लब्धं नैव पितामहात्‌ | लभेतांशं स पि्यन्तु Taare वा सुतात्‌ | स Tame सव्वेषां भात॒णां न्यायतो भवेत्‌ ॥ लभेत तत्सुतो वापि fafa: परतो भवेत्‌ | ware: | यदा भ्रातृणां मध्ये कश्चिदेको न विद्यते, तदा त्बुतस्य तु भागो न निवत्तेत दूति । 1369. देवलः। अविभक्तविभक्तानां कुल्यानां वसतां सह | भूयो दायविभागः स्वाद्‌ाचतु्थादिति fafa: 1 शरयमयैः। श्रविभक्रानामेव वा विभक्तानां सदवसतां संख्ष्टानां वा पुनविभागो भराद-तसृत-तत्युतपय्यन्तमेव, तत्सुतातर्थान्निवत्तेत fa 1370. तथा | तावकुल्याः सपिण्डाः स्यः पिण्डभेदरूवनन्तरम्‌ | सममिच्छन्ति पिण्डानां care विभाजनम्‌ ॥ एतच यदा खविषयोा विभागार्थिना? श्रसुज्यमानोऽपरेण तु तेर खितेनर भुज्यमानस्तदा* | ९ अविभक्तनुे प्रते इति पाठानरम्‌। ९ विभागं विनेति पाठान्तरम्‌।

<~ "~ ॐ ` ९ तदुदेशेनवेति पाठान्तरम्‌ ४ feta विना भुच्यमानोऽपरेण तदुदेशेन भुज्यमानस्तदेति पाठान्तरम्‌ |

(54) TARA SHAS AMAA: | ४८५

1371. वश्िष्छः।

अथ भ्रातृणां दायविभागो याश्रानपत्याः स्विय- स्तासाश्वापुच्लाभात्‌ |

स्ियोऽर भ्राट्जायास्ता यदि शङ्धितपुबास्तदा तासामपि भागो दातव्यः । पुत्रानुत्यत्तौ भागो TATA, तासाञ्च भरणमा काय्येमित्ययेः? । ।

1372 - विष्णु ‡ | मातरः पुचभागानुसारभागदहारिण्यः अनुटाश्च दुहितरः |

मातरः इति बह्वचननिे्रात्मत्येकमेव जननोलादेकल- विवक्तायाञ्च मानाभावाद्ङ्कोनांर जननोनामधिकारोऽन्यथा मातरः पुभागानुसारभागदहारिण्य दति वणक्रमभागद्वासपरम्‌ । एक- भ्राढपरते ad भुज्यते दति ग्रहेश्वरोऽपि* । 1373. याज्ञवल्क्यः | fageg विभजतां माताऽप्यंशं समं दरेत्‌ । 1374. पितेव्यनुडत्तौ टहस्यतिः। तदभावे तु जननौ तनयानां समांशिनौ | VAT मातरल्तेषां तुरौयांश च कन्यका ॥ १९ तेरेव तासाश्च भरणभित्यथे इति पाठान्तरम्‌ | २ पुचभागानुसारेष भागदहारिष्य दति पाठान्तरम्‌ |

र बहृनामपोति पाठान्तरम्‌ | ४ ग्टङश्चरोऽपोति पाठटान्तरम्‌।

४८६ विवादरल्नाकरे (54)

जनन्यत्र aan, मातरः पिदपल्योऽपुचाः, adtatat: सना- तोयस्य भा तुवावानंग्रलदपे्या चतर्थोऽ शरः संस्कारा कन्यनोयः | यन्तृ विष्णवचनं मातरः पु्रभागानुसारभागदारि्छ च्रनूढाञ्च दुहितर दरति, तदणेतद्रचनाचतुधौंप्रपरं दृहस्पतेरण्यनूढाकन्या तात्पय्यैकलात्‌ | 1375. व्यासः | अमुतास्तु पितुः पत्न्यः समानां शः प्रकौ्तिताः। पितामद्यश्च ताः सर्व्वा मादरतुल्याः प्रकौरत्तिताः ॥ त्‌ श्ब्दोऽचथे | 1376. रस्ति; | पिद्-खक्यहराः पुचाः सव्य रव यथांशतः, | विद्याकम्पेयुतस्ेषामधिकं लब्धमर्ईति ॥ विद्याविक्ञानशैर्थार्थे ज्ञानदानकरियासु च। यस्येह प्रथिता atte: पितरसेन पुचिशः ॥ 1377 AILS: | कुदुम्बाथषु चोदुक्तसतत्काय्थे कुरूते तु यः। स भाठ्भिरेहणोयो ग्रासाच्छाद्‌नवाहनैः ॥ Wa हलायुधेन तु यः सखयोग्यतया भागं न werfa, तस्यापि किचिद्वा तत्पुत्राणां विवादनिङत्यथं विभागः ate capers व्याख्यायः तदेतदाहेति war

ee ~~. ~~ ee ~ TT -~ - -- - --~-~-- Re ~. =

१ यथा मता दूति पाठान्तरम। ९ इत्यस्या त्वेति पाठानरम्‌ |

(54) कनेकमाटकम्नाटविभागतरङ्ः | ४८७

भरानुणं यमस्तु ABA धनं शक्रः खकम्मेणा । स निर्भाज्यः खकादंण त्किञ्चिदत्नोपजौवनम्‌ ॥ दूति मनुवाक्यमवतारितम्‌ | प्रकाग्रकारस्तु श्रस्यार्याधिक्यमादायाह, ये भ्रातरः सह वसन्तो विद्यमान पिदधनाः aarfeat चाधिकं धनमज्जयन्ति, तेषां यद्येको नाजेयेन्‌, स निर्भाज्योऽपसारयितव्यः खकादंशाद्यावदधिकं तदौया- SUVs तत्तस्य न दातव्यं, न तु मूलस्य निषेधः | तचापि सवेया न निर्भाज्यः, किञ्चिद्त्लोपजौवनं क्तोशफलमात्मनो ग्टहोतल्वा Wawa दातव्यम्‌ | ज्येष्टं वा अष्टभागेन सवं वा स्यः समां शिनः | दति पत्चद्येऽप्यपवा दमाह | 1378. याज्ञवल्क्यः | शक्तस्यानौदमानस्य किञ्विदच्वा पृथक्किया । श्रचापि प्रकाशः किञ्चिदसारमपि ew एयक्किया विभागः क्तव्यः, तत्पुत्राणां विवाद निटत्यथेमिति ।

इति विवादरनाकरे व्यनेकमाटकम्नाटविभागतर ङः |

१ तदोयधनयवदारेणोत्यन्नभिति पाठान्तरम्‌ | ₹ प्रकाशकार दूति पाठान्तरम्‌ |

ag विभागानधिकारौ नाम पञ्चपज्चागशत्तरङ्‌ः |

1379. AAT: |

wa धम्मैयुक्ताः भागिनः, यल्वधरम्ेण द्रव्याणि प्रतिपादयति ज्येष्ठोऽपि तमभागं कुयात्‌ |

प्रतिपादयति व्यते इत्यथः । अधर्म यूतादिना, एतचाश्रम- विरोधिययाभिप्रायम्‌९ । श्रभागं ययितां ग्भागहोनं भागदहौन- मितिरं केचित्‌ | 1380. गौतमः।

सवणापुचोऽप्यन्यायप्रहत्तो न लमेतैकेषाम्‌ ।

्रपिग्ब्दाक्किसुत विजातोयपु्रा इत्याचाय्यः४। न लभेतांश- मिति we: | शक्यापनेयान्यायप्रटृत्तलापेच्या faa दत्य प्रकाशकारः |

1381. अच मनुः |

सवं wa विकम्मेस्था नार्हन्ति मातरो धनम्‌ | fanaa यूता्ासक्राः | कुटुम्बायेहानिपरा cays |

न~~ =

१९ wafer र्ति पाठान्तरम्‌। ₹२-रतश्चाश्रमोदयविरोधिब्ययाभिप्रायमिति पाठान्तरम्‌| ३ शौनभागमितोति पाठान्तरम्‌| ४ इत्याचाय्ये दति पराटान्तरम्‌।

(55) विभागानधिकारितरङ्कः। 8८९

1382. aa wefafadt | अपपाचितस्य छक्यपिण्डोदकानि निवत्तन्ते | श्रपपाचितस्य नृपहिसादिदोषादान्धवेः छतघरापवन्जंनस्य |

1383. रषस्पतिः | सवर्णाजोऽप्यगुणवा नाहः स्यात्पेठके धने | तत्पिर्डदाः ओचिया ये तेषां तद्भिधौयते | उत्तमणधमणेभ्यः पितरं चायते सुतः] अतस्तदिपरौतेन' नास्ति तेन प्रयोजनम्‌ ॥ तया गवा किं क्रियते यान पेनुन aha | कोऽथेस्तेन तु Taw यो न faara धाभ्मिकः॥ श्ण स््रशोर्य्याथैर हितस्तपोज्ञानविवर्जितः। आचारहौनः FA मुचोचार समस्तु सःः | अरगुएवान्‌ श्रग्रिमवाक्यखण्डे व्यक्तः? । तत्धिण्डद्‌ाः-श्रगुण-

वद्वा साच्छादनद्‌ातारः।

1384. अथ Aq: | अनंशौ" क्लौवपतितौ जात्यन्धबधिरौ तथा |

उन्मत्तजडमूकाश्च ये च केचिन्निरिन्द्रियाः |

~~~ --~- awe ~ ~

१ wag विपरोतेनेति पाठान्तरम्‌ | र मचौच्चारसमःस्मतदूति पाठान्तरम्‌ |

> अपरिमवाक्धखण्डेष्वेव ama द्रति पाटाम्तरम्‌। ४ निरशाविति पाठाम्तरम्‌।

४९० विवादसरुन्ाकरे (66)

सरव्वेषामपि तन्याय्यं दातुं Maat मनौषिणा ।

ग्रासाच्छाद्‌ नमत्यन्तं पतिताः स्युरदित्सवः, ॥

यद्यर्थिता तु दारैः स्यात्क्लौवादौनां कथञ्चन ।

तेषामुत्यत्नतन्तूनामपत्यं दायमहंति ॥

aaa जातिग्रदणेनान्धलस्याप्रतिसमाधेयतामाद? नोत्य- fanaa? | जडः श्रात्मपरविवेकश्यन्यः। निरिन्दियग्रहणेन पद्कुादयः श्रोत्मानतैक्रियानधिकारिणो werd | सवेंषामपि क्तौवा- दौनामत्यन्तं areata, क्तौवादौनामित्यतद्कणसंविज्ञानो asaite: क्रौवस्यापत्योत्यादनायोग्यत्ात्‌ |

प्रकाश्रकारस्तु क्तोवत्वमगरेऽपनेयदोषप्रयक्तमपत्योत्पा दना शक्रत्वं विवक्षितम्‌, श्रतो नातद्गुणसं विज्ञानं मन्यते । तन्तुरपत्यम्‌ | 1385. याज्ञवल्क्यः |

पतितस्तत्सुतः क्तौवः पङ्गुरुन्मत्तको TS: |

अन्धोऽचिकिल्यरोगाद्या भत्तव्यास्तु निरंशकाः ॥

aaa: पातित्याद्यनन्तरोत्यन्ः, जडो विकलान्तःकरणः, श्रवि- किं्यरोगोऽप्रतिक्रियकुष्टादिः, श्रादिष्रब्देनान्ये ष्यन्तरोक्ता wat भरणौया ग्राह्याः | . क्ञौवादौनामनंशरताप्राप्नो तत्पु्ाणमपि निरंग्रवप्रसक्रौ अ्रयमेवा इ |

१ पतितो छद दद्वेदिति पाठान्तरम्‌ | 2 ज।ति्रदणेनान्धस्य प्रतिसमाभेयतामारति, जातिग्रण्दन्धस्या प्रतिसमाध- यतामाडेति च पाठान्तरम्‌|

२ मोत्यत्तिमाचकभिति साधु इति बोध्यम्‌ |

(55) विभागानधिकारितरष्कः | BER 1386. यथा|

Scar: कषेचजास्तेषां निर्दाषा भागदहारिणः।

'सुतारत्वेषां प्रभत्तव्या यावन्न, भत्तसात्छताः ॥ 1387. ज्ञौ वादिषरिगीतपननौः sare स र्व |

ATT योषितश्चैषां भर्तव्याः साधुटृत्तयः।

निवाँस्या व्भिचारिण्यः प्रतिक्रलास्तथेव च |

प्रतिकूला दत्यत्र प्रातिकूल्यं विषप्रयोगा दिका रित्वं विविचितं न तु कल्दमा चका रित्वम्‌ |

1388. नारद्‌ः।

पिदद्दिट्‌ पतितः षण्डो यश्च स्यादपपाचितः।

ओआरसा अपि Hast लभेरन्‌ AAMT: कृतः |

दौधतौत्रामयग्रस्ता जडोन्मत्तान्धपङ्गवः।

भन्तव्याः स्थुः FRAT तत्पु्रारंश्भागिनः ॥

पितरं यो देष्टि स पिहद्धिट्‌, gay पितरि जवति मारणादि- फलः, ब्डते तु तद्द गेनोद काद्यदानरूपःरे । श्रपपाचितो राज- वधा दिदोषेण छतघटापवजेनः, प्रका शकृता तु त्रपपातकौति परिता उपपातकेयक्त दूति fre । etd राजयच्छादि, aa कुष्टारि, area: पोषणोयाः । कुलस्य भ्रावादेः ।

९ gareurfafa पाठान्तरम्‌ ।

२ यावद्वै दति पाठान्तरम्‌ |

द तदुदेशेनोदकपिण्डदानाभावकरूप दति, मदुदेशेनोदकादिद्‌ानाभावरूप दूति ख पाठान्तरम्‌ |

४९२ विवाद रनाकरे (55)

1389. देवलः। wa पितरि न क्गौवकुशुन्मत्तजडान्धकाः | पतितः पतितापत्यं लिङ्गो दायांश्भागिनः' | तेषां पतितवज्नेभ्यो waa प्रदौयते | aaa: पिल्रदायां शं लमेरन्दोषवज्जिताः | ते waster: | लिङ्गो अतिशयेन कपटव्रतचारौ | 1390. अच विष्णुः | पतितक्तौवाचिकित्स्यरोगविकलारू्लभागहारिणः ऋक्धगरा दिशसे, AAMT AAT ATA | न तु पतितस्य । ara कम्मेणि ad श्रनन्तरोत्पन्नाः प्रतिलोमासु wig उत्यन्नाश्चाभा गिनस्तत्युाः पेतामहेऽप्यय, खक्थगरा हिणो ररा हकस्य | 1391. नो धायनः। अतोतव्यवहारान्‌ AAT AIA IY: | अन्धजड- क्ौवव्यसनिव्याधितांश्वाकम्मिणः पतिततज्नातवज्जेम्‌ | अतोतव्यवहारानप्ाप्न्यवहारान्‌ श्रकभ्मिणो धम्नेयागादिषु नाधिकारिणः* । तथा चाह: | यज्ञा द्रवयसुत्यन्नं तस्माच विनियोजयेत्‌ | स्थानेषु waaay! न स्तोमूखेविधम्भिषु ॥ | १ दायां शभोगिन «fa पाठानरम्‌ । व 2 पतितक्कोवाविचिकिल्छरोगविकलासत्वभागा्हां दति पाठान्तरम्‌। > ऋटक्यग्रा हिभिस्ते दति पाठान्तरम्‌ | ४ अधमेकमेणा यागादिव्वमधिकारिणए दूति, धमेकमेयागादिषु नाधिकारिण

द्तिचपाटामरम्‌। ` ५ धमंजेष्येवेति पाठान्तरम्‌|

(55) ` विभागानधिकारितरङ्कः। ४९३

पतित-तदपल्येः सह सर्ववव्यवहारनिषेधात्‌, न भरणएमपि ।

1392. वशिष्टः | अनंशाश्चाश्रमान्तरगताः। WHAT गरदस्थाञ्रमात्‌ | 1393. waa: |

जडक्तौवो तु भर्तव्यावपत्यं जडस्य ATS श्रद्रा- पुचवत््रतिलामासु |

श्रदंपदायदासावधिकारौ भवति, तदा भागो न तु जडापत्यल- मातेणेति द्योत्यते । शूद्रा पुच्रवदिति प्रतिलोमासु witg जातानामपि WTA शद्रा पुचवन्नौवनं दे यमित्यथः |

1394. कात्यायनः।

अक्रमोढामुतशचैव॑, सगोचाद्‌ यश्च जायते | प्रबरज्यावसितओ्ैव न क्यं तेषु चार्तिः ॥ अक्रमोढासुतस्तुक्यौ सवणेश्च यदा पितुः | असवगोप्रखतश्च कमोढायाश्च यो भवेत्‌ | प्रतिलामप्रख्ला या तस्याः Fat न छखक्यभाकृ | ग्रासाच्छादनमत्यथे देयं तदन्धुभिर्मतम्‌ ॥ बन्धूनामण्यभावे तु पियं द्रव्यं तदाप्रुयात्‌ | अपिश्यं aga प्राप्तं दापनौया न बान्धवाः |

१ way यवद्ारनिषधादिति पाठान्तरम्‌ | २ शअक्रमोऽनुमतयैवेति पाठान्तरम्‌ | १ afefafefa पाठान्तरम्‌ |

४८9 विवादरन्नाकरे (56)

श्रक्रमोढासुतोऽच नानावर्णनां कन्यानां विवाहे यः क्रमः शास््लोयः, तदुक्नेन विवाहितायामसवर्णायामुत्यन्ञः, श्रये श्रननेवाक्रमोढासुते सवर्णाजाते श्रकरमोढासुतस्लुक्योत्यनेन भागग्राहकतवविधेः |

amar जायते antarat परिणोतायांर यो जायते, र्रज्यावसितः प्र्रज्यां welat तच भरष्टः, ्रक्रमोढासुतस्तिति श्रक्रमोढा सुतोऽपि सवणे एव स्यात्‌ तदा क्यो भागयराइक एव, एवमसवणप्रखतोऽपि क्रमोढायां जातो भागयाइक एव । प्रतिलोम- पूता या दूति श्रपषृष्टवणनोक्छष्टवणा या परिणौता तत्पुत्रो न wang, ग्रासाच्छादनमिति aaa यदि बान्धवाः सन्ति तदा तांसाच्छादनमत्यथं देयं, बन्भुनामभावे तु खयमेव तद्धनं weary । यदा तु बन्धवेरपि श्रपि्यमेव धनं प्राप, तदा ग्रासाच्छादनमपि न ते तस्य दापयितव्या दूति |

1395. रदहस्प्रतिः। THAT मातरस्तु ये BAI यवौयसः | संस्काग्याः पुव्वजेस्ते वै पैठृकान्मध्यगाङ्गनात्‌? | यवौयसो यवोयांसः, श्राषेलान्नम्‌ दौधेयोरभावादिः्येके । wai तै यवौोयसः कनिष्ठस्य मध्यगा दित्या ्ः४। फलत न कथिद्धिशेषः |

१ श्स््रोयक्रम दूति पाठानरम्‌।

९ सगोचायाः परिणोताया दूति पाठान्तरम्‌ | ` ई मध्यकाडनादिति पाठान्तरम्‌।

४ मध्यकादित्याङरिति पाठान्तरम्‌ |

(55) विभागानधिकारितरङ्कः। ४९१

1396. व्यासः। असंखतास्तु ये तच पैट्कारेव agar | संस्कार्या माठ्मिच्येटैः कन्यकाश्च यथाविधि | कन्यकासंसकारः परिण्यरूपः | 1397. ALE: | येषान्तु न रताः पिचा' संस्कारविधयः कमात्‌ | कत्तव्या Bahra पैटृकादेव तनात्‌ ॥ अविद्यमाने पित्यथे सां शद्ङत्य वा पुनः| ATMA: संस्कारा भ्रातणां yore: ॥ Wa संस्कारविधयो जातकर्ाद्यपनयनान्ताः । 1398. देवलः | कन्धाभ्यश्च पिवद्रव्यं देयं वेवाहिकं वसु । अपुचस्य च कन्धा खं धम्मेजा पुचवद्रेत्‌ ॥ 1399. याज्ञ्‌वरक्यः | RAGA AAA Bae: पृव्वसंखतेः | भगिन्यश्च निजाद्‌शदच्वां शन्तु तुरौ यकम्‌ | 1400. विष्णुः | Aerts कन्यानां वित्तानुरूपेणर संस्कारं Faia ।

१ पूष्ठंमिति पूव्वैरिति च पाठान्तरम्‌ | ₹ urefufcfa पाठान्तरम्‌ | २ खविन्नानुसारेणेति पाठाकरम्‌।

४९६ | विवादरन्नाकरे (55)

1401. मनुः |

खेभ्यः खेभ्यस्तु कन्याभ्यः प्रदद्यु्ातरः TTF |

खात्ादंशचतुभौगं पतिताः स्युरदित्सवः ॥

aa निजादगादुद्भत्य चतुथा भागो दातव्य दरति नाथैः किन्तु यन्नातोयपुचख्य यो भागस्तच्चतूर्थोऽ शो यो भवति, तं परिकरय कन्याये wear दद्यादिल्यर्थो faafaa: । तेन त्राद्धणोपुचाणां aay अंगेषु चत्रियाणं fay समुदायाच्चतुयमंशं ददुरित्यर्ो भवति ।

Wa चानेकवाक्यगतचतुधीं शद शनात्‌ चतुथ शरस्यैव दानं, प्रयो- जनन्तु संस्कारः । चदथा शदानविधिरविंष्णोरपि तयेव दिशा नेतः | कान्पतर्प्रका प्रमिताक्षरा श्रवम्‌ । विष्णवाक्यद गेनाचतचाग्रदान- मुपलक्षणम्‌, यावता संस्कारो भवति, तावत्येव तात्यय्येमिति इलायुधादिमतम्‌ | युक्रञ्चेतत्कतव्यसंस्कारस्यो चित्यात्‌ |

1402. काल्यायनः। कन्यकानान्वदत्तानां चतुर्थो भाग इष्यते | पुचाणाश्च चयो भागाः खाम्यं खल्पधनेः स्मृतम्‌ ॥ साभ्ये खन्पधने स्मृतमिति यदा चतुथेभा गर्ूपेर धनेऽन्यता, संस्कार स्व धिकधननिर्व्वाह्यः, तदा यावता धनेन संस्कारो भवति, तावति धने कन्यकानां BIA MYM | तेन तावद्धनमेव खां शा~

१ न वचनाथं दति पाठान्तरम्‌ | - 2 खाम्यन््ल्ये धने दूति पाठान्तरम्‌। ३ क्लप्चतुथेभागरूपे इति पाठान्तरम्‌ |

(55) विभागानधिकारितरङ्कः | Be

erearfa भ्राजा संस्काराथं देयमिति । मातुञ्च aarfea स्तोधनं जोवन्यामपि मातरि | 1403. शङ्लिखितौ | विभज्यमाने दायेभ्यः खकन्यालङ्कारं' वेवाहिकं BUNA कन्या लभते | SHAMAN खकौयनूपुरादि कन्या लभते? | 1404. नौ धायनः। मातुरलङ्कारं दुहितरः साम्प्दायिकं लभेर न्नन्यद्वा | मातुरलङ्कारं वेवाहिकं कन्या लभते, यदि चालङ्कारादन्यद्पि वैवाहिकं मातुभ॑वति तदा तदपि कन्या लभते cae |

1405. अष्टतिर aged एनर्बौधायनः। न दायं निरिन्द्रिया दाया fe feat मताः। ata ata |

निरिद्धिया निःस्वा दति प्रकाशः । श्रदाया श्रनंश्रा Tee: | एतच्च विहितां शस्त्ोव्यतिरिक्रविषयम्‌ |

इति विवादरुन्ाकरे विभागानधिकारितरङ्कः,

१ कन्यालङ्कारभिति पाठान्तरम्‌| २ छभतेति पाठान्तरम्‌।

३ शनमोति पाठाम्नरम्‌।

32

ay विभाज्यं नाम षटपञ्चात्तरङः। 1406. AA कात्यायनः] dares frase यत्किश्चित्छयमज्नितम्‌ | दायादानां विभागे तु सववमेतदिभज्यतें | वयं प्रोतिप्रदत्तन्तु दा शेषं विभाजयेत्‌ | आचतुर्थात्त॒ तद्वाच्यं करमेणेव तु तत्सुतः ॥ सखयमजितमसाधारण्छप्रयोजकरूपव्यतिरेकेणेति गेषः। छक्यं ्रोतिप्रदत्तश्चेति पित्रा यदृक्थं॑कसमेकित्रौत्या दातुं प्रतिभ्रते, त्रौतिप्रदत्तं, acer श्रवश्ष्टं विभजनोयम्‌ । श्राचतूर्थादिति, याणमुदकं काय्यं fag पिण्डः waa दूति वचनाद्यो यस्य

पिण्डदानेनोपकरोति, स तस्य विभज्य धनं ग्टल्लोयादित्य्ैः | [> प्रतिश्चतं © ¢ हलायुधस्तु यसम प्रतिशतं तमारभ्य aque विवक्ितमित्याह |

1407. नारदः। यच्छिष्टं पितृदायेभ्यो द्वण पैठ्कन्तु यत्‌ | मराठुभिस्तदिभक्तव्यषटणौ न स्याद्यथा पिता ॥

fierce पित्राऽन्यसमे प्रतिश्रुतं धनम्‌ । प्रकाश्रकारस्त पिहदानेभ्य इति पाठं पुरक्कतवान्‌, श्र्थोऽज्रापि स एव ।

(56) विभान्यतर ङ्कः | ade

1408. कात्यायनः। ara पिठ्व्यमाठ्भ्यां Fe छतम्‌ | विभागकाले देयं तदक्धिभिः सव्वमेव तु ॥ तदृणं धनिने देयं नान्यथेव प्रदापयेत्‌ | भावितश्चेत्ममाणेन विरोधात्‌ परतो यदा ॥ तदृणमित्यादि aga भ्राचादिभिः हतं विरोधादिवादा- त्न्दिग्धौभ्चतं तदेव धनिने देयं यदि विवादात्यरतो धनिना प्रमाणेन साधितं भवेननान्ययेत्यथः । 1409. तथा | पि्यं पितणसम्बह्नमात्मौयच्ात्मना रतम्‌ | ऋणमेवंविधं शोध्यं विभागे बन्धुभिः सह | faa} पित्रा छतं, पितृणसम्बद्ं॑ पिणं दातुमात्मना हत, wad कुटुम्बे पव्वैवाक्योक्त्ना चा दिव्यतिरिक्रविषयं, श्रात्मना हतं कुटुम्बाथमेव | 1410. तथा | wate प्रीतिदत्तश् sen खनियो जितम्‌ | तदट्श्मानं विभजेन्र दानं पेतृकाङ़नात्‌ | यतः खयमसाधारण्येन साधारणएधनं wa दन्तं प्रत्या च यद त्तखणएञ्च॒यत्खयमुन्तमणेलेनान्यसमे दत्तं तज्त्रायमानं विभक्तय यतः पेहकाद्धनादसाधारण्येन दानं नोचितमिति कन्यतरः । प्रकाश पारिजातौ तु यदृणमेकेन साधारणमसाधारणधराथ ad यदृ

५०० विवादर्त्ाकरे (56)

हृलान्यद मत्या दन्तं यच्च सखमियोजितं mite छतं तच्चयमपि तथा निश्ौयमानमपि विभजेत्पुथक्षुयाद्ेन हतं तेनैव तदेयं न पैटकाद्धनात्‌ स्रै्यमित्यथे इत्या तुः । वस्तुतस्तु सव्वेमेतद्धिवकित- मिति सर्व्वार्थपरतयैव वाक्यमिदं याख्यातुमुचितमिति | 1411. aut | Suara विभज्येत हं केच चतुष्यदम्‌ | गृढद्रव्याभिशङ्धायां प्रत्ययस्तच कौत्तितः॥

प्रत्ययो दिव्यम्‌ | 1412. रतदव स्प्रख्यति। VATA AM STENT UAT: |

SATA विभज्यन्ते कोषं गृढेऽत्रवो RT: ॥

खहोपसकर उदूखलादिः कश्िणो दासादयः सुप्रसिद्धमन्यत्‌ | 1413. na ।

अजाविकश्चेकशपं न जातु विषमं भजेत्‌ |

अजाविकथ्च विषमं ज्यषटस्यैव विधौयते ॥

विषमाणामजा विकैकशफानां न मूख्धादिना समो विभागः

, करणौयः, किन्तु च्येेनेव ते ग्राह्या इत्यर्थः |

इति विवादरल्लाकरे विभाज्यतर्ङ्ः।

जातम

- न ~ ~ ~ ------~ ~ --~ -----~~

१ उपभोगाथेमिति पाठान्तरम्‌|

अध्ाविभाज्यं नाम सप्त पञ्चाशत्तर दकः |

1414. तच Aq |

विद्याधनन्तु यद्यस्य तत्तस्येव धनं भवेत्‌! मैचमोदादिक्वव माधुपकिंकमेव च |

विध्याधनमोदा रिकश्चागरे aga । 84 मिवा, माधुपकिंकं मधुपकंकाले प्ज्यतया लब्ध, तस्येव भवेद विभाज्यं भवेदित्यधैः | 1415. ATTA | क्रमादभ्यागतं द्रव्यं CAMATCA यः। दायादेभ्यो न तदद्यादिद्यया लब्धमेव च ॥ क्रमादभ्यागतं पिदकमादागतं यक्किञ्चिदन्येषटतमसामर्थ्यादिना परवषुरषेणानु्धतं यो द्रव्यमंशिनां मध्ये एक उद्धरति, तर्दश्यन्तरेभ्यो न दशात्‌ | wa चांश्न्तराणमनुन्ञयेति मिता्तराकारः | यच्च संहितायां हारोतः | पूव्वनष्टान्तु यो भ्रूमिमेक एवोद्धरेच्छरमात्‌? | यथाभागं लभन्तेऽन्ये SAM तुरोयकम्‌ ॥ दरति वाक्यं लिखति a, तच्च सृतिमहाणेवकामधेनुकल्पतर्‌- पारिजातप्रश्वव्यलिखना दयुक्रमेव |

१९ भूमिमेकशेदु डरेच्छ्रमादिति पाठाम्तरम्‌।

yor विवादरन्नाकरे (57)

1416. व्यासः | विद्याप्रात्तं शोधनं यच सौदायिकं भवेत्‌ | विभागकाले तत्तस्य नान्वषटव्यं तदक्थिभिः ॥ शोय्येधनं युद्धा दिल, सौदा यिकमूढया कन्यया वेत्यादिना

कात्यायनेनागे AAA ।

1417. गौतमः। स्वयमजिंतमवेद्याय वेद्यो नाकामो दद्यात्‌ | खयमजिंतं विद्ययेति ma: । वद्यो विद्यावान्‌ |

1418. काल्यायनः। नाविद्यानान्तु वैद्येन देयं विद्याधनात्‌' कचित्‌ । समविद्याधिकानान्तु देयं वेद्येन AAA ॥ 1419. नारदः। वैद्ोऽविद्याय, नां शन्तु प्रद यादे खतो धनात्‌ | taj द्रव्यं wari न चेत्तेन तदाहतम्‌? ॥ श्रच चेदमभिपरेत, यदा साधारण्धनेनेव ग्रासाच्छादनादयुपयोगं eat समधिगतविद्यः साधारणएधनानाञ्रयेण विद्यया धनं प्राप्नोति, , तदाऽविद्याय न देयं, साधारणधनाश्रयेण ठु विद्ययाजित- मविद्यायापि देयम्‌ | यदा तु विद्याजंनकाले साधारणधनोपयोगो नासि तदाजेन-

९ fagqruafafa पाठान्तरम्‌ | ₹ श्ववैदायेति कचित्‌ पाटः। ३ तदजितभिति पाठान्तरम्‌ |

~= ——_-+ —— * -------~- oo

(57) च्पविभाज्यतरङ्कः | ५०६

काले साधारणधनोपयोगेऽपि विदुषा न कस्यविदेयम्‌, किन्तु विदुष एव तद्धनं, पिष्टद्रयानुपक्षेषा जितस्या विभाज्यत्मुक्ता परथ जिद्यालभस्यापि वयासेन विभाज्यलप्रतिपादनात्‌ । श्रत एव पुनरये विद्याधनस्य यद विभाज्यत्वं वच्छते तदसाधारणधनोपद्नेषेणेव उपात्त- विद्यया धनाजेनकालेऽपि साधारणधनोपयोगे द्रशटयमिति | हला युधनिबन्धोऽप्येवमेव | प्रका शकारादयस्त॒॒विद्याधनादोनां बोधकवचनानि पिदधनो- पश्चेषविर दपर ण्ेवेत्याङ्ः | तच्च न उभयोपाद्‌ानानुपपत्तेः९ | 1420. विभजेदिवयनुढत्तौ पुनर्गारदः। Wena Ta यच्च विद्याधनं भवेत्‌ | न विभाज्यानि तान्याहुः प्रसादो यञ्च पेठ्कः ॥ माचा च स्वधनं दत्तं यस्म स्यात्रौतिपूव्वकम्‌ | तस्याप्येष विधिदृष्टो ararate यथा पिता ॥ खधनपदोपादानात्ष्लोधनविषयमिदम्‌ | 1421. व्यासः | पितामहेन यदत्तं fost वा प्रौतिपूव्वकम्‌ | तस्य तन्नापहन्तव्यं माचा दत्तश्च यद्ववेत्‌ | 1422. यास्लुवदक्यः | पिृद्रव्याविनाओेन यदन्यत्छयमजितम्‌ | मैचमोदादिकच्चेव दायादानां न तद्वेत्‌ | शरन्यन्धचा दिव्यतिरिक्रमपि |

१ उभयस्य STAI WAIHI च NU यदुपादानं sew तस्य अनुपपत्तेरसङ्गतेरित्यथेः। ₹ feafa पाठान्तरम्‌ |

५०8 विवादरुल्लाकरे (57)

1423. मनुविषा | | अनुपघ्नन्‌ पितृद्रव्यं अमेण यदु पाजितम्‌ | सखयमीहितलब्धं तन्नाकामो, दातुमदंति ॥

1424. व्यासः | |

safe पित्रद्रव्यं खश्त्याप्रोति यङ्नम्‌ | दायादेभ्यो न तदद्यादिद्यालब्धश्च यद्भवेत्‌ ॥ 1425. खय कात्यायनः। परभक्तप्रदानेनः प्राप्तविद्यो Aaa: | तया प्राप्तन्तु यदत्तं विद्याप्राप्तं तदुच्यते ॥ उपन्यस्ते च यल्लब्धं विद्यया पणपुव्वकम्‌ | विद्याधनन्तु तददिद्यादिभागे न प्रयुज्यते? ॥ शिष्यादार्िज्यतः प्रश्रात्सन्दिग्धप्रञ्ननिरेयात्‌ | स्वन्नानश्रंसनाद्ादाल्लब्ध प्राध्ययनाच् यत्‌ ॥ विद्याधनन्तु तत्प्राहविभागे न विभज्यते | शिर्पेष्ठपि हि धर्मोऽयं मुल्याद्यज्चाधिकं भवेत्‌ ॥ विद्यापणक्तञ्चेव याज्यतः शिष्यतस्तथा | रतदिद्याधनं प्राहुः सामान्यं यदतोऽन्यथा | परं निरस्य यल्लब्धं विद्यया पणपुव्वकम्‌ | विद्याधनन्तु तददिद्यान्र विभाज्यं इदस्यतिः॥

-१ खयमोहितलब्धश्च नाकाम इति पाठान्तरम्‌ | ₹ भक्तोपयेगेन दूति पाठान्तरम्‌| a fara इति पाठान्तरम्‌ |

(57) चविभाज्यतरङ्कः। १५०५

विद्याप्रतिन्नया wai श््यादाप्तश्च यद्भवेत्‌ | ऋत्विडन्धायेन' यज्लव्धमेतदिद्याधनं श्टगुः ॥

प्रा्ययनाग्रहृष्टाध्ययनात्‌ | मूल्याश्यञ्चाधिकं भवेदिति उवित- मूलयात्पुरुषनृद्या यदधिकं लभ्यते तदपि त्यासाधारणमेवेत्यथेः | विद्यापण्कतमिति, श्रचाध्याये wa वादस्थाने वाऽप्रमादिना इदं वक्रव्थमित्यनेन रूपेण ae, तदष्यसाधारणमित्ययः | विदयाप्रतिन्न- येति श्रहमेवेमां विद्यामधोये दति प्रतिज्ञा तया लम्‌ |

1426. अथ यादृश शोय्येधनम विभाज्यं तदा | आरुद्य संशयं यच प्रसभं कम्मे Fara | तस्मिन्कम्मेणि तुष्टेन प्रसादः खामिना कतः ॥ तच लब्धन्तु alata Waly तद्भवेत्‌ | ध्वजाहृतं भवेद्यत्त्‌ विभाज्यं नैव तत्स्मृतम्‌ ॥ संग्रामादाहतं यत्तु, विद्राव्य दविषतां बलम्‌ | area जीवितं त्यक्ता तद्जाहतमुच्यते |

1427. अथ यादृश्रमौदाह्िकं AAC तदाद | TAY लाभकाले तु सजात्या कन्यया सह | कन्धागतन्तु तद्ित्तं wen इद्िकर स्मृतम्‌ | वेवाहिकन्तु तद्िद्याद्वाणेया यत्सहागतम्‌ | धनमेवंविधं सव्व fasta कम्पैसाधकम्‌? ॥

९ अचिश्याटोमेति व |

२ यद्वेति पाठान्तरम्‌ | ३ चम्धसाधकमिति च WTS: |

५०६ विवादरन्नाकरे (57)

1428. wefataat |

a afar arearrersrcragaet- वाससामपां प्रचारवत्मनामविभागश्चति प्रजापतिः।

वास्तु we, उदपा तं लोहवारिभाजने, श्रलद्धा रोऽङ्गन्यस्त एव, श्रनुयुक्रसुपभुक्तं॒तेनेकोपभोगविषयस््रो वाससां न विभाग दूति प्राते | श्रपां Waa aT जलप्रचरणमागाणणम्‌ । 1429. मनुविषण्‌ |

वस्त्रं WAIHI छतान्रमुद्‌कं faa: |

योगक्ेमप्रचारञ्च न विभाज्यं प्रचक्षते ॥

wre लेख्यनिविष्टधनपरः, धनं पचनिविष्टमिति कात्यायन- वचनादृणमपास्य लेखितमिति ररस्पतिवचनाद्च । इलायुधस्तु पञ वाहनमित्याह । कृतान्नं शक्रादि तण्डलादोति पारिजाते | fea: संयुक्ताः, श्रविभागः ats संयुक्राखिति गौतमवचनात्‌ | योगक्तेमं मन्त्िपुरो हितारि तद्धृतुत्वात्‌ । प्रचारो गवादौनां प्रचरण- मागैः। योगक्तेम॑पिदक्रमेण राजकुलादावुपजोव्यमिति प्रकाश्रः। हलायुध योगो योगहेतुनौका दिः, चेम: केमदेतदंरगादौत्या ₹^ ।

1430. व्यासः |

अविभाज्यं सगोचाशमासहस्रकलादपि | याज्यं Bas पञ्च छतान्नमुद्‌कं faz: |

चेन. area, Wa वारनमिति प्रकाश्कारः |

nn ---~--------- ~~

१ दुर्गादिरित्याङेति पाठान्तरम्‌ |

(57) अविभान्यतरङ्कः। ५०७

1431. । कात्यायनः |

धनं पचनिविष्टन्तु wate यननिरूपितम्‌ |

Vena दाराश्च निबन्धो यः कमागतः ॥

तं TAIT नानुरूपञ्च यद्ववेत्‌ |

यथाकालापयुक्तानि तथा योज्यानि बन्धुभिः।

गोप्रचारश्च रथ्या च वस्रं यच्ाङ्गयोजितम्‌। प्रयोज्यं न विभज्येत श्ल्पाथेच्च इदहस्यतिः | देशस्य जातेः सहस्य धर्मो ग्रामस्य यो गुः । उदितः स्यात्स तेनैव दायभागं प्रकल्पयेत्‌ ॥

Wi wd qasqea, श्रङ्गयो जितमबह्धमूल्यं विवक्षितम्‌ | watt यज्निरूपितं सव्व॑साधारण्धराथं यद्रवस्थापितं देवाराधनाय घण्टादि । निबन्धः ge area । नानुरूपञ्च aga साक्तादिभागो न सम्भवो । प्रयोज्यं प्रयुक्ष्टणमिति हलायुधः | matey ovate पुस्तकादि, aq fea मूर्खादिभिरिति पारिजातः | fear द्रलिकादि |

1432. अथ ceufa: |

वस््रादयो विभाज्या teat विचारितम्‌ | धनं HARA पचार्लङ्कार संश्रितम्‌ ॥ मध्यस्थितमनाजीव्यं द्‌ातुं नैकस्य शक्यते | युक्तया विभजनौयं तदन्यथानथैकं भवेत्‌ |

१ धटादोति पाठान्तरम्‌| qaqa दूति पाठान्तरम्‌ | रे वखरालङ्कारेति पाठान्तरम्‌ |

wos विवादरुन्नाकरे (57)

विक्रौय वस््राभरणग्णमुद्रा द्य लेखितम्‌ । छतान्नश्वाकृता न्नेन" परिवत््यं विभज्यते |

VEY क्रपवाप्यम्भरत्वनुसारेण शक्यते, |

यथा भागानुसारेण सेतुः as विभज्यते ॥ एकां स्रौ कारयेत्कम्मे यथांशेन गे ग्रहे | बदव्यः समां शतो देया दासानामण्ययं विधिः ॥ AMAA लाभः समत्वेन विभज्यते | प्रचारश्च यथांशेन कत्तव्य विधिभिः" सद्‌ा ॥

मध्यस्ितमनाजोव्यं Aen सदनुपयुक्रं दातुं नेकस्य Tad, एकस्मै ian, योगक्तेमवतो विभागयोगक्तेमवतो मन्ति- पुरोहितादेः | wa वस््ादोनां बह्कमूल्यानां खरूपतो विभाच्यल- Gia, wi मन्वादोनाम विभाज्यत्वचनमन्पमूल्यवस््ादौ Wea एव निषेधकं, asqayg उक्रेतद्विभागप्रकारव्यतिरिक्रप्रकारेण विभाग- निषेधकं द्रष्ट्यमित्य विरोधः | प्रका श्कारस्वल्पमूल्यमङ्गसंयुक्रं यत्‌, तन्न विभजनोयम्‌, wage धन॑ पचालङ्ार दस्यादिसंभितं यत्त- ` दिभजनोयमेव, तस्य॒ विभागप्रकार उक्रो मध्यश्ितमनाजोव्य- मित्या दिनेव्यार |

ददान यदिधविध्याधनादौनामपि विभागोऽरहंति तदार |

१ wage कताब्रेनेति छताब्रानां कत ब्रेनैति च पाठान्तरम्‌ २ मुष्यते दूति पाठान्तरम्‌ |

३ वाद्या दति पाठान्तरम्‌।

४ कषे्यद्धक्थिभिरिति पाठान्तरम्‌|

a मध्यकमिति पाठान्तरम्‌ |

(57) चअविभाज्धतरङ्कः। ५०९६

1433 कात्यायनः |

कुले विनौतविद्यानां भातणां पिव्रतोऽपि वा | शोग्धप्राप्तन्तु' यदित्तं विभाज्यं तददस्यतिः |

कुले पितामह पिटव्यादिभ्यः faea एव वा शिकितिविद्यानां भ्राच्रादोनां यदिद्यागनोययपराप्तं घनं, तदिभजनोयमेवेत्यर्थः । 1434. नारदः | कुटुम्बं बि्डयाद्रातुर्यो विद्यामधिगच्छतः। भागं विद्याधनात्तस्मात्स लभेताश्रतोऽपि सन्‌ ॥ aya, fae: | 1435. मनुः। यत्किञ्ित्पितरि प्रेते धनं ज्येष्ठोऽधिगच्छति | भागो यवौयसां तच यदि विद्यानुपालिनः |

यत्कि्चित्यितरि प्रते श्रसाधारणविद्यादिना? ज्येष्ठो धनमजेयति, तच च्येष्टाजिंते ज्येष्टसयां शयं एकेकस्तु भागः कनिष्ठानां, यदि ते विद्याग्यासरता इत्यथः | 1436. तथा |

अविद्यानान्तु सर्ववेषामौहातो Aga भवेत्‌ | समस्तच विभागः स्यादप्ञ्य इति धारणा ॥ १ शौय्यप्राप्तश्चति पाठान्तरम्‌|

२ असाधारणधनव्ययेन विदिना शति पाठान्तरम्‌ | ३ ओेष्टस्येवांणएदयमिति पाठान्तरम्‌

४५९० विवादरन्नाकरे (57)

यद्‌ा सव्वं एव भरातरोऽविदरांसः कृष्यादिना धनमजंयन्ति, तदा तस्सिन्नपि्ये धने सम॒ एव विभागो न तु तच बहतरमनेनोपात्त- भिन्यद्धारादि कन्तैव्यमित्यथेः | 1437. खयमर्जितमित्यनुरन्तौ गौतमः | अविद्याः समं विभजेरन्‌ | श्रविद्यास्तद्धनासाधारण्यप्रयोजकविद्याशुन्याः | 1438. ata: | येन चैषां खयमुत्पादितं स्यात्स द्यंशमेव Tt | यद्‌ बहनां मध्ये साधारणएधनमाभ्रित्य एक एव छव्यादिनाऽ- जयति, तदा तस्य stam, ओेषाणमेकेकः | 1439. व्यासः | साधारणं समाश्रित्य यत्किच्िद्राहनायुधम्‌ । TAA धनं ातरस्तच भागिनः तस्य भागद्यं AA’ गेषास्तु समभागिनः | एतत्परिभाषितविद्या शोर्यादिधनव्यतिरिक्रविद्या्य्दिधना- भिप्रायेण द्रष्टयमिति |

इति विवादरन्ाकरेऽविभाज्यतरङ्ः |

१ स तद्‌ द्यं एमवडरेदिति पाठान्तरम्‌ | ₹ टेयभिति पाठान्तरम्‌|

अद्य स्तौधनकात्य नामाष्ट- पञ्चागशत्तर ङ्‌; ।

1440. तच AF | न निर्हारं faa: कुः कृटुम्बादहमध्यगात्‌" । सखकादपि च वित्तादि खस्य भर्तंरनाज्नया ॥ gears Fea साहचर््ादभिमतम्‌ | तेन बज्ञ- मध्यगान्‌? धनात्स्लौभिधेनिनामननुमत्या fret धनस्य faa हरणं न ॒काय्येम्‌ । तथा सखकादपि कुटुम्ान्तरापेक्चया we रसाधारणधनादपि निष्कुव्य हरणं धनखामिनामननुमल्या न काय्थैमित्यथेः । 1441. मनुविषा | पत्यौ जवति यः alee wat भवेत्‌ | न तं भजेरन्दायाद्‌ा भजमानाः पतन्ति ते ॥ पत्युरनुन्नातेना्यदत्तोऽप्यलङ्कारो यो मण्डनाथं टतः, सोऽपि area waa दति मेधातिधिरिति प्रकाशः । 1442. अचापस्तम्बः | ATS ATMA ज्नातिधनश्चेत्येके | ज्ञा तिधनश्चेति विवाहे aga योतकाख्यं wai, तदपि भार्याया एवेत्यथेः |

१ बङमध्यकादिति पाठान्तरम्‌। २ बङमध्यकादिति पाठान्तरम्‌ |

URR दिवादश्त्राकरे (58)

1443. ATL | wal प्रीतेन यदत्तं स्तियै तस्मिन्मृतेऽपि तत्‌। सा यथाकाममश्रौयादययाद्या स्थावराहते ॥ qagal दत्तं धनं स्लखातन्त्यविषयं तावदशेयति | 1444. Bla | दिसदखषपणो दायः fat देयो धनस्य तु । यच्च wal धनं दत्तं सा यथाकाममाप्रुयात्‌ ॥ दवे सरसे पणानां परिमाणमस्येति दिसदहसपणए दति वचनात्‌ न्ये धने श्रन्यदानमेवेतिः खेच्छादेयं खयं प्राप्तमिति वचनात्‌ साधारणएधनाभिप्रायमेतदितिर वदन्ति । carne या श्रयोग्य- भन्तेका Wa श्रुताः प्यक्कियन्ते, ana: पणएसदसा- धिकमदेयमिति | 1445. HIATT: | ऊढया कन्धया वापि पत्युः पिक््हेऽथवा । भ्रातुः" सकाशत्िचोवां लब्धं सौदायिकं सृतम्‌ ॥ सौदायिकं धनं प्राप्य सलौ णां खातन्यमिष्यते । यस्मात्तदान्धशंस्याथे तैर्दत्तं तत्प्रजौ वनम्‌ | सौदायिके सदा स्तीणं खातन््ं परिकीर्तितम्‌ । विक्रये चेव दाने च यथेष्टं श्थावरेष्रपि ॥

९ यथाकामसश्ुते दूति पाठान्तरम्‌ |

२९ अश्पदानमायातोति खल्पधनमायातोति च पाठानरम्‌ | ३ साधारणधनाभिप्रायमिदमिति पाठान्तरम्‌ |

४ भकेरिति पाटान्तरम्‌।

(58) स्रौ धनल्नत्यतरङ्कः | ura

wee दति सम्बन्धः । भातुः सका शात्यिवोर्वितयुपलक्षणम्‌ | तेन ऊढया श्रनूढया वा पतिग्टहे पिष्टग्दहे वा खमातुः खपितुवा तत्कु्धेभ्यो ® यत्तन्॑तत्सोदायिकम्‌ । आनुश्स्यमदारुणता, तेन यस्मादियं वित्ताभावादूारुणा न भववेतदथं तेः पिचरादिभिटत्त ` तत्रजौोवनमिति लभ्यते । तदेवं सौदायिके धने म्थावरसाधारणं Mat aaa, wae तु म्यावरादन्यस्मिन्‌र स्थितम्‌ |

1446. तथा | भत्तदायं aa पत्यौ विन्यसेत्स्तौ यथेष्टतः? | विद्यमाने तु संरक्षत्कषपयेत्तत्कुलेऽन्यथा | ATA शयनं भर्तुः पालयन्तौ गुरौ" स्थिता | भुञ्ौतामरणात्क्ान्ताः दायादा GSAT: |

श्र भन्तुदायो भन्तृसम्बन्धेन Gaara धनं, तच्च दिधा-ष्ते anit श्रधिकाय्यन्तराभावात्स्लौखत्वाश्रयः, जोवत्येव waft तत्सम्बन्धेन वा Whar. | तच प्रथमे स्तौ eared यथेष्टं विन्यसेदिनियुञ्नौत, ग॒रसमौपे खिता भन्तः seat पालयन्तो समयं Waid | खावरमधि्त्याह भुच्नोतामरणात्‌, श्रये दायादा agg: | fata are विद्यमाने तु संरकेत्‌ । वये भर्तैरनुनना पालयन्तो agai कुर्यादिति प्रकाश्ानुसारः |

१ तदत्निभ्य दूति पाठान्तरम्‌|

२ स्धावरादन्यस्ि्चिति पाठान्तरम्‌| दे यथेच्छत दूति पाठान्तरम्‌ |

४ ad दूति पाठान्तरम्‌ |

५ साक्तादिति पाठान्तरम्‌| 33

५९४ विवादस्त्राकरे (58)

हलायुधपारिजातो ठत भ्तदायं aye स्लोधनमाइतुः । तद्वापुचसंकरान्तेः स्तरौखलाश्रयेऽपि धने श्राकाङ्कायाः स्ला- MAMA बलोयान्‌, प्रकरणानुरोधश्चाकाङ्कगाया बलवल्वात्‌ निहार निषेधवह श्वतेऽपो ति" | 1447. मनुः | वशाऽपुत्रासु चैवं Bread निष्कलासु च । पतिव्रतासु च स्नौषु विधवाखातुरासु TI जौवन्तौनान्तु तासां fasta: खबान्धवाः | ताच्छिष्याच्चोरदण्डन धाम्मिकः प्रथिवीपतिः॥ वशा बन्ध्या श्रपुचाः प्रनषटपुत्रा निष्कलाः प्रनष्टमाता पिटक्गुलाः | 1448. र्‌वलः |

ृत्तिराभरणं शुल्कं लाभश्च eles भवेत्‌ | Wat च स्वयमेवेदं पतिनाँरहत्यनापदि ॥ था मोक्षे च भोगे च faa दयात्सदद्धिकम्‌ | पुचा्तिंहरणे वापि ated भोक्तमहति ॥

टृततिटत्यथं cua, लाभो बन्धुभ्यो लब्ध, wen विवाहाधि- तया कन्याये दन्तं धनम्‌ | ठथा ate चेति यद्‌ावग्यककार्यया-

न्न ~~~ ~~ ~+ "~ es ~~न

१९ तद्वापुचग्टतसक्रान्ते दति पाठान्तरम्‌,

२ प्रकाशकारस्वरसं दूति पाठान्तरम्‌।

३ प्रकरणानुरोधखाकाङ्काबल्लादिति पाठान्तरम्‌ | ४ निरहारनिघेधवत्यश्यतेऽपोति पाठान्तरम्‌|

(58) GAATAATF: | ५९१

दिना धनमादाय aur दानभोगो करोति, तदा सदद्धिकं धनं दशात्‌ : पुचार्तिहरणथन्तु ated विनापि सोसमत्या TRA । 1449. RIAA: | न ant aay सुतोन पिता amd a आदाने at विसमं वा स्लौधने प्रभविष्णवः ॥ यदि द्येकतरत्तेषां walt हरते बलात्‌ | सद्धं प्रतिदाप्यः स्यादणडञ्चेव समाप्रयात्‌ ॥ तदेव यद्यनुक्नाप्य भक्षयेतप्रौतिपूव्वकम्‌ | मूलमेव स दाप्यः स्याद्यदा स धनवान्भवेत्‌ ॥ व्याधितं aaa धनिकैर्वोपपौडितम्‌ | 2gr' निरष्टं यत्प्रोत्या दद्यादात्मच्छया हि सः ॥ व्याध्यादिना खहोतं खाम्यादिकं दृष्टा स्तिया यतरोत्या धनं सखामिप्रश्ठतये दत्त, तत्वेच्छयार स्वा मिप्रतिभिदंदया दित्यनन्तर- वाक्याथेः | 1450. ATTIC: | दुर्भिक्षे धम्भेकाय्ये च व्याधो सम्परतिरोधकेः । weld स््लौधनं भत्ता न feat दातुमर्हति ॥

धब्मेकाय्यं श्रवश्यकन्तये | वयाधाविति af वाधौ काय्यै १ तयेति पाठान्तरम्‌ | २ तदा्मच्छयति पाठान्तरम्‌ | ३ मम्प्रतिरोधके निगडाटिबन् crow: |

५९१६ विवादरन्नाकरे (58)

प्रतिरोधो भवति! तन्निहाराथं whe weld न faa दातवय- faa: |

1451. RATA: |

अथ चेत्स Va: स्यान्न च तां भजते पुनः। प्रीत्या निषष्टमपिः चेग्रतिदाप्यः स तद्धनम्‌? ॥ ग्रासाच्छादनवासानामाच्छेदो* यच योषितः तच खमाददौत wat विभागण्क्धिनस्तथा | लिखितस्येति धम्मौऽयं प्राप्ते भत्तकुले वसेत्‌ । व्याधिता परेतकाले तु गच्छेदन्धुकुलं ततः ॥ अपकारक्रियायुक्ता निलंज्नाऽथेविनाशिकाः । व्यभिचाररता स्तौ तु tea न च सातिः ॥ यन्नाथे द्रव्यमुत्यन्नं तस्माद्रव्यं नियोजयेत्‌ | स्थानेषु धम्मेयुक्तषु न स्त्रौमुखविधम्मिषु ॥

wal प्रतिश्रतं देय्टणवत्स््ौधनं सुतैः । frtange जातु न या पिदकुले वसेत्‌ ॥

१ काथ्या रोधं इति कथ्येसंप्रतिरोध दूति च पाठान्तरम्‌ |

२ विष््टमपोति पाठान्तरम्‌ |

र तदुबललादिति पाठान्तरम्‌|

४ ग्रास्छादनवासानासुच्छेद्‌ इति पाठान्तरम्‌|

५ मते दूति पाठान्तरम्‌ |

¢ fader चा थेनाशिकेति freon चाथेनाश्िनोति च पाठान्तरम्‌ | ७ नलिति पाठान्तरम्‌ |

८ तिष्ेष्पिषटकुले या तु ज्नोधनं सा न चादतोति पाठान्तरम्‌ :

(58) स्तौ घनक्लत्तरक्कः | ५१७

यदा Ren यया भाय्यैया धनं दन्तं तां पतिन भजते त्‌- कालादावपि, तथा ग्रासाच्छादनवासानामाच्छदो वा भवति, तदा व्याध्यादयुपहतं पतिमालोक्य॒सखधनं दत्तमपि तया बलाद्वा, qaqa तस्या लभं भवति, तदापि? पत्यादिसकाशाद्वाद्यमित्यय URS: । प्रापे च तच धने सा a कुल एव वसेत्‌ । बलवति वाधौ तदन्धक्लं गच्छेदिति बन्ृक्लं तत दृत्यन्तस्वायेः? ।

tfa विवादरन्नाकरे स््रोघधनक्त्यतरङः |

९ waa aa विनेतयथेः तस्या wal लब्धुमुचितं यद्र साच्छादनाये धनमिति भावः, सश्च तदापि याध्याद्यपतत्वेऽपौति भावः तदपोति पाठे qeraa दति पादो भवितुं युक्त इति सुधोभिर्विभायम्‌ |

₹ दत्यस्याथं इति Warency |

HI स्ौधनविभागनिणेयो नामोन- षण्टितमस्तर ङ्कः ।

1452. तच मनुः। जनन्यां संस्थितायान्तु समं सव्व सदोद्राः। भजेरन्मातृकं रिक्यं भगिन्यश्च सनाभयः | समं च्येष्टोद्धारा दिश्ल्यम्‌, भगिन्योऽचाप्रत्ता श्रप्रतिष्ठिताश्च विव- ङिताः, अ्रग्रिमरदस्पतिवाक्यानुसारात्‌* । सनाभयः सहोदराः | 1453 तथा | यास्तासां स्युदुहितरस्तासामपि यथाऽ शतः | मातामच्या धनात्कि्चित्प्ररेयं प्रो तिपुव्वकम्‌ | तासां भगिनौनां यथांऽश्रतो घनबज्नलान्यत्वानुसारेण 1454. तथा | अन्वाधेयञ्च यदत्तं पत्या प्रौतिन चैव यत्‌ | ` पत्यौ जौवति इत्तायाः प्रजायास्तद्धनं भवेत्‌ ॥ श्रन्वाधेयलक्षणं वच्यते । एतच्च वचनं दन्तायां जोौवत्यपि पत्यौ एवंविधधनद्रये पतिसम्बन्धनिरा करणाथ॑मारग्धमिति दलायुधः | 1455. seats | mtr स्यादपत्यानां दुहिता च तदंशिनौ । BUA चेत्समृढा तु लभते मानमाचकम्‌ ॥

er eal

१ Stanewuenfearenraqercifata पाठाम्तरम्‌ |

(59) स्तौ धन विभागनिणंयतर ङ्गः | ५९९

अपत्यानां पुचाणं तदंशिनो पुचांग्रसमांशिनौ । श्रप्रत्ता भ्रनूढा । तेनैतद्याक्यवलादमनुवाक्येऽपि चरनूढानामेव भराटभिः ae समां शिवमिति बोद्धव्यम्‌ । ऊढानान्त॒ मानानुसारेण किञचिदेयम्‌ | 1456. गौतमः।

स््रौधनं दृहितणामप्रत्तानामप्रतिष्ठितानाञ्च |

एतन्न पुतांग्स्य arene किन्तु दृहिवग्प्रतिपादनारथम्‌ । शरप्रतिष्ठिता विवाहितानपव्याः fader दुभेगा च ।

1457. मनुः | मातुस्तु यौतकं यलस्याक्ुमारौभाग रव सः।

alana परिणयनकाले पित्रादिभिः faa दत्तम्‌ । दला युधस्तु aaa ग्राकर्ूपाथं faa दन्तं तया स्वको श्लेन farted, तत्र न भ्वातुणामृढानाञ्च भागः, भ्रनपत्यानां* दुभेगाणामूढानान्च सम vain <fa |

1458. वश्िष्धः |

मातुः पारिणाय्यं सियो विभजेरन्‌ | पारिणाय्यं परिच्छद्‌ श्रादशेकङ्णादिः |

ee

१ Uae नेति पाठान्तरम्‌|

२ न साप्येति पाठान्तरम्‌ |

र मातुखेति पाठान्तरम्‌।

४ तच सधातृणागूढानाश्चेति पाठान्तरम्‌ | ५ सापत्यानामिति qwerty |

५२० विवादरन्नाकरे (59)

1459. विभजेस्ब्द्धमित्यनुढन्तौ याज्ञवर्कयः | मातुद्‌ हितरः शेष्डणात्ताभ्य WATT: |

खणान््ातृणात्‌, ओेषमवशिष्ट, तेन मातुं परिोध्य alas पारिणाय्यश्च धनमवशिष्टमप्रत्ता श्रप्रतिष्ठिताश्च दुहितरो भजेरन्निति खण्डाथः | तेभ्यो द्‌ हिदभ्य छते विना तदन्वयो द्‌ हितुः qarfe: | ब्राह्या दिविवाहविषयमेतत्‌ |

1460. तथाच विवाहेणिव्यनुखत्तौ विषाः सर्ववेघेव प्रूतानां aed दुदिठगामि । 1461. मनुः | स्ियासतु यद्भवेदित्तं frst दत्तं कथञ्चन | ब्राह्मणौ Agta तदपत्यस्य वा भवेत्‌ ॥

यद्‌ा wal खापत्यानि च न सन्ति, सपल्यश्च नानाजातौोयाः तहु दितरञ्चः सन्ति, तदा ब्राह्मणौ कन्या पिटदन्तं मादटसपनौचन- मरति, तदभाषे तदपत्यं वेत्यथैः? । पिता दत्तमिति स््लोधनमाचो- पलचणमित्यसदहाय-मेधातियोति प्रकाग्रकारः |

, 1462. HATTA: |

दुहितुणामभावे Fe FAY तद्भवेत्‌ |

बन्धुदत्तन्तु बन्धूनामभावे ATLA तत्‌ ॥ . १ Sfeegarfafcfa पाठान्तरम्‌ |

र तन्युतासद्डितरञेति पाठान्तरम्‌ | द तदपत्यस्य भवेदित्यथे इति पागम्तरम्‌।

(59) स्त घन विभागनिगेयतरङः | URL

भगिन्यो बान्धवैः arg विभजेयुः Marga: । स््रौधनस्येति धर्मर्योऽयं विभागस्तु प्रकल्पितः ॥

पारिणाय्यं योतकं पिढदन्तश्च धनं दुदितृणामभावे एुचगामि । तदतिरिक्स््ोधने पूर्वोक्ताः । श्रभावे पूर्वोक्नानां भन्तेगाम्येव धनमितिः |

इति विवादरन्नाकरे स्त्रौधनविभागनिगंयतरङः |

te een „~^ +» ~~ -- ~ ~-~----------- ~ --------------~ ---- --- - - ------~-----~ - -~-~- -- - -

१ तदधनमितोति पाठाम्तरम्‌।

अघ्याप्रजाधनें विवाहविगशेषेण व्यवस्था षष्टितमस्तरङ्‌ः |

1463. तच ALS: | स्वौधनं स्यादपत्यानां भत्तगाम्यप्रजासु च । ब्राह्मादिषु चतुष्रौहः पिदठरगामोतरेषु च ॥ चतुथिति न पञ्चमव्यवच्छेदाथं, तेन त्रा्यदेवाषगान्धव्वप्राजा- way ऋप्रजाया धनं तदपगमे भत्तेगामि, दतरेषु राचसासुर- पेश्ाचेषु पिदगामि | विवाहकाललबस््लौधनविषयमिदम्‌ | 1464. तथाच Aq | ब्राह्मदै वाषगान्धव्वप्राजापत्येषु यनम्‌ | अतोतायामप्रजसि HATA तदिष्यते ॥ Ta: स्यानं दत्तं विवाहेष्रासुरादिषु | अतोतायामप्रजसिः मातापिचोस्तदिष्यते | अप्रजसिर अ्ननपल्यायाम्‌ | 1465. 2au | सामान्यं पुचकन्धानां Barat स्लौधनं fears । अप्रजायां Cea माता ाता पिताऽपि ar |

१ विवादविशेषेण धनवि शेषव्यवस्येति पाठान्तरम्‌ | ९ अतोतायामप्रजायाभिति पाठाकरम्‌ | दे` अप्रजायामिति पाठान्तरम्‌|

(60) च्प्रजाधने faarefatan व्यवस्थातरङः | URR

wean ब्राह्मादिषु, मातेत्यासुरा दिषु एवञ्च मनुनारदयोरपि देवलोक्रक्रममादाया च तात्पय्थेमिति मन्तव्यम्‌ | 1466. अच ataa: |

भगिनौ शुल्कं सोदर््याणामूधं मातुः पुव्वञ्चेके ।

यो भगिन्या भनैगटदादासुरादि विवाेष्व्थो war, a we मातुः, मातय्येलौतायां सोदर्याणां, gagfa चण्रब्दोऽपययं, तेन मातुभरणात्यन्वमपि भगिनोनामोरः सोदर्व्याण मित्ये । परमत- मेतदित्यच wary: | 1467. ATH ATR: |

बन्धुदत्तं तथा शुर्कमन्वाधेयकमेव च ।

अप्रजायामतौतायां बान्धवास्तदवाप्रुयुः |

एकं यद्दत्वा कन्या दौयते तदिह विवक्षितम्‌ । war- धेयकं स्लोधनलक्णम्‌ । बान्धवाः सोदराः । ददमप्यासुरादि- विवाहविषयम्‌ | 1468. Aq |

अपुचायां खतायान्तु पुचिकायां कथञ्चन |

धनं तत्पुचिकाभत्ता हरेतैवाविचारयन्‌ ॥

एतच यदा श्रपुत्रायास्तस्याः कुमारो न भवति भगिनौ वा, तदा बोद्धव्यम्‌ |

ere ae

१ देवलोक्रमादायाजेति पाठान्तरम्‌ | ₹ भगिन्या tenfafa पाठान्तरम्‌ |

५२७ विवादश्न्ाकरे (60)

1469. तथाच पेढौनसिः।

Raat पुचिकायां न भत्ता तद्रव्यमर्हत्यपुचायां' कुमार्या AAT वा तद्राद्यम्‌ |

रच कुमार्यां श्रभावे खसाः ग्राह्यम्‌ | 1470. या्॒वल्कयः |

द्त्वा कन्यां CCL व्ययं दद्याच्च सोदयम्‌ |

खतायां सव्वमादद्यात्यरिशेध्योभयव्ययम्‌ |

कन्यां वाचा cart विना दोषमपदरवाज्ञा दण्डाः, वयश्च adfga वरस्य दापयितव्यः, कारणे aged न दोषाय | 1471. Fares |

दत्तामपि eta श्रेयांश्ेदर आव्रजेत्‌ |

यदि तु देवाद्वाग्दत्ता कन्या feed, तदा चत्पृष्वसन्बन्धिना- मुपचाराथं पित्रा दन्त, यच्च सम्बयिना श््गुरौयकादि दन्तं तदुभयं परिशोध्य परिगणय्या वशिष्टमाददात्‌* |

1472. वअष्तगे्नुरन्नो TE | स्वयं शुल्वं वोढा | 1473. बोधायनः ।

वधं TATA: कन्याया Vals: सोदराः खयम्‌ । तदभावे भवेन्मातुस्तदभावे पितुभवेत्‌ | - १ खपुजाया दूति पाठान्तरम्‌ । ₹ भगिन्येति पाठाम्तरम्‌।

द तदति पाठान्तरम्‌ | ४ परिगणग्य शिष्टमाददयादिति पाठान्तरम्‌|

(60) प्रजाधने विवाष्विग्रोषेण यवश्थातरङः | ५२१५

Wa कन्यानूढाऽभिप्रेता | 1474. swata: | mare मातुलानौ पितव्यस्त्रौ पितुःस्वसा | शशः Tra च मादतुल्याः प्रकौक्तिताः | यदासामौरसो न स्यात्सुतो दौहिव खव वा | तत्सतो वा धनं तासां खखौयाद्याः HATH: ॥

श्रोरसादौनामभावे माटष्वसखादोनां खधनं सखसरोयाद्या शराभरयुरित्ययेः |

इति विवादरनाकरे अप्रजाधने विवाहविप्रोषेण यवस्थातरङ्कः |

+ ड अथर स्ौधनलक्नणं नामैकषष्टि- TARTS |

1475. तच मनुकात्यायनौ |

अध्यग्न्यध्यावाहनिकं दत्तञ्च प्रौतितः स्वये |

मादमाठपित्प्राप्तं afd watered स्म्रतम्‌ ॥

्र्यग्नि उद्वाहकाले येन केनचिदटत्तम्‌ । श्रध्यावाहनिकं पति- गहं नोयमानायाः एष्टतो यन्नौयते तत्‌ । wear free वाद्यते तदा श्रएटरा दिभिदं त्तमध्यावाहनिकमिति मेधातिथिः | तदपि" are न्यायसाम्यात्‌ । दत्तञ्च प्रौतितः ोलधम्मेनेपुष्छा दिषुर उत्पन्नौ तिना श्एरादिना दन्तच । षद्चिधमिति न्यूनसंस्या- व्यवच्छेदाथं नलधिकव्यवच्छेदाथम्‌ | श्राधिवेदनिकस्यापि सखलोधन- स्याधिकस्य याज्ञवल्क्येनाभिघानात्‌ ।

1476 तथाच याज्ञवल्क्यः | पित्रमावरपतिम्राद्रदत्तमध्यग्न्यपागतम्‌ | अआधिवेद्निकञ्चापि स्लोधनं परि कौत्तितम्‌ ॥

1477. afaag तने वरे |

अधिविन्नस्िये देयमाधिवेदनिकं समम्‌ | न दत्तं aha ae! दन्ते त्वहं प्रकौत्तितम्‌ |

१९ तदवापोति पाठान्तरम्‌|

२ शोलकम््नेपुण्णादिषिति पाठान्तरम्‌ | ९ लकितशचेतदेषेति पाठान्तरम्‌ |

४ यासामिति पाटान्तरम्‌।

(61) सनौ घनलच्तगतरङ्कः | ५२७

यस्या उपरि विवाहः साधिविन्ना । तथा ्रन्वाधेयस्याऽधिकस्य विष्णना कयनात्‌ | 1478. तथाच विष्णः | पिदरमादरसुहद्वादृद॒त्तमध्यग्न्युपागतम्‌ | आधिवेदनिकं शुल्कमन्वाधेयकमिति स््रौधनलक्षणम्‌ | 1479. AILS: | अध्यगन्यध्यावाहनिकं भक्तदायस्तथेव च । मातदत्तं fama ufgd स््रौधनं स्मृतम्‌ | sata नाधिकव्यवच्छदे तात्पय्येम्‌ |

1480. टेवलः। इत्तिराभरणं शल्वं लाभश्च स्तौधनं भवेत्‌ | 1481. काव्यायनः।

` प्राप्तं शल्यस्तु यद्वित्तं प्रीत्या चैव यदन्यतः। भक्तः साम्यं सदा तच शेषन्तु स्त्रौधनं भवेत्‌ | उक्तप्रकारातिरिक्रं॒यन्सखरौधनं स्तियाऽजितम्‌, तत्र॒ भन्तुरेव

सखाम्यमिन्यथः |

1482. तथा | विवाहकाले यत्छ्लौभ्यो दौयते द ग्रिसन्निधो | तदध्य्रिुतं सद्धिः wate परिकौत्तितम्‌ ॥ यत्प॒नलभते नारौ नौयमाना हि पेट्कात्‌ | अध्यावाहनिकं नाम lia समुदाहृतम्‌ ॥ एतत्काव्यायनोयमध्या वाडनिकम्‌ |

५९८ विवादरन्नाकरे (61)

1483. तथा | | Tien प्रदत्तं यत्किञ्छिच्छश्वा वा ्रशुरेण aT | पादवन्दनिकं यत्तक्लावण्याजितमुच्यते ॥ विवाहात्परतो यत्त॒ लब्धं भत्तकुलात्स्त्िया | अन्वाधेयन्तु तत्प्रोक्तं यज्ञं खकुलात्तथा | SE लब्धन्तु यत्किच्ित्संस्कारात्मौतितः स्तिया | vet पिचोः सकाशादा अन्वाधेयन्तु TAT! ॥ खहोपस्कर वाद्यानां दोद्याभरणकम्पिंणाम्‌ | मुखं लब्धश्च यत्किञ्चिच्छुल्वां तत्प्ररिकौत्तितम्‌ | zerfentafa: तत्कम्भेकरणाय प्रकरणार्थे यद्धनं स्तिये उत्को चरूपतया दन्तं तच्छुल्कमिल्यथैः | सौदायिकञ्च yeaa परसङ्गगादुक्रमिति नेह प्रकरणे दशितम्‌ । |

इति विवादरुनाकरे स्रौ घनलक्तणतरङः |

१ प्रभुप्रकरणाथेभिति पाठान्तरम्‌ |

अध्यावलुप्तविभागो नाम दिषण्टि- TARTS: | 1484. aa aq | ऋणे धने च सव्वस्मिन्प्रविभक्तं यथाविधि । पश्चादृश्येत यत्किच्चित्तत्सनव्वं समतां नयेत्‌ ॥ 1485. ATARI: | अन्धोऽन्यापहतं द्रव्यं विभक्तंयच' दृश्यते | तत्युन्ते समैरंगेविभजेरन्निति स्थितिः ॥ aa wai एव विभागे प्राप्रे वचनारम्भबलेन साधारण- धना पदारे स्तेयदोषो न भवतोति विज्ञाप्यते दति इलायुधः | 1486. RAAT: | प्रच्छादितन्तु यद्येन पुनरागत्य तत्समम्‌ । भजेरन्ाठृभिः साङ्गमभावे तु पितुः सुताः ॥ अन्योन्यापहृतं wa दु विभक्तश्च यञ्नवेत्‌ । पश्चात््राप्तं विभज्येत समभागेन TET: | विभक्तनैव यत्प्राप्तं धनं तस्येव तद्भवेत्‌ । हतं AE यल्लव्थं प्रागक्तच्च पुनभजेत्‌ ॥

१ विभक्तं यतेति पाठान्तरम्‌ | २ तत्पूनल्लदिति पाठान्तरम्‌ | २ खास।दाति मूले qa: | 34

५६० विवादर््नाकरे (62)

बन्धु नाऽपहतं द्रव्यं बला ननैव प्रदापयेत्‌ | बन्धूनामविभक्तानां भोगन्नेव प्रदापयेत्‌" ॥ इतं परेणापदतम्‌ । नष्टमदृश्वमानं Bel प्रागक्तं पेतामहम्‌ | बलान्नेव प्रदापयेदिल्यनेन कलादिना तद्राद्यमित्यभिपरेतम्‌ । भोगं नेव प्रदापयेत्‌? तद्विभागकाले नासावधिकोपभोक्तारे च भोगं दापयितव्य इत्यथः | 1487. खृदस्मरतिः। साधारणकणन्धासनिहवे छद्मना क्रियाम्‌ | Ue AT छत्वा बला न्नैव प्रदापयेत्‌ ॥ मायाविनो शतधनाः क्रा लुब्धाश्च ये नराः । ANA साधनौयास्ते AIT दलेन वा ॥ साधारणेति । साधारण-खणन्यासनिक्कवे केनचित्कते छद्मना पाशचहानिकरौ नि्धवकनखतवहानिकरोँ* क्रियां छवा तन्निहभुत- मपदारकं दापयेन्न तु बलादित्ययैः |

दति विवादरन्नाकरेऽवनतुप्नतविभागतरङ्कः |

re ne ----- ~ -- ~ ~~~~--~------~ ----~-~--~-~ —

१ प्रवत्तयेदिति पाठान्तरम्‌ | २ प्रवत्तेयेदिति पाठान्तरम्‌ | . ३ नासावपडन्तंति पाठान्तरम्‌| ४ निकवकनतेसम्बन्धडानिकरोभिति पाठान्तरम्‌ | ५ तमपद्दारकमिति, निकवमपडारकमिति च पाठान्तरम्‌ |

अश्र 'नानावणोनां विभागो नाम विषष्टितमस्तर ङः |

1488. तच मनुः।

एतद्विधानं विज्ञेयं विभागस्येकयोनिषु |

Tay चैकजातानां नानास््रौषु निबोधत |

ब्राह्मणस्यानुपु्येण चतस्तु यदा स्वियः |

तासां Fay जातेषु विभागोऽयं प्रकौत्तितः' ॥

ALATA MAU यानमलङ्कारश्च TW च।

nfaarartca® देयमेकांश् प्रधानतः |

au craratfam दाव॑शे afaarga: |

वेश्याजोऽध्यड्मेवां शमं शं श्रद्रा सुतो Fe ॥

एकयो निषु सवषु, एकजातानामेकेनोत्पादितानाम्‌ । agty नानास्त्ोषु श्रनेकवण्जातासु भार्यासु एकजातानामित्यन्यः | aT waaren: | यानमश्ादि। तेन कोनाग्रगोटष- यानालङ्गारवेश्छानि देयानि विप्रापुचस्य, तदंग्रत्रये एकः प्रघानतः सारतश्च कन्तैव्य Taye, गोटरषादोनि च सति सम्भवे |

1489. अनृद्धतोदधारविभागसुररोकछयाद | सव्वै वा BATA दश्धा प्रविभज्यते । धये विभागं gala विधिनानेन धम्मैवित्‌॥

१ विभागेऽयं विधिः qa दूति पाठान्तरम्‌ | २ प्रविश्यौदादिकमिति पाटान्तरम्‌।

५३२ विवादरन्ाकरे (63)

Mts WI हरेदिप्रस्ल नंशन्छचियासुतः | वैश्यापुचो हरेदद्य॑श्मंशं श्रद्रासुतो हरेत्‌ ॥

विप्र दृत्येकलस्या विवकितिलादनेकेषु विप्रेखियमेव uefa |

1490. नारदः | व्णणवरेष्रंशहानिरूढाजातेष्ठनुक्रमात्‌ | वर्णावरा विप्रस्य कचियादयः । ऊढा परिणता, ज्रग्रदानिः

चतचरियाया जातस्य sats दृत्यादि। वर्णान्तरेविति क्रापि पाठः । तचाप्यमेवायः |

1491. मद्धाभारने HY उवाच। क्षचियस्यापि भाग्ये दे विहिते कुरनन्दन | वतीया वा भवेच्छुद्रा न तु दृष्टान्ततः स्मृता ॥ अष्टधा तु भवेत्काय्यं क्षचियस्वं युधिष्ठिर । छवियाया हरेत्प॒चश्वतुरोऽ' शन्‌ पितुधनात्‌ | यु्ञौपचारिकं aa पितुरा सौरे तत्‌ । वेश्यापुचस्तु भागांस्वोज्छुद्रा पुचस्तथाष्टमम्‌ ॥ सोऽपि दत्तं इरेत्यिचा नादत्तं दत्तमहति । रकैव हि भवेद्धार्य्था वैश्यस्य कुरुनन्दन ॥ दितौया वा भवेच्छुद्रा न तु दृष्टान्ततः स्मृता | पञ्चधा तु भवेत्काय्ये वेश्यसखं भरतषभ ॥

(63) नानावर्गानां विभागतर्ङ्गः। ५३३

तयोरृपत्ययोवश्ये विभागश्च नराधिप | वेश्यापुतेण हत्तव्यात्वारोऽ"श्णः पितुधेनात्‌ ॥ पञ्चमस्तु भवेद्‌ शशः श्रद्रा पुचस्य' भारत | सोऽपि दत्तं हरेत्यिं नादत्तं हर्तमरति | दृष्टान्तोऽत्र वेदः। तेन वेदेनाकथिताऽपि रागतस्ततोया शद्रा afaau विवाहिता यदि स्यात्‌, तदा तू तत्पुत्येवां ग्र cee: | एवसुत्तर चापि | युद्धोपचारिकं युद्धोपकरणं खङ्गादि | 1492. याज्ञवल्कयः | चतुस्त्रह्यकभागाः AANA ब्राह्मणात्मजाः | छचजातास्वि दिकैकान्विश्स्तु Taira: ॥ यच ब्राह्यणस्य चतसः, afaaa च तिस्रो भार्य्यास्तचेदं वचनम्‌ | AUT ब्राह्मणत्मजाः AN वणं ब्राह्मणात्मजा Taye: | श्रच्र च यच तियवेश्या वधिकगुणो, aa मराभारतोक्ता विभागव्यवस्था | मन्दगुणएयोस्त॒ याज्ञवल्वयोक्रा वयवस्येत्यविरोधः | 1493. विष्णः । ब्राह्मणस्य चलुर्वणेषु ये पुचा भवेयुस्ते Tana दशधा विभजेयुः | तचः ब्राह्मणौ पुचश्चतुरोऽ'ष्णना - दद्यात्‌, छचियापुचस्व्ौन्दावंशौ वेश्यापुचः, श्रद्रापुच- WAT | अथ चेच्छद्रा पुचवज्ं बराह्मणस्य पुचचयं भवेत्‌, 7 । | प्रद्रा पचायेति पाठान्तरम्‌ | ।

९ त्पतरस्येवमंश दूति पाठान्तरम्‌ | > नरेति पाठान्तरम्‌|

५२8 विवादरनाकरे (63)

तदा नवधा धनं विभजेयुः, वशेक्रमेण च ,चतुस्वि- दिभागौकृतानंशनादचयः'। वेश्यवज्जमष्टधा छत्वा चतुरस्तौनेकच्च समादचुः। छचियवज्जं सप्तधा छत्वा चतुरो दावेकच्च | ब्राह्मणवज्नं षड्धा छत्वा चौन्द्रा- aaa । रचिथवेश्यश्ररे्ठप्येवमेव विभागः। अथ ब्राह्मणस्य ब्राह्मणक्षचियौ yal स्यातां, तदा सप्तधा HAUSA ब्राह्मणश्चतुरोऽ'शनादद्ात्‌, SATA: | ब्राह्मणस्य ब्राह्मणवैश्यौ SS, तदा TTA षड्धा विभक्ताचतुरोऽ' शन्‌? ब्राह्मण आदद्यात्‌, दो वेश्या- सुतः। अथ तब्राद्यमणस्यः ब्राह्मणश्रद्रौ Fal स्यात, तदा aga पच्चधा विभजेयातां चतुरोऽशन्‌ बाद्यण- WIAA, रकं AE | अथ ब्राह्मणस्य छचियस्य वा fara पुचौ स्यातां, तदा तदनं पञ्चधा विभजे- यातां, चौनंशन्‌ छषचियसूवाद यात्‌, दावं शो वेश्यः । अथ ब्राह्यणस्य fsa वा चियश्रदरौ gat स्यातां, तदा aga चतुधा विभजेयातां, चौनंश्णन्‌ afsaea- दद्यात्‌, Va श्रद्रः। अथ ब्राह्मणस्य छवियवेश्वयोवं TIS Fal स्यातां, तदा aaa चिधा विभजेयातां STAM वेश्य आदद्यात्‌, TH AR ।

` ९ चत्ििभागोहत्यांमानादयुरिनि पाठान्तरम्‌|

२ षड्धा Heal चतुरो शानिति पाठान्तरम्‌ | ६ अंशमिति पाठान्तरम्‌ |

(63) नानावर्णानां विभागतरङ्कः | ५३५

1494. अथ श्रङलिखितौ।

अन्यवसस्ौषु जातानां दायादङ्खा्ंहानिवेणे- HAT | 1495. विष्णः |

यदि ब्राद्यणौपुचरौ दो स्यातामेकः श्रूद्रापुचस्तदा नवधा विभक्तस्याधस्य ब्राह्मणौपुचावष्टो भागाना- दद्याताम्‌, रकं WAI! अथ श्रद्रापुचाव॒भो स्यातामेको ब्राह्मणोपुचः, तदा षड्धा विभज्य चतुरोऽ' णन्‌ ब्राह्मण आदद्यात्‌, AA श्रद्रापुचौ | अनेन क्रमेशांशकल्यना अन्यापि भवति |

1496. एनविं्णः |

अथैकपुचा ब्राह्मणस्य त्राह्यणक्षचियवेश्याः सव्व-

यवे = a

हराः, छचियवेश्यो a राजन्यस्य, वेश्यस्य वेश्यः, Ax? FARA |

यद्‌ ब्राह्यणस्य त्राद्ण्ादिभार्ययासु fry मध्ये एक एव Tat ब्राद्यणः चचियो amt वा, तदा सब्बैहरः स॒ एव । एवं यदि सचियस्यापि araiza चचिय एव वेश्य एव वा, तद्‌ा स एव सब्यैहरः । एवं प्रेश्स्याप्येको वेश्यः सब्बैहरः, शदरस्येकः शद्रः wine: | चतरियश्वयोसतुतौया द्वितोया भार्यां श्रवेदिकतया नाचोक्ताः, ्रवेधयोस्त॒ चच्रियवेश्वतोयपरिणययोरेवमेव नेयम्‌ |

५२६ विवादर्न्नाकरे (63)

1497. वशिष्धः। |

यदि ब्राह्मणस्य ब्राह्यणष्टवियवेश्याः पुचाः स्यु, BU ब्राह्मण्याः पुचो हरेत्‌, दंश राजन्यायाः Ft, सममितरे विभजेरन्‌ |

gat वरष्यापुचाः । wa च fawafiet विषमविभागवादिनो भागिगुणणेत्कर्षापकर्षाभ्यामविरो धितया वयवस्छाणो | 1498. ल

समवरणसु वा जाताः सव्वे FAT द्विजन्मनाम्‌ |

उद्धारं ज्यायसे द्वा भजेरन्नितरे समम्‌ ॥

यच ददिजन््रनां समवर्णासु atanaly बहवः पुचाः, तथा वा- शब्दा दसवर्णाखपि नानास्त्रौषु बहवः पुचास्तदा ज्यायसे किचिदुद्धारं द्वा सममितरे विभजेरन्‌ | 1499. तथा |

WEA तु सवरव नान्या भार्य्योपदिश्यते' |

तस्यां जाताः समां शाः स्ययदि पुचश्तं भवेत्‌ ॥ 1500. | aurea: |

सवणशौपुचानन्तरापुचयोरनन्तरापुचश्वेहुणएवान्स

ज्येष्ठांशं हरेह्ुणवानशेषाणां भत्ता भवति ।

१ भार्या विधौयत इति पाठान्तरम्‌ |

(63) नानावर्णानां विभागतरष्कः। PEL

1501. ceata: | विपण छचियाजातो जन्मज्येषठो गुणान्वितः । भवेत्समां शे विप्रेण वेश्याजातस्तथेव च ॥

1502. गोतमः |

ब्राह्मणस्य राजन्यापुचो' गुणसम्यन्नो अ्येष्ठतुल्य- भाक्‌, ्येषठांश्हौ नमन्यत्‌ ।

श्रन्यद्रवादि | च्येष्टांशरदोनं च्येष्ठांश्रूप उद्धारो a करणोय दूत्यः । तथाच राजन्यावेश्यापुवसमवाये,२ यथां त्रा दण पुत्रेण चचिया पुचस्तुच्यभाक्‌ ब्राह्यणस्य तथा ब्राह्यणो पुचराभावे राजन्या- FTAA सिष्ठो रंणवान्‌ वेश्यापु चो राजन्यापुेण कनिष्ठेन नि्ंणेन सद तुल्यां शः । चेषां श्डोनो ब्राह्यणो पुत्र दव राजन्यापुत्र इत्यथः | तिया चदिति, एवं च्षचियस्य त्षच्रियावेश्या पुत्रावेवंविधो यदा भवतस्तदायमेव विभागक्रमः । तथा वेश्यस्यापि वेश्वाशद्रा पुत्रयो रेवमेव । एवं बौधायनस्येवं विधे विषये ज्येष्ठां शहारितलाभिधानं amiga fan कनोयसि । agi q कनौयसि तुल्यां ग़वमित्य- विरोधः. |

१ राजन्यायाः ga दति पाठान्तरम्‌ |

2 MBq दति पाठान्तरम्‌ |

३ त्द्यणोराजन्धापुज्रसमवाये इति पाठः ore" |

४ यथेति पाठः सङ्गच्छते |

५ पाठस्त्वयं प्रामादिक दूति मन्ये वचने खस्यासद्वावत्पयोजनविर इति ध्येयम्‌ |

९ तुल्यां शित्बमित्यविरोध दूति पाठान्तरम्‌ ।

५३९ विवादरुन्ाकरे (63)

1503. seata: | | न प्रतिग्रहभूर्देया छचियादिमुताय वे । यद्यप्यस्य पिता zara विप्रा सुतो इरेत्‌ | 1504. ढद्धमनुः। ब्रह्मदायागतां भूमिं eta ब्राह्यणोसुतः' । खं दिजातयः सव्वं तथा Ba क्रमागतम्‌ | ह्मदायागतां प्रतिगरहयाजनादिल्ा, दिजातयस्तेविकाः | प्रतिलधा मितिः पारिजातः | 1505. zrata | qa दिजातिभिर्जातो न मूमेभागमरति | सजातावाप्रयात्‌° सव्वमिति धर्म्मो व्यवस्थितः | निषाद रुकपुच्तु विप्रस्य स" ठृतोयभाक्‌ | दौ सकुल्यः सपिण्डो वा, खधाद्‌ाताऽथ' संहरेत्‌ | कुल्याभावे सधाद्‌ाता आचयः श्ष्यि एव वा | सर्व्वाखवापत्सु तान्वणौन्तयेव' प्रतिपादयेत्‌ ॥

a a en TL मकण

१९ weaatgatgar दूति पाठान्तरम्‌ | ₹ प्रतिग्रदलम्धामिति पाठान्तरम्‌|

३ खजातिराप्नुयादिति पाठान्तरम्‌ |

४ विगप्रस्लश्यति पाठान्तरम्‌ |

५ सकुल्याः सपिण्डा वेति पाठान्तरम्‌ | ९ खधादाता चति पाठान्तरम्‌ |

७ तानर्थान्विप्रायेति पाठान्तरम्‌ |

(63) नानावर्णानां विभागतरङ्कः | ५३९

निषादः, wat ब्राह्मणाज्जातः । तेन दतौयो भागः शुद्रापुचस्य, al सपिण्डस्य, तदभावे सङल्यस्य भवेत्‌ | THUG तु श्राचाय्यैः fret वा हरेत्‌ । सर्व्वाखापत्स॒ सव्वंषां सपिण्डसकुल्यादौना- मभावेः सगोचान्तान्वर्णान्निषाद्‌ पिटगोचान्‌ प्रतिपादयेदित्ययः | सगुणनिषाद विषयमेतदिति पारिजातः | 1506. विष्णः |

द्विजातीनां श्रद्रर्वेकपुचोऽदखंहरः। अपुचस्य ऋव्यस्यः या गतिः साचार्॑स्य दितौयस्य |

दिजातौनां त्राह्यमणव्यतिरिक्रानां क्षचियवेग्यानाम्‌, ब्राद्भयणजे QEGa देवलेन तोयां गस्योक्रतलात्‌, दितोयस्याद्धंस्य॒त्राद्यण- भागश्चतस्यर | 1507. Aq: |

यद्यपि स्यात्छपुचो वा यद्यपुचोऽथवा WATT |

नाधिकं दशमा ददयाच्छुदरापुत्राय TAA: ॥

ATAU saa ALTA न WATT |

यदेवास्य पिता दद्यात्तदेवास्य धनं भवेत्‌ ॥

aga: वन्तमानदिजातिप्‌ चः, श्रपुचस्तद्र हितः |

wa wat |

यदा पिता waa: शूद्रापुचाय ददाति, तदा enataaa

९ सपिष्डसकुल्यानामभावे दूति पाठान्तरम्‌|

२ पुर क्यस्येति पाठान्तरम्‌ |

र पाठ रुष fay पुस्तकेषु दृश्यते, पर द्िजातिभागभूतस्यति पाठो am जे दिजातोनामित्यमेन च्चियवेश्ययोरेव प्रतिपादनात्‌। गतिख पुजरधनाधिकारोक्ता Heats सुधोभिर्भा्म्‌ |

५8४० विवादरन्नाकरे (63)

दद्यादिति। तेन तन्मते श्ुद्रापुवो a wera a faar दत्त्छक्थभा गिति नेयम्‌ | इलायुध-पारिजाताग्याञ्च प्रथमं वाक्य- मत्यन्तनिशुणोढशद्रा पुचपरतया, दितोयञ्च॒ निगंणनूढशद्रा पुच- परतया, भागनिषेधकमेव वणितम्‌९ | 1508. seata |

अनपत्यस्य शु्रूषुगुणवाज्छुद्रयोनिजः |

लभेताजौवनं शेषं सपिण्डाः समवाप्रयुः ॥

त्रपरिग्टदोताखित्यधिकारादनूढापु ्रविषयमेतत्‌ | 1509 तच्र गौतमः

श्द्रापुचोऽप्यनपत्यस्य शुश्रषुश्चे्लमेत टत्तिमूल- मन्तेवासिविधिना |

श्नूढशदरापु बोऽपि वणे्यस्य अ्रविद्यमानान्यदविजातिपुच्य cia हृग्यादिषूपं जोवनमूलं किञ्चिल्लभेत, यदि शणषुरन्ते- वासिवद्‌ाराघनकर््तां स्यादित्ययेः |

यत्त aa पिवा दत्तमपि-तदेयमादत्‌ः- 1510 शङ््‌लिखतो |

न ग्रदरापुचोऽथभागो, यदेवास्य. पिता दद्यात्‌ स एवास्य भागः, तस्य गोमिथुनञ्वापरं दद्यात्कुष्णायसं छष्णधान्यं तिलवज्नम्‌ | 1511 गोतमः |

शरद्रापुचवत््रतिलोमासु |

=-= - ~

१ भागनिषेधकपरमेव दशितमिति पाठान्तरम्‌ |

(63) नानावर्गानां विभागतसुङ्कः। ५४१

टूतरवणेजाताः शूद्रा पु्वदन्तेवा सि विधिना? मूलमाचभाज दूत्यः | 1512. Aq | दास्यां वा दासदास्यां वा यः AMI सुतो भवेत्‌ | सोऽनुक्नातो हरेदंशमिति धर्म्मो व्यवस्थितः ॥ दास्यां Tea भक्तदास दत्यादिलक्षणान्यतमलक्षणवत्या, दासदास्यां तया विधलच्षणवद्‌ासदास्यां वाऽनूढायां दासजातो- ऽनुज्ञातोऽपि तथा मत दरति व्यवसितो wa) परिचारकदास्या- मिति कन्तक: | 1513. यान्नवल्काः | जातोऽपि दास्यां ARM ATS WELT भवेत्‌ | wa पितरि qaiel ्ातरस्वर्खभागिनम्‌ ॥ कामतः पितुरिच्छया भागं लभते। यदि पितुरूडं परिणोता- Gat: सन्ति, तदा सखभागापेक्तयाद्धंभागग्राहकं दासौपुॐ कुययुरिव्यथः | 1514. परिणोतापुच्राभावे are | अभराठ्को हरेत्सव्वे दुहितृणां सुताहते | परिणेतासुताभावे परिणततभार््याद्‌ दिटपु चाभावे च दामोपुच एव पित्र wd हरेत्‌ ।

इति विवादरुन्नाकरे नानावर्गानां विभागतरङ्ः |

१ अन्तेवासिविधयति पाठान्तरम्‌।

ay विभक्तजविभागो नाम चतुः- षष्टितमस्तर दुः |

1515. aq: | ag विभागाज्जातस्तु पिच्यमेव धनं हरेत्‌, । aera वा ये स्युविभजेत स तैः सह ॥ frat सदह विभक्तेषु Gay पश्चाज्जातो aa पितरि पिकं सर Sia | जोवति पितरि पिदधनादंशमाचम्‌ | एवकारेण तु नापि विभेक्रभ्वाचगशमिति द्योतयति | 1516. रहस्पतिः। पिचा सह विभक्ता ये सापन्ना वा सहोदराः जघन्यजाश्च ये तेषां पिद्भागहरास्तु ते | अनोशः पुव्वजः पिच्य area विभक्तजः ॥ yeast विभागपर्वजः, विभक्त रति यावत्‌, wat पिदभागे श्रनौ परः, विभक्तजो विभक्त पिटजातो श्ाठमागे wah care: | 1517. तथा | qa: ae विभक्तेन पिचा यत्छयमजितम्‌ | विभक्तजस्य तत्सव्वमनौशः पुव्वजाः समृताः ॥ यथा धने ATU वा, दानाधानक्रयेषु च | परस्परमनौ शस्ते Ba शोचोदकक्रियाः |

१ इरेडनभिति पाठान्तरम्‌ | २ तथेऽपोति पाठान्तरम्‌ |

(64) विभक्तजविभागतरङ्कः | ५७३

1518. याज्ञवल्कयः |

विभक्त॑षु सुतो जातः सवर्णायां विभागभाक्‌ |

दश्यादा तददिभागः स्याद्‌ायव्ययविशोधितात्‌ ॥ 1519. fram: |

पिदठ्विभक्ता अनन्तरोत्यननस्य विभागं दद्युः |

एतद्रयमपि विभागसमयगभस्थविभा गानन्तरोत्यन्नविषयम्‌ | श्रनेन॒विभागसमयगभेस्यस्य विभागानन्तरजस्य fem: सद्भिः स्वभागादाहृब्य तद्भागपूरणं कन्तेव्यमिन्यतरं, तदन्यस्य विभागा- नन्तरजस्य विभक्तस्य पितुधनभागितेति मन्वादिमतं विभाग- समयोत्पननस्याखष्टतामादाय, स्पष्टगर्भायान्तु विभाग एव नासौति प्रकाश्रकारः |

दलायुधस्त॒विष्णएवाक्यलिखनानन्तरं याज्ञवल्क्य लिखित्वा, ware: सवर्णायासुत्यन्नो विभक्रजो यदि गुणवान्‌, तदा स्व॑समा- CRATER TTA ATE fart लभते, यदि तु मन्दगुणस्तदा ृष्धादेव परिदृश्मानादेव भ्सयादेभूमिरूपधनादत्यधान्यादि- रूपाद्भुाटकृत्टणं पातयिला? श्रवश्ष्टभागं लभते दति |

इति विवादर्न्नाकरे विभक्तजविभागतरङः।

१ पातयित्वा खायव्ययाविति पाठान्तरम्‌ |

ay विभक्तागतविभागो नाम पञ्च- षष्टितमस्तर ङः | .

1520. तच खष््स्परतिः। छतेऽङते विभागे वा क्यौ यच ware | सामान्यञ्चेद्वावयति तच भागदहरस्तु सः ॥ भावयति विभावयति ममाणचांगश्र दूति |

1521. तथा । ऋणं AG ग्रहं Ws यस्य पैतामहं भवेत्‌ | चिरकालप्रोषितोऽपि भागभागागतस्तु सः ॥ गोचस्ाधारणं' त्यक्ता योऽन्यदेशं BATA: | तदंशस्यागतस्यां शः प्रदातव्यो न संशयः | तृतीयः पञ्चमश्चैव सत्तमो वापि यो भवेत्‌ जन्मनामपरिक्नाने लभेतांशं कमागतम्‌ ॥ यस्वाचतुर्थाद विभक्रविभक्रानामित्यादि देवलोक्रनियमः, स

सदवासादौ, श्रयन्तु दूरद्‌गेमवासाद्‌ा वित्य विरोधः |

1522. तथा | यं परम्परया मौलाः सामन्ताः खामिनं Fag: । तदन्वयस्यागतस्य दातव्या गोचजैमंहौ |

इति विवाद्‌रश्न्लाकरे विभक्तागतविभागतरङः।

१ गों साधारणमिति पाठान्तरम्‌|

अथ पुत्रान्तरेविभागो नाम षटूषष्टितमसतर द्गः |

1523. तच मनुः) पुिकायां छतायान्तु यदि पुचोऽनुजायते | समस्तच विभागः स्याञ्ज्येष्ठता नास्ति हि fear: 1 qa Aree) श्नु पुचिकाकरणात्‌ । स्याः पुचिका- ्मिकायाः। पुचिका च श्रपुचोऽनेन विधिनेत्यादि वाक्येन पुचरलक्णप्रकरणे मनुना कथनोया | 1524. ङ हस्प्रतिः। रकं waive: पिच्य धने खामौ प्रकौत्तितः | तत्तुल्या पुचिका प्रोक्ता भत्तव्यारूबपरे सुताः ॥ 1525. मलः | रुक wate: पुचः प्यस्य वसुनः प्रभुः। शेषाणामान्शंस्याे We प्रौ वनम्‌ | शेषाणं ये aa तचरांग्रभागितेन निषिद्धासतेषामानृसं दया, प्रजोवनं भरणम्‌ । 1526. तथा। यवौयाञ्ज्येष्ठभार्ययायां पुचमुत्यादयेदयदि | समस्तच विभागः स्यादिति धर्म्मो व्यवस्थितः ॥ `

१ विधिनेत्याद्निा वाक्यनेति पाठान्तरम्‌| 36

५७६ विवादरुन्नाकरे (66)

च्येष्टस्या विभक्त्या पु चस्य भार्यायां कनिष्ठेन नियुक्रेनोत्पादितः Gat aa पितख्ेत्यादकेन पिदव्येन सदह ॒विभजमानः समम लभते, न तु पिज्येष्ठताप्रयुक्मुद्धा रा दिकमस्येत्यथः ।

1527. अतेव न्यायद्योतकं वाक्यम्‌ |

उपसजंनं प्रधानस्य waa नोपपद्यते |

पिता प्रधानं जनने, तस्माद्गम्मेण तं भजेत्‌ |

पिता उपसजेनमप्रधानं am: सः प्रधानस्योरसस्यर तुल्य दति want नोपपद्यते, anda पिता जनकः fea एव प्रधानमिति प्रकाग्रकारः। MHEG उपसजंनवमचोपसजनमित्याह फलतथा न fae: । wan शासो दितेनर | 1528. तथा |

धनं यो विग्टयाद्वातुख्टेतस्य स्ियमेव च |

सोऽपत्यं AGN TAHA तद्चनम्‌ ॥

fare भरातुरनपत्यस्य च प्रमोतस्य धनं खियञ्च यो धार- यति स केवजोत्पादनधर््ंए तस्यामपत्यमुत्पाद्य तदपल्यस्येव तद्धनं दात्‌, न त्‌ लोभेन ew खयमेव ग्टल्लौयादित्ययः |

1529. तथा |

TAR स्यातामौर सक्षेचजो सुतो | यद्यस्य पेठृकं कधं Hagel नेतरः ॥

९ प्रजने ईति पाठः।

२ प्रधानस्यैव तस्येति पाठान्तरम्‌ | ९ शसत्रादिनेति पाठान्तरम्‌ |

४ विभक्तधनस्येति पाठान्तरम्‌ |

(66) पचान्तरविभागतरङ्कः | ५8७

कतेचजोऽ चा नियुक्रादुत्यननः । dea पित्रा तन्मात्रे पुच्र- प्रतिसन्धानाथं समितम्‌ | wa तु यो यस्य पिता तद्धनं स ग्टल्लोयादिति wea वदन्ति । 1530.

अनेकपिदरकाणन्तु पिरतो भागकल्पना |

यद्यस्य tae रिक्थं स agate नेतरः ॥

अनेक पिटकाणामेकस्यां^ योषिति asfa: सजातानाम्‌ |

यदा व्ाधिपरिचय्येयाः वयाधिचिकित्छापरिचयाद्वा विधिना aaa उत्यादिते तषधादिसेवया व्याध्यपगमे Axa उत्पन्नः, तदा fa Sane प्रतिसन्धानमातै वा भागो वा, विभा गपक्ते कदु स्तस्य भाग Taya 1531. Ha |

षष्ठन्तु केचजस्यां शं प्रददयात्पेठृकाङ्गनात्‌।

ओरसो विभजन्दायं fost पञ्चममेव वा ॥

सोऽयं पञ्चमष्ष्टभागविकन्यः क्तेचजस्य गरणवन्नाऽगुएवत्ताभ्यां व्यवस्थितः | 1532. तथा |

ओओआरसक्ेचजौ पुचो पिठ्कक्यसय भागिनो ।

दशपरे तु MAN गोचक्छक्यांशभागिनः ॥

श्रच्राद्यमद्धे पूर्वोक्रविध्यनुवादः । दश दत्तकादयः क्रम

~ ~~~ eee ~~~ ~ ----------=~--- ` ` -- ननन

१ रकस्येति पाठान्तरम्‌ | ९ व्याष्ययरि्य्येयेति याध्यपरिचयाद्रति च पाठान्तरम्‌ |

५७८ विवादरल्नाकर (66)

प्वपूर््वाभावे गोचभागिनो ज्ञातिकाग्थेकारिण TOTTI: | क्था भा गिनः fiewwtmitia: | एतच्चौरसपुचिकाक्े्- जानामभावे । 1533. Ta var वशिष्टः |

dfaaafareta ओरसः yA उत्यद्यते, स चतुथभागभागौ स्यात्‌, यदि नाभ्युद्यिकेषु प्रयुक्तं सात्‌ |

तस्षिन्नोरसे g3,° स प्रतिगतः ga यदि arn धनमिति we! यदि नाग्यदयिकेषु प्रयुक्तं स्याद्यदि धनं नभ्यदयिकेषु यज्ञादिषु प्युक्तं विनियुक्तं स्या दित्यथः | 1534. कात्धायनः।

VIS AC FI ठतौयां शहराः सताः ।

TAURI’ ग्रासच्छादनभागिनः ॥

चरसे पुरे जाते दत्तकादयस्तृतौयां भागिनः सवर्णा ce: | wa पूव्वैपरिग्रो तपुे चतुधा श उक्र, श्रनेन तु ठतौयां ्रभागित्म्‌ । तदिदमगुणएवत्वगुणएवच्वाभ्यां Bray | एतदाक्याच्च, Fara मानृश्॑खा्थं ward प्रजोवनमिति मनुवाक्येऽपि श्रसवर्णानामेव प्राणां भरणमा चविधानम्‌ |

prt -- --~ ~~~ नकन

१ ज्ञातिकाय्थेभागिन इति पाठान्तरम्‌ |

? तल्लिन्ननोरमे पु प्रतिग्टहोते दति, तस्िन्ननौरसे ya प्रतिग्टदोते प्रतिग्रहोतुः ga यदि स्यादिति च पाठान्तरम्‌|

रे यद्यौरसेनेति पाठान्तरम्‌ |

४ सवर्णा अखवर्णास्त्िति पाठान्तरम्‌ |

५ रतदशेनाचेति पाठान्तरम्‌ |

(66) पच्रान्तरविभागतर कुः | ५४९

1535. अच ceafa | AAAA: सुताश्चान्ये' पञ्चषट सत्तभागिनः । Sa: चेचजकानोनपोनभेवाः यथासंल्यं पञ्चषट्‌ सप्तभागिन दत्यथेः | 1536. हारोतः। विभजिष्यमाण रुकविंशं कानोनाय cara, विंशं पौनभवाय, रकोनविंशमामुष्यायणाय, अष्टादशं Hara, सप्तदशं पुचिकापुचाय, इतरानोरसाय

दचुः । आ्आसुव्यायणो गूढोत्पन्नः । TAT षोडग्रभागान्‌ | 1537. ्र्यपरागो |

समग्रधनभोक्का स्यादौरसोऽपि जघन्यजः | चिभागं Fast as चतुथे पुचिकासुतः ॥ HAA पच्चभागन्तु षड्भागं TSAR: | सत्तां शकश्चापविद्धः कानोनश्चाष्टमां एकम्‌ ॥ नवभागं Helse कोतो द्शममश्ुते | पौनभवस्तु परतो दाद्‌ शं खयमागतः ॥ चयोदशं खभागन्तुः श्रद्रो YR पितुर्धनात्‌ ॥ ृदस्पतेः कानौने षडग्रवादो हारौतस्य तवेकरविंश्भागवादौः ब्रह्मपुराणस्य तवेवाष्टमभा गवादः, श्रतिगुणएवत्वनिगेएतवर्मध्यमगुणए-

१ सुतास्त्वन्ये इति पाठान्तरम्‌ | २ चयोद्‌ णएमभागन्तविति पाठान्तरम्‌ | २ सष्वथा निगुणलति पाठान्तरम्‌ |

५५० विवादरनाकरे (66)

वच्चेनेवा विरोधनौोयः । पोनभेवे sed: सप्नमां वादः, ब्रह्म gute: daa एकादप्रभागवादः, ततेव हारौतोक्तविंश्रभागवादः अतिगुणव््वगुणवत्ननिर्ंएतेरविरोधनौयः | तथा चेचजोऽपि न गृढोत्यन्ाना मित्युक्तम्‌ ।

श्रच च योद शसु पुचेष्वन्यतम उत्पन्नः पितुः fa’ लभते दत्या- काङ्कायां ब्रह्मपुराणम्‌ । विभजिष्यमाण cerfe हारौतवाक्यं षटसु दायादेषु विकन्य रत्यादि शङ्खलिखितवचनञ्च aa पितरि ani सवर्णानां दायाद्‌ानांर विभागवोधकम्‌ । तच प्रयममोरसा- पेचया पञ्चानां मन्द णवे, दितोयन्तु wa सहर aaraquay |

1538. एनः श्ङ्लिखितो |

रासभोऽधिको" ज्येष्ठस्य तस्याभावे प्रेचजपुचिका- सुत\योस्तयोरप्यभावे चयाणामितरेषां, तेषामभावे सवर्णनामदायादानां* सव्व्छक्धग्रहणम्‌ ।

श्रच श्रदायादानामपि पूव्वपरव्वाभावे warren बोद्धव्यम्‌ |

1539. तथा | अपविदः सोढो दत्तः ala: श्रद्रापुच उपनतश्च खयमित्यदायादाः षडेव पुत्रास्तेषां सारानुसारतोऽच

---------~ “~~~ ee ~

१ पितुः खच्छक्यमिति पाठान्तरम्‌ |

२ बन्धदायादानाभिति पाठान्तरम्‌ |

> aw तेषामिति पाठान्तरम्‌ |

४ ऋषभोऽधिक दूति दृषभोऽधिक दूति च पाठान्तरम्‌| ५ पुत्रेति पाठान्तरम्‌ |

₹ षणामद्‌ायादानाभमिति।

(66) एचान्तरविभागतरङ्गः | ५५१

महर्षौणां परस्परविरुद्भभागग्रहणवादो निगुणत्व- गुणवत द्‌धिकगुणवत्त्वेरविरोधनौय इति' 1540. श्रङ्लिखितौ |

षटसु carey विकल्पः, are: प्रेचजः पुचिका- qa: पौनभवः areata गृढोत्पन्नश्चेति षट्‌ पुचा बन्धदायादाः पिदरपितामदहानामेकगोचाः रिक्थपिर्डौ सापिण््यञ्चः तेषामथे दशधा कुर्यात्‌, दौ भागौ पितुद्धौवौरसस्य, चोन्‌ क्षैचजपुचिकापुचयोरेकेकमित- रेषाम्‌ |

विकन्योऽ ्रव्यवस्था । बन्धुदायादाः गोचपिष्डोद कभाज wa भाजश्च एतदेव विदतं पिदपितामहानामित्यादिना । aaa द्धा BA साधारण्यं दौ भागौ पितुः, दावोरसस्य, arg: सद्धं भागः केचजस्य पुचिकापु चस्य चोक्तः । एक एको भागः पोनभेव- कानौनगृढजेभ्यो देयः । Tee: प्रजौवनमेतच दायादेषु Way षटसु सलु | 1541. गौतमः।

पुचा ओरसक्षेचजदत्तापविद्रचिमगृढोत्यन्ना ऋक्यभाजः कानौनसदोढपोनभवपुचिकापुचस्वयं दत्त- क्रीता गोचभाजश्तुधींशिनः ओरसाद्यभावे ।

मोचभाजः, गोच भजन्ते पिष्डोदकदानक्रियादिभिः पुचकाय

१ अतिनिगंल्तदधिकगु णवत्तदधिकगुणवल्लेर विरोधनौय दूतौति पाठान्तरम्‌ | २ च्छक्यपिष्डांणएा दति, रिक्यपिष्डोदकसामान्यादिति च पाठान्तरम्‌ |

५५२ विवादस्नाकरे (66)

genta तथोच्यन्ते। एतच कानोनादौनां गोचमाचभाक्तवचन- मोरसादौनामेकतरस्यापि "सम्भवेऽ'रहरल्प्रतिषेधाथम्‌ | चतुथं शिन Seared पितरि सति, श्रसति तु पितरि ्रीरसाद्यभाकक्रमेण सर््वच्छक्थग्राहका एव । एतचतु्ीं शभा गिलमेषां gua’ ब्रह्म पुराणच्चामोषां aqua इत्यविरोधः |

्र्खलिखितवाक्ये पौन्मवकानौनयोरंगश्रहा रिवाभिधानं गौतमौ- यञ्च? तन्निषेधनं सवर्णासवणेविषयतेन व्यवस्था्यम्‌ । श्रसवर्णास्त यासाच्छादनभागिन इति कात्यायनवाक्यात्‌*। एव ग्रद्खुःलिखित- योरपि श्रपविद्धे दत्ते चादायादलाभिधानं गोतमस्य aaa दायादलामिधानमथेवै“{विषयव्यवस्थयेव विबोधनोयम्‌९ ।

सदोढदत्तकक्रौतखयमुपागतापविद्धशूद्रापुच्तानभिधाय तरसा- दोन्‌ Wr 1542. पुनव शिष्टः |

यस्य तु पूतव्वेषां वर्गाणां न कशचिदायादः area तस्य भागं हरेयुः। 1543. हारौतः।

षड्बन्धुदायाद्‌ाः, साध्यां. सयमुत्पादितः Aas: पौनभवः काननः पुचिकापुचो गृढोत्यनरभरेति बन्धु-

=-= न ene tee ~

-~ - ee प ॐ =

९ Hea दति Warnes |

२ Tuma दूति पाठान्तरम्‌|

3 गौतमोये इति पाठान्तरम्‌ |

४ कात्यायनवचनादिति पाठानतरम्‌। ५ wafaufa पाठन्तरम्‌।

ई अविरोधनो यभिति पाठान्तरम्‌ | षष पूष्ंषामिति पाठाकरम्‌।

(66) एचान्तर विभागतरङ्कः | ४४

दायादाः | दत्तः कौतोऽपविद्कः सहोढः स्वयमुपागतः सहसादृष्टशचेत्यबन्धुदायादाः। गोचभाक्तेन बन्धुत्वं दायादलश्च । aah बन्धदाया- नाददते दति बन्धदायादा Tare । तात्पय्यञ्च पूव्वेषट्‌ कोन्तर- षट कयोः प्राधान्याप्राघान्ययोः समानम्‌ | 1544. Hq: | पुचान्दरादश यानाह AUT स्वायम्भुवो मनुः । तेषां षड्बन्धदायादाः षडदायादबान्धवाः ॥ ओआरसः Hawg दन्तः alsa रव च | गृढोत्पन्नोऽपविद्वश्च दायादा बान्धवास्तु षट्‌ ॥ कानोनश्च सहोढश्च alt: पौनभवस्तथा | सख्यन्दत्तश्च WEA षडदायादबान्धवाः ॥ 1545. बौधायनः | अरसं पुचिकापुचं east दत्तरचिमो । गृढञ्चेवापविदधश्च क्यभाजः WIA ॥ कानोनश्च सहोढश्च ald पौनभवं तथा | सखयंदत्तश्च शोद्रश्व' गोचभाजः प्रचक्षते ॥

रा रसपुचिकापुचक्तेवजकानोनगुढोत्यन्ना पविद्धसोढपोनभेव- दन्तकसयमुपागतकृचिमक्रोतानभिधाय-

[1

१ खयंदस्नं निषार्‌श्चति पाठान्तरम्‌।

५५8 विवादरनाकरे (66)

1546. देवलः। | रुते दाद श्पुचासतु सन्तत्यथेमुदाहताः | आत्मजाः परजाश्चैव लब्धा यादच्छिकास्तथा | तेषां षड्बन्धदायादाः yeas पितुरेव षट्‌ | विशेषश्चापि पुच्ाणामानूपूर्व्यादिशिष्यते ॥ सव्व चानोरसस्येते' पुचा दायहराः BATT: ओआरसे पुनरुत्यनने तेषु ज्येष्ठं न विद्यते । तेषां सवणा ये Garey ठृतीयांशभागिनः। हौनास्तमुपजौवेयुर्ासच्छादनसम्भृताः? ॥ रसचेचजपुत्रिका पुचपोन्वकानोनगृढोत्यन्नसहोटदन्तक्रोत-

स्वयमुपागतापविद्ध यच्रक्रचनोत्पादितानभिधाय

1547. विष्णः |

Tas Yoo: Yor: श्रेयान्‌, स एव दायहरः, स चान्यान बिश्वयति |

1548. ATES: |

wwe: Bara पुचिकापुच एव च । कानोनश्च सहोढश्च गदोत्यन्नस्तयैव च ॥

` पोनभेवोऽपविदश्च दत्तः ata: acer । खयजच्चोपागतः पुचा द्वादग्नेते प्रकीर्तिताः |

? सव्व wala दूति पाठान्तरम्‌| २ faaaa दूति पाठान्तरम | > डता दूति पाठान्तरम |

(66) पचान्तरविभागतरङ्कः | ५५५

तेषां ,षडबन्धुदायादाः षडदायादबान्धवाः ।

Yet: Yor: स्मृतो ज्येष्टो जघन्यो यो य TAT: ॥

क्रमादेते प्रवत्तन्ते शते पितरि aaa |

ज्यायसो ज्यायसोऽभावे जघन्यो यो य ATTATA ॥

ञ्ारस-पुचिकाप्‌ च-ेत्रज-कानोन-पौनमेव-दन्तक-क्रौत-

क्चिम-खयन्दत्त-सदोढापविद्धानभिधाय- 1549. याज्ञवल्क्यः |

पिण्डदोऽ'श्रथेषां पू्व्वाभावे परः परः|

aa चेकस्येव केनचिदन्धुदा यादल्वसुक्तं॒केनचिदबन्धृदायादलं यदुक्रं॑तत्सगुणनियणत्े श्रपेच्या विरोधनोयम्‌ । यापि aera ्ष्ठलज्ञापनाथं द्वादशानामुपक्रमणे पौर््वापय्धेतेकल्िकोक्रिः९ सा पूर्वोक्तस्य सगुणतवे पञ्चाद्‌ रस्य निवे ज्ञेया । एवमन्यच्राप्यनयेव दिशाऽविरोध areata: | 1550. Hq: |

न भरातरो न पितरः पुचा शक्यहराः HAT: । 1551. तथा |

AAG: ओ्ेयसोऽभावे पापौया्क्यमरहति | बहवश्चेत्‌ सदशः सव्वे क्यस्य भागिनः,

सदृ शा गुणवत्तया तदुपाधिना वा |

net -~ ~ te eee aie ea) Sm cl ame? a ine es -------~= ~~ ~~ ee —_

~~.

१९ पौर्व्वा पय्येवेधन्पाक्रिरिति, पौव्वौपय्येवेषम्योक्तिरिति ख पाठान्तरम्‌ । ₹ VAs दति पाठान्तरम्‌ |

wud विवादरल्नाकरे (66)

1552. शङ्लिखितो | अयसः ्रेयसोऽभावे पापौयान्धक्यमर्ईति । Hag: Fea त्ररसादेरभावे पापोयान्युनः केचजादिरिति aerate: । 1553. रहस्पतिः। दत्तोऽपविद्धः ATA छतः शोद्रस्तथेव च । STAYS: HANTS मध्यमास्ते सुता मताः ॥ east गर्हितः afer पौनभवः सुतः । कानोनश्च सहोढश्च गृढो त्न्नस्तथेव च ॥ 1554. wate: |

ARQ: खयंदत्ता ये चैते क्रोतकास्तथा | स्वे ते शौद्रिकाः पुचाः काणडप्रष्ठा न संशयः | स्वकुलं VIA छत्वा यो वे परकुलं व्रजेत्‌ |

तेन दुश्चरितेनासौ काश्डप्ष्ठो न संशयः ॥ MARAT HATTA यश्च स्यादेष्णवौसुतः।

सर्वे ते मनुना प्रोक्ताः काणडप्ष्ठास्नयः सुताः ॥ anal Wa WET |

इति faqizcatat एचान्तरविभागतग्ङ्कः |

भ Sones

ee eo ~ ATS ee ee yo eet "~ ~~---

~ ~~न ren a

१ अपयात दृति पाठान्तरम।

अधोरसपुत्रलच्चणं नाम सप्तषष्टि- तमस्तरङ्कः |

1555. aa 'वशिष्ः |

दादश रवः पुचाः पुराण्टष्टाः, खयमुत्पादितः खे शेरे संते ओआरसः प्रथमः | 1556. विष्णः अथ enya भवन्ति, सखे aa’ सख्यमुत्यादितः प्रथमः | 1557. मनुः | CATA AAA खयमुत्पादयेत्त्‌ यम्‌ । तमौरसं विजानौयात्पुचं प्रथमकल्यितम्‌ | 1558. देवलः | संख्तायान्तु भाायां खयमुत्यादिती हि a: | ओरसो नाम पुचः स प्रधानं पिद्वंशशेक्‌ ॥ 1559. | याज्ञवल्क्यः |

ओरसो WATT: |

ee EE ee am ee ~~~ ------------------ tm ~ [3 । - a ed

१ Gayl मन्तपूता दादशेति पाठान्तरम्‌ | 2 द्वादश त्वेवेति पाठान्तरम्‌ | द awe दति पाठाम्तरम्‌।

५५८ विवादरननाकरे (67)

1560. Tue |

सवशामपूव्वां wrafateat ary! गच्छतः पुचा- त्तेषां कम्मभिः सम्बन्धः दायेनाव्यतिक्रमश्च |

aye न oye: पतियस्याः वाग्दत्तापि या न भवतौत्यथैः दति प्रकाशकारः। शास्विहितां शास्रेण पाणि्रदणकश्मेणा विहितां Gent, कम्मभिरग्निहोचा दिभिः, दायेनावयतिक्रमः सम्युणे- दायेनाव्यतिक्रमस्तेषामेव क्तैव TATU: | 1561. बोधायनः |

सवायां संतायां खयमुत्पादितमौरसं विद्या- दिति। अथाप्युदाहरन्ति,

अङ्गादङ्गात्सम्भवति हृदयादभिजायसे |

STAT वे पुचनामाऽसि Bala शरदः शतमिति ॥

सवणा दविजस्य fear, axe शद्रा, नतु ब्राह्मणस्य ब्राह्मणौ

चचियस्य star, अन्यथा त्राह्मण्परिणोतचतरियापुत्ादेर्दादश- पुत्रान्तभावो न स्यादिति पारिजातः |

1562. ग्रङ्लिखितो |

बराह्मण सवणायाः पाणिं wea, तस्यां पितामहानां तनवोऽनुसयन्ते, पुचोपचारेणात्मानं waa रवं द्याह अङ्गादङ्गादित्यादि |

[म वपी ee ae "भ ERatietiie mene eee et ~~~ --- = ~

१ यथाहमिति पाठान्तरम्‌ |

ere = न ene en ere et

( 67) ञ्नारसएचलच्तणतरङ्कः | ५५९

आधत्त पितरो गभं कुमारं पुष्करखजम्‌ | यथेह पुरुषस्यात्मा तथा' त्वमभिजायसे ॥ आत्मा ya दति प्रोक्तः पितुमातुरलुग्रहात्‌ | पुन्राननस्वरायते यस्मात्पच्तेनाऽसि TTA ॥

इति विवादम्नाकरे ओ्ारसपुचलक्तणतरङ्कः।

न A 1 १ यमीं [1 nee री

१ तस्मादिति पाठामरम्‌।

अथ BAS नामाष्टषप्टितमस्तर ङ|

1563. नचोरसानन्तरं वशिष्टः |

तदभावे नियुक्तायां कषेचजो facta: ।

नियुक्तायां पत्या वा गुरुभिर्वा, दितोयः भ्ारसादौष्युनः | 1564. विष्णः ।

नियुक्तायां सपिर्डनोत्तमवणेन वोत्पादितः' wast facta: | 1565. Aq: |

यस्तल्पजः प्रमोतस्य Mitre व्याधितस्य वा ।

wan नियुक्तायां स क्षेयः Fae: सुतः |

rat भार्यां । व्याधितस्य वेत्यच याधिरप्रतिकाय्यौ विवक्वितः | खधम्मण घताभ्यक्रलादिना | 1566 व)

BT: FIAT सगोषेणेतरेण वा |

सगोतेण खक्रुलोद्धवेन cata BREA । 1567 बौधायनः |

wea च Tet यः क्तौवस्य व्याधितस्य ar) अन्थेनानुमते wast स धेचजः a रव द्विपिता दिगोचश्च योरपि सधाच्छक्धभाग्भवति |

~~ ~~~ ~

९ मवणनोत्प दिते दूति पाठान्तरम्‌ |

(68) च्चजतरङ्कः | ५६९

अन्येना पुतेण देवरादिना waa य cara: दिपितेति कपोऽभावः समासान्तविधेरनित्यवात्‌?। स द्िगो्ो इयोरपि गोचभाकू । खधा पिटके | 1568. UTTAR: |

अपुचेण परक्षेचे नियोगोत्पादितः qa: |

उभयोरप्यसादक्यौ पिण्डदाता प्रकोत्तितः ॥

यदा तु खयं पुववान्देवरादिः सेचिपुचाथं veneer Sfau एव wat न afar) aa तु सपुचोऽपि श्रावयोरपत्यमिह समानं भविव्धतोति संविद्रुपं क्रियाभ्यपगममाभित्योत्यादयति तर दयोरणसौ पुरो भवतोति |

1569. अद Aq: | क्रियाभ्युपगमार्थेनर वौजाथं यत्प्रदौयते । तस्येह भागिनो दृष्टो वौजौ कषेचिकं रव च ॥

1570. नारदकाल्ायनो | केचिकानुमते वौजं यस्य Wa प्रजायते" | तदपत्यं तयोरेव वोजि-कषेचिकयोम्पेतम्‌ ॥

1571. श्॒ङ्ूलिखितो |

मन््रसंस्कारकर््तरपत्यमित्यङ्गिरसः। वौजिक्षेचि- कयोरनुमते Aalst प्रकौय्यते तद्धा शस्यमित्युश्नाः।

१ न्य नानुमतेनेति पाठान्तरम्‌ | > द्धिपितेति मतान्तर, खमते विधंरनित्यत्वादिति पाटानरम्‌। २ क्रियम्युषगमारेवेति पाठान्तरम्‌ | ४ प्रकीय्येते दति पाठान्तरम्‌ |

36

५६२ विवादस्न्नाकरे (68)

मन्तरसंस्कारकन्तैः पाणिग्राहकस्य । तद्विधा योरपि, me Sanaa | 1572. Bata: |

जौोवति पछेचजमाहुरसखातन्त्यात्‌' Wa द्यामुष्या- यशमनुप्तवौजत्वात्‌, नावीजं Bl फलति ares वौजं प्ररोहति इत्युभयदशनादुभयोरपत्यमियेके । तेषा- मुत्पादयितुः प्रथमपिर्डो भवति, दरौ पिण्डौ निर्वपे- नरिर्व्वापिऽथवेकपिण्ड दावनुकोत्तयेत्‌। feata qa ama ws लेपिनश्च aq वाचष्ाण आमत्तमा- दित्येके |

जोवति केचजमन्यजमपि भ्तेरव, कुतः श्रस्वातन्त्यास्तिया दूति शषः। at च भन्तरिर श्रपुत्रा शयनं भत्तेरित्यादिदभेना- द्यदयप्यखातन्त्य faa श्रविशिष्ट, तथापि ्ामुण्यायणं दयोरपत्य- भित्याङ्ः, कुतः भ्नुप्नवौजलात्‌" क्तेवस्येति we: जवति हि as aaa fa न परस्परफलयो गोऽपत्यस्य कारणमित्याह नावोजमिति उभयोर्वो जिेचिणोः। निरूप्यते श्रस्मिन्निति निर्वापः faces |

एकपिण्डे दाविति एकैकस्मिन्‌ पिण्डे दाविति ATU मन्तव्या |

१? चचजो मातुरखातन्व्ादिति पाठान्तरम्‌ |

९ खगुप्रवोजत्वादिति पाठान्तरम्‌ |

ह पितरोति पाठान्तरम्‌ |

४ अनूपरवोगलाचचिणा aaa प्रयोजनाय खनु पादो जवपने अनुमतत्नादिति भावः।

a ओयत्यपि waft उभयोः पुजाभिसन्धाने द्यासुष्यायशतल्ममिमि भावः |

(68) च्ते्जतर ङ्कः | ५६६

यदि दिपिता स्यादेकस्िन्‌ पिण्डे दौ दावृपलक्येदित्यापस्तम्बानु- सारात्‌ । दितोये पुचमित्यादि, fama’ पुचमारण्येत्यथः | लेपिनञ् चौनाचच्वाणो दरौ दावनुकौन्तैयेत्‌र | 1573. नारदः। द्यामुष्यायणका erat पिण्डोद्‌के पथक्‌ | SMS ्समादयुर्वोजि-क्षेचिकयोस्तथा ॥ wa वौजिन त्रारसोऽस्ति केचरिणोऽपि कथञ्चित्यश्ादौरसो जातस्तदिषयमिदम्‌ | agate योरपि छत्रम ग्धोयान्‌ | 1574. बोधायनः। अथाप्युदाहरन्ति । दिपितुः पिण्डदानं स्वात्पिर्डे पिण्डे च नामनौ | चयश्च पिण्डाः षां स्युरेवं Fas सुद्यति ॥ न मुह्यति न दुतोल्यथः

दरति षिवादरनाकरे च्तेचजतरङ्कः |

९ द्वितये पितामडपिष्डे पुत्रं पितामरस्येति भावः, तेन पितरमित्यथेः। रवं ama प्रपितामहपिष्डे पौरं तस्येति भावः, तेन पितर मारभ्येत्यधे इति निष्कैः

२ द्वावनुको्षयेदित्यथे इति पाटामरम्‌ |

a waaigeiwarcarcta पाठान्तरम्‌ |

अध पुरिका-तत्पु्रो नामोन- सप्ततितमस्तर द्ग; |

1575. तच वग्बष्ः | ana: पुचिका विन्नायते, अभ्राठ्का fe पुंसः पितुनभ्येति प्रतौ चौनं गच्छति पुचत्वम्‌ । ठतौयः पुत्रः fant त्ररसपुचतुल्या तत्काय्यैकारिलात्‌ | प्रतोचोनं गच्छति vera waa पिटवंशा भिमुखं, गच्छतोत्यथेः। 1576. ग्रद्लिखितौ | पुचिका पुचवदिति प्रचेतसः | तस्यापत्यं पुचिका- सुतो मातामदहपितामहाभ्यां पिण्डदः | पुच-दौहिचयो्लोकि न विशेषोऽस्यनुग्रहे | तस्मात्तु संश्यानेहोपेयादभाद्कां स्तयम्‌ | WTS पुन्नामनरकोद्धारे | संग्यादियं qaaa परिग्टहीता न वेत्याकारात्‌ | 1577. Hargqawt याज्ञवतव्यः | तत्समः पुचिकासुतः। 1578. Sqm | तत्तुल्यः पुचिकापुत्रो दायादः सोऽथवा भवेत्‌ | पितुमातामहस्यापि निर पत्यस्य yaad ॥

~ ~~~ न

ee Sn one tent nee tet AROS

१९ freqenfaqefafa पाठानरम |

(69) प्रविका-तत्पचतरङ्गः | ५९५

1579. । विद्यादित्यनुदत्तौ बौधायनः अभ्युपगम्य दुहितरि जातं पुचिकापुचमन्धं दौदहिचम्‌ । अन्यपगम्य संविदमस्यां यो जायते पुकः समे पुत्र इत्याकारा" wat, दौहित्र द्‌ हितुरपत्यं॒पृचिकापुत्रसंज्ञकं प॑ विद्यात्‌ । श्नन्यमिति Arcade warfafa aud पाठः, स तु सुगम एव | 1580. मनुः | दौहिषो ufed छक्यमपुचस्य faqeta | दौहिच wa तु इरेदपुचस्याखिलं धनम्‌ | श्रपुचस्य त्रारसपुबरशन्यस्य, उन्तरार्दोऽनुवाद दति प्रकाशनः | हेतुवन्निगदोऽयमिति मनुरोकायासुदयकरः | 1581. ओरसानुटत्तौ देवलः। तत्तुल्यः पुचिकापुत्रो दायादः सोऽथवा भवेत्‌ । स खव दद्यात्पिण्डन्तु पिच मातामहाय च | पौचदौदहिचयो्ललेकि न विशेषोऽस्ति wala: | तयोर्हि मातापितरौ सम्भूतौ तस्य देहतः ॥ अता वा ता वाऽपि यं विन्देत्सदशत्सुतम्‌ | Wal मातामदस्तन दद्यात्पिण्डं हरेडनम्‌ | श्रपुचस्योरसपु बश्ल्यस्य | etfeatsa कृताकृतपु चिकासुतः? |

~~~ ~-~~~----~------------*~-----~

eT tee क = ~ etn -~ ४, 21 71 een:

१ Ga भवेदित्याकारामिति पाठान्तरम्‌| २ oa cia पाठान्तरम्‌ |

५९६ विवादर्न्ाकरे (69)

1582. aagteafuart दष्स्प्रतिः। | यथा पिठृधने खाम्यं तस्याः सत्छपि बन्धुषु | तथेव तत्सुतोऽपौष्टे मादमातामहे धने | 1583. ग्रङ्लिखितौ | lea कन्धा लभते, तदपत्यस्य च द्रव्यं कन्धा- भाग एव | तच्छब्देन कन्यामातुः परामषेः । तत्पुजस्यो ्रकालजन््नो- ऽपुचस्यातोतस्य धनं कन्याभाग va पुचिकाभाग एव, तस्याः सोदरतुल्यलादिति भावः | 1584. मनुः अपुत्रोऽनेन विधिना सुतां कुर्व्वोत पुचिकाम्‌ । यदपत्यं भवेदस्यां तन्मम स्यात्छधाकरम्‌ | खधाकरं आराद्भादिकरम्‌ | 1585. वशिष्टः | अ्रभाठ्कां प्रदास्यामि तुभ्यं कन्यामलङ्कताम्‌ । अस्यां यो जायते पुचः स मे पुरो भवेदिति, । 1586. जोतमः ; ` पितील्सृजत्पुतरिकामनप्योऽप्रिं प्रजापतिश्चेषाऽस्न- दर्थमपत्यमिति संवाद्याभिसन्धिमाचात्पुचिकेतयेकेषाम्‌। ait प्रजापतिश्चेति, aia} प्राजापत्याश्चेटि शवा varia.

१९ स्नौधनञ्चति पाठान्तरम्‌| ९ भविष्यतोति पाठान्तरम्‌ |

(69) एचिका-तत्पच्रतरङ्गः | ५६७

मपि स्मात्ते यागमावसच्ये, तदभावे प्रजामाचमपौति हरिहरः | संवाद्य परिभाख, श्रभिसन्धिमाचात्‌-एतच्च प्व्वेविध्यनुवादता | 1587. ङ्हस्पतिः। afi प्रजापतिश्चेष्टा कियते गोतमोऽवदत्‌ | अन्ये त्वाहर पुचस्य चिन्तिता पुचिका भवेत्‌ | विन्तितेयमेव पुचिकेत्यनुध्याता | 1588. विषुः। यकू्वस्याः पुचः स मे Gat भवेदिति | या पिचा दत्ता पुचिकाविधिना प्रतिपादिता पिदभराददौना, पुचिकैव | 1589. ACAI | AIT तुया कन्या मनसा पुचवत्कृता। राजाग्निबान्धवेभ्यश्च समक्ष वाथ Hata ॥ प्रागगभमथवा WAAR दत्ता वराय AT | aa पितरि वा दत्ता सा विक्गेया तु पुचिका ॥ पि्यादंशत्समं भागं लभते तादृश्य सुता ॥ 1590. मनुः | मातुः प्रथमतः पिण्डं निव्वपेत्पुचिकासुतः | द्वितीयन्तु पितुस्तस्यास्त्लोयन्तु पितुः पितुः ॥ रस्या" इत्यनुषङ्गः | इति विवादरनाकरे एचिका-तत्यच्रतरङ्कः |

१ पितुस्तस्य इति पाठान्तरम्‌

ag पिनर्भवो नाम सप्तति-

TARTS! |

1591. तच सिषा | चतुथः Wave: |

1592. ag |

या तु पत्या परित्यक्ता विधवा वा स्वयेच्छया ।

उत्पाद्येत्युनभत्वा स पौनभव उच्यते |

उत्पा दयेत्सवर्णादिति . गेषः। GRIT पुरुषान्तरेणात्मानं विवाद्येत्यथः | 1593. याज्ञ्‌वदक्यः |

अक्षतायां तायां वा जातः Wawa: सुतः 1594. RIAA |

ata faeta पतितं या पुनलंभते पतिम्‌ |

तस्यां पौनभवो जातो व्यक्तसुत्पादकस्य सः' ॥

दति विवादरन्लाकरे पौनर्भवतरष्ुः।

wes re mine ne ef NE ------- --~

१ लिति पाठान्तरम्‌।

WA कानोनो नामैकसप्तति- TARTS! ।

1595. तच ata; |

कानौनः waa: | यं faase waadaart कामादुत्पादयेत्स कानौनो मातामहसुतो भवतो- त्याः? |

अचाप्युदाहरन्ति,

अप्रदत्ता सुतार यस्य पुं विन्देत qua: |

Wal’ मातामहस्तेन दद्यात्पिण्डं हरेडनम्‌ |

कामात्छच्छन्दात्‌, WAT! WA, Tea: समानजातो- यात्‌ | 1596, बोधायनः |

असंछतामनतिषष्टां यामुपगच्छेत्‌, तस्यां यो जातः स कानौनः।

Baga परिण्यसंस्कारद्यून्या, श्रनतिष्ष्टा श्रदत्ता |

१९ मातामद्पुच दति पाठान्तरम्‌ | > भवतोत्याडति पाठान्तरम्‌ |

? प्रक्षा दुहितेति पाठान्तरम्‌| ४ पौचोति पाठाग्नरम्‌।

५ प्रेति पाठाक्रम्‌।

५७० विवादरन्नाकरे (71)

1597. ACTA | अदत्तायान्तु यो जातः सवेन पितुगृहे | स कानौनः सुतस्तस्य यस्मे सा दौयते पुनः ॥ 1598. नारद्‌: | कानौनश्च ACSA गृढायां यश्च जायते | तेषां वोढा पिता ज्ञेयसे च भागहराः समृताः ॥ सोढो गभजातः | श्रचापुच्रो यदि मातामरस्तदा तस्य पचः

कानोनः सहोढश्च | सपुचश्चेत्तद्‌ा वोदुः । उभयोर पुलवे चोभयोरिति पारिजातः |

दति विवादश््नाकरे कानोनतर्ङ्कः |

AY गृटोत्पन्नो नाम दिसप्तति-

TARTS: | 1599. तच विष्णः ।

गृढोत्यनः षष्ठः, यस्य तस्यजस्तस्यासौ । 1600. ag |

उत्पद्यते ZW यस्य न च ज्ञायेत कंस्य सः स गरे गृढ उत्यन्रस्तस्य स्याद्यस्य त्यजः |

तन्पजो भार्य्याजातः। वौ जिनोऽपरिचयान्माटजातोय एव चासो | होनजातौयसङ्गमश्ङ्धाभावे चेव, agai कार्य्यानुपयुक्रः प्रतिलोमज एव जायत दति)

इति faatzcatat गृोत्यन्नतरङ्गः |

wy सरोटो नाम विप्षप्तति- TARTS! |

1601. तच विष्णुः |

Age: Ada: | गभिणो या संख्कियते तसयाः पुचः स तु पाणिग्राहस्य |

तच? sarnaat गर्भिण्याः कन्यात्वं ace पाणिग्रदणिका मन्त्राः कन्यास्वेव प्रतिष्टिता दति संस्कार श्राप: । श्रायव्वेणोयकेन विधिना पुनःसंस्कारविधिः श्र॒तावस्तोत्यन्य, दति fagrngar लिखितम्‌ | वस्तुतस्तु पाणिग्रहणिकमन््रजन्यसंस्कारा तिरिक्रदोमादि- कममसंख्कारा भिप्रायं संस्यते पदमिति | 1602. मनुः।

या गभिणो संखियते ज्ाताऽज्नातापि वा सतौ | ate: स गर्भो भवति were इति चोच्यते |

ata विवादरुन्नाकरे सष्टोटतरङ्कः |

ककन en rrr ner क ~ ¬ = ~~~ -- - = ees ~~ ----~-------~--~ ~ ०४७

१ Wafa Treacy |

अध दत्तको नाम चतुःसप्तति- तमस्तर ङ्ख, | 1603. तच, विष्णुः | दत्तश्राष्टमः। स च माचा पिचा वा यस्य दत्तः। तस्य स्यादिति शेषः | 1604. aq | माता faat at दद्यातां यमद्धिः पुचमापदि। wen प्रोतिसंयुक्तो' स ज्ञेयो ofa: सुतः ॥ उपपन्नो गुणैः सर्व्वः GAT यस्य तु दन्िमः। स ete’ तद्विक्यं संप्राप्तोऽप्यन्यगोचतःर ॥ Tea जनयितुन हरेदत्तिमः सुतः। गोचरिक्थानुगः पिण्डो व्यपेति ददतः खधा ॥ ्रापदि प्रतिग्रहोतुः पुत्राभावे, ae सवणम्‌ । मेधातियिस्तु न जातितः, किन्तु कुलानुरूपेगणेरित्याह । परौ तिसंयुक्तौ भया- धुपाधिरहितौ । गुणेजांतिविद्याचारेः | पुचत्वादेउ चछक्यररवे प्राप उपपन्नो गुणेरिति वचनं पञ्चाव्नाते Were’ सगुणस्य द चिमस्यां श-

जकन जा भ क अम कक

१९ प्रोतिसं यक्लमिति पाठान्तरम्‌ |

२ इरेतेवेति पाठान्तरम्‌ |

३ सम्प्र प्नोऽन्यस्य गोजज दूति, सम्प्र प्रोऽणन्यगोचज दति च पाठामरम्‌। ४ Teresa इति पाठारम्‌।

५७४ विवादरनलाकरे (14)

aren, निरयस्य भरणएमाकप्रा्यथ्॑च । गोचमापेयं९ , काशपादि प्रसिद्धम्‌ | उत्सगंतो गो च्छक्थानुया यिवात्‌ पिष्डदानमपि निवन्तते। खधाग्रब्दः ्राद्धादिपरः। 1605. वशिष्टः |

शुकशोणितसम्भवः पुचोः मातापिद़निमित्तकस्तस्य दानविक्रयत्यागेषु मातापितरौ प्रभवतः | Aaa पु eqrafagetarat, स fe सन्तानाय Faas | न तु स्तौ दद्यात्प्रतिख्ह्णौयादाऽन्यचानुक्ञानाद्त्तुः। पु प्रतिग्रहौष्यन्बन्धूनाह्य राजनि चावेद्य निवेशनस्य मध्ये व्याहृतिमिहत्वाऽदूर बान्धवमसननिरृष्टमेव' प्रति- WHI, सन्देहे चोत्पन्ने दृरबान्धवं श्रद्रमिव स्थापयेत्‌ | विन्नायते दकेन Tera इति |

दानवदिक्रयपरित्यागावपि न ara विक्रय श्रापदि, भरणासामथ्ये त्यागः | सन्तानोच्छदे हि पिण्डोदकक्रियानिटत्ति- मेदान्दोष दति प्रकाशः पितुर्मातुश्च दयोरपि प्रत्येकमपि दाने- ऽधिकारः | दयांस्तु विशेषः, यत्ति पितरि तदनुज्ञानान्मातु- दा ठत्रमसति तदभावेऽपि | बन्धूनाहय दन्तकस्यां प्राष्य खदायादान्सन्निधाण | |

| १ गोचमाषभिति ध २ पुरुष दूति पाठान्तरम्‌ | २ निवेदयति पाठाम्तरम्‌ |

४ दुर बान्धवं बन्धसत्रिृष्टमेवेति पाठानरम्‌ | ५. कुलं जायत दूति पाठातरम्‌ |

(74) दत्तकतरङ्ुः | ५७१

शरदूरकान्धवे सनिहितात्मोयमातुलादिकम्‌, एतन्नामजात्यादि- WAT तस्य बान्धवस्याभावे तदसन्निरृष्टमपि प्रमाणान्तरेण gaa नामगो चन्नापनाप्रतिगक्ञोयात्‌ | श्रसन्निरृष्टमेवेत्येवकारोऽपरथः । सन्देहे चोत्पन्ने दति श्रय कथश्चदुरस्यबान्धवं ग्टोतवतो ब्राह्मणादौ ama: स्यात्‌, तदा गोद्रपु्रमिव्‌. भरणमाचोपयुक्तं ला स्थापयेत्‌ । एकेन aaa, यतः कथच्चिदेकेन पुत्रेण बहन्‌ पूर्वजां स्तरायते | तस्मादसन्दिग्धजात्यादिकमेव परिग्टक्लोया दित्यर्थः |

इति विवादरुन्नाकरे canary: |

अध कौतो नाम पञ्चस प्तति-

तमस्तर ङ्ख; | 1606. तच विष्णुः | AAR नवमः | 1607. बौ धायनः।

मातापिचोररस्तादन्यतरस्य वा योऽपत्याथे ख्यते स क्रोतः। 1608. मनुः।

करौ णौयादत््वपत्याथे मातापिचोयमन्तिकात्‌ ।

स तु क्रौतः सुतस्तस्य सदशेऽसदशेऽपि वा ॥

सदशः सवणे, तदभावे wage: श्रसवणे दूति पारिजातः | प्रकाश्कारस्तु सत्यामणसद्ग्समतो न रोनजातोयेनोत्तमजातौयः पुचलेन ग्राह्यः, उत्तमेन न रोनोऽपि पुत्रेन are: | सदृशा सदृ शक्तेस्तु गुणापेचया सजातोयेष्वेवेति मेधा तिथिरित्या |

दति विवादरुन्ाकरे क्रौोततरङ्कः |

Wy स्वयमुपागतो नाम षट्‌- सप्ततितमस्तर ङ्‌, |

1609. तच विष्णुः | सख्यञ्चोपागतो THA: | स च यस्योपगतस्तस्येति शेषः । 1610. मनुः | मातापिद्विहौनो aera वा स्यादकारणात्‌ | आत्मानं WAY स्वयं THe स स्मृतः | श्रकारणादनपराधात्‌*, WITH स्पग्येदहन्ते पच दत्यात्मानं दद्यात्‌ ।

ata विवादरन्नाकरे खयमुपागततरङ्ः।

१ अकारणादल्पापराधादिति पाठान्तरम्‌| 37

अध्रापविद्नो नाम सप्तसप्तति- TARTS: |

1611. aa fam

अपविड्रूेकादशः। स माचा पिचा वा परित्यक्तो येन Weta: |

तस्य ua दति शेषः | 1612. मनुः |

मातापिदभ्यासुत्सष्टं तयोरन्यतरेण वा |

यं aa परिण्ह्लौयादपविद्स्तु स स्मृतः ॥

उष्टं त्यक्तम्‌ । त्यागश्ात्यन्तदुगेतया भरणासामध्यन, केनचिदा दोषयोगेन । परिग्रश्च पुच्रधिया नतु जोवितवासनया |

1613. वशिष्टः | अपविद्धः पश्चमोऽयं, मातापितृभ्यान्तु त्यक्तं सल्लो यात्पुचत्वेनेति |

पञ्चमलेनो क्रिरत्तर पु षट्‌ के पञ्चमत्मा दायेति |

दति विवादरन्नाकरे अपविद्धतरङ्कः |

अश्र afaal नामाष्टसप्तति- तमस्तर ङु |

1614. तच मनुः |

सदशं यं प्रकुर्व्वोल गुणदोषवि चश्षणम्‌ |

qa पुचगुणेयक्तं स विन्नेयस्तु छचिमः |

तत्रापि सदृशः agugu दृति मेधातिथिः | गणएदोषविचकच्णं माता पिचोरौद्धंदेहिककरणे गुणोऽकरणे दोषस्तद्िचकच्षणम्‌९। gage: इए्रषा दिभियुक्रम्‌ । 1615. बौधायनः |

सदशं सकामं यं कुग्धात्स छचिमः।

सकामं सह कामेन ava इति, wars Gat भविष्यामि यदि

मामयं पुचवेन ग्रदोष्यतो ति मन्यमानं सदुश सवणम्‌ |

1616. aa’ यान्ञवरक्यः | HAA: स्यात्छयं Har | 1617. aut | सजातौयेष्यं प्रोक्तस्तनयेषु मया विधिः|

सति सवरं दूति गेषः। कानोनगृढोत्यन्नसरोढपोनभेवाणां aati जनकद्ारेण न Beas? तेरषां* सवणेजलजा तिलक्षणा- भावादिति प्रकाशः | इति विवादर्न्नाकरे कंचिमपचतरङ्ः।

१९ दोषद्रति गुणदोषौ, तद्िचक्तणभिति पाठान्तरम्‌ | २ अवेति पाठान्तरम्‌|

१ सवणंत्वजनकलपरिगणनख्रूपत दूति पाठान्तरम्‌ | ४ रतेषामिति पाठान्तरम्‌ |

अथ wea नामोनाशोति- TALS. |

1618. तच विषुः | यच क्चनोत्यादितसतु द्वादशः | यत्र कचन ऊढायामनूढायां वा शद्रायाम्‌^ | 1619. वशिष्टः | ARTY TA षष्ठो भवतोत्या हः । षष्टवमचराणन्तरषट्‌ कापेया, ओरसापेक्तया द्वादगशत्वमेव | श्राङ्करिति विप्रतिपन्तिसचकम्‌२ । सा च धनग्रहएविषया, मनुर WEATETAZATS । श्रतो गुणवत्वा गुणवच्वापेच्तया विकन्पः | 1620. aq: | यं ब्राह्मणस्तु ARTA कामादृत्पादयेत्सुतम्‌ | स पारयन्नेव शवस्तेन पारशवः स्मृतः ॥ पारयन्‌ पिदटवाभिमतस्य किञ्चिद्‌ पङववेन्‌ शवः, न्यूनोपकारक- त्वात्‌र |

1621. बौघ्ायनः। दिजातिप्रवराच्छद्ायां जातः कामात्ार एव इति । 1622. अथय Aq: |

पेचजादोन्सुतानेतानेकादश यथोदितान्‌ | पुचप्रतिनिधौनाहः क्रियालपान्मनौषिणः ॥ + waifasafafa वि ।

, २ सचनभिति पाठान्तरम्‌| ४ भ्यनोपकारिलादिति, शस्यानुपकारिलादिति च पाठान्तरम्‌।

(79) मूत्राएुचतरङ्कः। ५८१

यव नेऽभिहिताः पुचाः प्रसङ्गादन्यबौजजाः | waa बौजतो जातास्तस्य ते नेतरस्य तु ॥ पुप्रतिनिधौनोरसपुचिकापु ऋप्रतिनिधोनेतदभावे तत्काय्यै- कारिण श्राहः, श्रगिमटस्पतिवाक्यानुसारात्‌ | श्र हतुः क्रियालोपाक्कियाया श्रपत्यमुव्यादयितव्यमिति विधेर्लोपाल्नोप- प्रसङ्गात्‌ | नित्यो wa विधिः, स यथाकथञ्चिदपपाद्यते दति श्रगिमवाको aad दत्य दि खण्डेन तेषां सुख्यलनिषेधेन प्रतिनिधि- त्वमेव द्योत्यते । नेतरस्य सुख्यातिदेशः | 1623. र हस्परतिः। FTAA प्रोक्ता मनुना येऽनुपूव्वशः | सन्तानकारणं तेषामोर सः पुचिका तथा ॥ आज्यं विना यथा तैलं सद्धिः प्रतिनिधौक्तम्‌ | तथेकाद्‌श-पुचासतु पुचिकोरसयोर्विना ॥ 1624. बरह्म प्राग | दत्तकश्च खयंदत्तः छचिमः कौत रव च । अपविद्धश्च ये पुत्रा भरणौयाः सदैव fe | सिन्रगोचाः एरथक्पिण्डा भिनरवंशकराः स्मृताः | aaa aaa वापि यदहाशेचस्य भागिनः ॥ एतेनेषां सङ्गत्या भो चभा गिलमुक्रम्‌ | 1625. aut | अपि' aaraciaut सेचवोजवतान्तथा | Wel दासः पारश्वो विप्राणां विद्यते कचित्‌ ॥

१ तथेति पाठाग्तरम्‌।

५८२्‌ विवादरन्नाकरे (79)

रान्नान्तु शपदग्धानां नित्यं क्षयवतान्तश । aa संग्रामशौलानां कदाचिद्वा भवन्ति ते ॥ एतेनषांर पुत्राणामसम्भवशङ्ा निराक्रियते | 1626. तथा | Scat यदि वा पुचरूथवा पुचिकासुतः। विद्यते तच तेषान्तु विज्ञेयाः प्ेचजादयः ॥ रकाद श FRAT वंशमाचकरास्तु ते | ratte दासवत्सव्वें तेषां कुव्वन्ति नित्यशः ॥ पुचिका चासो सुतथ्ेति पुचिकासुतः | स्ेचजादय दत्यनेन ओरारसपुचिकाभ्यामन्ये पुत्रा उच्यन्तेः । जरसो यदि qat यदि वा पुचिका, तदा से्रजादयो वंश्रमाचकरा दत्य्यः। दास- वहूसेतिकन्तव्यतया | 1627. तया | गृढोत्यन्नश्च कानौनः सोढः क्षेचजस्तथा । पौनभेवश्च वेश्यानां राजदण्डभयादपि । वजिताः पञ्च धनिना शेषाः सव्वं भवन्त्यपि ॥

अरनेनाप्यसुख्यसुतानां aaa उक्तः | तदेवं ब्राह्मणे राजनि वैश्ये Wea सम्भवत उक्रम्‌* |

१ न्विति पाठारम्‌।

९ अनेनेषाभिति पाठान्तरम्‌ |

> वन्यः पुर उच्यत इति पाठन्नरम्‌।

2 खामुष्डयपुजकर सममव उक्र दूति पाठान्तरम्‌|

(79) WAITAACH: | ५८

1628. ara मदे प्रसुपरतन्तरे खयं Usted दुक्लेभमिल्याष् | श्रद्राणां दासटत्तौनां परपिर्डोपजौविनाम्‌ | परायत्तशरौराणां न कचित्पुच इत्यपि |

1629. तत्किं eas ख्व नोत्पद्यते TATE । तस्मादासाच्च दास्याश्च" जायते दास wa हि |

दासं ए mya जायते, न तु पुच्राथक्रियायां कचित्छतन् दत्यथैः |

इति विवादरत्ाकरे गूग्राएुचतरङ्कः |

— ~~ ~ ~~ en

१ waite तसमादासाचेति wernt |

अथ पुतरत्वविचारो नामाशोति-

TARTS | 1630. तच वशगि्ः। afaa: पुचो जनयितुः पुच इति विवदन्ते । 1631. चापस्तम्बः ।

अप्रमत्ता TH तन्तुमेतं मा च छे परबोजानि are: जनयितुः पुरो भवति। सम्प? मोघं वप्ता कुरूते तन्तुमेतमिति |

शरप्मत्ताः प्रमादमनवधानमकुव्वन्ः, तन्ते पुचपो चादिपरग्बराम्‌ | मा रवे we बौजानि are: सिक्तानि भवन्तु । जनयितूर्बो जिनः Ua भवति उपकारक दति Te) साम्पराये पारलोकिकफले, मोघं निष्फलम्‌! | 1632. ag |

अच गाधा वायुगौताः कौत्तयन्ति पुराविदः |

यथा न वौजं वक्तव्यं पुंसा, परपरिग्रहे I

aaa fan: खे विद्धमनुविध्यतः |

तथा नश्यति वे छित्तं बौजं परपरिग्रहे |

खे विद्धग्टगस्य aaa स्टगमनुविध्यत दषुनेश्यति, पूववैशन्तुरेव ब्ग उक्र: |

१ निष्फ्लत्वादिति पाठान्तरम्‌ | ₹ साध्विति पाटाम्तरम्‌। द पव्वंमान्तुरेव स गभाक्तादिति, पूष्वंडकरेव खगभाक्तादिति च पाठाम्तरम्‌।

(80) waafaaacy: | ५८५

1633. , मनुः | रखतावानेव पुरूषो यज्नायात्मा प्रजेति च । विप्राः प्राहृस्तथा चैत्यो WAT सा WMATA ॥ जाया श्रात्मा प्रजेति यथा चयं पुरुषोऽभिधोयते तथा भत्ता- भायंति च दयमङ्गना । न च क्रौतापि अ्रन्यस्यापि भार्य्या, तेन fantat त्यक्ता वा wae भार्य्या भवतोति, met निराकन्तेमाद |

1634. , मनुः । न निष्वथविसर्गाभ्यां भर्तुभग्यौ विसुच्यते । निष्कयोऽत् विक्रयः, विसगेस्त्यागः |

1635. तया | यथा गवोष्रदासौषुः अजाविमदहिपषौषु च नोत्पादकः प्रजाभागौ तथेवान्याङ्गनास्वपि ॥ ये ऽक्षेचिणो बौजवन्तः परघ्रेचश्प्रवापिखः | ते वे शस्यस्य जातस्य न लभन्ते फलं कचित्‌ ॥ ` यद्यन्यगोषु इषभो वत्सानां जनयेच्छतम्‌ | गोमिनामेव ते वत्सा मोघं सन्दितमाषेभम्‌* ॥ तथेवाक्षेचिशो asi परक्षेचप्रवापिणः। करोति Haury न बौजौ लभते फलम्‌ ॥

१ भविष्यतोति पाठान्तरम्‌|

९ गोऽश्चोष्टदासौोध्विति पाठान्तरम्‌ |

३ Waa द्ति waranty” |

४ नच विम्दति साषभभिति पाठान्तरम्‌। ५ WSS इति पाठाम्तरम्‌।

yce विवादरननाकरे (80)

एतदेव विशेषेण श्रतमालोक्य विशेषयति? | 1636. मनुः | फलन्वनभिसन्धाय कषेचिणं बौजिनां तथा । पर्क्षं सेचिणाम्थेः बौजाद्योनिगेरौ यसो ॥ य॒त्र सेचौ जिनो न भवतः aa क्ेतरिण एव, नतु बौजिन Taya: | 1637. waeg meata® | ओघवाताहृतं बीजं यस्य Ba प्ररोहति | तज्छेयं Hanada न बौजौ लभते फलम्‌ ॥ aaa’ प्ररृतेऽपि केचप्राधान्यमित्यरथैः । ओघः TARAS, आरा इतं नौतम्‌ | 1638. उप्रसंषशटरति स ण्व रुष धर्म्मो गवाश्वस्य दास्यष्राजाविकस्य च । विदङ्मदहिपौणाश्च विज्ञेयः प्रसवं प्रति ॥ एष wal न बोजो फललभागिति |

1639. श्रङ्लिखितौ |

पेचिकस्याविन्नानेन यदजं प्रकोय्ेते ततक्षेबिक- x स्येव |

१ aaa दूति पाठान्तरम्‌ |

२ र्था दूति पाठान्तरम्‌।

द्‌ स्यष्टयतोति पाठान्तरम्‌ |

४ तवेति अजेवेति च पाठान्तरम्‌

(80) पुचत्व विश्वार तरः | ५८७

1640. , गौतमः afaa: पारदारिको न विभागमदहंतौति, | 1641. नियोगविध्ौ गौतमः।

नातिदितीयं जनयितुर पत्यं समयादन्यचः जौवतश्च HI परस्मात्तख रक्षणात्‌? भर्तुरेव SAAT ।

ना तिदितौयं नियोगे" दितौयमपत्यमतिक्रम्य ठतौया दिकमपत्यं नियोक्ता नोत्पादयेत्‌ । ययुत्पा दयेज्ननयितु्तस्यः समया दन्यत्र समयात्सद्धेतात्तदपत्ये स्वैमेवरं भेवति । सङ्केतादन्यच dita भवतीत्यर्थः | aay 3a saa: प्रजनासमथस्य पत्युः चेच भार्यायां यदपत्यसुत्यदयते, तन्ततोयमपि चेत्रिणो विनापि समयेन aware, यदि q परो बोजो Fae भरणं कुरुते, तद्‌ प्रथम- aaa) बौजिन एव, THT तु भर्तुः । यदि तु wea भरणं कुरुते तदा केकिण एव । इयोर्वा aa दवावष्यपल्यायिनो तच दवो - रपत्यमसौ भवतोत्ययेः | 1642. नारदः।

areas विना शस्यं न ates विनाऽस्ति तत्‌। अतोऽपत्यं eres पितुर्मातुश्च waa: ॥

१ पारदारिको नारौ वा भागमदतोति पाठान्तरम्‌ | ९ समयादन्यस््मादिति पाठान्तरम्‌ |

३ तस्यारस्षणादिति पाठान्तरम्‌।

४ नियोगौति पाठान्तरम्‌ |

५ अनयितुस्तु तत्स्यादिति पाठान्तरम्‌ |

९ सष्वसममिति पाठाम्तरम्‌ |

© 7a fafa पाठाकरम्‌।

५८८ विवादश्नाकरे (80)

1643. श्रङुलिखितौ | नियतं छेविणामपत्यमिति च बेदवादो मातुरपत्य- मित्येके waa वदन्ति, द्यामुष्यायणमनुमन्ल्यत इति। द्ामुष्यायणो दिपिदटकमपत्यमनुमन्त्यते द्वावपि पितरावेकच पिण्डे श्रनुकोत्तेयति | 1644. दृ द्न्तमाद़् | वश्ष्टकश्यपयोजंलगतयोरुदवासादत्तौगयेः रकः प्रजामुत्पादयत्यविन्नातो लाकानाम्‌ | उदवासाञ्नलवासादे कोऽन्यतरः-श्रन्यतरस्य Fa उत्पादयति |

16045. ततः fafaaa are | एवं तथोदिधा सन्तानः | 1646. विग्रोषान्तरमाद््‌ |

यस्मात्वुलधम्मपरिग्रहरिक्यपिण्डोदकानि चैकतः छत्वा परष्टेचोत्यन्ना अपि प्रयच्छन्ति | यतः yuna परिग्रहो ग्रहणमनुष्ठानग्दक्यस्य ग्रणम्‌ |

पिण्डोदकानि च एकत एकस Sfaara® द्त्वा परकते्ेऽपि उत्पन्ना बौ जिनेऽपि पिण्डोदकं प्रयच्छन्ति" |

इति विवादर्नञाकरे पएुचत्व विच्वारतरङ्कः।

a RRS

१ मुनय दृति पाठान्तरम्‌। ९ उद्वासद्वितोय दूति पाठान्तरम्‌ |

२ सेचियायेति पाठान्तरम्‌ |

५ amet बोलिनेऽपि पिण्डोदकं प्रयच्डतोति पाठान्तरम्‌|

अथ पुत्रातिदेशोः नामैकागोति- तमस्तर ङ्क |

1647. तच मनुः भ्रातुणामेकजातानामेकश्ेन्पचवान्भवेत्‌ । wel ते तेन पुरेण पुचिणो मनुरत्रवौत्‌ ॥ सव्वासामेकपन्नौनामेका चेत्युचिणौ भवेत्‌ | सव्वास्तास्तेन FAM प्राह पुचवतौर्मनुः ॥ 1648. zeuata: | यद्येकजाता बहवो YTATE AST: | रकस्यापि सुते जाते Aa ते पुचरिणः स्मृताः ॥ बह्लौनामेकपनौ नामेष रव विधिः स्मृतः | war चेत्पु्रिणौ तासां सर्वासां farce सः | सव्वं तेन पुत्रेण, श्रवा सहायेनोक्तं पुंसां सति wares, mtu aways केचजादयः प्रतिनिधयो न ana दूति । पारिजातो-

ऽेवमाह | मनुरौकायामुदयकरोऽपेवम्‌ |

इति विवादर्नाकरे पुचातिदेगशतरङः९।

१ एुचत्वातिदेश दूति पाठान्तरम्‌|

कषे reer» Cae Oo ere ee ee = भा छ कको ज > कम -

erearfch म्तौ अथ पु्रनिरुक्तादिनाम दयशौति- तमलर द्ध, |

1649. aa मनुविष्ु |

पुन्नाम्नो नरकादयस्मात्पितरं चायते सुतः।

तस्मात्पुच इति प्रोक्तः ars स्वयम्भुवा ॥ 1650. erate |

पुत्रामा निरयः प्रोक्तम्डकिततन्तुश्च नैरयः |

तच वे चायते यस्मात्तस्मात्पुच इति स्मरतः ॥ ` 1651. दृस्परतिः।

पुन्ामो नरकात्पुत्रः पितर चायते यतः |

मुखसन्दशनेनापि तदुत्पत्तौ यतेत स |

पौचोऽथ Yaa: स्वगंप्राप्निकरावुभो ।

ऋक्थपिण्डप्रदानेन समौ सम्परिकौर्तितोः ॥ 1652. aqafaat ।

णमस्मिन्सन्रयति Baas विन्दति |

पिता पुचस्य जातस्य पश्येचेन्नौवतो मुखम्‌ ॥ 1653. शरङ्ूलिखितयेटीनसयः।

a क्रचन जातेन पिता yaw नन्दति |

तेन चाङणतां याति पितृणां पिण्डदेन वै ॥

we = ~ ~

१ पुत्रस्योत्पादने प्रोक्तं स्वयमेव स्वथम्भुवेति पाठामारम्‌ | ₹ मम्परिकर्पिताविति पाठान्तरम्‌ |

(82) एषनिसक्तादितरङ्ः। HER

1654. हारोतः। यस्य पुचः शुचिदंक्षः yet वयसि धाम्थिकः। नियन्ता चात्मदोषाणां स तारयति पृव्वजान्‌ ॥ 1655. श्रङलिखितौ | अर्िदोचं चयो Aer यज्ञाश्च 'प्तदकिणाः। ज्येठपुचप्रखतस्य कलां नान्त पोडशौम्‌ ॥ पुचपोचप्रतिष्टस्य बहुपुचरस्य जौवतः। wae वेंदयन्नस्य इस्तप्राप्तं चिपिष्टपम्‌ ॥ श्रच्‌रवेदयज्ञस्य श्रलेप्वेदयज्ञस्य | 1656. श्रडलिखित-विष्ण्‌-वशिढ्-दारोताः | पुचेण लाकाश्जयति पौवेणानन्त्यमभ्रुते । अथ पुचस्य पोषेण ब्रध्रस्याप्रोति पिष्टपम्‌ | AYA GAT | 1657. STATA: | , लाकानन्त्यं दिवः प्राप्तिः पुचपोचप्रपोचकैः । तस्मात्पूज्याः स्वियः सेव्या भत्तव्यासतु सुरसिताः I 1658. वणिः | अनन्ताः Aaa लाका age Beater श्रूयते, अप्रजाः ATTA" । १ दशेति पाठान्तरम्‌। 2 अस्छप्रेति पाठान्तरम्‌ |

१ अख्छब्रेति पाठान्तरम्‌| ४ सन्वह दूति पाठान्तरम्‌ |

५९२ विवादस्नाकरे (82)

BAM ATA: सन्तु भवन्तु श्रदनाः श्दनश्रौलाः राक्तसाः | नूनमयं महानपकारो येन रासो नाम गम्यत दूति तात्प्येम्‌ | wauragaa हिं महा च्विनाशर, तेनासाविष्धते | 1659. अन्यदप्यादह | प्रजाभिरपरेःखतत्वमस्यामित्यपि निगमो भवति | प्रजाभिः पुतैरग्टतमस्यां प्रा्रयाभिप्रायः । पूर्व्वोऽभिश्रापः शचुविषयः, उन्तरस्वा शोःखरूपः, श्रात्मविषय इति प्रका शकारः । 1660. तया | पौचोऽथ पुचिकापुचः श्रेयःप्राप्तिकरावुभो । छक्धपिण्डाम्बदाने च समो सम्यरिकल्यितो ॥ BTA सुतः कार्य्यो BSH ASH प्रयतः | पिण्डोदककियादेतोनामसंकौत्तनायः च ॥ काङ्कन्ति पितरः पुचान्नरकापातभोौरवः। गयां यास्यति यः कञ्चित्सोऽस्मान्‌ सन्तारयिष्यति ॥ THM गयाश्राद्गमिष्टापु्ते तथैव च । पालयिष्यति वाञ्खक्ये श्राद्धं दास्यति चान्वहम्‌ ॥ यथा जलं FIA तरन्मज्जनति मामवः | , तथा पिता कुपुचंण तमस्यन्धे निमज्जति ॥

इति विवादर्न्नाकरे पचररनिसक्तादितरङः।

१ नामसंकोत्तेनस्येति पाठान्तरम्‌| ९ पुलति पाठाम्तरम्‌ |

अघ निन्दितपुत्रो नाम sani fr TARTS: |

1660. तच Aq | अनियुक्ता सुतश्चेव पुचिण्याप्तश्च देवरात्‌ | उभौ तो नार्हतो भागं जारजातक-कामजौ ॥ श्रनियुक्रासुतो wand गुव्ननुज्ञातायां यं समुत्यादयति a उच्यते | भागं तेरिय्छश्या दि विभागम्‌ । एतच पिष्डदानादे- रष्येपलक्तणम्‌ । शएत्कान्वा इतकतेवोत्यन्नविषयमेतन्‌, श्रयिमनारद्‌- वचनानुसारात्‌ | 1661. तथा | नियुक्तायामपि पुमान्नाां जातोऽविधानतः | tare: पेटके क्ये पतितोत्पादितो fe a ॥ श्रविधानतो faatafafenualaraa | 1662. गौतमः | देवर वत्यामन्यजातमभागम्‌ | वन्तमानदेवरायामन्यजातमपल्यं न भागभागिति। 1663. नारदः। जाता ये त्वनियुक्तायामेकेन बहुभिस्तथा | अरि क्यभाजले स्वे बौजिनामेव ते सुताः ॥

१ रेनियच्छक्थ दि विषयमिति पाठान्तरम्‌ | ९्यद्ति पाठान्नरम्‌। 38

५९४ विवादरन्नाकरे (83)

See बौजिने पिण्डं माता चेच्छुल्कतो हृता ।

अशुल्कोपनताया्च' fraser वोदुरेव ते ॥

श्रनियुक्रायां after! अ्ररिक्थिभाजः Shen न लभन्ते | मादक्ेविकमातामहानां न wey भजन्ते दति तु प्रकाग्रकारः। किमविगरेध्ण पिष्डदानमित्यार? । ददुस्ते बोजिने पिण्डं माता =ेच्छुल्कतो इता ।

यदि स्तेचिणः wei aa car afin माता इता । श्रषएल्कोपनताया मित्यादि" युक्तम्‌ | 1664. Ua: पुनभूखेरिण्यधिकारे नारदः |

अपत्यसुत्याद्‌ यितुस्तासां* या शुल्कतो हता |

अशुल्कोपनतायान्तुः क्चेचिकस्यैव तत्फलम्‌ ॥ 1665. मनुः |

दौ तु यौः विवदेयातां erat जातौ स्तिया धने।

तयोयद्‌ यस्य foxy स्यात्स agate नेतरः ॥

श्रच स्तौ बेश्छा-पुनभ्ैखेरिणौतरेति- पारिजातः |

दति विवदरुन्नाकरे निन्द्तिपुचतरङ्कः |

१९ ग्ुन्कोपगतायाश्चेति पाटान्तरम्‌।

२ भजन्त दूति पाठान्तरम्‌|

? पिण्डद्‌मेनेत्यादति पाठान्तरम्‌ |

४ खग्रन्कोपगतायाभित्यादौति पाठान्तरम्‌ | ५ खपत्यमुत्पाद यद्धिस्तासामिति पाठान्तरम्‌ | $ अप्रन्कोपहतायान्तिति पाठाम्तरम्‌ |

© सुताविति पाठाकेरम्‌।

८ एवेति पाठान्तरम्‌;

अध्ापचरधनविभागो नाम चत्‌- रभौतितमस्तर ङः ।

1666. aa Aq: | संखितस्यानपत्यस्य सगोवात्तन्तुमाहरेत्‌ | त्र यदक्यजातं Mana प्रतिपादयेत्‌ ॥ श्रनपत्यस्य Baw wal सगोत्राहैवरसपिण्डयोरन्यतरस्मात्‌ श्रपत्यमुत्पाद्य तः श्टतखा मिखत्वोपलकतितष्टक्थजातं दधान खयमाददौतेति पारिजातः प्रकाग्रकारस्त राजेव सगोचदारा तमाहयर TH ददयाचेत्याद । फलतोऽच न कञिद्धिगेषः। 1667 ढद्धमनुः। अपुचा शयनं भक्तः पालयन्तौ व्रते सिता | पल्न्येव द्‌ दयात्तत्पिण्ड Aaa’ लमेत च ॥ श्रप॒चस्य दाद श्विधपुरशुन्यस्य | ad विधवानियमे | 1668. seat: | BATA स्मृतितन्त्रे च लाकाचारे च ATH: | WTS समृता जाया पुण्यापुरखयफले समा | यस्य नोपरता भार्य्या Zeta तस्य जौवति | जी वत्य्शरौरेऽथं कथमन्यः समाप्रयात्‌ |

१ we <fa पाठन्तरम्‌। ₹ तमाक्त्येति पाठान्तरम्‌| > छक्छमं शमिति पाठान्तरम्‌ |

५९६ विब्रादस्न्नाकरे (84)

सकुलयैर्वि्यमानैस्तु पिठमादसनादिभिः । , असुतस्य' प्रमौतस्य Tat तद्वागदारिणौ ॥ पूवव nla fires ते भत्तरि तद्धनम्‌ | विन्देत्यतित्रता नारो धम्मे रष सनातनः | जङ्गमं स्थावरं हेम VAM रथाम्बरम्‌ | आदाय दापयेच्छराद्ं मासषाणएमासिकादिकम्‌ | पिदव्यगुरुदौहिवान्‌ भर्तुः खसौयमातुलान्‌ | पूजयेत्कव्यपूत्ताभ्यां द्धाऽनाथातिथोन्‌ स्ियः ॥

के चित्याः पाव्वेणमप्या इस्तन्निषेधायर श्राद्भानि' परिगणयति मासषाणएमासिकादिकमिति, wa मासण्ब्देन दादग्रमासिका- wai । षाणमा सिकग्ब्देन दे ऊनषाण्मासिके । आदिशब्देन एकादशसपिण्डनपरत्यन्द कन्तेयक्तया श्राद्धानि waa | Bat नान्य- कुर्यात्‌, Waar वचनान्तरेरेव एतेषां श्राद्धानां सिद्धनादचन- मिदमनथेकं arfefa तथा दापयेदिति ara एच्‌, रामो राञ्यमकारयदि तिवत्‌ । पतित्रता साध्वौ |

BIA मनुरौकायां पतित्रताग्रब्दं qe विवचन्नलु- मरणन्तवात्पा तिव्रत्यस्य दापयेदिति पाराथ्येमेवाह । एवञ्च पति- ब्रतालेतरगणसम्पन्नानामप्यधिकारो, न स्यादिति बहवो नाद्रियन्त | एवमपुत्रधने विद्यमानायां साघ्यां भार्यायां तस्या श्रधिकारः |

१ अटचम्येति पाठान्तरम्‌|

२ पू्वप्रणौतेति पाठान्तरम्‌ |

› त्रिषधाथसिति पाठान्रम्‌।

४ ag fafegarfeyaareratia पाठान्तरम्‌|

4 पतिव्रतालतर्गुणसम्प्णानामप्यधिकार दूति पाठम्तरन्‌।

(84) चअपुचवधनविभागतरङ्कः | ५९७

तदभावे तु विद्यमानाया दुडहितुरधिकार- 1669. FATS ATT: | पुचाभावे तु दूहिता तुल्यसन्तानद शनात्‌ । पुरश्च दुहिता चोभे पितुः सन्तानकारिके ॥ 1670. मनुः |

यथेवात्मा तथा पुचः YSU दुहिता समा | तस्यामात्मनि जौवन्त्यां कथमन्यो इरेद्वनम्‌' । 1671. अच Ceara | अङ्गद ङ्गात्सम्भवति पतवदुहिता नृणाम्‌ | "तस्याः पिदृधनन्वन्यः कथं wala मानवः ॥ सदश सदशेनोढा साध्वौ शुश्रुषे रता | aaa वा Faw पितुधनहरौ तु सा i 1672. अथ eat: | wearga faving तनयस्य सतस्य च । ` माता WMT ज्ञेया साता वा तदनुज्ञया ॥ तदनुज्ञया मतुरनज्ञया |

1673. : तच्र aq |

अनपत्यस्य पुचस्य माता दायाद्यमाप्रुयात्‌ । areata च इत्तायां पितुर्माता ₹इरेनम्‌ ॥

eee ee = ee ---- rs

१ धनं wifefa पाठान्तरम्‌) ₹ तस्यामिति क्रचित्‌ पाठटाकरम्‌ |

yes विवादर्न्नाकरे (84)

श्रनपत्यलमच qarenfeqed विवकितम्‌ । पितामन्मधिकारः पिदभादसपिष्डाभावे zee: | मातुरभावे? पित्रादोनामधिकारख सिततात्‌ । दायाद्यं दायादयाद्यण्टक्यम्‌ | 1674. गोतमः

अ्रसंस्टष्ट्विभागः प्रेतानां ज्येष्ठस्य |

असंखष्टानां विभक्तानां भरातुणां मध्ये योऽनपत्यः प्रेति, तस्य भागो ययष्ठयेव भवतौत्यथः। एतदपि पन्नौमाता पि्रसच्त्र बोद्धव्यम्‌ | 1675. मनुः |

पिता दरेदपुचस्य छक्यं मातर खव वा |

चथाणामुदकं ari fay पिण्डः प्रवर्तते ।

चतुथः सम्प्रदातैषां पञ्चमो नोपपद्यते ॥

अनन्तरः सपिण्डाद्यस्तस्य तस्य धनं भवेत्‌ |

अत By सकुल्यः स्यादाचायः fry रव वा |

श्रपुचस्य मुख्यामुख्यपु चश्न्यस्य, sant: सन्निहितः, wa- मपु च्य, सकुल्योऽ च Baratza: | 1676. watafa: |

अपुचस्य म्रातृगामि द्रव्यं तदभावे मातापितरो लभेताम्‌। Val ASAT सगोचशिष्यसब्रह्मचारिणः।

ames a ne eee.

१ माभावे दूति पाठान्तरम्‌| > अमद्ष्टोति पाटाग्रम्‌।

(84) च्पपुचधनविभागतरङ्कः। Wee

set पतित्रतालान्यखन्य विधवा कन्तेव्यनियमवतो, न तु सब्बे तत्कत्तैयवतो, तस्या भरा चपेक्या पतिच्छक्ग्रहणे मुख्यत्ात्‌। नापि व्यभिचारिणौ, तस्था निर्वास्यतात्‌ | सब्रह्मचाय्यैच सदाध्यायौ | यच्च? भरणच्चास्य sata स्तोणामाजौ वितच्यात्‌ | रन्ति wat भ्तशेदा च्छिन्द्रितरासु च ॥ दूति भरणमाचं agate तदेधव्य्रता दिर हितायभिचारिणौमाच- विषयम्‌? । यत्त॒ याज्ञवल्क्येन, पितरौ भ्रातरस्तयेति भ्रादसद्धावे पि्ो- रेवाधिकरार उक्तः, स यपिटपितामदाद्यज्नितघधनविषयः। यञ्च पिदद्रवया विरोधेनाज्जितं, तत्पित्रोः agra भातुणामेव |

1677. देवलः। ततो दायमपुचस्य विभजेरन्‌" सहोदराः | तुल्या दुहितरो वापि धियमाणः पिताऽपि वा ॥ सवणा भातरो माता भाग्या चेति" यथाक्रमम्‌ | ` रषामभावे Daly: कुल्यानां सहवासिनः ॥

तुल्याः सोदय्याः | पिता भियमाणः ससमृश्चेति ae: । अच इलायुधेन यथाक्रमं ययायान्ञवल्क्या दिक्रममिति विरोधमाशद्ख

------- जः

१ afwfa पाठानरम्‌।

2 तदिति पाठान्तरम्‌|

३ वैधगयत्रतादिवदिभूनव्यभिचारिष्टौमाज्रविषयमिति पाठान्तरम्‌ | ४ भजेरस्विति पाठान्तरम्‌ |

४ भार्यां मानता चतोति पाठाखरम्‌ |

६०० विवादगर्न्ञाकरे (84)

परिइतम्‌, श्ररेदं॑शरास्वतत्वमित्युपक्रम्य लिखितश्च पत्नौमारण्व ओजियपय्धन्तस्या पुचन्राद्मणधनेः राजपय्येन्तस्या gq ्ाब्राह्मएधने- ऽधिकारित्वम्‌ |

एतद्भनाच्च शह लिखितवचनेऽपि व्यवहित*कन्यना काति देवलवचने श्रलभक्रमे याज्ञवल्कय विष्णुकः क्रमोऽन्वेलोति दैवलवचन- लिखनानन्तरं याज्ञवल्कय विष्णवचने ` लिखितवतः कल्यतरकार- स्याभिप्रतम्‌ |

वस्तुतस्तु पैढोनसिवाक्येः श्रपुवस्य प्रमोतस्य भ्राठगामि za- fafa पिदटपितामहाद्यजितधनेतर धने, तदभावे माता पितर वित्यपि। श्रन्यत्र खण्डे क्रमादश्रनमेवेति न विरोधः |

1678. याननवल्क्यः।

val दुहितर श्रैव पितरौ म्रातरस्तथा |

तत्सुतो गोचजो बन्धुः शिष्यः सब्रह्मचारिणः |

रषामभावे AA धनभागुत्तरोत्तरः |

खर्यातस्य द्यपुचस्य सव्ववणे्रयं विधिः ॥

एषां पन्नौदुहिटजननोजनकभराटततसृतगो चजबन्धेशिष्यसब्रह्म- चारिणां yas gam श्रभावे घनभागत्तरोत्तरो भवतौत्य्ः | पतौ चातरोत्तमगुणा विवच्िता । श्रपु्लमतर पौञप्रण्शूल्यलमपि faafaafafa प्रकाशकारेण द्यो तितम्‌ | युक्तग्रावा रिकलात्‌ |

-~"~~--~~- ----~--~----- EP भ

१ शाक्त्रसित्युपक्रम्य्ति पाठान्तरम्‌ |

९ पय्येन्नमपुजत्रा्षधने दृति पाठान्तरम्‌ | > कुल्या दति पाठान्तरम्‌ |

४ व्यवस्थितेति पाठान्तरम्‌|

a वचने ca पाठाकरम्‌।

(84) अपुच्रघनविभागतरङ्कः | ६०१

यद्यपि पितराविति समुचितनिरदेगरन समुच्धिताधिकार ara. ततो भातिः । तथापि भाय्यासुतविंहोनस्य तनयस्य aa च । माता क्यदरो शेयेति पिटनेरपेच्छेेव भार्व्यासुताभावे मातुरधिकारबोधनान्माच_ भावे पि्रधिकारबोधनमनेनेति | 1679 विषा अपुचस्य धनं पल्न्यभिगामि, तद्भावे aftea- गामि, तदभावे माठ्गामि, तदभावे faanhr तद्भावे भ्राठ्गामि, तदभावे म्रादृपुचगामि, तदभावे बन्धुगामि, तदभावे सकुल्यगामि, तदभावे wer- ध्यायिगामि, तदभावे ब्राह्मणधनवजं राजगामि , Tats सपिण्डः, सकुच्यः, सगो दूति मिश्राः | 1680. दु दिषटदौहिवानन्तरं averfa: | तद्भावे TALE मरादरपुचाः सनाभयः | सकुल्या बान्धवाः शिष्याः wha धनार्हकाः ॥ सतोऽनपत्यभायश्रेद भाठ्पिहमाट्कः | सव्व सपिर्डास्तदायं विभजेरन्‌ यथांशतः ॥ समुत्पन्नाद्नादद्ं Ate सखथापयेत्पथक | मास-षाएमासिके are वाधिके वा प्रयन्नतः॥ बहवो ज्ञातयो यच सकुल्या बान्धवास्तथा | यो चयासन्रतरलेषां सोऽनपत्यधनं हरेत्‌ |

~~ ˆ ~~~ --- -------- ~~~

१ भवतोति पाठान्तरम्‌| र समा इति पाठामरम्‌।

६०२ विवादरुन्नाकरे (84)

मासषाणएमा सिके cartel निमिन्तसप्तमो | 1681. अनपव्यमुदिश्यापस्तम्बः |

पुचाभावे प्रत्यासन्नः सपिण्डस्तदभावे आचाये- MMA अन्तेवासौ, कत्वा ay चोपयोजयेत्त- efeat वा । 1682. बोधायनः

प्रपितामहः पितामहः पिता खयं सोदय्या भातरः सवर्णणयाः पुचः Wa: प्रपोच एतानविभक्तदायाद्‌ान्‌' सपिण्डानाचश्षते विभक्तदायादान्‌ सकुल्याना चक्षते | असत्छद्गनेषुः तद्भामौ wal भवति? सपिण्डाभावे सकृल्यस्तदभावेऽप्याचार्य्योऽन्तेवासौ, ङत्विग्वा eta, तदभावे राजा |

दयश्च परिभाषा द्‌ायविषया नलगोचादिविषया* aa समान- पिण्डाः सपिण्डाः, तेन विभक्रदरायादरा afa सपिण्डाः, ते च विभक्रदायादा श्रवासपिष्डाः। श्रङ्गजेष्वोरसादिषु, तद्रामौ सपिण्डादिगामो | 1683 ATT |

अभावे तु दुहितृणां सकुल्या बान्धवास्तथा ।

ततः सजात्या, सव्वेषामभावे राजगामि तत्‌ ॥

~~ ^~ "~~ ~ -- --~--- ee te

१ तानविभक्तदायादानिति पाठान्तरम्‌।

२ weapafata पाठान्तरम्‌,

> भवतोतोति पाठान्नरम्‌।

४ नचाशौचादिविषयेति पाठामरम्‌ |

५ तत्छजात्याद्धेति पाठान्तरम्‌ | सातिरिति पाठामरम्‌।

न net arent

(84) च्यपुचदघनविभागतरङ्कः | Cog

WHT ब्राह्मणात्किन्तु" राजा धम्मैपरायणः | तत्स्वौां जौवनं दद्यादेष दायविधिः waa: agar: पिटव्यपुचादयः, सजात्या एकजातौयाः, किन्तु तदित्यादि निद्धंनत्राद्यणएष्लौ विषयम्‌ | 1684. ` मनः। सव्वेषामप्यभावे तु ब्राह्मणा वभा गिनः | चैविद्याः शुचयो दान्तास्तथा धर्म्मो न हीयते | Bera ब्राह्मणधनं राज्ञा नित्यमिति स्थितिः, इतरेषान्तु वर्णानां सर्व्वाभावे इरेन्नपः | सव्यचाद्‌ायकं राजा हरेद्‌ ब्रह्मस्ठवज्नितम्‌ | अद्‌ायकञ्च ब्रह्मस्वं ओ्रोचियेभ्यः प्रदापयेत्‌ ॥ AZAR दायादशन्यम्‌ | 1685. बोधायनः | ब्रह्मस्वं FAT हन्या देकाकिनं विषम्‌ | - तस्माद्राजा ब्राह्मणस्वं नाददौत कथञ्चन ॥ परमं wafed यद्राद्यणसखमिति |

1686. Swagia: |

येऽपुचाः छचविटश्रद्राः watarafaaferan: | तेषां धनं इरेद्राजा सववेस्याधिपतिरिं सः |

१ ब्राह्मशधनादि्ति पाठान्तरम्‌|

६०४ विबादस्न्ाकरे (84)

1687. agfafeat | ufcesrfa वा ओ्रओोचियद्रव्यं न राजगामि, न eta रान्ना देवत्राह्यणसंस्थितम्‌'। सनिक्षेपोपनिधिक्रमा- गतं न बालस््रौधनानि। रवं द्याह- न हाय्य स्लौधनं रान्ना तथा बालधनानि च । नार्याः षडागमं वित्तं बालानां पैठृकंः धनम्‌ | परिषद्राह्मणाः | उपनिधिनिचेपविगेषः । पारिजाते क्रमागतं पिदपरम्यरया श्रागतम्‌ | षडागममध्यग्न्या दिषडागमलमम्‌ | 1688. aq: |

बालदायागतं रिक्थं तावद्राजाऽनुपालयेत्‌ | यावत्स स्यात्समाटत्तो यावद्राऽतौतश्रे शवः ॥ बालदावागतं बाला मिकमनुपालयेद्‌ायारेभ्यो रचयेत्‌? |

1689. विषाः | बालानाथस्वोधनानि राजा परिपालयेत्‌ | 1690. श्रङ्धलिखितो |

रक्षद्राजा बालानां धनान्यप्राप्तव्यवहाराणां ओचियवौरपल्लोनां प्रहौणसवामिकानि राजगामौनि भवन्ति |

श्रोचियवोरपन्नौनां रोचये AT प्रोषितेऽपगते वा तत्पन्नौनाम्‌ |

. [भभ भ नक

१ सुभ्रितमिति पाठान्तरम्‌| ९ पि्टकभिति पाठान्तरम्‌| ? रचेदिति पाठाकरम्‌।

(84) अएच्घनविभागवरङ्कः। ६०४

1691. पचाधिकारे बोधायनः | तेषामप्रा्तव्यवदहाराणां सोपचयानंश्णन्‌ BTA निदध्यादाव्यवदहार प्रापणात्‌ |

सोपचयान्‌ सटृद्धिकान्‌ सुगुप्रान्‌ः सुर चितान्‌ । ave श्रभि- विधो, तेन सप्नदश्वर्षातराक्‌ |

1692. कात्यायनः। प्रोषित्स्यतु यो भागो रक्षेयुः सव्व wa तम्‌ । बालपुतै Ba क्यं रस्यं तत्तन्तु बन्धुभिः | पोगण्डाः* परतस्तन्तु विभजेरन्‌ यथां शतः | बालपुतरे बालः Gat यश्य afea, पोगण्डोऽतिबालो व्यवहारा- नभिन्ञः | 1693. विष्णः | यश्वांश्हरः स पिण्डदायौ | 1694. wafa: | ` यो धनमाददौत, स तस्मे are कुर्य्यात्‌, frwesa चिपुरुष दद्यात्‌+ | wa आदभगन्देन प्रोषितेकोदिष्टान्यच्यन्ते इति प्रका श्रकारः ।

. १ खनिगुप्नानिति पाठाक्रम्‌। ९ खनिगुप्तानिति पाठान्नरम्‌। ३ रक्ितयन्त्‌ बन्धभिरिति पाठान्तरम्‌) ४ dae दूति पाठान्तरम्‌| ५ सपिषण्डलिपुरुषं कुर्य्यादिति, पिष्डचिपुरषं कुर्य्यादिति च पाठान्तरम्‌ |

६०६ विवादरनाकरे (84)

1695. स्पतिः | भाता वा भादृपुचो वा सपिण्डः fuer णव वा | सदपिण्डक्रियां छत्वा कुर्ग्यादभ्यदयं ततः ॥ 1696. ate: | qa: पिरवित्तालाभेऽपि पिण्डं दद्यात्‌ । 1697. अथ fray: | वानप्रस्यधनमाचार्य्यो Bataan वा।

1698. या्वल्काः |

STAD Walaa aT CUT SAAT TA:

क्रमेणचायगयसच्छिष्यधम्मेभावेकलतौ धिनः ॥

करमेण प्रतिलोमक्रमेण, तेन ब्रह्मचारिणो नेटिकस्य धनमाचार्ो wala, यतेधनं सच्छिग्योऽध्यात््मशास््रश्रवणधारणतदर्थानुष्टान- दक्तः। वानप्र्धनं धष्मेभरातेकतोर्यो wera, ध्माता भरादतेन प्रतिपन्नः, एकत्य एकाभ्रमौ । यद्येवं नाञ्रमानन्तर! इति वशिष्ठवचनेन विरोधः, तथापि यथाकथञ्चिद्धनव्वमादाय समाधय मिदम्‌ |

इति विवादरुन्नाकरे अपचदधनविभागतग्ङ्कः |

मायया

weer ~ ~ ~ ~न =

१९ सोज्राथ्मान्तर दृति पाठान्तरम्‌ ात्रमान्तरगतत्य वानप्र्यारेधंनवच्छं want fa भावः।

अघ संसुष्टिविभागो नाम पञ्चा- नो तितमस्तर ङः ।

1699. तच Aq | विभक्ताः सदजौवन्तो विभजेयुः पुनर्यदि | समस्तच विभागः asst तच न विद्यते ॥ सहजोवन्तः deer जोवन्तः, समस्तत्र विभागो व्येष्टोद्धारा- दिकंर न स्यादित्ययैः | 1700. तथा | येषां ज्येष्ठः कनिष्ठो वा दोयेतां शप्रदानतः | खियेताऽन्यतरो वापि तस्य भागो न लुप्यते ॥ VTA ्रातृणं मध्ये यदि कञ्चित्मव्रज्यादिना aa faaa वा, तदा तस्य भागो न लुते | 1701. कस्त तं welaifeaa are | सोदय्यौ विभजेरंस्तं समेत्य सहिताः समम्‌ । भातरोये च deer भगिन्यश्च सनाभयः | सोदर्यां भरातर दत्य्यः२ । तेन asada मध्ये dese: सोद्रलसंृ्टलष्टपोभयप्रयोजक विगेषणवन्तस्तमंभं गह्लौयुरित्यथेः | भगिन्यश्च सनाभयः, सनाभयः सोदराः तास्ाप्रदत्ताः | प्रदत्ताः पूनः पतिगोचमासादयन्नौति प्रकाशः |

१ wey दति पाठटान्नरम्‌। २ च्यष्टोक्रोत्कर्षादिकमिति ्यषटोत्कर्षादिकमिति च पाठान्तरम्‌ | 8 इयय इति पाठान्तरम्‌ । '

~~~ ----~-~ “~ ~ mete a Ay ee .^___

६०८ विवादरन्नाक्षरे (86)

1702. arafla: | संखष्टौ यौ पुनः War तौ परस्परभागिनौ । 1703. तथा |

विभक्ता मातरो ये तु सम्परौत्येकच संस्थिताः | पुनर्विभागकरणे ज्येष्ठं तेषां न विद्यते | कद्‌7चिद्वा Walaa Wael कथञ्चन | न लप्यते तस्य भागः सोदरस्य विधौयते | या तस्य भगिनौ सा तु ततो शं लब्यमहति | अनपत्यस्य धर्मममरोऽयमभाग्यापिठकस्य च | संखष्टानान्तु यः किदिद्याशोर्ख्यादि नाधिकम्‌ | धनं प्राप्रोति तचास्य द्यंशः शेषाः समांशिनः | विद्या शोर््यादिना श्रसाधारण्प्रयो जकरूपवदन्येन |

1704. ALT |

संखष्टानान्तु यो भागस्तेषामेव स इष्यते | अतोऽन्यथा शएभाजस्तुः faa जेितरानियात्‌ ॥

श्रतोऽन्यया संटष्टिनामभावे, निर्वोजेषु सन्तानर हितेषु, दतरा- TAMAR Ga feat भाग CART | प्रकाशकारस्तु श्रतोऽन्यथा पुचवच््ेऽपि a एवां प्रभाजः। निर्वौजिषु सन्तान्रहितेषु aaa भाग दयाद्रच्छदित्याइ। पारिजाते तु श्रतोऽन्यथा श्रनंश्भाज दूति पठितं, तत्त बङ्कगन्थविसंवादात्यक्रम्‌ |

रा 9-3-०५ ~ ~ ० ~ ~~~ ~ ~~ ---~- ~ = ~~~. ene ~~

१ तत्रेति पाठान्तरम्‌| > अशभाजः पुचादो नित्यथेः।

(85) संदटष्टिविभागतरङ्ः | ६०९

1705. WE | भातुंणामप्रजाः tarenfatafara' वा । विभजेरन्धनंर तस्य sore स्लोधनं विना ॥ भरणच्वास्य कुव्वोरन्‌ स्ोणामाजौवनशूयात्‌? |. Taft शय्यां भर्तश्चेदाच्छन्युरितरासु तत्‌" ॥ या ae दहिता तस्याः पिचंशे भरणे मतः | Waa wate परतो विश्टयात्पतिः ॥

स्तियोऽत् वेधययत्रतादिरहितायभिचारिः। श्रभार्ययापिटढ- कंस्य चेत्यत्र भार्ययांशब्टो वेधव्यत्रता दिसदह्िताव्यभिचारिणोपरः | पारिजाते तु स्ियोऽतर सवणा xen । तेन तन्मते भार्याशब्दः ूव्वेसवणभार्व्यापर दति wad दतरासु शय्थामरचन्तोषु | आसंसार दिवा इमभिव्याप्य तावन्तं भागं tera विवाहस्य निष्पत्तिरिति कलपतर: |

1706. यात्लवस्त्कयः | defer संखष्टौ सोदरस्य तु सोदरः | ICUS ta जातस्य च शतस्य च ॥

‘defeat Waa तु घनं Gast रेत्‌ नलश्रहरः सोदरस्य तु सोदरः | सोदरासोदरसंखगं सोदर एव गलोया दित्यः |

१ रबरनेतेति पाठान्तरम्‌ | ९ समर्भिति पाठान्तरम्‌ | १ सोणामाजोवितच्यादिति पाठान्तरम्‌| ४ चति पाठान्तरम्‌ | ५ दद्याद परेषां णमिति पाठान्तरम्‌ | ९ आश्हरो भवेदिति पाठान्तरम्‌ | 39

९१९० | विवादश्न्नाकरे (86)

ददानो सोदरस्यासंश्षटस्य वेमाज्ेयस्य dee agra संष्टिनि wa यद्भवति तदाह | |

1707. या्ञवर्क्यः |

THC TA ANAT धनं' TW ।

ATE चादद्यात्संसष्टो नान्यमाठृजः ॥

areal wat ₹हरेदसंष््टो ति? श्नोकच्छेदः । श्रनेनान्वय- व्यतिरेकतोऽन्योदय्यैसंरटिवं* धनहरणकारणमभित्युक्त" न तु संखष्टौति परेणापि सम्बध्यते तेन संश्ष्यपि धनमाददौत, कोऽसावित्या- काङ्कायासुक्तं, deze: एकग्रक्रश्नोणितखम्भवः सोदर दति यावत्‌, श्रनेन चासंश्ष्टस्यापि wae सोदरत्मपि हेतुरुक्रः । तेनो- भयोरेव WATTS AT TANT धनग्रा इकलत्वमुक्रम्‌ ।

यस्तु कन्यतरौ नान्योदय्यधनं ₹रे दिति पाठस्तत्रापि ख wares! waza धनं waged तेन wate defeat धन- मन्योदय्येः deer न इरे दिव्यः | wa तु अन्योदय्यस्ह desl नान्यो दय्येधनं- हरेदिति <खजुमेवायमनुमन्यन्ते ।

नक ~~~ ~~ te ~~ ---~--~-~ ~~~ ~~

१ नान्योदयग्येधनभिति पाठान्तरम्‌ |

२ नान्योदग्यधनमिति पाठान्तरम्‌ |

> इरेत्पष्टष्टोति पाठान्तरम्‌ |

४ खन्योदय्येस्यासंद्ट्टिलमिति पाटान्तरम्‌ |

५ नांशकार ण्भित्यक्रमिति पाठान्तरम्‌।

९ पाठो ग्यते ममल्लभूतयान्नवन्कामिताचरापारिजातप्रकाण्डलायधेष नान्यो- ag धनं इरेदिति पाटदशनात्तदन्‌सारिव्यष्ट्यादभेनाच्र लिपिप्रमाद्‌ दति विवक्षितः aya अन्योदय्यधनं इरेदिति gets स wary टूति पाठान्तरम्‌ |

© खपंख्षटोति पाठान्तरम्‌।

८ नान्योदय्येस्य धनमिति waranty |

९ बाक्धमेवानुमन्यन्ते ति पाठाकरम्‌।

(85) संदद्धिविभागतरङकः । ERR

1708. RATA: | संखृष्टानान्तु AAT: एथकृस्थानां परथकृस्थिताः । Maras Wet Far निरबोजाऽन्योन्यभागिनः ॥ weer Barat GET श्रशदराः, एयकूस्थानां शतानां gaqreaat श्रंश्डरा जेयाः, श्रभावे भार्ययाद्यभावे । निर्गोजा- न्योन्यभागिन दूति इन्दसमासः | 1709. awafa: | विभक्तो यः पुनः frat भावा वेकच' संस्थितः | पितृव्येनाथवा wlan सतु dee उच्यते ॥ श्रनास्थायां वाकारः, तेन faeasarafrat हतविभागः-

एकचयथ्यितः dee: सव्वेलोके परिग्टहोतो लभ्यते । wari तु वचनबलेन नियम एवाचेत्यक्तम्‌ |

इति विवादरुनाकरे संरटट्िविभागतरङ्कः |

a = (क Cas ~ नम = न ~ ~

ॐ = १ चंकच्रति पाठान्तरम्‌ |

ay विभागनिणंयो नाम wen fa- तमस्तर ङः | 1710. तच नार्द्‌ः|

विभागधम्भेसन्देहे दायादानां विनिणेयः | ज्ञातिमिभभागलेस्येन प्रथक्का यथप्रवत्तंनात्‌ ॥ भातणामविभक्तानामेको VA VATA | विभागे सति धर्म्मोऽयं' भवेत्तेषां एथक्‌ प्रथक्‌ ॥ दानग्रदणपश्चन्नग्रन्नचपरिग्रहाः |

विभक्तानां पथग्न्नेयाः पाकधम्मागमक्रियाः? ॥ ata प्रातिभाव्यश्च दानं ग्रहणमेव वा | विभक्ता भातरः कुर्या विभक्ताः परस्परम्‌ ॥ येषामेताः? क्रिया लेके प्रवत्तन्ते ख्छक्यतः' | विभक्तानवगच्छेयुलेख्यमप्यन्तरेण तान्‌ ॥

विभागरूपो wat: विभागधष्मः, तस्य संश्रये जातो न वेत्याकारे दायादानां ज्ञातिभिः निण्यः कत्ते: । भागलेख्यं विभागच्ञा पकं लेख्य, प्रयक्घाय्यप्रवत्तनात्‌ एथगायव्यया दि काय्थप्रत्तिदगनात्‌ | wal वेश्वदेवादिज्रियाकलापः ¦ श्रागमोऽ्थपरात्नि; seem, श्रनन्यथा सिद्धो तात्यय्येम्‌ |

a ee ee - ~ ` eer a rR CRN -- ~ -------------~ --- ee

१ धम्म्ाऽहोति पाान्तरम्‌। . २ पाकधर््मागमव्यया इति पाठान्तरम्‌ |

द येषामर्था दति पाठान्तरम्‌ |

४ प्रवजेन्तऽथ ऋव्थिनाभिति greece, -

५ waar खमिडधाचिति पाठाकरम्‌।

(86) | विभागनिशेयतरङः | EUR

1711. याज्ञवल्क्यः | विभागनिहृवे ज्ञातिबन्धुसाख्यभिलेखितैः। विभागभावना ज्ञेया दक्षश्च योतकेः ॥ aaa: sega: यु मिश्रण दूति धालनुसारात्‌ | 1712. तथा | wiqurag दम्पत्योः पितुः पुचस्य चैव हि । प्रातिभाव्यणं साश्यमविभक्तं न तुः स्परत्‌ | परस्परमिति me: | यद्यपि जायापत्थोर्विभागो न विद्यते careers: तयापि “ यदि कुरय्यात्छमानंशान्‌ पल्यः कार्य्याः समां- शिका: ” दूति वचनाद्या ज्ञवल्वयेन पल्या fa’ खामिना सह क्तापि विभागो बोधित दति, तदभिप्रायेण दम्पत्यो रिति याज्ञवल्क्यवचनं नेतव्यमित्यविरोधः । 1713. zrufa: | पृथगायव्ययधनाः FATS परस्परम्‌ | बशणिक्यथञ्च ये Hater विभक्ताः परस्परम्‌ । , परस्यरं साहित्यं विना श्रन्योन्यनेर पेच्ेणेति यावत्‌ । प्रथगाय- aqua इति एयकूपदसुत्तरचा पि सम्बध्यते |

दति विवादरलाकरे विभागनिशेयतरङ्कः।

१ ग्टदकेत्रैरयौतक्रैरिति पठे खगौतकेः शथगभूतेरित्यथौ यज्यते, यौतकैः एथ तेरिति प्रमादकतोऽथे दति प्रतिभाति यभातोभिन्रणाथेलादिति सुधौभिर्भायम्‌ |

२ अविभक्तेनेलिति पाठाम्तरम्‌ |

₹ भरर्य्यापत्योरिति पाठान्तरम्‌ |

४ याया पोति तस्था खपोति च पाठान्तरम्‌ |

अथ विभक्तवात्यं नाम सप्तागोति- तमस्तर ङ्‌ | 1714. तच oe | यद्येकजाता बहवः VARTA: TAA: | TAR’ कम्मेगुणोपेता न Analy’ सङ्गताः | एकजातलं बहतश्चा विवक्ितम्‌२ । seat: firafraaer- यज्ञादियुक्राः | gafger: ए्यक्कुसौदा दिढत्तिमन्तः । एयक्षमगणो-

पेताः UGTA दियुक्राः । न Vey सङ्गताः न चेदछ्भूयकारिण इत्ययः |

1715. TAR फलमाह | सखभागान्यदि ते दद्युविक्रौणौयुरथापि वा । FACIE तत्सव्वमौश्स्ते खधनस्य वै ॥ अच वाक्यान्तरपरामर्षात्छव्वेपदं सङ्ोच्यम्‌ | सङ्ोचकानि च

दन्ताप्रदानिकप्रकरणस्थरृहस्पत्या दिबडवाक्यानि" विभक्ता श्रविभक्रा aanaifa तचेवानुसन्धेयानि |

------ -- --- -- ~~ ne ree ----------*-*~ ~ ~-- ~ ---~ i ~~~ = ----- क

१ सम्थगिति पाठान्तरम्‌| २ कार्येष्विति पाठानरम्‌। ३ रुकवोय्यंजा तत्वं विवचितमिति पाठाकरम्‌। ४ ऋविवाक्छानोति पाठाकरम्‌।

(87) विभक्तकद्यतरङ्कः | ९९५ 1716. ङहस्परतिः | येनां शे यादृशे भुक्तस्तस्य तन्न विचालयेत्‌ | सखेच्छाक्तविभागो यः पुनरेव विसंवदेत्‌ | BURST SA स्थाप्यः शसनो योऽनुबन्धक्छत्‌ ॥

खेच्छाङतविभागेन येनांशो यादृशो yaaa स एव भागः, न तु विचालयेदिति qaitgn खेच्छारूतविभाग दत्यादिनानु- बन्धषृदित्यन्तेन ।

इति विवादरन्नाकरे विभक्तललव्यतर ङः |

अथ द्यतसमाहूयो नामाष्टाशौति- THATS | 1717. तच्र AES | अवन्धश्ला काद्यैदे वनं जिद्यकारितम्‌ | पणक्रौड़ा वयोभिश्च पद्‌ दूतसमाद्वयः ॥ श्रत्ताः२ पाश्रकाः, बन्धाश्चम्रेपटिकाः, Water’? दन्तादिषरिता-

य॒तुरखा देवनविगेषात्मिकाः । श्रादयग्रब्देन चतुरङ्गा दिसाधनानां करित्रगादौनां ग्रहणम्‌ । अकचबन्धश्रलाकाद*देवनं दयूते वयोभिश्च

पणक्रोडा समाहृयः। वयःगरब्दः पकचिवाचौ प्राष्यन्तर- मण्यपलच्षयति | 1718. अत्रेव मनुः | अप्राणिभिय क्रियते तल्लोके यतुच्यते । प्राणिभिः कियते यस्तु स fasta: समाद्वयः | 1719. ceata: |

अन्योन्यं परिण्दौताः पर्िमेषण्रगादयः। प्रहरन्ते HAUTE वदन्ति समाह्वयम्‌ ॥

१ अच्तवद्धिः णएलाकादोरिति अचत्रप्रण्लाकादोरिति च पाटान्तरम्‌। ₹ भमाहयभिति पाठान्तरम्‌ | RWS पाशकः, बन्धखश्मेपष्टिका, wera: दन्नादिघटिता aqua 2aa- fara faatta पाठान्तरम्‌| ४ Vqewerar दूति पाठान्तरम्‌। [2 ५ अर्वद्भिः णलाकादयरिति पाठान्तरम्‌ |

(88) GAAATHAATG: | ९१७

| 1720. aq | ad समाद्यश्चेव राजा राप्रादिवासयेत्‌ । राष्रान्तकरणावेतो दो देष्यौ' परथिवीौग्डताम्‌ ॥ प्रकाशमेतत्तास्कय्ये यदेवनसमाद्यौ | तयोनित्यं प्रतौघाते गटपति्यनवान्भवेत्‌ | द्यूतं समाह्वयश्चेव यः कुर्याद्यश्च कारयेत्‌ | तान्सव्वान्धातयेद्राजा श्रूद्रंश्च दिजलिङ्किनिः ॥ दयूतमेतत्पुराकल्पे दृष्टं वे विकृतं महत्‌ | तस्माद्युतं न सेवेत हास्याथमपि वृद्धिमान्‌ ॥ प्रच्छन्नं वा प्रकाशं वा तन्निषेवेत यो नरः तस्य दण्डविकल्पः स्या द्यथेष्टं ृपतेस्तथा ॥ द्डविकन्पो दण्डप्रकारः | यथेष्टं नुपतेनपतेरिच्छानुसारेण |

1721. काद्यायनः। ad नैव तु सेवेत क्रोधलाभविवद्गनम्‌ । असाधुजननं करूरं नराणां द्रव्यनाशनम्‌ | wa द्यतात्कलियस्मादिषं सपसुखादिव | तस्माद्राजा ' निवत्तेत विषये व्यसनं हि तत्‌ | वत्तेत चेत्प्रकाशन्तु दारावस्थिततोर णम्‌ । असम्मोहाथेमा्याणां कारयेत्तत्करप्रदम्‌ ॥ `

१ दोषौ ताविति पाठाम्तरम्‌। २ वैरकरभिति पाठाम्तरम्‌।

६१८ विवादरन्नाकरे (88)

1722. zeata: | aa fafag मनुना सत्यशोचधनापहम्‌ । तत्प्रवर्तितमन्येश्च राजभागसमन्वितम्‌ ॥ सभिकाधिषठितं काय्य तस्करज्नापकं हि तत्‌ ॥ श्रस्यायमथे- ya तावद्राज्ञा' waar निवत्तनौयम्‌ । यदि तु तस्करन्नापनाय क्रियते तदा उक्रक्रमेणेति | 1723. याच्ञवल्काः | द्यूतमेकमुखं काय्य तस्करन्नानकारणात्‌ | रुष रुव विधिज्ञः प्राणिदयूतसमा्वये | एकमुखमेकराजाध्यचप्रधानपुरुषरूपसभिकाधपिष्ठितं काययेमि- त्यथः | wea ्राणिचयूतसमाङ्ृये एष एवेत्यनेन तिदे शः |

1724. zrufta: | सभिको ग्राहकस्तस्य दद्याज्नेवै' पाय च | 1725. RIAA: |

सभिकः कारयेद्युतं देयं दयात्‌, खयं पे । दशकन्तु शतं aff शङ्लौयाच पराजये ॥

जेतुरहदयात्छयं द्रव्यं जितं arei farsa’ | सद्यो वा सभिकेनैव कितवात्त्‌ न संशयः ॥

[

१ sara दूति पाठान्तरम्‌|

2 यद्यदिति पाठान्तरम्‌,

३ faufeafata चिपर्छिकमिति च पाठान्तरम्‌ |

४ कितवाञ्जमसंशय cfa, कितवाडि न संशय दूति च पाटारम्‌।

(88) द्यूतसमाच्चयतरङ्ः | ६१९

1726. , नारदः | सभिकः कारयेद्युतं देयं दद्याच्च तत्वतः । द्‌श्कन्तु शतं दद्धिस्तस्य स्याद्यूतकारिता( णः) ॥ अथवा कितवो राज्ञ दत्वा भागं यथोदितम्‌ | प्रकाश्देवनं कुग्यदेवं दोषो न विद्यते ॥ 1727. याज्ञवल्कयः | ware’ शएतिकटद्धस्तु सभिकः पथ्चकं शतम्‌ | खह्लौयादृत्तकितवादितराइ शकं शतम्‌ | पञ्च पण श्रधिका यस्मिन्‌ श्तेः तत्पञ्चकं waa, दतरादपरि- पूणंशतदद्धेदं शकं wi wetefefa मिताचरा । हलायुधस्तु श्रतिका शतपरिमाण यस्यरे द्धिः a शतिकदटद्धिः येन शतमेकं जितमिति यावत्‌, तस्मात्पञ्चकं श्रतं सभिको गरहोयादितराद शकं श्तं येन॒ naan पराजितं तस्राट्श्कं श्तं ग्टश्ोयादित्यथे दद्याद | 1728. तथा | . स सम्यक्‌ पालितो SAAT भागं यथारतम्‌ | जितमुद्रादयेन्नेवे द यात्सत्यवचाः wat | सभिको धूत्तेकितवो राज्ञा रितो राज्ञे यथाहृतं भागं

तश्चोद्रा eas a

दद्यात्‌ faaeigreasis, सत्यवाक्‌ चमो सन्‌ दद्यात्सत्यवचा\ दति

ee ~~~ - --- --- - ~ ----

१ ग्रे «fa, we दति च पाठान्तरम्‌|

९ wat यस्िन्‌ wand fa पाठान्तरम्‌ | १ यथा चति पाठान्तरम्‌।

४ सेति पाठान्तरम्‌ |

५ sare दति पाठान्तरम्‌ |

६२० विवाद्रल्नाकरे (88)

दृष्टमूलग्तयान्नवल्वयमिता चरयोदृष्ट, तच जितं सत्यवत्ताञ्च 39 ददथादिल्ययः । दूति फलतो न विशेषः |

1729. ATL: | दिरभ्यस्ताः पतन्त्यक्षा WIS’ यस्याक्षदेविनः | जयन्तस्यापरस्याहः कितवस्य पराजयम्‌ ॥ 1730. RAAT: | एकरूपा दिषरूपा वा द्यते यस्या्षदेविनः। हश्यते च जयस्तस्य यस्मिन्रक्षा व्यवसिता ॥ 1731. खहस्परतिः। दन्द्युद्धे तु यः कश्चिदवसादमवाप्नुयात्‌ | तत्छामिना पणो देयो यस्तच परिकल्यितः | दन्दयुद्धे मल्नमेषा दिदन्दयुद्धे, ्रवसादं पराजयम्‌ | 1732. नारद्‌ः। अशुद्धः कितवो नान्यद्‌ाश्रयेद्युतमण्डलम्‌ | प्रतिदन्यान्न कितवं दापयन्तं समिच्छतः* ॥ श्रबूद्धोऽप्रोधितदा रितधनः* स्वं स्वलभ्यम्थमित्ययैः |

( त त --~- कष्ण

१ विरोध दूति पाठान्तरम्‌|

२ ग्रहे दति ae cia च पाठान्तरम्‌|

१ दृश्यन्त दति पाठान्तरम्‌,

४ स्वमिष्टत इति पाठान्तरम्‌ |

५ अष्टोधितो हारितधन एति पाठामरम्‌।

(88) द्य॒ुतसमाश्नयतरङ्कः ९२९१

1733. | याश वस्तकः | प्राप्ते पतिभागे तु प्रसिङ्घ दूतमण्डले' | जितं ससभिके स्थाने दापयेदन्यथा न तु ॥ 1734. नारद्‌: | अनिदिं्न्तु यो रान्ना ad Fela मानवः | ufcetaad यच्च यच्चाप्यविदितं at |

नसतंप्राप्रुयात्कवाममथवा नाशमात्तयोः। न स तं प्राप्रुयात्कामं विनयञ्चैव सोऽर्हति ॥

श्रथवेति समुचये । da ufteraad श्रविदितकृते च सभिकोऽपि तं कामं तयोः पाश्चं argar, तत्तयोरिति पठे तु तत्खलभ्यमित्ययेःर ।

1735. तथा |

भ्यभोज्यान्रपानानि खल्यान्यन्यानि कानिचित्‌ | प्रोत्या तु सकृदाजोवेत्प्रसङ्गन्तु विवजंयेत्‌ ॥

.श्राजोवेद्‌ पजोवेत्‌ | तेन सभिको भच्छभोज्यादौनि खनल्पानि किंतवपाओ्रं ग्ल्लोयान्न तु बहनि प्रौत्याऽपौत्ययैः |

1736. कात्यायनः।

प्रसद्य दापयेद्रव्यं तस्सिन्स्ाने न चान्यथा । जितं वे सभिकस्तच सभिकप्रत्ययात्किया ॥

क्क = ~ ~, ~ ~ ~~ ~+ ~> ----- ~ --------- -- --~ ~~ ~ ---~-~ ~ -- ---- ~~

१९ wifes wHAGe इति पाठान्तरम्‌ | २ सुलम्यभित्यथे इति पाठान्तरम्‌।

६२२ विवादश्न्ाकरे (88)

aa स्थाने wantin धूत्तेमण्डले तेन तस्मिन्शाने जितं यदि, तदा सभिको दापयेत्‌ । यतत्र era सभिकप्रत्ययो देवनक्रिया विश्वासद्ेतुः | 1737. aut |

अनभिज्ञो जितो मोच्योऽभिन्ञो वापि जितो ce: |

सव्वस्वेऽपि जितेऽभिन्नं न स्यं प्रदा पयेत्‌ | 1738. रहस्पतिः |

रहो जितोऽनभिन्नख कूटाक्षैः कपटेन वा |

मोच्योऽभिक्ञोऽपि aad जितं सव्वं न दापयेत्‌ | 1739. नारद्‌:

्टा्षदेविनः पापान्निहरेद्यूतमण्डलात्‌ |

कण्ठेक्षमालामासज्य स ह्येषां विनयः स्मरतः | 1740. डषस्पतिः।

करटाक्षदेविनः पापा राजभागहराश्च ये |

गणनावश्वकाशचैव दण्ड्यास्ते कितवाः स्मृताः ॥

AVATAR: गणनायां वञ्चकाः श्रसम्यग्गनाका रिणः इत्ययः | 1741. तथा |

WE! प्रकाशः कत्तव्यो निर्वास्याः कूटदेविनः |

ना न mo an = पानि ee = ee ee क म

१ सुन्यन्नरोक्गेति पाठान्तरम्‌ | ₹ शगरस्यशासनकारिण दूति पाठान्तरम्‌| द Ue fa पाठान्तरम्‌|

(88) दयुतसमाच्नयतर ङः | ६२

1742. याक्षवल्काः | राज्ञा सचिहं निर्वास्याः करूटाश्टोपधिदेविनः' | कटाचा भ्रच्चाभासाः, उपधिवेश्चनहेतुमेणिमन््ादिचिद्ं नार- दोक्रमेव ज्ञेयम्‌ । 1743. विष्णः । qa करटाक्षदेविनां करच्छेद उपधिदेविनां सन्दशच्छेद्‌ः | सन्द शोऽङ्गषतजंन्यो | 1744. ATT | कितवेघवतिष्ठेरन्‌* कितवाः संशयं प्रति | त णव तच द्रष्टारस्तच चैते तु साश्िणः॥

1745. रशस्पतिः। स खव साक्षौ सन्दिग्धो समभ्येश्चान्येखिभिर्दतः। 1746. RIAA: |

विग्रहे च जये लाभे करणे Aeefaara | प्रमाणं सभिकस्तच शुचिः स्यात्‌" सभिको यदि | sey कितवानां तपस्िनाम्‌ | तत्कुताचारमभेत्तृणां निश्चये न तु राजनि, ॥

९ जओोविन दूति पाठान्तरम्‌ |

₹ जोविमामिति पाठाम्तरम्‌ |

२ कितवा यवतिष्टेरभ्रिति पाठान्तरम्‌ | ४ wfeefa पाठान्तरम्‌|

४५ विद्यमाने दति शेषः

६२४ विवादरन्नाकरे (88)

1747. zeuta: |

उभयोरपि सन्दिग्धौ कितवास्तु परौश्षकाः | यदा विदेषिणस्ते तु तदा राजा विचारयेत्‌ ॥ रवं वादिक्ृतान्वादान्‌ प्रपश्येत््रत्यदं पः | STATA चान्ये विदद्धिर्बाह्मणेः सह ॥ 1748. मनुः | अनेन विधिना राजा मिथो विवदतां णाम्‌ | सासिप्रत्ययसिङ्ानि काग्याणि शमतां नयेत्‌ ॥ उदितो विस्तरेणायं मिथो विवदमानयोः | अष्टादशसु मार्गेषु व्यवदहारविनिणेयः ॥ एवं कार्य्याणि सर्व्वाणि Feary सम्यद्हौ पतिः | देशनलब्धांलिष्छेत लब्धांश्च परिपालयेत्‌ ॥

इति विवादरन्नाकरे द्ूतसमान्नयतस्ङः |

ay कियाभेदो नामोननवति- तमस्तर ङ्‌, |

1749. aay teeta: | विवादोऽ्टाद शेपेतः पव्वात्तरविशेषितः' | व्याख्यातस्वधुना सम्यक्कियामेदान्निबोधत ॥ yeaa छता क्रिया या तु पालनौया तथैव ar | अन्यथा क्रियते यच क्रियाभेदस्तद्‌ा भवेत्‌ | विदाय करणं qed धनिको वाऽधमणिकः। कु्थान्यनाधिकं तुल्यं क्रियाभेदः स उच्यते | दिकेनाथे समादाय प्रपन्नः पञ्चकन्तु यः लाभन्तच प्रमाणं स्यात्पञ्चिमं तदिनिश्चितम्‌ ॥

पञ्चकं लाभं प्रपन दूति सम्बन्धः, प्रपन्नः स्तौतवान्‌, तेन यो दिकश्नतलाभक्रमेण णं welar कटा चित्काय्थैतया तस्मिन्नेव धने पञ्चकग्रतक्रमेण लाभं दातुं प्रपन्नः, तस्य पञ्चिमसुत्तरस्येव क्रिया प्रमाणमित्यथेः | 1750 या्ञ्‌वर्क्यः |

सव्वेष्रेव विवादेषु बलवत्यत्तरा क्रिया | आधौ प्रतिग्रहे क्रौते Gera’ बलवत्तरा | १ विशेषत इति पाठान्तरम्‌ |

९ yet लिति पाठान्तरम्‌| 40

ded विवादरुन्ाकरे (89)

आधौ प्रतिग्रहे दति, wa क्रियो विरोधे एकस्य द्रत्स्याधान- क्रियायामेकचर कृतायामन्यत्र arent क्रिया भवति यदा, तदा ूर््वाधिक्रिया बलवतौ उत्तरा श्रवला । यदा Sana तद्‌ धोकृत्य श्रन्यच॒विक्रयदानात्यन्तपरिवरत्ताः क्रियन्ते, तदान्यच्राधौकृतमपि भोगोदितमपि दानादिनान्यस्य खं भवतोति खल्वफलानां तेषां AAAI |

दानादौ wafer सत्यत्तरं दानादिकमबलमुदौच्यासाधारण- खत्वलक्तणफलस्य पूष्वेजातासा धारणपरसत्वोपलक्षणएफलेनोत्पत्तिप्रति- बन्धात्‌ । व्यवहा रोऽघेवमेव |

यत्र तत्तर॒ आरआधिनन्यासं द्वा कृतो क्रियो ar zai गोला हृतः, पूर्व्वो तु न तथा, तचोत्तराधिविक्रयौ बलवन्त वित्यादः ।

1751. खहस्परतिः। उत्तरोत्तरबन्धेन प्राग्बन्धः शिथिलो भवेत्‌ | यः पश्चिमः क्रियाकारः स पुव्वादलवत्तरः | ° eG. रौत्वाधिं [ न्यासं Aa ततश्चाथं ग करोति यः" | विक्रयं वा क्रिया aa पञ्िमा बलवत्तरा ॥

उत्तरोत्तरबन्धेनेत्यच बन्धशब्दस्य क्रयेऽपि तात्पय्थेमये तस्या- WERT A TAA दिनव्यवघाने |

~ eee ~ ~~ ~ --- ~~~ ~ -- ~ --- rrr eee

१ खत्वोपलच्तणच्छलेनोत्पत्तिप्रतिबन्धारिति पाठान्तरम्‌ | ₹ भिद्धावित्याडेति पाठान्तरम्‌ | 3 बन्धक दूति बन्धन द्तिष्व पाठान्तरम्‌| ४ न्यासं wear परज्राधिं कत्वा वाधिं करोतिय दति पाठान्तरम्‌।

(89) क्रियाभेदतरङ्कः। ६२७

qa श्ेकस्सिन्नेव दिवसे कद्‌ चित्काय्यैतया एकस्येव वस्तुनः क्रचिदाधिं कचिदिक्रयं कविदट्‌ानं कुर्यात्तदा fa भवतोत्या- argrafem निणेयं कुरुते |

1752. छद्हस्पतिरेव।

छतश्चेदेकदिवसे विक्रयाधिप्रतिग्रहम्‌ |

चयाणामपि सन्देहे कथं तच विचारणा ॥

aaa हि प्रमाणानि विभजेरन्‌" यथांशतः |

उभौ चार्थानुरूपेण विभागेण प्रतिग्रहः ॥

aaq प्रमाणानोति, तत्तक्नियाकर्त्तारो यथासम्भवं तत्तदस्तु विभजेरन्‌ | तचापि विगेषमाह wat चत्या दिना, तेन ठतौयभागं प्रतिगरदोता weld, भागद्वये च एकमाधाता एकं क्िक्रेता | इला युधस्तु शराधेरवलवत्वेनाधिगरहत्‌-न भागमाहरे |

इति विवादरुन्नाकररे क्रियाभेदतरङ्कः।

१ भजेरस्ते दति पाठान्तरम्‌ | ₹ श्वाधेरबलवकेनाधिग्रडोतुनं wafer sia पाठान्तरम्‌ |

अथ Waa नाम नवति- तमसस ङ्ख. | 1753. तच seafa: | रष वादिङ्तः प्रोक्तो व्यवहारः समासतः | aura प्रवश्यामि व्यवहारं प्रकौणेकम्‌ ॥ 1754. नारदः। WR: पुनज्नंयो व्यवहारो पारयः | राज्नामान्ञाप्रतिधातस्तत्कम्पकरणन्तथा ॥ पुरप्रधानसम्भेदः प्ररतौनां तथेव च । पाषण्डिनैगमभ्रेणिगणधम्मेविपग्ययः | fuaqafaares प्रायश्चित्तव्यतिक्रमः। प्रतिग्रहविलापश्च लाप आश्रमिणामपि॥ वगेसङ्करदोषश्च तहत्तिनियमस्तथा | न दष्टं यच्च yay सव्वं तत्स्यात्प्रकौणेकम्‌" ॥ ` पुर शब्दश्च पुरवा सिल्लो कपरः । नेगमा बणिजः, श्रेणयः श्रन्य- दि शप्योपज विनो बणिजः, तहृत्तिनियमस्तेषां वर्णानां ट ्तिनियमः,? पूर्वेषु. विवादपदेषु यक्किच्चिदिधेयं निपेधयञ्च wei नोक्त, anfa- पादनाय प्रकौणकमारभ्यते ।

१ प्रकोणेके दति पाठान्तरम्‌ R पुरणब्द्‌ इति पाठान्तरम्‌) १ प्रषटसतिनियम दूति पाठान्तरम्‌|

(90) | प्रक्तैगोकतर ङः | Ere

1755. RIATAA | | पू्व्वोक्तादुक्तशेषं स्यादधिकारच्यतश्च यत्‌ । आहत्य परतन्त्राथेनिबद्गमसमश्जसम्‌, ॥ दृष्टान्तत्वेन शास्त्रान्ते पुनरुकतक्रियाखितम्‌? | अनेन विधिना यच्च वाक्यं तत्स्यात्प्रकौणैकम्‌ ॥ राजधम्मौन्खधम्ां श्च सन्दिग्धानाञ्च भाषणम्‌ | पूर्वोक्ताद्‌ क्तशेषश्च सव्वं तसस्यात््रकौ रकम्‌ | सद्धागकर शुल्कच्च TA देयं तथेव चः । संग्रामचौरभेदश्च" परद्‌ाराभिमदनम्‌' ॥ गोब्राह्यमणजिधांसा च श्स्यव्याधातरत्तथा | रुतान्दणापराधांसतु पतिः स्वयमन्विषेत्‌ ॥ निष्कुतौनामकर णमान्नासेधव्यतिक्रमः। वर्णाश्रमविलापश्च वशेसङ्करलापनम्‌ I निधिरनिंष्फलः वित्तश्च दरिद्रस्य धनागमः। waar: सुविदितान्खयं राजा निवारयेत्‌ ॥ अनामनातानि कार्याणि क्रियावादांञ्च वादिनाम्‌ | प्ररतोनां प्रकोप AKAD परस्यरम्‌ ॥

---~----~-~ - - ----~- ~

१ WE तन्त तन्त्रा थेनिबन्धनमसमञ्नसमिति wai निबन्धमखमञ्चस- fafa च पाठान्तरम्‌| °

२ पुनरक्रक्रियान्वितमिति पाठान्तरम्‌ |

8 पुचसद्धाग्पन्कश्च faqad तथेव चेति पाठान्तरम्‌ |

४ संग्रामचौरमभेदौ च दति पाठान्तरम्‌|

५ परदाराभिमदेन दति पाठान्तरम्‌।

¢ निष्वलेति पाठान्तरम्‌|

© fasuenefa पाठान्तरम्‌ |

९१९२० विवादरन्नाकरे (90)

अशास्त्रविहितं यच्च प्रजायां सम्प्रवर्तते | उपायैः सामभेदाद्यैरेतानि WaT: ॥ ' 1756. याज्ञवल्क्यः | कुलानि जातोः Bubs गणाञ्ञानपदानपि । सखधम्माचचलितानाजा विनौय स्थापयेत्पयि | कुलानि बराह्मणादौनां, जातिमूद्धाभिषिकरादया | TUTTI लिकादौनां, जानपदाः areatea:' । विनोय यथाऽपराधं दण्डयिला | 1757. ATT | राजा त्ववहितः सव्वानाश्रमान्‌ परिपालयेत्‌ | उपायैः शस्त्रविदिततैश्तुर्भिः प्रतौ स्तथा ॥ यो यो वर्णोऽवदहौयेतः यश्चोद्रेकमनु्रजेत्‌ | तं तं eT खतो मार्गा्मच्यतं स्थापयेत्यथि ॥ पथि खमागे | 1758 तथा | वणश्रमाणां संस्थानमानुपूरग््यानुपुव्येश तेषां हेतुरवस्थाने राजा खप्रख्ितोः यदि ॥ राजमुलमिदं Te ब्रह्मष्चपुरोगमम्‌ । सिते राजनि तद्म दुराचारा Here’ ॥

१ कारवाद्य इति पाठान्तरम्‌ | ` ९ विद्धोयेतेति पाठान्तरम्‌। २ सुप्रस्थित दृति पाठान्तरम्‌| ४ उपचाराद्रेति पाठा्तरम्‌ । RA इत्याषेम्‌।

~~~

(90) प्रकौगेकतरङ्कः | ६३१

1759. देवौ एरागो | वेश्यादिभवने यस्य Ue atta संयमौ । Tea व्रतो यच वेश्यादिदषलीकतम्‌ ॥ Wa Watt वे तच जायते लाकसंक्षयः | variety सङ्कर श्चैव योगिनाम्‌" | न्पराष्रभयं तच कारुणस्यान्यथागमः। काषायवस्त्रभरूयिष्टो यतिवेशो यतित्रतम्‌ | सङ्गः वेश्यादिभिः कुव्यात्तदा लाकभयं भवेत्‌ | तस्माद्राजा समाचारं धर्माधर्मे व्यवस्थितः सिद्वान्तवेदशस््ाणां पालनाय नियोजयेत्‌ | 1760 Aq | यश्चापि धम्मेसमयात्प्र्तो धम्पेजौवनः दर्डनेव समासोषेत्छकाङरम्माद्धि विच्यतम्‌ः ॥ बाणिज्यं कारयेदश्यं Fale छषिमेव च | पश्रना रक्षणश्च॑व AZ दास्य दिजन्मनाम्‌र ॥ वेश्वश्रद्रौ प्रयनेन खानि कर्म्माणि कारयेत्‌ | तो हि चतौ wana: क्षोभयेतामिदं जगत्‌ |

समयः Traut मय्थाद्‌* धम्मेजोवनो ब्राह्मणादिः । श्राञ्ञो- षेदहेत्योडयेदिति थावत्‌ |

भिक ~ + म >~ er ~+ ~ "= + ~ ~ ~~ ~-- ~ --- -- - ~ - ~ ~~~

१९ सङ्करः शिवयोगिनाभिति पाठान्तरम्‌ |

> खकाडग्प्मादिधिश्यतभिति पाठान्तरम्‌|

२ WENT Cad प्रद्र दास्यश्चेव दविजन्मनाभिति पाठाग्तरम्‌। ४ शास््रमर््यादेति पाठाम्तरम्‌ |

daz विवादरत्राकरे (90)

1761. Wa | यत्किञ्चिकुरुते राजा शुभं वा यदि वाऽशुभम्‌ | शत्यास्तदनुकुव्वेन्ति ATA नर्तनं यथा | तस्मात्यौराणिकान्धर्म्मान्निपुशेमंन्तिमिः सह । प्रश्ष्यान्ृपतिः सम्यग््रह्मक्षचविदृद्धये ॥ 1762. गौतमः। दौ लोके waa राजा ब्रह्मणश्च TAT | तयोशतुविंधस्य मनुष्यस्य चलनपतनसपिणमायततं' जोवनं प्रखतिरकछषणमसङ्करो TAA: | at Usage व्रतो परेषां धममीरचणत्रतसङ्न्यौ, चत्‌ विधस्य ब्राह्यणा दिभेदवतः, चलना: सद्धर जातयः पतनाः परि- जातयः, सपिंणः कोटजातयः | 1763. ata: | चयो वर्णा ब्राह्मणस्य निदेशे वत्तेरन्‌ ब्राह्मणो धम्मान्‌ प्रत्रूयाद्राजा चानुशिष्यात्‌ | वणेग्रहणमुपनयनादपि प्रा ङ्के शव्तिलप्रा्यथम्‌ | निरि ए्- ATST | 1764. षारोतः। निग्रहानुग्रहपालनेषु च पषत्सव्वेपामुन्म््यादिनां? परदारपरद्रव्यापहारिणां राजा शस्ता भवत्येवं द्याह

यी ee - (भ 77 en ee

१ चलनपतनसमपंणानामायन्तमिति पाठान्तरम्‌। २ समपणा दति पाठान्रम्‌| ह मर्थ्यादाभेदिनामिति पाटान्तरम्‌।

{90) परकोणेकलर कः | dag

TRU शस्ता राजा शस्ता दुरात्मनाम्‌ |

BY प्रच्छन्रपापानां शस्ता वैवस्वतो यमः ॥

गुरुभियेन शस्यन्ते राज्ञा वा गृद्किख्िषाः।

ते नरा यमदण्डेन श्णस्ता यान्त्यधमां गतिम्‌ ॥

परषप्रधानमिति Te, मय्या दामेदनस्टेव परद्रवयाद्यपदरणप्रपञ्चः | BHAT छतान्याया चरणो सानुग्रयः, गरूर प्रतिकारा धिङ्णतःर |

1765. AU: |

शासैरधिकूतानामिन्द्रियदौबल्येः विप्रतिपन्नानां शस्ता निदशमादि शे्थाकम्मे यथोक्तं तस्य चेच्छास्तर- मतिवत्तेरन्नाजानं गमथेद्राजपुरोहितं धम्माधेकुशलं ara नियुञ्ज्यादलविशेषेण परदास्यवज्नं नियमै- रुपसान्त्वयेत्‌" । इतरेषां वशानामाप्राणखवियोगात्स- मवेश्य तेषां Haifa राजा दण्डं प्रणयेत्‌ | शस्ता समावत्तनात्प्रागाचायथैः, Be पिता Faw, यस्य तु शुश्रूषां करोति स शस्ता । ` निभं प्रायश्चित्त, यथाकमम कर््ानुरूप, महत्यपराधे महान्त- मन्पे चान्पम्‌ | शस्तं शासनोपायश्टतं वच॑नम्‌ । स पुरोहितं ब्राह्मणं नियुश्यान्निदे भ कारयेत्‌ ।

१ खच्छत्रपापानाभिति पाठान्तरम्‌|

₹ प्रतिकारकोऽधिषटत दूति पाठान्तरम्‌|

३ इन्द्रियदौबेल्यादिनि पाठान्तरम्‌ |

४ उपशोधयेदिति उपणशोषयेदिति च पाठाम्तरम्‌ |

६१४ विवादरन्नाकरे (90)

1766. याज्ञवल्क्यः | जनात्वाऽपराधं देव कालं बलमथापि वा 1 वयः कम्मे च वित्तश्च ' दण्डं SUSY कल्पयेत्‌ ॥ 1767. मनुः । अनुबन्धं परिज्ञाय कालदेश च तत्वतः | सारापराधो चालोक्य दण्डं SUSY पातयेत्‌ ॥ सारपदं शरक्रिपरम्‌? श्रनुबन्धो मन्द क्रियाट त्तिः

1768. विष्णुः | दितौयेऽपराधे न Heafaceaa | 1769. Aq: |

पिताचाणः सुहृन्माता भाग्या Fa: पुरोहितः

ATS नाम रान्नोऽस्ति यः खधम्मे न तिष्ठति॥ 1770. याज्ञवल्वयः |

त्विकुपुरोदितामात्यपुचसम्बन्िबान्धवाः ।

धम्मादिचलिता दण्ड्या निवस्या राजहिंसकाः॥ 1771. ग्रडुलिखितौ |

Te मातापितरौ स्ातकपुरोहितौ परि ब्राजकवानप्रस्ौो जन्मकम्मेश्रतणशौलशोचाचारवन्तश्च रते fe धम्मेप्रतिकरा? राज्ञः स्तोगलदद्ञास्तपसिन- स्तेभ्यः कोधं नियच्छेत्‌ |

१ afcwefa पाठान्तरम्‌ | २ शक्गिमाचपंरभिति waranty | > धश््प्रतिकारा दूति पाठान्तरम्‌

(90) प्रकतौ गो कलर ङ्कः | ६२५

जन॒ UEKI, aA अ्रग्निरोचादि, श्रतं वेदवेदाक्रगोचरं ज्ञानम्‌, शोच वाद्यमाभ्यन्तरञ्च, एतयुक्ता एतेऽष्यदण्ड्याः । यतन्ते राज्ञो धन्मप्रतिकराः षडभागक्ूपधर््ाजनेनोपकुव्वैन्ति। स्त्रोबाल- Sel इत्यनेन ख्यारोनामप्यवालानामदण्डात्सुक्रम्‌ | 1772. कात्यायनः। आचाय्येस्य पितुमतु्बान्धवानां तथेव च। रतेषामपराधे तु दण्डो नैव विधौयते | vagra पिचादौनां यदृण्डमलाभिधानं तद्वाग्दण्डमा चमाभ्रित्य | यच्चादण्डलाभिघानं तदयेश्ररोरदण्डाभावाभिप्रायमित्य विरोघः९ | 1773. तथाच SeUla: | गुरून्‌ पुरोदितान्‌ पूज्यान्‌ वाग्दण्डेनैव दण्डयेत्‌ | विवादिनो नरांान्यान्दोषिणोऽथेन दण्डयेत्‌ ॥ महापराधयुक्तांः वधदण्डन शसयेत्‌ | 1774. MIATA: | मिचादिषठु प्रयुश्ौत वाग्दण्डं धिक्‌ तपखिनि | ` यथोक्तं तस्य तकुय्थौदनुक्तं साधु कल्पितम्‌ | 1775. SECA: | वाग्धिग्दण्डं वधञ्चेव चतुव कल्पितं दमम्‌ । पुरुषं दोषविभवं ज्ञात्वा सम्परि कल्पयेत्‌ |

न्क a ---~ --------------------------- ~" a ee

१ तदथेशरोरदष्डाभिप्रायमिति पाठान्तरम्‌ | ९ महापराधे युक्तांखेति पाठान्तरम्‌ |

dad विवादरुब्नाकरे (90)

खल्पेऽपराधे वाग्दण्डं धिग्दण्डं पुव्यसादसे |

मध्ये तु रोधनं" दण्ड, राजद्रोहे च बन्धनम्‌ |

निरव्वासनं विरोधेऽपि कामात्मदितैषिणा |

योज्याः समस्ताओ्ैकस्य महापातककारिणः ॥ 1776. Aq |

वाग्दण्डं प्रथमं वर््याचग्दण्डं तदनन्तरम्‌ ।

ठृलौयं धनदण्डश्च वधदण्डमतः परम्‌? ॥

वधेनापि यद्‌ त्वेनं निग्रहीतुं न शकयात्‌ |

तदैव" सव्वमेवेतत्प्रयुश्ौत चतुष्टयम्‌ |

avast न aad सम्यक्कृतमित्यादि | धिग्दण्डो धिक्‌ ai पापोयांसमकाय्यैकारिणमित्यादि | वधेनापौति ताडनेनापौत्ययैः |

1777. खदस्पमरतिः।

वाग्दण्डश्ेव धिग्दण्डो विप्रायत्तावभौ स्मृतो | अथेदण्डवधावुक्तो राजायत्तावुभावपि | किप्रायन्तौ प्राडविवाकायत्तौ ।

1778. मनुः।

अधाम्मिकं चिभिर्न्यायैरनिखल्लौत waa: | निरोधनेन बन्धेन विविधेन वधेन चं |

—- -- --- ------ -- ~~ eres cee?

१ सेधनमिति पाठान्तरम्‌|

९ मध्ये भवेडनद्‌ष्डभिति पाठान्तरम्‌ | द बधद्ष्डमननम्नरमिति Terry | ४ तदेष्विति पाठान्तरम्‌:

(90) प्रकौयांकतरङ्कः। ६९७

बन्धनानि च सव्वाणि वामाङ्ग विनिवेशयेत्‌ | दुःखिता यच दश्येरन्विकछताः पापकारिणः ॥ दश स्थानानि दण्डस्य मनुः स्वायम्भवोऽ्रवौत्‌ । fag aay यानि स्युरत ब्राह्यणो व्रजेत्‌ ॥ उपग्थसुदरं fret स्तो पादौ च पञ्चमम्‌ | चक्षनौसा च कर्णो च धनं देहस्तथैव च |

suri प्रकरणतश्चोरं, न्यायेनियामकरैः । निरोधनं बन्ध- नागारादौ धारणम्‌, बन्धो निगडादिभिरखातन्त्यापादानं, fafa- धेन वधेन ताडना दिरूपेण, बन्धनानि बन्धग्टहाणि निबेश्रयेत्‌ | स्थानशब्दो विषयोपलक्षकः | waa: भ्ररोरपौडाशून्यः" ।

1779. zeuta: | दस्ताहिलिङ्गनयनं जिद्धाकणों च नासिका | ग्रौवापादाङ्सन्दंश्ललाटोष्ठगुदं कटिः ॥ स्थानान्येतानि दण्डस्य निर्दिष्टानि चतुद श | AMAR ब्राह्यणस्य नान्योः दण्डो विधौयते ॥ दण्डस्थानानि वदतो मनोर धिकस्थानव्यवच्छदे न aver | 1780. मनुः | सर्व्वेषामेव वणणनामन्योन्यस्यापराधिनाम्‌ | शरौर धनसंयुक्तं WR दण्डं प्रकल्पयेत्‌ ॥ `

१ शरोरभेदाभेदण्एन्य स्ति ROSARY दति च पाठान्तरम्‌ | ₹ नाल्पटूति पाठाम्तरम्‌।

६द८ विबादरुन्नाकरे (90)

जगत्सव्वमिदं हन्याद्राह्मणस्य न तत्समम्‌ |

तस्मात्तस्य वधं राजा मनसाऽपि न चिन्तयेत्‌ ॥

अवध्यान्‌ ब्राह्मणानाह सव्वपापेष्यं विधिः 1781. हारोतः।

न apace विप्रस्य प्रवदन्ति मनोपिणः।

तपसा चेष्टया चैव ब्राह्मणः पूयते सदा ॥ 1782. Aq: |

न जातु ब्राह्मणं दन्यात्सव्वपापेष्पि स्थितम्‌, ।

राष्रादेनं बहिः कुग्यात्समग्रधनमक्षतम्‌ |

न ब्राह्मणवधाद्भयानधर्म्मो भुवि विद्ते |

तस्भादस्य वधं राजा मनसापि न चिन्तयेत्‌ ॥

दृदस्पते्ब्ाह्यणे ललाटाङ्धाभिधानं मनोश्च तस्येव मिर्व्वासना- भिघधानच्च विकन्येन समाधेयम्‌ | 1783. गौतमः।

स रव बहुश्रुतो भवति वेदवेदाङ्गविद्या विदाको- वाकयतिहासपुराणेषु कुश्ल'स्तदपेक्षस्तहत्तिश्वत्वारि- meet: संख्ृतस्िषु कम्मेखभिरतः षटसु समया- चारे्भिविनोतः षड्भिः परिहार्या रान्ना ऽवध्यश्ा- दण्ड्या वहिः काेश्चापरिवाद्यश्चापरिदायश्चेति।

१ सव्वपापेष्वयं विधिरिति मव्वपापेष्ववम्ितमिति च पाठान्तरम्‌ | ₹ वाकोवाक्यतिद्धमपुराण awe दृति वाकोवाक्येतिहासपुराण कुशल दूति चं पाटठटाकरम्‌।

(90) प्रकौगोकतर्कः | dae

वाकोवाक्यमुत्निप्र्युक्तिमदाक्यं तदपेकस्तदिरोध्या चारन्यः? तहृत्तिः विरोधिव्यापारागौलः । चलवारि्संसकाराः- गर्भाधानं १ पुंसवने २ सोमन्तोन्नयनं २ saad ४ नामकरणं ५ We mi ¢ We © उपनयनव्रतं ८ चतवारि बेदबतानि १२ सधम्मेचारिणोसंयोगः १ २ पञ्चानां यज्ञानामनुष्टानमेतदेव fue मनुखश्वत्राह्यणनाम्‌ ,१४ एतेषाञ्चाष्टकाः १७ पाव्वणश्राद्धम्‌ १८ भ्रावण्धायदहायणोचेतराश्युजो ति ares: २२ श्रम्या- Wa २२ श्रग्निहोचं २४ anata २५ चातुर्मास्यानि २६ श्राग्रायणेष्टिः २७ Tease: २८ सौतामणौति सप्रादयज्न- संस्थाः" २९ श्र्रष्टोमः २० श्रग्िष्टोमोक्रषोडपौो इ १९ वाजपेयः २२ श्रतिराचः ३२ श्रापतर्याम दति ander: ४० चलारिश्र- संस्कारा दूति गोतमवाक्ये द्रष्टव्याः ब्रह्मचारिकाण्डे। fag दानाध्ययनयागेषु । FSG यज्ञाध्ययनदानयाजनाध्यापनप्रतिग्धषु । षड्मिवेधादिभिः परिहा्य्यो वधादर्होऽपि न वधादिना me | एतच प्रमादकतपातका दि विषयमिति पारिजातः।

1784. तया | राजा TSE ब्राह्मणवन्जैम्‌ । 1785. afm: |

ब्राह्मणो वेदमाद्यं करोति, ब्राह्मण आपद उद्धरति,

१ वाकोवाक्यं वाङ्ययुक्तिमद्राक्यमिति उक्तिप्रसयुक्िष यद्राक्यभिति च पाठान्तरम्‌ | ९ तददिधाचारा्न्य दति पाठान्तरम्‌ |

२ चृडाकरणभिति पाठान्तरम्‌ |

४ सप्राविद् dar दूति सप्तायज्ञसंस्धा दति च पाठान्नरम्‌ |

५ गोतमो द्रष्टयमिति पाठानरम्‌।

६8० विवादरुनाकरे (90)

तस्माद्राह्यणोऽनाद्यः सोमो राजा भवतति , ह प्रत्य चाभ्यदयिकमितौह विज्नायते |

्ापद्‌ उद्धरति श्रापदो ater! | AGA Alea सव्व पदां निष्ठेति । ware: श्रनादिः कचिन्नाध दति पाठः aara- afta ae | 1786. शङ्लिखितो |

सव्वच AAA वर्णानां धनहार-कारा-वध-बन्धाः क्रियासु चोपरोधः। महत्छपि पातकेषु विवासोऽङ्ः- करणं ब्राह्मणस्य प्रायश्चित्तानि वा शेधनमपौखो fe ब्राह्मणः |

धनहारो दण्डः, कारा बन्धनग्टहम्‌, उपरोधो धारणम्‌ | प्रायशित्तपचे श्रद्धा करणता श्रपोद्यता चर | 1787. seuta: |

महापातकयुक्तोऽपि न विप्रो वधमर्ईति ।

निव्वासनाङ्कनं ates] तस्य कुर्व्यान्रराधिपः ॥ 1788 मनुः |

ब्रह्महा च सुरापश्च तस्करो गरुतल्यगः |

एते सव्व एथग्न्नेया महापातकिनो नराः।

चतुणामपि चेतेषां प्रायशचित्तमकृब्वताम्‌ ।

शरोरधनसंयुक्तं" धम्यं दण्डं प्रकल्पयेत्‌ |

[1

~~~

१ म्यादिति पाठान्तरम्‌ |

२ सौष्डयमिति पाटान्रम्‌।

१ अद्ककरण्ाद पो्यतेति पाठान्तरम्‌ | ४ शरोर धनसयुक्तमिति पाठान्तरम्‌ |

(90), TRUMRTL SE: | ६४१

TRA भगः काय्यः सुरापाने सुराध्वजः। तेये तु श्वपदं काय्यं ब्रह्महण्यशिराः पुमान्‌ | असंभोज्या असंयाज्या असंपायाऽविवाहिनः | चरेयुः एथिवौं सब्वां दाप्यारहत्तमसाहसम्‌' ॥ ज्नातिसम्बन्धिभिरू्वेते त्यक्तव्याः छतलक्षणाः | निदया निन॑मस्कारास्तन्मनो रनुशसनम्‌ | प्रायश्चित्तन्तु Fata: yar वर्णा यथोदितम्‌ | ATS] रान्ना ललाटेषु दाप्याखत्तमसाहसम्‌ ॥ आगःसु ATAU कार्य्यो मध्यमसाहसः | विवास्यो वा भवेद्राष्ात्सद्रव्यः सपरिच्छदः ॥ इतरे कृतवन्तस्तु पापान्येतानि ye: | सव्वखद्ानिमर्ईन्ति कामतस्तु प्रवासनम्‌ ॥ तस्वरोऽच Badal, प्रथक्‌ प्रत्येकम्‌ । yeaa’ इत्यादौ aaa ललाटे दत्यध्यादाय्यैम्‌ । श्रसंभोज्यास्तेमिंलित्वा भोगगोष्ठौए न काययैत्ययैः। WATT श्रध्यापनानरहाः,* च्रसंयाज्याः याजना- नर्हा, श्रविवाहिनः विवादानधिकारिणः। ज्ञातयः पिहसम्बनिनः, सम्बज्धिनो मादसम्बन्धाः, saree: sare, निदेया याधि- योगेऽपि सद्धिदंया विषयोकन्त॒मनर्हाः, fear च्येष्ठा दिगुण- योगेऽपि नमस्कारान: |

१ दोनाः सव्वेधम्पबदिष्कता दूति पाठान्तरम्‌ | ९ गुरुतर्पग दूति कचित्‌ पाठः |

३ भोगपडक्रिरिति पाठान्तरम्‌।

४ अपाटनोया दूति पाठान्तरम्‌ `

41

९४२ विवादरुनाकरे (90)

1789 तथाच विष्णः।

तस्य च ब्रह्महत्यायामशिरस्कं पुरुषं ललाटे FAM- तुराध्वजं सुरापाने श्वपदं AA भगं गुरुतल्पगमने । 1790. चमः।

बराह्मणस्यापराधेषु squad विधौयते |

शिरसो मुण्डनं दण्डं पुरान्निवासनं तथा ॥

TETAS पापस्य प्रयाणं Tet तु |

ललाटे बाऽङ्करणं कु्याद्राजा यथाविधि ॥ 1791 बौधायन

ब्राह्मणस्य म्णहत्यागुरुतल्पगमनसुवशे्तेयसुरा- पानेषु कबन्ध भगश्रपदध्वजांस्तप्तेनायसेन ललाटे ऽङयित्वा खविषयान्तेः निववासनम्‌ |

ध्वजः सुराध्वजः | 1792. नारदः | बराह्यणस्यापराधेषु WTR विधौयते ।

TRA सुरापाने सेय ब्राह्मणदिंसने ॥ TEA भगः कायः सुरापाने सुराध्वजः? | सेये च आपदं छत्वा शिखिनन्तेन पूरयेत्‌ ॥ अशिराः पुरुषः कार्य्यो ललाटे दिजधातिनः | असम्भाष्यस्तु कन्तव्यस्तन्मनो रनुशसनम्‌ ॥

Ee ee e

१ पुरषति पाठान्तरम्‌ | ९ खविषयाक्नेषामिति पाठाकरम्‌। १ ध्वजः सूत इति पाठान्तरम्‌ |

(90), प्रकौरोकतरक्कः। ६४३

1793. Te: |

नियमातिक्रमिणं areal वा रहसि बन्धये- दासमापत्ते'रसमापत्तो ATA: |

नियमा तिक्रमिणं ब्राह्मएनियमस्यातिक्रमेण विडहितस्या कन्तार- मन्यमहृत्यका रिणं AY रदस्यस्थाने बन्धयेदासमापन्तः, यावदेवे न करिग्यामोति तख सम्प्रतिपन्तिभवति । श्रसमापत्तो श्रसम्मति- पत्तो नाश्वः निर्वास्य capi: । 1794. तथाच aaa |

्राचाय्ये Bay लातको राजेति चाशं UTA वध्यात्‌ ।

श्राचार्खयांदयो दण्डयानां चाणं चतारः ae परित्यज्य । 1795. यमः।

AAT: सुरापा ब्रह्मघ्ना गुरुदाराभिगामिनः |

न सन्ति यस्य UY स राजा शक्रलोकभाक्‌ | 1796. Aq |

नाददौत षः साधुमंहापातकिनो धनम्‌ |

आददानस्तु तल्लोभात्तेनाधम्मेण लिप्यते ॥

aq प्रविश्चः तं दण्डं वरुणायोपकसूपयेत्‌र ।

श्रुतविद्योपसम्पने' ब्राह्मणे प्रतिपादयेत्‌ ॥

९ धारयेद्‌!खमापन्नरिति पाठान्तरम्‌| ₹ प्रवेश्यति पाठान्तरम्‌|

१ वरणायोपपादयेदिति पाठाकरम्‌ | ४ त्रतविद्यो पत्र वेति पाठाभरम्‌।

६8४ विवादशर््नाकरे (90)

शशो दण्डस्य वरुणो राज्ञो दण्डधनो हि सः । ईशः AA जगतो ब्राह्मणो वेदपारगः ॥ यच वर्जयते राजा ब्राह्मणेभ्यो धनागमम्‌ | तच कालेन जायन्ते मानवा दौ्धजौविनः॥ निष्यद्यन्ते च शस्यानि यथोक्तानि विशस्यते | बालाश्च न प्रमौयन्ते विकृतं जायते न च॥ विहृतं करचरणा दिरोनवम्‌ |

1797. यमः। पतितस्य धनं हत्वा राजा safe दापयेत्‌ | त्येभ्योऽननं स्मरन्धम् प्राजापत्यमिति मुतिः ॥

दति विवादरन्नाकरे प्रकौणकतरङ्कः |

अथ तरग्ल्को नामेकनवति- TATE ।

1798. तच वशिष्टः |

xara दश्वाहा वाहनौ दिगुणकरणा स्याद श- पुरुषवतौ प्रत्येकं HOT: स्यः पुंसाज्वाऽवराद्धं ATE वहेत्‌, अध्यर्धः स्त्रियः स्यस्तरोऽष्टोः माषाः शरमध्याया अशरमध्यायाः पादः काषौपरणस्य निरुदकस्तरो माघ्यः।

संयात्यनेनेति यत्यत्या संयानग्रब्दो नदौपरः, तच वाहनौ नौः, वाहयन्तोति वाहाः, ते दग्र यस्यां सा दृशवाहा, सा चासौ वाहनौ चति दश्वाहावाहिनौ,र। दिगुणएकरणण द्विगुणानि श्ररिचादौनि" यस्याः सा नौस्तया एकविधा नौः कार्यां । तथा दशपुरूषवतौ वाहकादन्ये दग्र पुरूषाः, तेषां प्रयोजनमाह त एव प्रपाः स्यः त एव दग्र वाहानां प्रपाः प्रकषण परिपालकाः स्यः । sat नावि चावान्‌ भार श्रारोणस्तमाह पुंसामित्यादिना, सा ` नोर्यावन्तं भारं वहति तदपेच्यावरा द्धंमवरं न्युनमद्ं aferate स वाहो ATT: |

१ ATU दति पाठान्तरम्‌]

९ करोष्टाविति पाठाक्रम्‌।

३ अन्न समासुकरणमनावश्यकं, समासे च दश्वाहवाडिनोति पद श्यादिति Faraz |

४ खज द्विगुणानि करणानि अरिजादोणि यस्या इति विग्रहो ga) afc afa carafe बोध्यम्‌ |

९४६ विवादरन्ाकरे -(91)

तेन ` यावतः पुरुषानसौ परमविधुरा वहति तावन्न तु सम- धिकमारोणमित्यथेः। श्रध्द्धाः fea: पुरुषापे्या तासामति- Weare: We माषः पुराणस्य विंश्रतितमो भागः। शर- मध्यायाः gat नद्यां wawat चिक्तशरो मध्ये पतति तस्याः, श्रग्रमध्याया यां श्रो लयति तस्याः, पादः कार्षापणस्य चतुर्भागः । निरूदकोऽन्पोद्‌ कः, मायः माषपरिमाणः। 1799. मनुः | पणं याने at दद्यात्पौरुषेऽदपणन्तरम्‌ | पादं पशुश्च योषिच्च पादां रिक्तिकः' पुमान्‌ ॥ यानमच्र रिकं रथादि, पौरुषः पुरुषवाद्यो भारः, पादाद्ं पणस्याष्टमो भागः | 1800. तथा| भाण्डपूर्णानि यानानि ता्यैः दाप्यानि सारतः, रिक्तभाण्डानि यत्किज्ित्पुमां सश्चापरिच्छदाः? ॥ सारतो द्रव्योत्कर्षापकरषापेचया, यत्किञ्चिदनल्यम्‌ | 1801. तथा | दीर्घाध्वनि यथादेशं यथाकालं तरो भवेत्‌ । नदौतौरेषु तदिद्यात्समुद्रे नास्ति TAU ॥ गर्भिणौ तु दिमासादि“स्तथा प्रब्रजितो af: | ब्राह्मणा लिङ्गिनश्चैव न दाप्यास्तारिकं तरे ॥

ˆ १ रिजक दूति weary | ₹ acfafa पाठान्तरम्‌| 8 प्रमाशाचापरिष्छद दति प्रमाणख्ापरिष्छद दति च पाठाकरम्‌। ४ म्भो श्यदिमाखादिरिति पाठाकरम्‌।

(91) तरग्युख्क तरः | ६8७

1802. वशि |

अकरः ओ्रओचियो राजा पुमाननाथः प्रव्रजितो बालदतरुणप्रजाताः प्रागमिकः कुमार्ययो तपत्यश्च। ASAT तरन्‌' शतगुणं दाप्यः ।

राजा पुमाननाथश्च खजनरहितो carat वा तरणप्रजाता- ्रचिरग्रद्धताः प्रागमिको लेखहारकादिः? mare विधवाः | 1803. faa: |

तरिकञश्चः MATS BEA पणान्‌ दाप्यः, ब्रह्म- चारिवानप्रभिक्गुव्विणौतौर्थानुसारिणां शुर्क- माददानश्च तच्च तेषां HBT |

तरिकस्तररूपण्एल्क नियुक्रः, ्राददानश्च दाप्य इत्यनुषङ्गः, तच्च AS तेषां ब्रह्मचार्य्यादोनां जद्यात्‌ त्यजेत्‌ | 1804. मनुः |

यन्नावि किञ्चिहासानां fasttaiaracraa: |

ASTRA’ दातव्यं समागम्य खतोऽ'शतः ॥

we नौयायिनामुक्तो व्यवहारविनिरैयः |

दासापराधतस्तोये दैविके नास्ति. निग्रहः |

aren नोवाहननियुकताः केवर्त्तादयः |

इति विवादरन्नाकरे तरश्ुल्कतरङ्कः |

१ खभ्षरतिति पाठान्तरम्‌।

९ श्रवदारकादिरिति पाठान्तरम्‌| १ तरिकं एति पाठाग्तरम्‌।

४ तद्‌ तिरेवेति पाठान्तरम्‌|

अथ निधिनीम दानवतितमस्तरङ्ः।

1805. तच मनुः |

ममायमिति यो ब्रूयान्निधिं सत्येन waa |

तस्याददौत षड्भागं राजा द्वादशमेव वा ॥

अन्टतन्तु वद्‌न्दाप्यः खवित्तस्यां एमषटमम्‌ |

तस्यैव वा निधानस्य संस्ययाऽल्पौयसौ कलाम्‌ ॥

निधिरतर पूर्व्यनिखातचिरभष्टं घनम्‌ । षड्भागद्रादग्भागयो- ममायमिति वरुगुणवन्नागुणवन्ताभ्यां faa: । श्रन्योयसो कलां यावत्या नावसोदरति, अ्रन्पौयःकलाग्रदणश्च सव्वेस्ा परिज्ञानपक्ते ) 1806. विष्णुः |

सखनिहिताद्रानने ब्राह्मणवन्नं द्वादशमंशं दयुः पर- निदितं खनिहितमिति वदन्तस्तत्समं दर्डमा वहेयुः | 1807. नारद्‌: |

aay तथा नष्टं लब्धा? राज्ञे निवेदयेत्‌ |

THAT ततः SATS AAAS TAT” ॥

ang’ Sarge भवेदित्यथेः |

दूति विवादरन्रकरे निधितरङ्गः।

१९ मानव दूति पाठान्तरम्‌।

2 ee] दति पाठाम्नरम्‌।

ए छन्धमिति पाठान्तरम्‌|

४ श्यः Mans शतोःन्यधेति पाठान्तरम्‌| ५ NS दूति पाठाम्तरम्‌।

~ seme ee ~~~

अग्र परनिहितो नाम faeafa- THATS: |

1808 as afar: |

्रप्रन्नायमानं वित्तं योऽधिगच्छेत्‌, राजा तदुङ्खरे aura षष्ठमंशं प्रदाय । ब्राह्यणशश्ेद धिगच्छेत्‌ षट कम्भेसु वत्तमानो न राजा हरेत्‌ |

प्रज्ञा यमानमन्ञायमानसखामिकमखामिकञ्च |

1809. गोतमः | निध्यधिगमो न राजधनं ब्राह्मणस्याभिरूपस्य, अब्राह्मण AAA षष्ठमंशं लभत इत्येके |

श्रमिरूपस्य षट्‌ कश्मनिरतस्य?, अन्राह्यणोऽभिरूपत्राह्मणदन्यः,

श्राख्याता कथयता |

1810. ATL |

परेण निहितं way राजन्ुपददेन्निधिम्‌ | राजगामोौ निधिः सव्यः सर्व्वेषां ब्राह्मणाहते ॥ ब्राह्मणोऽपि निधिं लञ्ा fad राजनि वेदयेत्‌ | तेन दत्तन्तु Wald सेनः स्यादनिवेदने |

काका werent ~ = ~~~ = ~~~

१ षटमम शमिति पाठान्तरम्‌| ₹ षटकन्मनिष्स्येति पाठान्तरम्‌। राज्ञ निवेदयेदिति पाठान्तरम्‌]

६५० विवादस्त्नाकरे (93)

1811. .. याश्षवल्कधः | राजा wat निधिं ददाद्िजभ्योऽङं दिजः ya: । विदानशेषमादद्यात्स सब्वेस्य प्रभुर्यतः ॥ cate निधौ wat राजा षष्ठांशमादहरेत्‌ | अनिवेदितविक्नातं' दाप्यस्तदण्डमेव च ॥ दतरेणा विदुषा |

1812. राजघम्म विषुः |

निधिं लब्धा तद ब्राह्मणेभ्यो career दितौय- we कोषे प्रवेश्येत्‌। निधिं way ब्राह्मणः सखय- AM | रचिय्चतुथेमंशं TH दद्याच्छेषं चतुधेमंशं ब्राह्मणेभ्यो NCAA | वेश्यश्चतुथमंशं रान्न SMETANA GHIA खयमादद्यात्‌ |

ब्राह्मणेभ्योऽद्े दद्या दित्यनुषश्ननोयम्‌ | shi परिशिष्टं खय- मादद्यात्‌ । 1813. तथा |

श्रद्रर्ववातं दादशधा विभज्य oad रात्ने दद्यात्‌ ब्राह्मशेभ्योऽ'शदयभेव carafe wa wa- मादद्यात्‌ ।

ft

1814. fra | आकरेभ्यः, सव्वमाद्यात्‌ ।

१ खनिवेदितविज्नाते इति पाठामरम्‌ | ९ प्राकरेभ्य इति पाठान्नरम्‌ |

(93) परनिद्िततरङ्ः | ९५९

1815 मनुः | aa पश्येन्निधिं राजा पुराणं निहितं शितौ । तस्मादिजेभ्यो द्‌ च्वाइमङ्ं कोषे निवेशयेत्‌ | निधौनान्तुः पुराणानां धात्ूनामाकरस्य च । रक्षणादङ्खभाग्राजा भूमेरथिपतिहिं a: | | पुराणानां चिरन्तनानां न तु विद्यमानखामिदायानाम्‌ | श्राकरा माणिक्या दिश्वूमयः। vaca द्रव्यमपि श्राकर एव, way धाल्वाकरयोरन्योऽन्योत्पा दितख्य द्रयस्याद्धं राजा खक्ञौयात्‌ | 1816. वशिष्टः | उद्वादकारि शन्वागमयेत्कस्य न सह विवाहो युज्यते इति वरोविभागप्रतिपादनायर सम्प्रदानं रेत्‌ |

श्रागमयेद्धात्श्द्धिं जामोयात्‌ |

इति विवादरुत्नाकरे परनिहिततशङ्कः।

१ afeafa पाठः प्रायशो दश्यते | ९ निधिनांशोति पाठान्तरम्‌। १ जद्वाङका रास्वा गमयेत्‌ कस्य न सड विवाङ् युज्यत इति वणेभागप्रतिष्टापना येति, जद्वाङका रांसवागमयेत्कस्य केन सड विवा gaya रति वणेभागप्रतिष्टापनायेति च पाठटाक्षरम्‌।

अथ दरडप्रणयनविधिनोम चतुनवतितमस्तर द्गः ।

1817. तच मनुः। ©+ € e गोप्तारं तदथं सव्वभ्रूतानां गोप्तारं धम्बैमात्मजम्‌ | ब्रह्मतेजोमयं दण्डमसजत्यव्वमौश्रः ॥ तस्य सव्वाणि भूतानि स्यावराणि चराणि च। WASTE कल्पन्ते स्वधर्मान्न चलन्ति च ॥ स राजा पुरुषो दण्डः स नेता शसिता च a | चतुणामाश्रमाणाश्च धम्य प्रतिभूः छतः, ॥ € दण्डः शस्ति प्रजाः सव्वा दण्ड रएवाभिरष्षतिः | दण्डः सुप्तेषु जाग्नि दण्डं धम्म fazer: ॥ 1818. तथा |

aa श्यामो लोहिताक्षो धम्मे्रति पापदा ।

प्रजास्तच विवङन्ते नेता चेत्साधु पश्यति ॥

तदथं राज्ञो यः प्रजारचरेभ्यो wae wal घम्मव्यवस्था - पकमादरार्थमभेदोपचार, ब्रह्मतेजोमयं रिरण्यर्मभतेजःप्रकृतिकम्‌, यमपि स्ततिरादराय, ईश्वरः प्रजाखष्टा, राजा THA, पुरुषः परमपुरुषतुख्यः प्रजानां इदि स्थितलात्‌, स एव नेता खधन्ने-

mine ~

१ aa इति पाठटाकरम्‌। ९ दण्ड रव डि रच्तोति पाठान्रम्‌।

(94) दण्डपगयनविधितरङ्कः | ९५३

प्वत्तेयिता, जागर्ति जागरत्काय्यैचोरादिभयनिकारणएका रिवात्‌९ | यच श्यामो atfearat दण्डोऽधिष्टाटदेवता चरति, तच प्रजा विवद्धन्ते, नेता शासनकर््तां सम्यकू चत्‌? विचारयति ।

1819. तथा |

, शुचिना सत्यसन्धेन यथाशस््रानुसारिणा | दण्डः प्रणयितु ` शक्यः ससद्ायेन धौमता | तस्याहुः सम्प्रणेतारं राजानं सत्यवादिनम्‌ | समोश्यकारिणं OTe धम्मकामा्थैकोविदम्‌ ॥ असहायेन Fear लुबग्धेनाकृतबुङ्धिना | न शक्यो न्यायतो नेतुं छक्येषु विषयेषु च | तं राजा प्रणयन्‌ सम्धक्‌ चिवगेणाभिव्ईते | कामात्मा विषमः कषद्रो दण्डेनैव निहन्यते ॥ दण्डो fe सुमहत्तेजो दुर श्चाकतात्मभिः। धम्माद्विचलितं हन्ति ्टपमेव सनान्धवम्‌ ॥

, ततो दुगेच् URS लोकञ्च सचराचरम्‌ । अन्तरोक्षगतां श्चैव Fatt देवांश्च पौडयेत्‌ ॥ Tae AVA सम्क्‌ सव्व रज्यति प्रजाः । असमोष्य प्रणोतस्तु विनाश्यति सब्बेतः ॥

१९ जामग्रत्क्येचौरादिनिवारणशकारिलादिति पाठान्तरम्‌ | ९ समभ्यक्गेनेति पाठ(्तरम्‌ | ६ शषोनिति पाठान्तरम्‌। ४ gua दूति पाठान्नरम्‌।

dye विवादरन्नाकरे (94)

समौच्छकारिणं देशकालादि विग्डग्यकारिणम्‌, मूधेन सम्य- gaara seagiga श्रनभ्यस्तप्रास््रेण, सम्यक्‌ franca | कामात्मा खच्छन्द चारो, विषमः पक्चपातप्रयुक्रासचेष्टः, सुमहत्तेजः तौच््एतया, ततः सबान्धवनृपहननानन्तरम्‌ । खष्टतो यथा टतः | 1820. तथा |

यदि न प्रणयेद्राजा दण्डं दण्ड्यो्तन्द्रितः।

श्रले मत्स्यानिवा पश्यन्‌ दुर्बलान्‌ बलवत्तराः ॥

AMAR पुरोडाशं श्रा च लिद्याइविस्तथा |

Sasa न स्यात्कस्मिंशित्प्रवत्तताधरोत्तरम्‌ ॥

दण्डयेषु दण्डारेषु । श्रधरो त्तरमुत्कर्षापकषंवे परोत्यम्‌ । 1821. अङ्ड्िराः।

राजा FRIAR शसन्‌ धर्मेषु युज्यते |

कत्ता च मुच्यते पापान्न स पापेन लिष्यते ॥ 1822 मनुः |

निग्रहेण च पापानां साधूनां संग्रहेण च।

दिजातय इवेज्यातः Yaad सततं पाः ॥

पापाः पापयक्राः साधवो यथाशाख्वव्मिनः२ |

gone A eee ee - ~~ --- ----+----> „~ — -~~--- - = ~~~ re. a.

१९ दुबलान्‌ afer प्ले भिन्दमंद्यानिवाभय रति, eaiena बलिनः wat भिन्न मामाच्चिराच्रय दति च पाठान्तरम्‌|

९ gard दूति पाठान्तरम्‌ |

दे यथाशाद्मकुष्द्ा दृति पाठान्तरम्‌|

(94) दगहप्रणयनविधितरष्ुः | ६५१५

1823. याज्ञव र्कः | यो दण्दयान्दण्डयेद्राजा सम्यमभव्धांशच पालयेत्‌ | इष्टं स्यात्रतुभिसेन सदहखशतदक्षिरीः, | इति सञ्चिन्त्य पतिः क्रतुतुल्यफलं एथक्‌ | व्यवहारान्‌ स्वयं पश्येत्सभ्येः परिदतोऽन्वहम्‌ ॥ 1824. तथा | अधम्भद्ण्डनं लाके धम्मेकौत्तिविनाश्नम्‌? । सम्यक्‌ चर दण्डनं राज्ञः स्वगेकौत्तिजयावदहम्‌ ॥ 1825. aq | अधम्मेदण्डनं लाके aA कोल्तिनाश्नम्‌ । eI परचाऽपि तस्मात्तत्परिव्ज्जयेत्‌ | AUS] दण्डयन्त्राजा दण्ड्यञ्चेवाप्यदणडयन्‌ | अयशो महदाप्नोति नर क्वेव गच्छति | 1826. तथा | यावानवध्यस्य वधे यावान्‌ वध्यस्य मोष्ठणे । अधर्म्मो पतेदष्टो waa नियच्छतः | नियच्छतो वध्यवधमवध्यमोचणएश्च कुव्वेतः |

१ सुवणे्रतदक्िशेरिति पाठान्तरम्‌ |

९ अधमोदण्डनं ख्गलोककोत्तिविनाशनमिति पाठान्तरम्‌ | तु tifa पाठान्तरम्‌ |

४ PHIM ala पाठाम्तरम्‌।

६५६ विवादरन्नाकरे (94)

1827. RATATAT: | राजानो afawaa विेषादेनमाप्तयुः । अशसनात्त्‌ पापानां नतानां दण्डधारणात्‌ ॥

नतानां विनौतानामदण्ड्यानामिति यावत्‌ |

1828. वशिष्ः'। | दण्डोत्सगे राजैकराचमुपवसेत्‌, चिरात पुरोहितः छच्छमदण्डने पुरोहितस्तिराच राजा च | श्रदण्डने दण्डा दण्डने । तेना नुपदे शनिमिन्तकं चिरा चरेत्‌ पुरोहितो विपरौतोपदे गनिमित्तञ्च wap । राजा तु दण्डो्छगे एकाराचोपवासं कुयात्‌, श्रदण्डादण्डने विराचमुपवसेत्‌ | चकारा- mata द्रष्टम्‌ | कचित्‌ पुनर दण्ड्यदण्डने cea पठितम्‌ |

दरति विवादर्न्नाकरे दण्डप्रणयनविधितरङ्कः।

att = न~ ~ ~ => न ~ ~ ~~ ~~ ननन ~न ee = ——

` १ पुरोहितोऽचेति पाठाकरम्‌ |

AY दरडोत्कषोपकषोदिनोम पञ्च- नवतितमस्तर ङ्गः |

1829. ततर काल्यायनः।

सचिहमपि पापन्तु प्च्छेत्यापस्य कारणम्‌! । तदा दण्डं प्रकल्पेत दोषमारोप्य यन्नतः | प्राणात्यये तु यच स्यादकाण्थेकर णं छतम्‌ । दण्डस्तच तु नैव स्यादेष VA: स्मृतो wT: ॥ श्रारोष्य विरेषतो निर्लोय, प्राणात्यये प्रापे, श्रकाय्ैकरणं पाप- कर्मे, एष wa: wa दति शगुरादहेति शेषः | कचिद्नुगोरिति पाठः स UA एव) 1830. तथा | सहत्तानान्तु सरव्वेषामपराधो यदा भवेत्‌ | अवशेनैव दै वात्तु तच दण्डः न कल्पयेत्‌ | श्रकीन भयादिवशतया देवारमादात्‌ । श्रतःपरमतोऽनरेष्वपि दष्टे दण्डं नैव प्रकन्ययेदिति खण्डं पारिजातपटितं तच्च कामधेनौ कन्यतरौ चा दशनान्न WA । 1831. तथा | । सम्यग्दश्डप्रशेतारो पाः FHT: सुरेरपि | आरम्मे प्रथमं दय्यात््रटततेः मध्यमः स्मृतः ॥

~~~ ~. ~~~ ==~-~------ ---------*~ ~ ---~ ˆ ~--- ~ -~----

च ~ ee

१ राजा सचिङकृपापम प्च्त्पापिष्टकारणमिति पाठान्तरम्‌| ₹ दणष्डानिति पाठाम्तरम्‌। द ष्रटक्नाविति पाठान्तरम्‌|

42

६५८ विवादसब्राकरे (95)

यस्य. यो विहितो दण्डः पर््याप्तस्य स वै भवेत्‌ |

aa तत्फलावच्छिन्नकम्मेकदम्बान्तभ्येताये-एककम्मेफलक- हृत्यामित्य्ः? । प्रथमः कथितः स्पणंदण्डचतुयेभागात्मा । waa तथा विधानेककगरेफलकरत्यां मध्यमो दण्डाद्धात्मा?, प्याप्षस्य स वे भेत्पर्यातिस्तत्पा पफलणकस्कश्मेजमकङतिः? तदतः पुरुषस्य स॒वे भवेतसमब्णो दण्डो भवेत्‌ | एकपापफला वच्छिलनानेककर् भिप्राय- aaa | 1832. तथा |

कल्पितो यस्य यो दण्डल्वपराधस्य यन्तः |

पणानां ग्रहणं eT वाऽय राजनि॥

अपराधेषु नियतमाह'गागौँयमानवाः।

यस्यापराधस्य संख्या विग्रेषवान्न दण्डः vata, ततर संख्याया शरा काङ्खायां पणो ग्राह्यः, पणमूल्यं वेति गार्गोयमानवारं are: | पारिजाते तु श्राहरामभोयमानवा दति पटितम्‌ । श्रभिर्नाम सुनि, तन्मरानवास्तश्य श्या दति व्याख्यातम्‌ |

1833. aut | दण्डनोयः स "गेधिच्यात््रथमं नेति गोतमः

(faa games पाठः, पर सन्भरेकपदषटतेनित्यतबान्‌ तत्कलावच्िन्रकन्म- 'कदम्नान्तभूतायेककन्ेफलककत्यामिति पाठः.साभुरिति गध्यम्‌ |

९ दण्डां दूति पाठाकरम्‌ |

३ तत्पापफलककश्पजनककृतिरिति पाठान्तरम्‌ |

४ कपा पफवद्रानाकर््राभिप्रायमेतदिति पाठातरम्‌ |

५ अपराधे सुनियतमाङ्गार्मोयगाखवा इति पाटा्रम्‌ |

¶ मार्गोयिमाशव। इति पाटान्तरम्‌।

(95), SUTRA THA(eaTy: | ९१५९६ |

शेथिन्यादृण्डेतुकम 'निश्वयगेथिल्यान्तद निश्चया दिति ` यावत्‌ | 1834, तथा | अधेवन्तोः यतः सन्तो यथोक्तानपि ते दमान्‌ | दययुनेवोपशम्येयुस्तस्मात्तच विनिश्चयः? ॥ तस्मादण्डाहताः' पापा येन येनाशुभं पुनः | न कुर््स्तत्तदेवेषां कत्तव्यमिति नियः ॥ 1835. तव AACA: प्ररत्ताञ्च पापेषु पुरुषाधमाः | यथोक्ताहिगुणं दण्डभेकेकस्य प्रकल्पयेत्‌ | aqeer मिलिताः | यथोक्तादेकाकिनः पुरुषस्य पापे प्रदत्तस्य यो दण्ड उक्रखस्मात्‌ ` 1836. नारदः । शारौरश्चाथेदण्डश्च दण्डस्तु दिविधः स्मृतः | WUT दिविधः प्रोक्तो दयथेदण्डोऽप्यनेकधा | श्ारौररू्लवरोधादिजौ वितान्तकर स्था" । काकिन्यादिष्तु यो दण्डः स तु माषपरः स्मृतः ॥ काकिन्यादिः काकिन्यवरः, माषपरो माषान्तः। तेन यत्राप- राधे काकिन्यात्मको दण्ड उक्रस्तवानुबन्धगोर वात्सातिशये माष- पय्येन्त एव दण्डः ATA: |

~---~- ~ ~. ere ee er = --~------~

१ --क्यंति पाठान्तरम्‌|

२ खाथवन्त दूति पाठान्तरम्‌)

१ न निख्य दति पाछामरम्‌।

४ तक्मादभ्याद्ता दति पाठा्रम्‌। ५ जो वितान्लस्तथेव चेति पाठान्तरम्‌ |

६६० विवादरुन्नाकरे (95)

1837. .. रवमुत्तरबेद्याष््‌ माषावरा्खा यः प्रोक्तः" कार्षापणपरस्तु सः। ह्यवरोऽषटपणसू्न्यख्यवरो द्वाद शेत्तरः ॥ कार्षापणाद्या ये प्रोक्ताः स्वे ते स्यु्तुगुणाः | रवमन्येऽपि विज्ञेयाः प्राक्‌ चैते पुव्वसाहसात्‌ ॥ ू्व्वखाइसः पणसरसद्यं साद , तस्मात्राक्‌ ये दण्डविगरेषास्त श्रतुबन्धगोरवात्पापातिश्रये चतुणा ग्राह्याः | पूल्व॑साहसादौ तु पापातिश्रये चातुगष्यं नास्तोत्ययःः । 1838. aq: | कार्षापणं भवेदण्डयो यचान्यः प्राकृतो जनः | तच Ua भवेदण्डः सहसखमिति धारणा | राज्ञामवान्तरनपतोनाम्‌ । 1839. तया | ब्राह्मणं बाधमानस्तु कामादवरवणेजम्‌ | हन्यािचेवंधो पायै रुदेगजनकैन्पः ॥ वाघमानमतिपोडयन्तम्‌ | श्रवरवणंजं az, fea: शूलाय- निवेश्नादिभिः | 1840. कात्यायनः। प्र्रज्यावसितं AS जपरोमपरन्तथा | वधेन शसयेत्पापं दाप्यो वा faa दमम्‌ ॥

१ wate इति पाठान्तरम्‌। ga भवतोत्यथ दति पाठान्तरम्‌| द ब्राह्मणानिति पाठान्तरम्‌।

(95) दरडोतवर्षापकर्षादितस्कुः। ६६६ ` `

meat उन्तराञ्रमपरिगरहरूपा, सा च यद्यपि भ्ुतिस्पतिन्या शूद्रस्य नोक्ता, तथापि गेवागमोक्ामपि तां zea यस्त्यजेत्‌ स शद्रः ्ब्ज्यावसितः। भ्रुतिस्छत्यनुक्ता fa गेवादिध्ं राज्ञा परिपाल्या एव । द्विगुणो aurea पाक्िको यो दण्डस्तदपेच्चया बोध्यः | 1841. तथा |

"अस्पृश्य धूर्त दासानां नराणां पापकारिणाम्‌ ।

प्रतिलामप्रखतानां ताडनं नाधैतो SAT |

धूत्ता मायाविनः । प्रतिलोमप्रछधताः इूतमागधादयः | 1842. तथा|

परतन््ा्च ये केचिद्ासत्वं ये च संसखिताः।

अनाथात्ते तु fafeererat दण्डस्तु ताडनम्‌ ॥

परतन््ा भाय्यापुच्ादयः, संखिताः प्राप्ताः, श्रनाथा श्रनोश्वराः, निदिष्टा निधना: | 1843. तया |

ताडनं बन्धनञ्चेव' तथेव च विडम्बनम्‌ |

, एष दण्डो हि दासस्य नाथेदण्डो विधौयते |

ताडनं कशाद्यभिघातः?, विडम्बनं बुण्डन्प्रादभारोदणादि | 1844. श्रुलिखितौ |

शल्यिनः कारवः ` श्रद्रासतेषां व्यभिचारेष्पि श्योपकरणानि ca) तुलामानप्रतिमानसमु-

१९ भत्‌ खनं ताडनञचेवेति पाठान्तरम्‌ । ₹ कैशाद्यभिघात दूति पाठान्तरम्‌ |

` रद्र विवादरल्नाकरे (95)

त्यानि . . वशिकूपथानां, केचबोजभक्तगो शकटकर्षण- द्रव्याणि कर्षकाणां, वाद्यभार्डालङ्ारवासांसि रङ्गोप- जोविनां, णृदश्यनालङ्कारवासांसि वेश्यानां, शस््राणि चायुधोपजौविनां स्वेषां कारणद्रव्याणि नाहा््याणि रान्ना धाम्मिकेण हि, पुरुषाः पापबहलाश्चाविधेयाश्च भवन्ति तेभ्यः पापांशभाग्राजा, तस्मानाधनानानुप- करणान्‌ वुर््यात्तन्मूला fe टत्तिर्भवति", इत्तिमूलो निवासः, तेनिवसद्धिः स्फौलं राष्टमिन्यच्यते ।

शि्तिनिचलेखा दिकर्तारः? व्यभिचारेषु सवस्वापदारयोग्ेषु BIA, तुलामानमूद्धं ard, प्रतिमानं सुवर्णादितुलनोपकरणं परस्ादि, भक्तं afafaquas, कषणद्रवयं eerie, वाद्यभाण्ड परहादि, रङ्गोपजोविनां yaaa | 1845. खहस्पतिः।

वधाः Gata दम॑" द्‌ाष्यल्तु पुरुषः ।

अङ्गन्छेद्‌ हस्तद ङ्गं AUTEM TEA ॥ 1846. RATATAT: |

सुवणेशतमेकन्तु वधार्हो दण्डमर्हति |

area? तदद्धन्तु विवासे पञ्डविंशतिम्‌ |

syed श्र विवासे श्रं, क्रचित्याठो विनागे दति aarfa 'तदेशवासविनाग्रे We TGR एवाथः |

१ कारद्रयापोति पाठान्तरम्‌

९ तन्मूला हि efafcfa पाठान्तरम्‌ | र कारकं। दूति पाठन्तरम्‌।

४ दण्डमिति पाठाम्तरम्‌ |

(95) दण्डोत्वार्षापकर्षादितरङ्कः | ६६३े'

1847. तथा | कुलौ नायेविशिषटेषु निृष्टेषनुसारतः। were वा निशद्यैतान्‌ quel प्रवासयेत्‌ ॥ निधना बन्धने स्थाप्या वधं नैव प्रवर्तयेत्‌ | सर्व्वेषां पापयुक्तानां विशेषार्धैश्च शस्तः | ध gala उन्तमकुलः, ara: खधम्मेनिरतः, fafnet गुणवान्‌, एतेषु" निृष्टेषु शअन्पधनेषु वधादषु श्रनुसारतः सुवणेशतासम्भवे- ऽपौदं, तस्या्यसम्भवे Waa | 1848. तथा | वधाङ्गच्छेदार्ईविप्रो निःसङ्ग बन्धने विशेत्‌ | तदा कम्मेवियुक्तोऽसौः Tre दमो हि सः | करटसाश्यपि निर्वास्यो विख्याप्योऽसत्प्रतिग्रदौ | ayaa वियोज्ः स्यात्छधम्मे बन्धनेन तु ॥ वधाङ्ग्छदाहो यस्िङ्पराधे वधोऽङ्गच्छेदो वा इति तद्वान्‌ विप्रः श्रच सदाचारनिष्ठः, निःसङ्गं क्रियायो गशूल्खे, यच बद्धः सन्‌ सधौ कत्तं न पारयति, स॒ एव सदाचारस्य दमः यत्‌ GU fate नाम, विख्याप्यस्तेन रूपेण लोके प्रका गशनोयः। श्रङ्गच्छदो

परस्याङ्गच्छेत्ता | 1849. तया | करणोषटप्राणपादाक्षिजिद्वाशिश्नकरस्य च ।

न ata ~’ ~ ° wy: HAA चोत्तमं दद्याद्वेदने मध्यम ष्टगुः ॥ १ तेष्विति पाठान्तरम्‌| २ तदकन्ेविमुक्ोऽसाविति पाठान्तरम्‌| १ छतस्तस्येति पाठान्तरम्‌ |

dds विवादरत्नाकरे (95)

act and उत्तमं उत्तमसाहसं पणसरखात्मकं भेदने विदारणे मध्यमं मध्यमसाहसम्‌ | 1850. तथा | रतैः समापराधानां तचाप्येवं प्रकल्पयेत्‌ । बालटद्वातुरस््रौणं न दर्डस्ताडनं दमः | समापराधानामङ्गान्तरच्छेदभेदकन्तेणाम्‌ । प्रमादह्तापराध्र- विषयमेतत्‌ | 1851. Hq: | छचविट्‌श्रद्रयोनिस्तु दण्डं दातुमशक्तवन्‌ । आन्यं कम्मेणा गच्छेदिप्रो दद्याच्छनैः शनैः ॥ FIN श्रथैनिस्तारानुरूपव्यापारेण । विप्रस्तु न॒ कम्मण आनृण्यं गच्छेत्‌, किन्तु क्रमेण दद्यादेव | 1852. तथा | alararanegat दरिद्राणाश्च रोगिणाम्‌ शिफाविदलरच्वादयविदध्यान्रपतिर्दमम्‌ ॥ दरिद्रोऽ कममष्यशक्रो निधनः । 1853. काग्यायनः। wate दापयेदणडं धाम्पिकः एथिवोपतिः। निधना प्राप्तदोषा wat ताडनं दण्डमर्ईति | यदि धनवतौ स्तौ, तदा ae धनं दण्डः, श्रधनायास् ताङनमेवेत्ययः ।

ee. wees

१ प्राप्नदोषे दूति पाठान्तरम्‌|

( 95) दग्डोत्वार्षापकर्षादितरङ्कः | ६६१५ 1854. WILE: |

ब्राह्मणस्य UE रान्नश्चासनमग्रतः | प्रथमं दशनं प्रातः सव्वेभ्यश्चाभिवादनम्‌ ॥ अग्रं ART Waal मागेदानश्च गच्छतः | Vasa: परागारे प्रवेश्शचानिवारितः।

, समित्पुष्यकुशदानेघ्रस्तेयं स्वपरिग्रहात्‌ | ` अनाश्टष्यः परेभ्यश्च सम्भाषश्च परस्त्रियाः | नदोघ्रवेतनस्तारः पुव्वमुत्तारणन्तथा | तरेष्रशुल्कदानञ्च न चेदाणिज्यमस्य तत्‌ ॥ परौहारोऽदण्डः, राज्ञोऽग्रत श्राखनसुपवेशनं,! राज्ञे प्रातरात्म-

दशेनम्‌, नवग्रस्यानामग्रयदणम्‌, गच्छतो ब्राह्यणस्य WA मागेदान, awed: परागारेष्वनिवारितः प्रवेशञ्च, निवारणे पराध एव । श्रलेयमचोय्यैमत एवानपराधः स्वपरिग्रहात्‌ परिग्रहविषयसमिदा- दौनामण्याद्‌ानात्‌ । अनाश्यः परेभ्यश्च mated? ब्राह्मणो न दण्ड्यः | wary परख्िया इति भावदोषमाचाभिप्रायम्‌? | श्रवेतनो wager, तारः पारगमनम्‌ । पूव्वमत्राद्धरभ्यः, तरेषु पार प्रापणोयेषु वस्ादिषु, sence राजग्राद्यादानम्‌ | यदि तद्य ब्राह्मणस्य न वस्वादि बाणिज्याथं स्यात्‌

इति धिवादरनाकरे दण्डोत्वर्षापकषांदितरङ्कः |

RATT) क

१ wat खपवेग्रनमिति पाठान्तरम्‌ | ९ शज्रभ्योऽप्यताडनत दूति पाठान्तरम्‌ | 8 भावदुष्टाभिषायमिति खदुष्टाभिप्रायमिति च पाठान्तरम्‌ |

WY ब्राह्मणपरोौदारो नाम ष॑ट्‌- नवतितमस्तर ङ्गः ।

1855. aa श्द्ुलिखितो |

इन्धनोदकाग्रिकाष्ट-ठृणोपल-पुष्य-फल-पर्णादाने- wow देवतोर्थाभिगमनं गहकोष्टप्रवेशनं पथि शस््रधारणमसम्बद्गमासनं प्रस्तुतेष्ठनिवारणं' अस- दासश्चेति श््लिज्छपदयोधान्यराशिग्रहणमग्रोत्सगे- प्रसवदृदधिकर्षापणशुल्कनदौतरेष्ठनुपरोधनं परस््ौ- सम्भाषणं राजस््लौदशनं रान्ना समासनं व्यति- क्रमणञ्च कोपात्सव्वमरति ब्राह्मणः |

दन्धनेत्यादि आरण्छकेन्धनादि विषयं, देवोऽचान्यपरिगडोतो देवालयः । एवं तोथमपि । गटदकोष्टप्रवेशनं परस्येति ae: पथि देशान्तरगमने श्रसम्बद्धमासनं प्रयो जनं विना यत्र क्रचनावस्थानम्‌ | mag’ खकार्ययाथचेष्टितेषु? श्रनिवारणं तच्छध्यगमना निवारणम्‌ | wale: कार्ययवशादसद्धिः सह वासः। च ऊेदोऽव्यानामनेकार्ं त्वाद्समुच्ये | शिलोऽपदयोः भिलोञ्क दत्धात्मकटत्तिग्यां*

[ररी ~~~ ~~~ = ~ -~ --~ eee meen ee ~~~

१ परयतेष्यनिवारणमिति पाठामारम्‌। ९ काय्य चेचेष्टितेव्विति पाठारम्‌ |

ह प्रथतेष्विति पाठाम्तरम्‌।

a दूत्य कष्टल्निभ्यामिति पाठान्तरम्‌ |

(96) ATSMILT LAL: | dis

वन्तेमानयोः गेषौग्तधान्यरागेयंहणम्‌ । श्रगोत्सगेमयत्या गपूव्वेक- मश्चस्तनविषिना यद्णम्‌ । नान्ययेति पारिजाते श्रधिकम्‌ |

प्रसवः Me एव, दद्भिः gale, कषेः कषण, श्रापणः क्रय विक्रयव्यवहारः, नदौतरः नदौतरणणथं देख, एतेषु यदेयं तदप्र- यच्छतोऽनुपरोघनमनाक्रमणं व्यतिक्रमणएमाज्ञालङ्गनश्च । लच््लौोधरेणए तु नारदवाक्यानन्तरं प्रकरणमैदः छतः । ब्राह्यणस्य परहार इति वाक्यं पठितम्‌ |

afa विवादस्न्लाकरे ब्राद्मणपसोषारतरङ्कः।

WY नगरपरौदारो नाम सप्त- नवतितमस्तर SS: |

1856. aa wefataat |

न वैष्टिकं sriga छेचद्रव्यापदरणं पुष्यमुलप्रचयनं स्वयमजिंतप्रवेशनं निष्कुमणप्रवेशनेघनिवेदनं स्कन्ध- वाद्येषु शुल्को गणसमय्रेणोपुगचरणव्यवहारनिष्टठा खामिनः परिज्नातारोऽन्यतवर राजाभिद्रोहात्‌ नगर- निवासिनां विप्रेतराणमपि परिग्रहा अनपराधाः।

न atea विष्टिः aaa: तत्छम्बन्धि देयं वेष्टिकम्‌ । stirs WIAs, was पण्यस्य राज्ञे श्रनिवेद्यापि प्रवेश्न- मनपराघः | नि्रमणप्रवेगरने्वनिवेदनं राजयपुरुषेभ्य दूति शेषः | Say We we वहनयोग्येषु शच्वादानम्‌९ । गणो बराह्मणएसमुदायः | समयः पाषण्डादोनां, अणो शिग्िसमूहः, पूगो बणिजादिसमृदहः, गणादोनां चरणएमाचारः व्यवहारो विवादः तच निष्ठा निण्यः |

खामिनः तच sara: परिज्ञातारः खे खे TA श्राचार- व्यवदारप्रवन्तैकलेन लक्तण्परिन्ञातारः। श्रन्यच, राजाभिद्रोशा- दरणाभ्यन्तरेष्वपि राजद्रोहकारिषु a ते प्रभवः, किन्तु राजव तेन राजद्रोहादन्य्र नगरवासिगणादिषु मुख्यानां खातन्त्येणाचार- विवादपरिष्छेदो 4 दण्डायेद्ययेः |

९ श्यन्काद्‌ानमिति पाठान्तरम्‌ |

(97) ANTULTWILATH: | ९६९

1857. खषशस्पतिः। साकिलेखयानुमानेन सम्यग्दिव्येन वा जितः। यो न दद्यादेयमथें स निवधास्यस्ततः पुरात्‌ ॥ 1858. Sear: | आत्मानं aay रज्वादिभिरुपद्रवैः, । सतोऽनेष्येन लेप्तव्यो जौवेचेद्िगुणो दमः ॥ 1859. ATA: | राज्ञाश्यायेन यो दण्डो गहौतो वरुणाय तम्‌ । निवेद्य दद्यादप्रेभ्यः खयं चिंशङ्गणौकतम्‌ | अन्यायेन? VITA |

1860. काव्यायनः। अन्यायो पाजितं न्यस्तं कोषे कोषं निवेशयेत्‌ | RAS ANTAL: स्यादृद्धिमान्नोपपातयेत्‌? ॥ दत्वा धनं afer: सव्वे द्ण्डससुत्थितम्‌ | Yat राज्यं समासज्य Fala प्रायणं वने | . रवश्चरेत्सदा युक्तो राजा धम्मेषु पार्थिवः | हितेषु चैव लाकस्य" सव्वान्‌ भन्यान्नियोजयेत्‌ ॥

त्‌ विवादसुन्ाकरे नगरपरौहारत॑रङ्ः।

[ 1 1

१ रञ्वादिभिरपक्रमरिति राजादिभिरुपद्रतेरिति च पाठान्तरम्‌ | ₹ आन्य योऽति पाठान्तरम्‌|

8 afgararrareafeta पाठाम्रम्‌।

४ का््येखिति पाठान्तरम्‌ |

HY दर्डसंन्ना नामाष्टनवति- TARTS: |

1861. तच wefafeat |

चतुविंशतिरेकनवतिः प्रथमसाहसः, दिशतं पञ्च- WAST मध्यमसाहसः, षट्‌ शतं ACTA: | यथा- सारापकारम्‌ ।

सर्वषामाचत्‌ विंशत्या fet aaa तिपय्यन्तः प्रयमसाहसास्यो दण्डः । एवमुत्तरत्रापि, femarfe: पञ्चप्रतान्तो मध्यमः। षट्‌- श्तादिः सहसान्त उत्तमः । यथासारापकारमर्यापराधानुसारेण, श्रतएव वित्तापराधलाधवगोरवाभ्यां विकल्पः | 1862. ask नार्दः।

चतुविंशवरः yar परः षरवतिर्भवेत्‌ |

शतानि पश्च तुः परो मध्यमो दिश्तावरः |

सहखखढत्तमोः ज्ञेयः स तु पच्च शतावरः।

चिविधः areata दण्ड उक्तः स्वयम्भुवा |

चतुव शरतेरारभ्य षव तिप्यननः प्रयमः | द्ि्तादारणभ्य पञ्च- WAI AWA | पशचुग्रताद्‌ारण्य भदसपरयन्त उत्तम द्यः |

कक ~> ~~ eres ~~ ----- ------ ~~~ aeeeeuneenstee:

t. wa लिति पाठटाकरम्‌। ९ चति पाठान्तरम्‌ | १ स्डसमुक्नम इति पाठान्तरम्‌|

(98) RUST HATH: | ९९१ | 1863. मनुिष्ण्‌ | पणानां दे शते सार्धे प्रथमः साहसः समृतः | मध्यमः पञ्च fara: सहखन्वेव चोत्तमः ॥ 1864. यान्ञवस्क्यः | साशतिपणसाहसो दण्ड उत्तमसाहसः | तदङ्गं मध्यमः प्रोक्तस्तदर्खमधमः स्मतः ॥ पणसदख्ं परिमाणं यस्य स quays: तेन पणसदसखपरि-

मितसाणो तिपणोत्तर उन्तमसाहसः, एतेऽपि संख्या विकन्या वित्तापराधलाघवगोरववेकित्यातसमञ्नसा बोद्धव्याः |

इति विवादरन्नाकरे दशग्संक्ञातरङ्कः।

~~~ OY ~~ ~=

१ सहसन्येवमु कलम दूति पाठामरम्‌ | २ तथा चति पाठान्तरम्‌ |

WT मानसंज्ञा नामोनशत- तमसस. | 1865. तच aq | लाकसंब्यवदा राथ याः संजाः प्रथिता भुवि । ताखरौप्यसुवर्णणनां ताः प्रवश्याम्यशेषतः ॥ जालान्तरगते भानो AH दश्यते रजः । प्रथमं तव्रमाणानां चसरेणं प्रचक्षते | चसरेणवोऽष्टौ विन्या लिख्येका च प्रमाणतः९ | ता राजसषपस्तिखत्ते तु डे गौरसषपः ॥ सर्षपाः षट्‌ यवो मध्यस्तियवन्तेकष्णलम्‌ | पथ्चङृष्णलको माषस्ते सुवणेस्तु षोड़श | पलं सुवर्णाश्चत्वारः पलानि धरणं दश | दे छष्णले Tava विन्नयो रूप्यमाषकः? | ते षोड़श AT पुराणश्चैव राजतः। कार्षापणश्च कित्नेयस्ताचरिकः' कार्षिकः पशः ॥ धरणानि दश ज्ञेयः शतमानन्तु राजतः | चतुःसुवणिको निष्को fare प्रमाणतः ॥ नि °° . २ सुद्गेन्तिति waranty |

ह UQH दूति पाठामारम्‌। 8 ४ ates: |

(99), AAG HATS: | doz

याः परृथितास्ता लोकव्यवहार प्रवच्छामि युत्पादयामौत्यधेः | यवो मध्यो नातिष्यूलो नातिटशः९ । an पलानि घरणएमिति सम्बन्धः | BG चरणं राजतं पुराणश्च राजत दृत्यन्वयः । कार्षापणः पण दूति च द्रे संज्ञे ताग्रकषेसयेत्यथेः। कर्षादिश्ब्दाश्च लोक एव प्रसिद्धाः । 1866. 7 याज्ञ्‌वल्काः | पलं सुवशश्चत्वारः पञ्च वापि प्रकौर्तितम्‌?। 1867. मावाधिकारे विष्णुः। तद्दाद्‌ शमश्षाञ्जमेव चतुर्मापकं* सुवशैः | 1868. ृष्स्मतिः। लाके" संव्यवद्ाराथे संज्नयं कथिता भुवि । ताखकषछता मुद्रा विज्ञेयः कार्षिकः पणः ॥ स एव चन्द्रिका प्रोक्ता ताश्चतखस्तु धानिकाः। ता दादश सुवणेसतु stare: स wa दहि | 1869. नारदः। म्राषो विंशतिभागस्तु जेयः काषापणस्य तु | काकिनो तु चतुर्भागो माषस्य च प्रणस्य च | पश्चनयाः प्रदेशे तु संजनेयं व्यवहारिक । कार्षापणप्रमाणन्तु तन्निवड़मिदेव वा |

Ua aM इति पाठान्तरम्‌| ९ wal faa दति पाठान्तरम्‌ | २ aquinfafa पाठान्तरम्‌ | ४ लोकेति पाठान्तरम्‌ |

44

| ६७४ विवादर्त्नाकरे (99)

पञ्चनधा इत्यादि, CY ग्ास्रोयसं्वह्ाराथं काषांपणए्रमाणं तदेवं निबद्धं, यत्यश्चनद्याः प्रदे प्रसिद्यथम्‌, cava तत्तदिशि लोकव्यवदा राथेमुक्रम्‌ | 1870. afecare | कार्षापणो दक्िणस्यां दिशि रौप्यः प्रवत्तते | पशेनिनब्गः पुव्वस्यां षोडशैव पणाः" स तु ॥ 1871. का्यायनः। माषः पादो दिपादो वा suet यच प्रकल्पितः अनिर्दिषटन्तु सौवण माषकं तच कल्पयेत्‌ | यचोक्तो माषको दण्डो राजतं तच निदिं शत्‌ । कृष्णले शचोक्तमेव स्यादुक्तं दण्डविनिश्चये ॥

aa माषको दण्ड इत्युक्तं तत्र राजतो ग्राह्यः, aa weet दष्डस्तच सौवण याह्य दत्य्थः |

इति विवादरनाकरे मानसंगातरङ्कः।

ASIATIC a "1" ^; ५८१५०

१ ते षोडश दूति पाठामरम्‌। 8 ९ एकपाद इति पाठाक्ररम्‌।

अध नेगमादिसंन्ना नाम शत-

तमस्तर ङ्गः | 1872. तच्र कात्यायनः | नानापोरसमहस्तु नैगमन्तु प्रकौत्तितः |

नानायुधधरत्रालाः समवेताः प्रकौर्तिताः ॥ समृहो बणिजादौनां पूगः सम्परिकौर्तितः। परबरज्यावसिता ये तु पाषण्डाः परिकौर्तिताः॥ ब्राह्मणानां AAR गणः सम्यरिकौर्तितः। श्ल्पोपजोविनो ये तु शिल्पिनः परिकौर्तिताः ॥ आहतसोगतानान्तु AAS: सङ्क उच्यते | चाण्डालश्वपचादौनां TACT गुल्म उच्यते ॥ TITAS TY ATTA AAA | समृदस्थाश्च ये चान्ये वर्गाख्यास्ते Tearhe: | श्रेणयः शिस्यिसमूदः? |

1873. तथा । चातुवशेस्य या सूतिर सजात्यादिसम्भवा | तस्या धर्म्माः समुदिष्टा जातिः सा 'परिकौर्तिता | श्रसजा तिर सवणः |

इति विवादर्ब्नाक्रे नेगमादिसंच्चातरङः | |

~ ~~

न -- ~~ --- ~ ~----- --~--~-----~-~ ~ न~ - "~ ~~~ नयन ककन ~> न ^ ~~~ ~~ ~ ------ = nee ~ ----

१ राजशिश्पिसम्र इति खध्वर शिर्पिसमृड दति च पाठान्तरम्‌ |

उपसंदारः।

——2 078400 -

HUA वाप्यथ पारिजाते ₹लायुधे वाथवा प्रकाम | यत्सारमस्मादरधिकश्च यत्त- दधाति रन्नाकर एक एव ॥

a कामधेनुरन॒याति स कन्यटच्तो

यं सेवते निजफलाय स पारिजातः | तं वैरिगोचभिदमुचसदखदृ षट चण्डश्चरं तुलयितुं कतमे भवन्तु ॥

श्रोङत्यदानव्यवदारष्ड्धि- पूजाविवादेषु weal’ | रन्नाकरा wayat निबन्धाः छृतास्तुलाप्रुषदेन सप्र ॥

रसगुणभुजचन्दरः afd mae सहसि धवलपक्ते वाग्मतौ सिन्धतोरे । श्रदित तुलितमु्वैरात्मना स्बण्रागिं निधिरखिलगुणानासुत्तरः सोमनाथः ॥ द्रति सप्रक्रियमदासन्धिव्गिशिकवठक्तुरमग्तिवर-श्रोवौरे खरात्मन-

सप्रक्रियमहासन्धिविग्रहिकठक्तार प्रो चगडशर- विरचितो विवादरन्नाकरः सम्मगाः |

en EET TS CA, CLLR lL, SC CD OA

९ तथा we che, ema इति च पाठान्तरम्‌।

विवाद्‌रन्नाकरश्टतसंहिताकारनामानि |

"अङ्किराः ९२७५ , १९. | चापस्तम्बः 8६२, ७8४४, ७6७, | SEO, ९८६, १०१३. २०२५. १९९९, ११४०, १९९३, १३२९, २२३४३, १३७५. | १३७९, १५.६०. १६३९१, ९६८१. १७६५, १७९ इ | SWAT &८8४. Hod, ७६४, | १०८६, १२६४ | | IIR: १२५० | | कात्यायनः ५,२२., BY, ३७. ३५८, | |

३९, ४५. ५२, ५६. ६९. ७५. |

. १२३, 9 १३०.

288, VEE,

, १८६. . २०२,

२६९.

, २५८

२७७,

, RoR, ~ RRR,

BRE,

RR.

१२४. १३६, २५९. ९.७, VER, २०५, २१२. २५९. Acc, २०५, ३९१९. ३३२४, Reo,

: UBoR;

२९६, Bz,

8४०२, ४३३, ४५8, 8८9, ५२०, , ५४५०,

+ ५८०,

. 88. ९.१५. १००३. १०१७, १०६२. oR. ९१२९.१ ९२१९८,

९४१०. १९२५,

. RR, „ ६४88. , ede, , ७२२,

१००८, १०१९, १०७२, १०९५ , WAS, १२६३, १४०६. १४९९. ९४९९, * ९४२७,

Boy, 88२; ९५५, ४६७, ५२२, ५५१, ५९३,

Tod, ८०५,

9 TRY, ८२९,

८४९, ८७३,

८१. ६९२, १०००,

Che १०५, ९ ०७७, १९१९२, ९९७४, १३९9. १४०९,

१४९८,

१४३१. ' १४३३. १४४५,

१४४६.

THRE,

१४५२५

दच्ः

( ges )

१४६२, १४७१५, १,४८९. देवलः ४४५, ९२२९,. १२४५, १४८२, १४८९, १४८९. ९३४१५, १३५५, १३४९, १५२७, १५७०, ९५९४, १२६९, ९३९८. १४४८, १६९२, १७०८, १०२१, १४८७, AUS. १५७८, १७२५, AOR, YORE. १५८११ १६७७। १७४६, १७५५ , ७७२. | नारद्‌; २, ४, RW, र, ५५, ५१, १७७४. १८२९. १८३०. ७८, ११८, ९२२, VRB, १८३९, १८६३२, १८३३. १४०. १४६. १५०, १५५ , १८३४, १८२५. te १५९, VER, ९६४, ९६७ १८७९, च्छर्‌. १८४द्‌ | १७९, १८८, ९९०. VER, १८४६. ९८४७, १८४८. VER, VEY, २००. VE, १८४९, १८५०. ४ २४७, २५९१. २५४. RR, १८६०, १८७१, १८७२. | २७०, २७९, २८१. REE, ATOR | | Roe, BLK, ३२३, ३२०, गौतमः ©, ९७, ४8, ४9, ध २२२, BBY, ३४०, ३४२, १७६, २७५. FEE, ४०७, ९४६, २५९, Rus, RU, ६<१, O83, O89, ७€ ६, | ३५८, २६०. BER, B98, “Yo, SE3, ८९७, ९०९. ३८५ , २८७, ४०२१, 8०४; € ८8, ९८५ , १०२२, ११४४. | Bod, ४९११, ४१५, ४९१७, १९५०, १२२२, १२४९. | ४१९, ४२०, BRR, BRB, १३४८, १२५०, १३५८. | ४२८. ४३०, ४२२, BRB, १३९३, ९४९७१ १९४५६. | ४३८, ४४०, ४४३२, 988, १४९६, ९५१२, १५०९. | ४४८, ४५६. ४६४, ४६७, १५१९, १५४१, ९१८६, | ४७३, BOY, BSR, ४८५, १६४०, १६४१, २१६६२, | ४८८, ४९३, ४९४, BEY, ९६७४, १७६२, VOCS, Yoo, ५०३, ५०५ , ५०९, १८०९ 1 HR, ५१२, ५१६, URS, ए-९) a BRE, १२०९, ५२२, ५२८, ५२९, ५३५); १२९९, RRR, १२२५ । ५४२, ५४६, ५५४, ५५६,

US, ५५९१; ४.७७, YER, ERR, ce, Reg, 9०२, 929, ७& 9, ८२५. Tyo, TOT, TYR, Edo, १९९०९

९.० ९४

१०९६. १९१२१.

१९७१,

Ado, १२२०, ९२२७. २२६२, १३२९७, १४२8, ९५०२. १९६६, YER,

५५८, YOR, ५८२, ६१४, R89, ६६७. ६८७, Qe, ORE, 9€3, ८८, Tyr. EVE, cys,

€cy,

५६५ , ५७8४, ५८६, ६१८, ६६०, ६७०, Ede, ७११९, Og, Sod, ८२१, ८५६, ९२८. ९६० ९९9.

ore, १०६४, २९०४. १९३६.

१९. र.

११.९७, १२२८ ९२२९ ९२७७, १४०७, १४९ ०, १५९८, १६६8,

१७०8,

( ६७€ )

५९७, | १७९१ | ५९०, ६१९, ६६२, Gog,

१७९१8, LORE, १७२९ १७५७, oa ९ १८६२,

१९७९७. १७२द, ९७द२, ९७३४, १९७8४; १७५8, ९७८६२, १८०७,

१८२६, १८५8, १८६९ |

०९, , पेठौणसिः ११९५ , १४६९, १४७६ | ७१२, , वशः ६, yo, ३९१, ८४७, ces,

७५९. ८१२, ८२५. SER, ९.8६, ९७५ , EE, १६०२५. १,०९ २, Le, ९९६५ , १९८४, १२२७. १२८६. १३२९, YRS, | १४१९,

ques, ९९४२,

१६९९, ¦ १७१०, |

विष्णः

२९५९, १२६६, १३२९२, ९५८५. , १६२२, १५५६ १९७८ ८,

९८१६ |

९२२४, १२६१, १२६१, २३७९१; १५६२. १५७५ , १५९५ , १६०५ , १९१९, ९६३०, १६९९, YOTy, Soe, Lees,

१६, ३8४, ४२, Bd, ७०, ८७, ८९, १०६, १०७, १०८, १३२४. १९४९, १५०७, WES,

१८०. २४०, 843, ६५८,

USE, २२७, २२९, २४६, २५०, ३२९, B98, ५९१९४, ५५९, ६८०, EEK, ७००,

ORY, ७२६, ७३९, ७४९,

७५०,

८५, 968, Odd, ८०६ ८२०, “ge. Sco, ८८४

५७५९, 994, «<°

८६५, ERY, €५०, €७२,

.€ ७<, ESE, POE, १०२२,

( ६८० ) १५०४०, १०४१५, १०५२, ' २०४, २०६, २९२, RA, १०५६, oes, २०७६, २२०, २२२९, २२५, २२९, १०८४, ११२२, १९१२२, RRR, २४८, २५३, WY, १९१५५, ११८०; ए२१९७.. २५६, VEY, २६२, २९७५ १२४६. १२४८, १२७२. २७१, ROS, २८९२, VER, १२७९, १२२८, VR, RES, २०४, २०८, RR, १२७२. १२९०, १४००. २९१५. ३२७, RRL, BRE, १४९३, १४९५, १४९६, २२०, २४१, २४४. २३४८, १५०६. १५१९. १५४७, २४९, BUR, Buc. २६९१, १५५६, १५६४. २५८८. ३६५ , २७१. ३७५ , 394, WE, १५९९. १६०२१. ३७७, ३८०, ३८१, ३८४, १६०३, रशर्द०द्‌. १६०६, ३८९. ३९२. ३९8. ४०६, १६१९१. १६१८. १६४६. ४०८. ४१३, ४१६९. ४१८, १६७९, १६८९. २६९३, BRA, BRE, ४२९, ४६०. १६९९ ७. २७६८. YTB, ४६९, BOO, BTR, ५०४, १८०६, १८१२, १८१४ ५१०, YR, ५२२. ५२३, TANG: BER, BOE, ४८२, Bee, ५२८, ५8४०, ५४१, ५४१५, ६५५, ९८१, १०२०, २५०४. ५५३, ५१५५, ५६८, ude, १६६७ | ५-8. ४५८७, ५८१. ५९८५, SCALA १, 3, ११, १९. Be, ५९७, ५९९. ६१२. ९१६. ३२. ३६, ५२. ५३, ६२. ६२. Rte, ६२६, ६२७. Cad, €8, 92, ७६, sa, ८8. ७१६, ७२०, ७२४, By, fo, €8, ९६, ९७9, <स. ७४०, ७४२, ७५६. ऽद, ९०३, १०४, ok, We, ५६<. 988, Sor, ८१४, WW, २१२, ११३, ११४. ' ८२०, SRB, ८२६, TBs, ११५, ११९, १३२, १३३, : ०५४. ८९०, ०९१, ९०८ VR, UBS, १३९, १४०, ९१२, EAS, ERE, € दृद, QAR. TUB, "RE, ९६५. ERE, €८२, ETO, १०३०. OR, १,७५, १८४, VES, १०८८, १०६१, १०९८,

१ १९१०५ , URE, ११.८७, १२०७, १२५8. ARN, २२५१. १२७४, १२९५. १५०५ , १५८७, ९६५९, ९६७२. १६८५, 1923, YORE, १७५३. १ 9८ |

बोधायनः २६२. SEX,

२२२२. १३४४; १५००, १५६७, १६०७, १६८२, १७९९ |

११०१. १९१०७. ११५२, ११९६, १२४०. १२६०, १२८१,

YB,

१२७६, BRR, १५१६. १६२३. १६६८, १६८०, १७०२ Ure, ABE, १७७७.

१३२२५ , १४०४, १५६५, ११७४, १६१५ . ९६८५ ,

( <<a )

१९०द्‌,

|

११२१६, |

९९४५०, ।

११९९, | १२४४. १२७२. , UBER,

१२६७,

0

१४८७, |

१५५२.

१६४८, |

VEN, १.६८६, १७०९६.

१७२९. | POUR, १९७७९ ,

Yoke, ९२२५, १४९२. १५६१, १५९ ६, ९६२९, १६९९,

| । | |

1 |

व्यासः १२, Ro, ९४. २९३७, Bo, |

|

२९१४, २२८, २४०, ५०९. |

५७२, coy, ८६१, ८१२, EUR, Poke, ९१२८} १२२४,

१२७५ ,

१४३९,

९६६. २९९२, २३२४. २६8. २८४. २९४, २९७, 8१०, BUR, Les,

५२९०, ,

५५९,

। ६०२. 4

५८५ , RRo, ६३५ ,

SUR, ८७१, ERR, C48,

TUR,

११०२, ११७२, १२५२,

१९२१;

१४४४ | भनुः €, ९३, १५, LS RY 3 र, BE, ६६. CU, १२६, १६०,

१,७९४, २२६,

२२५.

xe, २८६.

२५४५,

३६८, 839, ५०९, UR,

RoR, २३०, २३६. २६९. २८७,

“49, coy, ८४०,

» €,

११०६, १९१७७, १२७६, १,४९३०,

RB, RRR, २६०, २७४. २९३.

५

२७०. 889, Wor, ५९६, ५६०.

¢ €,

६१२, ६२६,

' ६७०,

के ७१०,

ORK,

ROR, ९५०, ५०७. “Ure, ५८९. ६००. । ६१५ , ६8०, ९८२. SAX, ७२९५

॥ 1 ।

4

! { 1

\

lari: aac

|

९४५७, १४६८, १४८ <, १५९१५, १५२९, १५५०. १५९९. १५८२. १६०४, VER, १६२२. १६३६. VERY, १६७५ , १७००. ९७४८. १७६९. १७८५८, Se 8. १८२५. १८६५ |

१४६९, १४८४, १५०७, ११२२, १५२२, १५५७, १५८०. १६००, १६०८, १६१४. १६३२. १६४७, १६७००. VES, ९... ९७६०. १७८०, १५९६, १८०५.

9c Sas,

१४९४, ३ gsr, १५१२, १५४२५ , १५४४, १५९५, १५८४, १६०२, VER, १६२०, १६३४, १६२०.

१६७३, ९६९९, १७२०, १७६७, OR, १७९९. => ‘

१९८५१,

। याज्ञवल्क7: Qe, रद

५८, ६५५ ७8, न i.

८५, ce, Sx, we =

Gets, US, ae Pek २८५. १८५

७४६, , ogc, ७५२, ७६५, | - ७९२, 968, a > ८२७, SR, ee ५२, ८५८, ८६५ , च = TOL, ccs ae = — € २९, ae न र ९३४. €इ२८. ध gO, €.४९, ९५६, न € ६१, € ६५, <७२. ध ६९८, ००४, \ ध १०१२, १०२३. | ne १०३२, १०४२; ¦ = १०५४. pale ae १०६६, 2098, te oe ११२३. ध ११२८, १९२५, , VBE, ११४१, १९४७ ११६४, ११६७, ty ५८२ (क nt १२०८. १९१५. त , १२२६. १२३२, ३९. URBR, ९२१९, १२९२, er a १२८२, URS a १९६४६, BYR, = + १३८४. १४०१. UBB, १४२ ष १४४०, 0 ५२, ९४५६, क

१९८, २९६, २२८, VBL

ERR,

€५५ , १००२, १०२१, १०४९, १०६०. ९०७8, १०९8, १९१२४) १९१४२,

११७६.

Eo’, ERB, EOE,

ERE,

ee;

१००५. १०३२,

१०५९. १०९९. १०८०. १०९०. ९१२२,

११५६,

१९१७८.

»

1 e

, | यमः | ; . | WE ७०५, १४ ५२. १७०५ | , | शद्धलिखितो add, २७२. ६९०

१२९६, १२द १२४१ १२४२, ९२५० ve १२७०, ९२८८१ १३६५, AROS, ११८५. १२९९, १४१५, ९४२२ १४५०, १४८५ , ex १५१३, १५४९, ९५६९ १५९८, २५७७, ne १६२६. १६५७, ve ९६९६८, १७०७, oe १७२७, १७५०. ae १७०५०. १८५९. nn १८६६ | | VBE, ३२०, Sok, १९०९द्‌ ११४६. २१५२. १९८६ १२८३. १२८०५ OES

६४८, ६५७. ६८६. gre GER, OBS, ORS, SSL 9

cre, ८९. €४२, ९8३ gn er १०६५. YORE. — १९२९. १९६६. ९२०३ १२४९. १२५९. are १२६४. १२७९. ९२५६. ९३०२. , UPR. ' ९७८ १४९४, १५२०. १५९०; १५५२. १५६२, १५७६,

( ६८४

VERE, १६४६, ९९५५, |

१६९ ० | | संवत्तैः ५७।

हारोतः OBS, ७४१५, ७४८, ७६२३, OTT, ८७०, ११४९६. WER,

)

९२३५. ९२५६} १२७४, १२८०, १३२६, १५३६ १५७४३, १५७२, १६५०, १६५४ |

पुराणनामानि |

देवो एरागं १७५९ | ब्रद्मएरागं AVY, TROY, १५३७.

११२०, ११६०, ११६२, ११८१ | |

१५८९, १५९७, १६२४. मद्ाभारतम्‌ १२०५१ १२१०१

१६२५, VERE |

CRBS, १४९१ |

मत्साएरागम्‌ २८५, RoR, २९७, माकंडय परागं ९७७ | ४८१, ४९०, BER, १०४७, गामायगम्‌ १२०४ |

अन्धान्धग्रन्धनामानि |

स्तिः <. ४८६, १६९४ |

कन्दोगपरिश्ि्टम्‌ १२१८, १२५९, १२६३

विवाद्रल्नाकरश्लानि संग्रहकारनामानि संग्रहम्रन्थनामानि च।

टः पः एः पः कल्यतर्कारः १०४, १९ | २९४, Al BoB, Vz! Teatlay: ४९, 9 | २२९, 8 । २५७, १६। २७५, मिताच्तसाकारः ४२, ११ । २४०, URI ३९ ०,१६। BEB ee | Vr | ४६७, € । 8६८, १२ |

लक्ष्मीधरः १५०, १२। १५३, < । | TAT: २२, २। २४, १० । ८९, RNB, 9 । RRS, १९. । ३९०, MRR A ९०९४

१५. । Bs ० । २९.१६५ प्रकाश्रकारः ABA, Yl 8९०. | कामधेनुः se We १२५, ५। १० । ९५५, URI भाष्यकारः ४६८, १५ | पारिजातः २५, ८। २४, Qo | रि रः ४७२, १८। SR, ARI १४५ , € । १५०, WHIT ९०.९१ । ११, Vi Be, १९ । १५२, ७ । २,५७, १४ | ५। ३२, ५। RB, ५। ३९. | १९६, ८ |

१८ । ४9, ४ । SR, ९४, ¦ प्रकाग्रः १४१५, ह्‌, १५०. ११ । SR १९ । ९८, १० । १३५. १९६, ८ । =। १५३, ७ । १९६, Si | मिताच्तराः ३४, १० । १३५, ५ ।

faaretaracua

प्रमाणनामकारादिक्रमेण Bat |

अकरः ओचियो राजा

व्पमकाममननुक्ञातं अकामां दूषयेत्‌ कन्यां ARE कूटकं AA व्च्तता च Wat चेव श्च्ततायां Waar वा अक्रामोद सु तश्चेव

शअगम्यागामिनः शास्तिः

अगे क्षविया-वैश्ये अभ्मिं प्रजापतिश्च अम्मिशिशरादिगुखषाम्‌ afaeta Sat वेदाः aut सुवणंमच्तोगां BHRITHTA सम्भवति QE Salary meanest चेव अङ्गलोग्रन्धिभेदस्य अचीरादूापितं ai अष्कलेनेव चान्विच्छेत्‌ व जातेव्वेव Way अजानन्‌ यः परद्रव्य अशाविकदेकशप्रं'

प्लोकस ख्या

च

प्रलो क संख्या

१८०२ | अजाविके तु dag ure ६€ । अजा विकेव्बडंचयोदश्रपगाः eee RRR | अक्ञातौषधमन्चस्तु ९००

८८३ | अतो तचयवहारान्‌ ग्रासाच्छा-

१२९९ । दनैः ९२९१ १५९३ | अतोऽन्येन प्रकारेग ११२२

१३९४ | अतोऽ्वाक्‌ परयदोषम्तु ५८७ ११८४ | अचर गाधा वायुगौताः १६द२ १९४१ | अथ ऋत्विजिटत्ते पश्चादन्यं BOR १५८७ | अथ काय्यविप्तिस्तु २९० १२९१८ | अथ चेत्‌ स दिभ।ग्यः स्यात्‌ १४५९१ १६५५ | अथ SMTA भवन्ति १५५६

९२० | अथ ग्रक्तिशदनः स्यात्‌ २१९ १६७१ | RY वेदसुपष्रटरवतसत्रपु-

८०२ जतुभ्यां 989 ८०३ | अथेकपएुत्ला Ae १६९५ ९५६ | अथोत्तमर्णाऽधमर््णत्‌ १६ १०० | MAY भयक्रोध- Bog

२९४ | अदन्तायान्तु यो जातः १५९७ ६८७ | अद गडा इतस्तिगोऽख्राख ७०७ Bre | अदातरि पनर्दाता URE Rare | अदुद्खयेव यो दोषान्‌ ७१९

अनिरा गां ai खअनिर्दिट्श्च fafed

( ६८७ )

ग्लो कसं ख्या

अदेयाटि कमाख्यातं ४१३ अनिदिषन्तुयो राक्षा अधनस्य WIA १९२ अनि्दिष्टो वाय्माणः WIA TIA ४७४ ' अनिवेदितप्रवेषर अधमर्णाधैसिद्यं २३३ अनियुक्ताम्टतद्खिव अधघमोत्तममध्यानां See अनुकूलामवाग्दुद्धा QUA A लोके १८९५ अनुपघ्नन्‌ पिढद्रयं च्धाम्निकं चिभिनन्यायेः * १७७८ अनगुपस्थापरयन्मलं SRC OU CIC RC ECE occ अनुमार्गेण Baty afafanfeaa देयम्‌ १४७७ अनुवन्ध परिज्ञाय अधिष्टानाद्रिहारिः ८९४ अनुग्रास्यः स गुरुणा

, चअध्यम्माध्यावादनिकं १४७५. अनूठ्नाञ्च कन्यानां

१४७९ अन्टताभिश्रंसने

अनपग्यस्य सुषु १५०८ BARTHES fy अनपत्यस्य TAR १६७३ अनेकधा तेऽभिहिता अनभिज्ञो जितो मोच्यः १७७ अनेकपिदटकागान्तु व्नयन्‌ भाटयित्वा तु ४८२ अनेकरार्थाभियोगे च SUT a सततं १२३९ अनेन विधिना राजा अनेशाख्ाश्रमान्तस्गताः १३९२ अनेन सव्वेषालानां ast ज्ौवपतितौ १२८९४ अन्छग्रामात्‌ समाद अनन्ताः पसिगो लोकाः १६५८ अप्रज्ञायमानं वित्त कनाख्यात वयवष्ितं २५९ अन्यसमुदिश्चवेश्यांयः anita fuera १४२४ अन्यहस्तात्‌ परिम व्मन्तिमा afcatai या १९० अन्यहस्ते च विक्रीतं च्पन्याभिगमने ay १९१४२ अन्यायवादिनः सभ्याः चअ निच्छन्तमभूमिक्तं ९०३ अन्धायो पात्तवित्तत्वात्‌ अनिच्छन्तौतु यासुक्ता ११५७ अन्योदग्यस्तु det

1 ॥

७०४ | अन्योऽन्यं यजतो रागः १९१३ | aaisa afar ¥ tat:

. TRA

१७द्‌ ४ २५० १९२४ १६६० १२२७ BRR २२४ २५८ १७६७ Cok श Zoo Q8y १९५ ४१६ १५२० १४४ ९१४९ ४९ RRO

। > ४९२ qo ०० ४७० € ०४ €€१ ५ १७०७ १२० १७१९

अन्धोन्धाप्तं Fa अन्धाघेय्च wed चऋन्वा हितं याचितकं aaifwa याचितक अपत्यं WR Ala अपव्यमुत्पाद tag: अपपाचितस्य छऋकूय- पिणडादक्रानि

अपविद्धः सहोढो दत्तः क्रीतः

अपविद्धस्वेकादश्र

अपविद्धः पश्चुमोऽय अपराधेष चनं सततं अप ङ्प्रच्तगं हास्य अपात पाचरमिवयजञ अपि वस्नाबवदातां

quae घन परनभिगामि

अपुच्लस्य मन।दटगामि aqua योषितश्चषां VAT शयनं भन्ते aya गुव्वनुज्ञातः ATAU | या कन्धा AYA पर्तत अपुक्लोऽनेन विधिना WIA Lay तन्तुमेत च्यप्रयच्छन्‌ faa are च प्रयच्छस्त्या ACS वयप्रागिभियत्‌ क्रियते अप्राप्रयवद्ारख *

( acc )

प्रलो कसंख्या |

१४८५ १४५४ | २०७ RES १२०९ VERB

Les १५३२८ १९६९९ LEAR

Set १,६.०२

Bod १६२५. ९९०९ १६७६ arse ९६६७ | ace ९५८९ १५६८ ९५८४ १९३१ WEE

BER ६७१८

VER

अप्राप्तेऽथे क्रियाकारे

अप्रियोक्तिस्ताड्नश्च ५ WAR च राजानं

अवध्य aq वघ्राति अवनिष्टौवतो दर्पात्‌

अदर्द्धासु crate

अवस्वार-स्थल- भ्न अब्राह्मणो ब्राद्मस्य च्पविक्रेयाणि विक्रौगन्‌ च्विन्ातन्तु यत्‌ ata अविन्ञातद्टतस्याग्ु अविद्याः समं भजेरन्‌ अविद्यानान्तु स्वेषां अतिभक्तविभक्तानां afar ग्टते Ta अविभक्तैः कुदुम्बा्ये यविभक्तः छतम्टयं अविभाज्यं सगोचागां अविरोधेन धम्भस्य अवजविक्रय यस्तु वअभच्यमयवाऽपयं अभच्छयग ASM अभावे तु दुहितमाम्‌ अभिगन्ताऽस्मि भगिनौ चअभिचारेष सन्वेष अभियोक्ता घनं Req अभिषह्यतु यः कन्धा अभ्युपगम्य दुहितरि

भ्लोकसंख्या ५६९ ७१६ ‘OY Se १०७५ Sey १९ ` ६89 ९८३ ५०६४ ४९८८

| § of 9 १९२० १४२६ १३६९ १२६८ ces १५० ९४३० ५२२ ८७१५ ९०४९ १०४ द्‌ ९६८२ ॥ © १०५८ ३२९ ११६७ १५०८

( €se )

44

RAST ` Satara mia तु wai ४११५ | असंस्कतामनतिरृद्ां १५९६ अभाटकां प्रदास्यामि १५८५ | असस्कृतास्तु ये तच १२९६ TER हरेत्‌ मन्वं ११९४ | असंस्कृतास्तु संसाया: १३९९ व्मतेनेव क्तस्य vee | असाच्िकष्टते चिः पश्‌ IR साहसं कत्वा १०९६ | अस्न॒तास्तु पितुः पन्नः २९७५ अराजदेवकातष्ट ४८ | HAY: कामचारेग १०४० चअराक्देवकेनापि , २७३ | अस्पृश्य धत्तेदासानां ८२७ HAGE QAR use | अखतन्त्राः fea: ATA: RUSE अर्ध्याक्रो शातिक्रम १०४१ | यखामिकमदायादं aga अ्याच्चेद T AA ५५८ | खामिना छतो यस्तु ३२० अथेऽपव्ययमानन्तु २२४ | अस्वामि विक्रयं दानं BR ` अथेव्वधिक्ृतो यः म्यात्‌ ४२० , अखाम्यनुमनादासात्‌ दर अर््धोऽधमेष द्विगुणः ७२१ | अखाम्बनुमतेनेव ६९५ अलङ्कारो भाय्धायाः १४४२ | अलङ्कतां हरन्‌ Rai ११७० | ५ अल्पमूल्यन्तु सस्कृ्य EUS MACY समाकरोशन्‌ ८२२ यशक्तप्रतनष्टेषु ६६७ | आगन्तुकाः क्रमायाता" २७१९ अगक्तालसरोगात्त- 382 | wa निगमं स्थानं ८९० श्रक्तितो न दद्याचेत्‌ ६६९ | आगमेनोपभोगेन २२५ RUAN च ऋगा ६४ | aruterg पितुर्मातुः १७७२्‌ अश्रोतिभागो ढद्धिःस्यात्‌ १० | arena ऋत्विक्‌ खातकः ,१७९४ चप्रमितिभागो aaa १९ श्राददाद्राद्यगौं यस्तु ४५४ aya: कितवो नात्य्‌ १७३२ | चपधयो दिविधाः प्रोक्ताः १०२ अग्ुश्रषाकरो बन्ध्यां १२दद | धाता यच AT BI| १०० अष्टापाद्यं fe द्रस्य York पाधानं विक्रयो दानं Br असन्धितानां सन्धाता ९४५ | अधिः प्रगश्येत्‌ दिगुणे ER चसमग्रदाने लेख्यासत्रिधाने २४९६ | ्राधिस्तु सुज्यत्ने तावत्‌ RR TAHA AAT १३९५ | आधिभोगस्ल शेषे सः RR

( dee )

प्रलो कसं ख्या अाधिव्वन्धः समाख्यातः ` ER anfuta दयोयंच १०५ ष्पा घो लतन्तु यत्किचित्‌ sf aaa at THAT: ७० अधेः खोकरगात्‌ सिद्धः ७९€ आ विद्याय्यहणदष्क्ष्यः Bre च्याभोषगेन SISA TAR च्यामन्तितो fant यस्तु ९०४७ maa waa च १६६८ अ।यव्ययेऽन्नरसंसवारे १२०७ आयुधौ WAT ४२९ HMA स्ायख १०९५ अरामायतनग्राम- ६२९ अर्ह्य संशयं यच १४२६ त्तः FANT FT सन्‌ ४७२ aaa मुदिता we १२६० अ यथस््रौगमने लिङ्कोद्धारः ११४४ अष्िताम्मिखेत्‌ प्रमौयेत १२८० आच्जायक्रादेग्कराः १००७

= इच्छन्ति पितरः Tat: १६४ TNH ARS १८५५ दक्ोपलकारेख 996 उ

उक्ताः पद्मा. शाके ५९ उत्‌कोचजनोविनो my— = od उत्क्रम्य तु Tie a ६८३

पएलोकसं ल्या

उवृच्तेपकग्रभ्यिभेदौ ९५४ ८५५

RAD SATA २४० उत्तमं साहसं दण्डाः €०२ उत्तमां सेवमानस्तु ११९६४ उत्तरोत्तरवन्धेन १७५१ उत्पद्यते WS यस्य १६०० aqua त्वौरसे एच्च १५३४ BELG तु TH 993 TEM CANE तु ७७६ उव्नामादिकमादाय १६५ STAs AAAs 999 उद्वाहकारिगन्त्वागमयेत्‌ १७१९ उद्िश्धात्मानमन्धं वा ७१७ उपकारक्रियाकेलिः ११०९ उपच्छन्नानि चान्यानि yes उपधाभिस्तु यः कचित्‌ २८७ उपघाभिख् यः कञ्चित्‌ ९३३ उपानबरेदूं गोपाय ५०५ उपश्चवगसम्भोग ६२८ उपसन्लनं प्रधानस्य १५९७ उपशन्धेत वा पणं ५६५ उभयोरपि सन्दिग्धो १७४७ उस्कामिदायकाञ्लोराः १०७०

ख़

Heat कन्धया वापि १४४५ Be पितुः एकाः १९२३

ऊद्धं पितुश्च मातुख Se विभागाव्नातस्तु "ऊने वाप्यधिकं वापि

ह

WHITE Hal दाप्यः

WHY VATA कन्यायाः

ऋगमस्मिन्‌ सन्नयति ऋणं तु दापयेत्‌ Wa ऋणं दातुमशक्तो यः ऋणां देयमटेयश्चु

( १९९ )

TRA SI

९३०५ ९५९५

९९

ऋणं waa frat न देयम्‌ १७३

ऋणा Vand पिका Why

e A e rt ऋणं पेतामर्‌ ots: ऋगभ गत्र्यषासो च ऋणादानं प्रयगादि

ऋ शानां साव्वभौमोऽयं

ऋणिकः सधनो यस्तु

कऋूणिकेनतुयाङद्धिः

Ra धने श्व wale

saree प्रतिस्ातं,

WMA | याना ऋतो ज्ञातायां तस्यान्त ऋत्विक्‌ च चिविधो Sa: ऋत्विक्‌ एरोहितामाव्

ऋविविग्यदि zat ay

RR ९२९

- TRAST ऋत्विजं यस्तजेदुयाज्यः 298 ऋतां qatsud २६४

q

रक रवौरसः पिये १५२७ र्कं रखवौरसः एततः १५२५ रकच्छायाकछलतं सव्वं ११४ णकच्छायाप्विष्टानां १५६ रकजाति्दिंजातौरतु ७४६ रकधनेन sae तोषयित्वा १३३६ रुकपाकेन वसतां १२९४ THIS WEITE ५७४ एकरूपा दिरू्पावा १७३० TH Wal बह्कनाश्च ८०० र्कं AHA निघ्रतां OEE एकत्रतस्कंत्रभावात्‌ ११९२ TRU करौडा १९०७ THY चेत्‌ स्याद्यसनं ३५७ THY बहवो यत्र १०९१ रुकस्थानासनाहारः ११९४ रकासनोपुवेश्ो * ७९४ uae लिखितं यच्च २४३ UHH वा धनं १३५६ रकोऽग्रौ याद्यदुत््ं , १०७ Taq संग्रह णस्योहठं ११८७ रखुतदिधानमातिष्टेत्‌* * ५९० रुतदिधानं विक्लेयं १४८८

खुतावानेव gaa: “ १६६द/

रते द्वाद शपक्नास्तु Waal yer yar: wafagaag dat रवं क्रियाप्ररखत्तानां

णवं तयोदिधा सन्तानः

खवंविधान्नपो देशान्‌ ud समुद्धतोद्धारे wa र्व विधिदृष्टः wa दर्डविधिः प्रोक्तः रष धर्म्मं गवाश्वस्य wy ठद्धिविधिः प्रोक्तः रुषाखिलेनाभिषश्िता

wat fe खामिभ्रव्यानां

त्रो

ओघवाताहृतं ati

ओ Sagat gut

See: Bases Grea ufaaeed ओओरसाः dame Scat धम्भपन्नीजः , Seat यदिवा एकलः

की

कञ्चित्‌ शत्वा्लनख्ददं wat भजन्तोमुत्‌छ कन्याभ्यश्च पिन्व

पूलोकसंख्या

( ६९२ )

पलो कसंस्या

१५४६ | कन्यायामसक्षामायां | ११६५ भ ९१६९९ ६०० | कन्धकानान्तवदन्तानां १४०२. २३६५ कन्येव कन्याया RAT ११६९ १९६४५ | करपाददन्तभङ्गे ote ees | करेोषास्थितुषाङ्ार्‌ ५९९ ९३५७ | करगौ चम्भ च वाला खच ११९ REE | कगगेष्टिघ्रायान साति ७८ ७६५ | RU वचनं सर्वः ५२५ १६३८ | कम्मगाऽपि समं Feng २१४ ४२ RANT त्षचविटणूषान्‌ २९७ ३८४ | कम्मवियोग विख्यापन- ६८५ ५२९१ । RAFAT प्रतिच्रत्य ४६७

| कम्भारम्भन्तु यः कत्वा ४६८ कम्मापकम्गाश्चषां ४६४

१९द्‌ HIM वाप्यथवा WY OE | arata: पञ्चम १५९५ LAR | कानोनख् weiss १५९८ १५४८ ` कानार्गाचठ दशकं २३ १५४५ ; कामात्तां खेरिणौ यातु ११४४ rad | कायाविरोधिनौ श्रत्‌ २१ ११५८९ | काभ्मिके रोमबद्धे ९२४ १६२६ | कालेऽदाता पिता वाच्यः ११९८ काले पुर AAT कम्म B93 काष्टभाणटणादौनां coy

८१५ | किण्व कार्पासङ्चनम्म ५७ ११९७६ | किञ्चिदेव तु दाप्यः स्यात्‌ १९२६

१६३९८ | कितवान्‌ कुशौ लवान्‌ केरान्‌ ६३१९

( ea )

ष्लो कसं ख्या `प्लो कसं ख्या कितवेष्वव तिष्टेरन्‌ ५७४४ | छतेऽकछतेविभागे वा १५२० कुसि तात्‌ aera द | हात्वा पिक्रौय वा किचित्‌ ५९० ° वु दुम्ब पिग्टयात्‌ ATA: १४३ ४ AA Hea यः Zo कुद्म्बार्थम शक्लोन १६९ छमिचोरु्ा्रभयात्‌ Ure कुदुम्बार्येऽध्यधौनोऽपि १६६ | क्रमागते च्चे १२९१९ कुःदुम्बाथेषु चोययक्तः ९२७० कमादभ्यागतं दयं १४१५. FAINT खान्याद्याय * WATTS प्राप्त १४६ नाश्यः ११६२ | कयः प्रोषितनिन्तेष २५८

कुलजे इत्सम्य २६० | क्रयपिक्रयानु्ये ५९१ कुल्खेणिगणाध्यक्ताः use | क्रियाभ्युषगमार्येन १५६९ कृलानि जातोः अेणौख १७१५६ | ast शरोरसंस्कारं १२७० कुलौना रूपवत्य ख १२०५ | alae नवमः १९०६ कुले विनोतविद्यानां १४२२ | कत्वा गच्छन्ननुशयं ५८१ कुषणेदढदि्देशुं ४६ | क्रोत्वा नानुश्ययं Haq ५८३ कुषौदरृदिधम्भःा विंशतिः ७ | करोत्वा प्राप्तं न एएहौयात्‌ ५९ gre पश्रूपज-लोम 8७ | क्रौत्वा मूल्येन यः परं ५७८ कू टतुलामानप्रतै मान - MAT TIMI परणं ५८० व्यवष्टारे ८८१ | कोत्वा विक्रोय वा किचित्‌ yee

क्‌ टश्रासनकत्त ख ९०८३ | कद्ध RS GTA: god कूषटश्रासनप्रयोगे ९०८१ | कद्ध कटभौतात्ैलुव्य 8०७ र टाच्चदेविनः चतुरा God | करेतारखैव,भाण्डानां =“ १००८ क्ूटात्तदेविनः पापाः ९७४० | ata विषाय पतितं १५९ ४ कूटादेविनां करच्छेदः ९११ | ad भङ्गोपमर्दौ वा १०३५ कूपवापोतडागानि ५९७ | च्तस्याल्पम इत्वच्च ९०९१ छलका इसक्ोलालचम्भ ९७४ | च्तयं रेदधिञ्च वणिजां ५८२ छनश्ेदेकदिवक्ष १७५२ | च्तचियच्चेव Frag ` ४५० क्रतानुसाराधिक्रा au | च्त्चियस्यापि भे दे १४९१ छते कम्मणियः खामौ ४८६ | तच्तचियायामगुप्तायां ११४४

( dee )

लो कसंख्या च्चियादौनां ब्राह्मणवधे १०९० क्षिपन्‌ खलादिकं दद्यात्‌ ७३५ RRO पमरूणाश्च <BR BRIT: सन्बेया निवायथाः ७०८

SHATTER EOE त्तेचकूपतङ्ागानां ६४०

६४१ aa प्ट हौत्वा यः कचित्‌ ६७५ चच जः च्तेव जातस्तु ९५६६ QAM: FATTY १२५१५ AIM सुतानेतान्‌ १६२२ aa चिएशषं यस्य ६७१ त्ते्रमय्यादाभेदे aed ६५७ aaa द योव्वेन्धे १०९ चेचवस्तुतङागेषु ६०७ aaa wat १०७१ च्तेचसोमाविसोधे तु ६१९१ ्तेच्रादिकं यदा मुक्तं fe च्तेतचिकस्याविज्ञानेन १९३९ त्तेचिकानुमते ats १५७०

च्ते चिः get जनयितुः पुः १६३० wifaa: पारदारिकः , १६४०

च्ेचेष्न्येष तु पयः ¢cc

चौमष्ृाजा यस्य विषये = <do 7

TAPAT ATT ATA ८९०

wane हरेद्यस्तु ˆ ५३६

प्लोकसं ख्या गगमुदिश्य यत्किञ्चित्‌ ५५० गणानां खेखिवर्गांणां ५५१ गन्धमाल्याम्बरैेव १११५. गवां श्रतादत्‌सतरौ ५०्द्‌ ` गवादिषु प्रणष्टेषु €< गभग्रौमघोवशंगां १२३१५ गावः पादं धदद्डाः स्युः "६< 8 गुप्तायाः संग्रहो दण्डः ११३८

गुरणात्तारयन्‌ कार्षापणशतं 9३४ FRAY भगः HVE १७६४ गढोत्‌पत्ः षष्टः १५९९ गढोत्‌पत्र्च कानौनः १६२० गट हकु्यायुत्यद्च १०३७ प्टदच्तेचयोव्विंसोधे ६१० ग्र डच्तेचविवादेष ९१९२ गएएहजातस्तथा a: ४२४ WE तडागमारामं ६५४ WSCA Baz ए्रहपोडाकरं Fai १०३८ गए दवाणापगं चान्यं १०४ प्रहइवाय्थापगादौनि ४९७ एवासः सुखार्थो fe र१२रद्‌ | WAIT या करौ १९५३ eet भवेत्रारो १२५० | ग्टहौतमूल्यं यः पणं ५५१९ । एए होतमूल्यो गोपालः ५१५ | ग्एष्ौतवेतनः कम्भ ४६ब्‌ ' एषोतानुक्रमादाप्यः २४२

ष्लोकसंख्या

ण्ट शो तश्ङ्खम्या नोरः १००२ Relafen: समये ४२५ esa बन्धकं यच १२७

ट हत्वा TEA काले Wear वेतनं वेश्या टु होलवाऽप्ते यस्तु गट होत्वोपगतं दद्यात्‌ Va मुषितं राजा ग्रो पसखरवाद्यास्तु गोकुमारौदेवपून्‌

, गोचरे यस्य मुष्येत गोचम्भमाचामपि गोपः च्तोरभ्टतो यस्तु गोप ग्रौण्डिक गरेलूष mutta faqs गोभिव्विनाश्ितं wai गोभिस्तु ufad शस्यं गोऽश्योष्रगजापदहारौ गोषु aqua गौः प्रस्ता द शान्त ग्रहीता यदि ae स्यात्‌ ग्रहोतुः स योऽन यामसौमासु च बहिः ग्रामयोडभयो्य॑व यरामान्तेष च तं रयं DAWA गोप्रचारः ग्रामेयककुलानाश्च

( ६९५ )

९७४ ४९० २९२ २४०७ १ १४९१२ SRR १०१६ १०६ ५०२ ase € 9 ६८४ ७०९ ९५० €४६ € 89 Qok १६० R90 ९९१ RRL ९१९१ € ७६ ६०४

। ` वलो कसंख्या ग्रामेषु च भवेदोषः १०१५ रामेष नगरेष्बाय्ान्‌ १०१३ ग्रामेष्वपि च ये केचित्‌ १००४ ग्रामो यामस्य सामन्तः ६२४

ग्रामोपान्ते Taq ae ९७€

ग्रा्कस्य हि zeta ROO ग्राहकें्यते चौरः eed ग्राहं स्याद्धिगुणं Fei २२९ ग्राद्यसतूपनिधिः काले REV THE! प्रकाशः RUT ९०८ mae श्तिकडद्धस्तु १७२७ चच चक्ररृद्धिं समारूठुः २२४ चतुरैः पौनभवः १५९१ चतुष्पदक्लतो दोषः ८३५ चतुस्त्िद्येकभागाः खयः १४९२ चम्भेचाभ्मिकभारडेव १०३४ चम्भश्रस्यासवद्यृत ५६ चरि चं aan ९€ चाग्डालेनाननुज्ञातः ४२६ चिरकालब्यवस्थाने 88 चौरं प्रदाप्यापष्तं gsc axa: सलिलादमेः ३५५ चोशापद्तं द्रवयं १०९८ ulead HAN २७४ द्‌ छद्मना याच्ितच्चाथें २०९ .

करदिमूचपएरौ माये

einem wfae arent:

fava fag व धस्तस्य छिन्ननास्ये fuaqa द्िन्ननास्येन यानेन

ज

जङ्गमं स्थावरश्चेव जड्क्गैवौ तु भर्तव्यो जनन्धां संख्ितायान्तु जन्मविद्यागुगव्येष्टो AISI WET जलोकेव स्त्रियः सर्व्वाः जाता ये त्वनियुक्तायां

जातिभश्करस्याभच्यस्य

जातोऽपि दास्यां Wea जारं चौरे्भिवदन्‌ fag जेयुनिलमिं जिद्वच्छदं मूद्रस्य

जौ वति Savas:

जगेवति ईपतरि qari , जौवति वा पितरि क्टकूथ-

जौवद्धिभगेतु पिता लोेवन्नेव वा विभज्य श्ातिसम्बन्धिसुषृदां qiefuxtaath तु

चात्वा तु घातकं सर्म्यक्‌

चात्वा दरथवियोगन्तु

( ६€६ )

प्लोकसख्या

७७१ | ्ात्वाऽपराध Sry

७०५ | क्ञात्वा सदोषं यः परं ११५६ | ASR जातो ज्येष्टायां

८२५

८३५ | व्येष्टायां शोऽधिको देयः

ज्येष्टस्य fay उद्धार

त

५५५ | तत्कालछतमृल्यो वा

९३९३ |

तत्‌ पुनस्त्रिविधं प्रोतं

१४५२ | तत्समः एुल्तिकास॒तः १३९२ | तत्तल्यः एल्िकाएत्त १३५४ | तत्तल्यः एत्तिकाएत्त १२०१ | ततो लभ्येत यत्किशित्‌

१६६२

ततो दायमपु्चस्य

१०५६ | तथाऽन्ये famta १५१३ | तथा धर्मिमेयानां तथाधिह्ृतान्‌ गुरून्‌ विप्रांश्च दइ

१०५७ ३५६ ७88

१५७२

१३१५ : १२२९.

१३९२ १३९६ २७६ ६१९ १०९९ २७६

' तधा मदरजनप्राया

a. a तथेव भोन्यवेभाज्य--

तदपि fafad tai

तदभावे नियुक्तायां तदभावे तु जननी तदभावे भ्नातर्रतुः तदथं सन्वभूलानां तदद्भागप्रचयाः ATMA सामन्ताः तन्तुवायो दशपलं तच Yor खतुन्बेगेः

प्लोक संख्या |

१७६६ ५६८ १२४७५ १३४० १३६२

<q १०२७ १५७७ ९ Vase ५४८ १६७७ ५७१ ९६१

&६७9 ५५२ SKU ९५९३ १२७8 १६८० or ccc ६२६ ERL ४३५

( ६९७ )

प्लोकसंख्या . ' परलोक संख्य । तच प्व Yaa जघन्धा १२९८ | au at यदिवा are € सर तवाषमियुपगतः ४४० | date: एचिका विज्ञायते १५७५ * तरिकः Waa ARH १०४८' ते Vela यथा aq ६१५ तरिकरश्च स्थलं शुकं Sek तेषामभावे सामन्ताः ६०६ AREAS दास्याख्च १६२९ | तेः तं यत्‌ AT ५४१ तस्ादेगे च काले च yoo ` तेलानाच्ेव सर्वेषां पर तस्माष्च्तेत भायां मासनं ११९५ | MMT! श्रातं TIT! प्श aR eT ATT ७४८ , त्वमभेदे प्रथमो दण्डयः ote तस्येव भेदः स्तेयं स्यात्‌ १०२८ त्यजेत्‌ पयि सष्ायंयः ४८७ तस्य zag: fata: ९०३९ Mal SARI सामन्तान्‌ ६०६ , afaag afar ea Sree १५३३ ¦ चयाणामपि चैतेषां १९१६ तस्मिं खेद प्यमानानां १०२० ` चयो वर्णा ब्राह्मस्य निदे १७९३ तस्मिन्‌ भोगः प्रयोक्तयः ६०३ ` aerate परौ च्तेत ५८६ तान्तवस्य च संस्वार ९२३ विपणो दादश्रपणः TRY तान्विदित्वातु कुशलेः ८९२ fant पश्चभागं वा ado तान्विदित्वा तु चरितैः TER चैविदयच्पदेवानां ७१५४ तावत्‌ कुल्याः सपिण्डाः स्यः १३७० , तााञ्चेदवडद्धानां ५९७ ४. तुष्नानाग्रवूरटकनत्तख ८८४ | दच्िगासु च दत्तासु ३६८ तुलाघरिममेयानां ९६० , TAHA खयं दत्तः १६२४ बूलामानप्रतौमान SOR | दत्तशारमः “ १६०३ तुलामानप्रतौ मानव्यवद्ारे ८९९ दत्तमूल्यस्य प्रणस्य WOK तुलामानविरेषेग * ८७१ , दत्तामपि eta कन्धां १४७१. तुलाशासनमानानां CER | दत्वं पाटचेष्वखय , Ree तुले तु दिगुगं घान्यं २५ ` दत्तवा कन्यां हरन्द्ग्डाः १४७० तुल्यकराल्लोपश्थितयोः १६० | दत्वा द्र्मसम्यक्‌ यैः ¢ २८५ दगकाष्टेटकादव ५३ दत्तोऽपविड्धः क्रौ तश्च १५५३

| ५८५ । दण्डयः काणखन्नदोनां ७२७ |

प्लोक संख्या

द ग्डयमुन्मो चयन्दग्डात्‌ द्डाजिनादिना युक्तं दण्ड वा दण्शेषो वा “~t

दण्डोत्सगे राजा दद्यादपएच्ला विधवा दद्यां खतं fe दयितं याऽन्यदेश्रस्थं दर्पादा यदि वा मोहात्‌ द्श्ग्रान ग्रत्राम दप्ोकपश्चसप्ता

AS € दश़्गुनप्रतिभूयच

दशरने प्रत्यये दाने दसयन्त यदि नरे दानप्रतिभुवि प्रेते

( dex )

९०७६ ९१२ VIS

१९९ ९ =

RB

१२७६

ware ६३३८ ५७९ १२० RRR are

१ १२६

दनात्‌ meta य तु स्यात्‌ १२५८

Tatyana विश्ास- दापयेत्‌ पणपादं गां दाप्यः परे द्येकोऽपि दाप्यस्तु LWA भागं दायादेऽसति बन्धुभ्यः

दासस्य हि ua यत्‌ स्यात्‌

दास्यन्तु कारयेन्मोात्‌ दास्यां वा दासदास्यातवा दाकेनोौढ़ा Metal या

१२९ ६९० १५५ ४५७ ३६० gad 8४९ १५४१२ 889

दिवा wai ढकादयप्रचाते ५९४

fat amuat पालं

yos

: प्ल कसं ख्या दण्डाः ग्रोणितेन विना दुःखं ७८० | दिवश मोच्यः स्यात्‌ ११००

दषैयमानं न wetfa

दौयमानं प्रयुक्तमथं दीयमानमयात्मानं दौर्घीध्वनि यथादेश्रम्‌ दुःखमृत्पादथैद्यस्तु दुःखासिका कलिर्दोषः दुःखेषु श्यो रितोत्पारे दुःखोत्पादि we दयं chr waa च Set साषहसिकाञखण्डाः दुहितणामभावे तु

` दषयन्‌ सिद्धतौचीनि

। कृष्यमानं विभ्ये

` देयं भायया्लतम्गं

| देयं afar ary

| देवरादा afaagrat

देशकालो क्रियाकारे देशं कालख योऽतौयात्‌

` देश्यजातिक्ुलादौगां

देशविशेषे सुवणं छषागावः

देशं कालच भोगश्च | autem चिपन्‌ दण्डयः ¦ देषेद्दियविनाश्येतु । देवतखरराजानि- देवपिव्यातिथेयानि देवराणोपधघातेन

ye ५७४ ° €o १३०२. १८०१ Seg १९९१ Sas १०६६ १४१५० ९८६ {BER ६५३ १४१९ १८२ ४६८ १२८५ १२४ ४५८ ७९१६ १२४२ ९२७ ७५६ Toy ३५४ १२२० २७९

( ee )

प्लोकसंख्या | ध दोहदस्याप्रदानेन URL पलो क संख्या दोषवा — a | घनग्राहिणि प्रेते प्रब्रजिते १९४६ aa नेव ध ९०२९ | धनस््रौ हारि एक्लाणं १९५ दयुतमेकसुखं काय्य ९०२९ | धनं पच्निदिङन्त ९४२१

aa निषिद्ध मनुना

द्युते कूटाच्तदेविनां

द्यूतं समाह्यच्चैव

द्रव्याणि fearq यो यस्य

nq पितामश्ोपात्ते ,

इन्दयुदधे तु यः कच्चित्‌

, दादश एव एकाः

द्वारोपवेशनं नित्य

faa चिकं श्तुष्वं वा

दिकं श्रतं वा एष्ोयात्‌

दगुण हिरणं faqayg uta

faqmatafe यदा

दिजं पदृष्याभच्छेण

दिजातिप्रवराच्छृष्रायां

दिनातौनां मूदस्लेक-

+ पक्लोऽदहरः दिपितुः frageta स्यात्‌ दिरभ्यस्ताः पतन्त्याः दिविधांस्तखरान्‌ विद्यात्‌ हिस्खपणो दायः दरोतु यौ विवदेयातां at लोके तव्रतौ द्यामुष्यायणका दद्यः

_ | घनं मूलोछछतं दत्वा ८४ WER | धनं यो विग्टयाद्भातुः १५२८

९७२० | धनुः श्तं Wale: gor १०२२ | धभ्भायं पौतिदत्तच १४१० ९२९० | gate चेन यदत्त ४९० ९२९ | धम्मो पदेश्रकत्ती च OB ९५५५ | धम्मादिनोदूद्य धनं २४८ ९२५२ | धान्यं cua: gate: ९५९ ५५ | धान्य्ठारा दग्रगुगं ९४५८ ४२ area saree fara VR २०५ ५० ध्वजिनौ मद्छिनौ चैव ९२९ RRR | ९०५३ | a १६२१ | न कच्िद्योषितः शक्तः १२०६ | न गणिका धत्तेचारिणो १५०६ | ्तग्निका ˆ १२५५ ९५७४ | न गृहेदागमं करेला ३२५ १७२९ | न च्व भायाल्लतम्दणं १८२ eye | न चाधेः कालसंरोधात्‌ ९५ १४४४ | न चेद्धनिकदोषेण ८० १६६१५ | न जातु ब्राह्मं हन्यात्‌ * ६७४२ १७६२ | न त्वङ्च्छदं १७४१ १५७३ | न तहोठान्विता्चीराः << °

( Seo )

TRAIT RAST

न त्वेवाधौ सोपकारे ६६ | नद्य या पालदोषेण deo

न eta निरिन्द्रिया १४०५ | नष्टापहतमासाद्य २१९ न दाप्यौऽप्र्तं aa २७२ ag za वा ऋगिके €. ^

न निष्कुयविसगगभ्यं १६३४ | नष्टो देयो विनष्ट ७४ न faete स्ियः कुथ १९४४० | न Baar: feat Wa was न ufaaeqeat १५०३ | न स्थात्‌ Wa विना श्रस्यं १६४२

न प्रोधितेऽलं कुयात्‌ १२७४ | न सन्नो छतं धतिपुन्चौ Yeo न भक्ती नैव च सुतः १४४९ | न स््रौभ्यो crate: ५ न भ्नातरो न पितरः १५५० | न सवासिना विदटष्टोऽपि ४३७ न भिन्नकार्षापगमत्ति गुल्कं cee | न सामो न चवै श्रतरः ११६ न भुद्केयः खमाधानं १०द्‌ | न हि amiga कत्ते ८६५ न भोक्तथो वलादाधिः = | नातिदितौयं जनयितुरप्धं १६४१ न मातान fart a Mt १०४२्‌ | नातिसांवत्‌सरौमेङे १७ न मातापितरावतिक्रामेश् नातिसांवत्सरीं ठदिं १८ गुरून्‌ १०४४ | नाथवत्या परग्रहे १९२१

न मातापिचोरन्तरमिच्छत्‌ । नाददौत षः साधुः १७९६ पत्तः ९०४३ , नान्यदन्येन संदष्ट ५८९

न योषित्‌ पतिप्ताभ्यां १७९ नान्यस्मिन्‌ वित्रा नारौ १२९२ नन्तकानामेष र्व २३८१ नाप्राप्त्य वष्ारेस्तु १९२ न वास्तुविभागः १४२८ नारौषु नद्यं सुचिभूषिताश्च १२४८ न ठद्धिन्प्रौतिदन्तानां ४१३ नार्व्वाक्‌ संवत्सरदिंश्रात्‌ १५. न afe सनौ धने लाभ ५७ नाविद्यानान्तु वैद्येन १४१८ न TIE ब्राद्मगस्य ESB नाश्य BTA RAT १९४० १०९३ नष्िकल्तु प्रकुर््वोत ३१९

न ग्रूदापुक्ोऽ्चभागौ १५१० नासेड्यः क्रियावादौ Raz aa: पत्रभितः क्षीवः १२८९ न्यामद्रथेग यः कच्चित्‌ २८२ नष्टं fang कृमिभिः ५१२ ` न्यासदोषात्‌ विनाशः स्यात्‌ ३०६

बष्टस्याग्धेषये कालं

दर्‌ न्यासादिकं पर्थं

३०७

४ eR

ष्लोकसंख्या

न्यायस्थाने हयधिल्लताः faust ° निच्तेपानन्तरं ote: निच्तेपो यः छतो येन -नि्तेपोपनिधौ नित्य निचितं वा परदरययं fifane wade , निग्रहेण च पापानां निजघधम्भाविसोधेन | निन्य नेमित्तिकं काम्य निधिं way तदध ` निध्यधिगमो न राजनं निध्यन्वाधियाचिता-

ऽवक्रौ तादयो नर्यः

निगतेतु uz तस्मात्‌ निर्दोषं दशं यित्वा तु निर्दोषं परिग्यजन्‌ निधनं ऋणिकं गेहे निधंनेरनपनयस्तु गिन्नगापहतोन्मद- निन्नोन्नता च ध्वजिनो नियतं च्षचिगामपद्य नियमातिक्रमिगं , नियुक्ता गुरुभिगंच्छेत्‌ नियुक्घायां सपिष्ड- नोत्तमव्ोन नियुक्तायामपि पुमान्‌ नियोगात्‌ पावनं कुग्यात्‌

प्रलो कसंख्या ९०५ | निवेश्र काले कर्तव्यः ५९१५ २८६ | निवेशकालादारभ्य ६९४२ ई निष्ुरा ्रलोलतौ ब्रत्वात्‌ ७१द्‌ २९३ | निष्पाद्यमानं यैव ६२७ २९८ | नोविस्तनप्रावरगम्‌ १११२ Rok | नचकन्धरावाद्धंससकृघ्राञ्च ७८५ २९६ | नंकग्रफददिपदानां १३६० १८२२ | नकः समुत्रयेत ata ६१८ ५३९ | नेगमा वेद्यकितवा ८५१५ ५२९ | नगमाद्या भूरिधनाः ERR १८१२ | नेता रूपं ahaa १२०० १८०९ | नवाङ्गनानां दयित १२०४ नेष चारगदारेष ११२५

२७५ . प

Rend

५६७ | पञ्चमाषान्‌ गवि षट्‌ ६९१ १२२८ प्रं यानेतरत्‌ FATA ROLE २९५ पण्यं eter यो मूल्यं ३८ १९२ ` पण्यं वणिग्िरर््यांपचयेन देयं ८९३ ६०१ ` परयमूलं भ्टतिन्यासो ५५ ६२० | पर्यमूलं रतिस्तच््ा , ४०१ ९६४३ | पण्यस्योपरि संस्थाप्य SER ९७९द्‌ | पतने छते ७५९ sq | पतितस्तत्‌सुतः क्तोवः १३५८५ ` पतितं पतितेयङ्घा ७१९ १५६४ ` पतितस्य घनं इवा. , १७९८०

१६६१ | पतितक्तो वाचिकित्स्यरोग- १३९०

१२९४ | परतिप्रिया हिते युक्ता

१२५७ |

( ७०२ )

पलो कसंख्या

पतित्रतानां एहमेधिनोनां

पति मोहात्‌ wt पतिलोकं न सा याति पति्ुशरुषयेव स्रो

पतिं feaisias खं पन्नो feared

प्यौ जौवति यः सरोभिः पथि aa परिढते

पथि aa ठति; काया पथि aa विवौतान्ते

पथि विक्रय agiag पदाङ्कसहितः सम्यकू पर कचस्य मध्येतु परगाच्रेष्वभिद्ोहः परदाराभिमषे तु परदारे सवर्णा परदे शाडतं ब्रं पर्र्येऽभिलषति परधेनुग्टतः क्षौरं ayer; स्तरियस्वन्धाः परभक्तप्रदानेन पस्मूमो एं छता परमं यन्नमातिष्ेत्‌ परराष्ाडनं यत्‌ स्यात्‌ UTE Tala छपे aa परस्य WaT एडषः परख्िया सहाकालञि

६२९१ १२६४ १२६७ १२५९ १२९७ १६७८ ९४४१ ६८२ ६५५ ० ६८१ 8८द्‌ १ ६६० QE 9 १९२८ RRR €< RRS ५०४ १९१ १४२५ ४९४ एद १८२ ‘Sy 8 १९९७ ६९०४

पालदोषविनाष्रे तु

प्लो कसं ख्या परहश्तादहोतं यत्‌ URS परावद्धागमने ४१०७ 'पराश्यमभव्यं वा १२५. परिक गेन wer: स्यात्‌ १९९ परिसुक्घन्तु aera: ५८०, पिपूतेष्‌ धान्येष €६< परिषदूामि.वा श्रियं १९८७ पसोत्तकाः साछ्तिगश्ख ^ परेग तु दशाष्स्य ५९१ परेण fated way ११८ पमुगमने कार्षापणशतं १९८० पुयोनावतिक्रामन्‌ WSR TAY खामिनासैव Lod TYCUA SINE CUR WRT गच्छञ्डतं दण्डाः १९७६ WAT पुस्त्लोपघातकारो ८२९ पादकेशांगुककर- न पानं दुज्ज॑नसंसगः १२५द्‌ पानाटन-दि वाश्बभ्र- १२५४ पापस्तु यस्य रादि ८९० प्रापोपपापवक्घारः ७५३ पारभायौ सवगौगमने ११६३३ पारिभाष्य यदा क्लरं ९१ पासित्राञ्यं WHAT A BRE पार्यं fefad ote १९१०१. पारष्ये सति संरम्भात्‌ ८१९ पालय्राहे यामचाते ५०९

UR

( e038 )

: प्रलो कसंख्या . WaT RAST पाषण्नेगेमादौनां ५२२ | fast भली सतेनं St १२४० पाषगहनेगमश्रेणि- ५२८ | feat स्ह विभक्ताये १५१६

, पितरि प्रो षिते प्रेते १४९११ पिचरोरभावे भ्रातणां १३२२ पितथ्थुपरुते yar: १४० | पि्यभावे तु दातव्यं १४१५ ४४५ | पन्यं पितृणसम्बद्ं १४०९ १३०६ | पिन्यमेवाग्रतो देयं १३९ पितुं गते Var: १२०७ पितिव वा खयं Tag १३२७ fram कुटुम्बस्य वषार १३१६९ ` पित्रैव तु विभक्ता ये ९२३९ पिताचाग्धः सुहृन्माता १७६६ | पितोक्हजेत्‌ एच्लिकामनपयोऽभिं पिता चेत्‌ garg farsa aes) ` ११५८६ पितापु्लविरोधे तु १०५० | पिणडदोऽ र दरें ९१५४९ | १०५१ | TH कनिष्ो ज्येष्टायां १३४६ पितामहेन यदत्त १४२१ | TALIA ART २०७ भिता सक्ति कोमारे १९९१ | एच्तरौह्ि्योर्लो$ ९५७६ पिता रेद पलस्य १६७५ | Tal ओरसक्तेवजदत्तापविद्ध- पितुस्नुमद्या दायविभागः १३२५ | १५४१ पितुरूदधं विभजतां १३७ | ए्लापराधे न पिता SR पितुरेव नियोगादा १७१ | Tae तु दुहिता १६६९६ पितुःखसारं मातुश १९३० | एक्ताखरयोदग परोक्ता ९९२द्‌ पिद्रक्कूचषराः wa १२७६ Walaa Waray १६८१ पिष्दिट्‌ प्रतितः षणः ६३८८ | एतान्‌ दादश यानाह १५४४ पिटग्वथा विनापरेन १४२२ | TAO मध्यमो दायः १३४५ पिदटमाद्रपतिभाट-, १४७६ | पुच्चिकायां छृतायान्तु॒ ११५२३ पिहटमाट्तभ्नाद १२४१ | एलिकापएुक्नवरिति परचेतसः, १५७६ पिटटमादसुश्द्राट १४७९८ ufaat तु Tage Ree पिदटविमक्षा अनन्तरोत्यनरस्य १५१६ | TRO लोकान्‌ जयति , १९५६ पिटयभ्नाटपु seit ade | erat दायं विभजेत्‌ ९४९५

पिशा gona यत्त॒ १४६ | एतैः सह विभक्तेव १५१९

gatat निरयः प्रोक्तः Talal नर्काद्यस्मात्‌ पमान्‌ संग्रहण ग्राह्यः पमां सन्दाषयेत्‌ पापं प्रारपञ्चविश्रत्धां qua प्रणिकं मासम्‌

प्रलो कसं ख्या

( ७०8 )

९६५० ९६४९

९९१९ |

११३५.

९४ |

~ “~ । परषवधे स्तेये भूम्यादान इति ese ' प्रतिकूलच्च यद्राज्चः

पुरुषं रतः प्रोक्तः पुशषस्य स्तियाचखेव परुषाणां कुलौ नानाम्‌ पुष्पेषु रिते धान्ये पूर्णावधौ ग्रान्तलामे पूर्णावधौ श्ान्तलाभं व्व परर त्तमुच्छित्रम्‌ पव्व॑खामोौ तु तद्रव्यं ूर््नोल्धानपरा दच्ता eater गुरुष्र्चा पौडनेनोपरोधेन एयगायव्ययधनाः एथम्गणाख् ये भिन्द्युः पतामद्धश्च faery पेढकन्तु पिता बयं पौच्ोऽय एचिकापुच्ः 'प्रकाण्रक्रयतः गुद्धिः प्रकाश्वश्चकास्तत् क्रकाग्रवश्कास्तरेषां प्रकाग्राशाप्रकाग्राख

९४१ , ९. ९दे< eee | < २२० ६६ RAR १२२९ | १२४४ | २०९ LORE ५२५. ९४०६ ९२९७ १६६० २२० sud cyt

“UR

पलो क संर्य। प्रका ग्रापगसस्थाख ८५७ प्रकाशं वा करयं FAT Rts प्रक्रान्ते सप्तमं भागं ४८०, प्र्छन्रदोषव्यामिभ्र ८७६ प्रच्छादितन्तु यद्येन १४८६ २६ | प्रजाभिरग्र ऽग्टतत्वमस्याम्‌ १६५९ WBE प्रति्मद्टः प्रकाशः स्यात्‌ ३२९५ प्रतिपन्नं स्तिया देयं १८५ प्रतिपन्नम्टणेे दाप्यः २९१२ प्रतिपन्नस्य घ्र्म्माऽयं २३१ प्रतिमारामकूपसङ्कम- १०६५ ' प्रतिमाटबान्धववगें १३५० प्रतिरूपस्य कर्तारः १०७८ प्रतिलाभेच्छया दत्त got प्रतिश्च्य न कुर्याद्यः ४९९ प्रतिश्चु्याऽप्रदातारं २३८७ प्रतिश्रद्ाप्रदानेन acc प्रतिश्रयाप्यधम्भसंयक्ताय ३९< परतिषिद्धमनार्दिष् ३५२ प्रतिषिद्धभाण्डनिष्टारे ८८९ प्रतिषिद्धा पिवेद्या तु १२६५ प्रतिभूर्दापितो यत्त १९५ wae Wad यातु ३० प्रत्यक्तण्वारकागान्तु ६९५ प्रथमा धम्मषलौ तु १२१८ प्रथमे ग्रज्िभेदानां €५७ प्रनषटमखामिकमधिगम्य राक्र ORR

८५४

( ७०४ )

प्लो कसंख्या प्रपन्नं सा्धयन्नये २२८ प्रञ्णा विनियुक्तः सन्‌ 8७७ प्रमागद्ोनवादे तु aad

प्रमागेन तु कूटेन १०८२्‌ प्रमादाच्राग्ितं दाप्यः २५१

| ००६ प्रमादरदरखये पूलुतय्धान्‌ १०२४ प्रमाप प्रायम्रतां ` ८४३ प्रयुक्तमथं यथाकथञ्चित्‌ २२७ प्रयोगं gaa Taq २७५ परराषिगशाखिनां शाखा ८४५ प्रसद्य तख्छंराणामवकाश्र- ९००९६ प्रसद्य दापयेद्रद्यं १७३६ प्रसद्य दास्या गमने ११७९८ प्रसाधनं त्यगौत- १२७१ प्रहारोद्मे षट्पञ्चाशत्‌ ७७ प्राकूप्रतिपन्न देयं १६८ प्राकारं भेदयेद्यस्तु १०७२्‌ प्राकारस्यानुभेत्तार १०७३ प्राज्षकचेद्रवेदाप्त TRE प्रातिषेश्यानुवेश्यौ च ९०४६ प्रातिभायं सुक्तबन्धम्‌ ५८ प्रातिभायं टथादां १७४ प्रातिभाग्यन्तु यो दद्यात्‌ ९३ प्रातिभाव्यागतं ata १६० प्रातिभाद्य वणिकृमुल्क- YOR प्रातिलोम्यास्तथाचान्त्याः <x प्राप्तं शिल्येस्तु यदिन १४९८१

45

, प्रलोकसंख्या प्रा पतिभागे तु CORR प्री तिदन्तं न axa RE vat प्रदत्तं यत्किञ्चित्‌ १४य्द्‌ प्रेतायां ufaarat न भर्तां १४९९ प्रेषणं गन्धमाल्यानां १९०५

१९०६ प्रो षितस्यामतेनापि १७० प्रोषितस्यतुयोभागः १६९२ प्रोषितखामिका नारो ११५९

फ पलन्त्वनभिसन्धाय ९६ फलपुव्मो पगमान्वत्तान्‌ ८४७ पलहरितघान्यश्ाकादाने <७१ पलद्ेतोर्पायेन ३४२ पलोपगमद्मच्छेदौ ued फालातमपि च्तेचं ६७द q

WaT eA द्रं १४८६ बन्धदन्तं तथा KH १४६७ बलात्‌ सन्द्षयेदयस्तु १९.६० बड घाऽन्रभ्तः प्रोक्तः ° ४२७ बङभिमुक्तपून्वां या LOR agarg ण्डी तानां ६२९ बालदायागतं क्यं Ages बालधाकौमदासीश्च ` ४११५ बालपुत्लाधिकाथांच र २०९ बालया वा Yaa aT ९२९ ब्रह्यदायागतां भूमिं Wes —

RAT rere wala ९९८५ ‘TAMAS च सुरापश्च (ses ्राद्देवाषेगाग्धव्वे ९४९४. ब्राद्यणस्य WAIT: १५०२ ASUS ATT १४९३ ATU तु यदयं २५२ ब्राद्यणत्तचियाभ्यान्तु ७५ र AUT सवर्णाया १५६२ ब्राह्यणो वेदमाद्यं करोति rocy ब्राद्मणस्यापराधेषु १७९ ° १७९२ ब्राह्मणस्य भृण्डग्या १७९१ | | भक्ताच्छादनभ्टतः एरर. ४६१ VATA १००५ भक्तावकाश्दातारः १००६ भच्यमोज्यान्नणनानि १७३५ भगिन्यो बान्धरैः साद १४६२ भगिनौ शुल्कं सोदर्या गाम्‌ डं १४६१ भत्तेरि प्रोषिते अप्रतिकख्म १२७२ WAL APIA तु ११५४ मत्तैरादेशवत्तिन्धा १२१८ wh समानगव्रतच्वारित्वं १२४६ weed za vat १४४६ TUS या नार्याः २६३ मर्तमनाृपिटक्चाति ` १२१२ भर्खा प्रोतेन यदश १४४३

( ७०६ )

पलो क संख्या

wat Tao वा सादं ` ase भितं सोदयं दाप्यः RoR भयच्राणाय रक्तां ४०६ भयवल्नितभूपेन ६२३ मस्मपङ्गरजःस्पगं ७७ भरमादौनां AIT ७६€ भां यसन मागच्छेत्‌ ४७५ भाण्डपिर्डययोद्धार २४६ भार्यां Was दास ८०७ Sot

wafgafariza १६७२ भित्तकोऽप्यथवा नारो १९२० भिच्तका वन्दिनिखेव RB भिषद्धिथ्या चरन्दाप्यः ९०९ सुक्षाधिनं वदधते ९१ _ | भुक्त चासास्तां प्राप ७र्‌ भूतोपन्चार युक्तन्‌ १९९४ भूयां पितामद्टोपात्ता १३१८ ग्टतकस्िविधो ज्ञेयः ४२८ भ्टतकस्तु न Hala ९६५ गरतकश्वापुगो काले भ्टतिं ४७8 ग्टतानां वेतनस्योक्तिः ४५६ ग्टतिषड़भागमयाष्य ४८५ भतिस्तुच्छरा पणयमूलं ४०० म्टतोऽनार््तो न कुर्याद्यः ४७० WI न ताड्येदेनं ८०६ भेरेनोप्तया न्यासं २७४ भेषजकतेलवग- ८७७

( ७०७ )

पलो कसं ख्या ्रलोकसंख्या

भोगो यद्टगुणादध द९ | मशोक्तोत्युटयश्रवः ७०३ माचा पिटयमाटभ्यां १४०८ | मातर पितरं जायां ७३२५ गाता वा ATA वा १६९१ | मातरु पचतभागानुसारमाग- १३७२ ANIMA दम्प्ोः ९१७ | माता माटव्वसा खशः ११३५ १७१२ | माता frat वा दद्यातां १६०४

भ्रातगाम प्रजा प्रेयात्‌ १५७०५ | मातापिटटविद्धनो यः १६९१० भ्नातगाम विभक्तानां १३३७ | मातापिभ्यासुत्सष्ट १६१२ भातगपरमेकजातानां १९४७ | मातापिचोगंरौ fad ७०२ भ्षखन्मागिति दत्त २८० | Arafat wag १६०७

मातुः पार्यं feat

ai विभजेरन्‌ १४५८ मणिमुक्ताप्रवालानां ey | मातुः प्रथमतः faa १५९० मन्नोन्मन्तेन fasta ude | atqefear: शेषम्‌ १४५९ WAS ARTETA €७० | मातुनिरत्ते रजसि १३२१ मध्यमः Wears ७७८ | मातुर्लङ्कारं दु्ितरः १४०४ मध्यस्था वञ्चयन्त्येकं €२९ | मातुस यौतुकं यव्छात्‌ १४५७ मनुष्याणां wry ७८७ | माद युक्ते तूत्तमं ७४१ मनुष्यमारणे fay ८४१ | मादस्वसा मातुलानौ १४७४ मनुष्यमारयं Wai १०२५ | मानवाः सद्य Tary: ९९२ मनुष्यदारिणो राज्ञा eae | मानेन तुलया वापि SOR मन्त्रसंस्कार कत्तरपत्यम्‌ १५७१ | मागेच्ेचे पयि विसमेः ६४८

मन््ोषधिवलात्‌ fafeq ९३० [amiga eta: कायां ६०६ ममेदमिति at age १०२३ | माषानद्टौ तु afedt ६९३

मन्तेकामेन वा wat १८७ | माषो विंप्रतिभागस्तु स मर्यादायाः प्रभेदे तु ६५६ | भिधः सष्कातकरगां 48s awat प्रणिधानेन ७६२ | faut दायः wat Fey २९५ AVAL स्तेनयतः ९५३ | भि्यादूषिणां मेलकानां ७६

afeat चेत्‌ शस्यनाशं ६९६ | भिया वदन्‌ परमाणं ८७९६

( ७०८ )

ष्लोकसं ख्या RRS ९.६५ ९४

भिश्याभियोगौ दिगुणं + मुख्यानाश्चैव carat मूले समाहिते क्रेता

मूल्यमादाय यो विद्यां ४८१ मूल्याषटभागो writs ९२८ waa णिद्धचायः- ere म्रतस्य च प्रसूतो यः १५९७ न्ताङ्लबम्विक्रतुः १०५०८ wa q खामिनि पुनः ६९४ za पितरि न जञौव- १२८९ za भक्तैरि सत्स््नौगां १२७७ न्ते WUE ब्रह्मच्य १२७९

wa wate जौवे वा १२९० wa भक्तैरि या नारौ १२.७५ wa भन्तयपुक्लायाः ११९७ मेखला-म्नम-निष्काश्र ६४३

मोहात्‌ प्रमादात्‌ संर्षात्‌ ७२२ य

यं परम्परया मौलाः १५२२

य ब्राद्छग्रर्तु गूहायां १६२० यः कम्भकाले संप्राप्त BOE यः कच्चित्‌ aymeai ६४९

यः साधयन्तं छन्देन यः सादस कारयति

२९० ९०९४

यभ खयं साधयेदथं २२६ यः खामिना saga: ६७ यच्चाधिं कम्मे कुर्वं ७१

यापि घभ्समयात्‌ werd प्रतिभूर्दद्यात्‌ .. यस्तल्पजः प्रमो तस्य यस्तु सन्वंमनुदिश्य यस्तु रन्ज घट कूपात्‌

यस्तु न यायेत्‌ शिलं

यस्तु पूव्वनि विस्य

यस्तु साघारगां हिस्यात्‌

RAT १७६० {Re १५९५. AR & < BRR node , ५३८

यस्तूत्तमवगे दास्ये नियोजयति ४५३

यस्वसत्सङितैर्ैः यस्वनाच्तारितः पूवव TSU TH स मे यत्किञ्चित्‌ पितरि प्रेते यत्किञ्धित्‌ कुरुते राजा यत्त पश्येत्निधिं राजा यच्छिष्टं पिदटदायेभ्यः UES THANG वा Aa] लाभकाले तु यच Hay जातेन यच क्षष्वमोत्पादितसतु

यत्र asfafear एकाः

यत्र ATA YET at यच नोक्तो दमः Yer

ay ए्यामो लोहिताद

0. यच स्यात्‌ परिहाराथ यच्ातिवकनेते युग्य यचानुकूलं TTA

[। “Noe यवाहित LEIA

७१४ १९९५ rv yc ९४९५ ९७६१ ९८९५ १४०७

१९४२ १४२७ १६५३ URIs १६२२ BRU

OE8 a

8६०

cat URRR

€६ई

( See )

; TAT कसंख्या यथाकालमुत्तमवर्णाच्तेपे ७२८ यथा गवोषटदासोौषु १६६५ यथा च पथि तद्भूाणए ४८४ यथा पिद्टघधने ary १५८२ 'वथापिंतान्‌ पशून्‌ गोपः ५०६ यथैवात्मा तथा TH: १९७०

यथोक्तेन नयन्तस्ते यथोक्तमात्तैः सुस्थो वा यदा as वणिक्‌ कञ्चित्‌ यदा तु दिगरणौभ्रतम्‌ यदातु न NATE यदि कुर्यात्‌ समानंशान्‌ यदि न प्रगयेद्राजा यदि areaitgent दौ यदि ब्राद्यणस्य ब्राद्यग- चतियकेश्याः यदि संश्रय wa स्यात्‌ यदि @ नेव कुरते यदि खाः खावराशेव यदि हयादावनादिष्ट vata स्यात्‌ weet वा यदेकक्रकूधिनो स्थातां यदयेकनाता TH यद्येकजाता THA aa aie मायायां

यस्मात्‌ कुलघम्मपरिग्रह-

यस्य Haifa aye यस्य॒ तु yaat वर्गाणां

१४९७ {oR २२४

१२९५ २९८

१५०७

१५२९

१३५९१

१६४८

९५२६

१६४६ REE

१५४२

. -प्रलो कसं ख्या यस्य RW यत्‌ परं २४४ यस्य we: मुचि्त्तः १,९५९ यस्य स्तनः पुरे नालि १९५५ यस्यार्थे येन यदन्त १३६ ययोनिक्तिप्त ्राधिस्तौ १०८

यस्मिन्‌ भावोऽपितः स््नौणां १२०३ यस्मिन्‌ यस्मिन्‌ छते कये १५९२

या गभिणौ feat १६०२ यातु प्रत्या परित्धक्ता ११५९२ या ब्राह्मणौ wifey वै

axa १२६६ यास्तासां स्युहहितरः १४१५ याचितं खाम्यनुज्लातं ३०४ याचितान्वाशितन्धासं are araaratsta faa ROE याच्यमानस्तु यो दातुः २८१ यादृग्गुणेन wat wt १२०८ यादृशं uaa fe Gt १२०२ यानस्येव हि यन्तुख cad यान्त्यायान्ति जना चेन dad

यानि कस्नाणभिलषन्‌ «+ RRR

यावच्छस्यं विनश्यत ६९८ यावल्नौवं सदासौत . URS यावन्नाम्नौ दह्देशं , १२७५ यावानवभ्यस्य वधे १८२९ युक्तियुक्तश्च यो इन्वात्‌ “ ५९६ येऽपएचाः waa fae ९६६८६ ये राषटाधिह्ठताक्तिषां १०७४

( ७९६० )

प्ल कलं ख्या चे तच सत्वसामन्ताः ६२५ येन क्रौतन्तु मूल्येन २९१ येन केनचिदङ्केन OER येन चेषां खयमुत्‌प्रादितं १४३८ सेनाङ्ेनावसो aw? ७९० येन येन परद्रो ESR येनां शो यादृशो भुक्ता १७१६ येषां ज्येष्टः कनिष्ठोवा १७००

येषां देयः पर्थार्तषामपथदायौ

१०४१५ येषान्तु न Hat: पित्रा १३९७ योऽकामां दूषयेत्‌ कन्यां ११६१ योऽुणान्‌ कौत्तयेदेषात्‌ ७१८

योऽदत्तादादायिनो WHIT १०१०

यो ग्रामदेशसश्ुनां ५३९ यो ज्येष्टो विनिकुर्वीत १२१५९ यो TWIT] दयेद्राजा १८२द्‌ यो ua कम्म यश्चेषां ५२९ यो नापेयति नि्तेपं २८४

२८५ यो निक्तं याख्मानः २९५ यो भाटयित्वा wae Bed Tt YE परदासौन्तु ard यो यधा निक्तिपेड्त २६४ यो याचितकमादाय ०

२०९

१०२

RoR

प्लोक संस्था यो यावत्‌ कुरते कम्म ४५९ यो यावच्रिह्वौ तायं २६५ यो विद्यमानं खघनं ११९४. A . ~ यख afeaa ata: ३०५

Xe ~= 6, , येयडपायेरथे खं २०६. र्‌ र्च्यमाणोऽपि चेदाधिः oc ~ ° ° रच्तत्‌ कन्धां पिता fant ११९२ CATH हार्खत्तमसासं ede रथं हरेदयधाऽध्व्ः ३७० रुष्टो दत्ते निधौ यच २९७ CAMS ये सक्ताः १०७७ CAAA वा ७०२ राजचौरादिकभयात्‌ २५५ राजदेवभयाद्यसत ३५२ A ~

राजदेवोपघातेन yed राअदेवोपचातेन ७६ राजदेवोपघरातेषु 99 राजनि प्रहरेद्यस्तु OER राजपुल्लापष्ारेऽषटसष्खं €४द्‌ राजा गुशय॑मखेव १८२१ UH षड मषगं ade UAT HAS १७८४ राजानो मन्तिगखेव १८२७ राजात्ववष्ितः सर्व्वान्‌ १७५७ राजानं खामिनें विप्रं २१०

राजा WAT पुरे स्थानं

लेख्यं द दयादिमुद्धथं

लेख्यस्य एष्टेऽभिलिखेत्‌ लोकानन्त्यं दिवः प्रा्निः लोकेऽस्मिन्‌ fafad इयं लोकेऽङ्िन्दराववक्तबो लोभाद्धयादा यो राजा लोहानामपि स्वेषां

व

,व रिक्‌प्रभ्तयो यत्र

व णिकूवोयिपरिगतं 3

वणिजः aaa

° “re,

वनस्पतौनां सर्व्वेषां

वन्दिय्रहांस्तथा वाजि-

TUCU यदेयं बन्धाभिविषश्स्त्ेण

( ७१९ )

TAT कसं ख्या राक्ष रण्व fe दासः स्यात्‌ रक्षः प्रख्यातभाण्डानि

» राच्चा सचिद्धं निर्व्वाखाः राक्षोऽधमणिको दाप्यः

' राक्तोऽनिद्धपवक्तारः wat चरन्ति गौः पश्च Tidy राष्राधिरतान्‌ , रासभोऽधिको ज्येष्टस्य

q. लाभाथं वणिजां सर्व लिखित्वा मुक्तकं वापि

`, पलो कसंख्या बद्धा खग्टहमानोय २०८ बध्यः WR Trap ११४१५ वचःस्थानं बद्िच्चयं ६४४ वर्णानां प्रातिशोभ्येन age व्णावरेव्वंशद्धानिः १४९. quar सस्थान Vays बलाद्‌कामं यच्राधिः १११५ बलादासोरतचखोरै ४१ वश्चाऽपुक्लाप्च चेवं स्यात्‌ १४४७ वशिषरूकश्यपर योज लगतयोः १६४४ वशिषव चन प्रोक्तां ६ वशिष्विितां af € वसानस्नौन्‌ पणान्दाप्यः ere वस्त्रं पच्मलङ्कगरं १४२९ Tee विभाज्यायैः १४३२ बहवः BIT खानः १२१ वाकूपारुष्ये यथेवोक्त eee वाकृपारुष्यादिना Thy: ८२४ AVIVA ISAS ८०१ qa परथमं कुर्य्यात्‌ rood वाग्धिग्दण्डं वधश्चैव १७७१५ वाचि पथि शय्ायामासने ७€७ वाजिवारण॑बालानां , ९४२ वादौ चेन्मागितं द्रयं ३२८ वधां वुर्युवैरेकस्य " ५४२ वानप्रस्ययतिब्रद्य-. , १६९८ वापौतडागोदपाभेदमागं १०६८

विक्रयश्चैव दानु

( KR )

FARA

विक्नौय परं qa विक्रौणौते परस्य खं विक्रीतमपि विक्रयं विक्रेता दशितो यच विक्रेता खामिनोऽथेश्च विक्रेतु शनाश्छडिः विक्रोशन्यो यस्य राद्रात्‌ विभ्रिन तु इतं चोरैः विचिकैखारयेच्वारैः विश्चानमुच्यते fare विग्छृचोग्माव्नेनदधेव विग्म्र्ोदकशक्रशच विद्याधनन्तु यद्‌ यस्य विद्या चयौ समाख्याता विद्याप्रापतं शौययेधनं विद्याप्रतिक्या लब्धं विद्यमाने तु सोगात्त विधिः पञ्चुविधस्तूक्तः विधाय ofa भायायाः विधाय प्रोषिते oft विनष्टे मूलानि स्यात्‌ विना धारणकाद्वापि विप्रः WATS दग्डयस्तु विप्रत्वेन तु WF विप्पौडाकरं Sz faa चद्छियानातः विप्र पञ्चाशतं caer . विष्क्षे ताडितो यहु

ws ars ५७५

परलोक सं ख्या

विवाशकाले यत्‌ ata: `

विभव्थमामे दायेभ्यः विभक्ताः भातरोयेतु विभक्ताः सषनोवन्तः विभक्तेषु सृतो जातः विभ्गगोऽधैस्य पित्यस्य विभागश्वेत्‌ पिता gaa विगभ्ययादेच्छतः सर्व्वान्‌ विंशतिभागः Fen: परण विंश्नतिभागो as विश्म्भषेतू द्वाव विश्रम ब्राद्यणः मद्रात्‌ विषाभिदां स्नियचेव ढत्तखाध्यायवान्‌ Wat afaciuca शुल्कं

ठृडिश्तुव्विधा प्रोक्ता afg दद्यरक्लतामपि TZ जनपदे Ue: zum सेवतेयातु

१,४८र्‌ ९००१ ५.) १६९ € १५१८ १२०४ १२२९ १२९२९. ८६७ ९९४६. 8 ४४५ Vode ESO १४४८ % ९.९ १९ BR ६७२ १९५

TaN ज्येष्टाय WE यवोयसे

वेतनस्याऽनपाकम्म, वेदविद्याविदो विप्रान्‌ बरेश्यादिभवने यस्य वेश्याः प्रधाना यास्तच वैदयोऽविद्याय नान्त वैश्या प्रसूता चत्वारि

९३९४ ४१९४ ४२द्‌

१०५९ ४९ह्‌

१४९८

१२९१९

( ७९३ )

एलो कसंख्या व्यवाये रतोर्थिगमने १२३४ व्यभिचारातु we Gt १२६२ व्भिचारे frat मौर्य १२३८ क्षता SR BT ७३१ प्याधिता सश्चमा यया ४८९ वाधितोग्मन्तङृद्धानां १४२ व्ापादनेन तत्कारी १०८७ arfag राज्ययोग्यश्च ccc ब्रतोपवासनिरता १२८१

q

शक्षस्यानोहमानस्य १३७८ शक्तो WATT खामौ ८१३ श्रतं ATTA oad wa zara छदिः ERR mae: श्रापिताःखेःखेः ६९१६ प्ररकुलकवस्मोकाः ६३२ WATE Al जाया १२७८ श्रग्यासने विविक्ते तु १९६०७ Walaa wy १०८५ WAS फल vera ९२५ प्रासितारः खयं काग्था १०५५ श्रास्त्ेरधिशतानां , १७९१५ श्िदिकाभिश्कुणलाः Boe शिच्तयन्तमदुर्घ ४२8 facts ग्टहौलोव्वों ९९७ शिष्यान्तेवासिदासस््रौ १६७ शिष्यान्तेवासिभ्टतकाः ४९७

. .पएलो क संख्या श्िष्यशिष्छिरवघेन ८१० Rt णितसम्भवः TR! REV १६०५ ग्युखिना सत्धसन्धेन १८१९ AURAL Ba ४३१ शुल्कं Wea पर्यस्तौ ४८७ yer वणिक्‌ प्राप्तः TOT सुल्कस्थानमनाक्रामन्‌ cto शुर्कस्थानेषु कुशलाः ced WR कटाभिना दहत्‌ १९४३ ART RCA ४५२ ART घातयेद्राजा १९४६ Raa गच्छेत्‌ १९१५९ मूद्गस््तवात दादशधा १८१द्‌ WR तु सवर्गे १४९€ ब्रा TM SAY ay १५०९ गरूद्वाएच् खव षष्टो भवति १६१९ गूदा पुल्लवत्‌ प्रतिलोमा १५११ RITA SISA: १५५४ द्राणां दासदत्तोनां १६२८ Wat गुप्तमगुप्तं वा ° ११९४७ शदो दिजातौन्‌ वाचाऽभिसन्धाय । | क art दिजातिभिर्जातौ १५०१५ शेषाश्वेदन्टृतं ag ` रर प्रोण्टिकव्याधरजक, » wwe WERT चोभे १४२० प्रौ ल्किकेः स्थानानां १०२९

( ७९४ )

पलो कसंख्या पाक पगुच्वाणडाल- ८२५ भिः खादयेद्राजा १९५०

श्रान्तान्‌ च्त घात्तौन्‌ ढभितान्‌ VQ

८३५ तं देश्च्च way ७४९€ खअतदेण्जातिकम्भणां ७५० पेणिनेगमपाषणड ५२७ HIS: श्रेयसोऽभावे १५५२९

९५४ Bre श्रयन शा यिनं १९४९ wifes: aifad साधुं १०४६

| षटसु दायादेषु विकल्यः १५४० षड्वन्धदायादाः साध्यां २५४३ HOY च््तभस्यांशम्‌ १५३१ स

सरव बश्रतो भवति २७य्द्‌ सकामां FAAS १९.६८ स चेन पथि wag: ८४० सलाताढत्तमो दण्डः ९६३२ AANA Aas प्रोक्तः १६९१७ सन्यङ्गगर क्रत, दव्य YOR aayiey at दद्यात्‌ ५७द्‌ सत्धासल्यान्धथा स्तोत्रैः ORB सधामन्धा, सवर्णायां १२९६ सदा VESAT भाय. १२४२ सृदृशं यः प्कुर्न्नत १९१४

प्लोकसंख्या सदृशं सकामं यं वुर््थात्‌ ` १६१५

सन्तुष्टो भाग्या AA १२२९ सन्धिं maT gata <द४. afte: प्रान्तसमुषः che सन्धिच्छिदो शतं तधान्याः cad सन्धिष्छेत्ता ऽनेक विधं ९३५ सन्निपाते त्ते firm २९१६० सपुच्लस्यापुक्लस्य च wee सपुनद्टि विधः प्रोक्तः रद्‌ सभिकः कारयेद्यतं १७२५

° १७२६ समग्रघनभोक्ता स्यात्‌ १५द७ समजातिगुणानाश्च ७२४ समन्धूनाधिका भागाः १३३८ समवर्णाक्रोशने ७२५ समवर्णा वा जाताः १४९८ समवय दिजातौनां ORE समवायेन वणिजां Rey समवेतैस्तु यदत्त ३७७ waaay यत्‌ पापं १३९६७ समच्तमसमच्त वा ३४७

ससा ्िकषम्रगं ससाच्तिकमेव २५०

ससात्िकं रहो Te nda सम्मात्तटत्तस्तु गुरवे ४२० समानयोः समो दण्डः Oo समासेनोदितस्सेषः ५५३ समुदूपरिवन्तैख् ९१७ BARAT राजमागे ६५०

समूषणनान्तु यो घम्भः - समेद्िं विषमं यस्तु समोऽतिरिक्तो Stat वा समो न्धूुनाधिको asa: , सक्रमध्वजयष्टनां संग्रहस्िविघो जेयः संवत्सर मुदौच्तेत संवत्सरे णादेखिलं

TAIT कुव्वैतामच्य सम्मय वणिजां पणं संयाने दश्वा संयतोपस्करा दत्ता ससक्ताखूवथय सामन्ताः संसगेचिद्धलोपिख स्ख्ृद्टानान्तु यो भागः संखद्ानान्तु CVT संरटणटिनस्तु deat संस्कतायान्तु भायायां सस्थितस्यानपन्यस्य सभा-प्रपा-देवग्र् सभा-प्रपा-पूपशाला

स यद्येकः स्यात्‌

( ७१५ )

। ग्लो RAT | , पलो कसंख्या

समुद्रयानकुशला eda | Maa} भाग अग्यीतः QR २५ ¦ सवर्णाः Tat समाना-

‘Bax ATAATY किञ्चित्‌ २६६ “ नंश्रानाददयः १३५२

समुत्नयेयुः सोमानं ६१४ | सवर्गा एक्लोऽप्यन्धायगप्र त्तः १३८०

समूलश्रस्यघाते तु ६९९ | सवर्णा पुक्तानन्तरापुन्तयोः १५००

VACA यातान्‌ use | सवर्गाजोऽप्यगुणवान्‌ १२८२

५३२० सवर्गा मपूत्वों प्रास्त्विदितां १५६० ८७४ | सवर्णायां संस्कृतायां १५९१ द४द | सवर्णासु वह्ञौषु भायाघ् १२९७

२४४ | सत्वं एव feather: १२८१ १०६१ | सन्नेकग्टकपापिष्ं ERB Wok | सव्वं वा ऋकूधजातन्तु race

१२२६ | way खाभिने विनष्टशस्य- ७००

६७० | Garg Was २९३ ८८५ | सर्वासां प्रोणिते भर्तरि १२७ ced | सव्वं जनप्रदा येन ६४९ ९०९८ | सत्वे च एुरुषपोडाकराः ८०६ १२४२ | सत्वे धम्भयक्ता भागिनः १३७९ ६२३ | स्वेषामेव वत्सो माषं ६९२ ८६8 | सव्वेषाभेव वर्गानां १७८० १७०४ | सन्नषां खदारनियमः „ ११२७ १७०८ सन्वेषूपनिधिम्बेते acc १७०६ | | ; Roe १५५७ | सन्वेषवेव विवादेषु ज १७५० १६९६ | सन्वष्वेव yeaa ` १४६. ५३२२ | स्सा HAAR यजतु , २१ €€८ | सहसा क्रियते. कम्म १०२६ १३६२ | सख ब्राह्मणो रण्डः १९३९

सहासनमभिपर्युः सष्ोरग्रणात्‌ स्तेयं

| wets: सप्तमः aifaa uifariary साच fret Qa

सा चेत्नियोगमिष्छेत्‌ साघधनाङ्ान्विता राकौ साध्यमानखेद्ाजानं साधारणक्णन्यास- ATALANTA च साधारणं समाभ्य साधुत्वाचेन्मन्दधियः सा्रिध्येऽपि पितुः wa सान्वयस्तु प्रारोयः सामान्यं पच्रदारादि- सामान्यं VARTA सामान्यं याचितं न्यासः सामान्यप्रभवद्रय सामान्धार्ध॑समुल्यानं सामन्तागामभावे तु

सामन्त वा सनयामाः ,

सामन्ताभावेऽसामन्तेः सामुद्रः गुल्को वरं रूपं साहसं weer ota areal भेदकारौ च सक्हसेषु पर Tate: AAMAS तु सोमां प्रति समुत्ङ्

( ७१६ )

प्लोकसंख्या ७€< ₹ dey

१६०९.

११.९८ ७१४ १२९३ SEQ २२९ ६४८७ १०३९ ९४३९ ९२७ ९५द SBe ase १४६५ ase १०३२ १३९६ ६ ६०१५ ६०८ cet 9० . ५९७ cto ९६७ ४९४

प्रलोकसंख्या

सौमारक्तास्तु gala ५९६

सोमाभेन्तारमुन्तमसाहसं ६५८

AAT | जातानां dye

सोमायामविषद्यायां dad

TSG UA UTA BT १३०१

एषगन्तु भवेदण्डः ११८्द्‌

सुवणंरजलतादौनां € ६२

घवगारनापषरणो (3

ष॒रालतरनयलाणडग्टञ्जन १२६४

ख्टत्‌ सम्बन्धिसन्दिटेः २०४

खचकार्पांसक्रिरवानां ९७२

खचकार्पासगोमयदधिक्तौर €७३

waste gage ११९४

१९९६

सेतुकेदारमय्थादा ५९२ aaa दिषिधः प्रोक्त ddd

equa १०६७ सोदय्या विभजेरसतं १७०१

सौराछ्तिक टथादानं १७५ IAT: सुरापा ASAT १७९६५ स्तेनाः सव्व Tawa €<९ स्तेनोऽनुप्रवेशाच्न दुष्यति €<४

र्तेयसाहसिकोदत् ४९२ स्तोमवाषोनि भाण्डानि ५००

स्तोमादडिना वसित्वा तु ४९५ faa wat श्यो नाम्‌ १२९० स्ियमवग्रक्तभन्तका १९५१५ ल््नियास्तु यद्भवेदित्त

१४६२१

( ९७ )

TRAST AUER १,४५६

Stas वन्धा सभते स्न धनं दुहितणामप्रत्तानां

स्रौ धनं स्यादपन्यानां १४५१५ १४६३

at निषधे श्रतं दद्या ११२४ स्रौ पराननुव्यक्तावक्रा १२५१ स्री सौ व्यन्तो ह ERR way ठत्तोपयोगः १९३९ स्रौहत्ता लोष्टश्रयने Bo सहेन तु चिरं gar’ ४९६ सप्तागमादरहच्तेचरात्‌ २९४ स्थानं BY WRAY २९१

स्थापितं येन विधिना aco

wifgataa मय्थादां ६१५ स्याचेदरोयसनं गोपः ५९११ स्यात्‌ साङसन्वन्वयवत्‌ १०२९ खोतसाऽपष्ते Wa ८१ खं कुदुम्बा विरोधेन ३८८ खच्छ्न्ट्गा बड्जला ६३५ खच्छन्दगा च या नारौ १२३६ खतन्घस्यात्मनो दानात्‌ ४४९ BLA मोहात्‌ १२२९ खदासौः यस्तु संगच्छत्‌ BBR खं दासमिच्छेद्‌ यः ay BER

खदेप्राश्थोऽपि वा यस्तु ४९ खदेश्रचातिनोये स्यः ERO ARTIS ८९१ खभागान्‌ यदितेदश्युः ९७९५

HARTA Sait यस्यवा fafeq १०९१९ सवं द्रवयं यच्च विश्वासात्‌ «२५९ खं लभेतान्यविक्रीतं RR. RRR खं शिल्पमिच्छत्राहन्ते ४२२ खयमन्नितमतेद्याय १४१७ सखयच्ोपागतो शग्रमः १६०९ स्वयं गुल्व वोढा १४७२ खयमेवतु यो दद्यात्‌ ade खल्पेऽप्रराधे वाग्दण्डं १७७५ खा तन्त्रा प्रणश्यन्ति ११९० खामिनो योऽनिवेयेव ६९२ स्वाम्यमाव्यसरुहृत्‌कोष १०८४ SGA यः ofa aed बेस्णि च aE १३०० खेरिणत्राद्यणौ वेश्या १९७५ दं षतः सन्द्श्यते यच १०९७८ हस्तपाप्राणलगुड़ः ७६६ दस्य्रयगोढष- ९४३ षस्तयश्वगणैखरोषटरादोन्‌ ४९८ स्तनो दूरथित्वा दश्रकार्षापणान्‌ # - O94 म्मा Zane वामो ३८० रेद्धिन्यादहेबापि १०६२ हिर्ण्परा द्धिः Be ferment ३७०

4

(aS 7g

, प्लोकसंस्या परलोक संख्या

हरणे हिगुण ढदधिः ४८ | शौनमध्योत्तमत्वेन ` १०३० हिरणठे दिगुणौभरूते és | Sy काश्रनखचेव OLR २२५५ Wa TAS यो Ral RRE,

Stantta ufcata २१६ | हृताधिकारां मसिनां १२३७

॥ #8164116.१' Vo FENGA

TANK:

१८

९१

१४६ १४८ १४६ ted RRR RRO २५९ ४१९७ ४४४ , ४९७ avd

४९९

पडुुङ्काः श १९

ERGY

विवादरनाकरग्रन्धस्य शुद्धिपचं ।

Ue NA: क्राथ- पेचचायाम्‌ ग्रहण कारयितुं विज्ञात- TAT ससद्यः TIS aq wat तु दण्डो aaa: गुणेन -मयम्‌ wy fa तथा ्राभ्ुयादित्यभि

Size. -¥ Contents. Pes unit ot 00: or 100 pages. ‘Demy octavo .. Oriental text only .. . 98. 0-12-0 Text 804 translation, Englkh notes, etc., mixed; or transla-. tion only ies a » 1-0-0 Royal octavo .. Oriental text only ra os gg 1-0.0 Text and translation, English notes, etc, mixed; or transla- tion only i os ++ 1-4-0 Quarto .. Oriental text only we + 2-0-0 Text ahd translation, English notes, etc., mixed; or transla- tion only » 2-8-0

There are some exceptions to this scale, which in each case will be indicated in the price-lists. For the calculation of prices, each part of a unit in excess of the 96 or 100 pages counts again as a full unit.

Single issues may be bought separately, but three years after the completion of a work no complete sets are broken for the sale of loose component parts.

ach issue bears, besides its issue number, a fascicle number indicating its place in the work and volume to which it belongs.

With the issue of this Notice all previous prices and price-lists are cancelled.

CALCUTTA, let January, 193k.

The publications or information about them are obtainable from the Asiatic Society of Bengal, No. 1, Park Street, Calcutta, or from the Society's Agents : ~ - ५

Mussrs. Luzac & Co., 46, Great Russell Street, London, W.C. M. 12401, GEUTENER, 13, Rue Jacob, 8118, VI°. ° BucuHHANDLUNG Orro Harrassow!tz, 14, Querstrasse, Leipzig. Messrs. ‘T'nacken, Spink & Co., 3, Esplanade, East, Calcutta. Residents of Europe should order from the Ageft®.

Whon ordering direct from the Society the folloging rules should be observed :— | ।

Orders should be addressed to the Asiatic Society of Bengal and not to any Official by name or title. ®

All Cheques, Money Orders, etc., should be madeepayab® to the ^ Trengurer, Asiatic Society of Bengal.”

Orders for books should be accompanied 9 9 full name and address, legibly writton, and should be sent on & separate gheet of paper containing, no other egmmunication. 2

In India, books are supplied by V.-P.P.

QaLoUrTTA —Pubstished b: y the Asiatic Society of Bengal, and Printed by Knight, Baptist Mission Press.